Binnenwerk foliolum 2 december drukker by Pharmaciae Sacrum

Foliolum Editie 2

December 2015

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” in samenwerking met het Universitair Centrum voor Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen

Redactioneel

2 Praesides 3 Diescommissie 4 Interview met Ellen de la Vieter 6 CAR-T cellen als immunotherapie voor kanker Toekomstmuziek of chimère? 9 Column Bryan Yilmaz 10 Nieuwe therapieën 14 Vijf vragen aan

Jongerejaars excursie Mediq p. 19

Facultair

16 Alumnus 17 PhD 18 Student in het buitenland

CAR-T cellen als immunotherapie p. 6

Pharmaciae Sacrum 20 Fotopagina 22 Even voorstellen... 24 P.S.-Activiteiten 28 Eten met... 31 Kleurplaat 32 Selfie van het Foliolum

Interview met Ellen de la Vieter

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

PRAESIDES COMIC SANS Geachte lezer, beste P.S.-er,

Na een koude, regenachtige en voor onze commissie vooral erg drukke novembermaand ben ik blij dat het eindelijk december is. Dé maand om te genieten van het studentenleven. Met de P.S.-borrel, het AlDi feest, kerst en Oud en Nieuw is december ieder jaar weer één groot feest. P.S. is 12 december weer een jaar ouder geworden. 134 jaar is iets waar we trots op mogen zijn en iets wat gevierd mag worden. Na de kerstvakantie lijkt het daarom altijd een eeuwigheid te duren voor het eindelijk februari is en de Dies Natalis begint. Het thema van het wetenschappelijk symposium tijdens de Dies is dit jaar ´Therapie van de Toekomst´. Een erg breed en interessant onderwerp. Vooral voor ons is het erg belangrijk na te denken over veelbelovende therapieën. Uiteindelijk zullen wij hier het meest mee te maken krijgen en niemand kan met zekerheid zeggen wat de toekomst ons brengt. Vijftien jaar geleden waren hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer één. Anno 2015 sterven de meeste mensen aan kanker. Er wordt veel onderzoek naar gedaan, maar er is nog geen genezing voor gevonden. Een nieuwe therapie lijkt het inzetten van lichaamseigen immuuncellen tegen tumoren. Het lichaam heeft een erg geavanceerd en slim immuunsysteem, dus waarom zouden we dit niet tegen kanker gebruiken? Een ander belangrijk thema voor ons als farmaciestudenten is de rol van de apotheker in de toekomst. Zijn er überhaupt nog apothekers nodig of is alles geautomatiseerd en trekken mensen hun medicijnen als een kroketje uit de muur? Of is de apotheker juist medebehandelaar geworden en gaan we daardoor een belangrijkere rol spelen bij het voorschrijven van medicijnen? Gelukkig zijn dit voor ons op dit moment nog problemen voor de toekomst. Het kan natuurlijk geen kwaad er eens over na te denken, maar voor nu: Geniet van de kerstvakantie, prettige feestdagen en een gelukkig nieuwjaar! Met vriendelijke groet, Namens Redactiecommissie “Comic Sans”, Ceren Zwijnenburg

Voor u ligt alweer het tweede Foliolum van dit studiejaar. Een nummer dat in thema zal staan van de 134e Dies Natalis der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”. Op het AlDi feest woensdag 9 december is het thema van de Dies al onthuld. Ook heeft ieder P.S.-lid hier een exemplaar van de 30e almanak in ontvangst mogen nemen. Het symposiumthema van de Dies Natalis, ‘Therapie van de toekomst’ zal in dit nummer terugkomen. Ik ben dan ook benieuwd wat voor invulling de commissie aan dit onderwerp heeft gegeven. Met de vergrijzing van de samenleving en de veranderende rol van de apotheker zal (farmaco)therapie in de toekomst gaan veranderen. De rol van de apotheker schuift zoals u wellicht weet steeds meer naar die van medebehandelaar. Zo lopen er al projecten in Nederland waar een apotheker actief in een verzorgingscentrum mee helpt met de behandeling van de (vaak oudere) patiënten. Patiëntenzorg zal in de toekomst dus meer centraal komen te staan en dit zal ook gevolgen hebben voor de opleiding Farmacie in Groningen. Hierin zal Pharmaciae Sacrum haar leden zo goed mogelijk blijven steunen door het organiseren van activiteiten als het Diessymposium. Ik hoop jullie dan ook in groten getale te mogen begroeten op het Diessymposium op 3 februari 2015. Tot slot wens ik u allen veel leesplezier met dit Foliolum en alvast zeer prettige feestdagen en een voorspoedige jaarwisseling. Daarnaast hoop ik u allen te zien op de eerste P.S.-borrel van het nieuwe jaar op dinsdag 5 januari om op het nieuwe jaar te proosten. Met vriendelijke groet, namens het 134e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” Theo Last h.t. praeses

PHARMACIAE SACRUM

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

DIESCOMMISSIE

Geachte lezer, Over ongeveer twee maanden is het eindelijk weer zo ver. Op woensdag 3 februari 2016 zal de 134e Dies Natalis van start gaan. Kortgeleden is op het AlDi-feest het thema ‘Tomorrow never Dies’ samen met het hele programma van de aankomende Dies Natalis onthuld. Met dit programma kan weer een jaartje worden opgeteld bij de vele jaren die onze vereniging al kent. Zoals ons thema al zegt, de toekomst staat al om de hoek op ons te wachten. Het symposium zal dan ook in het teken staan van: ‘Therapie van de toekomst’. Niemand weet wat de toekomst ons zal bieden en daarom zijn wij ook zo benieuwd wat voor nieuwe perspectieven de Redactiecommissie van dit thema zal toelichten. Ik hoop dat de traditie van het delen van het thema in de toekomst zal blijven bestaan.

De dagvoorzitter Prof. dr. Herman Meurs zal deze dag voorgaan en ons leiden door de toekomst van de therapie. Het symposium start met een lezing over de gevolgen van de verschuiving in de diagnostiek van “one size fits all” naar “personalized medicine” door Prof. dr. J. van Kemenade. Vervolgens zal Dr. Y.L. Boersma het gaan hebben over het belang van biopharmaceuticals. Er zal worden gesproken over het belang van lifestyle adviezen in de toekomst bij de preventie van ziektes door Prof. dr. F.A.J. Muskiet. Prof. dr. A.H.E.M. Maas zal ons kennis laten maken met gendersensitieve cardiologie en Prof. dr. R.H.M. van Schaik met het DNA-paspoort. U zal bijgepraat worden over het belang van orgaangroei uit stamcellen door Dr. R.G.J. Vries. Tot slot zal Prof. Dr. M.J. Postma het hebben over de rol van de kosteneffectiviteit.

roller: Wie wil ik in de toekomst zijn?” Op de donderdag staat de culturele avond op het programma, waar de schoonheid van het naakte lichaam van de man of vrouw op papier gezet zal worden. Zaterdag 6 februari kunt u tijdens de buitendag deelnemen aan het patroonen kleiduifschieten. Diezelfde dag zal de 134e Dies Natalis afgesloten worden met een traditioneel driegangendiner en aansluitend een gemaskerd galabal. De James Bond fans onder ons zullen het thema vast al hebben herkend als de gelijknamige film van James Bond uit 1997.Tijdens de vele activiteiten die deze 134e Dies Natalis rijk is, kan dit aspect van het thema worden teruggevonden.

Tijdens het symposium op 3 februari zal vanuit een breed perspectief gekeken worden naar wat de toekomst te bieden heeft voor de farmacie en hoe dit de manier van behandelen zal veranderen.

In de avond van 3 februari kunnen genodigden tijdens de receptie het 134e bestuur feliciteren, om vervolgens met iedereen de opening te vieren tijdens het openingsfeest: “Van underdog tot high

Namens de 134e Diescommissie der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”,

Ik wens u veel leesplezier toe en ik hoop u te mogen begroeten tijdens de verscheidene activiteiten van de 134e Dies Natalis.

Willemijn Post h.t. praeses

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

INTERVIEW MET... ELLEN DE LA VIETER Ellen de la Vieter is intensive care verpleegkundige in Flevoziekenhuis Almere. Als verpleegkundige komt ze veel in aanraking met de farmacie. Ze dient oraal, intraveneus, subcutaan, via maagsondes en incidenteel intramusculair allerlei farmaca toe aan patiënten. Hoe wordt er door een verpleegkundige tegen nieuwe therapieën aangekeken en hoe wordt de apotheker betrokken bij het werk op de IC?

Vind je dat nieuwe therapieën een toegevoegde waarde hebben voor de patiënt? “Ja, ik vind dat nieuwe therapieën zeker toegevoegde waarde hebben voor patiënten op de intensive care. Door bijvoorbeel enoximon toe te dienen hoeven patiënten niet meer gekoppeld te worden aan allerlei apparaten wat vooral vervelend is voor de patiënt. Dit maakt het werk een stuk makkelijker.”

Worden er vaak nieuwe therapieën toegepast op de IC en zo ja, welke? “Het komt niet heel vaak voor dat er nieuwe therapieën worden toegepast. Wanneer er trials worden getest wordt dit vaak op grotere groepen gedaan en de IC afdeling in ons ziekenhuis is hier te klein voor. Een middel dat vrij nieuw is in IC-land is enoximon, een fosfordiesterase remmer met een positieve inotrope en vaatverwijdende werking. Het ziekenhuis is voor zover ik weet ook niet actief in de ontwikkeling van nieuwe medicatie.”

Hoe worden nieuwe middelen bij jullie geïntroduceerd? “Nieuwe middelen worden vaak geïntroduceerd door de arts. Er wordt een protocol geschreven waarvan de daarin vermelde wijze van toediening vooral op ons van toepassing is. In eerste instantie werd enoximon dan ook opgelost in een natriumchloride oplossing waarna kristallisatie optrad. Dit werd ontdekt doordat de infuuslijn verstopt raakte, het protocol werd gewijzigd en nu wordt enoximon puur toegediend.”

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

Wat is een aandoening die je vaak tegenkomt op de IC? Denk je dat de therapie hiervan verbeterd kan worden? “Vooral mensen met pulmonale problemen en sepsis worden bij ons binnengebracht. Een nieuwe therapie voor sepsis zou echt een doorbraak zijn. Bij de pulmonale problemen is COPD lastig. Vooral wanneer een COPD patiënt een longontsteking heeft. Beademing bij COPD patiënten heeft namelijk lang niet zoveel zin als beademing op gezonde longen. Om de ontstekingsreactie in de longen te remmen wordt het middel prednisolon gebruikt. Dit is mosterd na de maaltijd, omdat prednisolon de symptomen onderdrukt, maar de longontsteking niet geneest. Daarnaast zijn geneesmiddelen die de stollingscascade remmen of stimuleren erg gewild. Een lokaal antistollingsmiddel zou daar een ultiem voorbeeld zijn. Bijvoorbeeld door alleen de bloedstolling in het longvaatbed te remmen, waardoor longembolieën kunnen worden voorkomen zonder ergens anders in het lichaam de stollingsreactie te verstoren.”

Wat voor rol speelt de apotheker bij de behandeling van patiënten op de IC? “De apotheker heeft altijd nauw contact met ons en de artsen. Bij interacties wordt er direct gebeld. Daarnaast houdt de apotheker allerlei bloedspiegels in de gaten bij bijvoorbeeld een paracetamol intoxicatie. Ook zoekt de apotheker contact met ons bij middelen die niet vaak gegeven worden. Bereidingen van cytostatica worden steriel gedaan en dan hebben we dus ook contact met de ziekenhuisapotheek. De apotheek houdt ook de voorraad bij; ze leveren naast medicatie ook de totale parenterale voeding. We hebben een vaste voorraad die actief bijgehouden en aangevuld wordt.Voor opiaten moeten we altijd tekenen voor ontvangst; een papierwinkel aan registratie. We zijn groot verbruikers van opiaten dus dat komt vaak voor! Ook levert de poliklinische apotheek medicatieoverzichten van patiënten die binnen worden gebracht.”

Hoe draagt de apotheker actief bij tot de besluitvorming in de farmacotherapie? “Wij hebben als afdeling heel veel protocollen voor verschillende middelen maar wanneer er iets nieuws komt wordt er altijd direct contact opgenomen met de apotheker. Er zijn korte lijnen. Ook door het bijhouden van spiegels bepaalt de apotheker de doseringen. Bij dialyse is de apotheker ook betrokken; bij antibiotica kan het namelijk zijn dat er een deel in het dialyse filter blijft hangen waardoor de doseringen moeten worden aangepast. Het meeste wordt via het protocol gevolgd maar bij onbekende dingen wordt er meteen contact opgenomen met de apotheker! We worden achter de schermen in de gaten gehouden en geholpen door de apotheek.”

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

CAR T-CELLEN ALS IMMUNOTHERAPIE VOOR KANKER TOEKOMSTMUZIEK OF CHIMÈRE? Met een incidentie van 3,45 miljoen en 1,75 miljoen doden per jaar, is kanker één van de belangrijkste ziekten in Europa.1 Kanker wordt veroorzaakt door cellulaire mutaties die leiden tot activatie van proto-oncogenen of inactivatie van tumor suppressor genen. Dit leidt tot ongeremde deling van cellen, waardoor tumoren worden gevormd. DOOR DANNY DE VOS

Huidige therapie

De huidige behandeling van kanker bestaat uit een combinatie van chemotherapie en radiotherapie. Deze therapieën interfereren met de celcyclus, waardoor de weeafselhomeostase in gezonde weefsels verstoord kan worden en er, vooral in snel delende weefsels, veel bijwerkingen optreden.2

Immunotherapie

Recent onderzoek heeft aangetoond dat het immuunsysteem gebruikt kan worden voor het bestrijden van kanker. Ipililumab, een monoclonaal antilichaam dat in staat is om T cellen aspecifiek te activeren, is recentelijk goed gekeurd als behandeling voor gemetastaseerd melanoom.3 Herkenning van de tumor door het immuunsysteem is gebaseerd op de mutaties die zijn opgetreden in de tumor. Dit leidt tot de vorming van zogenaamde ‘tumor-associated antigens’ (TAAs) die gepresenteerd kunnen worden in human leukocyte antigen (HLA) klasse I moleculen en herkend kunnen worden door CD8+ T cellen. Echter zijn tumoren in staat om het immuunsysteem te omzeilen, waardoor de effectiviteit van immunotherapie vaak van korte duur is. Het omzeilen van het immuunsysteem vindt in veel gevallen plaats door downregulatie van HLA expressie of door verlies van de expressie van TAAs.4

domein, die door middel van een flexibele ‘spacer’ regio en een transmembraan domein verbonden wordt met een intracellulair signaal domein. (Figuur 1) Als antigen-bindend domein wordt in veel gevallen gebruik gemaakt van het variabele deel van een antilichaam. Het gebruik van een antilichaam als antigen-bindend domein stelt een T cel in staat om antigenen op de tumor cel in hun natuurlijke configuratie te herkennen. De T cel wordt hierdoor onafhankelijk van het HLA expressieniveau van de tumor, waardoor CAR T-cellen tumoren kunnen aanpakken die resistent zijn tegen conventionele T cellen. Bovendien kan hierdoor één CAR construct voor en groot aantal patiënten worden gebruikt. Dit is in tegenstelling tot T cel receptoren (TCRs), welke specifiek zijn voor peptiden die worden gepresenteerd in een bepaald HLA molecuul. Door de grote variabiliteit van HLA moleculen in de populatie, kan een enkele TCR daarom maar voor een beperkt aantal patiënten worden gebruikt.

T cel activatie

Voor T cel activatie zijn twee signalen van belang, te weten een CD3 signaal, afkomstig van de TCR en een co-stimulatoir signaal. Om T cellen effectief te kunnen activeren, moet het intracellulaire signaal domein van CARs daarom zowel een CD3 keten als een co-stimulatoir domein bevatten. Via dit intracellulair signaal domein leidt binding van het antigenbindend domein aan haar target tot activatie van de T cel, waardoor deze de tumor cellen zal lyseren.5

Chimere antigen receptoren Chimere antigen receptoren (CARs) zijn genetische constructen die gebruikt kunnen worden om de specificiteit van T cellen te veranderen. CARs bestaan uit een antigen-bindend

Figuur 1. De structuur van chimere antigen receptoren (CARs). CARs bestaan uit een extracellulair antigen-bindend domein, die via een hinge regio en transmembraan domein wordt verbonden aan een intracellulair signaal domein. (aangepast van Minagawa et al.)5

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

Complete remissie

Behandeling van patiënten met B cel maligniteiten met CAR T cellen heeft geleid tot complete remissie in een aantal patiënten. Voor deze maligniteiten worden CAR T cellen gebruikt die specifiek zijn voor CD19, een extracellulair eiwit die tot expressie komt in B cellen (Figuur 2). Een ongewenste bijwerking van het targetten van CD19 is dat ook de gezonde B cellen worden aangevallen door de CAR T cel. Hierdoor treedt een gebrek aan B cellen op en om te voorkomen dat de patiënt vatbaar wordt voor infecties, krijgt zij vervangende antilichamen intraveneus toegediend.6

Bijwerkingen

Bijwerkingen die worden veroorzaakt door de expressie van het antigen dat wordt getarget door de CAR T cellen wordt ook wel ‘on-target/off-tumour’ toxiciteit genoemd. B cel aplasie wordt gezien als een acceptabele bijwerking, maar er zijn ook ernstigere gevallen bekend. Een voorbeeld hiervan is lever toxiciteit na behandeling van nierkanker patiënten met carbonic anhydrase (CA) IX bindende CARs, wat werd veroorzaakt door de expressie van CA IX in de galgang. ‘ontarget/off-tumour’ toxiciteit kan worden voorkomen door de ontwikkeling van bispecifieke CAR T cellen. Hierbij wordt een T cel gebruikt met twee CAR constructen, die allebei specifiek zijn voor een andere TAA. (Figuur 3) Een van deze CARs verzorgt het CD3 signaal en de andere CAR het costimulatoir signaal. Dit leidt er toe dat T cellen alleen worden geactiveerd door cellen die beide TAAs tot expressie brengen. Om tumor specificiteit te verzekeren, moeten targets zo worden gekozen dat zij tot co-expressie komen op tumor cellen, maar nooit op gezonde cellen.5

Figuur 2. CAR T cellen voor B cel maligniteiten targetten CD19. Expressie van dit molecuul op gezonde B cellen leidt echter tot een gebrek aan B cellen bij de patiënt. (aangepast van Kite Pharma)8

Immuunsuppressie door solide tumoren Ondanks de goede resultaten behaald bij hematologische maligniteiten, zijn de resultaten van CAR T cel therapie bij solide tumoren minder veelbelovend. Dit hangt samen met de capaciteit van solide tumoren om moleculen te produceren die het immuunsysteem onderdrukken, zoals ‘transforming growth factor-β’ (TGF-β), waardoor CAR T cel activatie wordt geremd. Bovendien wordt de migratie van CAR T cellen naar solide tumoren belemmerd door de architectuur van deze tumoren. CAR T cellen kunnen daardoor niet op de plaats komen waar ze moeten werken, waardoor de effectiviteit in solide tumoren laag is. Door CAR T cellen te behandelen met genetische constructen die coderen voor een dominant negatieve TGF-β receptor, kan de CAR T cel minder gevoelig worden gemaakt voor de immuun onderdrukkende omgeving van de tumor. Om migratie naar de tumor te verbeteren, kunnen CAR T cellen ook behandeld worden met een chemokine receptoren, moleculen die betrokken zijn bij de migratie van T cellen.7

Allogene T cellen

De huidige CAR T cel therapie maakt gebruik van T cellen die van de patiënt zelf afkomstig zijn. Dit leidt tot een vertraging van de behandeling, omdat deze cellen na de diagnose nog geproduceerd moeten worden. Herkenning van antigenen door CARs is onafhankelijk van de presentatie van peptides in HLA, waardoor een enkele CAR toepasbaar is voor

Figuur 3. Bispecifieke CAR techniek.Twee CARs met verschillende specificiteiten worden gebruikt, waarbij één CAR het CD3 signaal verzorgt en de andere CAR het co-stimulatoir signaal. T cel activatie vindt alleen plaats bij binding van beide CARs tegelijkertijd.5

een wijde range van patiënten. Als dit gecombineerd kan worden met het gebruik van allogene T cellen, ontstaat de mogelijkheid voor ‘off-the-shelf’ therapie, waarbij de juiste CAR T cel direct beschikbaar is voor de patiënt en er geen vertraging in behandeling op treedt. Echter is het gebruik van allogene T cellen voor CAR T cel therapie gerelateerd aan verdere problemen, waaronder rejectie van de cellen door de patiënt en het optreden van graft-versus-host disease (GvHD).

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL GvHD wordt veroorzaakt doordat de T cel haar expressie van de TCR behoudt na behandeling met CARs. De mogelijkheid bestaat dat deze TCR reactief is tegen patiënt-specifieke antigenen. Dit zal er toe leiden dat de CAR T cellen gezonde weefsels van de patiënt gaan aanvallen, waardoor GvHD optreedt. Door het expressie niveau van de TCR te verlagen of door selectie van virus-specifieke T cellen, kan het optreden van GvHD met allogene CAR T cellen worden voorkomen. Rejectie van de CAR T cellen berust op de expressie van vreemde HLA moleculen en kan worden voorkomen door de HLA expressie van deze cellen te verlagen. Echter leidt de afwezigheid van HLA moleculen tot NK cel-gemedieerde rejectie. Dit kan worden voorkomen door de expressie van niet-klassieke HLA moleculen, zoals HLA-G, te induceren. 7

Zijn CAR T cellen ‘magic bullets’?

Al met al kan worden geconcludeerd dat CAR T cel therapie een zeer veelbelovende behandeling is voor kanker. Voordat de therapie kan worden geïmpliceerd in de kliniek is het noodzakelijk om de effectiviteit te verhogen en toxiciteit te verminderen. De mogelijkheid om allogene T cellen te gebruiken voor de therapie zorgt ervoor dat deze behandeling direct kan worden toegepast na het stellen van de diagnose, wat zal leiden tot een betere uitkomst. Hoewel de therapie veel potentie heeft, zal de toekomst moeten uitwijzen of CAR T cellen inderdaad de door Paul Ehrlich beschreven ´magic bullets’ zijn die kanker zullen oplossen of dat de potentie van CAR T cellen een chimère blijkt te zijn en we gedesillusioneerd achterblijven.

Referenties

1. Ferlay J, Steliarova-Foucher E, Lortet-Tieulent J, Rosso S, Coebergh J, et al. Cancer incidence and mortality patterns in Europe: Estimates for 40 countries in 2012. European Journal of Cancer. 2013;49(6):1374-1403. 2. Barrett D, Singh N, Porter D, Grupp S, June C. Chimeric Antigen Receptor Therapy for Cancer. Annual Review of Medicine. 2014;65(1):333-347. 3. Kreamer, CRNP, MSN K. Immune Checkpoint Blockade: A New Paradigm in Treating Advanced Cancer. Journal of the Advanced Practitioner in Oncology. 2014;5(6).

Danny de Vos is een derdejaarsstudent van de bachelor biomedische wetenschappen aan de Universiteit Leiden. Tijdens zijn minor aan het begin van dit jaar, waarin celtherapieën die het immuunsysteem kunnen moduleren werden besproken, kreeg hij college over CAR T cellen. Hij was meteen zeer geïnteresseerd en enthousiast over deze techniek. Daarom besloot hij zijn eindverslag voor deze minor te schrijven over CAR T cellen, haar huidige problemen en de mogelijke oplossingen voor deze problemen om uiteindelijk tot een soort ultieme CAR T cel therapie te komen. Het vernieuwende aan deze techniek is het gebruik van gentherapie om T cel specificiteit te reprogammeren. Daarnaast lijkt de HLA-onafhankelijke herkenning van antigenen grote voordelen met zich mee te brengen ten opzichte van conventionele T cel herkenning. Ondanks dat de therapie nog met een groot aantal problemen kampt, is hij ervan overtuigd dat verdere ontwikkeling van CAR T cellen kan resulteren in een zeer effectieve immunotherapie tegen kanker. 4. Rosenberg SA. Raising the bar: the curative potential of human cancer immunotherapy. Sci Transl Med. 2012 Mar 28;4(127):127ps8 5. Minagawa K, Zhou X, Mineishi S, Di Stasi A. Seatbelts in CAR therapy: How Safe Are CARS?. Pharmaceuticals. 2015;8(2):230-249. 6. Pegram H, Smith E, Rafiq S, Brentjens R. CAR therapy for hematological cancers: can success seen in the treatment of B-cell acute lymphoblastic leukemia be applied to other hematological malignancies?. Immunotherapy. 2015;7(5):545-561. 7. Figueroa J, Reidy A, Mirandola L, Trotter K, Suvorava N, Figueroa A et al. Chimeric Antigen Receptor Engineering: A Right Step in the Evolution of Adoptive Cellular Immunotherapy. Int Rev Immunol. 2015;34(2):154-187 8. Kitepharma.com. eACT - Products & Technology [Internet]. 2015 [geciteerd 16 November 2015]. Beschikbaar van: http://www.kitepharma.com/c/products/ eact.php

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

COLUMN BRYAN YILMAZ

Bryan Yilmaz is tweedejaars Farmacie, assessor II van het 134e bestuur der G.F.S.V “Pharmaciae Sacrum” en boven alles een gezellige vent. Iedere uitgave schrijft hij een column over zijn ervaringen als jonge bestuurder van een grote, actieve studievereniging. Dit keer over zijn eerste Dies. DOOR BRYAN YILMAZ

Het is weer bijna zover! Onze Dies komt er weer aan. De viering van de verjaardag van onze vereniging! Ook dit jaar gaat het weer een spektakel worden. Vorig jaar toen ik mijn eerste Dies meemaakte vond ik het helemaal geweldig. Iedereen was in rep en roer, waar ik geen idee had wat er allemaal ging gebeuren. Op een gegeven moment kreeg ik een telefoontje met de vraag of ik in de Hulpcommissie (HC) wilde. Ik wist niet eens wat het was maar ik wist dat het met de Dies te maken had dus stemde ik gewoon in. De week voor de Dies was ik gevraagd voor het bestuur, waarover ik heb verteld in het vorige nummer.

hadden gebouwd dachten we er klaar voor te zijn. Niets bleek minder waar. Ik heb toen geleerd dat het niet zomaar een grapje is maar dat mensen er serieus om vechten! Wanneer het eerste worstelgevecht losbarstte wist ik niet wat me overkwam maar vond ik het geweldig dus sprong ik er ook in. Het worstelen was natuurlijk geweldig maar het bier en de wijn, die daar rijkelijk vloeiden, maakten het zeker nog mooier. Opkijkend naar het 133e bestuur dat op het podium genoot van een paar jenevertjes, dacht ik bij mezelf dat het volgend jaar mijn beurt zou zijn om daar te staan. Helaas kon ik niet bij alle activiteiten aanwezig zijn maar het Gala spande de kroon. Dat wij allen als kandidaatsbestuur aanwezig waren maar niets tegen elkaar konden zeggen omdat het allemaal nog geheim was, was wel iets minder maar het maakte het gala er zeker niet minder mooi op! Dit jaar belooft het ook weer erg leuk te worden en ben ik zeer benieuwd hoe het ons afgaat. Er rest me dan ook niets meer te zeggen dan dat je dit niet mag missen!

“Er rest me dan ook niets meer te zeggen dan dat je dit niet mag missen!”

“Ik wist niet eens wat het was maar ik wist dat het met de Dies te maken had dus stemde ik gewoon in” Toen begon de Dies! Tijdens het Symposium hadden we niet heel veel te doen maar tijdens de Receptie was het een feest. Het veiligstellen, waarvan ik net voor de Dies achter was gekomen wat het was, ging bij de Receptie harder dan ik had verwacht. Nadat we met de HC onze bunker van tafels, stoelen en allemaal andere spullen die daar lagen om het boek heen

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

NIEUWE THERAPIEËN WIST JE DAT... Diabetes Wist je dat de genezing van diabetes mellitus type 1 steeds dichterbij komt? Diabetes mellitus type 1 is een aandoening waarbij de bètacellen van de eilandjes van Langerhans in de pancreas geen insuline meer kunnen aanmaken door auto-immuunreacties. Insuline is belangrijk bij de glucosestofwisseling. Vaak ontstaat deze aandoening op jonge leeftijd en heeft niks met levensstijl te maken. Genezing is lastig want er moeten weer cellen komen die insuline kunnen aanmaken. De transplantatie van de prancreas is mogelijk als behandeling, maar is een erg zware operatie. Prof. Dr. De Koning, werkzaam bij het Leids Medisch Centrum en het Hubrecht Instituut, onderzoekt twee verschillende nieuwe behandelstrategieen van diabetes mellitus type 1. De eerste is de transplantatie van de eilandjes van Langerhans in plaats van de gehele pancreas. Uit een donor worden deze eilandjes van Langerhans gehaald en in de lever geplaatst. Hierdoor krijgt de ontvanger insuline producerende cellen. Deze ingreep is minder ingrijpend dan de gehele transplantatie van de alvleesklier.

De tweede behandeling die wordt onderzocht door Prof. Dr. De Koning is het gebruik van stamcellen. In de VS is al een patiënt met deze stamcellen behandeld. Een van de voordelen van het gebruik van stamcellen is dat er grote hoeveelheden buiten het lichaam kunnen worden gemaakt. De transplantatie van de eilandjes van Langerhans en de stamcelmethode voor de behandeling van diabetes mellitus type 1 zijn nog erg jong, maar veelbelovend. Er is en wordt veel onderzoek naar gedaan, wat in de afgelopen 10 jaar al veel opgeleverd heeft.

Kankertest Wist je dat binnenkort kanker wellicht op te sporen is in één enkele druppel bloed? Er is veelbelovend onderzoek gedaan door onderzoekers van het VUmc waarbij een nieuwe methode is ontwikkeld, waarmee aan de hand van een druppel bloed kanker kan worden ontdekt. om welke type kanker het gaat en waar de tumor zit. Hoe eerder de diagnose van kanker kan worden gesteld, hoe beter de prognose van kanker. Door middel van de nieuwe methode kan dus de kans op overleving worden verhoogd. De onderzoekers van het VUmc hebben bij het ontwikkelen van deze nieuwe methode gekeken naar de bloedplaatjes. De bloedplaatjes kunnen informatie bevatten over de locatie van een eventuele tumor. Deze kenmerken van bloedcellen zijn erg specifiek en zijn zelfs in het vroegste stadium van kanker te zien. De test is al onderzocht bij maar liefst duizend verschillende patienten met een variatie van 12 soorten kanker. De resultaten van de test waren voor 95 tot 100% juist. De test gaf bij darmkanker de minste fouten en bij hersentumoren de meeste (85% van de uitstlagen van de test was juist bij hersentumoren).

Dit is erg jammer aangezien hersentumoren een van de meest aggressieve soorten van kanker zijn. De onderzoekers wijten deze testresultaten aan de bloedhersenbarriere. Door deze barriere tussen het bloed en de hersenen kan er een verminderde informatie overdracht zijn van de (locatie van de) tumor naar de bloedplaatjes. De onderzoekers denken dat deze test in 2020 op de markt kan komen, als de test zich verder bewijst.

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

NIEUWE THERAPIEËN Longkanker Wist je dat er misschien een nieuwe therapie voor longkanker is? Er bestaan veel verschillen tussen kankercellen en normale cellen. Op deze verschillen kan worden aangehaakt bij onderzoek naar een nieuwe behandeling voor kanker. De resultaten van een onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift “Molecular Cell” naar nieuwe behandelmogelijkheden van longkanker zijn wellicht veelbelovend. Een onderzoeksteam bestaande uit onderzoekers van verschillende universiteiten, zoals McGill en Washington University, bestudeerden de reactie van longkankercellen bij een vermindering van de beschikbaarheid van glucose. De reactie van sommige kankercellen was dat er werd overgegaan op de omzetting van glutamine in plaats van glucose voor de benodigde bouwsstenen voor de celgroei en energie . Hierbij maken de kankercellen gebruik van het enzym PEPCK waardoor het metabolisme van de cellen verandert. Dit resultaat is nieuw, want voorheen werd het enzym PEPCK alleen bestudeerd in de weefsels die glucose aanmaken, zoals de lever. De bestudeerde longkankercellen kunnen dus bij een tekort aan glucose het enzym PEPCK tot expressie brengen, waardoor glutamine wordt omgezet en de benodigde energie en bouwstenen voor de celgroei wordt verkregen. Uit experimenten met muizen bleek dat bij blokkade van het enzym PEPCK in kankercellen de groei van deze cellen werd geremd. Bij mensen met longkanker werd bij sommige mensen ook een verhoogde PEPCK expressie gezien.

De blokkade van het enzym PEPCK kan dus een potentiele therapie zijn. Uit al deze resultaten blijkt ook dat kankercellen enorm flexibel zijn en zich kunnen aanpassen bij gebrek aan bepaalde voedingsstoffen, waardoor de groei gewoon door kan gaan. Dit maakt kanker een dodelijke en moeilijk te bestrijden ziekte. Echter kan aan de hand van deze onderzoeksresultaten wellicht vervolgonderzoek worden gedaan naar deze therapie die rekening houdt met deze flexibiliteit.

Ijzertekort Wist je dat er een betere behandeling voor ijzertekort is ontdekt? Onderzoekers van het Radboudumc zijn erachter gekomen dat bij bloedarmoede, waarbij een tekort aan ijzer is, een ijzertablet eens in de twee dagen moet worden geslikt in plaats 2 tot 3 tabletten per dag. Bij het slikken van 2 tot 3 tabletten per dag hebben patiënten met bloedarmoede vaak maag en darmklachten. Dit komt doordat ijzer na het passeren van de dunne darm de groei van bepaalde ongunstige bacteriën in de dikke darm bevordert. Als er dus meer ijzer wordt opgenomen in de dunne darm,

komt er minder ijzer terecht in de dikke darm. De bijwerkingen worden hierdoor minder vanwege lagere opname van ijzer door bacteriën in de dikke darm. De opname van ijzer in het lichaam via de darm wordt geregeld door het hormoon hepcidine. Tot 48 uur na inname van een ijzertablet wordt hepcidine afgegeven door de lever aan het bloed. Hepcidine beperkt de inbouw van ijzer in rode bloedcellen gedurende deze 48 uur. Hieruit blijkt dat na de inname van de eerste ijzertablet de volgende ijzertabletten gedurende 48 uur minder goed werken. Na twee dagen heeft één enkele ijzertablet pas weer effect.

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

NIEUWE THERAPIEËN Veiligheid Chemotherapie Wist je dat er een nieuwe bloedtest is die de veiligheid van chemotherapie voorspelt? Veel mensen krijgen vervelende bijwerkingen van chemotherapie. Maar liefst 5% van de kankerpatiënten krijgt last van ernstige bijwerkingen en van deze patiënten krijgt 10 procent ernstige bijwerkingen met een dodelijke afloop tot gevolg.

Onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis deden onderzoek naar kankerpatiënten die fluoropyrimidines gebruikten. Deze soort van chemotherapie wordt jaarlijks bij ongeveer honderdduizend patiënten wereldwijd gebruikt. De chemotherapie waarbij deze fluoropyrimidines worden gebruikt wordt met name toegepast bij hoofd-en halskanker, borstkanker, darmkanker en maagkanker. De onderzoekers wilden een test ontwikkelen waarbij gezien kan worden of de kankerpatiënten de fluoropyrimidines niet kunnen afbreken aan de hand van een bloedtest. Als de fluoropyrimidines niet worden afgebroken in het lichaam, door bijvoorbeeld een gebrek aan het enzym dat deze stoffen afbreekt, krijgen de kankerpatiënten last van ernstige bijwerkingen, die een dodelijke afloop tot gevolg kunnen hebben. De oplossing bij het gebrek aan afbraak van fluoropyriimdines is simpel. De dosis hoeft enkel gehalveerd te worden. De bloedtest is dus van belang, want hierdoor kan snel op dosis halvering worden overgegaan en kunnen er slachtoffers worden voorkomen. Op dit moment zijn al veel ziekenhuizen overtuigd van de ontwikkelde test. Potentie is er dus zeker en de onderzoekers zijn positief, want zij denken zelfs dat deze test over een jaar beschikbaar is in de Nederlandse ziekenhuizen.

Libidopil

Alzheimer

Wist je dat de libidopil voor vrouwen al op de markt is in de VS? De libido verhogende pil voor vrouwen werd in augustus 2015 goedgekeurd door de FDA. Eerder werd de pil afgekeurd, omdat deze voor risicovolle bijwerkingen zou zorgen. De bijwerkingen (flauwvallen, te lage bloeddruk) ontstonden met name door het slikken van de libido verhogende pil in combinatie met het gebruik van alcohol.

Wist je dat Alzheimer misschien bestreden zou kunnen worden in de toekomst? Onderzoekers van de Katholieke Universiteit Leuven zijn erachter gekomen dat het eiwit GPR3 een belangrijke rol speelt bij de ziekte van Alzheimer. Het eiwit GPR3 zou een belangrijke rol spelen in de aanmaak van de zogenaamde bètaamyloïde peptiden. Deze bèta-amyloïde peptiden kunnen aan elkaar kleven waardoor bepaalde plaques ontstaan in de hersenen. Door de ophoping van deze plaques in de hersenen ontstaan stoornissen tussen de zenuwcellen. Dit brengt de aftakeling van hersencellen met zich mee, kenmerkend voor de ziekte van Alzheimer. Dat GPR3 een belangrijke rol speelt bij de aanmaak van de bèta-amyloïde peptiden blijkt uit 4 verschillende muizenmodellen. Ook is al menselijk hersenweefsel van patiënten met Alzheimer geëvalueerd. Uit al deze testen bleek dat GPR3 bij Alzheimer patiënten verhoogd was. Het eiwit GPR3 is dus een potente target voor toekomstige therapieën.

Op de bijsluiter is nu dus vermeld dat bij gebruik van de libidopil geen alcohol mag worden gedronken. De libidopil wordt één maal daags in de avond geslikt. De libidopil kan weken en soms wel maanden doorgeslikt moeten worden, omdat de pil pas na langere tijd werkt. De libidopil mag alleen worden voorgeschreven door artsen en farmaceuten die hiervoor een certificaat hebben behaald in de VS.

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

NIEUWE THERAPIEËN Dove muizen

Nieuw antibioticum tegen PKAN

Wist je dat onderzoekers van gentherapie erin geslaagd zijn dove muizen met een genetische vorm van doofheid te herstellen? Er zijn meer dan 70 genen die doofheid kunnen veroorzaken, wanneer ze gemuteerd zijn. In Amerika hebben wetenschappers van het Boston Children’s Hospital en Harvard Medical School zich gericht op het onderzoeken van het TMC1 gen. Dit gen is in vier tot acht procent van de gevallen, volgens onderzoek, verantwoordelijk voor genetische doofheid. Het TMC1 gen kan in een virus verpakt worden, en met een promotor in het binnenoor geïnjecteerd worden. Hierbij waren de onderzoekers in staat om bepaalde dove muizen weer te laten horen.

Wist je dat er aan de Rijksuniversteit Groningen (RUG) onderzoek wordt gedaan naar een mechanisme in het lichaam, dat naar een nieuw antibioticum kan leiden, en dat de zeldzame hersenziekte Pantothenate Kinase-Associated Neurodegeneration (PKAN) zou kunnen bestrijden? Bij het onderzoek speelt co-enzym A een grote rol. Co-enzym A is voor het lichaam essentieel om in leven te blijven, omdat het de energiehuishouding in het lichaam reguleert. Er werd in het onderzoek geconstateerd dat dierlijke/humane cellen niet alleen co-enzym A uit vitamine B5 kunnen synthetiseren, maar ook uit voeding en omgeving kunnen halen. Bij het onderzoek werd geconstateerd dat, naar mate er minder co-enzym A in humane cellen zat, de cellen minder deelden. Het belang voor deze ontdekking is als volgt: bacteriën, tegenover humane cellen, kunnen niet direct co-enzym A absorberen. Zij zijn afhankelijk van hun eigen productie co-enzym A. Naar mate dit tegengehouden wordt, kunnen zij niet overleven. Om bacteriën te doden is een supplement waarbij zowel co-enzym A als co-enzym A productie inhibitor toegediend wordt ideaal. Dit supplement zal de humane cel niet aantasten. Op de lange termijn kan volgens dit onderzoek een antibioticum uitgevonden worden waar bacteriën niet resistent voor kunnen zijn. Ook kan dit tot een nieuwe behandeling leiden voor de zeldzame hersenziekte PKAN. Patiënten met deze hersenziekte hebben namelijk een deficiëntie in co-enzym A, doordat zij geen co-enzym A uit vitamine B5 kunnen maken. Deze patiënten zouden simpelweg geholpen kunnen worden door ze meer coenzym A te geven via voedsel, omdat hun cellen wel in staat zijn om het co-enzym A via de voedsel te absorberen.

Nieuw antibioticum tegen hersenziekte

Wespen tegen kanker Wist je dat er gif is ontdekt van een braziliaanse wesp dat kankercellen kan doden? De braziliaanse wesp Polybia paulista gebruikt zijn vergif voor bescherming. Echter is dit gif niet alleen nuttig voor de wesp, blijkt uit recent onderzoek van A Biophysical Journal. Hierbij gaat het om de stof MP1 in dit gif. Deze stof blijkt kankercellen te doden zonder dat het de gezonde cellen aantast. Dit berust op het feit dat kankercellen andere lipiden bevatten op het celmembraan dan normale gezonde cellen. De lipidencompositie is hier dus erg belangrijk. MP1 kan een interactie aangaan met deze specifieke lipiden van kankercellen waardoor de kankercellen afsterven. Dit kan een geheel nieuwe therapie met zich mee brengen, namelijk het bestrijden van kanker waarbij de therapie zich richt op de lipidencompositie van het celmembraan. Dit is een nieuwe ontwikkeling.

Het onderzoek werd uitgevoerd door gebruik te maken van bepaalde kunstmembranen. De onderzoekers zagen dat de membranen bij kankercellen gaten vertoonden na blootstelling aan de gifstof MP1. De bestanddelen van de kankercellen vloeiden weg door deze gaten. Volgens de onderzoekers heeft het peptide MP1 de potentie om een veilige nieuwe therapie te kunnen worden bij de bestrijding van kanker, maar er moet nog veel onderzoek gebeuren.

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

VIJF VRAGEN AAN...

DE DIESCOMMISSIE

De volgende leden van de Diescommissie hebben de vragen beantwoord: Willemijn Post Luke van der Koog Ruud Stapel Maxime Tjioe Valliant Campagne

Voor welke ziekte hoop je dat er een nieuwe therapie beschikbaar komt? Willemijn Post: “Parkinson of dementie” Luke van der Koog: “AIDS” Maxime Tjioe: “Alle soorten kanker “ Ruud Stapel: “Flatulentie” Valliant Campagne:“Is een kater een ziekte? Dan hoop ik dat daar snel een goede therapie voor beschikbaar komt.”

Van welke toekomstige therapie verwacht jij het meest? Willemijn Post: “Ik verwacht het meest van stamcel therapieën. Er moeten echter nog wel veel ontwikkelingen gedaan worden om dit als een goede therapie in te kunnen zetten.” Luke van der Koog: “Waar ik zelf benieuwd naar ben is orgaangroei door middel van stamcellen. Daarnaast gentherapie. Dit heeft volgens mij veel potentie.” Maxime Tjioe: “Ik verwacht in de toekomst het meest van inhalatie therapie.” Ruud Stapel: “Medicinale cannabis.” Valliant Campagne: “Ik verwacht het meest van de ontwikkelingen in het voorkomen of genezen van dementie.” Welke therapie heeft nog ruimte voor verbetering? Willemijn Post: “Er is nog veel verbetering voor de therapie van Cystic Fibrosis. Deze ziekte is nog niet te genezen.” Luke van der Koog: “Kankertherapieën, vooral het zorgen voor minder bijwerkingen. Ook de efficiëntie van de therapie en de overlevingskans kunnen verbeterd worden. “ Maxime Tjioe: “Kankertherapie, er valt nog veel te verbeteren.” Ruud Stapel: “Alternatieve geneeskunde.” Valliant Campagne: “Het voorkomen of genezen van dementie.”

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

REDACTIONEEL

Naar wat voor therapie zou je eventueel onderzoek willen doen? Willemijn Post: “Als ik onderzoek zou willen doen, dan zou dit naar stamcel therapie zijn, vooral omdat dit heel breed getrokken kan worden.” Luke van der Koog: “Een vriendin van mij zit nu bij de vakgroep Farmaceutische Technologie en Biofarmacie en hier doet ze onderzoek naar geneesmiddelen die via inhalatie toegediend kunnen worden. Dit lijkt me een goede manier om ziektes aan te pakken.” Maxime Tjioe: “Ik zou graag onderzoek willen doen naar nieuwe therapieën voor de behandeling van kanker. Vooral onderzoek naar de lokale toediening, waardoor patiënten minder last zullen hebben van bijwerkingen.” Ruud Stapel: “Als ik onderzoek zou willen doen, dan zou ik wel onderzoek willen doen naar gentherapie.” Valliant Campagne: “Later wil ik niet iets doen in het onderzoek, dus ik heb eigenlijk geen idee.” Welke rol speelt de apotheker bij toekomstige therapieën? Willemijn Post: “De apotheker zal goed moeten blijven kijken of de nieuwe therapieën een toevoeging zijn voor zijn patiënten. Sommige therapieën zijn wel nieuw maar geen echte verbetering op de therapie van de patiënt. Daarbij is op de hoogte blijven van het laatste nieuws en alles van de andere kant bekijken een belangrijk aspect.” Luke van der Koog: “Ik denk dat de apotheker zo veel mogelijk op de hoogte moet blijven van nieuwe therapieën. De apotheker gaat meer optreden als zorgverlener in samenwerking met de huisarts. Hoe beter de apotheker op de hoogte is van de patiënt, hoe meer de apotheker kan doen en voor kan lichten. Als er veel medicijnen op de markt zijn moet de apotheker daarvan op de hoogte zijn. Dit draagt bij aan de optimale zorg voor de patiënt door de samenwerking met de huisarts.” Maxime Tjioe: “De apotheker moet er voor zorgen dat het aantal medicijnen, dat patiënten moeten innemen, beperkt blijft en het welzijn van de patiënt voorop staat.” Ruud Stapel: “Een apotheker zal steeds meer betrokken raken met de patiënt zelf, in plaats van achter de schermen. In overleg met de behandelend artsen zal naar een goede therapie gezocht worden.” Valliant Campagne: “Volgens mij blijft de rol van de apotheker bij toekomstige therapieën gewoon hetzelfde als nu.” G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

FACULTAIR

ALMUNUS DOOR MARRIT AATTEN

Beste lezers, Even voorstellen; ik ben Marrit Aaten en 4 maanden geleden is voor mij na 7 jaar studeren eindelijk het werkende leven begonnen. In deze 7 jaar heb ik een aantal mooie P.S.-commissies (Redactie en Almanak) mogen doen en heb ik de K.N.P.S.V. een jaar vanuit Groningen mogen besturen. Aan het begin van mijn master leek het einde van de studie nog ver weg, maar de jaren zijn voorbij gevlogen en ineens begon ik aan de laatste 2 maanden van m’n studie. Velen weten op dat moment nog steeds niet zeker welke kant ze op willen, zo ook ik.

“Mijn voorkeur lag bij de openbare apotheek” Mijn voorkeur lag bij de openbare apotheek, maar ik wilde de andere takken nog niet uitsluiten voordat ik alle stages had gelopen. Tijdens de master merkte ik dat ik de therapievakken en de communicatie met de patiënt erg interessant vond. Na stages gelopen te hebben bij de opleiding apothekersassistent aan het Noorderpoort college, in Apotheek Scheemda in Scheemda, in het Antonius ziekenhuis in Sneek, en in de Golden Rock Pharmacy op St. Eustatius, bleef mijn voorkeur voor de openbare farmacie er toch. Om het simpele feit dat ik het heel leuk vind om direct en nauw contact te (kunnen) hebben met patiënten. Tijdens mijn laatste stage ben ik gaan solliciteren en uiteindelijk vond ik een baan als registratie apotheker bij Apotheek Ledeboer in IJmuiden. Inmiddels ben ik hier alweer 4 maanden aan het werk en het bevalt heel goed. Doordat de apotheek tegenwoordig meer zorg moet leveren in de vorm van het uitvoeren van medicatiereviews, het afhandelen van medisch farmaceutische beslisregels etc., komt de apotheker steeds meer in contact met de patiënt. Daarnaast stimuleert deze verandering een nauwe samenwerking met artsen om de nodige zorg te kunnen leveren.

Als apotheker voer ik onder andere de medicatiereviews uit met huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde en handel ik MFB’s (medisch farmaceutische beslisregels) af. Hierdoor kom ik veel in contact met artsen, maar ook met de HAIO’s (huisartsen in opleiding) van de verschillende huisartsenpraktijken. Ik vind het fijn dat ik kan sparren met andere zorgverleners en er de mogelijkheid bestaat om projecten op te zetten. Zo ben ik momenteel met één van de HAIO’s bezig om een project op te zetten over het stoppen van benzodiazepines bij chronisch gebruikers. Verder houd ik mij bezig met de normale apothekerstaken zoals de medicatiebewaking en het aansturen van assistentes.

“Geniet van je studententijd” Het fijne aan de apotheek waar ik werk is dat de assistentes heel zelfstandig zijn, waardoor vrijwel alleen complexe vragen langskomen en ik tijd heb om projecten op te zetten. De apotheek levert daarnaast medicatie aan meerdere verpleeghuizen en aan de scheepvaart in IJmuiden. Dit maakt het werk in de openbare apotheek voor mij nog veelzijdiger. In februari start ik met de opleiding tot openbaar apotheker specialist. Ondanks de 7 jaar studie heb ik toch wel zin om weer cursussen te volgen om mij verder te ontwikkelen en mijn kennis uit te breiden, want dit stopt als apotheker (gelukkig) nooit! Wat ik zelf niet genoeg gedaan heb, maar studenten wel zou aanraden is om zoveel mogelijk workshops te volgen, beroependagen en carrièredagen te bezoeken en/of snuffelstages te lopen, om een goed beeld te krijgen van waar je als apotheker terecht kunt komen en om te ontdekken wat je wel of vooral niet wilt doen na je studie. Ik wil jullie in ieder geval heel veel succes wensen met het (af)studeren. Daarnaast kan ik alleen maar zeggen: Geniet van je studententijd! Al heeft het werkende leven ook zo zijn voordelen! Groetjes, Marrit Aaten

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

FACULTAIR

PhD is a physiological process in wound healing, it is logical that our body tries to vascularize the damaged liver cells in fibrotic liver by creating more blood vessels in order to deliver nutrient and oxygen and speed up the healing process. Nevertheless, some studies have shown that angiogenesis is undesirable in liver fibrosis and it was hypothesized that the formation of blood vessel is stimulated by hepatic stellate cells. The aim was to increase the supply of oxygen and nutrient in order to promote the growth and differentiation of these cells. Hepatic stellate cells have been known to be the key player in liver fibrosis. These cells are quiescent in normal liver and upon injury, these cells are activated and secrete a massive amount of extracellular matrix leading to progressive substitution of liver parenchyma by scar tissue.

DOOR AMIRAH ADLIA

I’m on my fourth year of my PhD now and the main topic of my research project is about angiogenesis in liver fibrosis under the supervision of Prof. Klaas Poelstra and Prof. Geny Groothuis. I have studied and investigated this particular phenomenon of liver fibrosis in different models, i.e. in vitro, in vivo and now I am developing a novel assay to study angiogenesis in ex vivo model of liver fibrosis.

“One of the main challenges

in the study of angiogenesis is the selection of the most appropriate assay.“ Liver fibrosis is a reversible woundhealing response characterized by accumulation of extracellular matrix (ECM) following liver injury which deteriorates the hepatic architecture by forming a fibrous scar. Viral infection (hepatitis B and C) and alcohol are the most common causes of chronic injury in the liver. The sustained injury is often followed by chronic inflammation and extensive accumulation of ECM that

leads to the end consequences of liver fibrosis, i.e. cirrhosis and liver cancer, which are now among the top ten causes of death worldwide. The complexity of the process in liver fibrosis makes it difficult to understand the disease and this is also one of the reasons why there is no available drug yet in the market to treat liver fibrosis. Liver fibrosis is one of the diseases that is typically featured with angiogenesis. Angiogenesis is defined as formation of new blood vessel from pre-existing blood vessel. It is actually a physiological process in growth and development and also wound healing. However, angiogenesis has been associated in several chronic diseases and has been known as a fundamental step for tumor from being benign to malignant state. Angiogenesis has been long studied in the field of tumor. In liver fibrosis, however, it’s still unknown whether angiogenesis is desirable or undesirable. Angiogenesis emerges in parallel with the progression of liver fibrosis. It has been shown in most studies that the severity of fibrosis is positively correlated with the increase of the numbers of blood vessel in the liver. Since angiogenesis

“PCLS might be able to compensate the shortcomings of current angiogenesis assays..” One of the main challenges in the study of angiogenesis is the selection of the most appropriate assay. Since all the available assays were developed for tumor study, it is intriguing to develop a more specific assay to study angiogenesis in liver fibrosis. Precision-cut liver slices (PCLS) has been developed by our group to be used as a model to study liver fibrosis. The prolonged incubation of PCLS was able to induce fibrosis which was characterized by the changes in gene and protein expression of specific fibrosis markers. One of the advantages of using PCLS as a model is the capability of this model to mimic the multicellular process of fibrosis. With this advantage, PCLS might be able to compensate the shortcomings of current angiogenesis assays. To date, we have seen convincing result in which we see the endothelial cells and angiogenic factors expression as angiogenesis marker were regulated in correlated manner with fibrosis marker. We are currently investigating whether stimulation or inhibition of angiogenesis with will affect the fibrosis in this model.

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

FACULTAIR

STUDENT BUITENLAND DOOR MAAIKE BRUIN

G’day! Na een jaar weg te zijn geweest, ben ik dan eindelijk weer terug in Nederland! Heel erg leuk om al mijn vrienden en familie weer te zien na zo’n lange tijd, maar ook wel raar om niet meer terug te gaan naar Melbourne. Hier heb ik bijna 8 maanden gewoond en super veel leuke en lieve vrienden gemaakt waar ik toch wel gehecht aan ben geraakt. Vanaf het begin dat ik Farmacie ben gaan studeren, zat het al in mijn hoofd om een keer naar het buitenland te gaan. De bachelor biedt hiervoor geen ruimte dus het masterproject was hiervoor de uitgelezen kans. Ik wist al in welke richting ik onderzoek wilde doen, dus had ik in januari 2014 contact gezocht met Reinoud Gosens van de vakgroep Moleculaire Farmacologie. Ik had aangegeven dat ik graag naar het buitenland wilde gaan en kreeg daarom een lijst met professoren waar deze vakgroep goede contacten mee had. Ik ging vervolgens uitzoeken wat voor soort onderzoek zij deden en wat mij het meest interessant leek. Hierbij kwam ik uit bij professor Alastair Stewart van de Department of Pharmacology and Therapeutics van de University of Melbourne. Na een brief te hebben gestuurd naar prof. Alastair kreeg ik al heel snel antwoord dat ik welkom was! Ik was hier natuurlijk super blij mee en begon meteen met alle voorbereidingen: beurzen aanvragen, een visum regelen, vliegtickets regelen en nog veel meer kleine dingetjes. Een tip:Verkijk je hier niet op en begin op tijd! Na alle nodige voorbereidingen was het 17 november 2014 dan zo ver, ik vertrok naar Melbourne in Australië voor mijn masterproject! Ik had er erg veel zin in, maar vond het toch ook wel spannend. Bij aankomst werd ik gelukkig opgevangen door familie, wat wel erg fijn was. Via hen had ik een paar dagen later een kamer gevonden in Hawthorn, één van de vele ‘suburbs’ van de miljoenenstad Melbourne. Op de kaart leek het ook best dicht bij de universiteit te liggen, maar het was alsnog 12 km fietsen, wat niet heel ver was voor deze stad.

“Als echte Nederlander ging ik natuurlijk niet met het openbaar vervoer maar nam ik de fiets!” Als echte Nederlander ging ik natuurlijk niet met het openbaar vervoer, maar nam ik de fiets. Helm is daar verplicht en ook wel nodig, want ze zijn fietsers niet erg gewend. Na 2 maanden had ik een nieuwe kamer gevonden, die gelukkig ook een stuk dichterbij was (vijf km) in de wijk Brunswick. Hier deelde ik een huis met twee hele leuke meiden uit Engeland en Sri Lanka. Brunswick is een super leuke wijk, met veel jonge mensen en leuke kroegjes. Elke ‘suburb’ heeft zijn eigen winkels, supermarkten en kroegjes, waardoor je niet altijd naar het centrum hoeft te gaan.

Ook woonden in deze wijk Aggie en Wai-ling, farmaciestudenten uit Utrecht en Leiden die toevallig op hetzelfde moment hun masterproject deden in Melbourne aan Monash University. We zochten elkaar dan ook regelmatig op om te eten of voor een borrel!

“Af en toe lag er weer een Chinees te slapen op zijn bureau” Tijdens mijn project heb ik 30 weken onderzoek gedaan naar de invloed van geslachtshormonen op de glucocorticoïd respons in longepitheel. In borstkankerepitheel heeft men namelijk een verminderde glucocorticoïd respons ontdekt onder invloed van oestrogeen. Mensen met astma en COPD gebruiken vaak corticosteroïden en daarom werd gedacht dat dit ook hier het geval zou kunnen zijn. Ik heb verschillende cellijnen gebruikt waarop ik de hormonen oestrogeen, progesteron en testosteron heb getest. Ik heb verschillende technieken gebruikt en uiteindelijk zijn hier leuke resultaten uitgekomen! Op de universiteit heb ik een onwijs leuke tijd gehad. Het motto in Australië is no worries, dus ik heb me ook niet al te druk gemaakt. Ze lieten me heel erg vrij en daarom kon ik mijn tijd helemaal zelf indelen wat ik erg fijn vond. Dit betekende niet dat ik niks hoefde te doen, er werd wel wat van mij verwacht, dus werd er een groot beroep gedaan op mijn zelfstandigheid. Op de afdeling zijn twee studentenkamers waar alle PhD-, masteren honours-studenten een bureau hebben. Ik zat bij de masteren honours-studenten wat wel erg gezellig was. Soms ook een beetje vreemd, want af en toe lag er weer een Chinees te slapen op zijn bureau, maar dit zorgde ook voor veel mooie selfies.

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

FACULTAIR

Met twee goede vriendinnen ging ik elke dag koffie halen en daarnaast was er bijna elke week wel een seminar met een borrel of lunch. In de tijd dat ik er was, waren er veel PhDstudenten die afstudeerden wat altijd resulteerde in een borrel en stappen in de stad. Ook werden er activiteiten georganiseerd, zoals een wijntour waarbij we wijn gingen proeven bij allerlei verschillende wijngaarden, en lasergamen. Melbourne is een heel internationale stad met mensen vanuit de hele wereld, een stad van de koffie, veel lekker eten, hippe bars, clubs en restaurants, streetart en festivals. Overal en altijd is er wel iets te doen waardoor je je geen moment verveelt! Ik heb er bijna 8 maanden gewoond, maar heb nog steeds niet alles ontdekt. Ook is Melbourne een stad van het sporten en naar sport kijken. In januari was het grote grandslam toernooi de Australian Open, waar ik ook verschillende wedstrijden heb gezien. Daarnaast is iedereen hier gek van cricket, wat ik niet helemaal snap, want het is een heel saaie sport om naar te kijken. Misschien komt iedereen meer naar de wedstrijd voor het bier. Ik was meer fan van Australian Football waar alle mannen in hele korte strakke broekjes rond renden en elkaar probeerden te tackelen ;) Zowel in Melbourne als rond Melbourne is er veel te doen en te zien. Alle weekenden was ik vrij dus daar heb ik ook goed gebruik van gemaakt! Ik ben verschillende keren naar sportwedstrijden geweest, naar het strand gegaan, ik ben een aantal keren gaan surfen, heb verschillende festivals bezocht, ik heb een roadtrip langs The Great Ocean Road gedaan, ben gaan hiken door de verschillende nationale parken, waar ik kangoeroes, koala’s, emoes en nog veel meer mooie dieren heb gezien, en ik ben een weekje op vakantie geweest naar Tasmanië met Aggie en Wai-ling.

“Naast studeren in het buitenland is reizen altijd al een droom geweest” Naast studeren in het buitenland is reizen altijd al een droom geweest. Dit was dan ook de uitgelezen kans om ook deze droom waar te maken. Na mijn project ben ik daarom nog vier maanden gaan reizen door Australië, Thailand, Cambodja, Vietnam en Laos. Een tijd om nooit te vergeten. Ook van mijn masterproject in Melbourne heb ik geen moment spijt gehad en raad het dan ook iedereen aan! Doe het! Ik heb een geweldige tijd gehad die ik zeker niet had willen missen. Als je meer wilt weten of vragen hebt, kun je me altijd aanspreken!

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

FOTOPAGINA

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

PHARMACIAE SACRUM

EVEN VOORSTELLEN... LIEFDADIGHEID, ONTSPANNING EN SPORTCOMMISSIE “TOTAL LOS”

MULTIMEDIACOMMISSIE “VLEERMUIS” Dit jaar zijn wij als de MultiMediaCommissie verantwoordelijk voor het maken van posters en foto’s voor activiteiten van P.S. De zes fotografen/photoshoptalenten van de MMC zijn:

Hallo sportieve P.S.-ers! Wij zijn de Liefdadigheid, Ontspanning en Sport commissie Total LOS! Wij gaan dit jaar een ontzettend leuke Sportdag, Ontspanningsavond en Rijwielprestatietocht (RWPT) organiseren. De Sportdag en de Ontspanningsavond zullen plaatsvinden op dinsdag 23 februari en de RWPT zal plaatsvinden op zaterdag 21 mei. Ook kunnen jullie je steentje bijdragen voor het goede doel bij onze Liefdadigheidsactiviteit. De LOS commissie van 2015-2016 bestaat uit vijf gezellige mensen. Laten we beginnen met Jasper Cords, onze Praeses. Waarschijnlijk wel de meest sportieve van het stel. Poar neem’n staat bij Jasper elke week wel in de agenda, maar een biertje na het sporten zit er niet altijd in. Dan hebben we de Ab-actis, Sanne Smits. Deze spontane meid weet het altijd weer gek te maken, zo ook met haar blessures. Sporten gaat het misschien niet worden, maar dat staat een sportdag organiseren niet in de weg. De volgende van het vijftal is Pieter Annema, de Quaestor. Het liefdadigheid gedeelte van de LOS hoort bij hem, want commissiegenootjes netjes thuisbrengen na EJC-feesten doet hij zonder klagen. Nu nog wachten of het een keer andersom nodig is. Als laatste het assessorraat, bestaande uit eerstejaars farmaceuten Mirte Woerdenbag en Brenda Baak. Samen zijn ze regelmatig te vinden in de sportschool. Brenda is het feestbeest van de twee en Mirte is net iets meer doordacht. Desalniettemin vormen ze het prachtige assessoraat van Total LOS. Tijdens de receptie en het gala van de Dies Natalis zullen wij aanwezig zijn en gaan we Total LOS! We hopen jullie te zien bij de activiteiten. Liefs, Total LOS

Erik, is onze assessor III. Deze wilde mysterieuze boy zit vol met verrassingen. Hij is altijd in voor een adtje of een shotje tequila. Blauwe overhemden zijn helaas niet zijn sterkste punt, maar gelukkig is Erik altijd bereid om nieuwe dingen te leren. Joost, viel tijdens het EIK vooral op door zijn charmante outfit op de zaterdagavond met zijn meisjesachtige badjas en roze sloffen aan. Met zijn gouden lokken wist deze man ons meteen te intrigeren. Een aanstelling als assessor II kon dus niet uitblijven! Sabrina, onze assessor I, barst van Italiaans temperament. Haar karakter is het beste te omschrijven als de kleur oranje, die gemaakt wordt door blauw en geel te mixen. Sabrina is meestal wel in voor een wijntje, maar de meeste lol beleeft ze aan maïs. Faisal, de man van het geld, zorgt voor de humor en goede verhalen binnen onze commissie. Hij houdt van het eten van haringen, vooral vier stuks achter elkaar. Ook vindt hij het leuk om Hebreeuwse muziek te maken met vrienden. Anna, is onze ab-actis. Anna barst van de verhalen, die allemaal ongeveer even goed zijn. Als je nog op zoek bent naar een design opbergkast, dan heeft Anna nog wel een koelkast voor je. Deze stoere fitnesschick is voor niks of niemand bang. Achja, zolang ze de mail maar leest! Laura, is onze praeses. Deze goedgebekte tante heeft een gouden handje waarmee ze menig beerpongprofessional de les leest. Naast het voorzitterschap van de MMC is Laura ook in te huren als professioneel vleermuiskiller. Haar favoriete wapen? Een Swiffer!

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

PHARMACIAE SACRUM

EVEN VOORSTELLEN... JAARAFLSUITINGSKAMPCOMMISSIE “JAKASS”

Lieve P.S.’ers, Allereerst zullen we ons even voorstellen. Laten we beginnen met onze twee appies: Ulrike van Ark en Remco Prins. Remco houdt er van om muziek op bierflesjes te maken tijdens commissieavondjes. Wat wij hier van vinden zullen we even buiten beschouwing laten. Zodra Ulrike maar één druppel wijn op heeft, komen de beste verhalen op tafel. Waarover deze allemaal gaan, laten we lekker binnen de commissie. En dan onze lieve, lieve, altijd zo lieve quaestor Mark.Koken kan hij als een held, dat gaan jullie nog wel proeven tijdens het JAK. Onze ab-actis is een held in typen. Al snapt ze de macbook nog niet zo goed. Maar geen zorgen, Annemiek haalt jullie wel over met haar mooie mailtjes om mee te gaan. En tot slot, onze trots. Janine, een praeses om van te dromen. Want ze is zo’n goede dirigent, dat zal wel aan haar muzikale skills liggen. Samen vormen wij JAKass en we hopen jullie allemaal te zien tijdens het JAK. Comic sans vroeg ons naar een mooie herinnering van de Dies. Aangezien de meesten van ons nog nooit een échte Dies hebben meegemaakt, zijn wij van plan dit jaar een aantal mooie herinneringen te gaan maken met JAKass De SSS is ook geïnstalleerd tijdens de oktober ALV, maar hebben helaas niet op tijd een stukje kunnen schrijven. Toch willen we ze wel graag voorstellen: Mike Koops, Lisa-Marie Smale, Riemer Loman, Lisa van Wier en Lotte Hulskotte.

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

PHARMACIAE SACRUM

PS-ACTIVITEITEN EERSTEJAARS BEROEPENMIDDAG

DOOR JASPER CLAESSEN

Woensdag 16 september hadden wij als eerstejaars studenten Farmacie een beroepenmiddag. Hier kregen we meerdere presentaties te zien, gegeven door mensen uit verschillende beroepstakken. Wat deze mensen echter gemeen hadden, was dat ze allemaal de studie Farmacie hebben gedaan. Het doel van deze middag was dan ook om ons als eerstejaars een goed beeld te geven over welke kanten we allemaal op kunnen met de studie die we hebben gekozen. Het is namelijk helemaal niet zo dat iedereen die Farmacie heeft gedaan apotheker om de hoek wordt. Op de beroepenmiddag spraken: - Onderzoekers (zowel uit het bedrijfsleven als bij een academische instelling) - Ziekenhuisapotheker - Stadsapotheker - Hoogleraar die Farmacie heeft gestudeerd - Apotheker werkzaam in een biotechbedrijf (Farmaceutische industrie)

Waar het bij het ene beroep meer ging om patiënten helpen, ging het bij het andere beroep juist meer om informatie vergaren of geld verdienen. Leuk was ook om te zien hoe elk van de sprekers wel uren kon praten over zijn/haar beroep. Helaas moesten ze het kort houden om tijd over te houden voor hun collega-farmaceuten. De farmaceuten in spé konden de korte presentaties, met oog op hun allereerste tentamen de vrijdag erna, wel waarderen. Ik heb vooral mee naar huis genomen dat ik meer kan worden dan apotheker om de hoek. Hierdoor vond ik de presentaties van de hoogleraar en de apotheker in de industrie ook de interessantste van de middag. Dit zijn naar mijn idee toch wel de beroepen die je snel vergeet als je aan je mogelijke toekomst perspectief aan het denken bent.

“Het is helemaal niet zo dat iedereen die Farmacie heeft gedaan apotheker om de hoek wordt.” Zelf denk ik ook een van deze richtingen op te gaan, in plaats van regulier apotheker te worden. Dit omdat ik het idee heb dat het overheidsbeleid van de afgelopen jaren het beroep van apotheker minder leuk heeft gemaakt door de werkdruk te verhogen. Het viel me ook op dat de Stadsapotheker hier een punt van maakte in zijn presentatie. Dit laat des te meer blijken dat het echt een middag was die was bedoeld om ons te laten nadenken over onze toekomst. Het doel van de middag was om ons als eerstejaars meer te informeren over onze beroepsmogelijksheden met de studie Farmacie. Naar mijn idee is dit doel met zekerheid bereikt. Beroepen waar ik zelf nog niet aan had gedacht, passeerden deze middag de revue alsof het niks was. Al met al vond ik het een succesvolle middag, waar ik meer te weten ben gekomen over mijn studie en mijn mogelijkheden.

“Beroepen waar ik zelf nog niet aan had gedacht, passeerden deze middag de revue alsof het niks was.” Elk van deze mensen gaven een korte presentatie over hun beroep, waardoor wij een beter beeld kregen over wat we met de studie Farmacie kunnen. Met medicijnen als rode draad bleek toch elk beroep verschillend en hadden ze allemaal hun eigen karakter en instelling.

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

PHARMACIAE SACRUM

P.S. - ACTIVITEITEN LIEFDADIGHEIDSACTIVITEIT

DOOR MELANIE HESSE

Dinsdag 22 september was de laatste LOSactiviteit georganiseerd door ‘LOSbandig’. Deze avond stond in het teken van liefdadigheid, we gingen de oudere mensen in het zonnetje zetten! Dit hebben we gedaan door alle bewoners van het christelijke woningstichting Patrimonium een roosje te brengen en door een praatje met ze te maken. Om half zeven moesten we verzamelen bij de faculteit, zodat we samen naar Patrimonium konden fietsen. Binnen werden er verschillende groepjes gemaakt, die allemaal langs verschillende afdelingen zijn gegaan, zodat we het hele gebouw bij langs zijn geweest. Bij elk groepje sloot een vrijwillige begeleider aan. Er werd niet bij iedereen even snel open gedaan, dus op een gegeven moment kwam de verpleging om alle deuren open te doen.

“Waar heb ik dit aan te danken? Ik ben toch helemaal niet jarig?” Alle bewoners waren ieder op zijn of haar eigen manier verrast. De meest voorkomende reactie van de bewoners was toch wel: ‘Waar heb ik dit aan te danken? Ik ben toch helemaal niet jarig?’. Een andere bewoner was niet echt verrast, en vond het zelfs een stomme actie. Toen wij hadden uitgelegd waarom we deze liefdadigheidsactie doen, zei hij: ‘Ik hoef helemaal geen roos, die roos neem je maar net zo goed weer met je mee’, en gooide de deur dicht.

Gelukkig waren de meeste bewoners heel erg blij met deze activiteit, en leefden veel bewoners ook weer een beetje op. Het was wel heel duidelijk te merken dat sommige bewoners zich heel erg eenzaam voelen en eigenlijk liever niet willen dat je weer weggaat. Toch vinden ze het heel erg leuk dat je er even bent geweest, en vragen sommige bewoners zelfs wanneer je weer komt.

“Ze vroeg of we dan toch eindelijk haar steunkousen kwamen uittrekken” Bij een andere vrouw deden we de deur open, waarop de vrouw heel erg opgelucht reageerde. Ze vroeg of we dan toch eindelijk haar steunkousen kwamen uittrekken.Toen wij hadden uitgelegd dat we niet haar steunkousen kwamen uittrekken, maar dat we een roosje voor haar hadden meegebracht, kon ze ons niet vaak genoeg bedanken dat ze dit toch wel veel liever had, dan het laten uittrekken van haar steunkousen. Ook waren de meeste bewoners heel erg vriendelijk en boden ze je allemaal chocolaatjes, dropjes, pepermuntjes of andere snoepjes aan. Nadat we alle bewoners gehad hadden, zijn we weer naar beneden gegaan waar we koffie of thee konden drinken. Na het maken van een groepsfoto, zijn we met zijn allen richting de stad gefietst, om deze avond af te sluiten met een borrel! Het was een hele leuke avond, met heel veel levensverhalen, snoepjes, roosjes, medicijnen en vooral dankbare en blije bewoners. Na het rondbrengen van de roosjes werden de vrijwillige begeleiders bedankt, en kregen daarbij de laatste roosjes. Natuurlijk mogen we jullie niet vergeten te bedanken als commissie: LOSbandig, bedankt!

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

PHARMACIAE SACRUM

P.S. - ACTIVITEITEN JONGEREJAARS EXCURSIE MEDIQ

DOOR LISSA VAN DER HORST

De colleges waren voorbij, de excursie naar de central filling van Mediq kon beginnen. De lange reis kon natuurlijk niet op een lege maag plaatsvinden, maar gelukkig waren daar onze lunchpakketjes. Een rijk gevulde doos met broodjes, fruit, drinken en een lekkere snack. Al smullend vertrokken we richting Almere, waar een grote hal staat van Mediq. Hier komen allerlei bestellingen binnen en de medicijnen worden vervolgens verzameld, verpakt en getransporteerd. Er werd rondgelopen tussen de grote machines vol medicijnen om vervolgens de volgende plek van het proces te bekijken. Het verpakken en registreren van de medicijnen, wat nog steeds allemaal met de hand wordt gedaan. Vervolgens werd aan ons verteld welke rol wij in dit proces zouden kunnen spelen, mocht je dit werk willen gaan doen na je studie.

Alle vragen waren gesteld, de identiteiten waren bekend en we gingen door met het apothekersspel. Iedere groep moest ervoor zorgen dat ze hun apotheek als beste zou draaien, dit was nog een hele klus. Na het oefenrondje begon het, in het heetst van de strijd probeerde iedereen zijn hoofd koel te houden. Dit lukte bij de één beter dan bij de ander, wat resulteerde in verschillende apotheken met verschillende kwaliteiten. Iedereen groepje claimde de beste te zijn, maar er kon er maar één winnen. Het verlossende woord was daar, de eer ging naar de groep jongens die het van blijdschap uitschreeuwden.

“Na de zenuwslopende prijsuitreiking was het tijd om terug te gaan”

Na het bezoeken van de central filling was het tijd om achter de identiteit te komen van de twee gasten die uitgenodigd waren. Dit gebeurde aan de hand van een spel, hierbij konden we vragen stellen. Met behulp van de gegeven antwoorden kwamen we meer te weten over het werk van de gasten. Hierdoor werd onze blik op het mogelijke beroepsperspectief en de verschillende mogelijkheden qua werken binnen Mediq verbreed.

Na de zenuwslopende prijsuitreiking was het tijd om terug te gaan naar Groningen.We hoopten nog op een lekkere snack om de terugreis te overleven. Helaas had bijna iedereen de snack al opgegeten, omdat deze in ons lunchpakket zat. Gelukkig was het weer een gezellige boel in de bus en waren in no time terug in Groningen. Misschien was het wel zo dat de reis terug niet zo lang leek door het mooie vooruitzicht dat we hadden, een gezellig borrel. Aangekomen bij het café, werd er een lekker drankje gedronken en ging de schaal met borrelhapjes vrolijk in de rondte. De geslaagde dag werd goed afgesloten: Mediq, bedankt!

“Mediq, bedankt!” G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

PHARMACIAE SACRUM

ETEN MET...

DOOR HARMEN HUIZINGA

Op maandag 9 november was het dan zover: de Redactiecommissie ging traditioneel eten bij de Diescommissie. De verwachtingen voor dit etentje waren hoog. Nadat iedereen veilig was aangekomen (Harmen was na een poging achterop bij Niek te springen hard onderuit gegaan, waarbij Harmen er wel mooier op is geworden), werd het voorgerecht (de Dies had een heus driegangenmenu klaargemaakt) door de dames Willemijn, Maxime en Charlotte op tafel geserveerd. Het eerste gerecht bestond uit sla met peer en blauwe kaas met pijnboompitten. Valliant was zowaar op tijd gekomen. Nadat het voorgerecht eenmaal verorberd was, kwam het hoofdgerecht, ratatouille met macaroni, op tafel.

“Harmen blijkt uit zijn broek te zijn gescheurd” Ruud moest heel hard boeren van het hoofdgerecht en belandt op/in Luke. “Blijf uit m’n gat”, zegt Luke en maakt rare bewegingen. Niek schrikt van deze snelle escalatie en er worden shotjes water uitgedeeld.

DE DIESCOMMISSIE

Nadat de rust een beetje is teruggekeerd wordt het spel Munupuli tevoorschijn gehaald. Ruud morst tijdens het spel al zijn bier op zijn broek. Kort hierna belt de moeder van een van de commissieleden: er moet meer gezopen worden. Het spel loopt voort en de drank vloeit rijkelijk. Ondertussen wordt Inge steeds zenuwachtiger voor haar eerste FARP voorbespreking die ze de volgende dag heeft. Gelukkig helpen Jules en Harmen haar hierbij. Toch moest op een duur de dorst plaats maken voor honger, want het nagerecht is klaar: heerlijk kaneelijs met een appel-bladerdeegroos. Luke klaagt dat hij al veel te lang geen kaneelijs meer heeft gehad. Ook Ruud zegt dat hij kaneelijs erg lekker vindt. Er is echter wel gestolen van het ijs en de dader is tot op heden onbekend. Nadat het toetje verorberd is moet Harmen naar het toilet, bij terugkomst blijkt dat hij uit zijn broek is gescheurd. Hilariteit alom. Het spel en de avond gaan nog even door,

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

waarbij blijkt dat Jules niet echt fotogeniek is en Willemijn probeert te schenken met de dop nog op de fles. Maxime blinkt uit in 30 seconds en was niet te stoppen. Ruud is wat minder goed en schreeuwt ook bij de beschrijving “met je hengel naar de… hippe engel!”. Natuurlijk wordt hier ook weer smakelijk om gelachen. Uiteindelijk komt de gezellige avond dan toch tot een laat eind en gaat iedereen weer huiswaarts. Er is aan de verwachtingen voldaan.

“Bedankt DIES!”

PHARMACIAE SACRUM

Omdat de Diescommissie de eerste commissie is die ons een volledig driegangenmenu heeft voorgeschoteld hierbij een impressie van de verschillende fancy gerechten. We hebben ervan genoten!

De dames met het voorgerecht: rucola met peer, blauwe kaas en pijnboompitten

Harmen en Jules genieten van het hoofdgerecht: macaroni met ratatouille. Ruud geniet vooral van de shotjes.

Het mooist van alle gangen, het nagerecht: appelroosje met kaneelijs.

G.F.S.V. â&#x20AC;&#x153;PHARMACIAE SACRUMâ&#x20AC;&#x153; | Foliolum | December 2015

PHARMACIAE SACRUM

ETEN MET...

DE LUSTRUMCOMMISSIE door de moeder van onze commissiegenoot en moet er meer gezopen worden.Tijdens het spel kwam naar voren dat Tine graag de ramen sopt. Ook werd een verrassende onthulling gedaan over Vanessa; zij houdt van dates waarbij er wordt hardgelopen. Het antwoord op de vraag of ze na het hardlopen altijd samen met de date doucht is nooit beantwoord. Ook genoot Bjorn tijdens het spel zichtbaar van zijn nagels.

DOOR NIEK METZLAR

Op 23 november gingen wij de woonboot van Keri onveilig maken. De afwezigheid van Inge bracht een grimmige sfeer met zich mee. Gelukkig werd dit al snel goedgemaakt door de pasta met spinazie en spekjes die goed smaakte. Het meegenomen bier was natuurlijk niet genoeg en de tweede lading bier werd vrijwel direct afgeleverd door de bekende bierkoerier waarbij het logo van Vindicat prominent op de krat aanwezig was. Het spel kon beginnen! De lusco sprak in geheimtaal zodat de redactie er geen touw aan vast kon knopen wat de volgende zetten waren, zoals het bureau is schoon en de mandarijntjes zijn in de aanbieding.

“Het bureau is schoon en de mandarijntjes zijn in de aanbieding..?” De lusco was te goed voorbereid. Keri was ondertussen door het krat waar ze op zat heen gesmolten, en Niek zette hierom de verwarming uit.

Nadat het spel gespeeld is en het functieteam van de Lusco toch duidelijk gewonnen had met die talloze hotels werd er nog een potje 30 seconds gespeeld. Hierbij werd er enthousiast geschreeuwd, maar als meer mensen gaan schreeuwen lukt het niet meer...

“Als meer mensen gaan schreeuwen lukt het niet meer” Dennis komt toch terug na het leren in de UB om verder te gaan zuipen. #volgendedagtentamen. Na een potje fiven en dertigen werd het dan toch echt tijd om richting de stad te gaan. Hierbij nam Fleur afscheid en is ze met het spel naar huis gevlucht. #laf. In de stad werd er besloten om te beginnen bij de Negende waar de andere farmaceuten natuurlijk ook aanwezig waren. Een verdere herinnering blijft vaag. Wel is er iets met dobbelstenen, die op magische wijze steeds in het biertje van Niek terecht kwamen. Ook werd er veel de hand van opa Snoei geschud voor zijn meesterlijke grappen. Niek wil Keri nog bedanken voor het heerlijke kroket? broodje dat na een zwaar gevecht die ochtend niet werd binnengehouden.Al met al een gedenkwaardige avond.

“Bedankt Lustrum!”

Het functieteam van de Lusco kwam al snel op voor en kocht de Broerstraat waarbij huizen en hotels werden geplaatst. Het werd al snel duidelijk dat het een harde avond ging worden waarbij we hoopten op een silent disco in de stad. Harmen faalt met vikingen; in plaats van water doet Harmen een soort kip na. De high-five is ingeruild voor het handen schudden (“je piemel geef je ook geen high-five” aldus opa Snoei). Er werd ook meerdere malen genoemd dat Mike zijn eigen vader is. Jules verlaat de groep al snel net zoals Dennis die gevlucht is naar de UB. #laf #derdekeer. Gelukkig wordt er weer gebeld

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015

WINNEN

KLEURPLAAT Kleur de kerstman in, lever de kleurplaat voor 1 februari in op het P.S.-hok en maak kans op een leuke prijs!

G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM“ | Foliolum | December 2015

WINNEN

SELFIE VAN HET FOLIOLUM

Mesdames et Messieurs, c’est Dennis! Dennis studeert al een aantal lentes Farmacie, en heeft onbeperkt #yoloswag. Dennis heeft namelijk een rouge trui aan en een gouden masker op, waarover hij een capuchon getrokken heeft. Door het gouden masker kan je zijn gezicht niet zien. Het is niet uit te sluiten dat een grote grijns zich achter het masker verbergt. In de oogholtes van het masker schuilen een paar dorstige ogen, vragend naar uitdroging tot op het einde van de late avond. De selfie die deze ethanolkiller gemaakt heeft, vond plaats in la cuisine, wel achter een paar flessen tafelwijn. De keuken is mooi betegeld, dat terzijde. De selfie die hij maandagavond gemaakt had, vond plaats voor aanvang van een avondje Negende Cirkel. Dennis heeft op deze foto de intentie om alcohol te ‘brouwen’, ofwel drank te mixen. Uit interesse voor deze foto, en uit een schaarste van selfies, bij deze een selfie van Dennis. Wat supermooi van jou Dennis, dat jij deze selfie met ons mag delen! De Redactiecommissie wenst jou en natuurlijk de rest van de farmaceuten een vrolijk kerstfeest toe, en een gelukkig nieuwjaar! Chapeau!

GEFELICITEERD MET DEZE PRACHTIGE SELFIE! G.F.S.V. “PHARMACIAE SACRUM” | Foliolum | December 2015