Δ-ΠΣΧΜ -Τεύχος 204

Τεύχος Νο 204

Μάρτιος - Απρίλιος - Μάϊος 2012

50 ΧΡΟΝΙΑ

«ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ»

• ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ: ΗΛΙΑΚΕΣ ΚΥΨΕΛΙΔΕΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΗΜΙΑΓΩΓΩΝ • Αντιμετώπιση προβλημάτων ποιότητας των αντλούμενων ποσίμων υδάτων στην πεδινή ζώνη του Ν. Καρδίτσας • ΖΕΟΛΙΘΙΚΕΣ Μεμβράνες προς «Πράσινη» Χημική Βιομηχανία

Η “ANTIPOLLUTION S.A“ είναι Εταιρία Παροχής Υπηρεσιών Προστασίας Περιβάλλοντος, εξειδικευμένη στο Σχεδιασμό, Κατασκευή, Επίβλεψη, Λειτουργία και Συντήρηση καινοτόμων εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Νερού και Υγρών Λυμάτων/Αποβλήτων καθώς και στην Προμήθεια και Εγκατάσταση Τεχνικού Εξοπλισμού.

H εταιρία μας παρέχει σχεδιαστικές και κατασκευαστικές υπηρεσίες μηχανικού και προμηθεύει επιλεγμένο εξοπλισμό και τεχνική υποστήριξη στους τομείς: • Επεξεργασίας Νερού • Ανακύκλωσης, Ανάκτησης και Συλλογής Νερού • Επεξεργασίας Αστικών Λυμάτων • Επεξεργασίας Βιομηχανικών Υγρών Αποβλήτων • Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων • Υπηρεσίες Συμβούλου

AKTΗ MIAOΥΛΗ 51 185 36 ΠΕΙΡΑΙΑΣ Τ. +30 210 42.92.426 - 7 F. +30 210 42.92.710. Ε: INFO@ANTIPOLLUTION.GR WWW.ANTIPOLLUTION.GR

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

1

Περιεχόμενα

περιβάλλον

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ 2012 Τεύχος 204

ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: Πανελλήνιος Σύλλογος Χημικών Μηχανικών Μάρνη 11, Αθήνα, Τηλ.: 210 95.30.292 www.psxm.org.gr

Τιμή τεύχους 0,01€ Τα ενυπόγραφα άρθρα δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη και την άποψη του “ΔΕΛΤΙΟΥ ΠΣΧΜ”

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: Kώστας Βαφειάδης, Πρόεδρος Π.Σ.Χ.Μ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Βασίλης Αναλυτής banalytis@yahoo.gr

3

Μήνυμα του Προέδρου ΠΣΧΜ

4

EN ΔΡΑΣΕΙ

Μόνιμη Επιτροπή Δελτίου ΠΣΧΜ Συντονιστής – Εκπρόσωπος ΔΣ:

6

ΝΕΑ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

Βασίλης Αναλυτής (banalytis@yahoo.gr)

10

ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ

Επιμελητής:

Νίκος Βαγενάς

ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

20

50 ΧΡΟΝΙΑ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ

22

Τεχνολογικό και Επιστημονικό

Μέλη:

Παντελής Βασιλείου Ζαχαροπούλου Αγγελική Κουλίδης Αλέξανδρος Ουζουνίδου Μάρθα Τσιουμπρής Γιάννης Φλεμετάκη Μαρία Ψωμά Αριάννα

Πάρκο Αττικής «Λεύκιππος»

24

ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ:

Εκδότης:

Kωνσταντίνος Σιδέρης sideris@provoli3.gr

ΗΛΙΑΚΕΣ ΚΥΨΕΛΙΔΕΣ

Σύμβουλος έκδοσης: Tάκης Κοσμάς

kosmas2@gmail.com

ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΗΜΙΑΓΩΓΩΝ

32

Αντιμετώπιση προβλημάτων

ποιότητας των αντλούμενων ποσίμων υδάτων στην πεδινή ζώνη του Ν. Καρδίτσας

Δημόσιες Σχέσεις:

Μαλάμω Βαρελά

Yπεύθυνος Διαφήμισης: Κυριακή Ζαμπάρα Παραγωγή Διαφήμισης: Ευγένιος Φωτιάδης

Art director: Έφη Μαρκοπούλου

atelier@provoli3.gr Φωτογραφίες:

wikimedia.org dreamstime

38 ΖΕΟΛΙΘΙΚΕΣ Μεμβράνες προς

«Πράσινη» Χημική Βιομηχανία

42

Πιστοποίηση Ενεργειακών Επιθεωρητών

44

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ

46

ΑΓΟΡΑ

2 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

για τη διαφήμισή σας απευθυνθείτε στην

Χ. ΚΟΣΜΑ - Κ. ΖΑΜΠΑΡΑ - Κ. ΣΙΔΕΡΗΣ Ο.Ε. εκδόσεις - διαφημίσεις Μαραθώνος 20, 15343 Aγία Παρασκευή τηλ.: 210 6008530, 210 6006917, fax: 210 6006981 provoli3@otenet.gr www.provoli3.gr

Μήνυμα Προέδρου ΠΣΧΜ

Έ

νας από τους πλέον πολυχρησιμοποιημένους όρους το τελευταίο διάστημα είναι η ανάπτυξη. Δυστυχώς όμως, η ανάπτυξη έως τώρα αποσκοπούσε στην προσπάθεια επίλυσης του δημοσιονομικού προβλήματος και στη φορολόγηση του πλούτου. Δεν υπήρξε μακρόπνοο σχέδιο βασισμένο σε θεμελιώδεις και αλληλένδετες έννοιες που συνθέτουν ένα επιτυχημένο μοντέλο ανάπτυξης όπως ενίσχυση καινοτομίας, εξωστρεφής οικονομία, ρόλος κράτους, εκπαίδευση, έρευνα, φορολογία, επιχειρηματικότητα, απλοποίηση διαδικασιών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το παραγωγικό μοντέλο να μη δομηθεί με βάση το πώς θα είμαστε ικανοί να παράγουμε υψηλής ποιότητας και ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες. Για μία Ελλάδα παραγωγική και ανταγωνιστική απαιτείται πάνω από όλα η αξιοποίηση του βασικού πλεονεκτήματος που έχουμε ως χώρα, του Ανθρώπινου Δυναμικού και ειδικότερα των Μηχανικών. Ένα εξαιρετικά καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό που αδυνατεί σήμερα να παράσχει ότι θα μπορούσε. Απαιτείται να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο που θα προσφέρει το κατάλληλο περιβάλλον ώστε επιστήμονες με προσόντα, γνώσεις και δεξιότητες να παράγουν , να ιδρύσουν νέες επιχειρήσεις και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και φυσικά αναπτυξιακό κεφάλαιο για την οικονομία. Να προσφερθούν κίνητρα για την εκμετάλλευση εξειδικευμένων γνώσεων που θα δημιουργούν νέα προϊόντα, καινοτόμα και υψηλών προδιαγραφών, ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο καθώς και επιχειρήσεις και δημόσιοι οργανισμοί με βελτιωμένο το επίπεδο των υπηρεσιών που παρέχουν με στόχο να γίνουν πιο αποτελεσματικές και ελκυστικές. Απαιτείται να δοθούν κίνητρα ώστε νέοι επιστήμονες με προσόντα να στελεχώσουν τις νέες επιχειρήσεις που θα ιδρυθούν ή θα ανανεώσουν τις παλιές επιχειρήσεις και οργανισμούς για να μπορούν όχι απλά να επιβιώσουν αλλά να είναι ανταγωνιστικές στο νέο διεθνές περιβάλλον. Πρέπει το προτεινόμενο μοντέλο ανάπτυξης να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις μίας εξωστρεφούς οικονομίας και να στηρίζεται στη δυνατότητα πολλαπλασιασμού της δυναμικής που θα αναπτυχθεί. Η ανάγκη μεταρρυθμίσεων σε κάθε μια από τις παραπάνω έννοιες, που συνθέτουν το παζλ της λέξης ανάπτυξη, αποτελεί προτεραιότητα για τη χώρα μας ώστε να δοθεί μια ώθηση προς τα μπροστά και να ξεπεραστεί η ύφεση. Για αυτό το λόγο οφείλουμε όλοι, ο καθένας από τον τομέα του, να προσφέρουμε προς αυτή την κατεύθυνση με ρεαλιστικές προτάσεις και πρωτοβουλίες απαλλαγμένοι από τα σύνδρομα και τις συνήθειες του παρελθόντος. Ο Πρόεδρος του ΠΣΧΜ Κώστας Βαφειάδης

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

3

ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ

Επιμέλεια: Μ. Ουζουνίδου

περιβάλλον

ΤΜΗΜΑ – ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Πραγματοποιήθηκε η Eσπερίδα Ecocity «Ο Ρυπαίνων πληρώνει», στη Θεσσαλονίκη. Την εκδήλωση διοργάνωσε ο Τομέας Βορείου Ελλάδος Ecocity με τη συνεργασία του Γραφείου Ενημέρωσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα, του Πανελληνίου Συλλόγου Χημικών, του Εργαστηρίου Δασοκομίας του ΑΠΘ, του Εργαστηρίου Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος του ΑΠΘ και του Εργαστηρίου Θερμοφυσικών Ιδιοτήτων και Περιβαλλοντικών Διεργασιών του ΑΠΘ και με την υποστήριξη του Δήμου Δέλτα. Εκπρόσωπος του ΠΣΧΜ ήταν ο κ. Νίκος Κάρναβος, Πρόεδρος του Περιφερειακού τμήματος Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας του ΠΣΧΜ. Ο κ. Κάρναβος απηύθυνε χαιρετισμό στην εκδήλωση και ακολούθησε η εισήγησή του, όπου ανέφερε το σκοπό της εσπερίδας και τονίστηκε το εξαιρετικά ενδιαφέρον και κρίσιμο θέμα, η περιβαλλοντική ευθύνη και πώς αυτή αντιλαμβάνεται από τους υπεύθυνους, έτσι ώστε τελικά να ισχύει η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Στην εισήγησή του μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στο ερώτημα αν η μεταφορά της Οδηγίας 2004/35 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην εθνική νομοθεσία με το Π 148 σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη για την πρόληψη και την αποκατάσταση των ζημιών στο περιβάλλον θα επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλ. ο ρυπαίνων να πληρώνει. Ο κ. Κάρναβος εν συνεχεία από την οπτική γωνία και την εμπειρία των μηχανικών και των παραγωγικών φορέων της χώρας, έθεσε κάποια ερωτήματα και σημεία προβληματισμού, τα οποπια αναφέονται παρακάτω: 1. είναι απαραίτητη η υποχρεωτική επιβολή σύναψης ασφαλιστηρίων συμβολαίων, ειδικά εάν ο φορέας εκμετάλλευσης έχει σχετική φερεγγυότητα ή άλλες ασφαλιστικές καλύψεις που έμμεσα καλύπτουν και το πεδίο της περιβαλλοντικής ζημίας; Μήπως θα πρέπει σε περιπτώσεις όπου εταιρίες διαθέτουν ασφαλιστήρια συμβόλαια Γενικής Αστικής Ευθύνης έναντι τρίτων (General Comprehensive Third Party Liability) καθώς και συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης να εξαιρούνται, διότι καλύπτουν την πρόβλεψη της οδηγίας για κάθε ξαφνικό ή/και ατυχηματικό συμβάν, δηλ. από αμέλεια ή δόλο; Εδώ να σημειωθεί ότι στην απάντηση μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά τα διάφορα εργαλεία που έχουν χρησιμοποιηθεί στην Ευρώπη, όπως η Σταδιακή προσέγγιση (gradual approach), δηλ. η εφαρμογή ασφαλιστικών καλύψεων μόνο για συγκεκριμένες περιπτώσεις πρωτογενούς (primary) αποκατάστασης περιοχών στις οποίες έλαβε χώρα περιστατικό ρύπανσης, το μέγιστο ποσό χρηματοοικονομικής εγγύησης (financial guarantee ceilings) ή η εξαίρεση δραστηριοτήτων (exclusion of activities), πχ. αυτές που διαθέτουν EMAS ή ISO 14001.

4 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

2. πως ορίζεται η αρχική κατάσταση (baseline condition) ανά περιοχή (Άρθρο 3, Παρ. 14), ως προς βασικά ζητήματα όπως i) Από ποια βάση δεδομένων ή βιβλιογραφική πηγή θα αντλούνται οι εν λόγω πληροφορίες, ii) Πως τεκμηριώνεται η ύπαρξη των καλύτερων πληροφοριών, δηλαδή με ποια κριτήρια αξιολογούνται πράγματι ως καλύτερες; iii) Καθώς η επιστήμη και οι τεχνολογία εξελίσσεται οι καλύτερες πληροφορίες δύναται να καθίστανται παρωχημένες ανάλογα με τη χρονολογική βάση αναφοράς που επιλέγουμε. Τίθεται λοιπόν ζήτημα καθορισμού την χρονολογίας αναφοράς 3. μήπως απαιτούνται πρόσθετες διευκρινίσεις ως προς τις χρήσεις γης αφού οι αυτές δεν είναι σαφώς ορισμένες ανά την επικράτεια. Αυτό σε συνδυασμό με το Παράρτημα ΙΙ, Παράγραφος 2, που αναφέρει πως «εάν δεν υπάρχουν ρυθμίσεις για τη χρήση του εδάφους, η φύση της σχετικής περιοχής όπου συνέβη η ζημία, καθορίζει τη χρήση της συγκεκριμένης περιοχής λαμβανομένης υπόψη της προβλεπόμενης ανάπτυξή της» δημιουργεί σοβαρά κενά στην ερμηνεία.

4. οι ΑΕΠΟ θα παραμείνουν το βασικό έγγραφο περιβαλλοντικής αδειοδότησης και συμμόρφωσης; Δυστυχώς, το γενικό πλαίσιο του Άρθρου 7, Παρ. 2 του ΠΔ 148 έρχεται σε αντίθεση με το γενικό πλαίσιο εφαρμογής των ΑΕΠΟ, όπου να σημειωθεί ότι έχουν προκύψει λαμβάνοντας υπόψη όλους τους εθνικούς και κοινοτικούς νόμους, την κανονική λειτουργία των εγκαταστάσεων και των προβλέψιμων εκτάκτων περιστατικών, την τεχνολογία για την αποφυγή ρύπανσης σε αέρα, έδαφος και νερό, όπως αυτή περιγράφεται στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, και ορίζει λεπτομερώς τις συνθήκες λειτουργίας, τα μέτρα και όρια εκπομπής. Παρά την πρόβλεψη του Άρθρου 11, Παρ. 5 ότι ο φορέας απαλλάσσεται από την υποχρέωση του να καταβάλει δαπάνες των δράσεων αποκατάστασης εάν το γεγονός που αποτελεί την άμεση αιτία περιβαλλοντικής ζημίας έχει προβλεφθεί ρητά στην έγκριση ή άδεια από δημόσια αρχή (βλ. Π.Ο.), εκτιμώ ότι απαιτείται διευκρίνιση πάνω στο θέμα αυτό. Μετά το πέρας της Εσπερίδας η Δρ. Αγγελική ΚαλλαΑντωνίου, Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, απέστειλε ευχαριστήρια επιστολή προς τον ΠΣΧΜ / ΤΚΔΜ και συγκεκριμένα στον κ. Νίκο Κάρναβο για την συμμετοχή του ΠΣΧΜ στη Εσπερίδα, αναφέροντας ότι τόσο η ίδια προσωπικά όσο και η επιστημονική Επιτροπή του Τομέα Β. Ελλάδος του Ecocity, πιστεύουν πως ο ΠΣΧΜ αποτελεί σημαντικό συνεργαζόμενο φορέα και γι’ αυτό θα φροντίσουν έτσι ώστε οι δεσμοί μεταξύ του Ecocity και του ΠΣΧΜ να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο.

Επιμέλεια: Μ. Φλεμετάκη

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΔΣ ΠΣΧΜ/ΠΤΚ Συμμετοχή και δήλωση της παρουσίας του συλλόγου με σύντομο χαιρετισμό σε διημερίδα που διοργανώθηκε από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (Τμήματα Ανατολικής και Δυτικής Κρήτης) και την Περιφέρεια Κρήτης σχετικά με την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Σκοπός της Διημερίδας ήταν η ανασκόπηση των μέχρι σήμερα ερευνητικών εργασιών και η παρουσίαση της υπάρχουσας κατάστασης όσον αφορά την έρευνα και την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Κρήτη, των βημάτων που θα ακολουθήσουν (παραχωρήσεις κλπ), του επιχειρηματικού ενδιαφέροντος για τη χώρα σε σχέση και με την πετρελαϊκή αγορά στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και τέλος των δυνατοτήτων για αξιοποίηση του Επιστημονικού Δυναμικού της χώρας πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Επίσης, στο σκοπό της Διημερίδας ήταν και η συμβολή στη διαμόρφωση μιας αποτελεσματικής πολιτικής στον τομέα της έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στον ελλαδικό χώρο. Ειδικότερα, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, το ΤΕΕ/ΤΑΚ, ΤΕΕ/ ΤΔΚ και η Περιφέρεια Κρήτης συνδιοργάνωσαν διημερίδα στις 25/05 στο Ηράκλειο, στην αίθουσα «Καστελλάκη» του Επιμελητηρίου του Ηρακλείου και στις 26/05 στα Χανιά, στην αίθουσα ομιλιών «Πολυχρόνη Πολυχρονίδη» του Πνευματικού Κέντρου Χανίων με θέμα «Έρευνα και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην Ελλάδα» Στο Ηράκλειο απεύθυνε σύντομο χαιρετισμό ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Π.Τ.Κ./Π.Σ.Χ.Μ. κ. Αντωνογιαννάκης Εμμανουήλ, όπου, μεταξύ άλλων, τόνισε ότι το αντικείμενο της διημερίδας έχει άμεση σχέση με την οικονομική ανάπτυξη και την τρέχουσα οικονομική συγκυρία, τόσο σε τοπικό, όσο και σε εθνικό επίπεδο, και μπορεί να διευκολύνει την επανένταξη της χώρας μας σε τροχιά ανάπτυξης. Σήμερα, το πρόβλημα της ανάπτυξης είναι το μεγάλο ζητούμενο για την ελληνική κοινωνία και την οικονομία και για την επιτυχή πορεία ανάκαμψής της. Στο πλαίσιο αυτό, η εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών μας πόρων, όπως τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, αναδεικνύεται ως επιτακτική ανάγκη. Στα Χανιά απεύθυνε σύντονο χαιρετισμό η αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Π.Τ.Κ./Π.Σ.Χ.Μ. κα Φλεμετάκη Μαρία, όπου, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι, παρότι η χρήση ορυκτών καυσίμων προκαλεί σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως ατμοσφαιρική ρύπανση, φαινόμενο θερμοκηπίου κ.ά., χωρίς να αναφερθούμε στις τυχόν (πιθανές) περιβαλλοντικές επιπτώσεις κατά τη διαδικασία έρευνας και εξόρυξης, παρότι τα φυσικά αποθέματα του πλανήτη, όπως είναι τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, αναλώνονται με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς από εκείνους αναπλήρωσής τους, μια αειφόρος, βιώσιμη διαχείριση των πλουτοπαραγωγικών μας πηγών, με σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον, δυνητικά μπορεί να καθορίσει το μέλλον και την προοπτική του τόπου μας. Επιπλέον ανέφερε «Ευχόμαστε, σε μία τέτοια εθνική προσπάθεια, να υπάρξει αγαστή συνεργασία μεταξύ της Ακαδημαϊκής Κοινότητας, της Πολιτείας, των Ελληνικών Επιχειρήσεων και των Επιστημονικών και επαγγελματικών Φορέων και τέτοιος ενδελεχής σχεδιασμός και θεσμικό πλαίσιο που θα οδηγήσει την κοινωνία μας με ασφάλεια στις νέες εξε-

λίξεις για την οικονομία, με σεβασμό στο περιβάλλον, με στόχο την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, αλλά και την ποιότητα ζωής και την αειφορία και θα είμαστε αρωγοί σε μια τέτοια προσπάθεια.» Και στους δύο χαιρετισμούς, οι οποίοι ήταν εκτός προγράμματος της διημερίδας, σημειώθηκε ότι η χημική μηχανική είναι ένα επάγγελμα, ένας κλάδος, μια επιστήμη, που ιστορικά, συνδέεται άμεσα με τις διαδικασίες έρευνας, ανάπτυξης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων (πανεπιστήμιο Biurmincham, πανεπιστήμιο ΜΙΤ) και στο πλαίσιο αυτό δεν μπορούν οι εκπρόσωποι τους να απουσιάζουν από τόσο σημαντικές διοργανώσεις. Μεταξύ των ομιλητών στη διημερίδα ήταν και ο Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Π.Σ.Χ.Μ., κ. Αθανασόπουλος Αλέξης, ως μέλος Μόνιμης Επιτροπής Ενέργειας ΤΕΕ, με θέμα: «Ανθρώπινο δυναμικό – Ανάπτυξη εγχώριας τεχνογνωσίας». Ο κ. Αθανασόπουλος αναφέρθηκε στην ιδιαίτερη συγκυρία πολλών θετικών γεγονότων, που αφορούν την Έρευνα και Παραγωγή Υδρογονανθράκων και βρίσκονται σε εξέλιξη στη χώρα μας σήμερα: - Ψήφιση του Ν. 4001/11για τη σύσταση της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων Α.Ε. (ΕΔΕΥ Α.Ε.) και ανακοίνωση – πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τη στελέχωση της ΕΔΕΥ Α.Ε. (Δεκέμβριος 2011).

- Προκήρυξη διεθνούς πρόσκλησης για διεξαγωγή σεισμικών ερευνών στο Ιόνιο και τη θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης.

- Απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης για έναρξη διαδικασίας ερευνών σε τρεις περιοχές (Πατραϊκός Κόλπος, Ιωάννινα και Κατάκολο).

- Οι τρέχουσες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο (Ισραήλ, Κύπρο) που αλλάζουν τους γεωστρατηγικούς συσχετισμούς. Επίσης αναφέρθηκε σε ιστορικά στοιχειά σχετικά με την Έρευνα και Παραγωγή Υδρογονανθράκων στην Ελλάδα και την Ανάπτυξη εγχώριας τεχνογνωσίας, ενώ κατέληξε με προτάσεις προς τους ιθύνοντες: - Να δοθούν κίνητρα στις Ελληνικές Εταιρείες του Κλάδου (ΕΛΠΕ, ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ) για τη διευκόλυνση πρακτικής άσκησης και απασχόλησης των φοιτητών και Διπλωματούχων Επιστημόνων.

- Δημιουργία βάσης δεδομένων στο ΤΕΕ όλων των Διπλωματικών Εργασιών σε θέματα Έρευνας και Παραγωγής Υδρογονανθράκων.

- Να υπάρξει συνεργασία των δύο μεγάλων εταιρειών ΕΛΠΕ και ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ, όπως αυτό επιτεύχθηκε στην Αίγυπτο (Συνεργασία Vegas Oil – ΕΛΠΕ στις δραστηριότητες στην Έρευνα και Παραγωγή Υδρογονανθράκων), για τη δημιουργία προστιθέμενης τεχνογνωσίας.

- Μόνιμη και διαρκής συνεργασία της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων Α.Ε. (ΕΔΕΥ Α.Ε.) με τα Α.Ε.Ι. και ειδικά τα Πολυτεχνεία της χώρας.

- Δημιουργία ιστότοπου που να αναρτώνται οι δραστηριότητες και τα αποτελέσματα των ερευνών των Α.Ε.Ι. Οι εισηγήσεις της ημερίδας είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του ΤΕΕ/ΤΑΚ (ημερίδες 2012), στον ακόλουθο σύνδεσμο: http://www.teetak.gr/index.php?option=com_ content&view=article&id=986:-25a2652012-&catid=89:2012&Itemid=265. ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

5

NEA - AΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ περιβάλλον

Ε υ ρ ω π α ϊ κ ή Επιτροπή Περιβάλλον: € 34,8 εκατομμύρια ευρώ νέας χρηματοδότησης για την είσοδο περιβαλλοντικών προϊόντων στην αγορά Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για έργα οικολογικής καινοτομίας αξίας 34.800.000 ευρώ. Επιχειρήσεις και επιχειρηματίες από όλη την Ευρώπη μπορούν να υποβάλουν αίτηση χρηματοδότησης σε μια προσπάθεια εισαγωγής καινοτομικών περιβαλλοντικών προϊόντων στην αγορά . Η πρόσκληση αφορά προϊόντα, τεχνικές και υπηρεσίες οικολογικής καινοτομίας καθώς και διαδικασίες που στοχεύουν στην πρόληψη και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ή συμβάλλουν στη βέλτιστη χρήση των πόρων. Η προθεσμία για την υποβολή των αιτήσεων λήγει στις 6 Σεπτεμβρίου 2012. Περίπου 50 έργα θα επιλεγούν για χρηματοδότηση. Ο Ευρωπαίος Επίτροπος για το Περιβάλλον κ. Janez Potocnik, δήλωσε «Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, το ΠΑΚ Οικολογική Καινοτομία έχει βοηθήσει περισσότερα από εκατό καινοτόμα πράσινα προϊόντα να εισέλθουν αγορά. Το πρόγραμμα δείχνει πως μπορούν οι επιχειρήσεις να βοηθήσουν τις οικονομίες μας να αναπτυχθούν κατά περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο, όταν τους παρασχεθεί η δέουσα ενίσχυση. Θα επιθυμούσα ιδιαίτερα να ενθαρρύνω τις ΜΜΕ να υποβάλουν αίτηση για χρηματοδότηση καθότι καλούνται να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στην προώθηση της οικονομίας της ΕΕ, δεδομένου μάλιστα ότι περυσι υπέβαλαν πάνω από το 65% των αιτήσεων»

Χαρτογραφώντας την Αειφορία

Η EuroCharity, στο πλαίσιο του ερευνητικού και ενημερωτικού της ρόλου σχετικά με θέματα που άπτονται της εταιρικής υπευθυνότητας και της αειφορίας, παρουσίασε το ερευνητικό της έργο σε συνεργασία με Ελληνικά Πανεπιστήμια, την Πέμπτη, 19 Απριλίου 2012, ώρα 10:30-13:00, στο Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Αθηνών «Κωστής Παλαμάς». Παρουσιάστηκαν μια σειρά ερευνών που είχαν ως στόχο την χαρτογράφηση της αειφορίας στην Ελλάδα, εστιάζοντας στις τάσεις και στα ζητήματα που απασχολούν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, την Πράσινη Οικονομία και τις ΜΚΟ. Οι έρευνες που παρουσιάστηκαν αφορούσαν στα παρακάτω θέματα: Έρευνα για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, (συνεργασία με το Τμήμα Στατιστικής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών). Έρευνα για την Πράσινη Οικονομία, (συνεργασία με το Τμήμα Στατιστικής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών). Έρευνα για τις ΜΚΟ, (συνεργασία με το Τμήμα Στατιστικής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών).

6 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

Η φετινή πρόσκληση έχει πέντε κύριους τομείς προτεραιότητας: • ανακύκλωση υλικών • νερό • βιώσιμα δομικά υλικά • πράσινη επιχειρηματικότητα • τομέας τροφίμων και ποτών Η πρόσκληση απευθύνεται ιδιαίτερα στις ΜΜΕ που έχουν αναπτύξει πράσινο προϊόντα και διαδικασίες ή υπηρεσίες οικολογικής καινοτομίας, που αγωνίζονται να εισέλθουν στην αγορά. Η συγχρηματοδότηση θα ανέλθει κατ΄ανώτατο όριο στο 50% του κόστους κάθε έργου και ενδέχεται να χρηματοδοτηθούν περίπου 50 νέα έργα κατά το τρέχον έτος. Περίπου 50 έργα πρόκειται να δρομολογηθούν βάσει της πρόσκλησης του περασμένου έτους ενώ περισσότερα από 140 έργα βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Ορισμένα από τα εκτελούμενα προγράμματα αφορούν την μετατροπή του γυαλιού απορριπτόμενων τηλεοράσεων σε κεραμικά πλακάκια, νέους μηχανισμούς διαλογής αποβλήτων, καινοτόμες οικολογικές συσκευασίες για το γάλα και μια νέα τεχνική για την ανακύκλωση των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε: http://ec.europa.eu/ecoinnovation

Σεμινάρια Ενεργειακών Επιθεωρητών

Ο ΠΣΧΜ σε συνεργασία με τον Εκπαιδευτικό Όμιλο Primus, διοργανώνει σεμινάρια Ενεργειακών Επιθεωρητών σε προνομιακές τιμές για τα μέλη του ΠΣΧΜ, στις εγκαταστάσεις του Ομίλου, Πειραιώς 108 (Γκάζι) Το πρόγραμμα αφορά στην εκπαίδευση διπλωματούχων μηχανικών, ή πτυχιούχων μηχανικών τεχνολογικής εκπαίδευσης σύμφωνα με σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ.100/2010 και της σχετικής ΚΥΑ «Εκπαίδευση και εξεταστική διαδικασία Ενεργειακών Επιθεωρητών» (ΦΕΚ 2406Β΄), τα οποία καθορίζουν τα προσόντα και τις διαδικασίες για την απόκτηση άδειας Ενεργειακού Επιθεωρητή Κτιρίων ή Λεβήτων και Εγκαταστάσεων Θέρμανσης ή Εγκαταστάσεων Κλιματισμού.

Σύμβουλοι Ασφαλούς μεταφοράς επικίνδυνων εμπορευμάτων Σε συνέχεια της ενημέρωσης περί του θεσμικού πλαισίου που διέ-

πει τη μεταφορά επικινδύνων εμπορευμάτων, σας γνωρίζουμε ότι εκδόθηκε η Υπουργική Απόφαση (αναρτήθηκε στο ΔΙΑΥΓΕΙΑ με ΑΔΑ: Β44Μ1-Μ8Ο), με την οποία ορίζεται ως Φορέας εξέτασης Συμβούλων Ασφαλούς μεταφοράς επικίνδυνων εμπορευμάτων οδικώς ή/και σιδηροδρομικώς στην Ελλάδα το Εργαστήριο Στοιχείων Μηχανών της Σχολής Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ. Οι εξετάσεις για πιστοποίηση ΣΑΜΕΕ, θα διενεργηθούν τον Ιούνιο, Σεπτέμβριο και Δεκέμβριο Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα: http://mdlab.mech.ntua. gr/dgsaExaminationBody.html#06.

ΑΠΟΝΟΜΗ ΤΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ 2012

Στον χώρο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, που βρίσκεται στη Λεωφόρο Συγγρού 107-109 στην Αθήνα, φιλοξενηθηκε φέτος η Τελετή Απονομής των Βραβείων Περιβαλλοντικής Ευαισθησίας ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ 2012. Η εκδήλωση πραγματοποιηθηκε το βράδυ της Παγκόσμιας Ημέρας που είναι αφιερωμένη στη προστασία του Περιβάλλοντος, την Τρίτη 5 Ιουνίου. Σκοπός των ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ 2012 είναι η επιβράβευση δράσεων για την προστασία του περιβάλλοντος καθώς και η καλλιέργεια συνθηκών ευγενούς άμιλλας και ευαισθησίας, σε όλους όσους εμπλέκονται στην προστασία και την ανάπτυξή του.

ΝΕΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ & ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ Από την Παρασκευή 15/6/2012 μπαίνει σε λειτουργία μια καινούργια υπηρεσία αυτή της Παροχής Υπηρεσιών και Ενημέρωσης μέσω του Internet (http://www.tsmede. gr). Βεβαιώσεις όπως της Ασφαλιστικής Ενημερότητας, Προϋπηρεσίας, Διακοπής Εργασιών και πολλές άλλες οι ασφαλισμένοι του ΤΣΜΕΔΕ θα μπορούν πλέον να τις αιτούνται και να τις παραλαμβάνουν μέσω του Internet χωρίς να απαιτείται η μετάβασή τους σε κάποιο υποκατάστημα του Ταμείου. Το νέο Σύστημα θα συμβάλει στη δραματική μείωση της αναμονής, του χαμένου χρόνου στις ουρές και του εκνευρισμού που αυτά συνεπάγονται και μείωση του χρόνου αναμονής περισσότερο του 50% του σημερινού στα Τμήματα Ασφάλισης, Εισφορών, Συντάξεων και Κλάδου Υγείας. Ποιο συγκεκριμένα σε πρώτη φάση θα παρέχονται ηλεκτρονικά: Α. Για το τμήμα Ασφάλισης 1) (Β)εβαιώση (Α)σφάλισης (Μ)ηχανικών, 2) ΒΑΜ για Διακοπή, 3) ΒΑΜ για ΟΑΕΕ και 4) ΒΑΜ για διακοπή ΙΚΑ Β. Για το Τμήμα Εισφορών 5) (Β)εβαίωση (Α)σφαλιστικής (Ε)νημερότητας Μισθωτών, 6) ΒΑΕ Ελευθ. Επαγγελματιών, 7) ΒΑΕ για Εφορία Εισοδήματος, 8] ΒΑΕ Προϋπηρεσίας, 9) ΒΑΕ Εφορίας για Θεώρηση Βιβλίων Γ. Για τον Κλάδο Συντάξεων 10) (Β)εβαίωση (Σ)ύνταξης, 11) ΒΣ με Αιτιολόγηση Συνταξιοδότησης, 12) Βεβαίωση Μηνιαίων Αποδοχών Συνταξιούχου, 13) Βεβαίωση Κρατήσεων Περίθαλψης Συνταξιούχου, 14) Βεβαίωση κατάθεσης δικαιολογητικών Συνταξιοδότησης, 15] Βεβαίωση για Εφορία για τον Κλάδο συντάξεων. Σταδιακά οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες θα επεκτείνονται και πολύ σύντομα θα προστεθούν και άλλες που αφορούν τον Κλάδο Υγείας του Ταμείου.

Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα: http://www.oikopolisawards.gr/index.html ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

7

NEA - AΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ περιβάλλον

Προς α) Ιατρικούς Συλλόγους β) Φαρμακευτικούς Συλλόγους γ) Ασφαλισμένους του ΕΤΑΑ δ) Τομείς Υγείας του ΕΤΑΑ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Μήνυμα Προεδρου Ε.Τ.Α.Α.

Έναρξη ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στο ΕΤΑΑ Ενόψει της έναρξης λειτουργίας της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στο ΕΤΑΑ, από 19/3/2012 και προκειμένου να διευκολύνουμε αφενός τους ασφαλισμένους μας και αφετέρου τους ιατρούς και φαρμακοποιούς, σας ενημερώνουμε τα κάτωθι: • H συνταγογράφηση για όλους τους ασφαλισμένους του ΕΤΑΑ, αρχής γενομένης από 19 Μαρτίου 2012, ημέρα Δευτέρα, θα γίνεται υποχρεωτικά και μόνο από το site: http://www.e-syntagografisi.gr ( όπως γίνεται με τους Τομείς του ΕΟΠΥΥ) και θα αφορά κάθε τομέα υγείας του ΕΤΑΑ, χωριστά.

• Αν υπάρχει πρόβλημα στο σύστημα της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και συνεπώς αδυναμία ηλεκτρονικής συνταγογράφησης – και μόνο τότε – η συνταγή θα συνταγογραφείται στα συνταγολόγια του ΕΤΑΑ. Αυτό έχει ως καταληκτική ημερομηνία την 1/6/2012 , οπότε και θα λάβετε νεότερη ανακοίνωση.

• Ποιοι γιατροί έχουν την δυνατότητα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης για το ΕΤΑΑ: Α) Όλοι οι συμβεβλημένοι ιατροί του ΕΤΑΑ. Όσοι απ΄αυτούς δεν είναι πιστοποιημένοι στην ΗΔΙΚΑ, θα πρέπει να πιστοποιηθούν Β) Όλοι οι συμβεβλημένοι ιατροί του ΕΟΠΥΥ Γ) Όλοι οι ιατροί που δεν είναι συμβεβλημένοι και θέλουν να συνταγογραφούν για το ΕΤΑΑ, αρκεί να πιστοποιηθούν στην ΗΔΙΚΑ Για να πιστοποιηθεί κάποιος στην ΗΔΙΚΑ, θα πρέπει να μπεί στο site: https://register.e-syntagografisi.gr • Η κατάθεση από τους φαρμακοποιούς, τόσο των ηλεκτρονικών όσο και των χειρόγραφων συνταγών, θα γίνεται όπως και σήμερα, ξεχωριστά σε κάθε τομέα υγείας του ΕΤΑΑ.

Ένας από τους βασικούς στόχους του Ε.Τ.Α.Α. από τη σύστασή του, ήταν ο εξορθολογισμός των δαπανών σε κάθε επίπεδο. Στα πλαίσια του στόχου αυτού, σας ενημερώνουμε ότι το Ε.Τ.Α.Α. από την 19/03/2012 εφαρμόζει το σύστημα της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης, το οποίο: · Θα παρέχει τη δυνατότητα στη Διοίκηση και στους Τομείς Υγείας, πλήρους ελέγχου σχετικά με τη φαρμακευτική δαπάνη. · Θα συμβάλει στη μείωση της γραφειοκρατίας και την απαλλαγή των ασφαλισμένων και συνταξιούχων του Ε.Τ.Α.Α. από κάθε επιπλέον ταλαιπωρία, καθώς δεν θα απαιτείται έλεγχος και έγκριση για συνταγές ποσού μεγαλύτερου των 150 €. · Θα παρέχει τη δυνατότητα στους Τομείς Υγείας του Ε.Τ.Α.Α. για ταχύτερη πληρωμή των οφειλομένων προς όλους τους Φαρμακευτικούς Συλλόγους. · Θα συμβάλει στη μείωση του κόστους της φαρμακευτικής δαπάνης των Τομέων του Ε.Τ.Α.Α., καθώς με αυτό τον τρόπο η συνταγογράφηση καθίσταται πλέον απόλυτα ελέγξιμη από τις υπηρεσίες του Ταμείου, που θα έχουν άμεση πρόσβαση σε όλες τις πληροφορίες των αρχείων της εφαρμογής (Ιατρών, Φαρμακοποιών, φαρμάκων, συνταγών κλπ). · Θα είναι υποχρεωτική για όλους τους Ιατρούς και Φαρμακοποιούς που επιθυμούν να συνταγογραφούν για τους ασφαλισμένους του Ε.Τ.Α.Α. Έχουμε την πεποίθηση ότι μία συντονισμένη προσπάθεια ανάμεσα στο Ε.Τ.Α.Α. και στους Τομείς του, τα μέλη όλων των Φαρμακευτικών και Ιατρικών Συλλόγων και σε συνεργασία με τους ασφαλισμένους, θα επιτύχουμε το στόχο μας, που δεν είναι άλλος από μία ποιοτικότερη κοινωνική ασφάλιση, η οποία θα συμβάλει στην αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας προς τους ασφαλισμένους και κατ’ επέκταση στην επίτευξη ευημερίας του κοινωνικού συνόλου.

O ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΦΑΝΗΣ ΡΗΓΑΤΟΣ

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Τ.Α.Α. ΑΡΓΥΡΙΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ

8 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης Το Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου οργανώνει και λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 2005-2006, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (Π.Μ.Σ.) με τίτλο: «Οικονομική και Διοίκηση για Μηχανικούς», το οποίο απονέμει Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης (Μ.Δ.Ε.) στις κατευθύνσεις: Χρηματοοικονομικής Μηχανικής και Μηχανικής της Διοίκησης Το Μ.Δ.Ε είναι ετήσιας διάρκειας και για την απόκτησή του απαιτούνται τα εξής: -παρακολούθηση και επιτυχής εξέταση σε εννέα (9) υποχρεωτικά μαθήματα που διεξάγονται κατά τη διάρκεια δύο διδακτικών περιόδων, καθώς και -εκπόνηση διπλωματικής εργασίας, που πραγματοποιείται κατά τους τελευταίους πέντε μήνες του προγράμματος. Στο Π.Μ.Σ. «Οικονομική και Διοίκηση για Μηχανικούς» γίνονται δεκτοί Διπλωματούχοι Μηχανικοί Πολυτεχνικών Σχολών, Πτυχιούχοι Θετικών και Οικονομικών Επιστημών, Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πληροφορικής, καθώς επίσης και Πτυχιούχοι άλλων ισότιμων ιδρυμάτων της ημεδαπής ή ομοταγών αναγνωρισμένων ιδρυμάτων της αλλοδαπής, με τις γενικές προϋποθέσεις που περιγράφονται στους σχετικούς ισχύοντες νόμους. Στο Π.Μ.Σ. γίνονται επίσης δεκτοί πτυχιούχοι Α.Τ.Ε.Ι. αντιστοίχων με τα παραπάνω τμήματα, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Τα απαραίτητα δικαιολογητικά που θα πρέπει να καταθέσουν εμπρόθεσμα οι ενδιαφερόμενοι υποψήφιοι είναι: • Αίτηση υποψηφιότητας (παρέχεται από τη Γραμματεία του Π.Μ.Σ. ή από την ιστοσελίδα του ΠΜΣ-Ο.ΔΙ.Μ. www.fme. aegean.gr), • Αναλυτικό Βιογραφικό Σημείωμα, • Επικυρωμένα αντίγραφα τίτλων σπουδών. Οι κάτοχοι τίτλων σπουδών της αλλοδαπής οφείλουν να προσκομίσουν την αναγνώριση τίτλου τους από το Δ.Ο.Α.Τ.Α.Π. (πρώην ΔΙΚΑΤΣΑ).

• Επικυρωμένο πιστοποιητικό αναλυτικής βαθμολογίας (με ακριβή Μ.Ο.), • Επικυρωμένη φωτοτυπία, των δύο όψεων, της αστυνομικής ταυτότητας του υποψηφίου,

• Τρεις (3) φωτογραφίες, • Δύο συστατικές επιστολές, • Αποδεικτικά γνώσης της αγγλικής γλώσσας (εάν υπάρχουν), • Επιστημονικές δημοσιεύσεις και διακρίσεις (εάν υπάρχουν), • Αποδεικτικά επαγγελματικής εμπειρίας (εάν υπάρχουν), Τέλος, οι υποψήφιοι μπορούν να καταθέσουν κάθε άλλο στοιχείο που κατά τη γνώμη τους θα συνέβαλε, ώστε η Επιτροπή Αξιολόγησης να σχηματίσει πληρέστερη και περισσότερο ολοκληρωμένη άποψη. Για την παρακολούθηση του Π.Μ.Σ. προβλέπεται η καταβολή διδάκτρων. Ειδικά, για το ακαδ. έτος 2012-13, το συνολικό ποσό διδάκτρων ανέρχεται σε 3.800,00 €, κατανεμημένο σε δόσεις σε προκαθορισμένες ημερομηνίες, εγκαίρως γνωστοποιημένες. Οι επιτυχόντες μεταπτυχιακοί φοιτητές υποχρεούνται να καταβάλουν το ποσό των 500,00€ για επικύρωση της συμμετοχής τους στο ΠΜΣ-Ο.ΔΙ.Μ εντός είκοσι (20) ημερών από την ανακοίνωση του πίνακα επιτυχόντων. Ο χρόνος εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας δεν χρεώνεται με πρόσθετα δίδακτρα. Τα μαθήματα του ΠΜΣ-Ο.ΔΙ.Μ. διεξάγονται σε κτήρια της Σχολής Επιστημών της Διοίκησης, απογευματινές ώρες κατά τις εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας, σύμφωνα με τις γενικότερες ανάγκες των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών τμημάτων της Σχολής. Το πρόγραμμα των μαθημάτων σχεδιάζεται έτσι ώστε να εξυπηρετεί κατά το δυνατόν εργαζόμενους φοιτητές. Δίνεται επιπλέον, υπό προϋποθέσεις, η δυνατότητα μερικής φοίτησης σε εργαζομένους εκτός Χίου. Οι αιτήσεις των υποψηφίων θα γίνονται δεκτές από τη Γραμματεία του Π.Μ.Σ. (Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης, Κουντουριώτου 41, Τ.Κ. 82 100, Χίος), υπόψη Γραμματείας ΠΜΣ-Ο.ΔΙ.Μ. (τηλ. 2271035422, fax: 2271035429, e-mail: odim_gram@chios.aegean.gr), το αργότερο μέχρι την 14 Σεπτεμβρίου 2012 (σφραγίδα ταχυδρομείου). Γίνονται δεκτοί και υποψήφιοι που δεν έχουν ακόμη ολοκληρώσει τις σπουδές τους, αλλά προβλέπεται να έχουν ανακηρυχθεί πτυχιούχοι μέχρι την έναρξη του Προγράμματος τον Οκτώβριο του 2012. ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

9

περιβάλλον

10 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

11

περιβάλλον

12 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

13

περιβάλλον

14 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

15

περιβάλλον

16 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

17

περιβάλλον

18 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

«Εισαγωγή στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ευκαιρίες απασχόλησης και απαιτούμενες δεξιότητες» Σεμινάριο με τίτλο «Εισαγωγή στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση - Ευκαιρίες απασχόλησης και απαιτούμενες δεξιότητες» θα διεξαχθεί από 10 έως 20 Ιουλίου 2012 στην Πολυτεχνειούλη Ζωγράφου. Το σεμινάριο λαμβάνει χώρα στα πλαίσια του προγράμματος του Ιδρύματος Νεολαίας & Διαβίου Μάθησης με τίτλο: «Νέα Γενιά σε Δράση», περιλαμβάνει 68 εκπαιδευτικές ώρες, ενώ προβλέπει και εκπαιδευτικές επισκέψεις. Η παρακολούθηση είναι δωρεάν αλλά θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας στην εκδήλωση ενδιαφέροντος, επειδή οι θέσεις είναι περιορισμένες. Πληροφορίες και επικοινωνία: mail: infoseminarioemp@gmail.com & τηλ. 6931 864353

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

19

Επιμέλεια: Ν. Βαγενάς

περιβάλλον

50 ΧΡΟΝΙΑ

«ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» Δρ. Ευγένιος Χατζούδης πρώην Διευθυντής του Ινστιτούτου Φυσικοχημείας του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος

Τον Οκτώβριο του 1952 άρχισαν οι διεργασίες σύστασης της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ), με την απόφαση του τότε πρωθυπουργού Ν. Πλαστήρα να συγκροτήσει ειδική επιτροπή, η οποία θα μελετούσε την ίδρυση της ΕΕΑΕ ως επακόλουθο της πρόσφατης συμμετοχής της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών (CERN 1951-1952). Η ειδική αυτή επιτροπή συνέταξε νομοσχέδιο, το οποίο έγινε νόμος του κράτους το 1954. Τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, η ΕΕΑΕ έκανε την πρώτη της συνεδρίαση, με πρόεδρο τον αντιστράτηγο Χ. Δρίβα, και στη δεύτερη, εξέλεξε Εκτελεστικό Γενικό Γραμματέα τον Καθηγητή Φυσικής Θ. Κουγιουμζέλη. Τότε ήταν που ξεκίνησε η αποστολή υποτρόφων στις Η.Π.Α. για να εκπαιδευτούν σε θέματα πυρηνικής ενέργειας, μεταξύ των οποίων και βοηθοί των Εργαστηρίων Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στις αποστολές αυτές βοήθησε ο 20 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

Καθηγητής Δ. Χόνδρος καθώς και ο τότε υπουργός Εθνικής άμυνας Π. Κανελλόπουλος. Παράλληλα, όλο το προσωπικό του εργαστηρίου του Θ. Κουγιουμζέλη, με παρότρυνση του, άρχισε να απασχολείται και με το έργο της ΕΕΑΕ. Μετά την αποστράτευση του Χ. Δρίβα, πρόεδρος της ΕΕΑΕ ανέλαβε ο τότε υποναύαρχος Α. Σπανίδης (1955), ο οποίος αφοσιώθηκε στο έργο της ΕΕΑΕ και το υπηρέτησε με τον καλύτερο τρόπο. Εν τω μεταξύ, ο τότε πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής, σε συμφωνία με τις Η.Π.Α. δέχεται την προσφορά έξι κιλών ουρανίου για πειραματικού τύπου αντιδραστήρα και τριακόσιες πενήντα χιλιάδες δολάρια ως μέρος της δαπάνης κατασκευής του. Το 1956 ήταν η χρονιά που τέθηκαν με έμφαση ζητήματα αναφορικά με την παραγγελία του αντιδραστήρα και την επιλογή του τόπου εγκατάστασής του. Μετά κυρίως από την επιμονή του Θ. Κουγιουμζέλη και τη συμπαράσταση του Προέδρου Α.

Σπανίδη καθώς και του Καθηγητή Κ. Παπαϊωάννου, επελέγη όμοιος τύπος αντιδραστήρα με αυτόν που ήδη υπήρχε στο Μόναχο και στο Ισραήλ, δηλαδή αυτός της Αμερικανικής Εταιρείας AMF, ενώ το Υπουργείο Γεωργίας έδωσε το χώρο της Αγ. Παρασκευής για να κατασκευαστεί. Από τη στιγμή αυτή και μετά άρχισε ένα τιτάνιο για την εποχή έργο. Αποφασίστηκε, η εκτέλεση, επίβλεψη και λειτουργία όλου του έργου να γίνει μόνο από το προσωπικό της ΕΕΑΕ. Επιστρατεύτηκαν όλοι όσοι μπορούσαν να προσφέρουν κάτι, σε μία άνευ προηγουμένου συλλογική προσπάθεια, της οποίας το μεγαλύτερο βάρος επωμίστηκε η Τεχνική Υπηρεσία που συγκέντρωσε ό,τι εκλεκτότερο υπήρχε τότε στον ελληνικό χώρο. Ζητώ συγνώμη, αν, άθελά μου, παραλείψω ορισμένα σημαντικά ονόματα αλλά μπορώ με βεβαιότητα να μνημονεύσω για τις δομικές κατασκευές τους Καθηγητές Παναγιωτάκο, Ιωαννίδη, Ιωάννου, και για τις ηλεκτρομηχανολογικές, με συντονιστή τον Γ. Παπαδάτο, τους μηχανικούς Καβουλάκο, Πανά, Λαζαράτο, Μούζο, Μικρουλέα και Παπαδημητράκη. Ο φυσικός Κ. Λάσκαρης, που με προτροπή του Καθηγητή Γ. Πανταζή, ήρθε στην Ελλάδα από την Philips, Ολλανδίας, ανέλαβε την εγκατάσταση και δοκιμή του Αντιδραστήρα με την συμπαράσταση των Γεωργίτση, Ζηκίδη και Σερβετά. Αξιόλογη ήταν και η βοήθεια που παρείχαν οι διευθύνσεις Χημείας (Δρ. Π. Δημοτάκης), Υγεοφυσικής (Διδάκτορες Αμάραντος, Δανάλη, Ιωάννου, Σκλαβενίτης και Χατζηαντωνίου). Στις 27 Ιουλίου 1961 και ώρα 21.45, ο χειριστής έκανε από το μικρόφωνο την πρώτη αναγγελία: «Προσοχή, Αντιδραστήρ κρίσιμος» και ο Πρόεδρος Α. Σπανίδης άνοιξε τη σαμπάνια για τα γενέθλια του πρώτου ελληνικού αντιδραστήρα, ένα επίτευγμα που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην παραπέρα πορεία και εξέλιξη του Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών «Δημόκριτος». Λίγους μήνες πριν, τον Ιανουάριο του 1961, μετά από πρόσκληση του Θ. Κουγιουμζέλη, είχε έρθει στο «Δημόκριτο» από το CERN ο Θεμιστοκλής Κανελλόπουλος και ανέλαβε Επιστημονικός Διευθυντής. Ο Κανελλόπουλος ξεκίνησε με δύο βασικούς στόχους: να συγκροτήσει τη βιβλιοθήκη - δύσκολο έργο τότε - και να φέρει από το εξωτερικό νέους διδάκτορες στέλνοντας παράλληλα Έλληνες επιστήμονες στο εξωτερικό με στόχο την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής. Πέτυχε, με δυσκολία, και τα δύο. Για τη βιβλιοθήκη θα ήταν αδικία να μην αναφερθεί η κυρία Ν. Χριστοφορίδου, «ένα τέρας μνήμης και ικανότητας» κατά τον Θέμι, όπως ήταν σε όλους γνωστός ο Θεμιστοκλής Κανελλόπουλος. Με τη βοήθεια των νέων αλλά και των παλαιών επιστημόνων, των τεχνικών και των διοικητικών υπαλλήλων, ο Κανελλόπουλος έθεσε τις βάσεις της μετεξέλιξης του Κ.Π.Ε. «Δημόκριτος» σε Εθνικό Κέντρο Φυσικών Επιστημών με τη δημιουργία του πρώτου κέντρου μεταπτυχιακών σπουδών στην Ελλάδα, του λεγόμενου Κέντρου Ανωτέρων Φυσικών Σπουδών και Φιλοσοφίας της Επιστήμης. Έτσι έφτασε ο «Δημόκριτος» στη σημερινή του μορφή με την πολυσχιδή δράση. Στην παρούσα κρίση, όπως κάθε ζωτικός οργανισμός, καλείται να συμβάλει στην ανόρθωση της χώρας. Για να το επιτύχει αυτό όμως, δεν πρέπει να αποστερηθεί από το αίμα που τρέχει στις φλέβες του: τους υποτρόφους και τους μεταδιδακτορικούς ερευνητές. ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

21

Επιμέλεια: Ν. Βαγενάς

περιβάλλον

Τεχνολογικό και Επιστημονικό Πάρκο Αττικής «Λεύκιππος» Επισκεφτείτε το δικτυακό τόπο του Τεχνολογικού και Επιστημονικού Πάρκου Αττικής «Λεύκιππος» Το «Τεχνολογικό και Επιστημονικό Πάρκο Αττικής» (Τ.Ε.Π.Α.) «Λεύκιππος», εκπροσωπεί ένα σύνολο λειτουργιών, δράσεων και κτηρίων στους χώρους του ΕΚΕΦΕ «Δ» ώστε να αξιοποιηθούν καλύτερα η υλικοτεχνική υποδομή, το ανθρώπινο δυναμικό και η τεχνογνωσία του Κέντρου προς την κατεύθυνση της σύνδεσης της έρευνας με την παραγωγή, και της οικονομικής ανάπτυξης. Σε συμφωνία με τον αρχικό σχεδιασμό και αξιοποιώντας τη μέχρι σήμερα εμπειρία από τη λειτουργία του θεσμού των θερμοκοιτίδων, το Τ.Ε.Π.Α. «Λεύκιππος» στοχεύει και φιλοδοξεί βάσιμα να συμβάλλει στην: - Παρακολούθηση των εξελίξεων στους τομείς εξειδίκευσής του, συμμετέχοντας στις ερευνητικές προσπάθειες της διεθνούς Ε&Τ κοινότητας.

- Ανάπτυξη ή μεταφορά και προσαρμογή των εξελίξεων αυτών με τις τεχνολογικές απαιτήσεις και ανάγκες της Ελληνικής παραγωγικής μηχανής, όπως και τη διάχυσή τους σε αυτήν με τη μορφή υψηλής τεχνολογίας, προϊόντων και υπηρεσιών με διεθνείς ανταγωνιστικούς όρους.

- Ανάπτυξη συνεργασιών με εταιρείες και ερευνητικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού.

- Ικανοποίηση της ζήτησης τεχνολογικών προϊόντων στην Ελληνική αγορά, με παράλληλη συμβολή στη διεύρυνση της αγοράς αυτής.

- Ανάπτυξη της σύνδεσης έρευνας-παραγωγής.

- Ανάληψη δραστηριοτήτων κατάρτισης και επιμόρφωσης συμβάλλοντας τόσο στην εξέλιξη του ήδη υπάρχοντος προσωπικού των ελληνικών εταιρειών όσο και στην ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου σε θέματα τεχνικού πολιτισμού. Όμως η ανάπτυξη και τελικά η επιτυχία ενός έργου, όπως το Τ.Ε.Π.Α. «Λεύκιππος», δεν μπορεί να βασισθεί απλά στο βαθμό υλοποίησης των στόχων που προαναφέρθηκαν. Αναγκαία προϋπόθεση για την επιτυχή ανάπτυξή του, που παράλληλα αποτελεί και ιδιαίτερα σπουδαίο όφελος το οποίο μπορεί να προκύψει από τη λειτουργία του, είναι ο αναπροσανατολισμός και μετασχηματισμός μέρους του εθνικού ερευνητικού μας Κέντρου σε ένα ανοιχτό στο επιχειρηματικό και καινοτόμο πνεύμα Κέντρο μεταφοράς τεχνολογίας για τη στήριξη της οικονομίας της χώρας και την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της. Ο μετασχηματισμός αυτός συνεπάγεται ευελιξία και προσαρμοστικότητα σε νέες συνθήκες και προϋποθέσεις χρηματοδότησης 22 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

και ανάπτυξης. Αυτές οι συνθήκες εκφράζονται σε πολλά επίπεδα (οικονομικό, θεσμικό, διαχειριστικό) καθώς και από πολλά ελληνικά και διεθνή κέντρα διαμόρφωσης πολιτικής (ΓΓΕΤ, ΥΠΕΘΟ, Ευρωπαϊκή Ένωση). Όλες αυτές οι εκφράσεις χαρακτηρίζονται από μια κοινή συνιστώσα η οποία είναι η πρωταρχική σημασία του πελάτη-χρήστη των αποτελεσμάτων και επιτευγμάτων της Ε+Τ έρευνας. Οι συνθήκες είναι πράγματι νέες, διότι έχει πάψει πια να αναγνωρίζεται ότι πελάτης-χρήστης της Ε+Τ έρευνας μπορεί να είναι μόνο η ίδια η Ε+Τ κοινότητα. Με άλλα λόγια περάσαμε από την εποχή του Investigator Initiated Research στην εποχή του Client initiated Research. Αυτή η αλλαγή δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει χώρος για τη λεγόμενη βασική έρευνα, δεδομένου ότι και αυτή μπορεί να έχει ως κίνητρο το αίτημα κάποιου πελάτη-χρήστη. Δε σημαίνει επίσης ότι ο μόνος πελάτης-χρήστης είναι η παραγωγή ή ο ιδιωτικός τομέας. Αυτός μπορεί να είναι η Δημόσια Διοίκηση σε κεντρικό ή τοπικό επίπεδο ή το κοινωνικό σύνολο, όπως αυτό εκφράζεται από τους φορείς του. Το Τ.Ε.Π.Α. «Λεύκιππος», σε ό,τι αφορά την ανάπτυξή του, θα συμβάλει με τις δράσεις του στη συμπλήρωση και προέκταση της φυσιογνωμιας του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δ» προς μια κατεύθυνση που θα το καθιστά περισσότερο ανταγωνιστικό ως ερευνητικό Κέντρο, αφού και τους ορίζοντες συνεργασιών θα του έχει διευρύνει και σημαντικό οικονομικό όφελος θα του έχει αποφέρει.

Προσέλκυση – Εγκατάσταση Εταιρειών

Τα κριτήρια με τα οποία επιλέγονται οι εταιρείες του Τεχνολογικού πάρκου Αττικής λαμβάνουν υπόψη τους τα εξής χαρακτηριστικά: • Να μην είναι ρυπογόνες • Να μην παρεμποδίζουν τη λειτουργία άλλων εταιρειών • Να έχουν τεχνολογικό ή/και αναπτυξιακό χαρακτήρα, ή να προσφέρουν υπηρεσίες που να είναι συμβατές με του σκοπούς και τις δραστηριότητες του ΤΠΑ. Να ενδιαφέρονται να προωθήσουν, κατά προτίμηση με το ΕΚΕΦΕ «Δ» ή άλλες εταιρείες του Πάρκου, την έρευνα και ανάπτυξη (R&D), την παραγωγή πρωτοτύπου ή/και μικρής κλίμακας Τεχνολογικά Προϊόντα.

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

23

Επιμέλεια: Αλ. Κουλίδης

περιβάλλον

ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ: ΗΛΙΑΚΕΣ ΚΥΨΕΛΙΔΕΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΗΜΙΑΓΩΓΩΝ Πολύκαρπος Φαλάρας Ινστιτούτο Φυσικοχημείας, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» Αγία Παρασκευή Αττικής 153 10 papi@chem.demokritos.gr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Οι ηλιακές κυψελίδες ευαισθητοποιημένων ημιαγωγών (dye-sensitized solar cells) είναι φωτοβολταϊκές διατάξεις τρίτης γενιάς με αυξημένες αποδόσεις μετατροπής της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική. Τα φωτοβολταϊκά αυτά είναι βασισμένα σε νέα καινοτόμα υλικά: τρισδιάστατα λεπτά υμένια νανοδομημένων ημιαγωγών, ανόργανες και οργανικές χρωστικές-ευαισθητοποιητές με ισχυρή δέσμευση της ηλιακής ακτινοβολίας, και οξειδοαναγωγικούς ηλεκτρολύτες σε υγρή, ημι-στερεή και στερεή μορφή. Για την παρασκευή των υλικών ακολουθούνται νέες συνθετικές πορείες που οδηγούν στον αποτελεσματικό έλεγχο των δομικών, μορφολογικών, ηλεκτρικών και ηλεκτροοπτικών τους ιδιοτήτων και επιτρέπουν την βέλτιστη ενσωμάτωσή τους στα νέα φωτοβολταϊκά συστήματα. Ο λεπτομερής φυσικοχημικός χαρακτηρισμός με σύγχρονες τεχνικές μικροσκοπίας, φασματοσκοπίας και ηλεκτροχημείας συμβάλλει στην βαθύτερη κατανόηση του 24 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

μηχανισμού φωτοευαισθητοποίησης με την αναλυτική μελέτη των αντίστοιχων διεργασιών απορρόφησης του φωτός, μεταφοράς φορτίου και συλλογής του παραγόμενου ρεύματος. Τα παραπάνω δεδομένα χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση και βελτιστοποίηση της απόδοσης, της σταθερότητας και του χρόνου ζωής των νέων φωτοβολταϊκών διατάξεων. Παράλληλα, ιδιαίτερα έμφαση δίνεται στα πλεονεκτήματα που παρουσιάζουν τα νέα αυτά φωτοβολταϊκά συστήματα σε σχέση με δυνατότητα λειτουργικής ενσωμάτωσή τους σε κτίρια καθώς και στις πρώτες προσπάθειες δημιουργίας μονάδων βιομηχανικής παραγωγής αυτών σε παγκόσμιο επίπεδο.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Ενεργειακό πρόβλημα Το ενεργειακό πρόβλημα είναι μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις που πρόκειται να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα τις επόμενες δεκαετίες. Εκτιμάται πως τα τελευταία κοιτάσματα

πετρελαίου θα έχουν εξαντληθεί περίπου μέχρι τα μέσα του αιώνα που διανύουμε, αν λάβει κανείς υπόψη ότι οι σύγχρονες κοινωνίες καταναλώνουν 320 δις κιλοβατώρες ενέργειας κάθε 24ωρο και η ζήτηση ολοένα αυξάνεται. Υπολογίζεται μάλιστα ότι σε 50 χρόνια οι ενεργειακές ανάγκες του πλανήτη θα διπλασιαστούν, ενώ στην αυγή του επόμενου αιώνα ο παγκόσμιος πληθυσμός θα χρειάζεται τριπλάσια ποσότητα ενέργειας. Από την άλλη μεριά, είναι γνωστό πως η χρήση των ορυκτών καυσίμων επιφέρει μεγάλη περιβαλλοντική επιβάρυνση (ατμοσφαιρική ρύπανση, όξινη βροχή, φαινόμενο του θερμοκηπίου, πετρελαιοκηλίδες, κ.ά.) και δεδομένου του ενεργειακού προβλήματος, η ευαισθητοποιημένη παγκόσμια κοινότητα έχει στραφεί προς τις ανανεώσιμες (ή εναλλακτικές) μορφές ενέργειας (ΑΠΕ) που δε ρυπαίνουν τη γη, τη θάλασσα και τον αέρα. Η στροφή αυτή, παράλληλα με το περιβαλλοντικό ενδιαφέρον, έχει και ουσιαστικό οικονομικό αντίκτυπο, αφού αποτελεί βασική παράμετρο της αειφόρου ανάπτυξης.

1.2 Ανανεώσιμες μορφές ενέργειας Οι διάφορες ΑΠΕ (αιολική, βιομάζα, γεωθερμική, υδροηλεκτρική, πυρηνική, σύντηξη, υδρογόνο, ηλιακή) παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η πλέον χαρακτηριστική από αυτές, η ηλιακή ενέργεια, έχει σχεδόν ταυτιστεί πλήρως με τον όρο “ανανεώσιμη ενέργεια”, καθώς η τροφοδότηση της ενέργειας από τον ήλιο στη γη είναι της τάξης των 1024 Joule ανά χρόνο. Η ετήσια ενεργειακή ζήτηση παγκοσμίως είναι της τάξης των 1020 J και αντιστοιχεί σε ενέργεια παραγόμενη από την καύση περίπου 8x109 τόνων άνθρακα. Λαμβάνοντας υπ’ όψη τα παραπάνω, έχει υπολογιστεί πως χρειάζονται μόνο 10 λεπτά ηλιοφάνειας στη γη για να παρέχουν ενέργεια ίση με την ολική ενέργεια που καταναλώνεται παγκοσμίως σε ένα χρόνο1 ή αλλιώς πως χρειάζεται να καλυφθεί μόνο το 1‰ της επιφάνειας της γης από ηλιακές συσκευές με μέση απόδοση 10% για να ικανοποιήσουμε πλήρως τις σημερινές μας ανάγκες.2 Τα φωτοβολταϊκά στοιχεία αποτελούν επί του παρόντος την πιο αποδοτική πηγή «καθαρής» και ανανεώσιμης ενέργειας, εξασφαλίζοντας την άμεση μετατροπή του ηλιακού φωτός σε ηλεκτρισμό. Έχουν μεγάλη αξιοπιστία και διάρκεια ζωής, δυνατότητα επέκτασης, μηδενικό κόστος παραγωγής ενέργειας και απαιτούν ελάχιστη συντήρηση. Σήμερα, τα ερευνητικά κλασικά φωτοβολταϊκά στοιχεία έχουν φθάσει σε απόδοση σχεδόν το 24%, με τα εμπορικά στοιχεία να υπερβαίνουν το 15%.2 Η λειτουργία των κλασικών φωτοβολταϊκών κυψελίδων βασίζεται στην ύπαρξη μιας σημαντικής διαφοράς ηλεκτρικού δυναμικού κατά μήκος μίας ετεροεπαφής p-n. Για την αποφυγή επανασύνδεσης των φωτοεπαγόμενων φορέων (ηλεκτρονίων και οπών) είναι απαραίτητο όλα τα υλικά να είναι πολύ υψηλής καθαρότητας και χωρίς κρυσταλλικές ατέλειες, κάτι που συνεπάγεται μεγάλο κόστος κατασκευής.

1.3 Φωτοβολταϊκά: αναδυόμενες τεχνολογίες Έτσι, αν και αξιόπιστα φωτοβολταϊκά συστήματα (ΦΒ) είναι σήμερα διαθέσιμα στο εμπόριο και ευρέως διαδεδομένα, η περαιτέρω έρευνα και ανάπτυξη εναλλακτικής τεχνολογίας χαμηλού κόστους κρίνεται απολύτως αναγκαία και απαραίτητη. Η σημερινή φωτοβολταϊκή τεχνολογία βασίζεται κυρίως στο πυρίτιο (κρυσταλλικό ή άμορφο) καθώς και σε λεπτά υμένια

(πυριτίου, CIGSS και CdTe), ενώ στις νέες και αναδυόμενες τεχνολογίες χαρακτηριστική περίπτωση αποτελούν τα οργανικά φωτοβολταϊκά. Τα συστήματα αυτά προσφέρουν την προοπτική πολύ χαμηλού κόστους (< 0.5 €/Wp), χρήσης εύκαμπτου υποστρώματος και εύκολης αναβάθμισης κλίμακας. Διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: τις καθαρά οργανικές ηλιακές κυψελίδες που βασίζονται σε ετεροεπαφές δότη-αποδέκτη (n- και p- τύπου) κυρίως συζυγιακών πολυμερών και τις νανοκρυσταλλικές κυψελίδες ή κυψελίδες τύπου Graetzel, που βασίζονται στην αρχή της ευαισθητοποίησης ημιαγωγών μεγάλου ενεργειακού χάσματος.3

2. ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΗΛΙΑΚΕΣ ΚΥΨΕΛΙΔΕΣ 2.1 Μηχανισμός λειτουργίας μιας ηλιακής κυψελίδας ευαισθητοποιημένου ημιαγωγού Η έννοια της φωτοευαισθητοποίησης ενός ημιαγωγού αφορά στην εκμετάλλευση της ορατής περιοχής του ηλιακού φάσματος, που απορροφά ο ευαισθητοποιητής (μοριακή χρωστική). Μια αναγεννητική φωτοευαισθητοποιημένη ηλιακή κυψελίδα (Σχήμα 1) αποτελείται από: 1. ένα φωτοηλεκτρόδιο ημιαγωγού ευρέως ενεργειακού χάσματος σε μορφή νανοδομημένου λεπτού υμενίου, 2. έναν ευαισθητοποιητή (χρωστική, συνήθως ένα σύμπλοκο μετάλλου μεταπτώσεως) χημικά προσροφημένο στον ημιαγωγό σε μονομοριακή μορφή, 3. ένα οξειδοαναγωγικό ζεύγος, έναν ηλεκτρολύτη και τον διαλύτη και 4. το αντίθετο ηλεκτρόδιο. Η γενική αρχή λειτουργίας μιας τέτοιας κυψελίδας περιλαμβάνει τα εξής στάδια: α) διέγερση του ευαισθητοποιητή μετά από απορρόφηση φωτονίου στο ορατό, β) ηλεκτρονική έγχυση από την διεγερμένη χρωστική προς την ζώνη αγωγιμότητας του ημιαγωγού, γ) αναγέννηση της οξειδωμένης χρωστικής από το οξειδοαναγωγικό ζεύγος και δ) επαναδημιουργία του οξειδοαναγωγικού ζεύγους στο αντίθετο ηλεκτρόδιο.

Σχήμα 1: Τομή ευαισθητοποιημένης ηλιακής κυψελίδας [(1), (7): απλό γυαλί, (2), (6): αγώγιμο γυαλί, (3): ηλεκτρολύτης, (4): χρωστική, (5): νανοδομημένο υμένιο (π.χ. TiO2)].

Η λειτουργία μιας ευαισθητοποιημένης κυψελίδας έχει τις βάσεις της στη διεργασία της φωτοσύνθεσης και περιγράφεται παραστατικά στο Σχήμα 2. ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

25

περιβάλλον κύκλωμα διαιρεμένος με τον αριθμό των προσπιπτόντων φωτονίων. Η τιμή της εξαρτάται προφανώς από την ισχύ της φωτεινής ακτινοβολίας P, το μήκος κύματος λ και την πυκνότητα φωτορεύματος j. Τα παραπάνω μεγέθη συνδέονται με την εξίσωση:

Σχήμα 2: Σχηματική παράσταση μηχανισμού φωτοευαισθητοποίησης. CB και VB: ζώνες αγωγιμότητας και σθένους, αντίστοιχα, του ημιαγωγού. D: χρωστική.

Πρόκειται για μία βιομιμητική διεργασία ανάλογη της φωτοσύνθεσης. Αρχικά λαμβάνει χώρα φωτοδιέγερση της χρωστικής (από τη βασική κατάσταση D στη διεγερμένη κατάσταση D*) με την απορρόφηση ενός φωτονίου από το φωτοευαίσθητο μόριο και μεταφορά ενός ηλεκτρονίου σε ανώτερο ενεργειακό επίπεδο (από το HOMO (Highest Occupied Molecular Orbital) τροχιακό στο LUMO (Lowest Unoccupied Molecular Orbital)). Ακολουθεί έγχυση του ηλεκτρονίου στη ζώνη αγωγιμότητας του ημιαγωγού με την χρωστική να μεταπίπτει αυτόματα στην οξειδωμένη μορφή της (D+). Η χρωστική αναγεννιέται αμέσως στην βασική της μορφή από τα ιωδιούχα ιόντα του οξειδοαναγωγικού ηλεκτρολύτη που δρουν ως δότες ηλεκτρονίων. Η πολύ γρήγορη αναγέννηση της χρωστικής εμποδίζει την επανασύνδεση του ηλεκτρονίου της ζώνης αγωγιμότητας με την οξειδωμένη χρωστική. Τελικά, το κύκλωμα κλείνει με την αναδημιουργία των ιωδιούχων ιόντων στο αντίθετο ηλεκτρόδιο από τα ηλεκτρόνια που φτάνουν εκεί δια μέσω του εξωτερικού κυκλώματος. Έτσι, το σύστημα είναι έτοιμο για ένα νέο κύκλο διεργασιών, πρόκειται δηλαδή για ένα αναγεννητικό σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από «καθαρή» ηλιακή ενέργεια. Σε άπλετο ηλιακό φως, κάθε μόριο ευαισθητοποιητή πραγματοποιεί αυτόν τον κύκλο περίπου 20 φορές το δευτερόλεπτο. Για να είναι αποδοτική η έγχυση ηλεκτρονίων πρέπει η ταχύτητά της να είναι σημαντικά μεγαλύτερη από τις υπόλοιπες διεργασίες. Η σταθερά της έγχυσης του ηλεκτρονίου έχει βρεθεί να κυμαίνεται στην περιοχή των ps έως ακόμη και των fs, αρκετές τάξεις μεγέθους μικρότερες από αυτές της αποδιέγερσης της χρωστική, αλλά και της επανασύνδεσης του ηλεκτρονίου με την οξειδωμένη μορφή της χρωστικής.4 2.2 Χαρακτηριστικές παράμετροι λειτουργίας μιας φωτοηλεκτροχημικής κυψελίδας ευαισθητοποιημένου ημιαγωγού 2.2.1 Μονοχρωματική απόδοση μετατροπής προσπιπτόντων φωτονίων σε ρεύμα (IPCE) Η μονοχρωματική απόδοση μετατροπής προσπιπτόντων φωτονίων σε ρεύμα (Incident monochromatic Photon-toCurrent Efficiency: IPCE συντομευμένα) είναι ουσιαστικά η κβαντική απόδοση μετατροπής της διεργασίας και ορίζεται ως ο αριθμός των ηλεκτρονίων που παράγονται στο εξωτερικό 26 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

Η γραφική παράσταση της IPCE συναρτήσει του μήκους κύματος της προσπίπτουσας ακτινοβολίας καλείται φάσμα δράσης φωτορεύματος (photocurrent action spectrum).

Σχήμα 3: Τυπικό φάσμα δράσης φωτορεύματος (αριστερά) και χαρακτηριστικό διάγραμμα ρεύματος-τάσης I-V (δεξιά) ηλιακής κυψελίδας ευαισθητοποιημένου νανοκρυσταλικού διοξειδίου του τιτανίου.

Η τιμή της IPCE εξαρτάται ουσιαστικά από τρεις επιμέρους όρους:

όπου LHE είναι η απόδοση «συγκομιδής» του φωτός (light harvesting efficiency), Pesc η πιθανότητα του «εγχυμένου» ηλεκτρονίου να αποφύγει την επανασύνδεση με την οξειδωμένη μορφή της χρωστικής και Φinj η κβαντική απόδοση της ηλεκτρονιακής έγχυσης. To γινόμενο Φinj x Pesc καλείται και απόδοση ρεύματος των απορροφούμενων φωτονίων.

2.2.2 Διάγραμμα ρεύματος-τάσης Στο διάγραμμα ρεύματος-τάσης μιας ευαισθητοποιημένης φωτοηλεκτροχημικής κυψελίδας (Σχήμα 3) οι χαρακτηριστικές παράμετροι είναι: - η Πυκνότητα Φωτορεύματος Βραχυκύκλωσης, Jsc (Am-2), - η Φωτοτάση Ανοιχτού Κυκλώματος, Voc (V), - ο Παράγοντας Πλήρωσης, FF, και - η Ολική Απόδοση Ενεργειακής Μετατροπής, η (%). Η μαθηματική έκφραση που περιγράφει θεωρητικά τη χαρακτηριστική καμπύλη ρεύματος-τάσης μιας ηλιακής κυψελίδας5 είναι: Στην εξίσωση (3), Isc είναι το φωτόρευμα βραχυκύκλωσης της κυψελίδας, I0 είναι το ρεύμα κορεσμού ή αλλιώς το ρεύμα

σκότους της κυψελίδας (ρεύμα μετά από ανάστροφη πόλωση υπό σκοτάδι), q είναι το φορτίο, 1 < γ < 2 είναι ο συντελεστής ποιότητας της διόδου (για μια τέλεια δίοδο, γ = 1), kB είναι η σταθερά του Boltzmann και T είναι η απόλυτη θερμοκρασία. Λύνοντας την παραπάνω εξίσωση για συνθήκες ανοιχτού κυκλώματος (I = 0), λαμβάνεται η εξίσωση (4) που δίνει τη σχέση ανάμεσα στην τάση ανοιχτού κυκλώματος και το ρεύμα βραχυκύκλωσης:

Στο διάγραμμα ρεύματος τάσης πέρα από το φωτόρευμα βραχυκύκλωσης Isc και τη φωτοτάση ανοιχτού κυκλώματος Voc υπάρχουν και οι τιμές Im και Vm για το ρεύμα και την τάση στο σημείο όπου η κυψελίδα παράγει τη μέγιστη ισχύ Pmax. Επίσης, το μέγιστο θεωρητικά παραγόμενο δυναμικό αντιστοιχεί στη διαφορά του δυναμικού οξειδοαναγωγής του οξειδοαναγωγικού ζεύγους του ηλεκτρολύτη και της ενέργειας Fermi (EF) του ημιαγωγού. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά συνδυάζονται και μας δίνουν τον παράγοντα πλήρωσης (Fill Factor, FF), ως εξής:

Ο παράγοντας πλήρωσης δεν εξαρτάται από την ενεργή επιφάνεια της κυψελίδας και εκφράζει το λόγο της μέγιστης ισχύος που μπορεί να παράγει στην πράξη η κυψελίδα προς τη θεωρητικά μέγιστη παραγόμενη ισχύ. Τέλος, η ολική απόδοση μετατροπής της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική δίνεται από τη σχέση:

με Ps την εισερχόμενη πυκνότητα φωτεινής ακτινοβολίας (W m-2).

3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΚΥΨΕΛΙΔΕΣ

Η απόδοση μίας ευαισθητοποιημένης ηλιακής κυψελίδας εξαρτάται κυρίως από την ποιότητα και τις χαρακτηριστικές ιδιότητες των βασικών της συστατικών: τον ημιαγωγό, τον ευαισθητοποιητή και τον ηλεκτρολύτη. Προϋποθέτει την

βελτιστοποίηση των συνθηκών παρασκευής των αντίστοιχων υλικών αλλά και την αρμονική ενσωμάτωσή τους για τον τελειότερο συνδυασμό και συνεργασία στην λειτουργία της διάταξης.6 Μ’ αυτό τον τρόπο οι αποδόσεις των κυψελίδων σε εργαστηριακό επίπεδο έχουν ξεπεράσει το 11% (Πίνακας 1).

3.1 Ο ημιαγωγός Η τιμή της ολικής απόδοσης μετατροπής της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική σε μία ευαισθητοποιημένη κυψελίδα εξαρτάται άμεσα από τη φύση (TiO2, ZnO, SnO2, WO3, Ta2O5,…) και τη δομή του ημιαγωγού όσο και τα επιφανειακά χαρακτηριστικά του νανοκρυσταλλικού υμενίου (μορφολογία, σχήμα και μέγεθος σωματιδίων, πάχος, πορώδες, τραχύτητα, πολυπλοκότητα, ανάπτυγμα επιφάνειας), καθώς οι παράμετροι αυτοί επηρεάζουν σημαντικά τόσο την ποσότητα της χημειοροφημένης χρωστικής (επομένως και την απορροφούμενη φωτεινή ακτινοβολία), όσο και τη μεταφορά των ηλεκτρονίων μέσα στον ημιαγωγό (πιθανότητα επανασύνδεσης, χρόνος ζωής, μήκος διάχυσης). Σε σχέση με τον ημιαγωγό, η έρευνα επικεντρώνεται στο διοξείδιο του τιτανίου (TiO2) και περιλαμβάνει τρισδιάστατα λειτουργικά και μεσοπορώδη λεπτά νανοδομημένα υμένια που παρασκευάζονται κυρίως από νανοσωματίδια τιτανίας με θερμική επεξεργασία και πυροσσυσωμάτωση. Ένα μεσοπορώδες νανοκρυσταλλικό υμένιο διοξειδίου του τιτανίου (διαστάσεις πόρων 2-50 nm) με πολύπλοκη μορφολογία, υψηλό παράγοντα τραχύτητας και πολύ μεγάλο ανάπτυγμα επιφάνειας (Σχήμα 4) έχει την ικανότητα να προσροφά μεγάλη ποσότητα χρωστικής και τη δυνατότητα πλήρους διαβροχής του από τον ηλεκτρολύτη. Παράλληλα, διευκολύνει τη διάχυση του οξειδοαναγωγικού ζεύγους και μπορεί να λειτουργεί ένα είδος τρισδιάστατου «πλέγματος-σφουγγαριού» που εγκλωβίζει τις φωτεινές ακτίνες με πολλαπλές ανακλάσεις και σκεδάσεις.7 Από την άλλη μεριά, χαρακτηριστική καινοτομία που προβάλλει ως αξιόπιστη εναλλακτική λύση ηλεκτροδίου, αποτελούν αυτοοργανωμένοι νανοσωλήνες τιτανίας (Σχήμα 4) που αναπτύσσονται με ανοδική οξείδωση του μετάλλου σε διαβρωτικό περιβάλλον, παρουσιάζοντας συμπεριφορά φαινομένου κεραίας και κατευθυνόμενη μεταφορά ηλεκτρονίου.8-11 Η κατάλληλη εξισορρόπηση της ειδικής επιφάνειας, της

*EPFL: Ecole Polytechnique Federale de Lausanne, NREL: National Renewable Energy Laboratory (Colorado), NIMC: National Institute of Materials and Chemical Research (Japan), ISC: Ishihara Sangyo Co. Ltd (Japan), IPP: Institute of Plasma Physics (China). ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

27

περιβάλλον

μεταφοράς των ηλεκτρονίων και της σκέδασης του φωτός είναι το κλειδί για τον έλεγχο της απόδοσης της κυψελίδας. Πέρα από τη μέθοδο παρασκευής (συνήθως διεργασία λύματοςπηκτής που συνοδεύεται από υδροθερμική επεξεργασία και τεχνική απόθεσης διάτρητων μητρών), σημαντικό ρόλο παίζει η θερμική κατεργασία, καθώς, μ’αυτό τον τρόπο, απομακρύνονται τα οργανικά υπολλείματα που περιέχονται στην πρόδρομη πάστα και εξασφαλίζεται η επιτυχής συσσωμάτωση των νανοσωματιδίων. Η χρήση υμενίων/ ηλεκτροδίων που παρουσιάζουν σύνθετη διαστρωμάτωση συνδυάζοντας πολλαπλές στρώσεις από το κλασσικό νανοκρυσταλλικό ημιαγώγιμο υλικό με την προσθήκη ενός συμπαγούς στρώματος (compact layer: στρώμα που συνήθως προκύπτει με κατεργασία με TiCl4 που ελαττώνει το δυναμικό της ζώνης αγωγιμότητας, ευνοεί την έκχυση των ηλεκτρονίων και συντελεί στην καλύτερη μεταφορά ηλεκτρονίων ανάμεσα στα σωματίδια) και ενός στρώματος σκέδασης (scattering layer: στρώμα που περιέχει μεγάλα σωματίδια TiO2 της τάξης των 300 nm περίπου και ενισχύει την φωτοαπόκριση στην κόκκινη ακτινοβολία) αυξάνει την ολική απόδοση μετατροπής.12-13 3.2 H επιλογή του κατάλληλου ευαισθητοποιητή Ο ευαισθητοποιητής (χρωστική) συμπεριφέρεται ως μοριακή κεραία συλλογής φωτός. Με σκοπό την αποδοτική της εφαρμογή σε ηλιακές κυψελίδες, μία χρωστική οφείλει να έχει κατάλληλες ιδιότητες παρουσιάζοντας14: - Iσχυρές και ευρείες ταινίες απορρόφησης στο ορατό. Μεταπτώσεις φορτίου από το μέταλλο στον υποκαταστάτη (MLCT ) και στο εγγύς υπέρυθρο (π-π*)15, συνήθως οδηγούν σε μεγάλες τιμές μοριακής απορροφητικότητας εξασφαλίζοντας την όσο το δυνατό καλύτερη δέσμευση της ηλιακής ακτινοβολίας.

- Kατάλληλες λειτουργικές χαρακτηριστικές ομάδες πρόσδεσης για χημική προσρόφηση στην επιφάνεια του ημιαγωγού. Οι καρβοξυλομάδες (–COOH) για παράδειγμα, σχηματίζουνσυνήθως δεσμούς τύπου εστέρα εξαιρετικής σταθερότητας με τα επιφανειακά υδροξύλια του διοξειδίου του τιτανίου.16 - Xρόνο ζωής της διεγερμένης κατάστασης αρκετά μεγάλο (της τάξης των ns), ώστε να διευκολύνεται η έγχυση του ηλεκτρονίου.

28 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

- Eνέργεια της διεγερμένης κατάστασης (D*) υψηλότερη από την ενέργεια του άκρου της ζώνης αγωγιμότητας του ημιαγωγού και παράλληλα, δυναμικό αναγωγής της οξειδωμένης της κατάστασης (D+) θετικότερο από αυτό του οξειδοαναγωγικού ζεύγους του ηλεκτρολύτη.

- Hλεκτροχημική αντιστρεψιμότητα, πολύ καλή διαλυτότητα σε έναν κοινό διαλύτη, αλλά ταυτόχρονα χημική αδράνεια και σταθερότητα ως προς τον ηλεκτρολύτη. Για το σκοπό αυτό έχουν χρησιμοποιηθεί τόσο ανόργανες όσο και οργανικές χρωστικές. Η περίπτωση των ανόργανων αφορά κυρίως σε σύμπλοκα μετάλλων μετάπτωσης (κυρίως του δισθενούς ρουθηνίου) με υποκαταστάτες πολυπυριδίνες. Οι αποδόσεις μερικών εξ’αυτών ξεπερνούν το 10%. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν η χρωστική Ν3-[Ru(H2dcbpy)2(NCS)2]17 και η Black dye-[Ru(Htcterpy) (NCS)3] 3TBA15 [H2dcbpy = 4,4’-δικαρβοξυλο-2,2’-διπυριδίνη, dnbpy = 4,4’-δινονυλο-2,2’-διπυριδίνη, Htcterpy- = ανιόν της 4,4’,4’’-τρικαρβοξυλο-2,2’,2’’-τριπυριδίνης, TBA+ = κατιόν του τετραβουτυλο-αμμωνίου]. Πρόσφατα, η έρευνα στράφηκε σε κυκλομεταλλικά σύμπλοκα, καθώς και σε καθαρά οργανικές χρωστικές (χλωροφύλλες, πορφυρίνες, φθαλοκυανίνες, ινδολίνες, σκουαρίνες και κουμαρίνες) με εξαιρετική επιτυχία18. Ιδιαίτερα υποσχόμενη είναι και η περίπτωση των υπερμοριακών χρωστικών19, καθώς και αυτή των σύνθετων αρχιτεκτονικών δομών που περιλαμβάνουν συνδυασμούς από κβαντικές τελείες (quantum dots) και χρωμοφόρα20. Τέλος, συνθετικές προσπάθειες που περιλαμβάνουν σχεδιασμό ευαισθητοποιητών με χρήση θεωρίας λειτουργικών ομάδων (density functional theory)21 και νέες προσεγγίσεις που στοχεύουν στην μετατροπή ενός φωτονίου στο υπεριώδες σε φωτόνια στο ορατό ή δύο φωτονίων του κοντινού υπερύθρου (περιοχή όπου οι κλασσικοί ευαισθητοποιητές παρουσιάζουν μικρή απορρόφηση) σε ένα φωτόνιο του ορατού αναμένεται να επιφέρουν επαναστατικές βελτιώσεις στην τεχνική της ευαισθητοποίησης και να αυξήσουν σημαντικά τις αποδόσεις μετατροπής της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική. Σημαντικό είναι το ζήτημα της μακροπρόθεσμης αξιοπιστίας της χρωστικής αφού, σε αντίθεση με την χλωροφύλλη των φυτών η οποία συνεχώς αναπαράγεται, μια συνθετική χρωστική πρέπει να παρουσιάζει μεγάλη χρονική σταθερότητα, τουλάχιστο για διάστημα γύρω στα 20 χρόνια, υπομένοντας έναν αριθμό 50-

100 τρισεκατομμυρίων κύκλων οξείδωσης-αναγωγής χωρίς σημαντική αλλαγή των ιδιοτήτων της. Έτσι ,αποδείχθηκε ότι σε κυψελίδες οι οποίες είχαν υποβληθεί σε συνθήκες τεχνικής γήρανσης, υπό συγκεκριμένες συνθήκες θερμικής και φωτεινής καταπόνησης για περισσότερο από 10.000 ώρες, τα φασματοσκοπικά χαρακτηριστικά της χρωστικής δεν μεταβάλλονται, σε πλήρη συμφωνία με την σταθερότητα των αποδόσεων των αντίστοιχων κυψελίδων.22 3.3 O ηλεκτρολύτης και το οξειδοαναγωγικό ζεύγος O ηλεκτρολύτης αναγεννά τη χρωστική μεταφέροντας το ηλεκτρικό φορτίο από το φωτοηλεκτρόδιο στο αντίθετο ηλεκτρόδιο, όπου το ίδιο το οξειδοαναγωγικό ζεύγος επαναδημιουργείται από τα ηλεκτρόνια που καταφθάνουν από το εξωτερικό κύκλωμα. Η φύση του ηλεκτρολύτη επηρεάζει σημαντικά την απόδοση και την σταθερότητα των ευαισθητοποιημένων κυψελίδων και γι’ αυτό απαιτείται να διαθέτει: - Ικανή συγκέντρωση, ώστε η οξειδωμένη μορφή της χρωστικής να αναγεννιέται με υψηλή ταχύτητα (σε μερικά ns).

- Αντιστρεπτό οξειδοαναγωγικό ζεύγος με τιμή δυναμικού τόσο αρνητική, που να επιτρέπει την αποτελεσματική αναγωγή της οξειδωμένης χρωστικής αλλά και ταυτόχρονα τόσο θετική, ώστε να παράγεται μέγιστη φωτοτάση (διαφορά της τιμής του δυναμικού του οξειδοαναγωγικού ζεύγους με την ενέργεια Fermi του ημιαγωγού).23 - Οξειδοαναγωγικό ζεύγος που αντιδρά γρήγορα και αντιστρεπτά στο αντίθετο ηλεκτρόδιο24 και που παράλληλα έχει μικρή επανασύνδεση με τα ηλεκτρονίων του ημιαγωγού.

- Μικρή έως μηδενική απορρόφηση στο ορατό ώστε να μη «φιλτράρει» υψηλής ενέργειας φωτόνια, καθώς βρίσκεται σε μεγάλη συγκέντρωση μέσα στο πορώδες υμένιο.25 - Ικανότητα «αντοχής» και μεταφοράς υψηλής πυκνότητας ηλεκτρικών ρευμάτων κάτω από συνθήκες ισχυρής ακτινοβόλησης, χωρίς περιορισμούς λόγω διάχυσης ή σημαντικές ωμικές απώλειες. Αυτή η διαδικασία σχετίζεται άμεσα με το ιξώδες του διαλύτη που πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να επιτρέπει την ταχεία διάχυση των φορέων φορτίου (ιόντα), αποφεύγοντας συγχρόνως την εκρόφηση της χρωστικής από την επιφάνεια του οξειδίου.26 Υγροί οξειδοαναγωγικοί ηλεκτρολύτες, που περιέχουν συνήθως το ζεύγος ιώδιο-τριιώδιο (Ι-/Ι3-) σ’ένα διαλύτη, χρησιμοποιούνται με επιτυχία καθώς παρουσιάζουν εξαιρετική διαβροχή του φωτοηλεκτροδίου και οδηγούν σε ιδιαίτερα υψηλές αποδόσεις.23 Σημαντικό μειονέκτημα αποτελεί η υγρή φύση της κυψελίδας και τα σχετικά προβλήματα που οφείλονται στην πτητικότητα του διαλύτη (απαιτείται σφράγισμα της κυψελίδας ώστε μπορεί να αντέχει τις σχετικά υψηλές πιέσεις οι οποίες αναπτύσσονται στο εσωτερικό της κυψελίδας αλλά και στη διαλυτότητα του ηλεκτρολύτη (λίαν ευαίσθητη σε μεγάλες μεταβολές της θερμοκρασίας). Έτσι η έρευνα στρέφεται και σε μεταφορείς οπών27-28, τηγμένα άλατα29, πολυμερικούς ηλεκτρολύτες30-31, αλλά και ιοντικά υγρά,32 συστήματα που συνδυάζουν συμβατότητα με το φωτοηλεκτρόδιο, χαμηλή πτητικότητα και αυξημένη σταθερότητα.

4. ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΦΩΤΟΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΩΝ ΚΥΨΕΛΙΔΩΝ

Η λειτουργία μίας ευαισθητοποιημένης κυψελίδας χαρακτηρίζεται από δύο διακριτές διεργασίες, της απορρόφησης του φωτός από τον ευαισθητοποιητή και του διαχωρισμού των ηλεκτρικών φορτίων στον ημιαγωγό (στα συμβατικά φωτοβολταϊκά στοιχεία αυτές οι λειτουργίες λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα στο ίδιο υλικό). Έτσι, στις ευαισθητοποημένες κυψελίδες η πιθανότητα επανασύνδεσης του εγχυόμενου ηλεκτρονίου με το δημιουργούμενο θετικό φορτίο στο οξειδωμένο μόριο της χρωστικής είναι πολύ μικρή, καθώς για κάθε ηλεκτρόνιο που διεγείρεται και μεταπηδάει στη ζώνη αγωγιμότητας του ημιαγωγού δεν αντιστοιχεί κάποια οπή της ζώνης σθένους. Οι ευαισθητοποιημένες κυψελίδες λειτουργούν αποδοτικότερα υπό χαμηλή ένταση ακτινοβολίας (π.χ. σε ημέρες συννεφιάς και συνθήκες διάχυτου φωτισμού), παρουσιάζουν το πλεονέκτημα της ανεξαρτησίας της απόδοσης από τη γωνία πρόσπτωσης του φωτός, και παράλληλα είναι διαφανείς και δύνανται να εμφανίσουν πολυχρωμία. Απόδοση ενεργειακής μετατροπής της τάξης του 10% κρίνεται ικανοποιητική, ώστε να καθιστά τα συστήματα αυτά μια ικανή αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση απέναντι στα συµβατικά φωτοβολταϊκά στοιχεία. Το σημαντικότερο πλεονέκτημά τους έγκειται στο χαμηλό κόστος κατασκευής. Το TiO2 είναι ένα φθηνό υλικό, τo ρουθήνιο μπορεί μεν να ανήκει στην κατηγορία των πολύτιμων μετάλλων, όμως η απαιτούμενη ποσότητα χρωστικής ρουθηνίου είναι περίπου 10-3 mol/m2. Το πιο δαπανηρό υλικό της κυψελίδας είναι σίγουρα το αγώγιμο γυαλί. Ενδεικτικές αναλύσεις κόστους έχουν υπολογίσει μια τιμή περίπου 1.00-2.00 €/W, με συνολικό κόστος της κυψελίδας 120-150 €/m2, ενώ στο άμεσο μέλλον αναμένεται μείωση του κόστους σε 70-90 €/m2.18,33 Ταυτόχρονα, από περιβαλλοντική άποψη η κυψελίδα κρίνεται ασφαλής. Το TiO2 δεν είναι τοξικό. Το πιο επιβαρυντικό συστατικό της είναι ο οργανικός ηλεκτρολύτης, ένα πρόβλημα που σχετίζεται άμεσα με την στεγανότητά της. Τα σύμπλοκα του ρουθηνίου που χρησιμοποιούνται ως ευαισθητοποιητές, δεν έχουν άμεση τοξική επίδραση λόγω της πολύ μικρής συγκέντρωσης στην κυψελίδα. Επίσης, μακροπρόθεσμα υπάρχουν ενδείξεις (αρνητικό Ames test) ότι είναι εξίσου ασφαλή όσον αφορά στη μεταλλαξιογόνο δράση τους.34 Έχοντας κερδίσει την ευρεία αποδοχή της ερευνητικής κοινότητας, οι ευαισθητοποιημένες φωτοηλεκτροχημικές κυψελίδες βρίσκονται στον προθάλαμο της βιομηχανικής τους παραγωγής και σημαντικές εταιρίες δραστηριοποιούνται σήμερα ενεργά στον τομέα. Πρωταγωνιστικό ρόλο σ’ αυτή την προσπάθεια παίζει η Αυστραλιανή εταιρία Dyesol Ltd,35 η οποία έχει αναπτύξει σχετική τεχνολογία για φωτοβολταϊκά συστήματα ενσωματωμένα σε κτίρια (BIPV) και έχει δημιουργήσει θυγατρικές στη Μεγάλη Βρετανία (Dyesol UK), την Ελβετία (Greatcell) και την Ιταλία (Dyesol Italia). Παράλληλα, διαθέτει συνεργασίες σε ΗΠΑ (Αμερικανικός στρατός: εύκαμπτα αυτόνομα ενεργειακά συστήματα παραλλαγής), Αγγλία (Corus: κυψελίδες σε υπόστρωμα ανοξείδωτου χάλυβα για κάλυψη οροφής κτιρίων), Ιταλία (Permasteelisa: παραγωγή ισχύος σε προσόψεις κτιρίων), Κορέα (Timo: πιλοτική προσπάθεια ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

29

περιβάλλον για παραγωγή προϊόντων σε γυάλινο υπόστρωμα), Κίνα και Ιαπωνία. Σημαντική δραστηριότητα παρουσιάζουν επίσης οι εταιρίες G24i (Ουαλία: κυψελίδες σε εύκαμπτο υπόστρωμα για εφαρμογές σε φορτιστές φορητών ηλεκτρονικών συσκευών) και Solaronix (Ελβετία: κυρίως παραγωγή υλικών για ευαισθητοποιημένες κυψελίδες).36 Τα θέματα της βιομηχανικής ανάπτυξης, παραγωγής και εφαρμογών των ευαισθητοποιημένων κυψελίδων συζητήθηκαν αναλυτικά σε τρία πρόσφατα διεθνή συνέδρια: Canberra Αυστραλίας 2006, Saint Gallen Ελβετίας 2007 και Nara Ιαπωνίας 2009,37 τα οποία και προσέλκυσαν το ενδιαφέρον σημαντικών παραγόντων της παγκόσμιας οικονομίας, κυρίως επενδυτών από τον ενεργειακό τομέα και τον τομέα των κατασκευών. Τα αποτελέσματα αυτών των συνεδρίων συγκλίνουν στο βασικό συμπέρασμα ότι το βάρος της προσπάθειας πρέπει να επικεντρωθεί στην ευκαμψία της

6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1 G. Wolfbauer, “The electrochemistry of dye sensitized solar cells, their sensitizers and their redox shuttles”, Ph.D. Thesis, Monash University, Melbourne 1999.

2M. Grätzel, Nature 403 (2000) 363.

3 B. O’Regan, M. Grätzel, Nature 353 (1991) 737.

4 M. Grätzel, C. R. Chimie 9 (2006) 578.

5 G.P. Smestad, “Optoelectronics of Solar Cells”, SPIE Press, Washington 2002.

6 P. Wang, C. Klein, R. Humphry-Baker, S.M. Zakeeruddin, M. Grätzel, J.Am. Chem. Soc. 127 (2004) 808.

7 Ν. Vlachopoulos, P. Liska, J. Augustynski, M. Grätzel, J. Am. Chem. Soc. 110 (1988) 1216.

8 A. Ghicov, S.P. Albu, R. Hahn, D. Kim, T. Stergiopoulos, J. Kunze, C.-A. Schiller, P. Falaras, P. Schmuki, Chemistry, An Asian Journal, 4 (2009) 520.

9 V. Likodimos, T. Stergiopoulos, P. Falaras, J. Kunze and P. Schmuki, The Journal of Physical Chemistry C, 112 (2008) 12687.

10 T. Stergiopoulos, A. Ghicov, V. Likodimos, D.S. Tsoukleris, J. Kunze, P. Schmuki and P. Falaras, Nanotechnology, 19 (2008) 235602.

11 GK Mor, K. Shankar, M. Paulose, OK.Varghese, CA.Grimes, NanoLetters, 6 (2006) 215.

12 J. Ferber, J. Luther, Sol. Energy Mater. Sol. Cells 54 (1998) 265.

13 G. Rothenberg, P. Comte, M. Grätzel, Sol. Energy Mater. Sol. Cells 58, 1999, 321.

14 Κ. Kalyanasundaram, M. Grätzel, Coord. Chem. Rev. 177 (1998) 347.

15 M.K. Nazeeruddin, P. Péchy, T. Renouard, S.M. Zakeeruddin, R. Humphry-Baker, P. Comte, P. Liska, L. Cevey, E. Costa, V. Shklover, L. Spiccia, G.B. Deacon, C.-A. Bignozzi, M. Grätzel, J. Am. Chem. Soc. 123 (2001) 1613.

16 A. Vittadini, A. Selloni, F.P. Rotzinger, M. Grätzel, J. Phys. Chem. B 104 (2000) 1300.

17 M.K. Nazeeruddin, A. Kay, I. Rodicio, R. Humphry-Baker, E. Müller, P.

30 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

διάταξης, τόσο σε επίπεδο υποστρώματος, όσο και σε επίπεδο μεγέθους του βασικής κυψελίδας, αλλά κυρίως την αξιόπιστη λειτουργία της για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Παράλληλα με τις εφαρμογές, απαιτείται συντονισμένη βασική έρευνα αφ’ ενός σε νέα καινοτόμα υλικά, αφ΄ ετέρου στην κατανόηση μηχανισμών και βελτιστοποίηση διεργασιών που λαμβάνουν σε ατομικό και μοριακό επίπεδο καθώς και στις αντίστοιχες διεπιφάνειες. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις, το πεδίο της ευαισθητοποίησης ημιαγωγών έχει λίαν ελπιδοφόρες προοπτικές.

5. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Ο συγγραφέας ευχαριστεί τη ΓΓΕΤ (πρόγραμμα ΠΕΝΕΔ 2005 ΕΔ 118) και την Ευρωπαϊκή Ένωση (project 03333 STREP/ MNP/FP6 “Ti-nanotubes”) για την οικονομική υποστήριξη στη διεξαγόμενη έρευνα.

Liska, N. Vlachopoulos, M. Grätzel, J. Am. Chem. Soc. 115 (1993) 6382.

18 Κ. Ηara, M. Kurashige, Y. Dan-oh, C. Kasada, A. Shinpo, S. Suga, K. Sayama, H. Arakawa, Νew J. Chem. 27 (2003) 783.

19 J. Faiz, A.I. Philippopoulos, A.G. Kontos, P. Falaras and Z. Pikramenou, Advanced Functional Materials, 17 (2007) 54.

20 JG Eden, Progress in Quantum Electronics, 28 (2004) 197.

21 De Angelis F, Fantacci S, Selloni A, Nanotechnology, 19 (2008) 424002.

22 P. Falaras, V. Likodimos, T. Stergiopoulos, R. Harikisun, J. Desilvestro, G. Tulloch, The Journal of Physical Chemistry C, 113 ( 2009) 9412.

13 Z. Kedebe, S.–E. Lindquist, Sol. Energy Mater. Sol. Cells 51 (1998) 291.

24 L. M. Peter, K. G. U. Wijayantha, Electrochim. Acta 45 (2000) 4543.

25 C. Nasr, S. Hotchandani, P. V. Kamat, J. Phys. Chem. B 102 (1998) 4944 26 Κ. Kalyanasundaram, M. Grätzel, Coord. Chem. Rev. 177 (1998) 347.

27 J. Kruger, R. Plass, L. Cevey, M. Piccirelli, M. Gratzel, U. Bach,Appl.

Phys. Lett. 79 (2001) 2085.

28 A.F. Nogueira, C. Longo, M.-A. De Paoli, Coord. Chem. Rev. 248 (2004) 1455.

29 N. Papageorgiou, Y. Athanassov, M. Armand, P. Bonhôte, H. Petterson, A. Azam, M. Grätzel, J. Electrochem. Soc. 143 (1996) 3099.

30 A. F. Nogueira, M.-A. De Paoli, I. Montanari, R. Monkhouse, J. Nelson, J. R. Durrant, J. Phys. Chem. Β 105 (2001) 7517.

31 F. Croce, G. B. Appetecchi, L. Persi, B. Scrosati, Nature 394 (1998) 456.

32 P. Wang, S. M. Zakeeruddin, J.-E. Moser, R. Humphry-Baker, M. Grätzel, J. Am. Chem. Soc. 126 (2004) 7164.

33 G.P. Smestad, M. Grätzel, J. Chem. Edu. 75 (1998) 752.

34 M. Grätzel, Nature 414 (2001) 338.

35 Dyesol Ltd: www.Dyesol.com 36 Solaronix: http://www.solaronix.com 37 Ιnternational conference on the industrialization of DSCs: http://www. dsc-ic.com

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

31

περιβάλλον

Επιμέλεια: Αγγ. Ζαχαροπούλου

Αντιμετώπιση προβλημάτων ποιότητας των αντλούμενων ποσίμων υδάτων στην πεδινή ζώνη του Ν. Καρδίτσας Χάιδω-Στεφανία Καραγιάννη Σχολή Χημικών Μηχανικών, ΕΜΠ Πολύκαρπος Φαλάρας Ινστιτούτο Φυσικοχημείας, ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ

32 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

H ρύπανση του υδάτινου περιβάλλοντος και η συνεπαγόμενη υποβάθμιση της ποιότητας του νερού είναι ίσως το σημαντικότερο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει ο πλανήτης στα επόμενα 50 χρόνια, αφού συνδέεται άμεσα με την συνεχώς αυξανόμενη και ανεξέλεγκτη ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι συμβατικές διεργασίες επεξεργασίας για τον καθαρισμό νερού (πήξη, κροκύδωση, καθίζηση, διήθηση, προσρόφηση σε ενεργοποιημένο άνθρακα, και χλωρίωση) δεν μπορούν από μόνες τους ή σε συνδυασμό να αποβάλουν όλους τους παθογόνους μικροοργανισμούς και τους τοξικούς οργανικούς και ανόργανους μολυσματικούς παράγοντες στο πόσιμο νερό. Μία βιώσιμη και οικονομικώς αποδοτική λύση για βελτίωση της ποιότητας του νερού βασίζεται σε νανοδομημένους φωτοκαταλύτες και αντίστοιχους φωτοκαταλυτικούς αντιδραστήρες μεμβράνης συνεχούς ροής. Για την ανάπτυξη των συστημάτων αυτών χρησιμοποιούνται ντοπαρισμένα ναοϋλικά τιτανίας με απόκριση στο ορατό φως. Η νέα τεχνολογία εκμεταλλεύεται την ηλιακή ενέργεια καθώς και τις πρόσφατες προόδους σε καινοτόμα υλικά διοξειδίου του τιτανίου (TiO2) και μεμβράνες νανοδιήθησης για την καταστροφή των εξαιρετικά επικίνδυνων ενώσεων στο νερό. Για το σκοπό αυτό οι καταλύτες σταθεροποιούνται σε σωληνωτές μεμβράνες με ελεγχόμενο μέγεθος πόρων και ικανότητα συγκράτησης καθώς επίσης και σε νανοσωλήνες άνθρακα ώστε να κατασκευασθούν φωτοκαταλυτικά ενεργές μεμβράνες νανοδιήθησης. Εξαιρετικά δύσκολοι σύγχρονοι υδατικοί ρύποι που περιλαμβάνουν κυανοτοξίνες, ενώσεις που αναστατώνουν το ενδοκρινικό σύστημα καθώς επίσης και κλασσικοί ρύποι όπως φαινόλες, φυτοφάρμακα και αζοχρώματα, μπορούν να αποσυντεθούν αποτελεσματικά. Παράλληλα αναπτύσσονται νανοσπόγγοι πολυμερισμένων κυκλοδεξτρινών για την δέσμευση πολυαρωματικών υδρογονανθράκων και φυτοφαρμάκων, κυρίως από υπόγεια νερά. Η πιλοτική εφαρμογή της νανοτεχνολογίας για δημόσια χρήση και κατανάλωση σε επίπεδο δεξαμενών νερού, νερού της βρύσης και αντλούμενων υπόγειων υδάτων βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Στην εισήγηση αυτή αναφέρονται χαρακτηριστικά παραδείγματα ρύπανσης νερού, και δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη γεωργική ρύπανση και στα φυτοφάρμακα. Γίνεται αναφορά σε προχωρημένες διεργασίες οξείδωσης για την επεξεργασία του νερού και περιγράφεται ο μηχανισμός της φωτοκατάλυσης. Παρουσιάζονται τα σημαντικότερα επιστημονικά αποτελέσματα του Ευρωπαϊκού προγράμματος “Clean Water” τόσο από την άποψη της ανάπτυξης νέων καινοτόμων νανοϋλικών, όσο και από την αξιολόγηση της απόδοσής τους τον καθαρισμό του νερού. Τέλος εξετάζονται χαρακτηριστικές περιπτώσεις εφαρμογής νανοσπόγγων για την συγκράτηση πολυαρωματικών υδρογονανθράκων και φυτοφαρμάκων. Το νερό είναι ένα από τα δέκα (10) σημαντικότερα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα στα επόμενα σαράντα (40) χρόνια, Πίνακας 1. Πράγματι, στις επόμενες τέσσερις δεκαετίες μαζί με την σημαντική αύξηση του πληθυσμού (από 6.8 δισ. το 2009 θα ανέλθει στα 10δισ. το 2050) αναμένεται να αυξηθούν οι ενεργειακές ανάγκες και να υποβαθμισθεί αισθητά το περιβάλλον. Η τελευταία προοπτική θέτει άμεσα και επιτακτικά την αντιμετώπιση της προβλήματος της ποιότητας του νερού.

Πίνακας 1. Τα σημαντικότερα προβλήματα του πλανήτη μέχρι το 2050

Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος είναι συνέπεια της ρύπανσης που είναι συνυφασμένη με τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Είναι απόρροια του τρόπου με τον οποίο παράγουμε τα αγαθά μας, χτίζουμε τις πόλεις μας, μεταφερόμαστε και παράγουμε ενέργεια. Η ρύπανση έχει επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, στην πανίδα και τη χλωρίδα, στα υλικά και τα δημιουργήματα του ανθρώπου, στην αισθητική και στο παγκόσμιο κλίμα. Οι επιπτώσεις της ρύπανσης εξαρτώνται από παράγοντες όπως η τοξικότητα των ρύπων, η συγκέντρωσή τους, ο χρόνος έκθεσης του ατόμου, η δόση του ρύπου (συγκέντρωση επί χρόνο έκθεσης), οι ατμοσφαιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, αέρια ρεύματα, κ.λ.π.), η ηλικία και κατάσταση υγείας του ατόμου. Σημαντική παράμετρος αποτελεί η γεωργική ρύπανση που περιλαμβάνει ιζήματα, τροφές (θρεπτικά συστατικά), άλατα, μικροβιοκτόνα, λιπάσματα και γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα. Δεδομένου ότι οι χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σημειώνουν πρόοδο στον έλεγχο της ρύπανσης του νερού από τις κατοικίες και τη βιομηχανία, η προσοχή τους στρέφεται τελευταία στη μείωση της ρύπανσης των υδάτων από τη γεωργία. Η εμπειρία δείχνει ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω περαιτέρω ολοκλήρωσης και πολιτικών για τη γεωργία και το περιβάλλον. Το περιβαλλοντικό πρόβλημα κυρίως συνίσταται στην μόλυνση του εδάφους και του νερού (υπόγεια και επιφανειακά νερά) από χρήση γεωργικών φαρμάκων (εντομοκτόνων, παρασιτοκτόνων, μικροβιοκτόνων) και λιπασμάτων. Χαρακτηρίζεται από εμπλουτισμό του νερού σε φωσφορικά (βοθρολύματα) και νιτρικά (λιπάσματα), χαμηλή ποιότητα νερού, υπερτροφισμό, ανάπτυξη φυκιών, μείωση φυτικών ειδών και μαρασμό του οικοσυστήματος (θηλαστικά, πουλιά, ψάρια). Ταυτόχρονα παρατηρείται χαμηλό pH, υψηλή τιμή Βιολογικής Ανάγκης σε Οξυγόνο (BOD) και μεγάλη περιεκτικότητα σε νιτρικά (το ανώτατο επιτρεπτό όριο της EU είναι 50 mg/litre για τα υπόγεια νερά). Τα φυτοφάρμακα παραμένουν στη τροφική αλυσίδα επειδή οι χημικές ενώσεις που περιέχουν δεν είναι αποικοδομήσιμες. Οι ενώσεις αυτές παρουσιάζουν βιοπροσθετικότητα και βρίσκονται σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις στο νερό και στον αέρα, Πίνακας 2. Η ανίχνευσή τους και η μέτρησή τους είναι πολύπλοκη και δαπανηρή. Η μέγιστη αποδεκτή συγκέντρωση (MAC-Maximum Admissible Concentration) είναι περίπου 100 ng/litre ή ένα μέρος σε 10.000.000 για κάθε μία ουσία ξεχωριστά. Για όλα τα υπολείμματα μικροβιοκτόνων η οδηγία της ΕΕ προβλέπει συνολικά ανώτατο όριο 500 ng/litre. ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

33

περιβάλλον

Για την απομάκρυνση των φυτοφαρμάκων αλλά και άλλων ρύπων από το νερό χρησιμοποιούνται ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ που περιλαμβάνουν κατάλυση/φωτοκατάλυση, οζόνωση, υγρή οξείδωση, ηλεκτροχημική οξείδωση, και ακτινοβολίες. Κοινό χαρακτηριστικό των μεθόδων αυτών είναι ότι η αποικοδόμηση του ρύπου λειτουργεί μέσω μηχανισμού ριζών υδροξυλίου (ΟΗ.). Η σπουδαιότερη από αυτές, η φωτοκατάλυση με TiO2, είναι μία προχωρημένη διεργασία οξείδωσης που μπορεί να αποκαταστήσει και να διατηρήσει ένα καθαρό περιβάλλον. Η νανοδομημένη τιτανία (TiO2, διοξείδιο του τιτανίου) είναι ο γνωστότερος φωτοκαταλύτης. Με βάση το υλικό αυτό αναπτύχθηκε νανοτεχνολογία για τον καθαρισμό νερού με ιδιαίτερα πλεονεκτήματα και πράσινα χαρακτηριστικά όπως η αποφυγή χρήσης χημικών, η μη παραγωγή επιβλαβών αποβλήτων, και η απολύμανση. Ο μηχανισμός φωτοκατάλυσης περιλαμβάνει πέντε στάδια: απορρόφηση φωτός και διέγερση ημιαγωγού (1), δημιουργία-διαχωρισμό ηλεκτρικών φορέων (2), σχηματισμό ριζών υδροξυλίου (3) και ριζών ανιονικού οξυγόνου (4), διάσπαση ρύπου μέχρι και πλήρη αποικοδόμηση (5), Σχήμα 1. Το διοξείδιο του τιτανίου είναι ένα από τα πιο βασικά υλικά στην καθημερινή μας ζωή. Έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως σε διάφορα είδη χρωμάτων, καλλυντικών και τροφίμων. Στις μέ

ρες μας, η ετήσια κατανάλωση διοξειδίου τιτανίου στον πλανήτη υπερβαίνει τα τρία εκατομμύρια τόνους. Είναι ένας ημιαγωγός n-τύπου, εξαιτίας της ύπαρξης κενών θέσεων οξυγόνου στο πλέγμα του και εσωτερικών ιόντων τιτανίου, με ενεργειακό χάσμα από 3 έως 3.2 eV. Έτσι για τη διέγερση του, απαιτείται ακτινοβόληση στο υπεριώδες φως (~ 5% της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στη Γη). Το TiO2 βρίσκεται συνήθως σε μορφή σκόνης λευκού χρώματος, η οποία είναι χημικά και βιολογικά αδρανής, μη τοξική και φιλική προς το περιβάλλον και φωτοχημικά σταθερή. Παρασκευάζεται εύκολα σε μεγάλες ποσότητες και η προμήθεια της παρουσιάζει χαμηλό κόστος. Τα χαρακτηριστικά αυτά καθιστούν το TiO2 έναν από τους πιο σημαντικούς από πρακτική άποψη ημιαγωγούς. Η δομή του διοξειδίου του τιτανίου προκύπτει από τον υβριδισμό των 2p τροχιακών του οξυγόνου με τα 3d τροχιακά του τιτανίου. Κρυσταλλογραφικά απαντάται σε τρεις κύριες δομές πολυμορφισμού που παρουσιάζουν διαφορετική διευθέτηση των ατόμων στο χώρο: ανατάση (anatase) ρουτηλίου (rutile) και μπρουκίτη (brookite). Μεγάλη προσπάθεια καταβάλεται στην έλεγχο και τη βελτιστοποίηση των χαρακτηριστικών του υλικού: διαστάσεων, μορφολογίας και ηλεκτροοπτικών ιδιοτήτων. Με τον τρόπο αυτό παρασκευάσθηκε ένα πλήθος από υλικά τιτανίας με ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά: μικροκρυσταλικά και νανοκρυσταλλικά σωματίδια, νανοσύρματα και νανοκύλινδροι, κενές νανοσφαίρες και αυτοοργανωμένοι νανοσωλήνες, Σχήμα 2.

Σχήμα 2. Νανοσωλήνες (δεξιά) σε σχέση με Νανοσωματίδια (αριστερά)

Οι νανοσωλήνες είναι μία ιδιαίτερα ευνοϊκή νανοδομή για φωτοκατάλυση καθώς τα αντίστοιχα υλικά παρουσιάζουν αυτοοργάνωση και προσανατολισμένη αρχιτεκτονική που επιτρέπουν κατευθυνόμενη μεταφορά φορτίου και χαμηλές απώλειες επανασύνδεσης.

Σχήμα 1. Μηχανισμός φωτοδιάσπασης ρύπου με καταλύτη διοξείδιο του τιτανίου.

34 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του φυτοφαρμάκου Μετολακλόρ (C15H22ClNO2), ενός τοξικού ζιζανιοκτόνου για πλατύφυλλα αγριόχορτα με βαθμός τοξικότητας ΙΙΙ που χρησιμοποιείται σε διάφορες καλλιέργειες: καλαμπόκι, σόγια, φυστίκια, ζαχαρότευτλα, πατάτες, βαμβάκι, κάρδαμο, φρούτα με

σκληρό κουκούτσι, καρυδιές. Αυτό είναι υγρό, άχρωμο και άοσμο, αναστέλλει τη σύνθεση πρωτεϊνών και παραμένει σε έδαφος, επιφανειακά και υπόγεια νερά, φυτά και καρπούς. Η μελέτη της φωτοκαταλυτικής του αποικοδόμησης με διοξείδιο του τιτανίου έδειξε ότι ενώ επέρχεται πλήρης διάσπασή του σε 2-3 ώρες, η τοξικότητα του αρχικού υδατικού του διαλύματος αυξάνεται, πράγμα που οφείλεται σε μία σειρά από λίαν τοξικά και επικίνδυνα ενδιάμεσα προϊόντα. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα κατηγορία καινοτόμων νανοϋλικών είναι οι τροποποιημένες κυκλοδεξτρίνες. Είναι υλικά ιδιαίτερης δομής με χακτηριστικές κοιλότητες και ιδιότητες εγκλεισμού, υδατοδιαλυτά, πλήρως αποικοδομήσιμα και φιλικά προς το περιβάλλον.

γνωσία σε θέματα ανάλυσης ρύπων σε περιβαλλοντικά δείγματα. Ειδικότερα, το Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Αναλύσεων έχει αναπτύξει σύγχρονες αναλυτικές μεθόδους για τον προσδιορισμό της γεοσμίνης (GSM) και 2-μεθυλοϊσοβορνεόλης (2MIB) σε νερά, με χρήση προηγμένων τεχνικών μικροεκχύλισης στερεάς φάσης (Headspace solid phase microextraction, HS-SPME) και αέριας χρωματογραφίας – φασματομετρίας μαζών (GC-MS). Επίσης διαθέτει σημαντική ερευνητική εμπειρία στην ανίχνευση, πλήρη ταυτοποίηση και προσδιορισμό κυανοτοξινών σε νερά με τεχνικές υγρής χρωματογραφίας σε συνδυασμό με την φασματομετρία μαζών τεχνολογίας τριπλού τετραπόλου (LC-MS και LC-MS-MS). Σε σχέση με το θέμα της ποιότητας του πόσιμου νερού της Καρδίτσας (οσμή, γεύση, κλπ), η μελέτη του καθηγητή του ΕΜΠ Α. Ανδρεαδάκη (2005 – 2006) έδειξε ότι τα πρoβλήματα οσμής και γεύσης στο πόσιμο νερό της Καρδίτσας και των παρακείμενων κοινοτήτων οφείλονται στην παρουσία γεοσμίνης, η οποία παράγεται λόγω ανάπτυξης φυτικών οργανισμών στη λίμνη και την αναρρυθμιστική δεξαμενή κατά τη θερινή περίοδο.

Σχήμα 3. Εγκλεισμός ρύπου (εξαχλωροβενζόλιο) στην κοιλότητα κυκλοδεξτρίνης

Οι κυκλοδεξτρίνες παρουσιάζουν μία πολυδυναμικότητα εφαρμογών καθώς χρησιμοποιούνται στην τεχνολογία τροφίμων, την κοσμετολογία, την φαρμακευτική και την τεχνολογία υλικών και την αντιρρύπανση. Η σχετική αντιρρυπαντική τεχνολογία με βάση τις κυκλοδεξτρίνες βασίζεται στο σχηματισμό συμπλόκου εγκλεισμού της κυκλοδεξτρίνης με ένα οργανικό μόριο (ξενιστή) στο νερό, Σχήμα 3. Ο πολυμερισμός τους οδηγεί σε κυκλοδεξτρανικές πολυουρεθάνες, ουσίες μη υδατοδιαλυτές που με ξήρανση μετατρέπονται σε κοκκώδεις σκόνες, νανο-σπόγγους διαστάσεων 40 μm - 1 mm. Οι νανοσπόγγοι δρούν αποτελεσματικά παρουσία πολλών ρύπων, σε ποσότητες από 10 mg/L έως 10 ng/L, χρησιμοποιούνται από 20-25 φορές (ξέπλυμα με αιθανόλη), απομακρύνουν φυτοφάρμακα (π.χ. Falpet, Captan, Karathane, Dithane, TMTD καθώς και τα προϊόντα αποικοδόμησης τους), ναφθαλίνη και φαινεθρίνες από το έδαφος και συντελούν στο καθαρισμό του νερού από αρωματικές χλωριωμένες ενώσεις, παρουσιάζουν εκλεκτικότητα σε χλωριωμένες αρωματικές ενώσεις (π.χ. φαινόλες και ουσίες που περιέχονται στα φυτοφάρμακα) και απομακρύνουν πολύ περισσότερο από τον ενεργό άνθρακα. Παρ’ όλα αυτά οι συμβατικές διεργασίες επεξεργασίας για τον καθαρισμό πόσιμου νερού (πήξη, κροκύδωση, καθίζηση, διήθηση, προσρόφηση σε ενεργοποιημένο άνθρακα, και χλωρίωση) δεν μπορούν από μόνες τους ή σε συνδυασμό να αποβάλουν όλους τους παθογόνους μικροοργανισμούς και τους τοξικούς οργανικούς και ανόργανους μολυσματικούς παράγοντες στο πόσιμο νερό. Στο Ινστιτούτο Φυσικοχημείας στο Δημόκριτο, στο πλαίσιο υλοποίησης του Ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος “Clean Water” εφαρμόζονται προχωρημένες τεχνολογίες αντιρύπανσης νερού από ενώσεις που προσδίδουν οσμή στο νερό και κυανοτοξίνες. Παράλληλα, έχει αποκτηθεί πολύτιμη τεχνο-

Παρά τις συγκεκριμένες και ουσιαστικές λύσεις που προτείνει η μελέτη (κάποιες από αυτές εφαρμόσθηκαν, άλλες όχι), το πρόβλημα παραμένει και μάλιστα εμφανίζεται οξυμμένο. Αν λάβει κανείς υπόψη τον τεράστιο όγκο νερού προς επεξεργασία, η προσέγγιση σ’ ένα τέτοιο πρόβλημα δεν μπορεί να είναι μόνο θεραπευτική αλλά οφείλει να είναι κυρίως προληπτική, με βάση τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις της έρευνας στον τομέα που λαμβάνουν υπόψη τις επιταγές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και βασίζονται στην προστασία του περιβάλλοντος. Ένα σημαντικό ζήτημα το οποίο δεν προσεγγίζει αποτελεσματικά η μελέτη του καθηγητή Ανδραδάκη είναι η ουσία του προβλήματος, δηλαδή την “παρουσία γεοσμίνης” και την γενεσιουργό της αιτία. Η γεοσμίνη (GSM) και η 2-μεθυλοϊσοβορνεόλη (ΜΙΒ) που ευθύνονται για τη δυσάρεστη οσμή και γεύση του νερού, προέρχονται από κυανοβακτήρια ή κυανοφύκια (bluegreen algae). Τα κυανοβακτήρια παράγουν επίσης και κυανοτοξίνες (π.χ. μικροκυστίνη LR), ουσίες που είναι λίαν επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία, Σχήμα 4. Προκύπτουν λοιπά τα παρακάτω ερωτήματα τα οποία χρήζουν απάντηση: ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

35

περιβάλλον 1. Ποια είναι τα επίπεδα της γεοσμίνης στο νερό σε σχέση με τη θέση (Φράγμα, Καλύβια Πεζούλας, σημείο υδροληψίας, είσοδος διυλιστηρίων, έξοδος διυλιστηρίων), το βάθος (επιφάνεια, πυθμένας) και τη χρονική περίοδο (έτος, μήνας, εδβομάδα,…); 2. Εντοπίζονται παράλληλα και άλλοι ρυπαντές (εκτίμηση μόλυνσης από 2-μεθυλοισομπορνεόλη και μικροκυστίνη LR) και ποια είναι τα επίπεδά τους; 3. Πόσο αποτελεσματική είναι η επεξεργασία με χλωρίωση, ενεργό άνθρακα και οζόνωση; 4. Υπάρχουν κυανοβακτήρια και ευφτροφισμός; 5. Υπάρχει περιοδικότητα στο φαινόμενο και σε τι βαθμό μπορεί να προβλεφθεί; 6. Ποιοι είναι οι παράγοντες που ευνοούν την ρύπανση στις παραπάνω μορφές; 7. Ποιες είναι οι σχετικές επιπτώσεις από την σχεδόν ανεξέλεγκτη τουριστική/οικιστική ανάπτυξη στην παραλίμνια περιοχή;

Σχήμα 4. Μοριακοί τύποι σύγχρονων ρύπων στο νερό (μικροκυστίνη –LR, γεοσμίνη και 2-μεθυλοισοβορνεόλη).

Με στόχο ουσιαστικές απαντήσεις στα παραπάνω η ερευνητική ομάδα του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» προτείνει ένα ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης της ποιότητας του πόσιμου νερού και καταγραφής της ρύπανσης. Ο κύριος σκοπός της μελέτης θα είναι η αξιολόγηση, και επιστημονική/περιβαλλοντική διαχείριση του υδάτινου δυναμικού με επίκεντρο τη Λίμνη Πλαστήρα και τα διυλιστήρια της αναρρυθμιστικής δεξαμενής στη Μητρόπολη. Παράλληλα θα είναι δυνατή η συνεργασία με τοπικούς φορείς (π.χ. ΑΝ.ΚΑ ΑΕ), η μεταφορά τεχνογνωσίας σε θέματα ανάλυσης ρύπων (γεοσμίνη, κυανοτοξίνες, φυτοφάρμακα, πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, πολυχλωριωμένοι υδρογονάνθρακες) και εφαρμογής προηγμένων μεθόδων αντιρύπανσης με βάση τη νανοτεχνολογία. Στο πλαίσιο αυτό συγκεκριμένα προτείνεται ένα πρόγραμμα διετούς συνεχούς ελέγχου, το οποίο θα περιλαμβάνει δειγματοληψίες σε 6 τουλάχιστον σημεία της λίμνης και των εγκαταστάσεων επεξεργασίας (περίπου 12 δείγματα ανά δειγματοληψία), ώστε να εκτιμηθεί η ρύπανση σε σχέση με τη θέση, το βάθος και τη χρονική περίοδο καθώς και η επίδρασή της στην ποιότητα του παραγόμενου νερού. Βασικός στόχος της δράσης αποτελεί η αναλυτική καταγραφή της κυανοβακτηριακής ρύπανσης των υδάτων σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization, WHO) και το οποίο θα περιλαμβάνει: α) την ανάλυση για την παρουσία GSM και 2-MIB, β) την μικροσκοπική εξέταση των δειγμάτων για την ύπαρξη κυανοβακτηρίων, γ) τον προσδιορισμό της χλωροφύλλης που σχετίζεται με την ανάπτυξη κυανοβακτηρίων και δ) την ανάλυση για την παρουσία κυανοτoξινών (microcystins) 36 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

Συμπεράσματα

Η προτεινόμενη προσέγγιση λαμβάνει υπόψη τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις στο τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος και επικεντρώνεται στη γενεσιουργό αιτία του προβλήματος. Η επανειλημμένη εμφάνιση προβλημάτων οσμής και γεύσης στο πόσιμο νερό της Καρδίτσας καθιστά απαραίτητη την διενέργεια μίας τέτοιας συστηματικής μελέτης, ώστε να καταγραφεί αναλυτικά το φαινόμενο, να διερευνηθούν οι συγκεκριμένες αιτίες που το δημιουργούν και το επηρεάζουν και να δρομολογηθούν οι ενδεικνυόμενες λύσεις για την προληπτική αντιμετώπισή του.

Βιβλιογραφία

[1]K. Sivonen, in Toxic Cyanobacteria in Water: A guide to Their Public Health Consequences, Monitoring and Management (Eds.: I. Chorus, J. Batram), WHO, E & FN Spon, London, 1999, p. 55.

[2]E. Funari, E. Testai, «Human health risk assessment related to cyanotoxins exposure», Crit. Rev. Toxicol., 38 (2008) 97-125.

[3]M. Kaebernick, B. A. Neilan, «Ecological and molecular investigations of cyanotoxin production», FEMS Microbiology Ecology, 35 (2001) 1-9.

[4]M. Pelaez, M. G. Antoniou, D. D. Dionysiou, A. A. de la Cruz, K. Tsimeli, T. Triantis, A. Hiskia, T. Kaloudis, C. Williams, M. Aubel, A. Chapman, A. Foss, U. Khan, K. E. O’Shea, J. Westrick, in Xenobiotics in the Urban Water Cycle : Mass Flows, Environmental Processes, Mitigation and Treatment Strategies (Environmental Pollution Series, Vol. 16) (Eds.: D. F. Kassinos, K. Bester, K. Kümmerer), Springer-Verlag, New York, 2010, pp. 101-127.

[5]W. W. Carmichael, «Cyanobacteria secondary metabolites - The cyanotoxins», Journal of Applied Bacteriology, 72 (1992) 445-459.

[6]T. Lanaras, C. M. Cook, «Toxin extraction from an Anabaenopsis milleri - Dominated bloom», Science of the Total Environment, 142 (1994) 163-169.

[7]P. Domingos, T. K. Rubim, R. J. R. Molica, S. M. F. O. Azevedo, W. W. Carmichael, «First report of microcystin production by picoplanktonic cyanobacteria isolated from a northeast Brazilian drinking water supply», Environmental Toxicology, 14 (1999) 31-35.

[8]World Health Organization (WHO), (Eds.: I. Chorus, J. Bartam), Spoon Press, 1999.

[9]L. Spoof, P. Vesterkvist, T. Lindholm, J. Meriluoto, «Screening for cyanobacterial hepatotoxins, microcystins and nodularin in environmental water samples by reversed-phase liquid chromatography- electrospray ionisation mass spectrometry», J. Chromatogr. A:, 1020 (2003) 105-119.

[10]C. Wiegand, A. Peuthert, S. Pflugmacher, S. Carmeli, «Effects of microcin SF608 and microcystin-LR, two cyanotobacterial compounds produced by Microcystis sp., on aquatic organisms», Environ. Toxicol., 17 (2002) 400-406.

[11]J. McElhiney, L. A. Lawton, «Detection of the cyanobacterial hepatotoxins microcystins», Toxicology and Applied Pharmacology, 203 (2005) 219-230.

[12]T. Triantis, K. Tsimeli, T. Kaloudis, N. Thanassoulias, E. Lytras, A. Hiskia, «Development of an integrated laboratory system for the monitoring of cyanotoxins in surface and drinking waters», Toxicon, 55 (2010) 979-989.

[13]J. S. Metcalf, G. A. Codd, «Analysis of cyanobacterial toxins by immunological methods», Chem. Res. Toxicol., 16 (2003) 103-112.

[14]M. J. McGuire, «Off-flavor as the consumer’s measure of drinking water safety», Water Science and Technology, 31 (1995) 1-8.

[15]G. Izaguirre, W. D. Taylor, «Geosmin and 2-methylisoborneol production in a major aqueduct system», Water Science and Technology, 31 (1995) 41-48.

[16]J. Jiang, X. He, D. E. Cane, «Geosmin biosynthesis. Streptomyces coelicolor germacradienol/germacrene D synthase converts farnesyl diphosphate to geosmin», Journal of the American Chemical Society, 128 (2006) 8128-8129.

[17]K. Saito, K. Okamura, H. Kataoka, «Determination of musty odorants, 2-methylisoborneol and geosmin, in environmental water by headspace solid-phase microextraction and gas chromatography-mass spectrometry», J. Chromatogr. A:, 1186 (2008) 434-437.

[18] M. Pelaez, A.A. de la Cruz, E. Stathatos, P. Falaras and D.D. Dionysiou, “Visible Light-activated N-F-codoped TiO2 Nanoparticles for the Photocatalytic Degradation of Microcystin-LR in Water”, Catalysis Today, 144 (2009) 19–25.

[19] V. Likodimos, D.D. Dionysiou, P. Falaras, «CLEAN WATER: Water detoxification using innovative photocatalysts”, Reviews in Environmental Science and Bio/ Technology, accepted (RESB_199R1).

! ς τ υ ο -ά - κάηκες? Βάλε ALGOFLOGEN!

Ολοκληρωμένη σειρά προϊόντων ALGOFLOGEN για τα εγκαύματα, με φυτικά ενεργά συστατικά: C A L CIUM • D-PANTHENOL • ALOE VERA • C A L A M I N E • C A L E N D U L A • Β Ι ΤΑ Μ Ι Ν Η A Αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα συμπτώματα • φλόγωση • αφυδάτωση • ερυθρότητα • κνησμός • δερματικός ερεθισμός από ηλιακά εγκαύματα, θερμικά εγκαύματα από ηλεκτρικές συσκευές και χημικά εγκαύματα. Με την εξειδικευμένη σύνθεσή της, προκαλεί άμεση επούλωση και ταχύτατη ανάπλαση του δερματικού ιστού. Κατάλληλο σε περιπτώσεις ευαισθησίας του δέρματος από χρήση αρωμάτων, απορρυπαντικών και χημικών ουσιών για παρατρίμματα, κατακλίσεις, συγκάμματα. Συμβατό με την ομοιοπαθητική αγωγή.

Ergopharm Φαρμακευτικά καλλυντικά

Παλαμηδίου 4, Ηλιούπολη Τ.Κ.163 42, τηλ. 2109950468/480, fax. 2109950446 E-mail: info@ergopharm.gr, www.ergopharm.gr

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

37

περιβάλλον

Επιμέλεια: Αγγ. Ζαχαροπούλου

Ζεολιθικές μεμβράνες προς «Πράσινη» Χημική Βιομηχανία Γεώργιος Καρανικολός Χημικός Μηχανικός, Επιστημονικός Συνεργάτης Marie Curie, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»

Εικ. 1. Μετάβαση σε λιγότερο ενεργοβόρες διεργασίες διαχωρισμού

Εισαγωγή Με τη δραματική μείωση των φυσικών ενεργειακών πόρων και την αύξηση των τιμών των καυσίμων, η άμεση παραγωγή νέων, εναλλακτικών μορφών ενέργειας προσελκύει το μεγαλύτερο μέρος του επιστημονικού ενδιαφέροντος, συχνά παραμελώντας τον τομέα της αποτελεσματικής χρήσης την υφιστάμενης ενέργειας. Ο διαχωρισμός μιγμάτων συστατικών προς παραγωγή καθαρών καυσίμων και χημικών απαιτεί κατά κανόνα τεράστιες ποσότητες θερμότητας και, παρά την πρόοδο που έχει επιτελεστεί, παραδοσιακές διεργασίες και μονάδες οι οποίες λειτουργούν για δεκαετίες κυριαρχούν ακόμη στη βιομηχανία [1, 2]. Ενδεικτικά, το 15% της παγκόσμιας ενέργειας (~60x1015 Btu/έτος) καταναλώνεται για το διαχωρισμό μιγμάτων και τον εμπλουτισμό συστατικών, εκ του οποίου μόνο ένα μικρό μέρος χρησιμοποιείται για τον πραγματικό διαχωρισμό λόγω θερμοδυναμικών περιορισμών και θερμικών απωλειών (π.χ. ~10% ενεργειακή απόδοση σε στήλες απόσταξης). Στην ουσία και δεδομένης της αναμενόμενης αύξησης της ενεργειακής κατανάλωσης, απαιτείται βελτίωση της διαχωριστικής απόδοσης της τάξης του 10% τουλάχιστον 38 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

ώστε αυτές οι διεργασίες να μπορούν να λειτουργούν με βιώσιμο τρόπο σήμερα. Παλαιότερα, οπότε η ενέργεια ήταν σχετικά άφθονη και οικονομική, δεν υπήρχε ανάγκη τέτοιου είδους θεωρήσεων κατά το σχεδιασμό μονάδων διαχωρισμού. Καθώς όμως οι τιμή της ενέργειας αυξάνει και οι κατευθυντήριες γραμμές της ενεργειακής πολιτικής παγκοσμίως απαιτούν αύξηση της αποδοτικότητας, η ανάγκη για λιγότερο ενεργοβόρες εναλλακτικές γίνεται επιτακτική. Σήμερα, οι στρατηγικές εξοικονόμησης ενέργειας στη χημική βιομηχανία βασίζονται στην αντικατάσταση η το συνδυασμό διεργασιών με βάση τη θερμότητα, όπως η απόσταξη, με άλλες ενεργειακά περισσότερο αποδοτικές. Μια πολλά υποσχόμενη τέτοια εναλλακτική είναι ο διαχωρισμός συστατικών σε μοριακό επίπεδο με υψηλή διακριτική ικανότητα χρησιμοποιώντας μεμβράνες, οι οποίες λειτουργούν με βάση την επιλεκτική ρόφηση ή τη διήθηση μορίων με ελάχιστες διαφορές σε διαστάσεις και σχήμα[4]. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εν μέρει αντικατάσταση μονάδων αφαλάτωσης που λειτουργούν με βάση τη θερμότητα με πολυμερικές μεμβράνες, οι οποίες επιτυγχάνουν εμπλουτισμό του νερού δια της αντίστροφης όσμωσης με πολύ μικρότερο ενεργειακό κόστος. Οι μεμβράνες από ζεόλιθους, κρυσταλλικά υλικά με ομοιόμορφους πόρους στο εύρος μεγέθους μορίων (άνγκστρομ-νανόμετρα) και εξαιρετική θερμική και χημική σταθερότητα σε σύγκριση με τα πολυμερή, είναι υλικά με τα οποία μπορούν να επιτευχθούν διαχωρισμοί υψηλής εκλεκτικότητας με βάση τη μοριακή αναγνώριση από τους πόρους της μεμβράνης. Ανάλογα με τις σχετικές διαστάσεις των πόρων και των μορίων, η διάχυση μέσω των πόρων για συγκεκριμένα μόρια μπορεί να αποτρέπεται ολοκληρωτικα, να επιτρέπεται υπό συγκεκριμένη γωνία, ή να επιτρέπεται χωρίς περιορισμούς.. Κατά συνέπεια, η χρήση μια ζεολιθικής μεμβράνης σε μεγάλη κλίμακα που θα μπορούσε να επιτελέσει αποτελεσματικά τέτοιους διαχωρισμούς σε χαμηλή θερμοκρασία, θα εξοικονομούσε τεράστια ποσά ενέργειας με σημαντικά περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη.

Κατά την τεχνική in situ, η επιφάνεια του υποστρώματος έρχεται σε απευθείας επαφή με διάλυμα που περιέχει τα αντιδρώντα για την σύνθεση του ζεόλιθου και υπόκειται σε υδροθερμικές συνθήκες (θερμοκρασία ~350-473 K και αυτογενή πίεση). Υπό κατάλληλες συνθήκες, πυρηνοποίηση ζεολιθικών κρυστάλλων λαμβάνει χώρα στο υπόστρωμα και ακολουθείται από περαιτέρω ανάπτυξή τους ως το σχηματισμό ενός συνεχούς υμενίου. Ταυτόχρονα, αντιδράσεις που συμβαίνουν στο διάλυμα οδηγούν στην εναπόθεση πυρήνων και κρυστάλλων στην επιφάνεια και εν συνεχεία ενσωμάτωσή τους στη μεμβράνη. Τα υμένια ζεόλιθων που προκύπτουν είναι συνήθως τυχαία προσανατολισμένα, παρόλο που περιστασιακά μπορεί να διέπονται από τον επιθυμητό προσανατολισμό ανάλογα με τη μέθοδο σύνθεσης και την αλληλεπίδραση μεταξύ πυρηνοποίησης και κρυσταλλικής ανάπτυξης. Ωστόσο, λόγω της ανεπαρκούς κατανόησης των δύο τελευταίων διεργασιών σε υδροθερμικά συστήματα, ειδικά όσον αφορά τη ρύθμιση της πυκνότητας πυρηνοποίησης και την εξέλιξη του σχήματος των σωματιδίων κατά την ανάπτυξη, η επιτυχία των μεθόδων in situ στη σύνθεση προσανατολισμένων υμενίων είναι περιορισμένη, με ελάχιστα παραδείγματα προσανατολισμένων υλικών τα οποία κυρίως προκύπτουν σαν αποτέλεσμα δοκιμής και σφάλματος παρά ανάπτυξης με σχεδιασμό. Η δεύτερη μέθοδος σύνθεσης ονομάζεται δευτεροταγής ανάπτυξη (Εικ. 2). Κατά τη μέθοδο αυτή, η πυρηνοποίηση των κρυστάλλων ανεξαρτητοποιείται σε μεγάλο βαθμό από την κρυσταλλική ανάπτυξη με προ-εναπόθεση ενός στρώματος σωματιδίων ζεολιθικών κρυστάλλων (τυπικού μεγέθους 100 nm – 1 μm) στην επιφάνεια ενός τροποποιημένου υποστρώματος. Το στρώμα των σωματιδίων μπορεί να εναποτεθεί είτε με τυχαίο προσανατολισμό είτε με μία από τις κρυσταλλογραφικές διευθύνσεις προσανατολισμένες κάθετα στο υπόστρωμα. Η επιφάνεια του στρώματος των σωματιδίων υπόκειται εν συνεχεία σε υδροθερμικές συνθήκες, όπου οι νάνο-κρύσταλλοι

Σύνθεση Μεμβρανών Ζεόλιθων Για εφαρμογές διαχωρισμού με βάση την συσχέτιση πόρων/μορίων, η επιθυμητή μορφή του ζεολιθικού υλικού είναι λεπτό υμένιο, που είτε υποστηρίζεται είτε εναποτίθεται σε πορώδες υπόστρωμα. Οι τεχνικές σύνθεσης ζεολιθικών μεμβρανών, όπως περιγράφονται στην πρόσφατη βιβλιογραφία, μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο κύριες κατηγορίες: in situ και δευτεροταγής (secondary) ανάπτυξη. ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

39

περιβάλλον Εικ. 2. Σχηματική αναπαράσταση της μεθόδου δευτεροταγούς ανάπτυξης ζεολιθικών μεμβρανών που περιλαμβάνει την τροποποίηση του υποστρώματος, την εναπόθεση σωματιδιακών κρυστάλλων και την υδροθερμική κατεργασία προς σχηματισμού συνεχούς προσανατολισμένου υμενίου[5].

Εικ.4. Λεπτες μεμβράνες βασισμένες σε ζεολιθικά φύλλίδια Πηγή: Science Magazine

αναπτύσσονται ώστε να σχηματίσουν ένα συνεχές υμένιο. Η μέθοδος αυτή παρέχει μεγάλη ευελιξία ως προς την ρύθμιση του προσανατολισμού των κρυστάλλων και της μικροδομής της μεμβράνης, αφού ανεξαρτητοποιεί τα βήματα πυρηνοποίησης και κρυσταλλικής ανάπτυξης. Σαν αποτέλεσμα, ο προσανατολισμός και η μορφολογία της μεμβράνης μπορεί να τροποποιείται αλλάζοντας την μορφολογία και τον προσανατολισμό των εναποτιθέμενων σωματιδίων και ακολούθως διεξάγοντας υδροθερμική ανάπτυξη υπό τις κατάλληλες συνθήκες.

Προοπτικές Δύο από τους σημαντικότερους παράγοντες που πρέπει να υπερπηδηθούν ώστε να επιτευχθεί η κατασκευή και χρήση των ζεολιθικών μεμβρανών στη βιομηχανια είναι το μεγάλο κόστος παραγωγής τους και η ύπαρξη δομικών ατελειών όταν πρόκειται για κατασκευή σε βιομηχανικές διαστάσεις που επιτρέπουν τη διέλευση των συστατικών μέσω διακρυσταλλικών κενών αντί μέσω των πόρων. Ερευνητικές προσπάθειες στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» με επιβλέποντα τον γράφοντα, επιστημονικό συνεργάτη Marie Curie και μέλος του Εργαστηρίου Υλικών και Μεμβρανών για Περιβαλλοντικούς Διαχωρισμούς (MESL) του Ινστιτούτου Προηγμένων Υλικών, Φυσικοχημικών Διεργασιών, Νανοτεχνολογίας και Μικροσυστημάτων, προσπαθούν να βρουν λύση στα παραπάνω προβλήματα επικεντρωμένες στη μικροδομική βελτιστοποίηση των μεμβρανών μέσω τεχνικών ελεγχόμενης κρυσταλλικής ανάπτυξης σε κατάλληλα διαμορφωμένα πορώδη υποστρώματα και με έμφαση στον προσανατολισμό των πόρων, στη μείωση του πάχους του διαχωριστικού υμενίου, την ελαχιστοποίηση των κρυσταλλικών ατελειών, και την τροποποίηση της εσωτερικής επιφάνειας των πόρων. Στις προσπάθειες αυτές ανήκει η ανάπτυξη μεμβρανών πορωδών υμενίων αποτελούμενων από μονοδιάστατο δίκτυο πόρων. Οι μεμβράνες αυτές, όπως έχει αναδειχθεί από

Εικ. 3. Πορεία ανάπτυξης υμενίων με μονοδιάστατο δίκτυο πόρων[3]

40 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

πρόσφατες θεωρητικές μελέτες, αναμένεται να διέπονται από υψηλές τιμές διαπερατότητας, τάξεις μεγέθους μεγαλύτερες από αντίστοιχα συστήματα πολυδιάστατου πορώδους δικτύου[6]. Επίσης μελετώνται μεμβράνες αποτελούμενες από νανοσωλήνες άνθρακα μέσα στους πόρους του αρχικού υλικού, οι οποίες αναμένεται να διέπονται από υπερυψηλές τιμές ροής λόγω της ομοιομορφίας της εσωτερικής επιφάνειας των νανοσωλήνων που μπορούν να εξασφαλίσουν συνθήκες διάχυσης με αμελητέα τριβή[7, 8]. Τέτοιες μεμβράνες θα μπορούσαν να ανοίξουν νέους ορίζοντες στην χημική βιομηχανία για αποτελεσματικότερες και ταχύτερες διεργασίες, με χαμηλότερο κόστος, ενεργειακή οικονομία, και μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ταυτόχρονα, η μείωση του πάχους των υμενίων (από αρκετά μικρόμετρα σε μερικά νανόμετρα) με ταυτόχρονη διατήρηση της διαχωριστικής ικανότητας θα μπορούσε να επιφέρει σημαντική μείωση στο κόστος παραγωγής, ενώ σε συνδυασμό με τον προσανατολισμό των πόρων θα μπορούσε να αυξήσει το ρυθμό διέλευσης των συστατικών που διέρχονται διαμέσου της μεμβράνης μειώνοντας περαιτέρω το λειτουργικό κόστος και αυξάνοντας την παραγωγικότητα. Στα πλαίσια αυτών των δραστηριοτήτων η ομάδα του Δημόκριτου συνεργάζεται με την ομάδα του Δρ. Μιχαήλ Τσαπατσή από το τμήμα Χημικών Μηχανικών και Επιστήμης Υλικών του Πανεπιστημίου της Μιννεσότας, η οποία πρόσφατα ανέπτυξε μία τεχνική κατασκευής νανο-φυλλιδίων (nanosheets) ζεολίθων πάχους μερικών νανομέτρων, και εναπόθεσής τους σε πορώδη υποστρώματα προς δημιουργία ενός ομοιόμορφου, εξαιρετικά λεπτού, λειτουργικού στρώματος πάχους της τάξης των 200 νανομέτρων (Εικ. 4). Το περιοδικό Science κατέταξε την ανακάλυψη ανάμεσα στις δέκα κορυφαίες του 2011, σύμφω-

να με την κατάταξη “Science Breakthrough of the Year and Runners-Up, 2011” με τον χαρακτηριστικό τίτλο: «Οι ζεόλιθοι συνεχίζουν να εκπλήσσουν» (http://video.sciencemag.org/ SciOriginals/1340768924001/1, http://www.kstp.com/article/ 12303/?vid=2935532&v=1). Εν κατακλείδι, οι ζεόλιθοι αποτελούν μία πολλά υποσχόμενη ομάδα υλικών με ευρύ πεδίο εφαρμογών στο περιβάλλον και την ενέργεια, π.χ. διαχωρισμό αερίων και υγρών βιομηχανικών αποβλήτων, κατακράτηση βαρέων μετάλλων, ρόφηση διοξειδίου του άνθρακα, μετατροπή βαρέων υδρογονανθράκων σε ελαφρύτερους και πιο πτητικούς, εμπλουτισμός νερού, κτλ. Επιπλέον, ζεολιθικές μεμβράνες έχουν προταθεί για πιθανές εφαρμογές ως χημικοί αισθητήρες, ηλεκτρόδια ανταλλαγής ιόντων, καθώς επίσης και ως μονωτικά στρώματα σε μικροεπεξεργαστές[4]. Οι μοναδικές ιδιότητες των ζεολιθικών μεμβρανών προσδίδουν επίσης δυνατότητες χρησιμοποίησής τους σε καταλυτικούς αντιδραστήρες συνεχούς ροής, που να συνδυάζουν επιλεκτικό διαχωρισμό με επιλεκτική κατάλυση προς παραγωγή καθαρών, βιώσιμων, εύκολα μεταφερόμενων εναλλακτικών καυσίμων σε συστήματα μεγάλης δυναμικότητας και χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Ο ιδανικός συνδυασμός διαχωρισμού με κατάλυση μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη παραγωγή ενέργειας και τη βιώσιμη διαχείρισή της. Χαρακτηριστικά, αναμένεται ότι τα επόμενα 20 χρόνια θα λάβουν χώρα μεγάλες αλλαγές στη χρήση της κατάλυσης για την ενέργεια λόγω της μείωσης των ενεργειακών πηγών, την ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι κλιματικές αλλαγές και να μειωθούν οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, και άλλες γεωπολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις[9]. Οι προκλήσεις αυτές είναι που θα επιταχύνουν τη μετάβαση προς έναν νέο, έξυπνο όσον αφορά την ενέργεια κόσμο, όπου πιο οικονομικές και λιγότερο ενεργοβόρες διεργασίες κατάλυσης και διαχωρισμού προς παραγωγή, ανακύκλωση, και χρήση ενέργειας θα κυριαρχούν.

Αναφορές [1]J. Caro, M. Noack, Microporous Mesoporous Mat. 2008, 115, 215.

[2]M. Tsapatsis, Science 2011, 334, 767.

[3]C. M. Veziri, M. Palomino, G. N. Karanikolos, A. Corma, N. K. Kanellopoulos, M. Tsapatsis, Chem. Mater. 2010, 22, 1492.

[4]M. E. Davis, Nature 2002, 417, 813.

[5]G. N. Karanikolos, J. W. Wydra, J. A. Stoeger, H. Garcia, A. Corma, M. Tsapatsis, Chem. Mater. 2007, 19, 792.

[6]V. Kukla, J. Kornatowski, D. Demuth, I. Gimus, H. Pfeifer, L. V. C. Rees, S. Schunk, K. K. Unger, J. Karger, Science 1996, 272, 702.

[7]H. B. Chen, D. S. Sholl, J.l Membr. Sci. 2006, 269, 152.

[8]A. I. Skoulidas, D. M. Ackerman, J. K. Johnson, D. S. Sholl, Phys.

Rev. Lett. 2002, 89, 1859011 [9]G. Centi, in Catalysis for Sustainable Energy Production, Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, 2009.

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

41

περιβάλλον

Πιστοποίηση Ενεργειακών Επιθεωρητών

42 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

43

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ περιβάλλον

Aρθρογραφία στο Δελτίο:

Όποιος/α συνάδελφος επιθυμεί να δημοσιευτεί άρθρο του στο Δελτίο του ΠΣΧΜ μπορεί να επικοινωνεί: Α) με τα γραφεία του ΠΣΧΜ, Μάρνη 11, τηλ/fax. 2109530292, e-mail: sec.psxm@gmail.com B) Με τον Υπεύθυνο Σύνταξης εκμέρους του ΔΣ ΠΣΧΜ: Βασίλη Αναλυτή, banalytis@yahoo.gr Γ) με τον εκδότη, ΠΡΟΒΟΛΗ3 Μαραθώνος 20, Αγ. Παρασκευή,

τηλ. 2106008530, fax: 2106006981, e-mail: sideris@provoli3.gr

Eγγραφή στη λίστα παραληπτών του Δελτίου:

Εάν επιθυμείτε να λαμβάνετε το Δελτίο, παρακαλώ επικοινωνήστε για την εγγραφή σας στη λίστα παραληπτών του Δελτίου: Α) με τα γραφεία του ΠΣΧΜ, Μάρνη 11, τηλ/fax. 2109530292, mail: sec.psxm@ gmail.com

B) Με τον Υπεύθυνο Σύνταξης εκ μέρους του ΔΣ ΠΣΧΜ: Βασίλη Αναλυτή, banalytis@yahoo.gr Γ) με τον εκδότη, ΠΡΟΒΟΛΗ3 Μαραθώνος 20, Αγ. Παρασκευή, τηλ. 2106008530, fax: 2106006981, e-mail: sideris@provoli3.gr

Καταχώριση σαν Υποσέλιδο: www.psxm.org.gr το νέο ενημερωτικό site του ΠΣΧΜ

Αίτηση εγγραφής στον Πανελλήνιο Σύλλογο Χημικών Μηχανικών Προς τους συναδέλφους Χημικούς Μηχανικούς Παρατηρείται το φαινόμενο συνάδελφοι μετά την υποχρεωτική εγγραφή τους στο ΤΕΕ να αμελούν την εγγραφή τους στον Πανελλήνιο Σύλλογο Χημικών Μηχανικών. Το γεγονός αυτό αποδυναμώνει σημαντικά τον κλάδο μας, σε μια περίοδο που απαιτείται η ισχυροποίηση του σε πολλά επίπεδα. Η εγγραφή στον Π.Σ.Χ.Μ. έχει προσφέρει μια πληθώρα πλεονεκτημάτων στα μέλη του ενημερωτικού δελτίου το οποίο θεωρείται ένα από τα καλύτερα τεχνικά έντυπα, επαγγελματικές, νομικές και φοροτεχνικές συμβουλές από επαγγελματίες συνεργάτες του Συλλόγου, ενημέρωση και προσκλήσεις σε εκδηλώσεις, Ημερίδες σχετικές με τον χώρο και πολλά άλλα. Με βάση τα παραπάνω αλλά κυρίως με βάση την ενδυνάμωση της εκπροσώπησης μας καλούμε τους συναδέλφους ΧΜ που δεν έχουν εγγραφεί στον Π.Σ.Χ.Μ. να το πράξουν ακολουθώντας την παρακάτω διαδικασία: • Aποστολή ταχυδρομικώς ή στο fax 2109530292 μιας αίτησης εγγραφής συμπληρωμένης • Φωτοτυπία της ταυτότητας του ΤΕΕ και από τις δύο όψεις • Για να γίνει δεκτή η αίτηση σας θα πρέπει να συνοδεύεται με απόδειξη καταβολής των τελών εγγραφής (3,30 ευρω για συναδέλφους κάτω της πενταετίας και 9,10 ευρω για συναδέλφους άνω της πενταετίας) Η πληρωμή μπορεί να γίνει στα γραφεία του Συλλόγου είτε μέσω κατάθεσης στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο (αρ. λογ.: 89315765-1). Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ. 2109530292.

Ρύθμιση οφειλών Σε μία προσπάθεια ενίσχυσης των συλλογικών δραστηριοτήτων του Π.Σ.Χ.Μ., σε συνδυασμό με την αντιμετώπιση ενός χρόνιου προβλήματος συναδέλφων, το Δ.Σ. αποφάσισε τη ρύθμιση οφειλών από συνδρομές προηγούμενων ετών. Με την ρύθμιση δίνεται η δυνατότητα σε συναδέλφους που οφείλουν περισσότερα από 30 ευρω να καταβάλλουν ένα μέρος του χρέους ως προκαταβολή, ενώ το υπόλοιπο να εξοφληθεί σε εξαμηνιαίες δόσεις. ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙΤΕ ΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΤΗΛ.: 2109530292

ΑΛΛΑΓΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ : ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΙ ΧΗΜΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΝΑ ΔΗΛΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΑΣΤΟΤΕ ΑΛΛΑΓΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΜΑΡΝΗ 11, 10433 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ & FAX: 2109530292

44 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

SPECTRUMLABS A.E.

Ε ργ α σ τ ή ρ ι α Δ ο κ ι μ ώ ν – Α ν α λ ύ σ ε ω ν Ξεκινώντας τις δραστηριότητες μας πριν σαράντα χρόνια ως ‘ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ – ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ’ συνεχίζουμε μέχρι και σήμερα με την επωνυμία πλέον SPECTRUMLABS S.A. να υπηρετούμε τους πελάτες μας με ποιότητα, σεβασμό και συνέπεια. Το Εργαστήριό μας είναι το μοναδικό στο Χώρο που δραστηριοποιείται σε όλους σχεδόν τους τομείς που έχουν σχέση με τον ποιοτικό έλεγχο στη Ναυτιλία και στη Βιομηχανία. Είμαστε πιστοποιημένοι με ISO 9001:2008 από το BUREAU VERITAS και διαπιστευμένοι με ISO 17025:2005 από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (Ε.ΣΥ.Δ.). Το Εργαστήριό μας είναι αναγνωρισμένο από όλους τους Νηογνώμονες, Φορείς Πιστοποίησης καθώς και τις Ελληνικές Κρατικές Αρχές.

• Μηχανικές Δοκιμές Υλικών - Συγκολλήσεων • Μεταλλογραφικοί Έλεγχοι • Δοκιμές σε Σύνθετα Υλικά • Μελέτες Αστοχίας Υλικών • Μη καταστρεπτικές Δοκιμές (NDT) • Δοκιμές Διάβρωσης • Θερμικές Κατεργασίες - Ευθυγραμμίσεις Laser-Ανάλυση Δονήσεων

• Χημικές Αναλύσεις Καυσίμων-Λιπαντικών • Αναλύσεις Πόσιμου Νερού • Αναλύσεις Αποβλήτων • Χημικές Αναλύσεις Μετάλλων • Αναλύσεις Πυροσβεστικών Αφρών • Περιβαλλοντικές Μετρήσεις • Διακριβώσεις Οργάνων

Eυπλοίας 49, 185 37 Πειραιάς, Aττική Tηλ: 210 4526771-3, Fax: 210 4526774 E-mail: info@spectrum-labs.gr www.spectrum-labs.gr

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

45

ΑΓΟΡΑ περιβάλλον

Η ….ΑΛΛΗ ΠΡΑΣΙΝΗ

Το κάθε σωματίδιο στην φύση χαρακτηρίζεται από δύο θεμελιώδεις αρχές. Την μάζα του και το φορτίο του. Εάν κάποιος θέλει να επέμβει στην μάζα του θα το κάνει είτε μηχανικά, είτε χημικά, είτε θερμικά, είτε με άλλο τρόπο. Εάν όμως θέλει να επέμβει στο φορτίο του αυτό θα το κάνει ηλεκτρομαγνητικά. Με αυτόν τον τρόπο αλλάζει η μοριακή δομή τους και κάποιες από τις ιδιότητές τους. Η μαγνητική επέμβαση τα τελευταία 30 χρόνια έχει εφαρμοστεί από τον Peter Kulish με 100% επιτυχία στην αποσκλήρυνση και των πιο «σκληρών» υδάτων, προστατεύοντας παράλληλα και τα μηχανήματα από την επικάθηση των αλάτων, αλλάζοντας την μορφή κρυστάλλωσής τους και επίσης στη εξοικονόμηση ενέργειας κάνοντας πλήρη καύση των υδρογονανθράκων συντηρώντας καυστήρες και κινητήρες αυξάνοντας την απόδοσή τους και μειώνοντας κάθετα την εκπομπή ρύπων στο περιβάλλον. Τα μαγνητικά αυτά συστήματα είναι κράμα Νεοδυμίου και με την μονοπολική πατέντα γνωστή παγκοσμίως ως KULISH MONOPOLE TECHNOLOGY βασισμένη στην Αρχή της Μαγνητοϋδροδυναμικής και του Στατικού Πεδίου. Τα συστήματα της EnviroMagnetics του Peter Kulish είναι σε μέγεθος μικρά, αναλογικά με την τρομακτική ισχύ τους 42 MGOe, και τοποθετούνται εύκολα εξωτερικά. Στις ημέρες που ζούμε, ένα τέτοιο σύστημα ακούγεται αρκετά ενδιαφέρον, αφού: -Δεν απαιτεί εξωτερική υποστήριξη ( ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ ) -Άρα έμμεση εξοικονόμηση ενέργειας ( ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ) -Άμεση και έμμεση φροντίδα της υγείας ( ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΟ ) -Προστασία των μηχανημάτων ( ΔΩΡΕΑΝ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ) -Αύξηση της απόδοσης και ζωής τους ( ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ) -Απεριόριστος χρόνος λειτουργίας ( ΕΠΕΝΔΥΣΗ ) -3μηνη εγγύηση αξιοπιστίας ( ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ) -Σεβασμός στο Περιβάλλον ( ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ) -Άμεση εξοικονόμηση καυσίμου ( ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ) -Άρα εξοικονόμηση χρημάτων ( ΚΕΡΔΟΣ ) ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Παραγωγή ενέργειας με φυσικό τρόπο, με τον ιονισμό των αλάτων των υδάτων και των υδρογονανθράκων. ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ: Άμεση εξοικονόμηση ενέργειας από τα καύσιμα και έμμεση στην αποσκλήρυνση, χωρίς εξωτερική ενεργειακή υποστήριξη. ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ: Ανακύκλωση ρύπων και μηδενισμός της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος και της χρήσης των συστημάτων ανακύκλωσης, με βάση την προγνωστική ανακύκλωση.

46 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ 5000 ΦΟΡΕΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΤΩΝ ΑΛΑΤΩΝ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΜΟΝΟΠΟΛΙΚΩΝ ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΤΗΣ ENVIROMAGNETICS ΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΣ ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΣΤΗ ΝΕΑ ΤΟΥΣ ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΔΕΝ ΕΠΙΚΟΛΛΩΝΤΑΙ ΠΛΕΟΝ ΣΤΙΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ ΑΛΛΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΕΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΕΡΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ ΠΙΝΟΝΤΑΣ ΠΟΛΥ ΜΑΛΑΚΟ ΝΕΡΟ

ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΚΗ ΚΑΥΣΗ ΤΟ ΜΟΝΟΠΟΛΙΚΟ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΤΩΝ ΤΗΣ ENVIROMAGNETICS ΙΟΝΙΖΕΙ ΤΙΣ ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΤΟΥ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΜΕ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟ

ΣΕ ΧΙΛΙΑΔΕΣ MICRO ΣΤΑΓΟΝΙΔΙΑ ΚΑΘΕ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟΣΤΟ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΛΕΠΤΟΥ

ΜΕ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΥΨΗΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ (NASA) ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑΤΙΚΟΥ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (TESLA) Η ΚΑΥΣΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΔΕΞΙΑ ΚΑΤΩ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Η εταιρεία Best Buy Analytical ιδρύθηκε το έτος 2003 με σκοπό την προμήθεια, τεχνική υποστήριξη και επισκευή επιστημονικών οργάνων και των αναλωσίμων τους και από τότε συνεχίζει με ραγδαίο ρυθμό να αναπτύσεται. Η εξειδίκευση της BBA στα αναλυτικά όργανα και τα αναλώσιμα τους είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της, ωστώσο η έμφαση που δίδεται στην καλή εξυπηρέτηση μετά την πώληση (after-sales service) είναι μια σφραγίδα για την αξιοπιστία των πωλήσεων της. Από το 2006 η ΒΒΑ έχει πιστοποιηθεί σύμφωνα με το πρότυπο ISO 9001:2000 Στην BBA, επικεντρωνόμαστε στα παρακάτω για να εξασφαλίσουμε την επιτυχία: • Οι πωλήσεις μας βασίζονται στη συνεργασία με τους πελάτες μας προκειμένου να βρούμε από κοινού αυτό που ταιριάζει καλύτερα στην εφαρμογή του.

• Διαθέτουμε άρτια τεχνική γνώση • Έχουμε σύντομους χρόνους παράδοσης όσον αφορά τα αναλώσιμα υλικά, καθώς επίσης διαθέτουμε και υλικά σε stock.

• Μπορούμε να παρέχουμε «ολοκληρωμένα πακέτα» οργάνων,αναλωσίμων, εφαρμογών και servise. Η πρόθεση μας είναι να επεκτείνουμε τις δραστηριότητες μας σε παραπλήσιους επιστημονικούς χώρους με αυτούς στους οποίους κινούμαστε τώρα ώστε να μπορούμε να παρέχουμε υπηρεσίες όλο και υψηλότερης ποιότητας και εξειδίκευσης στους πελάτες μας. Οι πελάτες μας ποικίλουν και καλύπτουν διάφορους χώρους όπως είναι τα Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, Υπηρεσίες και εργαστήρια που ασχολούνται με μελέτες περιβάλλοντος και καταλοίπων, οι Φαρμακευτικές βιομηχανίες, τα εργαστήρια μοριακής τεχνολογίας, βιομηχανίες και εργαστήρια τροφίμων και ποτών, εταιρείες πετροχημικών προϊόντων, κ.α. Εργαζόμαστε συνεχώς με πείσμα, σεβασμό και θέληση για να ικανοποιούμε τις απαιτήσεις των πελατών μας, για την εξέλιξη και για να διατηρούμε αναλλοίωτο έως τώρα το αίσθημα ευθύνης και συνέπειας στα οποία βασίζονται πάντα οι συνεργασίες μας. www.bba.gr

ΔΠΣΧΜ

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ

47

ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΚΗ ΚΑΥΣΗ

περιβάλλον ΤΟ ΜΟΝΟΠΟΛΙΚΟ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΤΩΝ ΤΗΣ ENVIROMAGNETICS ΙΟΝΙΖΕΙ ΤΙΣ ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΤΟΥ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΜΕ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟ

ΣΕ ΧΙΛΙΑΔΕΣ MICRO ΣΤΑΓΟΝΙΔΙΑ ΚΑΘΕ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟΣΤΟ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΛΕΠΤΟΥ

ΜΕ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΥΨΗΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ (NASA) ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑΤΙΚΟΥ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (TESLA) Η ΚΑΥΣΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΔΕΞΙΑ ΚΑΤΩ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Πανεπιστημίου 59, Τ.Κ. 10564, Αθήνα, Τ: 210 8027777

Fax: 210 8027777 , e-mail: naturaqua1@yahoo.com www.enviromagnetics.gr

48 ΔΠΣΧΜ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ