Zelf bos planten? Bosgroep Limburg

Helpt Je Op Weg

Alle inspanningen van de minister Demir en Bosgroep Limburg ten spijt, sloot Vlaanderen 2020 af zonder een noemenswaardige bosuitbreiding. Steeds meer burgers en bedrijven blijven niet bij de pakken neerzitten en steken zelf de handen uit de mouwen om meer bos te creëren.

Waar mogelijk trachten we deze gedreven bosplanters te ondersteunen, terwijl we meer dan ooit met onze partners inzetten op het aankaarten van de échte knelpunten die de uitbreiding van het Vlaamse bosareaal in de weg staan.

Een vastberaden burger die ons verraste met zijn enthousiasme is Vladimir Vrancianu, een in Wallonië gestationeerde NATO-medewerker die zijn verlofdagen opoffert om samen met onze arbeidersploegen bomen te planten. “Ik leerde Bosgroep Limburg kennen tijdens Forest In One Day in Hoeselt, waar ik werkte als vrijwilliger voor het Jane Goodall Institute Belgium,” zegt hij daarover. “Mijn enthousiasme werd opgemerkt en de Bosgroep noteerde mijn vraag om mee te doen met andere plantacties van Bosgroep Limburg. Omdat er een aantal door de pandemie geannuleerd werd, ben ik blij dat ik via deze weg toch mee kan planten. Dat doe ik met veel plezier, ongeacht de afstanden die ik daarvoor moet afleggen.”

“Er zijn zoveel redenen om bomen te planten. Als de mensheid zo doorgaat, erven onze kinderen een grauwe, donkere plaats om in te leven. Een jonge boom is zoveel meer dan wat wij met onze nederige blik zien: een takje met wat zwakke wortels. Plant het in de grond en het boompje zal vechten om te overleven. Daardoor zal de boom krachtig en sterk worden en uiteindelijk transformeren tot een van de steunpilaren van Moeder Natuur. Een ecosysteem, zo complex dat je er boeken over kan schrijven.”

In Dit Nummer

Bosbeheer

Nieuws uit de regio

Natuurbeheerplannen in West-Limburg, de eerste zijn in de maak _ 4

Wetgeving

Nieuwe subsidiemogelijkheden voor bebossing_ 8

Van scheut tot bos, do’s-and-don’ts voor je prille aanplant _ 10

Voederbomen een vergeten traditie herleeft! _ 12

Zoekertjes _ 13

Bos online _ 14

Cijfers 2020 _ 15

Contactgegevens _ 16

Beste bosbeheerder

Met de nodige hoop en vernieuwd enthousiasme kijken we uit naar de lente. Eerst blikken we nog even terug op de Bosgroepwerking in het memorabele jaar 2020. De meest markante cijfers zetten we in dit Bosbelang op een rijtje, het volledige jaarverslag staat online.

In deze editie van jullie vertrouwde ledenblad maken we jullie traditiegetrouw weer wegwijs in een aantal aspecten van de boswetgeving. Deze keer nemen we de nieuwe Vlaamse subsidieregeling voor bebossing onder de loep. In ons regioartikel bekijken we hoe de omzetting van bosbeheer- naar natuurbeheerplannen in de praktijk verloopt in Limburg, met concrete voorbeelden uit regio West-Limburg.

Wat bosbeheer betreft, zetten we de basistips voor het beheer van jonge bossen helder op een rijtje. Verder hebben we het over voederbomen en hun vele voordelen en hoe deze kunnen helpen om bosbeheerders en landbouwers tot goede buren te maken.

Ik wens jullie een goede gezondheid en een zorgeloos jaar in de Limburgse bossen.

Veel leesplezier!

Bert Lambrechts gedeputeerde

COLOFON

De deputatie van de provincieraad van Limburg, Jos Lantmeeters, gouverneur-voorzitter, Inge Moors, Bert Lambrechts, Igor Philtjens, Tom Vandeput, gedeputeerden en Wim Schoepen provinciegriffier I Coördinatie & Hoofdredactie Karolien Van Diest, Bosgroep Limburg I Tekst Leen Raats, Teksttype.be Hasselt, Karolien Van Diest en Lore Bellings, Bosgroep Limburg I Taaladvies Informatie en Communicatie, provincie Limburg I Concept en vormgeving Informatie en Communicatie, provincie Limburg I Fotografie Informatie en Communicatie - provincie Limburg, Pascal Vanhees, Stefan Lefnaer, Aukje De Haan, Franz Xaver, Krzysztof Ziarnek, Hans Hillewaert, MOs810, Bosgroepen Oost-Vlaanderen, Karolien Van Diest, Vladislav Nekrasov Drukwerk Drukkerij Chapo, Hasselt I Oplage 4300 ex. I Verantwoordelijke uitgever Vera Boesmans, Universiteitslaan 1 - 3500 Hasselt I Wettelijk depotnummer D/2008/5857/82 Deze publicatie werd gedrukt op houtvrij gerecycleerd CO2-neutraal papier met EU Ecolabel en FSC certificaat.

Nieuws uit de regio

Natuurbeheerplannen in West-Limburg, de eerste zijn in de maak

We schreven het eerder al: omwille van het vernieuwde natuurdecreet (oktober 2017) worden de bestaande bosbeheerplannen op initiatief van Natuur en Bos van de Vlaamse overheid omgevormd tot natuurbeheerplannen. Momenteel zijn de eerste omvormingen via de Bosgroep gestart, ook in de regio West-Limburg. Als Bosgroep zijn we de schakel tussen Natuur en Bos en de beheerders en toetsen we de theorie aan de dagelijkse realiteit op het terrein.

Werk aan de winkel

Bosgroep Limburg stelde tussen 1998 en 2017 heel wat bosbeheerplannen op voor haar leden, wat maakt dat er veel werk op de plank ligt. Het gaat om:

• 36 uitgebreide bosbeheerplannen, goed voor 2 586 ha van 710 privébosbeheerders en ongeveer 9 340 ha van 47 openbare bosbeheerders

• 90 beperkte bosbeheerplannen, goed voor 1 273 ha van 593 eigenaars.

De omzetting van de bestaande beheerplannen moet afgewerkt zijn tegen:

• eind 2021 voor terreinen binnen de speciale beschermingszones (SBZ)

• eind 2023 voor terreinen buiten de SBZ.

Het oorspronkelijke beheerplan blijft gelden tot de omvorming compleet is. Niet-omgevormde plannen worden op 28 oktober 2023 automatisch opgeheven. Na omvorming blijft de einddatum van het oorspronkelijke plan behouden.

Omvorming uitgebreide beheerplannen

Bosgroep Limburg ontvangt voor elk uitgebreid beheerplan waarbij ze betrokken is, een voorstel van Natuur en Bos dat het oude beheerplan ”vertaalt” naar de nieuwe wetgeving. Samen met Natuur en Bos en de betrokken gemeentebesturen bekijken we dit voorstel en werken de volgende stappen uit.

Eén van de eerste voorstellen, het uitgebreide bosbeheerplan Hamont-

Achel, was meteen een ”specialleke”. We kunnen hier al jaren bogen op een goede samenwerking tussen de verschillende partners: Bosgroep Limburg, Natuur en Bos, de stad Hamont-Achel, het Regionaal Landschap Lage Kempen en de privé-eigenaars, waaronder de KU Leuven. De KU Leuven is eigenaar van een domein van 165 ha, waarvan de helft bosgebied is.

De KU Leuven beheert hier hét modeldomein waarin alle ecosysteemdiensten aan bod komen: educatie, recreatie, leveren van grondstoffen, filteren van fijn stof, biodiversiteit, … Zo was de KU Leuven in 2006 de eerste privé-eigenaar die een natuurreservaat oprichtte: Het Elsbroek, goed voor 13 ha. Je vindt hier een restant van een oude visvijver, die ontstond door een natuurlijke depressie in het landschap.

De Kempen waren in de middeleeuwen één uitgestrekte heidevlakte. Tot 1900 kon je ongehinderd van Hasselt tot Eindhoven kijken. Het Elsbroek vormde een echte oase in het schrale heidelandschap: er stonden enkele boerderijen en een kluis, nu bekend als Trappistenabdij. In het gebied groeien een aantal zeldzame planten zoals koningsvaren (foto 5) en galigaan (foto 1 en 2), die nog maar op enkele plaatsen in Vlaanderen voorkomen. En dan is er nog gagel (foto 3), een welriekend struikje dat gebruikt werd om bier te brouwen omdat hop niet kon groeien in de arme bodem. Ook de fauna in Het Elsbroek is meer dan de moeite waard, met houtsnippen, zwarte spechten, vossen en reeën. De levendbarende hagedis ritselt hier door het struikgewas en in de zomermaanden zoeven de zeldzame libellen je om de oren.

In 2013 werd bovendien nog 10 hectare erkend als bosreservaat De Zoren: een structuurrijk bos van eik, berk en een elzenbroekbos. Op een kleine oppervlakte vind je hier alle typische kenmerken van een Kempens beekdal, met de volledige gradiënt van broekbos tot eiken-dennenbos en bijbehorende soorten als bosbies (foto 4), Europese vogelkers, pijpenstrootje en bosbes. Ook koningsvaren (foto 5) komt frequent voor. Door zijn hoge natuurwaarde wordt dit deel van het bos al ruim tien jaar als natuurbos behandeld, waardoor er al vrij veel dood hout aanwezig is en de aanzet is gegeven voor een verdere spontane ontwikkeling.

De overige bossen zijn opgenomen in het uitgebreide bosbeheerplan. Je begrijpt het al: één eigenaar, drie types beheerplannen met drie verschillende geldigheidsdata. Geen eenvoudige omvorming …

Maar daarmee houdt het niet op. Ook de stad Hamont-Achel deed de voorbije jaren grote inspanningen om – buiten de bossen die reeds in het bosbeheerplan zaten – de natuur een handje te helpen. Zo werkten ze, samen met Regionaal Landschap Lage Kempen, aan het herstel van heide, vijvers en een aantal dreven om ook de vleermuizenpopulaties van de toekomst een plekje te geven. Ook hun bermbeheer en een recent aangelegd voedselbos zou- den mee in een nieuw natuurbeheerplan opgenomen moeten worden. Ten slotte wisselde een aantal grotere privébossen recent van eigenaar, waarbij het beheer opnieuw bekeken moet worden.

De partners beslisten dan ook om een nieuw natuurbeheerplan op te maken. Hiermee starten we dit jaar, in samenwerking met de stad, Natuur en Bos en de KU Leuven. Het nieuwe natuurbeheerplan moet klaar zijn tegen eind 2023, wanneer het huidige bosbeheerplan vervalt. Zo kunnen we het beheer uitwerken voor de komende 24 jaar. We contacteren de betrokken eigenaars in de loop van 2022.

Momenteel buigen we ons ook over het uitgebreide bosbeheerplan in Beringen en bekijken we of de voorgestelde maatregelen haalbaar zijn, zowel voor het bos als voor de beheerder. In een volgende stap ontvangen we een officieel evaluatieverslag van Natuur en Bos, inclusief subsidieberekeningen en contacteren we de bosbeheerders om het voorstel te bespreken. Natuur en Bos maakte een planning op voor de overige uitgebreide bosbeheerplannen, die je kunt raadplegen op: www.natuurenbos. be/beleid-wetgeving/natuurbeheer/ natuurbeheerplan/overgangsmaatregelen-voor-goedgekeurde-0

Wat met de beperkte bosbeheerplannen?

Beschik je over een beperkt bosbeheerplan? Dan hangt de procedure af van de ligging van je bos en de datum waarop het plan werd goedgekeurd.

Je beperkte bosbeheerplan is goedgekeurd NA 2003 en ligt NIET in VEN (Vlaams Ecologisch Netwerk) of een SBZ? Je kunt de beheermaatregelen uit je plan verder uitvoeren. Vanaf 2022 ontvang je een brief en een goedkeuringsbesluit dat bevestigt dat je vanaf nu automatisch een natuurbeheerplan type één bezit. De termijn blijft behouden. Wil je liever type 2, 3 of 4? Dan kun je een nieuw plan (laten) opstellen.

Je beperkte bosbeheerplan is goedgekeurd NA 2003 en ligt WEL in VEN of een SBZ? Als je een natuurbeheerplan wenst (dit is geen verplichting meer!) en je perceel ligt in VEN of een SBZ, ben je voortaan verplicht om minimaal voor een natuurbeheerplan type 2 te kiezen.

JE KUNT KIEZEN UIT DRIE OPTIES.

1 Je wenst niet in te stappen in de nieuwe regeling: je kunt de maatregelen uit je beheerplan nog uitvoeren tot 28 oktober 2023. Na deze datum is het bestaande plan niet meer geldig. Daarna kun je kappingen en andere beheermaatregelen pas uitvoeren na het verkrijgen van de nodige vergunningen of de opmaak van een nieuw natuurbeheerplan.

2 Je zet het beperkte bosbeheerplan om naar een natuurbeheerplan type 1. Dat is enkel mogelijk voor die percelen die niet in het VEN of in een SBZ liggen. Voor deze percelen kun je de voorziene beheermaatregelen verder uitvoeren tot het einde van de looptijd van het oorspronkelijke bosbeheerplan. Kappingen en andere beheermaatregelen voor de percelen in VEN en SBZ kun je pas uitvoeren na het verkrijgen van de nodige vergunningen.

3 Je kiest ervoor om een nieuw natuurbeheerplan type 2 (of 3 of 4) op te stellen, geldig voor een nieuwe periode van 24 jaar, dan kom je in aanmerking voor subsidies.

Eind 2020 bracht Natuur en Bos alle betrokken bosbeheerders op de hoogte. Diende je je bosbeheerplan in via de Bosgroep? Dan contacteren wij jou in de loop van dit jaar om het samen te bekijken.

Je beperkte bosbeheerplan is goedgekeurd VOOR 2003?

Hier is geen omzetting nodig. De geldigheidstermijn van deze beheerplannen verstrijkt ten laatste in 2023. Tot 2023 kun je de voorziene be- heermaatregelen uitvoeren. Indien je na 2023 opnieuw een beheerplan wenst, kun je een natuurbeheerplan (laten) opmaken.

Nieuwe natuurbeheerplannen

Los van de omvormingen, zijn er ook nieuwe natuurbeheerplannen in de maak. In regio West-Limburg nemen we momenteel een aantal mogelijke projecten in Houthalen-Helchteren en Ham onder de loep. In 2021-2022 staat de opvolging van bossen in Ham en Leopoldsburg op de planning, die vallen onder de beperkte bosbeheerplannen Kepkensberg, Geheserheide, Gerhoeven en Kwaadmechelen. Twee van deze 4 bosbeheerplannen zijn verlopen in 2020, de andere verlopen in 2024 en 2026. Tijdens terreinbezoeken met de beheerders analyseren we hoe we het beheer in de toekomst het best aanpakken.