Privé-eigenaars slaan handen in elkaar voor Voerens bos van topkwaliteit

In Sint-Martens-Voeren ligt een waardevol gebied met oude boskernen. Afgelopen winter startte Bosgroep Limburg op vraag van een van de eigenaars een gezamenlijk natuurbeheerplan op, waaraan reeds 14 privé-eigenaars deelnemen. Zo wordt een belangrijk stuk Voerense topnatuur voortaan nog beter beschermd en beheerd.

Oude boskernen in een bocagelandschap

Het gebied van het natuurbeheerplan (NBP) Broekbos omvat 34 ha bos in de zone Komberg-Broekbos. Deze bossen liggen tussen een natuurreservaat van Natuurpunt (Altenbroek) en een bosreservaat van ANB (Broekbos). Dankzij dit natuurbeheerplan krijgt ook het tussenlig- gende bos een beheer als was het een natuurreservaat.

Omdat er in de meeste bossen gejaagd wordt, is het niet mogelijk om het plan ook effectief als een type 4 (formeel de status van een reservaat) in te dienen, maar voor de natuur maakt dit weinig of geen verschil. Na goedkeuring van het natuurbeheerplan vragen we een FSC-certificaat aan voor de eigenaars die dit wensen.

Het gebied bestaat uit zones van oude boskernen, die al als bos aangeduid staan op de Ferrariskaart (1771-1778), met enkele jongere bossen die men tussen 1970-1985 onderaan de heuvels aanlegde. Een mooi relict van een bocagelandschap op de Martelberg verbindt beide bossen. Hier vind je nog goed bewaarde kleine landschapselementen zoals rijen knotbomen en hagen.

In het natuurbeheerplan nemen we 30 ha van de percelen als natuurstreefbeeld bos op. Dertien van de deelnemende eigenaars doen dit voor hun volledige bos en één eigenaar voor minstens 25 %. Met een natuurstreefbeeld bos engageert de eigenaar zich om in de loop van de komende 24 jaar een Europees boshabitat te realiseren.

Het grootste deel van het deelnemende bos is oud Ferrarisbos met inheemse boomsoorten, waardoor al meer dan 20 ha reeds een Europees boshabitat is.

Trotse eigenaars

Dankzij die oude bossen vind je in dit gebied nog bijzondere planten en dieren. Omdat de eigenaars de afgelopen decennia niet meer dunden, werd het voor dieren en planten te donker. Lichtrijke plekken in het bos geven extra soortenvariatie en bieden kansen voor heel wat soorten, waaronder slaapmuizen, voor wie deze bossen belangrijk zijn. Ook voor de overleving van oude hakhoutstoven en knotbomen is extra licht en een goed beheer nodig.

Het is een gebied met een rijke geschiedenis, waarover de trotse eigenaars ons bij menig terreinbezoek vertelden. Hoewel het een relatief klein gebied is, valt op dat de meeste eigenaars ofwel nog lokaal wonen, ofwel dat hun geboortehuis in de buurt van het bosgebied staat. Kortom: we merken dat de eigenaars sterk lokaal verankerd zijn en een grote bekommernis om de natuur en hun landschap delen.

Variatie door reliëf

Dankzij het reliëf komen er in dit kleine gebied veel verschillende bostypes voor: 9110 of 9120 (ouder beukenbos), 9130 of 9160 (hellingbos) en alluviaal bos (91E0) (zie www. ecopedia.be voor meer uitleg per bostype). De eigenaar van het gebied op de Martelberg behoudt ook de oude taluds en laat ze mee in het natuurbeheerplan opnemen, om zo de ecologische verbinding tussen de

Komberg en het Broekbos voor de toekomst te verzekeren.

Bedreigingen

• Het verdwijnen van kleine landschapselementen in het omliggende landbouwgebied isoleert populaties.

• Biodiversiteitsverlies door toenemend gebruik van mestinjectie en pesticiden.

• Biodiversiteitsverlies door omzetting van aangrenzende weilanden in (maïs)akkers.

• Te weinig kennis over beschermde soorten en de bijbehorende beheermaatregelen.

• Hoge recreatiedruk van toeristen die niet altijd evenveel respect hebben voor de unieke natuur van Voeren. Daardoor verdwijnen rustplaatsen voor de natuur en het aanwezige wild.

Kansen voor zeldzame soorten

In het gebied van NBP Broekbos liggen heel wat kansen voor de eigenaars om kwetsbare soorten te ondersteunen. Voor sommige soorten stelde Vlaanderen een soortenbeschermingsprogramma (SBP) op, waarover je op pagina 10 van dit Bosbelang meer info vindt.

Hazel- en eikelmuis

Slaapmuizenspecialiste Goedele Verbeylen inventariseert in de Voerstreek al jarenlang deze schattige, maar zeldzaam geworden bosbewoners met pluizige staarten, waarbij ze de randen van het projectgebied opvolgt. In dit gebied komen nog hazelmuizen voor en werd recent nog een eikelmuis in een afgestor- ven populier waargenomen. Een geplande bosuitbreiding naar de spoorweg toe zal de verbinding met de populatie daar versterken en hopelijk ook opnieuw meer eikelmuizen laten doorstromen naar het bosgebied.

Hazelmuis

Status Rode Lijst Vlaanderen: ernstig bedreigd

Voedsel: vruchten zoals besjes en noten

De hazelmuis leeft in structuurrijke, gevarieerde loofbossen met een goed ontwikkelde ondergroei van bes- en vruchtdragende struiken. De hazelmuis is een goede klimmer en verbergt zich meestal in ondoordringbare struwelen. Van de lente tot de herfst vind je hem in een nest in de vegetatie of in oude boomholten. In de wintermaanden houdt de hazelmuis een winterslaap in een nest op of onder de grond. In de Voerstreek zijn de populaties van deze weinig mobiele soort zodanig gefragmenteerd door het verdwijnen van houtkanten en andere verbindende elementen in het landschap dat er al sprake is van inteelt en genetische verarming.

Eikelmuis

Status Rode Lijst Vlaanderen: bedreigd

Voedsel: alleseter: insecten, slakken, jonge vogels, reptielen, fruit, noten, granen, zaden, …

De eikelmuis is een slaapmuis die je herkent aan zijn zwarte zorromasker. Dit rovertje maak je blij met dezelfde maatregelen als de hazelmuis, al heeft hij behoefte aan bramen die wat hoger groeien.

Zondag 3 Juli

Krijg Je Een Unieke Kans Om Deze Bossen Te Verkennen

Info: zie activiteitenkalender p.15

Vliegend hert

Voor de meeste eigenaars van het NBP Broekbos was deze soort onbekend. Het vliegend hert komt nochtans in de onmiddellijke omgeving voor. INBO-specialist Arno Thomaes inventariseerde de Voerstreek al tot aan de grenzen van ons projectgebied en zet hier in juni zijn onderzoek voort. We zijn alvast benieuwd!

Status Rode Lijst Vlaanderen: bedreigd

Voedsel: dood hout (larven) en sap van gewonde bomen en gebarsten fruit (volwassen insecten)

Het vliegend hert, een grote kever met een opvallend ”gewei” (zijn bovenkaken), heeft het graag warm en heeft nood aan halfopen habitats met een warm microklimaat. Het grootste deel van zijn leven brengt hij in dood hout door, als larve. Volwassen dieren leven hooguit een maand en zie je tussen eind mei en begin augustus. Hij voelt zich goed in boscomplexen met veel dood hout, maar je treft hem ook in holle wegen, beboste taluds, hakhout, hoogstamboomgaarden en laanbomen. De aanwezigheid van kersenbomen vormt een grote meerwaarde. Zelfs in parken en tuinen laat hij zich wel eens zien. Het is een onhandige vlieger, waardoor hij zijn leefgebied niet gemakkelijk uitbreidt.

Zijn inspanningen zijn zeer succesvol en dat merk je ook in dit projectgebied. Voor mensen van buiten de streek spreken de talrijke holen (“burchten”) met hun speelse bewoners absoluut tot de verbeelding!

Status Rode Lijst Vlaanderen: kwetsbaar

Voedsel: omnivoor: regenwormen, kevers, rupsen, larven, vruchten, gras, graan, maïs, jonge muizen, vogeleieren, …

Dassen zijn vooral ’s nachts actief. Ze hebben nood aan een gevarieerd landschap met bossen, grasvelden en voldoende voedsel. Het moet ook mogelijk zijn om ondergrondse burchten te graven, zoals bijvoorbeeld in holle wegen.

Das

De laatste boswachter van de familie Zeevaert stond aan de wieg van de dassenbescherming in Voeren.

Vroedmeesterpad

De kleine vroedmeesterpad brengt het grootste deel van zijn leven door in bossen. Het gebied van NBP Broekbos heeft veel potentie als leefgebied door de mix van bronnen, grasland en bos.

Status Rode Lijst Vlaanderen: bedreigd Voedsel: insecten en wormen

Deze zonneklopper vind je in Vlaanderen bijna uitsluitend in de Voerstreek, Zuid-Haspengouw en het Brabants heuvelland, waar hij zonnige hellingen opzoekt met losse, stenige bodems. Je treft hem ook in de buurt van boerderijen, kerkhoven, verlaten groeves en ruïnes. Vaak weet je dat hij in de buurt is door zijn typerende fluittoon. De mannetjes wikkelen de eiersnoeren om hun achterpoten en dragen ze enkele weken met zich mee.

Hoewel de vroedmeesterpad een echte landbewoner is, moet er een kale, zonnige waterplas of poel in de buurt zijn, maar dat kan zelfs een drinkbak voor vee zijn. Eens hij een geschikt leefgebied heeft gevonden, is hij erg honkvast en net dat maakt hem heel gevoelig voor versnippering en isolatie.

Taxus

In sommige landen is deze wintergroene conifeer beschermd en gebeuren er projecten voor de versterking van de populaties. In Vlaanderen was er lange tijd discussie over het inheems karakter en ontdekken we nu pas dat de soort door menselijk ingrijpen verdween. Ten zuiden van de Maas zijn er nog verschillende (semi-)natuurlijke populaties, net als in de omliggende buurlanden. Het projectgebied en zijn bodems zijn uiterst geschikt voor taxus, die op zijn beurt kan bijdragen als habitat voor talrijke vogelsoorten en ook de hazel- en eikelmuis. Het beheerplan beoogt een herintroductie vanuit lokale moederbomen.

Bosbeheer met het oog op kwetsbare soorten

• Ga voor hakhoutbeheer, ongelijkvormig hooghout of sterke dunningen in zuidgerichte hellingbossen of hun randen.

• Behoud bomen, struiken, kruidige planten en begroeide graften op zuidelijke hellingen. Herstel houtkanten en graften waar mogelijk.

• Een regelmatig kap- en snoeibeheer op graften en holle wegen om te sterke beschaduwing te voorkomen, is aangewezen.

• Specifiek voor het vliegend hert: zorg voor dood hout onder of op de grond. Ondergronds dood hout blijft sowieso in onze bossen achter, maar het is wel belangrijk dat het gedurende enkele jaren door de zon beschenen is.

Daarom is naast een QD-beheer (zie www.ecopedia.be voor meer uitleg) een bosrand met actief bosrandbeheer of hakhoutbeheer op een zuidgerichte helling ook voor deze soort positief.

• Behoud of creëer zuid(oost) gerichte bosranden met een rijk gestructureerde mantel- en zoomvegetatie.