Foliolum oktober 2017

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” Universitair Centrum voor Farmacie

Foliolum

Dementie

Oxytocine in patiënten met dementie

De effecten op het gedrag

Gedragsproblemen bij patiënten met dementie De behandeling hiervan

Uitgave 1 | Oktober 2017

Foliolum | Oktober 2017

Foliolum Editie 1 Oktober 2017

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” in samenwerking met het Universistair Centrum voor Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen

What’s inside

Redactioneel 2 Voorwoorden 3 Oxytonine in patients with dementia and apathy 6 Over de behandeling van probleemgedrag bij dementie 10 Korte wetenschappelijke feitjes Facultair 12 Alumnus 14 Student in het buitenland 18 afgestudeerden Pharmaciae Sacrum 16 Fotopagina 21 P.S.-Activiteiten 25 Even voorstellen... EJC 26 Eten met...

28 Column Assessoraat 29 Beleidsplan 31 Top 5 koffie 32 Puzzel 33 Colofon

1

Foliolum | Oktober 2017

Voorwoorden

Redactie

Bestuur

Redactioneel Geachte lezers,

Geachte lezer, beste P.S.-er,

Eindelijk is het zo ver; ons eerste nummer is bij jullie op de deurmat beland. In maart zijn wij samengesteld om voor jullie vier leuke nummers samen te stellen. Oktober leek op dat moment nog ver weg, maar bleek toch al dichtbij.

Een nieuw studiejaar is begonnen en iedereen heeft weer plaats genomen in de collegebanken.

Weer een nieuw jaar met nieuwe kansen, mogelijkheden en heel veel mooie avonturen.

Voor P.S. is het jaar langzamerhand weer begonnen. Wij hebben een bezoek gebracht aan Utrecht met het BBB en daarnaast hebben wij nieuwe eerstejaars verwelkomd met de Introductiedag en het kamp. Ik denk dat veel van ons vinden dat een jaar toch altijd voorbij vliegt en er altijd een boel dingen plaatsvinden die we ons niet meer kunnen herinneren. Stel je toch eens voor dat je niks meer kan herinneren, niet meer weet wie je zelf bent, wie je familie is of hoe je dagelijkse dingen moet doen.

Al snel werd besloten dat onze naam ‘Koffietijd’ moest zijn. Een kop koffie is immers heerlijk bij het lezen van het blad. Maar waar kan je deze koffie dan het beste halen? Hiervoor hebben wij de ideale oplossing gevonden: elk nummer wordt er koffie getest. Dit blad zijn de gangbesturen aan de beurt. Jullie zullen een antwoord krijgen op de vraag of P.S. de lekkerste koffie serveert.

Het thema van dit nummer is ‘Dementie’. De meeste van jullie kennen helaas wel iemand die lijdt aan dementie. Door de vergrijzing is dementie een steeds groter wordend probleem. Allereerst zal Dr. Ing. Peter van Domburg, neuroloog in het Zuyderland MC, vertellen over de behandeling van probleemgedrag bij dementie. Daarnaast zal Prof. Dr. Sophia de Rooij, hoofd van het Universitair Centrum voor Geriatrie van het UMCG, het effect van oxytonine bij patiënten met dementie behandelen. Wij hopen dat jullie veel leesplezier zullen beleven aan dit nummer.

Met vriendelijke groet, namens de “Koffietijd”

redactiecommissie

Charlotte Sikking h.t. praeses Redactiecommissie

2

De redactie heeft met het thema ´Dementie´ een erg mooi doch moeilijk onderwerp aangekaart.

De meeste mensen denken bij dementie gelijk aan de ziekte van Alzheimer, maar daarnaast zijn er nog vele andere soorten van dementie. Helaas maak ik zelf een bepaalde vorm van dementie van dichtbij mee, waardoor ik steeds herinnerd word aan hoe erg de ziekte is. Steeds meer onderzoeken vinden plaats en ik ben daarom ook benieuwd waar de redactie zich op heeft gericht en of er al meer bekend is over dementie.

Dit is het eerste Foliolum van redactie “Koffietijd” en ik ben benieuwd naar de nieuwe invulling die 2017-2018 de redactie aan het blad heeft gegeven. Dan rest mij nu alleen nog om u veel leesplezier te wensen!

Met vriendelijke groet, namens het 136e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” Keri Mangnus h.t. praeses

Foliolum | Oktober 2017

Oxytonine in patients with dementia and apathy

Professor Sophia E.J.A. de Rooij (1969) is a professor in Internal Medicine, specialized in Geriatric Medicine. In 2002 she set up a research group focussing on acute hospitalization of older people in the Academic Medical Center based in Amsterdam, The Netherlands. Currently, dr. de Rooij is head of the University Centre for Geriatric Medicine at the University Medical Center Groningen, University of Groningen, the Netherlands.

Over the past years, her focus has expanded to hospital outcomes and health services research.

She developed a number of serious games, relatively new approach in education, health promotion and behavioural change.

From 2013 to 2016 she was also president of the Dutch Society of Internal Medicine.

Summary Worldwide, the number of patients with dementia is increasing. Behavioral and psychological symptoms of dementia [BPSD] include agitation, depression, apathy, repetitive questioning, psychosis, aggression, sleeping problems, wandering, and a variety of inappropriate behaviors. One or more of these symptoms will eventually affect every patient with dementia over the course of their illness. These symptoms are amongst the most complex, stressful, and costly aspects of dementia care. They lead to poor patient health outcomes, healthcare problems, and financial loss for family caregivers.

Currently a multicenter trial is warranted to determine the therapeutic efficacy of intranasal oxytocin for behavioural symptoms in dementia with a special focus on apathy.

Apathy occurs in over 60% of the patients suffering from Alzheimer’s Disease (AD) or vascular dementia (VaD) and is a one of the major influencers of the quality of life of both caregivers and patients. The clinical signs considered within the defined concept of apathy are a common feature of prefrontal and basal ganglia lesions or dysfunction.

Small pilot studies show

some contradictory results in modulation of apathy caused by methylphenidate or antipsychotics.

Research suggests that the neuropeptide oxytocin is an important mediator for social behaviour, potentially enhancing empathy and prosocial behaviours.

Oxytocin administration to healthy adults or patients with autism improves emotional expression processing, empathy, and cooperative behaviour. Recently Finger [2015] demonstrated in a small sample of patients with frontotemporal dementia remarkable changes when oxytocin was compared with placebo, suggesting that intranasal oxytocin may improve levels of apathy and expressions of empathy, resulting in improved patient– caregiver interactions, based on informant interviews.

Although apathy is frequently [>60%] found in all forms of dementia, no studies in the trial registries could be yet retrieved that test a possible effect of oxytocin on apathy in AD or VaD. Dementia is characterised by a miscellaneous presentation of cognitive, functional and behavioural symptoms.

Behavioral symptoms of dementia (BPSD) are defined as “a heterogeneous set of psychological reactions,

3

Foliolum | Oktober 2017

Redactioneel

psychiatric symptoms and anomalous behaviors that appear in patients with dementia of any etiology” (Finkel et al., 1996). BPSD represent common clinical features of the dementia syndrome. Since the onset of cognitive decline, more than 80% of demented patients exhibit at least one neuropsychiatric symptom, with no significant difference in prevalence between Alzheimer’s disease (AD) and non-AD dementias (Lyketsos et al., 2002). The presence of BPSD are associated with several adverse outcomes, including a worse quality of life (Missotten et al., 2008), functional impairment (Peters et al., 2006), greater caregiver’s burden (Germain et al., 2009), and higher hospitalization rates (Voisin et al., 2010). Moreover, specific symptoms (e.g. apathy (Starkstein et al., 2006) and psychosis (Wilkosz et al., 2010)) are predictive of subsequent rapid cognitive decline. Therefore, the evaluation of BPSD represents a crucial component in the neurological assessment of patients with dementia. Among BPSD, apathy is a consistent symptom with negative prognostic and treatment implications. Apathy is perhaps the most common symptom of BPSD and can be found in all types of dementia (Clarke et al., 2008), but is most prominent in both Alzheimer’s disease (AD) and vascular dementia (VaD; Jonsson et al., 2010). In AD, apathy was found to occur in 61%–92% of patients (e.g. Landes et al., 2005) with an almost equally high prevalence in frontotemporal dementia (FTD; e.g. Mendez et al., 2008).

Apathy is assessed by a variety of methods. Both clinically and in research, these methods often range from administration of measurement scales to observational ratings of behaviours by an experienced or trained individual. These scales were self-assessments, informantbased or clinical semi-structured interviews for patients or informants. The widely used NPI, developed and validated in a generic dementia sample by Cummings et al. (1994), is often used as a reference standard for other apathy measures.

The highest quality, which had psychometrically favourable scales, were the dementia apathy interview and rating (DAIR) and the apathy evaluation scale-clinical version (AES-C) in Alzheimer’s disease. [Radakoviz 2015] Treatment of apathy might reduce caregiver distress, and maintain the level of daily functioning in patients recently diagnosed with dementia. An inventory of the clinical trial registry shows 61 completed or ongoing trials on apathy in patients with dementia,

4

most applying transcranial stimulation or with cholinesterase inhibitors, atypical antipsychotics and methylphenidate. Although several drug interventions have been assessed, largely in geriatric populations, most have been the subject of only one or a very small number of studies.

Recent evidence has highlighted a critical role for the neuropeptide and hormone oxytocin in the regulation of social behaviour in schizophrenia, enhancing empathy and prosocial behaviour. In autism, oxytocin seems to mediate empathy, cooperative behaviour and the processing of emotional expression [6-9 in study Finger]. Contradicting results have been found in frontotemporal dementia [FTD], one study [Finger ref 10] showed that a single dose of intranasal oxytocin versus placebo was associated with a transient improvement in social and neuropsychiatric behaviour in patients with FTD. The double-blind, placebo controlled pilot trial of Finger and colleagues (2015) showed after an administration of twice a day a well-tolerated dose regime. Finger also demonstrated in this feasibility study changes in subscales of the instruments in patients with oxytocin compared to placebo, regarding the level of apathy and expressions of empathy resulting in improved patient-caregiver interactions.

These results may support the role of frontalsubcortical circuitry abnormality in the etiology of apathy, which may also occur in dementia. Recent studies in both animal models and humans suggest that the neuropeptide oxytocin is an important mediator of social behaviour and that oxytocin may facilitate the recognition of emotions, theory of mind processing and prosocial behaviours (Donaldson and Young, 2008). Together, these findings suggest that upregulation of oxytocin dependent mechanisms of social and emotional cognition may be a valuable treatment approach in patients with FTD and perhaps also in patients with apathy in other forms of dementia, as in AD or VaD.

Future research Because apathy in AD, in VaD and in mixed dementias associated with poorer quality of life, greater functional impairment, greater caregiver burden, increased risk of institutionalization and higher financial burden, it is an important treatment target. Important research questions are whether oxytocin compared to placebo may improve the symptoms of apathy and whether oxytocin compared to placebo improves the patient–caregiver interactions (based on informant interviews).

Literature [not complete] 1.

Adam J. Guastella et al. A single dose of oxytocin nasal spray improves higher-order social cognition in schizophrenia.

[2015] 2.

B. B. Averbeck et al. Emotion recognition and oxytocin in patients with schizophrenia [2011] 3.

Adam J. Guastella et al. Intranasal Oxytocin Improves Emotion Recognition for Youth with Autism Spectrum Disorders.

[2010] 4.

Oksana Bukovskaya et al. Oxytocin and Social Cognitions in Schizophrenia: A Systematic Review. [2016] 5.

Adam J. Guastella et al. Oxytocin Increases Gaze to the Eye Region of Human Faces. [2008] 6.

Elisabeth Finger et al. Oxytocin for frontotemporal dementia A randomized dose-finding study of safety and tolerability. [2015] 7.

Brendan Guercio et al. The Apathy Evaluation Scale: A Comparison of Subject, Informant, and Clinician Report in Cognitively Normal Elderly and Mild Cognitive Impairment. [2015]

5

Redactioneel

Foliolum | Oktober 2017

Foliolum | Oktober 2017

Over de behandeling van probleemgedrag bij dementie Wie kent haar inmiddels niet,

Dr. Ing. Peter H.M.F. van Domburg heeft in 1977 de HTS Werktuigbouwkunde afgerond, waarna hij is begonnen met de opleiding Geneeskunde.

Hierna is hij opgeleid tot huisarts en is hij gepromoveerd op het onderwerp “The Human Substantia Nigra and Ventral Tegmental Area in Aging and Aging diseases”. In 1995 heeft hij het specialisme Neurologie en Klinische Neurofysiologie afgerond.

Tegenwoordig is Peter van Domburg werkzaam als Neuroloog in Zuyderland MC in Geleen-Sittard.

6

de 55-jarige patiënte Auguste D, met de twijfelachtige eer de eerste persoon te zijn waarbij naar huidige maatstaven de diagnose Alzheimer dementie (AD) is gesteld. Destijds (1901) was zij echter vanwege gedragsproblemen opgenomen in een zorginstelling van Frankfurt en niet vanwege de diagnose “dementie”. (1) Thuis waren er onvoorspelbare o p w i n d i n g s t o e s ta n d e n en dat werd onhoudbaar.

Haar echtgenoot, een spoorwegambtenaar, kon toen nog geen “zorgverlof” opnemen of thuishulp vragen bij een regionaal centrum voor indicatiestelling van zorg. Zonder die noodzakelijke aanpassingen ging haar denken en beleven een eigen vreemde weg, die leidde tot wanen en achterdocht. Pas achteraf bleek dat samen te hangen met de afwijkingen in haar hersenen, die Alois Alzheimer na haar overlijden in 1906 vond onder de microscoop. Ruim honderd jaar later moeten we ons afvragen of enkel deze voor AD kenmerkende “seniele plaques en tangles” de oorzaak zijn van die gedragsproblemen.

De samenhang is duidelijk, want zo’n 90 % van de mensen met dementie ontwikkelt in de loop van de ziekte enigerlei vorm van probleemgedrag. (2) Maar we weten ook dat die plaques en tangles alléén nog geen probleemgedrag veroorzaken.

Toch wordt er vele malen meer geïnvesteerd in het onderzoek naar deze afwijkingen dan in de analyse en behandeling van probleemgedrag, terwijl juist dit -nog meer dan de ziekte zelf- de kwaliteit van leven in hoge mate verstoort. (3) De laatste decennia werd steeds duidelijker dat “probleemgedrag” niet zomaar een symptoom van de ziekte dementie is. Alledaagse interne of externe prikkels kunnen in onze disfunctionerende hersenen juist ook tot ongemak voor de dementerende zélf leiden, als die niet in staat is om daar op adequate wijze mee om te gaan. Naast het “gedrag” dat daaruit voortkomt, wordt nu dan vooral dit ongemak bij de patiënt zelf benadrukt, met de huidige term “Behavioral and Psychological Symptoms in Dementia” (BPSD), die het gangbare begrip “probleemgedrag”, vooral ook in de verpleeghuiszorg, vervangt. (4) Als eerste stap naar de behandeling daarvan is nu een goede omschrijving van de mogelijke antecedenten, de vorm van distress die daaruit voortvloeit en een mogelijk behandeldoel vereist. (5) De psychologische symptomen kunnen vervolgens sterk variëren en bestaan uit angst, somberheid, eenzaamheid, frustratie, boosheid, pijn, moeheid, etc. Daarbij speelt ook nog eens het oorspronkelijke temperament van de persoon

en het type dementie een rol. Inmiddels hebben psychologen dan ook een hoofdrol in de analyse en behandeling van BPSD. De primair farmacologische behandeling, vooral ook in zorginstellingen, is zelfs steeds meer in een kwaad daglicht komen te staan. (6) Nu zijn de resultaten van farmacologische interventie ook vaak teleurstellend en de daaraan verbonden risico’s relatief hoog. (7) Maar moeten we er niet voor waken dat met het badwater niet ook het kind wordt weggegooid? BPSD blijft een groot probleem en wat is er op tegen om naast de gewenste psychologische verdieping ook te zoeken naar beter inzicht in pathofysiologische processen en de farmacologische beïnvloeding daarvan. In het ideale geval zullen beide elkaar aanvullen.

BPSD: beoordeling en behandeling De variatie aan verschijningsvormen van BPSD lijkt net zo groot als het aantal mensen met dementie, zoals al vroeg in de 19de eeuw werd opgemerkt door Jean-Etienne Dominique Esquirol en Philippe Pinel, in het beroemde Salpêtrière van Parijs. Dit “huis van bewaring” werd door hun toedoen een “zorginstelling”, omdat zij vaststelden dat het ongewenste gedrag van de “gevangenen” vaak samenhing met afwijkingen in de hersenen. (8) Onbegrepen gedrag kan juist ook een eerste teken zijn van latente dementie (zoals bij Auguste D gebeurde) en escaleren als zo’n verband niet tijdig wordt vastgesteld. (9) Maar de samenhang tussen “antecedenten” (somatisch, psychisch of sociaal), temperament, dementievorm en BPSD symptomen is complex en het lukt lang niet altijd om die als uitgangspunt voor een behandelplan te nemen. Farmacologische interventies blijven vaak onvermijdelijk vooral in acute situaties. De praktische mogelijkheden laten zich op z’n best alleen in grote lijnen, vaak op basis van klasse IV evidentie (“expert opinion”), beschrijven. (7,10) De grote variatie aan symptomen, de complexe samenhang tussen oorzaak en gevolg en de voorkeur voor niet-farmacologische interventies staan systematisch onderzoek in de weg. Wel is er een scala aan kleinere studies of anekdotisch bewijs waarmee de inzet van antidepressiva, stemmingsstabilisatoren, anxiolytica, antipsychotica, NMDA-receptor antagonisten en cholinesterase-remmers wisselend kan worden gerechtvaardigd. (7,10) De potentiele (vooral cardiovasculaire, maar ook cognitieve en motore) nadelen vereisen daarbij extra aandacht, omdat het gebruik

immers meestal off-label is. Bij meer omschreven stoornissen, zoals vitale depressie, psychose of delier is extra aandacht vereist voor de aanwezigheid van dementie, maar in elk geval wat meer evidentie voor een medicamenteuze aanpak. (15,16) Er zijn vele pogingen gedaan om orde te brengen in de veelheid aan BPSD verschijningsvormen.

Symptomen worden geclusterd om tenminste enige richting te geven aan de benadering, hetzij farmacologisch dan wel met psychosociale interventies, voor een categorie. Meestal worden de clusters “stemmingsstoornissen” (incl. angst), “psychotische symptomen” (m.n. ook hallucinaties en wanen), “apathie” (motivationele stoornissen) en “hyperactiviteit” onderscheiden.

(10) Enkele jaren geleden hebben wij met een aantal regionale deskundigen gezocht naar wetenschappelijke evidentie voor eventuele medicamenteuze behandeling van de veel voorkomende hyperactieve symptomen “agitatie en agressie”, die vaak onvoldoende nietmedicamenteus behandelbaar zijn (figuur 1). (14) Zo’n algoritme biedt in elk geval de mogelijkheid van toetsing en verder onderzoek, zowel geïsoleerd als in combinatie met nietfarmacologische interventies. Dat die laatste momenteel veel meer aandacht krijgen blijkt wel uit de veelheid publicaties en meta-analyses.

(15) Onderzoek naar pathofysiologische factoren of functioneel-anatomische modellen zijn daarentegen schaars (16-18), in schril contrast met een zich snel ontwikkelende biologische psychiatrie. Een typisch gevolg van de verwijding tussen neurologie en psychiatrie, het onderscheid “organisch” of “psychisch”, terwijl toch de neurowetenschappen, maar ook de medische praktijk, overduidelijk laten zien dat zo’n onderscheid kunstmatig is.

De ziekte van Parkinson als model Dat er een samenhang is tussen gedrag, neurodegeneratie, omgevingsfactoren, persoonlijkheidsfactoren en de daaruit voortkomende psychologische stressoren hebben we vooral ook geleerd uit ervaringen met de behandeling van de ziekte van Parkinson.

Historisch ging het aanvankelijk om een enkel motorisch ziektebeeld, waarbij toenemende akinesie en verlies aan spontane motoriek slechts schijnbaar leidde tot verlies van expressie mogelijkheden en emotionele vervlakking. Met de komst van dopamine in 60er jaren veranderde dit allereerst in positieve zin. (19) Patiënten leken bevrijd uit hun expressie-loze bestaan,

7

Redactioneel

Foliolum | Oktober 2017

Foliolum | Oktober 2017

Redactioneel

wat ook op psychologisch vlak een evidente winst betekende. Een neurodegeneratieve ziekte bleek vooral samen te hangen met een tekort aan een enkele neurotransmitter, met evident behandelperspectief. Nog voor de eenzijdigheid en ook keerzijde van dit model echt duidelijk werd, leek een soortgelijke benadering veelbelovend voor AD, toen een selectief verlies aan cholinerge neuronen een belangrijke rol leek te spelen. (20) Dat cholinesteraseremmers maar zeer beperkt effect hebben op complexe cognitieve functies (en soms indirect weer wel op gedrag) gaf ze een bescheiden plaats in de behandeling. Het grote succes van levodopa therapie heeft daarentegen, met veel vallen en opstaan, geleid tot een ongekende groei aan inzichten in de werking van functionele netwerken, die een cruciale rol spelen in de mysterieuze wisselwerking van motorische, cognitieve, emotionele en gedragsmatige verschijnselen.

(21) Nog dagelijks is het Parkinson spreekuur ook een soort laboratorium waarin we, alle ethische reserves ten spijt, noodgedwongen experimenteren met de werking van meerdere (overwegend monoaminerge, maar dus ook cholinerge) farmaca, om vooral te komen tot een optimale, op het individu en zijn/ haar leefsituatie afgestemde, behandeling.

Vervolgens helpen ons vooral de patiënten zelf aan een beter inzicht in de werking van farmaca op de meest uiteenlopende aspecten van ons persoonlijke bestaan. Ervaring en ambacht zijn hierbij nog onvoldoende vervangbaar door evidence based protocollen of regelgeving.

Dat dit hoge eisen stelt aan de integriteit van behandelaars moge duidelijk zijn. Voor een soortgelijke ontwikkeling in de benadering van BPSD zouden goed werkende multidisciplinaire teams en een “overhead” die toeziet op een wetenschappelijke verantwoording en onderzoek wellicht een nieuwe uitdaging.

Referenties

8

1. Maurer K, et al. (1997) Auguste D and Alzheimer’s disease. Lancet 349;1546-1549.

2. Steinberg M, et al. (2008). Point and 5-year period prevalence of neuropsychiatric symptoms in dementia: the Cache County Study. Int J Geriatr Psychiatry;23:170-177.

3. Kat M (2009) The neuropsychiatry of dementia. Thesis, Amsterdam 2009.

4. International Psychogeriatric Association (2012). The IPA Complete Guides to Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia. Cheshire: Gardiner-Caldwell Communications.

5. Verenso, NVVA (2008). Richtlijn probleemgedrag. www. v e r e n s o. n l /a s s e ts / U p loa d s / D ow n loa d s / R i ch t l i j n e n / VER00316Probleemgedragherzien02.pdf 6. Oudewortel L. (2013) Antipsychotica bij probleemgedrag bij dementie in verpleegen verzorgingshuizen.

Geneesmiddelenbulletin;47:27-33.

7. Jun Wang, et al. (2015) Pharmacological treatment of neuropsychiatric symptoms in Alzheimer’s disease: a systematic review and meta-analysis. JNNP;86:101-109.

8. Ackerknecht EH. (1993) Voorwoord. In: Esquirol JED: Geestesziekten. Candide, Amsterdam.

9. Van der Mussele S, et al. (2013) Behavioral symptoms in mild cognitive impairment as compared with Alzheimer’s disease and healthy older adults. Int J Geriatr Psychiatry; 28:265-275.

10. Madhusoodanan & Ting (2014) Pharmacological management of behavioral symptoms associated with dementia. World Journal of Psychiatry;4(4):72-79.

11. Goodarzi Z & Ismail Z (2017) A practical approach to detection and treatment of depression in Parkinson disease and dementia.

Neurol Clin Pract;7:128-140.

12. Abi Rayner (2007) Managing Psychotic Symptoms in the Older Patient. Geriatrics and Aging;10(4):241-245.

13. Aalten P, et al. (2008) Consistency of neuropsychiatric syndromes across dementias: results from the European Alzheimer Disease Consortium. Part II. Dement Geriatr Cogn Disord;25:1-8.

14. Domburg P van, et al. (2013) Agitatie en agressie bij dementie: ontwerp van een evidence-based algoritme voor medicamenteuze behandeling. T Neuropsychiat en Gedragsneurol;2:36-44.

15. Abraha I, et al. (2017) Systematic review of systematic reviews of non-pharmacological interventions to treat behavioural disturbances in older patients with dementia. The SENATOROnTop series. BMJ Open;7:e012759. Doi:10.1136/bmjopen-2016-012759.

16. Rosen HJ, et al. (2005) Neuroanatomical correlates of behavioural disorders in dementia. Brain;128:2612-2625.

17. Kaye ED, et al. (2010) Frontotemporal dementia and pharmacologic interventions. Th J neuropsychiat Clin Neurosci;22:19-29.

18. Moretti R & Signori R (2016) Neural correlates for apathy: Frontal-prefrontal and parietal cortical-subcortical circuits.

Frontiers in Aging Neuroscience;8:Article289,1-13.

19. Marsden CA (2006) Dopamine: the rewarding years. Br J Pharmacol;147:S136-S144.

20. Contestabile A. (2010). The history of the cholinergic hypothesis. Behav Brain Res;221:334-40.

21. Schultz W (2007) Multiple dopamine functions at different time courses. Annu Rev Neurosci;30:259-288.

Redactioneel

Foliolum | Oktober 2017

Figuur 1

9

Foliolum | Oktober 2017

Korte wetenschappelijke feitjes

Redactioneel

SELFIES Wist je dat de hoek van de lichtval heel erg belangrijk is in de kunst van het selfies-nemen? Het portret is het beste wanneer het licht onder een hoek van boven op het gelaat valt.

Rembrandt van Rijn zelve hanteerde een hoek van circa 45° horizontaal én verticaal, waarbij er nog wat licht DNA op de wang aan de schaduwzijde Er is de afgelopen van het gezicht valt. decennia ontzettend veel ontwikkeling geweest op het gebied van het vaststellen van iemands identiteit. Maar wist je dat niet alleen vingerafdrukken en patronen in de tong iemand DNA kunnen doen verklappen? Uit onderzoek is gebleken dat elk mens verschillend reageert op bepaalde afbeeldingen. Het patroon van de hersengolven die door iemand brei gaan tijdens het zien van DRAAGVADER foto’s is voor elk Wist je dat bij persoon uniek. zeepaardjes niet het vrouwtje, maar het mannetje zwanger wordt? Dit komt omdat het vrouwtje tijdens de paring haar eitjes in de zogeheten broedbuidel van Het mannetje deponeert. Hier bevrucht hij de eitjes en voedt en beschermt hij ze vervolgens ook. Het mannetje is 10 tot 25 dagen “zwanger”, waarna hij zijn buik meerdere keren aanspant waardoor de jongen naar OREN buiten worden Wist je dat je oren geduwd. nooit stoppen met groeien?

Dit komt omdat de oren voornamelijk bestaan uit kraakbeen, wat je hele leven lang blijft groeien. Ook verliest kraakbeen naarmate je ouder wordt zijn elasticiteit, waardoor je oren gaan hangen en het dus ook een deel schijn is hoeveel je oren nog groeien. Per jaar groeien je oren ongeveer 0,22 millimeter.

10

Foliolum | Oktober 2017

Redactioneel

Korte wetenschappelijke feitjes BEESTJES Een nieuwe ontwikkeling in de wereld van de geneeskunde: kleine beestjes laten kruipen op open wonden als medische behandeling. Het gaat hierbij om maden van de groene vleesvlieg, die het dode weefsel in de wond op eten en enzymen uitscheiden die het herstellingproces ondersteunen. Ook maken ze micro-organismen onschadelijk, wat een veelbelovend verschijnsel is voor mensen die niet goed op antibiotica reageren.

3D-printer Wist je dat er dit jaar in Amsterdam een voetgangersbrug wordt gerealiseerd die gemaakt is door een 3D-printer? Ontwerpers van TU Delft en het bedrijf MX3D werken hier op moment aan. Dit zou een primeur zijn voor de 3D-print industrie in ons land.

RUIMTEKOFFIE Wist je dat vloeistoffen zich anders gedragen in gewichtsloze toestand dan op aarde?

Wij als “Koffietijd” vroegen ons af hoe de astronauten in het ISS dan tijd voor hun koffie maakten. Nou, er is een speciale koffiekop ontwikkeld om dit probleem op te lossen. De kop heeft een spits toelopende voorzijde, wat ervoor zorgt dat de oppervlaktespanning en de BIOLOGISCHE capillaire werking niet kunnen KLOK veroorzaken dat de Wist je dat palmitinezuur, koffie als ware een belangrijk verzadigd plakkerig vetzuur in ons Westerse dieet, wordt. de biologische klok verstoort?

Onderzoekers in Texas hebben gevonden dat dit vetzuur de klok van onze immuun cellen namelijk doet achterlopen. Dit is overigens ook één van de redenen dat vet eten het risico op vele ziekten verhoogd: de ontregeling van de immuun cellen zorgt voor ontstekingsverschijnselen.

11

Wall o

of fame

Foliolum | Oktober 2017

Alumnus Karen Oude Luttikhuis ‘‘Al met al spreekt de openbare apotheek mij heel erg aan vanwege de diversiteit van de werkzaamheden en het directe contact met de patiënt.‘‘

Facultair

Tegen het einde van mijn studie begon ik mij toch een beetje te oriënteren in de verschillende mogelijkheden die de farmacie te bieden heeft.

De carrièredag van P.S. biedt een uitstekende kans hiervoor. Tevens ben ik nog naar een beroependag, georganiseerd door de K.N.P.S.V. geweest. Echter was het mij al vrij snel duidelijk wat ik wilde. Ik wilde ‘gewoon’ in een apotheek werken. Het was destijds helemaal niet zo stoer om dit uit te spreken. Als klassikaal gevraagd werd welke kant je op wilde, was ik samen met twee anderen vaak de enige die de kant van de openbare farmacie wilden kiezen. Het blijkt echter dat toch vaak voor de openbare farmacie gekozen wordt. Zeker geen verkeerde keuze naar mijn mening.

Na mijn afstuderen ben ik eerst op reis gegaan.

Achteraf gezien was ik denk ik nog veel langer weggegaan. Het is hét moment om een reis te maken, je hebt immers geen verplichtingen meer qua studie, maar ook nog geen verplichtingen qua werk. Aanrader! Inmiddels was het halverwege december. De kerstdrukte in de apotheek stond eraan te komen, evenals het begin van mijn werkzaamheden bij de Goorse apotheek. Ik wilde erg graag ‘terug’ naar de plek waar ik ooit opgegroeid was. Niet alleen omdat mijn familie dan dichtbij woont, ook omdat het mij aanspreekt hoe de mensen in deze regio zijn.

Deze

14

baan

heb

ik

gevonden

via

de

farmavacaturebank. Dit is een site van de Vereniging van Jonge Apothekers (VJA).

Ongeveer vijf maanden voordat ik afstudeerde ben ik begonnen met kijken op deze site. Het aantal vacatures in de noordelijke regio’s en ook Overijssel was niet altijd even hoog. Dit hoeft niet erg te zijn, er hoeft immers maar één passende vacature bij te zitten. Voor mij zat deze er in de maand juli bij. Maar helaas, de werkzaamheden zouden per oktober starten, zo stond in de vacaturebeschrijving. Ik zou pas in november afgestudeerd zijn. Daarnaast was mijn reis al geboekt, dus zou ik pas in december kunnen starten. Ik heb toen gebeld naar de apotheek en gevraagd of er ook een mogelijkheid was om pas later te kunnen starten. Er werd aangegeven dat dit waarschijnlijk geen probleem zou zijn en dat ik gewoon mijn brief en CV op moest sturen.

Op 1 september was mijn sollicitatiegesprek. Een paar dagen later, toen ik onderweg was naar college, werd ik gebeld dat ik was aangenomen.

Het is dus heel goed mogelijk om een baan te hebben voorafgaand aan het afstuderen.

Daarnaast zou ik zeker proberen te overleggen over de ingangsdatum, zodat je na de opleiding nog even vrij bent (had ik al gezegd dat een reis of vakantie een goed idee is?).

Hoewel het als de dag van gisteren voelt dat ik nog in Groningen studeerde, ben ik inmiddels alweer acht maanden aan het werk in de openbare apotheek. Ik werk in de Goorse

Foliolum | Oktober 2017 apotheek als apotheker in de registratiefase.

Ik ben in opleiding tot openbaar apotheker. Bij afstuderen ben je immers nog geen openbaar apotheker maar gewoon apotheker. Deze opleiding duurt twee jaar, waarbij ik begeleiding krijg van mijn praktijkopleider, dhr. Trooster.

Er zijn diverse praktijkonderdelen die ik moet uitvoeren in de apotheek waarbij mijn praktijkopleider mij moet beoordelen. Daarnaast zijn er centrale studiedagen waarvoor ik elke maand nog ongeveer één dag in de week naar Utrecht ga. Ik volg deze opleiding om mij te kunnen verdiepen in de werkzaamheden in de openbare apotheek, maar ook om opgedane kennis direct in de praktijk toe te kunnen passen.

Mijn werkzaamheden in de apotheek zijn ook gericht op deze opleiding. Ik krijg alle ruimte om mij persoonlijk te ontwikkelen.

leverbaar is door de groothandel. Een huisarts die langskomt voor een euthanasieverzoek of een aanvraag voor een medicatiecassette.

Laatst hadden we bijvoorbeeld drie aanvragen voor een cassette op één dag. Wij maken deze cassettes nog zelf in onzeLAF-kast. Het komt allemaal voor. Het is alleen zo dat je nooit van tevoren kan voorspellen hoe druk je dag zal zijn. De dagen gaan altijd heel snel voorbij, het weekend vaak nog veel sneller. Al met al spreekt de openbare apotheek mij heel erg aan vanwege de diversiteit van de werkzaamheden en het directe contact met de patiënt.

Facultair

Ik begin de dag met het bekijken van de binnengekomen mails. Vervolgens ga ik MFB’s beoordelen (medisch farmaceutische beslisregels). Dit zijn bijvoorbeeld meldingen waarbij een patiënt een NSAID heeft gekregen zonder maagbescherming. Daarna ben ik vaak bezig met een klein of groot project. Afgelopen week ben ik bijvoorbeeld bezig geweest met het voorbereiden van een FTO. Dit is een samenkomst van huisartsen en apothekers, waarbij elk FTO een ander onderwerp aan bod komt. Daarnaast ben ik afgelopen week bezig geweest met het voorbereiden van een presentatie die ik tijdens de werkbespreking met assistentes zal gaan houden. Tussendoor plan ik afspraken met patiënten in voor een medicatiebeoordeling.

Dagelijks help ik even op de werkvloer. Dit is niet nodig maar ik vind het erg leuk om te doen. Even aan de balie staan of even wat medicijnen in de kast klaar leggen. Ook vind ik het altijd fijn om even van mijn stoel af te komen en een rondje te lopen door de apotheek. Op donderdag en vrijdag ben ik altijd de dag-apotheker. Dit houdt in dat ik het aanspreekpunt ben voor de assistentes met alle vragen. Daarnaast verzorg ik de receptcontrole. Als er andere problemen zijn, dien ik deze ook op te lossen. Ik heb inmiddels al geleerd dat dit lang niet altijd problemen zijn die je tijdens de opleiding leert. Zo was afgelopen week de elektrische schuifdeur kapot en was er een storing met de printer. Het bijzondere is dat assistentes wel van je verwachten dat je dit allemaal op kan lossen. Maar ook farmaceutisch gerelateerde problemen komen voor. Een recept van een specialist waar een vraag over is of een aanvraag voor een baxter. Een voorschrift van de arts waarbij het geneesmiddel niet

15

Foliolum | Oktober 2017

Student in het buitenland

Door: Inge Arfman

Facultair

getraind. Tijdens deze conferenties werd ons duidelijk hoe schrikbarend weinig apothekers Op 11 maart 2017 begon onze reis naar het verre en wisten van bijvoorbeeld de menstruatiecyclus warme Ghana. Onze reis begon in de hoofdstad of anticonceptie.

Accra waar wij onze eerste dag direct een cultuurshock te verwerken kregen. Op weg De organisatie rondom de conferenties ging naar het strand werd onze APK-afgekeurde- geheel op z’n Ghanees, want een reisdag taxi bij ieder rood verkeerslicht zo ongeveer (van 3 uur) is natuurlijk zo vermoeiend dat belaagd door kinderen en vrouwen die spullen alleen nog maar ingecheckt kan worden bij wilden verkopen danwel bedelden voor geld. het hotel. En ook na de conferentie is een Vervolgens moesten ze zich snel uit de voeten hotelovernachting noodzakelijk, omdat terug maken wanneer het licht op groen sprong en rijden (met chauffeur) erg veel van Ghanezen alle auto’s, tro tro’s en taxi’s als gekken door vergt. Hierdoor hadden wij veel vrije tijd en de straten reden. Want ja, rechts inhalen of hebben wij tijdens onze stagedagen kunnen links inhalen dat maakt allemaal niet uit in genieten van een aantal hotels, de zon, het strand en verschillende steden.

Ghana en een snelheidslimiet kennen ze niet.

Onze stage begon een dag later bij de gezondheidsorganisatie Health Acess Network (HAN). Op dat moment liep er een project over Family planning. Gezien Ghana door het hoge geboortecijfer (6 à 7 kinderen is geen uitzondering) uit z’n voegen begint te groeien en de economie door de overbevolking in elkaar stort, vond de HAN het nodig tijd om apothekers wat meer over anticonceptie en family planning bij te brengen. Wij hebben vier conferenties in verschillende steden bijgewoond, waar de huidige kennis van de apothekers uit de regio werd getest en

16

Voordat wij onze reis vervolgden naar ons tweede stageadres in Kumasi hebben wij nog een bruiloft bijgewoond. Daar werden wij hartelijk ontvangen door het voor ons onbekende bruidspaar en werden wij tot ereleden uitgeroepen op de bruiloft. We mochten plaatsnemen naast de ouders van de bruid en zij vonden het allemaal prachtig dat wij er waren, maar wij voelden ons wel enigszins ongemakkelijk toen we voor alle genodigden uit langs het buffet liepen.

In Kumasi aangekomen sliepen wij in een afgelegen guesthouse en kwamen in een oase van rust na het chaotische Accra. En daar waar het avondeten (na gemaakte afspraken met de gastvrouw) in Accra wel eens misliep, kregen wij in Kumasi wel iedere avond kip met rijst voorgeschoteld zoals afgesproken. De stage in Kumasi vond plaats in een bereidingsapotheek.

Iedere dag vond er een productie plaats en wij hebben vooral oogdruppels en oordruppels bereid. Dit vond plaats in een steriele ruimte waar een pan van 10 L en een grote soeplepel al klaar

Foliolum | Oktober 2017 stonden voor het bereiden van de de druppels.

Vervolgens werden alle vervolgstappen van uitvullen tot doosjes vouwen handmatig uitgevoerd tot het eindproduct. Hiernaast hebben wij ons nog bezig gehouden met het schrijven van bijsluiters en het opstellen van SOP’s en bereidingsprotocollen. Na een week behoorlijk wat oogdruppels te hebben gezien, ontmoette we onze mede Ghanareizigers Theo en Jeroen en hebben wij onze toch-al-slapende apotheker gedag gezegd voor de rest van de middag om ervaringen uit te wisselen en clubbies te drinken.

assistenten uit te gaan.

Na onze stage in Berekum hadden wij nog twee weken om door Ghana te reizen. We vertrokken na naar Nkoranza waar wij het PPC Hand in Hand project bezochten, aapjes hebben geaaid en de African Rock en een amper druppelende ‘’waterval’’ hebben gezien.

Vervolgens gingen wij olifanten spotten in Mole en reisden we in 24uur af naar de Volta region. De Volta is de meest groene regio van Ghana en had indrukwekkende watervallen.

De laatste dagen hebben wij op twee stranden vertoefd en vlogen we na 8 weken weer terug naar het koude Nederland.

Wij zouden tijdens deze stage de prevalentie van de huidziekte Hidradenitis suppurativa onderzoeken onder de Ghanezen. Maar het bleek dat de aanvraag voor ons project niet goed over was gekomen vanaf onze begeleider uit Accra, waardoor wij het project niet mochten beginnen. Vervolgens hebben wij twee weken in de ziekenhuisapotheek meegedraaid en aangezien veel mensen zonder medicatie weg gingen, omdat deze niet op voorraad was. De Esther Pierik, Saskia Mulder en Inge Arfman weekenden in Berekum zochten wij uitweg naar de grotere naastliggende stad Sunyani, om aan een zwembad te vertoeven of samen met de co-

17

Facultair

Na Kumasi vervolgden we onze reis naar Berekum.

Een klein plaatsje in het westen van Ghana, waar wij vanuit Kumasi een schappelijke 5,5 uur hebben gedaan over 160 km. Bij het ziekenhuis aangekomen, hoorden wij al snel dat er ook vier Nederlandse co-assistenten op de campus verbleven, wat voor ons een aangename verrassing was na 4 weken vrijwel alleen Ghanezen te hebben gezien.

Foliolum | Oktober 2017

Afgestudeerden

Facultair

afgestudeerde

vakgroep

Mark Hendriks

Chemische en Farmaceutische Biologie

Marieke Corzaan Kjell Bakker Daan Odink Juliëtte Spronk Oekie Weggemans Lotte Westbroek

Farmaceutische Technologie en Biofarmacie Farmaceutische Technologie en Biofarmacie Farmaceutische Technologie en Biofarmacie Farmaceutische Technologie en Farmacie Farmaceutische Technologie en Farmacie Farmaceutische Technologie en Farmacie

Sule Çulha Jacolien Theijnlink Aukje Assendorp Renske Glerum Julia Möhlmann

Farmacokinetiek, Toxicologie en Targeting Farmacokinetiek, Toxicologie en Targeting Farmacokinetiek, Toxicologie en Targeting Farmacokinetiek, Toxicologie en Targeting Farmacokinetiek, Toxicologie en Targeting

Kim Alting Manon Bakker Eefje Bergsma Steffi Samaniego Cameron Sjoukje Velthuijs Annefleur Bakker Irene Douma Loes ter Heijne Simon van der Pol

Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie

Froucke van Gosliga Thomas Leferink Leander Lijzenga Kim Linnemann Marlanka Zuur

Klinische Farmacie en Farmacologie Klinische Farmacie en Farmacologie Klinische Farmacie en Farmacologie Klinische Farmacie en Farmacologie Klinische Farmacie en Farmacologie

Suray Alikhil Bouke Comello Tammo Meyer

Moleculaire Farmacologie Moleculaire Farmacologie Moleculaire Farmacologie

Gefeliciteerd met het behalen van jullie bul!

18

it always seems impossible until it’s done nelson mandela

19

Facultair

Afgestudeerden

Foliolum | Oktober 2017

P.S.-activiteiten

Foliolum | Oktober 2017

Pharmalead workshop Door: Niels Jacobs Op vrijdag 7 juli 2017 vertrokken we met een groep van zeven personen richting het altijd mooie Baarn. We waren namelijk op weg naar het hoofdkantoor van Pharmalead.

Pharmalead is een detacheringsbureau voor professionals in de farmaceutische zorg. Het is dus niet alleen een bureau voor apothekers, maar ook voor apothekersassistenten en farmaciestudenten.

Na een gezellige treinreis van ongeveer 2 uur en een mooie wandeling door Baarn kwamen we aan bij het hoofdkantoor van Pharmalead.

We werden ontvangen met heerlijke drankjes en heerlijke hapjes. Het eerste onderdeel van het programma was een rondleiding door het hoofdkantoor. Op het moment dat wij langskwamen zaten ze nog niet zo lang in dit pand, dus alles was splinternieuw. Ook hing er een hele gezellige ontspannen sfeer.

Na deze workshop was het tijd voor een heerlijk driegangen diner, gemaakt door de huis kok van Pharmalead. We begonnen met een overheerlijke carpaccio van watermeloen en haloumi.

Vervolgens kregen we een overheerlijke groentelasagne voorgeschoteld. Last but not least kregen we een heerlijke Spaanse natte cake met verschillende bolletjes ijs.

Na een kleine borrel was het weer tijd om naar Groningen te gaan. Moe, maar voldaan stapten we in de trein voor de lange reis naar Groningen.

Pharmaciae Sacrum

Na de rondleiding kregen we een workshop marketing in de Farmacie. Hierin werden eerst de principes van de marketing uitgelegd. We begonnen met het onderscheidend vermogen van verschillende apotheken. Zo is het belangrijk om te bepalen wat jouw klanten/patiënten van jou verwachten. Een bejaarde man verwacht natuurlijk iets heel anders van de apotheek dan een jonge moeder. Vervolgens is het van belang hoe je aan je klanten laat zien dat jij die rol kan vervullen. Voor oudere patiënten moet je daarom andere kanalen gebruiken.

Apothekers hebben echter ook een imago probleem. De patiënt ziet de apotheek bijna nooit en vraagt zich af wat een apotheker nu precies toevoegt. Dit is op zich een redelijke vraag, want je wilt wel weten waar je voor betaalt. Tijdens de discussie die op dit probleem volgde kwam een uitspraak voorbij, die iedere farmaciestudent en apotheker paraat zou moeten hebben, volgens mijn bescheidde mening. “Zou je met een vliegtuig vliegen als je wist dat er geen piloot in het vliegtuig zit? Want de apotheker is de piloot van de apotheek. Als het goed gaat zie je de apotheker niet, maar de apotheker is er voor de momenten dat het niet goed gaat.”

21

Foliolum | Oktober 2017

P.S.-activiteiten Het JaarAfsluitingsKamp

Door: Jules van Boven Op 9, 10, en 11 juni heeft het prachtige JaarAfsluitingsKamp wederom plaatsgevonden.

Op de eerste dag was de JAK commissie ‘Jak Daniels’ in de weer om het kamp op te zetten op de A-Hoeve in Luddeweer. De dag begon regenachtig. Als suikerklontjes begonnen wij te twijfelen of die dag nog het mooie weer het kamp zou naderen. Gelukkig bleek dit zo te zijn. Na de partytent in de regen opgezet te hebben, begon de zonneschijn onze kleertjes en bolletjes op te warmen. In de avond arriveerden de nuchtere en minder nuchtere deelnemers op het kamp, die na aankomst meteen hun tenten gingen opzetten, of iets wat daar verdacht veel op leek.

Pharmaciae Sacrum

Na een bakje patat, een snack naar keuze en een uitgeknepen pakje saus kon het feestje voor iedereen beginnen. Drankkaarten vlogen over de toonbank, feestelijke muziek werd gespind en de tap begon goudgele rakkers uit te proesten.

De eerste avond op het JAK was daarmee een groot succes. Iedereen had zich volgens het thema “Hels met Jak Daniels” verkleed. Op de muziek werd dan ook duivels gedanst. Nummers zoals ‘Kind van de Duivel’ en ‘Highway to Hell’ ontbraken dan ook niet op deze avond.

De volgende ochtend kon het tostifeest beginnen. Vele tostiapparaten waren aanwezig, zodat de brakke brigade op het kamp zich kon voorzien van een natte tosti. Ook waren er percolators geïnstalleerd zodat koffie-entheeverslaafden niet met trillende handjes het kamp hoefden te verlaten. Na een obstiperend ontbijtje begaf iedereen zich steunend en kreunend naar de Buitendag in het Grunopark te Harkstede.

22

Op de briljante Buitendag waren dit jaar twee vermakelijke activiteiten te doen, namelijk ‘banaanvaren’ en ‘billboarden’. Het banaanvaren was hilarisch. De bestuurder van de boot was actief bezig met een bochtenspel, wat menig banaanvaarder in het nauw dreef. Na een paar moeilijke bochten genomen te hebben was er altijd wel 1 slachtoffer die zich in het koude water begaf. De drenkelingen konden zich daarna wel weer op de banaan positioneren voor een tweede ronde.

Het billboarden was ook zeker vermakelijk.

Een deel van de Buitendag gangers heeft zich ook hier kostelijk vermaakt. Voor de schrijver van dit stuk was tweemaal van de schans wel genoeg, aangezien hij zichzelf op twee hele rare manieren in het water heeft verschanst. Ook was er een lunch aanwezig voor iedereen, bestaande uit twee luxe belegde broodjes, een stuk fruit en een flesje water per persoon. Kortom, je kwam niks te kort op de Buitendag!

Die avond werd er gebarbecued en drankbingo gespeeld. De commissie ‘Jak Daniels’ had geen idee of drankbingo wel een succes zou worden die avond. Tot hun verbazing zag de commissie na een tijdje dat er mensen op tafels gingen staan en dat er mensen stoelen in de lucht hielden.

Schuddebuikend concludeerde de commissie dat drankbingo een groot succes was.

Na de drankbingo kon het themafeest ‘Strak in ’t pak naar ’t JAK’ beginnen. De themakleding die gedragen werd varieerde van gabberachtig tot business casual. Ook dit feest was natuurlijk een succes, omdat de drankbingo al vele mensen de das om deed. Er was dan ook niet heel veel meer nodig om de gemoedstoestand van het publiek goed te houden, behalve een mengpaneelbediener en twee toerekeningsvatbare tappers.

Op zondag 11 juni was het feestje helaas alweer voorbij. Na een tostiontbijtje verliet men brakkie het jakkie.

Het JaarAfsluitingsKamp was dit jaar weer een groot succes! Wij als commissie ‘Jak Daniels’ kijken ook nu al uit naar het JaarAfsluitingsKamp van volgend jaar!

Namens de commissie ‘Jak Daniels’ Jules van Boven, Quaestor.

P.S.-activiteiten

Foliolum | Oktober 2017

Het Binnenland Bedrijven Bezoek broodjes en meerdere soorten sap uit de automaat. Na de lunch genoten wij van een korte maar krachtige presentatie van een aantal dames met verschillende functies binnen het bedrijf.

Tijdens deze presentatie is ons verteld welk traject je ondergaat als trainee binnen het bedrijf. Zo maakten we kennis met een boeiende richting binnen de farmaceutische industrie die tijdens onze opleiding niet vaak aan bod komt.

Lieve P.S.-ers, Eindelijk was het dan zo ver: het Binnenland Bedrijven Bezoek te Utrecht. Als commissie keken wij het hele jaar al uit naar deze excursie.

Ons doel was simpel: een zo interessant mogelijk programma in elkaar zetten met een aantal bedrijven waar de meeste leden van P.S. nog niet goed bekend mee waren.

We vertrokken in alle vroegte vanaf de faculteit richting de grootste bereidingsapotheek van Nederland, de A15 Apotheek in Gorinchem.

AndrĂĄs Vermes, ziekenhuisapotheker en eigenaar van het pand, gaf ons een leuke en interessante rondleiding. Hij vertelde tijdens de rondleiding erg gepassioneerd over het ontwerp en de functie van het bedrijf. Zo legde hij uit dat het gebouw eigenlijk een doos in een doos is. Dit is om direct contact van de cleanrooms met de buitenwereld te voorkomen.

Daarnaast vertelde hij dat de centrale ligging, met oog op distributie, uniek is voor het bedrijf.

Na een interessante rondleiding door de A15 apotheek, zaten we weer in de bus op weg naar een bezoek aan Glaxo Smiths Kline, ofwel GSK. Het bedrijf is gespecialiseerd in het produceren en ontwikkelen van generieke geneesmiddelen voor de internationale markt. Zij leveren een breed assortiment producten aan voor de gezondheidszorg, zoals geneesmiddelen en vaccins die alleen op recept verkrijgbaar zijn.

Wat ik mij vooral goed herinner is de zalige lunch met suikerbrood, verschillende belegde

De tweede dag begon goed met een tocht in een sloep door de grachten van Utrecht. Genietend van een stuk fruit en een gekoeld pakje CapriSun tegen de kater, beukten sommigen er lekker op los met de sloep. Na deze leuke activiteit bezochten wij de laatste bestemming, het RIVM te Bilthoven. We namen een kijkje in het lab waarin verschillende meetapparaten stonden.

Hiermee onderzoekt het RIVM de veiligheid van tabak, nieuwe rook- en dampwaren, illegale geneesmiddelen en medische hulpmiddelen zoals borstimplantaten en rimpelvullers.

Afsluitend met een diner bij Pappa Joe, blikte ik samen met mijn lieve commissiegenoten terug op een zeer geslaagde BBB. Bedankt allemaal!

Liefs, Jasper Cords

23

Pharmaciae Sacrum

Door: Jasper Cords

Inmiddels was het buiten wel 25 °C en hadden de weergoden ons voorzien van flink wat zon.

Wat leek op een aan de buitenkant vervallen snackbar, was van binnen het een heus recent gerenoveerd hotel met alles erop en eraan. Het Chao Hotel was tevens voorzien van goede airco en luxe douches. We fristen ons hier kort op en vertrokken vervolgens richting het hart van de pittoreske stad Utrecht. Na een aantal biertjes nuttigden wij een authentieke Vietnamese maaltijd. Toevallig ben ik vorige zomer naar Vietnam geweest en de smaaksensatie die ik deze avond beleefde is identiek met wat ik beleefde in Vietnam.

Foliolum | Oktober 2017

P.S.-activiteiten Het EIK

Door: Marijke van der Wagt en Mei Dong Zomer

Pharmaciae Sacrum

Fris, fruitig en vol goede moed stonden we bepakt en bezakt bij het station in Groningen.

Rond een uur of vijf waren we compleet en konden we met de bussen richting Bakkeveen vertrekken. Nadat we ons hadden geïnstalleerd op onze kamers, werden we in de centrale ruimte verwacht voor het avondeten. Na een warm welkomstwoord en het zingen van het P.S. en K.N.P.S.V.-lied werden de magen gevuld met een flinke lading macaroni. Een paar uur later leerden we bij het romantische kaarslicht onze nieuwe studiegenoten kennen tijdens het speeddaten. Omdat de regen al eigenlijk de hele dag onophoudelijk met bakken uit de hemel kwam vallen, werd de buitenactiviteit helaas afgelast.

In plaats daarvan werd er in een aantal teams levend ganzenbord (inclusief de onmisbare opdrachten) gespeeld. Daarna moesten we ons snel in onze heldenpakjes hijsen, want om tien uur werden we bij het feest ‘Van beeldbuis tot LCD, ga verkleed als helden van TV’ verwacht.

Rond een uur of vier waren de meeste helden toch wel wat uitgeput en dook iedereen z’n bed in.

De volgende ochtend zat iedereen om een uur of negen weer aan het ontbijt. Daarna wandelden we met onze nog ietwat brakke koppen naar het buitenzwembad. Aangekomen bij het zwembad namen de meesten een duik in het (iets te) verfrissende water. Eenmaal terug op de boerderij werden er wat middagdutjes gedaan

24

en was er wat tijd voor de hoognodige ontspanning in het, inmiddels weer aanwezige, zonnetje. Daarna stonden ons de commissierondjes te wachten: iets van vijftien commissies, met vijftien verschillende drankspellen. Iedereen deed fanatiek mee, en veel schreven zich in voor een commissie. Na het avondeten hadden we even de tijd om ons stoutste en foutste oerwoudpak aan te trekken.

En al om half tien stonden we klaar in de centrale ruimte; strak in ‘t pak en helemaal klaar voor het themafeest ‘Stout in het oerwoud’. De echte feestbeesten hebben het ook deze nacht weer laat gemaakt.

Zondagochtend werden we al vroeg bruut gewekt door het geloei van de megafoon. Toen was het helaas echt zover: het kamp liep op zijn einde. Nadat we eerst hadden gegeten en daarna gezamenlijk alles hadden opgeruimd en schoongemaakt, stond ons nog één ding te wachten: de verkiezing van de EJC. De drie concurrerende potentiële EJC’s maakten iedereen de keuze moeilijk en de rivaliteit was groot. Uiteindelijk is EJC Zeus als trotse winnaar uit de bus gekomen. Na het maken van de groepsfoto was het nu toch echt tijd om te gaan.

Moe, voldaan en met schorre stemmetjes gingen we weer met de bus terug naar Groningen.

Al met al kijken we terug op een superleuk EIKkamp. We willen hiervoor graag de organisatie bedanken, want zonder jullie hadden we nooit zo’n gezellig weekend gehad. Wie weet zitten wij volgend jaar ook in een commissie en kunnen we de eerstejaarsstudenten op het volgende kamp verwelkomen!

Foliolum | Oktober 2017

Nieuwe commissie EJC Zeus negentienjarige Merel Huiskamp. Deze gezellige blonde meid houdt er wel van om een praatje te maken. Ze is geboren in een klein plaatsje in Gelderland en woont sinds kort in Groningen.

Merel wil vanaf jongs af aan dokter worden, maar ze is helaas niet aangenomen bij Geneeskunde. Dit houdt haar niet tegen om er alsnog een fantastische studententijd van te maken. Dit gaan jullie vast en zeker terugvinden in de feesten die Merel samen met haar top EJCgroep gaat organiseren!

Even onszelf voorstellen:

Ab-actis Jolien Oud is 18 jaar oud en vervult de rol van Ab-actis. Ze komt uit Eindhoven, heeft altijd gehockeyd en is ook lid bij Gyas. Hoe ze in Groningen terecht is gekomen vraagt ze zichzelf ook af, maar ze heeft er nog geen moment spijt van gehad. Ze woont hier nu op kamers en houdt wel van een feestje. Ze wil altijd tot de late uurtjes blijven en is hier dus helemaal op haar plek, want wie zegt dat Brabantse nachten lang zijn is nog nooit in Groningen geweest. Hier zijn de nachten pas écht lang.

Quaestor Dan hebben we Jip van Gendt, geboren Quaestor.

Na drie decentrale selectieprocedures in niet alleen Nederland maar ook België, is ze gestrand in het mooie Groningen. Na de eerste week kon ze al zeggen: ‘’ik ga niet meer weg.’’ Ze heeft een kamer gevonden die nog geen 5 minuten lopen is van het UMCG, ideaal dus. Jip komt uit het boerse Oeffelt, wat in de buurt van Nijmegen ligt. Jip is altijd in voor een feestje en is degene die in de late uurtjes nog op de dansvloer staat.

Assessor I De rol van Assessor I wordt vervuld door de

Assessor II Twintigjarige Tjalle Reitsma vervuld met trots de rol van Assessor II. Hij is opgegroeid in Harderwijk waar hij met een tevreden blik op terug kan kijken. Via een omweg heeft deze kerel zijn VWO af kunnen ronden en is bij Farmacie terecht gekomen. Een Assessor II moet wel een adtje kunnen doen en dat hoef je Tjalle geen tweede keer te vragen.

Assessor III Sophie Braun neemt de rol Assessor III op zich.

Ze is een geboren en getogen Groninger. Na Geneeskunde geprobeerd te hebben heeft ze Farmacie gekozen waar ze tot nu toe geen spijt van heeft. Een avond stappen is voor haar niet compleet zonder een dansje, meezingen met alles wat ze wel en niet kent en bovenal een frikandel speciaal!

Assessor IV Als laatste, maar zeker niet te vergeten, Edwin Jager, ook wel bekend onder de titel van Assessor IV. Hij is opgegroeid in het zeer bekende stadje Lochem, waar hij ook voor het VWO is geslaagd. Edwin heeft jarenlang de ambitie gehad om Geneeskunde te studeren, maar na een mislukte toelatingspoging bedacht hij zich dat Geneeskunde niks is, vergeleken met Farmacie. En naast het doen van deze studie en fanatiek sporten bij studenten zwemvereniging de Golfbreker trekt hij zich zeker niet terug voor een avondje stappen.

We weten zeker dat het een geweldig jaar gaat worden!

EJC Zeus

25

Pharmaciae Sacrum

Praeses Joris Kamp is de Praeses van EJC Zeus. De negentienjarige Zaandammer is geboren in Amsterdam en weet alles van outfits voor themafeestjes, zelf was hij als Zeus verkleed op het introductiekamp. Hij heeft het VWO glorieus afgerond en is meteen doorgestroomd naar Farmacie in Groningen. Al snel had Joris een kamertje in hartje Groningen. Verder is hockey zijn hobby.

Foliolum | Oktober 2017

Eten met ... het Bestuur

Door: Hannah Berndt

Pharmaciae Sacrum

Hier zijn we dan, de nieuwe redactiecommissie 2017-2018 van P.S.! We zijn reuze enthousiast over dit nieuwe avontuur en de nieuwe activiteiten en taken die erbij gaan horen. Eén van de leuke kanten van de redactiecommissie is de vele etentjes die ons komend jaar te wachten staan. Voordat alle serieuzere praktijken écht begonnen, was het regelen van deze etentjes één van onze eerste taken. Na wat heen en weer gemail met de andere commissies stonden de eerste data gepland. Uiteraard schrijven wij als redactie zeer graag, dus hierbij één van onze eerste columns van dit jaar over de bezigheid: “Eten met”!

Deze keer draait het column over het etentje waarvan wij hebben genoten met het 136e bestuur.

Op 19 juni was het zover: met een hongerige maag en een verhit hoofd vertrokken wij collectief richting de prachtkamer van onze nieuwe praeses van het bestuur; Keri. We kunnen het zeker zonder te overdrijven een miniappartement noemen in plaats van kamer, wat het helemaal geen straf maakte om met de hitte die er heerste met zoveel man in één ruimte te zijn. We arriveerden bewapend met drank (en de volgens ons benodigde hoeveelheid Smirnoff Ice) om half 8 en troffen meteen al schaaltjes met stukjes komkommer en mais aan.

Dat beloofde wat! Het hele bestuur was al van de partij en in de keuken werd gezwoegd om

26

een maaltijd voor ons in elkaar te flansen.

De maaltijd was uitgebreider dan we hadden kunnen dromen, namelijk wraps met alles erop en eraan om zelf in elkaar te flansen. Er was zelfs aan lactosevrije tortillachips gedacht en voor de vegetariërs waren er bonen. De wijn en het bier begon al snel te vloeien en de sfeer was chill en ontspannen. Toch hielden we het na een tijdje niet uit in de benauwde hitte, dus besloten we als echte studenten de banken naar buiten op de stoep te verplaatsen en daar ons redactiespel in te leiden. Want ja ja, het bestuur was de eerste die aan ons met-trots-in-elkaargezette-spel mocht meedoen! De gekleurde en met opdrachten beschreven Jenga-toren kwam op tafel en in ieders hand werd een drankje geduwd. Onwetend wat ze te wachten stond, begon Assessor II Cees met het eerste blokje. De rest is geschiedenis. Een geschiedenis die vele slokken, adtjes, goede verhalen, handstanden en opbiechtingen omvat. De voorbijganger die wij zowat gijzelden om ons allemaal op de foto te zetten keek dan ook een beetje raar op van onze staat. Helaas is niet iedereen tot het einde gebleven (inclusief mijzelf, ahum) i.v.m. het laatste tentamen waar nog hard voor moest worden gestudeerd. Betrouwbare bronnen hebben mij ingefluisterd dat de echte bikkels de avond met veel lol en vage herinneringen hebben afgesloten in ‘t Vaatje. Al met al hebben we een gezellige zomeravond gehad met chill eten, fijne mensen en goede drank. Heel veel succes gewenst aan het nieuwe leuke bestuur komend jaar!

Foliolum | Oktober 2017

Eten met ...

Door: Marlyn Leferink op Reinink Na goed overleg was het gelukt om nog samen te eten met de EIK voor de vakantie. Het eerste wat ons duidelijk werd gemaakt was dat de EIK wou gaan escaleren. En aangezien de redactie ook wel in was voor een aantal drankjes, hebben we van tevoren aardig wat drank voor de avond ingeslagen. Eenmaal aangekomen bij het huis van Tine, werd ons vermeld om door het raam naar binnen te klimmen. De drank werd door het raam aangegeven en een aantal klommen dan ook daadwerkelijk door het raam. Gelukkig kwam toevallig op dat moment de huisgenoot van Tine ook net thuis en konden we zo toch gewoon via een normale deur naar binnen. Eenmaal binnen werden we hartelijk ontvangen door de EIK en was de geur van Tine’s eigen gemaakte creaties goed te ruiken. Het eten was dan ook binnen een mum van tijd klaar. Lasagne stond op het menu. Tine had maar liefst drie verschillende, overheerlijke lasagnes gemaakt. Waar zelfs heel netjes rekening werd gehouden met de speciale dieetwensen.

De EIK was zeer benieuwd naar ons nieuwe spel.

Na het eten begonnen we dus ook gelijk met ons spel “Jenga”. Met bibberende handjes begonnen ze aan het spel en ontdekten ze welke leuke opdrachten ze allemaal mochten gaan doen.

Zo werden er meerdere adtjes uitgedeeld en ook zelf leeg getrokken.

Het functieteam van de redactie mocht drinking buddies aanwijzen en dat wilden ze dan ook

met het assessoraat van de redactiecommissie.

De volgende ronde werd het steentje met ‘shotgun’adtje uit de toren gehaald. En aangezien het assessoraat en het functieteam van de redactie nu één team waren geworden met drinken, betekende dit dat we met de hele commissie een shotgun adtje mochten trekken.

Dit leidde tot een hilarisch tafereel wat gelijk vast werd gelegd op camera. Hierna hebben we dan ook gelijk een leuke groepsfoto gemaakt.

Een paar rondes verder, waarbij ondertussen al vele adtjes leeg waren getrokken, mocht het assessoraat van de EIK een ICE trekken. Hierbij kwamen we erachter dat de EIK een klassement heeft binnen een hun commissie met wie het snelst kan adten. Hieruit bleek, zoals we ook zagen, dat Luisa duidelijk onderaan staat, maar ook zij maakt progressie. Na een paar rondes te hebben gespeeld was de escalatie al in een ver gevorderd stadium en werd er over gegaan op een ander spel. Het spel 30’en, voor de EIK was dit spel wekelijkse kost, maar bij de redactiecommissie was dit spel niet bij iedereen bekend. Aangezien iedereen al aardig wat alcoholische versnaperingen op had, leidde dit ook niet tot een groot succes. Er werd dan ook besloten om met z’n allen door te gaan naar het Vaatje, waar de escalatie weer netjes verder ging.

Kortom de avond met de EIK was een groot succes en wij willen jullie dan ook bedanken voor deze leuke avond. De escalatie is zeer goed gelukt!

27

Pharmaciae Sacrum

de EIK

Foliolum | Oktober 2017

Column Assessoraat Hallo lezers van het Foliolum! Mijn naam is Melanie Hesse en ik ben momenteel vierdejaars farmaciestudent. Ik kom oorspronkelijk uit een klein dorpje in Oost-Groningen, genaamd Bellingwolde.

Ik moet eerlijk zeggen dat ik geen idee had wat de studie Farmacie inhield op het moment dat ik me ervoor had ingeschreven. Ik had namelijk nooit een opendag of een meeloopdag van Farmacie bijgewoond. In principe nam ik hier natuurlijk een best groot risico, maar het zorgde wel voor nog meer gezonde spanning voor de allereerste dag van het jaar: de Introductiedag! Ik vond dit een erg leuke dag en vond het super leuk om de andere eerstejaars studenten te leren kennen. Dat weekend erop vond het Eerstejaarsintroductiekamp plaats, hier werden de eerste echte vriendschappen al vrij snel gesloten. Wat was ik blij dat ik deze activiteit niet had gemist!

Pharmaciae Sacrum

Ik kwam er tijdens mijn eerste jaar al snel achter dat de studievereniging P.S. een unieke vereniging is! Ik vond het namelijk erg bijzonder dat er geen onderscheid gemaakt werd tussen eerstejaarsstudenten en bijvoorbeeld vierdejaarsstudenten. Dit merkte ik vooral erg goed op de verschillende borrels en feestjes, heel veel ouderejaars kwamen vaak even een praatje met je houden. Ook merkte ik dit aan de verschillende commissies van de vereniging, in de commissies zaten namelijk leden van alle jaarlagen. De eerste commissie die ik mocht doen was de Eerstejaars Introductie Commissie (EIK), we noemden ons zelf ‘Koning ter rEIK’. Ik vond het heel erg leuk dat ik door mijn commissie veel over de vereniging en de studie heb geleerd!

Na deze commissie heb ik de Almanakcommissie (Averechts) gedaan met vijf anderen. Ondanks we het onszelf heel erg lastig gemaakt hebben,

28

was het een geweldige ervaring! We hebben er in verhouding heel erg veel tijd in moeten stoppen, maar dit zorgde wel voor de meest gezellige avonden en weekenden.

Op vrijdag 23 december was het tentamen van het vak Endocrien. Na dit tentamen voelde ik een kleine opluchting maar was ik vooral heel erg blij dat de vakantie begonnen was. Ik fietste in gedachten naar huis, maar bij thuiskomst schrok ik enorm. Ik werd op dat moment gevraagd of ik Assessor I van het 136e bestuur wilde worden.

Ik heb hier goed over na moeten denken, maar ik had toen toch besloten dat ik het geweldige avontuur met ze wilde aangaan! We werden met z’n vijven op de maart borrel bekend gemaakt en vanaf dat moment kon ik eindelijk in het openbaar met Keri, Lilly, Dennis en Cees gezien worden. Begin juni was het dan eindelijk zo ver: de bestuurswissel!

Nu mag ik al een tijdje zeggen dat ik de Assessor I van het bestuur ben, hoewel ik moet zeggen dat dit nog steeds een beetje onwerkelijk is. De eerste maanden van ons bestuursjaar zitten er namelijk al weer op! Ik heb heel veel zin in aankomend jaar, het gaat echt een onvergetelijk jaar worden!

Terugkomend op wat ik in het begin van dit stukje heb geschreven: ik ben heel blij dat ik kan zeggen dat ik nog geen seconde spijt heb gehad dat ik ervoor gekozen heb om Farmacie te gaan studeren. Ik had namelijk alle mooie momenten en de leuke mensen om me heen voor geen goud willen missen.

Foliolum | Oktober 2017

Beleidsplan 2017-2018 Geachte leden der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”, Graag presenteren wij als 136e kandidaat-bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” ons Beleidsplan voor het jaar 2017-2018. De vereniging bestaat al 135 jaar en biedt gezelligheid, maar ook mogelijkheden tot persoonlijke ontwikkeling en ondersteuning van het studieprogramma. Wij gaan ons komend jaar volop inzetten voor de vereniging, zodat de integriteit van de vereniging gewaarborgd blijft. In dit Beleidsplan worden de ideeën die wij hebben voor aankomend jaar besproken.

Ondersteuning van het studieprogramma Tijdens de studie Farmacie komen vooral de beroepen openbaar apotheker en ziekenhuisapotheker aan bod. Andere vakgebieden worden onderbelicht tijdens de studie en daarom vinden wij het belangrijk om hierover informatie te verstrekken aan alle leden van P.S.. Wij gaan dit jaar een workshop organiseren die meer gericht zal worden op alle aspecten van de farmaceutische industrie. Dit kan met behulp van een andere partij. We gaan de workshop in periode Ib organiseren met als doelgroep masterstudenten, zodat ze naar aanleiding van de workshop hun studietraject kunnen aanpassen aan hun interesses. Verder zullen de beroepen projectapotheker en poliklinisch apotheker worden toegelicht op het moment dat het vak ‘Algemene Farmacotherapie’ wordt gegeven. Er zal een middag over deze beroepen worden georganiseerd voor alle leden van P.S.. Het is belangrijk om alle aspecten van de farmacie langs te laten komen binnen het activiteitenaanbod van P.S., zodat studenten een meer doordachte keuze over de indeling van hun mastertraject kunnen maken. Deze punten sluiten aan bij de speerpunt “Pharmaciae Sacrum biedt ondersteuning van het studieprogramma’’ uit het Meerjarenplan.

Persoonlijke ontwikkeling Het is belangrijk dat P.S. ruimte biedt tot persoonlijke ontwikkeling. Wij zullen daarom een sollicitatieworkshop organiseren voor alle leden van P.S. in periode IIb van het studiejaar. Hierdoor kunnen farmaciestudenten zich persoonlijk ontwikkelen en daarnaast hun sociale vaardigheden verbeteren. Dit punt sluit aan bij de speerpunt “Pharmaciae Sacrum biedt ruimte voor persoonlijke ontwikkeling’’ uit het Meerjarenplan.

Promotie P.S. organiseert veel activiteiten. Het is belangrijk dat de manier waarop promotie voor deze activiteiten wordt gemaakt meegaat met de tijd, zodat de activiteiten bij meer leden bekend zijn.

We gaan dit jaar meer gebruikmaken van de verschillende vormen van sociale media. We zullen gebruik maken van Snapchat, Instagram, vloggen en bloggen via Facebook of op de P.S.-site. Verder zullen we de rol van de Multimediacommissie (MMC) uitbreiden, zodat het voor de leden van P.S.

29

Pharmaciae Sacrum

Internationalisering In het studiejaar 2017-2018 zal de pilot van de Engelstalige bachelor Farmacie van start gaan. Het is van belang de vereniging voor te bereiden op de mogelijke instroom van internationale studenten, maar het is net zo belangrijk dat de Nederlandse studenten worden voorbereid op de Engelstalige Bachelor. Aankomend jaar zullen vakken in het Engels worden gegeven. Om de omschakeling van het Nederlands naar het Engels soepel te kunnen laten verlopen, zullen wij een avond organiseren die in het teken staat van het schrijven van Engelse verslagen en het maken van tentamens in het Engels. Deze avond zal worden georganiseerd aan het eind van periode Ia voor bachelorstudenten.

Verder is het belangrijk om te kijken waar studenten nog meer behoefte aan hebben op het gebied van internationalisering. Wij zullen daarom informatie verwerven bij studenten, om erachter te komen wat zij verwachten van Pharmaciae Sacrum (P.S.). Deze informatie zal worden vergaard door bij de hoorcolleges van de bachelorvakken een elektronische vragenlijst af te nemen. Deze vragenlijst kan op dat moment zelf ingevuld worden en zal bestaan uit een aantal korte vragen.

Deze plannen sluiten aan bij de speerpunt “Pharmaciae Sacrum is toegankelijk” en “Pharmaciae Sacrum gaat met haar tijd mee” uit het Meerjarenplan.

Foliolum | Oktober 2017

Beleidsplan aantrekkelijker wordt om in deze commissie plaats te nemen. De MMC zal minstens een keer per maand een blog en/of vlog posten. Verder zal er een Instagramaccount worden aangemaakt, waarop foto’s ter promotie van de activiteiten van P.S. geplaatst kunnen worden. Ook kunnen via deze accounts de posters die de MMC maakt worden geplaatst. Er zal een P.S.-Snapchataccount worden aangemaakt. Deze zal tevens gebruikt worden voor de promotie van de activiteiten en eventueel voor de practicumverkoop. De Snapchataccount zal ook tijdens activiteiten van P.S. worden gebruikt, om sfeerimpressies te laten zien. De uitgebreide rol van sociale media kan zorgen voor het makkelijker bereiken van de leden van P.S., omdat tegenwoordig veel mensen gebruik maken van deze kanalen. Verder zullen we de rol van LinkedIn uitbreiden. LinkedIn zal gebruikt worden om een netwerk bestaande uit professoren, alumni, PhD’ers, apothekers en (oud)studenten te creëren voor P.S.. Dit netwerk kan worden gebruikt voor het vergemakkelijken van het vinden van schrijvers en sprekers. Ten slotte willen we de sollicitaties voor een bestuursjaar bij P.S. meer promoten via de blogfunctie op de P.S.-site. Hiertoe zullen er stukjes worden geplaatst, die zijn geschreven door (oud-)bestuursleden. Deze punten sluiten aan bij de speerpunt “Pharmaciae Sacrum is toegankelijk’’ uit het Meerjarenplan.

Toegankelijkheid Het is belangrijk dat P.S. toegankelijk is voor al haar leden. Afgelopen jaren zijn de Jaardiners georganiseerd, maar hierbij is de opkomst niet altijd hoog geweest. Vorig jaar is voor het eerst een Masterdiner georganiseerd. Dit zullen wij voortzetten. Hiernaast zal dit jaar in plaats van de Jaardiners een Bachelordiner worden georganiseerd. Dit diner zal als afsluiting van periode Ia worden georganiseerd. Doordat alle jaarlagen worden samengevoegd, hoeven studenten die studievertraging hebben opgelopen niet te beslissen bij welke jaarlaag zij zich zullen aansluiten en krijgen de bachelorstudenten uit verschillende jaarlagen de mogelijkheid om elkaar beter te leren kennen. Verder zal er een gezamenlijke Lunchmiddag worden georganiseerd voor alle leden van P.S. en hiervoor zullen ook docenten worden uitgenodigd. De Eerstejaarslunchmiddag zal nog wel worden georganiseerd in combinatie met de mogelijkheid tot het passen van labjassen. Deze punten sluiten aan bij de speerpunt “Pharmaciae Sacrum biedt gezelligheid’’ uit het Meerjarenplan.

We hebben er ongelooflijk veel zin in om onze vereniging verder te zien ontwikkelen met behulp van deze beleidspunten. We hopen dat alle mooie dingen die de vereniging te bieden heeft in stand worden gehouden. Verder hopen we dat de vereniging kansen blijft bieden voor de persoonlijke ontwikkeling van de farmaciestudenten en dat de leden zich thuis blijven voelen bij onze vereniging.

Hopende de verwachtingen waar te kunnen maken,

Pharmaciae Sacrum

het 136e kandidaat-bestuur der G.F.S.V. ‘‘Pharmaciae Sacrum’’, Keri Mangnus Lilly van Rooi Dennis Berends Melanie Hesse Cees Boone

30

Praeses Ab-actis Quaestor Assessor I Assessor II

Foliolum | Oktober 2017

Top 5 koffie: De gangbesturen Archigenes Merk: Aroma Rood van Douwe Egberts Op het hok werden we hartelijk ontvangen. Het hele bestuur was aanwezig, kwam zich voorstellen en bood ons een zitplaats aan. De koffie die we vers kregen was licht van kleur, smaakte in eerste instantie niet heel sterk maar had een prima bittere afdronk. We werden ook nog eens voorzien van bastogne koeken.

Voor een hok wat zelf bestaat uit voornamelijk theeleuten, zet het bestuur van Archigenes zeer goede koffie.

Cijfer: 8.

P.S. Merk: Kanis Gunnink hotel melange van 5 kg, “want die smaakt anders dan de kleine verpakking” - Cees Boone Eigenaardig genoeg voelden wij ons tijdens dit bezoek erg thuis. Smeercees had de koffie klaarstaan en we konden het onszelf naar wens maken. De koffie was lichtelijk sterker dan de koffie van Archigenes, maar dat deed niet de kwaliteit te min. Er waren geen koekjes. Stiekem hadden we gehoopt dat de koffie niet klaar zou zijn om de Assessor 2 een shotje Berliner Luft te zien nemen. Helaas.

Cijfer: 7.5

Panacea Merk: onbekend Alhoewel we niet op het afgesproken tijdstip aanklopten bij het hok van Panacea, werden we alsnog met open armen ontvangen. De sfeer was leuk en er werd ruimte gemaakt op de bank. De koffie werd ons in een heuze mok ingeschonken en voorgeproefd door de praeses voor het verzekeren van onze veiligheid. Dat stellen we zeer op prijs. De koffie zelf niet al te sterk maar vooralsnog goed te drinken.

Cijfer: 7.8 KNPSV Merk: Albert Heijn huismerk Vol Aroma Op het KNPSV hok arriveerden wij volgens de afspraak stipt op tijd, waarna wij werden teleurgesteld. Niet alleen was ons namelijk de beste koffie ooit beloofd (“Ik neem mijn koffie-maler en verse bonen mee!” - James Nyirenda), er was überhaupt koffie beloofd. Deze was er dus niet. Een kwartiertje later mochten we terugkomen en kregen we als nog een bakkie troost van het bestuur. De presentatie maakte veel goed zoals op de foto te zien is. De koffie smaakte bijna hetzelfde als die van het PS hok: zou het iets met farmaceuten te maken hebben? Al met al vertrokken we zeer tevreden.

Cijfer: 7.6

31

Pharmaciae Sacrum

Studiosi Mobilae Merk: onbekend.

Op het hok werden we ontvangen door een lid van het bestuur, ons nog steeds onduidelijk van welke functie. De koffie die we kregen kwam uit een kan gevuld met een klein laagje vloeistof wat eerder leek op zwarte verf. Er valt niet veel te zeggen over het ontvangst (want die was er niet), dus hebben wij deze koffie veilig thuis op het PS hok geproefd. We gaan er niet teveel woorden aan vuil maken. Behalve dan dat we het niet op hebben gedronken. En het woord vuil.

Cijfer: 3

Foliolum | Oktober 2017

Puzzel

Pharmaciae Sacrum 32

Foliolum | Oktober 2017

Activiteitenagenda Oktober 17 EJC-feest 24 Algemene Ledenvergadering November 3 Bachelordiner 7 P.S.-borrel 8 EHBO cursus 10 Talent&Care Masterborrel 15 Bestuur Informatie Avond, EHBO cursus 21 BENU Apothekersopleiding 22 EHBO cursus 28 Ziekenhuisfarmacie avond 29 EHBO cursus 30 BENU Apothekersopleiding December 1 Eerstejaars Hooghoudt Excursie 5 P.S.-sinterklaasborrel 6 EHBO cursus 11 AlDi-feest 12 STOF-vergadering, Pharmalead-Workshop

Colofon

Redactie Charlotte Sikking Hannah Berndt Jasper Claessen Martijn Hagedoorn Floris Hofman Marlyn Leferink op Reinink Ab-actiaat Hannah Berndt Mauritsdwarsstraat 21 9724 BN Groningen Tel.: 06-13990355 redactie@psgroningen.nl Drukkerij Perfect Book Oplage 1150 stuks Copyright 2017 Redactiecommissie Foliolum ‘Koffietijd’ der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van schrift, druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de auteurs.

Gebruikt bronnenmateriaal Redactiecommissie.

is

op

te

vragen

bij

de

33

Wil jij werken aan productontwikkeling?

Wij zijn op zoek naar ondernemende bachelor- en masterstudenten die hun ambities in de praktijk willen brengen!

Pharmaline, dĂŠ GMP bereidingsapotheek die investeert in de ontwikkeling van haar medewerkers Pharmaline is een jonge, innovatieve, semi-industriĂŤle bereidingsapotheek. In 2009 begonnen we met 30 medewerkers; op dit moment zijn dat er ruim 140. Ons hoog gekwalificeerde bedrijf is opgezet volgens de meest recente GMPrichtlijnen. Wij bieden ongeveer 700 apotheekhoudenden in Nederland een rationeel en volledig pakket van farmaceutische oplossingen, service en advies. Standaardisatie, rationalisatie, kennis en expertise staan hierbij centraal, waardoor de kwaliteit van de zorg toeneemt terwijl de zorgkosten afnemen.

Care for lives and Saving costs Pharmaline B.V. | MĂźnsterstraat 4 | 7575 ED Oldenzaal | Tel: 0541 - 585600 | info@pharmaline.nl | www.pharmaline.nl