http://www.psgroningen.nl/foliolum/juli2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:00

Pagina 1

G.F.S.V. PHARMACIAE SACRUM UNIVERSITAIR CENTRUM VOOR FARMACIE

Foliolum JAARGANG XIX EDITIE V JULI 2006

Pandemieën in

vogelvlucht

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:02

Pagina 2

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:05

Pagina 3

G.F.S.V. Pharmaciae Sacrum in samenwerking met het Universitair Centrum voor Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen

Foliolum Jaargang XIX Editie V Juli 2006 foliolum@fmnsedu.rug.nl

Farmacon: PandemieĂŤn in vogelvlucht 15

H5N1, A source in the making?

President & CEO Crucell N.V., Ronald H.P. Brus, M.D.

16

Influenza Pandemics and Epidemics: An Introduction Jan C. Wilschut, Janet E. McElhaney and Abraham M. Palache

22

Mond-en-klauwzeer Centraal Instituur DieziekteControle Lelystad, Dr. A. Dekker

25

Klassieke Varkenspest

Centraal Instituur DieziekteControle Lelystad, Drs. W. loeffen

Redactie:

Jacomijn Dijksterhuis, Marika Sommen, Rory Habich, Karin Beld, Roelof Oosterhof en Sietse Aukema

Vul/Bindmiddel: 4 Redactioneel 5 Praesespraat 7 Promoties 8 Opleidingsprogramma Levenswetenschappen 12 Onderzoek belicht 13 PS-agenda 29 Verslag van de buitenlandse excursie naar Praag 32 VVAA Discussieavond 35 Student en sport 36 Verslag van de RijWiel Prestatie Tocht 37 PiratenrEIK 39 Borrel met de Redactiecommissie 2006-2007 40 Student in het buitenland 42 Jaarverslag der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum 50 Commissiepraat 51 Afrekening Copyright 2006: niets mag van deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, microfilm,of welke andere wijze dan ook zonder toestemming van de Redactiecommissie der Foliolum.

Ab-actiaat: M. Sommen adres: Winschoterdiep 14-21 9723 AB Groningen telefoon: 06-47446429 email: foliolum@fmnsedu.rug.nl

Drukkerij: Weissenbach BV, Sneek oplage 1100 stuks

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:06

Pagina 4

e v i S S E R P im Geachte lezer, Al weer het vijfde en laatste nummer van onze commissie. Terwijl we vorig jaar nog aan het zwoegen waren op de verschillende knopjes die het lay-out programma rijk is, lijkt het nu als vanzelf te gaan. Wat dat betreft een leerzame ervaring. Niet alles komt vanzelf, gaat vanzelf, maar uiteindelijk mag het resultaat er wezen. Het jaar is voor ons in vogelvlucht voorbij gegaan. Niet geheel toevallig is het thema van dit nummer dan ook: 'Pandemieën in vogelvlucht.'

Een pandemie, een over een geheel land of continent verbreidende ziekte, is iets wat onze geschiedenis kenmerkt.

Een voorbeeld van een pandemie die zijn sporen tot op heden op kerkhoven nalaat is de Spaanse griep. Deze heerste rond 1918 en eiste hierbij wereldwijd circa 20 miljoen doden op. Een pandemie is echter niet alleen iets wat in geschiedenisboeken terug te vinden is. Zeer recentelijk dook het H5N1 virus op, dat de wereld wakker schudde.

Speciaal voor dit nummer schreef Ronald Brus van het Leidse Biotechnologie Crucell, dat een van de wereldspelers is op de vaccin markt, een stukje over een mogelijke uitbraak van het H5N1 virus en hoe de farmaceutische industrie zich hiertegen kan wapenen. Ook bevat dit Foliolum een bijdrage van Prof. J. Wilschut omtrent het thema pandemieën. Twee medewerkerkers van het CIDC uit Lelystad, Drs. Loeffen en Dr. Dekker, schrijven over respectievelijk de klassieke varkenspest en mond-en-klauwzeer.

De afgelopen maanden heeft de studievereniging G.F.S.V. "Pharmaciae Sacrum" niet stilgezeten. Vele activiteiten zijn de revue gepasseerd, waarvan u in deze editie enkele verslagen kan lezen. Zo heeft er een VVAA discussieavond plaatsgevonden waarbij farmaciestudenten hun mening omtrent verschillende farmaceutische onderwerpen konden laten horen. Ook heb ik zelf een verslag geschreven over de Batavierenrace, waar P.S. dit jaar voor het eerst werd vertegenwoordigd door een enthousiast team. Verder kunt u meer lezen over de Buitenlandse Excursie en de RijWiel PrestatieTocht. Namens het bestuur van P.S. is het jaarverslag van de ab-actis Jenny Hartman in dit Foliolum opgenomen. Tenslotte schrijven de commissies in een ABC-tje over het wel en wee binnen hun commissie.

Dan rest mij nog mijn commissiegenoten Marika, Rory, Karin, Roelof en Sietse te bedanken voor hun inzet en creativiteit dit jaar. Dankzij jullie kunnen we trots zijn op vijf mooie Foliola die onder onze regie gemaakt zijn.

Ook wil ik graag via deze weg de nieuwe redactiecommissie '06-'07 succes wensen met hun commissiejaar. Maak er weer vijf mooie nummers van!

Redactioneel

Veel leesplezier toegewenst,

44

Namens de redactiecommissie '05-'06 “ImPRESSive”

Jacomijn Dijksterhuis h.t. Praeses

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:06

Pagina 5

Scheper

s

Geachte leden, Voor u ligt alweer het vijfde en laatste Foliolum van dit verenigingsjaar. Voor de laatste maal heeft de redactiecommissie al haar creativiteit, kennis en energie in 50 pagina's tot uiting weten te brengen. Een jaar lang hebben Jacomijn, Marika, Rory, Karin, Roelof en Sietse de zware taak gehad om Pharmaciae Sacrum op literair gebied te vertegenwoordigen. Iets waar zeker niet te licht over gedacht moet worden, alleen al om het feit dat de helft van de oplage buiten de vereniging verspreidt wordt. Dat zij dit bijzonder goed gedaan hebben zal geen geheim zijn en ik wil de commissie dan ook bedanken voor de grote inzet die zij het afgelopen jaar getoond hebben. In de afgelopen jaren is de kwaliteit van het Foliolum alleen maar gestegen, toch hebben zij ook dit jaar de denkbeeldige lat weer wat hoger weten te leggen.

Dit laatste nummer gaat over "Pandemieën in Vogelvlucht", een leuk gekozen thema waar de vogelgriep ongetwijfeld een hoofdrol in zal spelen. Al zolang de mensheid bestaat worden wij geteisterd door wereldwijde epidemieën, in de 14e eeuw was het de Pest en recentelijk hebben we nog met SARS te maken gehad. Daarnaast speelt het griepvirus natuurlijk al eeuwen een grote rol binnen de Pandemieën. Miljoenen mensen komen om bij dergelijke ziektes en het duurt alleen al maanden voordat er een werkzaam vaccin ontwikkeld is en dan moet het nog geproduceerd worden. Toen de eerste berichten over de vogelgriep ons land bereikten ontstond er dan ook een massale run op Oseltamivir (Tamiflu®). Door slechte voorlichting en onwetendheid was men in de veronderstelling dat dit antivirale middel het krijgen van de vogelgriep zou kunnen voorkomen. Wij als farmaceuten weten wel beter. Een gezonde persoon die binnen 48 uur na het krijgen van de eerste symptomen wordt behandeld zal één à twee dagen eerder beter zijn. Echter profylactisch heeft het geen voordelen. Dat er toch veel mensen besloten hebben tegen beter weten in naar de apotheek te gaan geeft aan dat er veel angst heerst voor het uitbreken van een pandemie. Dat een dergelijke wereldwijde ziekte binnen enkele decennia nog weer zal plaatsvinden is onvermijdelijk, dus enige angst is zeker niet onterecht. Toch zal een betere voorlichting over de daadwerkelijke gevaren veel onnodige angst weg kunnen nemen. Zaak dus voor de farmaceutische wereld om hier op in te spelen en onze expertise te laten gelden.

Voor een laatste maal wens ik jou veel plezier met het lezen van deze Foliolum, Namens het 124e bestuur der G.F.S.V. "Pharmaciae Sacrum" Emiel Schepers h.t. praeses

Praesespraat

Foliolum Ed. V juli 2006

5

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:07

Pagina 6

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:07

Pagina 7

Promovendi

FWN

Patenten op effectievere geneesmiddelsystemen Veel nieuwe potentiĂŤle geneesmiddelen zijn 'lipofiel', waardoor zij slecht oplossen in een waterige omgeving, zoals de inhoud van de maag of darmen. Hierdoor wordt slechts een klein deel in het lichaam opgenomen, soms zelfs niet meer dan vijf procent. De opname is bovendien nog eens sterk afhankelijk van externe factoren, bijvoorbeeld de mate waarin de maag gevuld is. En omdat deze geneesmiddelen zeer langzaam oplossen, worden zij bovendien soms sneller uit het bloed gefilterd dan opgenomen in het bloed.

Dirk Jan van Drooge slaagde erin de oplossnelheid van lipofiele geneesmiddelen te verhogen met behulp van 'vaste dispersies'. Vaste dispersies bestaan uit een goed in water oplosbare matrix en een slecht in water oplosbaar geneesmiddel. De matrix vormt de vaste stof waarin het geneesmiddel zeer fijn verdeeld (gedispergeerd) en als het ware opgesloten is. Op die manier is tijdens het oplossen, het contactoppervlak van het geneesmiddel met de waterige omgeving sterk vergroot en wordt de oplossnelheid verhoogd zodat er meer geneesmiddel door het lichaam kan worden opgenomen. Vaste dispersies verhogen bovendien de houdbaarheid van instabiele farmaceutische producten zodanig dat zij ongekoeld vervoerd en bewaard kunnen worden.

Van Drooge ontwikkelde een nieuw type vaste dispersie, waarbij de matrix bestaat uit een amorfe, niet gekristalliseerde suiker (inuline) met daarin gedispergeerd een lipofiel geneesmiddel. Dit systeem is veel belovend en er zijn dan ook meerdere patenten uit voortgekomen. In de nabije toekomst worden de genoemdevaste dispersies waarschijnlijk uitgetest op mensen.

Dirk Jan van Drooge (Leeuwarden, 1975) studeerde Technische farmacie en Technische scheikunde aan de RUG. Zijn promotieonderzoek deed hij bij de vakgroep Farmaceutische Technologie en Biofarmacie, onderzoeksschool Groningen University Institute for Drug Exploration (GUIDE). Inmiddels werkt hij als project manager bij OctoPlus in Leiden.

Datum en tijd 28 april 2006, 14.45 uur Promovendus D. van Drooge Proefschrift Combining the incompatible. Inulin glass dispersions for fast dissolution, stabilization and formulation of lipophilic drugs Promotor Prof.dr. H. Frijlink Faculteit Wiskunde en natuurwetenschappen Plaats Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen Informatie D. van Drooge, tel. (071) 524 40 44, e-mail vandrooge@octoplus.nl (werk), tel. 06 42 08 44 38, e-mail d.j.van.drooge@rug.nl (privĂŠ)

Promovendi

Foliolum Ed. V juli 2006

7

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:07

Pagina 8

Opleidingsprogramma Levenswetenschappen Prof. dr. J.P. Franke

In september 2006 start een vernieuwd onderwijsprogramma Levenswetenschappen. Hierin participeren de bacheloropleidingen Farmacie, Farmaceutische Wetenschappen, Biologie en Life Science & Technology. Het driejarige programma is opgebouwd volgens het major-minor model met een hoofdrichting (major) van 120 ECTS (2 jaar) en twee minors van elk 30 ECTS. Een major bestaat in het algemeen uit een aantal verplichte onderdelen (ca. 90 ECTS) en een aantal major-gerelateerde keuzevakken (ca. 30 ECTS). Het eerste semester is gemeenschappelijk voor alle majors / opleidingen. ÉÊn van de minors, de vrije minor, bestaat uit een pakket vakken dat vrij kan worden gekozen binnen of buiten de eigen opleiding. De andere minor, de verdiepende minor, bestaat uit een pakket vakken en een onderzoeksproject die een verdere verdieping geven op het gebied van de major en die voorbereiden op een aansluitende masteropleiding. Zie Figuur 1.

Figuur 1. Overzicht van de opbouw van de studie volgens het major-minor model.

1

Studiejaar 2

Opleidingsprogramma

major

88

3 vrije

verd.

minor

minor

Major De opbouw van de majors gaat volgens het zogenaamde waaiermodel. Na het eerste half jaar wordt er een eerste keuze gemaakt voor een major, maar de majors hebben nog veel gemeenschappelijke vakken. In het tweede jaar gaan de vakken van de majors verder uit elkaar lopen en vindt er verdere verdieping plaats.

De volgende majorprogramma's worden aangeboden: Biologie (BIO) Biomedische technologie (BMT) Biomedische wetenschappen (BMW) Ecologie en evolutie (EE) Farmaceutische wetenschappen (FW) Gedrags- en Neurowetenschappen (GN) Mariene biologie (MB) Moleculaire levenswetenschappen (ML) Verdiepende minor In de verdiepende minor wordt verder ingegaan op een thema uit de major of op een thema dat juist de genoemde majors overstijgt, bijvoorbeeld bioinformatica. Naast enkele vakken op dit terrein wordt een bacheloronderzoek uitgevoerd bij een van de onderzoeksgroepen en een afsluitende scriptie geschreven.

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:07

Pagina 9

Vrije minor De vrije minor kan disciplinair zijn, bijvoorbeeld een pakket van vakken in de informatica, bedrijfskunde of psychologie; de minor kan ook thematisch zijn ingericht bijvoorbeeld op het gebied van Science & Society, "Duurzaamheid" of Educatie.

Farmacie neemt een aparte plaats in. Gezien de eisen (EG en landelijk) die aan het apothekersdiploma worden gesteld zijn de vrije minor en de verdiepende minor bijna geheel gevuld met verplichte vakken. Er wordt enige farmaceutisch gerichte differentiatie geboden enerzijds in de richting "Zorg" en anderzijds in de richting "Productie en kwaliteit".

Propedeuse Farmacie en Farmaceutische wetenschappen Eerste semester van de propedeuse Het eerste semester van de opleiding is voor alle studenten in de levenswetenschappen gelijk en bestaat uit 2 periodes (kwartalen) van elk 10 weken.

De eerste periode is opgebouwd rond het thema de "levende cel" ziet er als volgt uit:

4 sept 1 Introd.

PC VeldWerk Colleges

2

3

4

week 5

Practicum MINIMALE CEL

6

7

8

9

10 nov 10

Celbiologie, biochemie en genetica Tent. 2

Tent 1 Rode draad LEVEN OP AARDE deel 1 (colleges + opdrachten)

Poster

Na een introductie worden er vakken gegeven, waarin celbiologie, biochemie en genetica worden behandeld. Dit betreft zowel theorie met schriftelijk tentamens als een practicum. Het practicum bestaat uit 3 onderdelen die door alle studenten worden gevolgd op 3 locaties: Farmacie (A Deusinglaan), Biologisch Centrum (Haren) en Scheikunde (Nijenborgh). Naast de theorie vakken loopt een rode draad "leven op aarde" die het ontstaan van het leven op aarde aangeeft en de relatie geeft tussen de leerstof in de vakken en de wetenschapsgebieden binnen levenswetenschappen. Naast colleges zijn er één individuele en één groepsopdracht. De groepsopdracht wordt afgesloten met een poster aan het eind van het blok.

De tweede periode rond het thema "complex organisme" ziet er als volgt uit

7 K E R S T

8 VAK

9 10 11 FYSIOLOGIE & FARMACOLOGIE Theorie & Pract & COO Tent deel 2 (colleges + opdrachten)

2 febr 12 Poster Herkansingen

In deze periode worden drie vakken met theorie en (computer)practicum, elk afgesloten met een tentamen gegeven. De rode draad krijgt hier een vervolg. Bij de rode draad worden net als in de eerste periode één individuele en één groepsopdracht uitgevoerd.

Na de 2e periode is er 1½ week gereserveerd voor herkansingen van de tentamens van de 1e periode en de 2 tentamens voor de kerstvakantie.

Foliolum Ed. V juli 2006

Opleidingsprogramma

13 nov week 1 2 3 4 5 6 DIVERSITEIT IMMUNOLOGIE ECOLOGIE & GEDRAG ONCOLOGIE Theor, pract,COO Theor & Pract Tent Tent Rode draad LEVEN OP AARDE

9

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:07

Pagina 10

Tweede semester van de propedeuse Ook het tweede semester bestaat uit twee periodes van 10 weken. De 3e en 4e periode van de propedeuse zien er als volgt uit:

Derde periode 12 febr week 20 april 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Moleculen & Farmacie in Reactivieit Perspectief (organische chemie) (incl recepteerkunde) T T Biostatistiek Ăłf Biomathematica T

1 mei 1 2

3

Vierde periode week 6 juli 4 5 6 7 8 9 10 Pathologie

Fysiologie Theorie en Pract Farmaceutische analyse A Theorie en Pract T

T

T

Alle vakken hebben een omvang van 5 EC. In de 3e periode zijn 2 vakken als blokken achter elkaar geroosterd met Biostatistiek of Biomathematica als "lintvak" er naast. In de 4e periode zijn de vakken dakpansgewijs geroosterd. In de roosters staat "T" voor tentamen.

Na de derde periode kunnen de tentamens van het eind van de 2e periode en Moleculen & Reactiveit worden herkanst. Na de 4e periode zijn er de herkansingstentamens voor Farmacie in Perspectief, Biostatistiek, Biomathematica en Farmaceutische analyse A. In Augustus volgen dan de herkansingstentamens voor de laatste 2 tentamens uit de 4e periode.

Studenten Farmacie en Farmaceutische wetenschappen volgen het zelfde programma. In de 3e periode kun je kiezen tussen Biostatistiek en Biomathematica. Studenten met interesse voor Technische farmacie (producttechnologie) moeten Biomathematica kiezen.

Tweede en derde jaar opleiding Farmacie

Opleidingsprogramma

De opleiding Farmacie bestaat in het tweede en derde jaar voor 100 EC aan verplichte vakken (zie Tabel 1).

Verder is een differentiatie mogelijk tussen "Zorg" (Farmacologie Practicum, Farmaco-epidemiologie, keuzevak) en "Produktie en kwaliteit" (Thermodynamica, Technische farmacie, Farmaceutische analyse C). Er is nog ĂŠĂŠn vak vrij te kiezen.

1010

Tabel 1. Verplichte vakken Farmacie, jaar 2 & 3 Bio-organische chemie Farmeutische genetica en immunologie Farmaceutische analyse B Farmaceutische analyse D en bioanalyse (10) Farmaceutische chemie Farmaceutische microbiologie Farmaceutische wetenschappen A en B (10) Farmacochemie en spectroscopie Farmacokinetiek Geneesmiddelen bij infecties en tumoren Geneesmiddelen endocrien, tracti dig., resp., circ. (10) Geneesmiddelen van het centraal zenuwstelsel Geneesmiddelvormen & biofarmacie (10) Metabolisme en Toxicologie Organische chemie practicum Receptor farmacologie * Omvang vakken 5 EC tenzij anders aangegeven ** Vetgedrukte vakken verplicht voor Technische farmacie

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:08

Pagina 11

Tweede en derde jaar opleiding Farmaceutische wetenschappen De opleiding Farmaceutische wetenschappen kent twee richtingen: Algemene richting en Technische farmacie.

Technische Farmacie De opleiding Farmaceutische wetenschappen - richting Technische Farmacie richt zich op de vervolg masteropleiding technische scheikunde, waaraan de Ir-titel is verbonden. Voorwaarde voor instroom in deze master is een voldoende aantal "technische" vakken. Dit wordt bereikt door na 1 jaar aan Farmacie vakken - 50 EC aan vetgedrukte vakken in tabel 1 en 10 EC differentiatie Produktie en kwaliteit - De vrije minor en de verdiepende minor technisch in te vullen. Zie vakken in Tabel 2. Naast dit verplichte programma is er nog ruimte voor ĂŠĂŠn keuzevak.

Door deze opzet kan een BSc met dit programma doorstromen naar de Master Scheikundige technologie - richting Pharmaceutical product engineering.

Tabel 2. Vakken Technische Farmacie

Eenfase reactoren Farmaceutische technologie & fysica (10) Fysische transportverschijnselen Inleiding producttechnologie Innovatieve geneesmiddelvormen Numerieke methoden Technische Farmacie Thermodynamica Wiskunde B * Vetgedrukt: Farmacie - differentiatie Productie en kwaliteit

Met dank aan Dr. A.J.M. Schoonen voor de waardevolle discussie over dit artikel.

Foliolum Ed. V juli 2006

Opleidingsprogramma

Farmaceutische wetenschappen - algemeen In de opleiding Farmaceutische wetenschappen - algemene richting volg je 60 EC aan vakken uit de lijst met Farmacie vakken (Tabel 1). Een deel van deze vakken is verplicht en een deel daarvan is vrij te kiezen.

Het programma bestaat verder uit een vrije minor en een verdiepende minor.

De vrije minor kan naar eigen keuze uit het aanbod binnen of buiten de Levenswetenschappen en de Faculteit worden gevolgd.

De verdiepende minor bestaat uit een pakket van 3 vakken van elk 5 EC gevolgd door een bacheloronderzoek en scriptie van samen 15 EC. De vakkenpakketten moeten nog worden opgesteld en zullen zich richten op specialisatie binnen de doorstroommasteropleidingen.

De BSc die deze algemene richting heeft gevolgd kan doorstromen naar de volgende Masteropleidingen: Medisch farmaceutische wetenschappen Medische biologie Biologie Energie en Milieuwetenschappen Educatie en communicatie in de natuurwetenschappen.

De richtingen in de masteropleiding zijn afhankelijk van het pakket aan vakken dat in de bachelor-fase is gevolgd.

De lerarenopleiding scheikunde - een richting binnen de masteropleiding Educatie en communicatie in de natuurwetenschappen kan bijvoorbeeld alleen worden gevolgd als er in de bachelor voldoende scheikunde vakken zijn afgelegd.

11

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:08

Pagina 12

De kosten- effectiviteit van preventie en farmacotherapie bij infectieziekten Drs. Robin de Vries, Sociale Farmacie, Farmacoepidemiologie & Farmacotherapie, RuG

Onderzoek belicht

Gezondheidsecononomie is de wetenschap die zich bezighoudt met de verdeling van beschikbare middelen voor de gezondheidszorg. Binnen het onderzoeksterrein van de gezondheidseconomie valt de farmaco-economie, waarbij de nadruk expliciet op het geneesmiddel ligt. Aangezien de budgetten voor de gezondheidszorg beperkt zijn en steeds meer onder druk komen door de kostenstijging gaan gezondheids- en farmaco-economische aspecten een steeds grotere rol spelen binnen de gezondheidszorg. Zo spelen bijvoorbeeld vanaf 1 januari 2005 farmaco-economische overwegingen een belangrijke rol bij de beslissing van de overheid om al dan niet een geneesmiddel aan de zorgverzekeraars aan te bevelen voor vergoeding.

Ook op het gebied van infectieziekten spelen gezondheidseconomische overwegingen tegenwoordig een belangrijke rol. De gezondheidseconomie m.b.t. infectieziekten is een ingewikkeld vakgebied. Aangezien infectieziekten (veelal) besmettelijk zijn, wordt er veel gebruikt gemaakt van besliskundige en mathematische modellen.

Hieronder zullen enkele voorbeelden weergegeven worden, welke onderdeel zijn van het promotieonderzoek van Robin de Vries onder begeleiding van hoogleraar in de farmaco-economie Maarten Postma. Als afsluiting zullen er enkele gezondheidseconomische aspecten m.b.t. pandemische influenza belicht worden.

1212

Chlamydia screening in Nederland Chlamydia trachomatis (CT) is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening (SOA) in WestEuropese landen en de VS. In Nederland heeft ongeveer 2 op 100 jongeren een CT infectie. De prevalentie is echter de laatste jaren aan het stijgen. In Nederland wordt er al enkele jaren gediscussieerd over de vraag of er landelijke screening op CT ingevoerd moet worden. In een aantal andere landen, zoals Zweden en de UK, is deze landelijke screening al ingevoerd, overigens in sommige gevallen mede via de apotheken. De kosten van SOA's bedragen ongeveer 25 miljoen euro per jaar in Nederland, waaraan CT een belangrijke bijdrage levert. CT kan vooral bij vrouwen tot ernstige complicaties lijden. In 70% van de vrouwen blijft de infectie namelijk asymptomatisch en dus onbehandeld, waardoor deze onbekende infecties mogelijk kunnen leiden tot bijvoorbeeld buitenbaarmoederlijke zwangerschappen en onvruchtbaarheid.

Naast andere aspecten zoals bijvoorbeeld haalbaarheid speelt de gezondheidseconomie een belangrijke rol in het al dan niet invoeren van zo'n screeningsprogramma. Dit houdt in dat voordat er tot landelijke screening over gegaan zal worden, eerst de 'value for money'- oftewel hoeveel gezondheidswinst voor hoeveel geld - in kaart gebracht dient te worden. Een landelijk screeningsprogramma kost veel geld, maar levert tegelijkertijd ook gezondheidswinst en geld op omdat men in de toekomst (dure) complicaties en zorg - zoals IVF - voorkomt. Uit het farmaco-economische onderzoek is gebleken dat landelijke screening op CT bij jongeren van 15 t/m 29 jaar zelfs kosten besparend kan zijn. Dit betekent dat op de voorkomen complicaties op den duur meer geld bespaard wordt dan dat de kosten van de implementatie van zo'n landelijk screeningsprogramma zullen zijn. En vanuit gezondheidseconomisch oogpunt dient een kostenbesparend programma altijd ingevoerd te worden wanneer het gezondheidswinst oplevert. Tevens werd op basis van het complexe wiskundige model ingeschat of een dergelijk programma jaarlijks, twee-jaarlijks, vijf-jaarlijks of tien-jaarlijks uitgevoerd zou moeten worden. Een twee-jaarlijkse screening werd als meest kosten-effectief geschat.

Mede naar aanleiding van dit onderzoek werd er een nieuwe grote 3-jarige pilot study opgezet naar de screening op CT.

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:08

Pagina 13

Kinkhoest booster-vaccinaties in Nederland Kinkhoest is een kinderziekte die maar weinig voorkwam in Nederland als gevolg van vaccinatie als onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma dat in 1953 ingevoerd werd. Echter vanaf 1996 is het aantal kinkhoestgevallen sterk gestegen in zowel Nederland als andere westerse landen. De oorzaak van deze plotselinge stijging is niet geheel duidelijk, maar het lijkt erop dat een verandering van de bacterie hierbij een rol speelt, waardoor de werking van het vaccin afneemt. Voor adolescenten en volwassenen is een kinkhoest infectie relatief ongevaarlijk en verloopt vaak zonder het op te merken. Echter in pasgeborenen kan een kinkhoest infectie lijden tot ernstige complicaties en ziekenhuisopnames. Uit onderzoek is gebleken dat juist ouderen en ouders een belangrijke bron van infectie zijn voor deze pasgeborenen. Nu is in Nederland, evenals in omliggende landen, de vraag gerezen of er kinkhoest booster-vaccinaties ingevoerd moeten worden op latere leeftijd (bijvoorbeeld op 16 jarige leeftijd en daarna iedere 10 jaar). Bij de beslissing omtrent de invoering van deze extra vaccinaties zullen gezondheidseconomische overwegingen een belangrijke rol spelen. Wat kost het om al deze ouderen te vaccineren en wat levert het op aan gezondheidswinst? In Nederland wordt een informeel afkappunt van 20.000 euro per gewonnen levensjaar gebruikt. Dit betekent dat een gewonnen levensjaar niet meer dan 20.000 euro per gewonnen levensjaar mag kosten. Ook voor de kinkhoest ontwikkelen we een complex wiskundig model, inclusief economische parameters, om die kosten-effectiviteit te schatten. Daarbij bouwen we voort op een reeds bestaand en eerder gebruikt model.

Pandemische influenza Een infectieziekte die actueel veel in het nieuws is, is het vogelgriep-virus (H5N1). Dit virus is zeer dodelijk en wordt wel in verband gebracht met de volgende influenza pandemie. Vooralsnog lijkt het mee te vallen. Het is echter niet de vraag 贸f maar meer wanneer het volgende pandemische virus in Nederland zal opduiken. Hoe ons hierop voor te bereiden en welke voorzorgsmaatregelen zijn nou eigenlijk kosten-effectief? De overheid heeft inmiddels al miljoenen doosjes Tamiflu (virusremmer) opgeslagen als voorzorgsmaatregel, om te kunnen verspreiden als het zover is. Ook zou een extra investering in vaccinonderzoek overwogen kunnen worden. In principe zal voor een pandemisch virus vooralsnog geen vaccin beschikbaar zijn, maar indien er reeds een prototype ontwikkeld is kan de ontwikkeling als het eenmaal zo ver is aanzienlijk versneld worden. Mogelijk is ook het vaccineren van Nederlanders met een slecht "gematched" vaccin kort na de uitbraak in zuid-oost Azi毛 een kosten-effectieve optie. Een andere optie zou ook kunnen zijn om de scholen te sluiten om zo verdere verspreiding te beperken. Al met al, blijkt steeds meer dat ook de influenza pandemie farmaco-economen gaat bezig houden: diverse projecten worden opgestart en een tiental publicaties over de economsiche impact van de pandemie en haar bestrijding zijn reeds voorhanden.

P.S. Agenda September

Juli

Augustus

29. en 30 aug.

EIK introdagen

Foliolum Ed. V juli 2006

Onderzoek belicht

04. P.S.- borrel

01.

OPG hockey toernooi 6 en 7 sept BBB 15. t/m 17 sept. EIK weekend

13

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:09

Pagina 14

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:10

Pagina 15

H5N1, a source in the making?

President & Chief Executive Officer Crucell N.V. Few would be surprised if a human pandemic of H5N1 bird flu gripped the world today.. It was a different story in 430BC when the world’s first known pandemic gripped the Greek city of Athens, killing a quarter of the population over four years. In 1994 a mass grave was discovered beneath the Kerameikos cemetery in Athens, including many infants. In 2006 researchers from the University of Athens confirmed the presence of bacteria responsible for typhoid fever in the pulp of teeth of the victims from this pandemic. By the 2nd Century AD a plague, most likely smallpox, hit the people of the Roman Empire killing almost 5 million. This extraordinary toll was surpassed by the first pandemic of the bubonic plague, the plague of Justinianus from AD541 that killed 40% of Constantinople’s population. In a second wave the disease spread further into Europe, leaving an estimated death toll of about 25 million. Nearly 800 years later the disease returned as the” black death” from Asia, spreading over Europe and killed 20 million Europeans in six years. The disease occurred repeatedly in Europe until the 1700’s, causing an estimated global death toll of 130 million. By 1816 Cholera took over and became truly global with seven pandemic outbreaks affecting virtually every continent. Although controlled by modern sanitation, Cholera is still a killer at present.

Today we are facing the threat of bird flu, given the license plate number “Influenza A H5N1” by virologists. Since 1997 this virus has shown an unprecedented spread sweeping across Asia, Europe and Africa destroying flocks of poultry, affecting >200 humans and killing 113. The big question is, will H5N1 cause a human pandemic? Although the virus has apparently found its way directly to man, in its present form it does not seem to be very effective in its transmission to human and between humans.

This contrasts sharply with other influenza A viruses that have caused the great pandemics of the 20th

Foliolum Ed. V juli 2006

Ronald H.P. Brus, M.D.

Century. During pandemic of 1918, the H1N1 virus spread with breathtaking speed around the globe, killing 20-40 million. However, the present H5N1 virus is a moving target, and two distinct variants of it have already developed, one from Vietnam and one from Indonesia. Scientists believe that when the H5N1 virus succeeds in acquiring the tools that enable it to spread among humans, an apocalyptic pandemic superseding the 1918 flu may become a reality. Therefore, the bigger question is: are we prepared for it?

Flu vaccine manufactures are using embryonated eggs for the production of flu vaccines and they are increasing at high speed the capacity of their facilities to produce enough H5N1 vaccine in case a pandemic strikes. The realization that the “egg production platform” could fail to produce enough vaccine in a fast and flexible way in the event of a pandem-

ic has boosted cell culture based flu vaccine production platforms including Crucell’s PER.C6 cell line. PER.C6 is a human cell line that efficiently promotes the replication of many viruses, including influenza viruses. The cell has been accepted by the FDA as a production platform for vaccines. The world’s largest Flu vaccine manufacturer sanofi pasteur has teamed up with Crucell to scale up the PER.C6 production platform for flu vaccine production in 20,000L tanks. The first clinical trial with a PER.C6 based pandemic vaccine is to start in September this year. In close collaboration with WHO and regulatory bodies like EMEA and FDA and governments, industries are working on scenarios and procedures to speed up the market introduction of flu vaccines in case of a pandemic. Over 30 clinical trials are planned or ongoing, with some already completed, to test prototype pandemic H5N1 vaccines. Results are discouraging as a large amount of viral antigen is required to evoke an immune response thought to be effective in preventing infection. That is why industries are also focusing on technologies aiming at improving the efficacy of flu vaccines. Crucell’s technology toolkit has

15

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:10

Pagina 16

Jan C. Wilschut, Janet E. McElhaney and Abraham M. Palache

something to add. The innocent common cold adenovirus can be used to carry genes encoding (parts of) proteins of pathogens for vaccination purposes.

This so called adenovector technology been proven

by Crucell and its partners to constitute effective vaccines against other infectious diseases like Ebola

1616

and malaria and may be used for pandemic flu as well. Moreover, Crucell’s virosome technology used for its marketed epidemic flu vaccine, could increase the immunogenicity of a pandemic vaccine, a possibility being tested at the moment.

As H5N1 is a moving target the strategy of stockpiling H5N1 vaccines for the pandemic has been questioned. The real pandemic hit may come from a mutated H5N1 or even completely different virus strains like H9 or H7. Industry players, including sanofi pasteur and Crucell are investing also in production of, and clinical trials with vaccines against these potential pandemic strains. The millions of wild ducks and other waterfowl, aggregating together every summer for their annual migration in the Canadian and Siberian lakes while shedding massive amounts of influenza viruses from their intestine, may come with a new surprise.

Could we quash an incipient pandemic? I am hopeful that with the present technologies we can.

Influenza Pandemics and Epidemics: An Introduction The recent spread of bird flu across Asia and parts of Europe and the Middle East, as well as the occasional infections of humans with a disconcertingly high number of deaths, have caused worldwide concern about a potential new global outbreak of influenza.1 Are the ongoing outbreaks of avian flu indeed heralding the next pandemic?

Although it is difficult to answer this question, there is broad consensus that the emergence of a new worldwide outbreak of influenza is just a matter of time. Literally for ages influenza has been with mankind, and it would be naive to think that as of the 21st century there will be no further influenza pandemics. However, now for the first time, we may have the opportunity to follow the emergence of a potential new influenza pandemic and to prepare ourselves, so that we may ameliorate the burden of the outbreak or perhaps even avert it altogether at the start.

Influenza, or simply “flu”, is caused by a virus. It occurs not only in occasional major pandemic outbreaks, but also in epidemics of variable severity almost every winter.2–4 The term “influenza” has been derived from the Italian influential in the mid1300s, indicating that, at the time, the illness was believed to result from astrological influences. Yet, the aetiology of the disease and the explanation for its peculiar behaviour remained elusive. At the turn of the 19th century, influenza was thought to be due to a bacterial infection with Haemophilus influenzae. It was not until 1931 that Richard Shope

showed that swine influenza could be transmitted with filtered mucus, indicating that the causative agent was a virus.5 A few years later, Smith and coworkers isolated the influenza virus from humans with respiratory illness.6 The burden of influenza for the society, not only from a clinical but also from an economic perspective, is often underestimated.7 This relates particularly to the recurring annual winter epidemics.

Fortunately, since the virus was first discovered, efficient means to contain the infection have been developed. Vaccination is the cornerstone of

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:11

Pagina 17

influenza prevention and control. Accordingly, the World Health Organization (WHO) has issued guidelines for the implementation of influenza vaccination programmes in individual countries.8,9 As a result, many thousands of lives are saved worldwide each year. Yet, in many places, implementation of vaccination programmes remains woefully deficient.10,11 This implies that significant numbers of people at risk of the complications of influenza remain vulnerable to infection and possibly death.

Health-care workers are in a key position to promote vaccination coverage and thus to ameliorate the yearly burden of influenza. At the same time, an increased annual vaccine uptake significantly contributes to an improved preparedness for coming pandemic outbreaks of influenza.

Figure 1 presents an electron micrograph of the influenza A virus. A characteristic feature of the virus is its outermost layer of spike-like projections.

These are the two viral surface glycoproteins, haemagglutinin (HA) and neuraminidase (NA), which are embedded in the lipid membrane of the viral envelope. HA, the major spike protein, is responsible for attachment of the virus to specific receptors on the host cell surface. HA also mediates a fusion reaction between the viral envelope and the cell membrane, through which the viral genome gains access to the interior of the cell. Once inside the cell, the viral RNA is replicated and viral proteins are synthesized, leading to the production of many thousands of new virus particles per cell.

Pandemics and epidemics There are many different influenza A virus subtypes, differing in the nature of the HA and NA glycoproteins on their surface.12,13 Sixteen HAs and nine NAs have been identified. Virus subtypes are distinguishable serologically, which means that antibodies to one subtype do not react with another subtype. Aquatic birds appear to serve as the reservoir of influenza A viruses; indeed, all virus subtypes presumably circulate in these wild birds. Only H1, H2 and H3 virus subtypes have been identified in humans, specifically the H1N1, H2N2 and H3N2 viruses corresponding to the three major pandemics of the last century. During recent outbreaks of avian influenza, there have been occasional transmissions of H5N1, H7N7 and H9N2 viruses to humans.

Antigenic shift Influenza pandemics are the result of so-called antigenic shift of the virus.13 This means that a virus with a new HA (and NA) is introduced into the human population. Since everyone will be immunologically naïve to that new virus subtype, the infection may spread rapidly and cause high morbidity and mortality among the entire population, including young healthy people.3,14 Three major influenza pandemics struck the globe in the 20th century.3,4 The Spanish flu (caused by an H1N1 influenza A virus) occurred in 1918–19, after the First World War, and resulted in the death of an estimated 50 million people, 14 more than the death toll of the war itself (Figure 2). Other pandemics occurred in 1957 (Asian flu, H2N2) and 1968 (Hong Kong flu, H3N2), with a total number of deaths of approximately 2 million.1 The current information supports the concept that new pandemic influenza viruses are derived from avian virus reservoirs.13,15–17 Avian influenza viruses may be directly transmitted to humans, which probably occurred in the case of the 1918 Spanish flu virus.18,19 The possibility of direct transmission of an avian influenza virus to humans became evident for the first time during the H5N1 outbreak in Hong Kong in 1997.20,21 In this incident, 18 people were infected with the chicken flu virus, six of whom died. Similarly, in 2003, an outbreak of fowl plague (H7N7 subtype) in the Netherlands resulted in the direct transmission of the virus to poultry workers and veterinarians, killing one person.22 Furthermore, as of the end of 2003, continuing renewed outbreaks of highly pathogenic H5N1 avian influenza in Asia, and more recently also in

Foliolum Ed. V juli 2006

Jan C. Wilschut, Janet E. McElhaney and Abraham M. Palache

The influenza virus Influenza virions are enveloped particles of spherical or elongated shape, measuring 80–120 nm in diameter and containing a segmented, single-stranded RNA genome.12,13 The influenza virus belongs to the family of the Orthomyxoviridae. There are three influenza genera, or virus types, within this family: influenza A, B and C. Influenza A viruses have been responsible for the major pandemics of influenza in the last century and are also the causative agents for most of the annual outbreaks of epidemic influenza.

Therefore, this book will be limited mostly to a discussion of the characFigure 1. Negative-stain electron microteristics and impact graph of influenza A virus. Courtesy of Drs of influenza A Takeshi Noda and Yoshihiro Kawaoka with viruses. kind permission.

Ultimately, the cell dies as a result of the infection.

In the lungs and airways, this process of cell lysis leads to desquamation of the respiratory epithelium as one aspect of influenza pathogenesis.

17

Jan C. Wilschut, Janet E. McElhaney and Abraham M. Palache

Nummer 5-geheel.qxp

1818

11-9-2006

12:11

Pagina 18

Europe, Africa and the Middle East, have resulted in an increasing number of human infections with a very high case-fatality rate,23-27 underscoring the disFigure 2. Emergency hospital during the Spanish concerting posflu pandemic in 1918, Camp Funston, Kansas, sibility that this USA. Courtesy of the National Museum of virus may furHealth and Medicine, Armed Forces Institute of ther adapt to the Pathology, Washington, DC, USA. human host and thus cause a new deadly worldwide outbreak of influenza.

Antigenic shift may also be due to a genetic reassortment between an avian and a human influenza virus, with pigs possibly acting as an intermediate host. In this process, a human virus acquires a number of gene segments from an avian virus, at least including the gene segment encoding the HA, within a cell dually infected with two viruses from human and avian origin. It is well established that genetic reassortment has been the basis of the formation of the 1957 and 1968 pandemic viruses.28

virus subtypes necessitates regular update of the composition of the annual influenza vaccine.

C l i n i c a l p i c t u re a n d i m p a c t o f f l u Transmission and pathogenesis After being inhaled by aerosol or droplet transmission, the influenza virus attacks the respiratory epithelium and commandeers the host cell’s replication machinery to produce new progeny virus particles, which further infect other cells. “Innate” immune responses retard the initial spread of the virus in the respiratory tract and provide valuable time for the host to mount a specific “adaptive” immune response against the invading virus. B-lymphocytes produce antibodies that bind to and neutralize the virus on the mucosal surfaces, while Tlymphocytes dispose of the infected cells that have become factories for producing new virus particles.

The body’s immune response to influenza produces a number of inflammatory cytokines, which are responsible for most of the symptoms of influenza.

Except in rare circumstances, the virus remains limited to the respiratory epithelium. Thus, the major systemic symptoms such as fever, myalgia and malaise are caused by these circulating cytokines.

Influenza is generally a selflimiting disease.

However, in the complete absence of immunity to a specific subtype of influenza, such as with the Antigenic drift emergence of a novel pandemic strain, even young In addition to the emergence of new human influenpeople may die within 24–48 hours of the onset of za virus subtypes with pandemic potential, estabsymptoms, the overwhelming inflammatory lished human virus subtypes undergo significant response to the virus causing an acute respiratory 13 antigenic adaptation, referred to as antigenic drift. distress-like syndrome. Inadequate immune Antigenic drift involves responses as often occur in minor changes in the HA, the very young and very NA and possibly also other old may lead to a primary Key Messages viral antigens, that occur viral pneumonia or seconddue to mutations in the ary bacterial infection.

The impact of influenza is often underestimated viral genome, resulting in – annual epidemics are deadly and costly events, amino acid substitutions in Impact of influenza epi and pandemic outbreaks may be devastating. antigenic sites. These demics and pandemics changes may render the Influenza epidemics have Deaths can be prevented and cost savings made new strain different enough been recognized as a major by implementation of appropriate vaccination to at least partially avoid cause of morbidity and measures. the immunity induced by increased mortality, espeprevious strains. Thus, new cially in the very young, Many people who need vaccination do not get it. influenza epidemics may the very old, people with arise. In the temperate chronic cardiopulmonary Health-care workers play a pivotal role in reducregions, these epidemics conditions, pregnant ing morbidity and mortality from influenza by generally occur in the winwomen and immunocomvaccinating people at risk of its complications. ter months (from October promised individuals . to April in the northern Each year, influenza results An increased annual influenza vaccine uptake hemisphere, and from April in –5 million cases of will not only ameliorate the burden of influenza to October in the southern severe illness and kills epidemics but also contribute to an improved hemisphere). Antigenic between 0.25 and 0.5 milpandemic preparedness. drift of established human lion people worldwide.7,29

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:12

Pagina 19

Figure 3. Influenza vaccination in the 1950’s. Photograph courtesy of Solvay Pharmaceuticals, Weesp, the Netherlands.

P re v e n t i o n a n d c o n t ro l Vaccination Vaccination remains the cornerstone of influenza prevention. Inactivated influenza vaccines have been in use for the past 60 years (Figure 3). These

vaccines have an excellent safety record and have proven to be efficacious in preventing influenza and reducing complications and deaths. The WHO recommends annual vaccination of people in at-risk groups.8,9 The primary target groups for annual vaccination include the elderly, nursing-home residents, patients with chronic respiratory or cardiovascular disease, diabetes or renal dysfunction, as well as immunocompromised individuals. In addition, it is also recommended that health-care workers and family members of people in high-risk groups be vaccinated.

The clinical effectiveness and cost-effectiveness of inactivated influenza vaccines have been clearly demonstrated.34 For example, vaccination of communitydwelling senior citizens reduces hospitalization rates for pneumonia or other respiratory conditions by >30% and death from all causes by 50%.

For nursing-home residents the benefits of influenza vaccination are even more striking, with reductions of hospitalization rates or death from all causes of 48% and 68%, respectively.

However, despite the established effectiveness of immunization, the national and international response to influenza prevention measures is often inadequate. In many countries, the established benefits of vaccination have not been translated into effective immunization programmes. Only 50 countries have policies for influenza immunization and often only 10–20% of people in high-risk groups, particularly those below the age of 65, are protected.10,29 While we do have the means to prevent the serious consequences of influenza, the implementation of preventive measures is still suboptimal, and as a consequence, currently many at-risk individuals remain unprotected and vulnerable to infection and death.11,29 How can vaccine uptake be further encour aged?

As indicated above, the WHO recommends annual immunization of at-risk persons as the best and most costeffective strategy for reducing influenzarelated morbidity and mortality.8,9,29 However, there is often a gap between policy, on the one hand, and practice and uptake by the population, on the other, especially when interventions depend on people to change their behaviour to lower disease risk.

Public-health policy is most effectively translated into improved health outcomes when social and individual contexts are clearly understood and relevant communities are engaged in the process.

Health-care workers, because of their direct relationship with the patient, are in an optimal position to promote preventive measures and explain the facts about influenza, its complications and the safety and efficacy of influenza vaccination.

Foliolum Ed. V juli 2006

Jan C. Wilschut, Janet E. McElhaney and Abraham M. Palache

The WHO estimates that there are currently 1 billion people worldwide who are high risk of suffering or dying from influenza and its complications.29 Furthermore, as the elderly population increases, future influenza epidemics will be associated with ever-increasing hospitalization rates and excess mortality unless adequate prophylactic measures are taken. In developed countries, about 100 people per million population die annually from influenza.7,30 Most of these deaths (95%) occur in those over 60 years of age (12%, 29% and 54% in people aged 60–69, 70–79 and >80 years respectively).31 As indicated above, the three major pandemic outbreaks of influenza in the 20th century have caused many millions of deaths, and future pandemics are also expected to have a devastating impact on society.32 Yet, it has been estimated that the cumulative mortality of annual influenza epidemics in the last century exceeded that of the three major pandemic outbreaks.7,33 This underscores the fact that not only influenza pandemics but also the recurrent annual outbreaks of flu remain a major health threat worldwide. Thus, public-health policy needs to address the interrelated issues of optimizing both the effectiveness of annual vaccination programmes and the preparedness for future pandemic outbreaks of influenza. Health-care professionals play a key role in this regard by participating in influenza surveillance and by providing appropriate preventive and treatment regimens for their patients.

19

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:12

Pagina 20

Jan C. Wilschut, Janet E. McElhaney and Abraham M. Palache

Accordingly, the WHO encourages initiatives to raise the awareness, particularly among health-care professionals, about the impact of influenza and the benefits of influenza vaccination.9 On the basis of the available evidence, offering vaccination to atrisk patients is no less than an ethical obligation.11 Indeed, by ensuring that all people in target groups are vaccinated, according to the recommendations of the WHO8,9 and many national health authorities, the health-care worker can make a significant contribution to public health. If, ultimately, health-care workers would decide to vaccinate the majority of their atrisk patients, this would go a long way towards ameliorating the burden of future influenza epidemics and pandemics.

2020

cant, especially in older people. While these issues have not been apparent with the more recent neuraminidase inhibitors, high cost may be prohibitive for broad use of these drugs, while for the inhaled zanamivir there is a caution against its use in cases of airway hypersensitivity. These issues not only limit the use of antivirals for individual treatment, but also present major challenges to their potential use in future pandemics.

Is the world prepared for the next pandemic?

Since the 1997 H5N1 avian flu outbreak in Hong Kong, the need for intensified measures to control future influenza pandemics has been widely recognized. In 2003, a resolution of the World Health Assembly urged member states to increase their Antivirals efforts in the area of influenza prevention.29 In November 2005, during a large international meetWhile vaccination is the method of choice for ing with participation of the WHO, the World Bank, influenza prophylaxis, under specific conditions the UN co-ordinator for pandemic preparedness and where the individual has not been or cannot be vacdelegates from over 100 countries35, there was broad cinated, or is not fully protected by vaccination, the consensus that the threat of a pandemic remains. use of antiviral drugs should be considered for While the mass culling of poultry in Hong Kong in treatment or prevention of influenza infection. In 1997 (Figure 4) may have averted a pandemic, in this regard, the physician needs to know whether the meantime not only has the H5N1 virus reapinfluenza is circulating in the community and how peared, but it has now spread throughout many to diagnose influenza illness for the purpose of countries in Asia and parts of Europe, Africa and appropriate prescription of influenza antiviral drugs. the Middle East, probably carried by infected Antiviral drugs approved for treatment or prophymigratory water fowl. During these ongoing H5N1 laxis of influenza include the M2 channel inhibitors outbreaks, there have been 179 confirmed human amantidine and rimantidine, and the neuraminidase infections (March 1, 2006), with a case-fatality rate inhibitors zanamivir and oseltamivir. The applicaof over 50%.27 Clearly, it is only a matter of time tion of these drugs to clinical practice may be limitbefore another pandemic influenza virus will ed by issues of efficacy with respect to the type of emerge. This will inevitably result in the death of influenza virus (influenza A vs B), drug resistance, millions of people unless preventive measures are adverse effects and cost. In the case of the M2 ion adequately instituted. channel blockers, these drugs are only effective However, despite the imminent pandemic threat, against influenza A, the induction of drug resistance most countries and the world at large are still not is well documented and side effects can be signifisufficiently prepared to contain a new global influenza outbreak. For example, in the current situation, no country will have vaccines at the start of the pandemic and production of significant quantities of vaccine will take many months after the first detection of the new pandemic virus36. There are also concerns about the efficacy of antivirals for both treatment and prophylaxis in the setting of a pandemic, which may thwart antiviral stockpiling strategies37. Therefore, there remains a need for more preparatory action.

Fortunately, many countries now do have pandemic preparedness plans in place which describe how these countries will deal with the emergency and what steps will be taken to contain a potential future pandemic as much as possible. The single most important aspect of further improved national Figure 4. Culling of chickens during the 1997 outbreak of H5N1 avian flu as well as international pandemic preparedness in Hong Kong. Copyright Š Reuters/CORBIS. involves the stimulation of annual influenza vaccine

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:12

Pagina 21

uptake among target groups along with the development of more effective vaccine formulations including procedures to generate these vaccines as rapidly as possible once the pandemic emerges. The availability of more effective vaccines will permit individual countries and the global community at large to distribute the scarce quantities of vaccine antigen in an equitable fashion, such that not only the people the wealthy countries, but also those in the Third World, will be protected as much as possible.

References

Deze tekst is afkomstig uit Hoofdstuk 1 van "Rapid Reference INFLUENZA" Auteurs: Jan C Wilschut, Janet E McElhaney, Abraham M Palache Second edition Uitgever Mosby-Elsevier, 2006 ISBN: 0-7234-3433-6

Foliolum Ed. V juli 2006

Jan C. Wilschut, Janet E. McElhaney and Abraham M. Palache

1. World Health Organization. Avian influenza: assessing the pandemic threat. 2005. (www.who.int/csr/disease/influenza/WHO_CDS_2005_29/e n/) 2. Patterson KD. Pandemic and epidemic influenza, 1830–1848. Soc Sci Med 1985; 21: 571–580.

3. Ghendon Y. Introduction to pandemic influenza through history. Eur J Epidemiol 1994; 10: 451–453.

4. Beveridge WI. The chronicle of influenza epidemics. Hist Phil Life Sci 1991; 13: 223–234.

5. Shope RE. Swine influenza. III. Filtration experiments and etiology. J Exp Med 1931; 54: 373–380.

6. Smith W, Andrewes C, Laidlaw P. A virus obtained from influenza patients. Lancet 1933; 2: 66–68.

7. Nicholson KG, Wood JM, Zambon M. Influenza. Lancet 2003; 362: 1733–1745.

8. World Health Organization. Influenza vaccines. Wkly Epidemiol Rec 2000; 75: 281–288. (www.who.int/docstore/wer/pdf/2000/wer7535.pdf) 9. World Health Organization. Influenza vaccines. Wkly Epidemiol Rec 2002; 77: 230–239. (www.who.int/docstore/wer/pdf/2002/wer7728.pdf) 10. The Macroepidemiology of Influenza Vaccination (MIV) Study Group. The macroepidemiology of influenza vaccination in 56 countries, 1997–2003. Vaccine 2005; 23: 5133–5143.

11. Palache A. Influenza vaccines. A reappraisal of their use.

Drugs 1997; 54: 841–856.

12. Lamb RA, Krug RM. Orthomyxoviridae: the viruses and their replication. In: Knipe DM, Howley PM, Griffin DE et al., editors. Fields Virology, 4th edn. Lippincott Williams & Wilkins, 2001; pp. 1487–1531.

13. Wright PF, Webster RG. Orthomyxoviruses. In: Knipe DM, Howley PM, Griffin DE et al., editors. Fields Virology, 4th edn. Lippincott Williams & Wilkins, 2001; pp.

1533–1579.

14. Johnson NP, Mueller J. Updating the accounts: global mortality of the 1918–1920 “Spanish” influenza pandemic.

Bull Hist Med 2002; 76: 105–115.

15. Subbarao K, Katz J. Avian influenza viruses infecting humans. Cell Molec Life Sci 2000; 57: 1770–1784.

16. Webster RG. Influenza virus: transmission between species and relevance to emergence of the next human pandemic. Arch Virol Suppl 1997; 13: 105–113.

17. Zambon M. The pathogenesis of influenza in humans.

Rev Med Virol 2001; 11: 227–241.

18. Taubenberger JK, Reid AH, Lourens RM et al.

Characterization of the 1918 influenza virus polymerase genes. Nature 2005; 437: 889–893.

19. Taubenberger JK, Morens DM. 1918 influenza: the mother of all pandemics. Emerg Inf Dis 2006; 12: 15–22.

20. Claas EC, Osterhaus AD et al. Human influenza A

H5N1 virus related to a highly pathogenic avian influenza virus. Lancet 1998; 351: 472–477.

21. Subbarao K, Klimov A, Katz J et al. Characterization of an avian influenza A (H5N1) virus isolated from a child with a fatal respiratory illness. Science 1998; 279: 393–396.

22. Fouchier RAM, Schneeberger PM, Rozendaal FW et al.

Avian influenza A virus (H7N7) associated with human 23. Peiris JS, Yu WC, Leung CW et al. Re-emergence of fatal human influenza A subtype H5N1 disease. Lancet 2004; 363: 617–619.

24. Apisarnthanarak A, Kitphati R, Thongphubeth K et al.

Atypical avian influenza (H5N1). Emerg Infect Dis 2004; 10: 1321–1324.

25. de Jong MD, Bach VC, Phan TQ et al. Fatal avian influenza A (H5N1) in a child presenting with diarrhea followed by coma. New Engl J Med 2005; 352: 686–691.

26. Tran TH, Nguyen TL, Nguyen TD et al. Avian influenza A (H5N1) in 10 patients in Vietnam. New Engl J Med 2004; 350: 1179–1188.

27. World Health Organization. Cumulative number of confirmed human cases of avian influenza A/(H5N1) reported to WHO. (www.who.int/csr/disease/avian_influenza/country/en/index.html).

28. Ito T, Couceiro JN, Kelm S et al. Molecular basis for the generation in pigs of influenza A viruses with pandemic potential. J Virol 1998; 72: 7367–7373.

29. Influenza: Report by the WHO Secretariat for 111th session of the WHO Executive Board, January 2003.

Document EB111/10, WHO, November 2002. (www.who.int/gb/ebwha/pdf_files/EB111/eeb11110.pdf) 30. Barker WH, Mullooly JP. Impact of epidemic type A influenza in a defined adult population. Am J Epidemiol 1980; 112: 798–811.

31. Sprenger MJ, Mulder PG, Beyer WE et al. Impact of influenza on mortality in relation to age and underlying disease, 1967–1989. Int J Epidemiol 1993; 22: 334–340.

32. Meltzer MI, Cox NJ, Fukuda K. The economic impact of pandemic influenza in the United States: priorities for intervention. Emerg Infect Dis 1999; 5: 659–671.

33. Simonson L, Clarke MJ, Williamson GD et al. The of influenza epidemics on mortality: introducing a severity index. Am J Public Health 1997; 87: 1944–1950.

34. Nichol KL. The efficacy, effectiveness and cost-effectiveness of inactivated influenza virus vaccines. Vaccine 2003; 21: 1769–1775.

35.World Health Organization. Avian influenza and human pandemic influenza. Summary report of meeting held in Geneva, 7–9 November 2005. (www.who.int/mediacentre/events/2005/avian_influenza/ summary_report_Nov_2005_meeting.pdf) 36. Luke CJ, Subbarao K. Vaccines for pandemic influenza.

Emerg Inf Dis 2006; 12: 66–72.

37. Monto A. Vaccine and antiviral drugs in pandemic preparedness. Emerg Inf Dis 2006; 12: 55–60.

21

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:13

Pagina 22

Mond-en-klauwzeer Centraal Instituut DierziekteControle, Lelystad

Dr. A. Dekker

Inleiding In de gezondheids- en welzijnswet voor dieren (GWWD) worden ruim 30 besmettelijke dierziekten genoemd welke kunnen voorkomen bij zoogdieren en vogels. De diagnostiek is hoofdzakelijk gebaseerd op klinisch onderzoek. Indien een dier klinisch verdacht is zal materiaal worden ingezonden voor de bevestiging van de klinische diagnose door middel van laboratorium onderzoek. In dit artikel zal ik kort aandacht besteden aan ĂŠĂŠn van deze besmettelijke dierziekten, namelijk mond-en-klauwzeer. Ik zal ingaan op de veroorzaker, de klinische symptomen en de diagnostiek. Daarnaast zal ik kort ingaan op de ontwikkeling van vaccin tegen mond-en-klauwzeer en de gevolgen van de uitbraak in 2001.

2222

De aker ling met serum van een hersteld dier, en dat een dier Mond-enwelke hersteld is niet nog een keer ziek kan worklauwzeer den. Hiermee was de basis voor de bestrijding met wordt veroorvaccinatie meer dan honderd jaar geleden reeds zaakt door gelegd. Het duurde echter nog circa 50 jaar tot door een picornavide Nederlander Frenkel een systeem van virusrus, dit is een kweek op overlevende tongcellen werd ontwikkeld groep van waarmee grootschalige productie van vaccin mogevirussen die lijk werd. Door middel van vaccinatie is de ziekte een eiwit kapuit Nederland (figuur 1) en Europa verdreven. sel hebben De ziekteverschijnselen zonder lipidemantel. Het De ziekte mond-en-klauwzeer wordt gekenmerkt genoom door blaren, zoals de naam al aangeeft, in de mond bestaat uit enkelstrengs RNA met een positieve en aan de klauwen. Bij melkgevende dieren kan er polariteit. Doordat picornavirussen geen lipidemanook blaarvorming op de spenen plaatsvinden. Bij tel hebben zijn ze ongevoelig voor vetoplosbare jonge dieren kan plotselinge sterfte als gevolg van desinfectantia en zepen. Het desinfecteren van aantasting van de hartspier optreden. Hoewel blaarnaakte virussen (virus zonder mantel) zoals mondvorming vrij specifiek is voor mond-en-klauwzeer, en-klauwzeer virus is daarom veel lastiger. Mondkunnen op het moment van inspectie de blaren al en-klauwzeer is echter een uitzondering omdat het gebarsten zijn, waarbij dan alleen rode slijmvlieszeer gevoelig voor zuren en zal bij een kleine verlaging van de pH uit elkaar vallen. Er bestaan 7 verschillende serotypen van mond-en-klauwzeer virus met elk meerdere subtypen. De grote antigenetische verschillen maken een standaardvaccinatie tegen het virus erg lastig.

Loeffler en Frosch hebben in 1897 aangetoond dat mond-en-klauwzeer door een virus wordt veroorzaakt. Zij waren aangesteld bij de Duitse overheid omdat mond-en-klauwzeer zeer grote economische problemen in de dierhouderij veroorzaakte. Ze hebben in 1897 Figuur 1. Het aantal bedrijven met mond-en-klauwzeer in Nederland tussen 1937 en reeds beschreven dat de infectie voor2003. NB! het aantal uitbraken tussen 1967 en 2003 was dusdanig laag dat de uitbraken komen kan worden door de behandein 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1983, 1984 en 2001 nagenoeg niet opvallen.

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:14

Pagina 23

of huid beschadigingen worden gevonden. Er zijn vele ziekten waarbij vergelijkbare slijmvlies- of huid beschadigingen optreden, daarom zal in een dergelijk geval ook altijd laboratorium onderzoek moeten plaatsvinden. In het algemeen spreidt de ziekte zich snel door een koppel gevoelige dieren. In het geval van monden-klauwzeer kunnen alle evenhoevigen besmet worden. In Nederland zijn dit vooral runderen, schapen, geiten en varkens. Echter in het buitenland komt mond-enklauwzeer ook bij andere herkauwers voor (buffels, antilopen e.d.).

Herkauwers die een infectie hebben doorgemaakt, ook gevaccineerde dieren, kunnen gedurende lange tijd drager blijven van het virus en daarbij bestaat het gevaar dat de infectie in een populatie in stand wordt gehouden. Dragerschap is bij runderen en schapen aangetoond gedurende een periode van respectievelijk 5 jaar en 9 maanden. Bij de Afrikaanse buffel lijkt het dragerschap het hele leven te duren.

Hierdoor is het toch mogelijk om in afgezonderde populaties van buffels, op een eiland, gedurende jaren achtereen dezelfde virussen te isoleren, en worden jonge dieren na het verliezen van hun maternale immuniteit ongemerkt geïnfecteerd.

Gevolgen voor de volksgezondheid Mond-en-klauwzeer is niet gevaarlijk voor de mens.

Hoewel er oude publicaties zijn die aangeven dat mond-en-klauwzeer virus ziekte bij de mens kan veroorzaken, is dit recent nooit bevestigd. Deze resultaten lijken dan ook te moeten worden toegeschreven aan experimentele fouten. Bij de mens komt wel een ziekte voor die “hand, mond en voetziekte” wordt genoemd, deze ziekte wordt echter veroorzaakt door één van de andere picornavirussen, onder andere Coxsackievirussen.

Ontwikkeling mond-en-klauwzeer vaccin Reeds in 1897 melden Loeffler en Frosch dat dieren die een infectie met mond-en-klauwzeer hadden doorgemaakt niet nogmaals te infecteren waren. Dit was dan ook de reden dat het ontwikkelen van mond-en-klauwzeer vaccin redelijk eenvoudig was.

Voor de Tweede Wereld oorlog was het echter nog niet mogelijk mond-en-klauwzeer virus in-vitro te kweken. De door Waldman ontwikkelde procedure bestond in die tijd uit infectie van runderen in de tong door het inwrijven van de tong met een in mond-en-klauwzeer virus gedrenkte lap. Op het moment dat de dieren blaren op de tong ontwikkelden werd dit materiaal met de hand verwijderd en na verkleining met formaline geïnactiveerd. Als immuunstimulans (adjuvant) werd aluminium hydroxide toegevoegd.

Foliolum Ed. V juli 2006

Kort voor de Tweede Wereld oorlog was de Nederlander dr. Frenkel als eerste in staat mond-enklauwzeer virus in het lab te kweken in overlevend tongepitheel.

Dit tongepitheel werd

Dr. A. Dekker

De laboratoriumdiagnostiek De laboratoriumdiagnostiek van de meeste virale aandoeningen is in het geval van een klinische verdenking gebaseerd op het aantonen van het agens, of het nucleïnezuur van het agens. Bij mond-enklauwzeer dit door middel van virus isolatie op cellen. Echter voor de snelle diagnostiek bestaan er ook immunologische technieken om het virus aan te tonen, in het geval van mond-en-klauwzeer is dit een ELISA. De laatste jaren is zijn de mogelijkheden om betrouwbaar genoom detectie uit te voeren aanzienlijk verbeterd. Dus nu is voor mond-enklauwzeer ook een real time RT-PCR beschikbaar voor het aantonen van het RNA. Na een uitbraak is het noodzakelijk dat wordt aangetoond dat de dieren die nog aanwezig zijn niet in aanraking zijn geweest met het virus. Hiervoor worden testen gebruikt die antilichamen tegen het virus kunnen

aantonen. Bij mond-en-klauwzeer bestaan voor dit doel ook ELISAs, maar in een niet gevaccineerde populatie is de neutralisatietest het meest betrouwbaar, deze heeft een hogere specificiteit. Enkele jaren geleden zijn ook testen die onderscheid kunnen maken tussen gevaccineerde en geïnfecteerde dieren beschikbaar gekomen. Hierdoor was het mogelijk internationale regelgeving aan te passen, waardoor het in de toekomst mogelijk wordt noodvaccinatie toe te passen bij een uitbraak en de gevaccineerde dieren in leven te laten.

23

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:15

Pagina 24

Dr. A. Dekker

verzameld door een dunne laag weefsel met vleesmachine van de tong van een pas geslacht rund te snijden.

Deze vellen werden dan in het lab klein gesneden en onder voortdurend roeren kon hierop monden-klauwzeer virus worden gekweekt. Het gekweekte virus werd ook met formaline geïnactiveerd en op vergelijkbare wijze als bij het Waldman vaccin werd Aluminium Hydroxide toegevoegd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1942 werd de eerste vaccinatie proeven in het veld uitgevoerd. Het zou echter nog tot 1953 duren voordat in Nederland algehele vaccinatie van de complete rundvee populatie werd ingevoerd. Het Frenkel proces is tot 1990 in Nederland uitgevoerd voor de productie van mond-en-klauwzeer vaccin.

Na 1991 is de algehele vaccinatie van runderen gestaakt omdat de epidemiologische situatie in Europa geen aanleiding meer gaf om te blijven vaccineren.

Omdat varkens slecht reageren op het Frenkel vaccin is ca. 1970 besloten om een nieuw vaccin te ontwikkelen met minerale olie als adjuvant. Echter omdat het virale materiaal uit een Frenkel cultuur slecht te zuiveren was en het productie proces moeilijk is te standaardiseren is besloten ook over te stappen op viruskweek op baby hamster kidney cellen. Dit productie proces is op dit moment nog steeds operationeel in ons instituut en de Nederlandse overheid heeft geïnactiveerd viraal antigeen beschikbaar van 8 verschillende subtypen van het virus voor de formulering ca. 2 miljoen dosis vaccin per subtype.

2424

Uitbraak 2001 In 2001 werd er op 21 februari een uitbraak mond-en-klauwzeer in Engeland gerapporteerd.

Omdat Nederland veel schapen uit Engeland had geïmporteerd, immers import van runderen was wegens de BSE verboden, werd transport van schapen in Nederland verboden. Echter achteraf bleek een transport van Ierse kalveren die op 24 februari Nederland binnenkwamen toch in Frankrijk indirect in contact te zijn geweest met Engelse mond-en-klauwzeer besmette schapen.

Hiermee was de introductie van mond-en-klauwzeer in Nederland een feit.

We kunnen echter niet uitsluiten dat er niet een tweede introductie van mond-en-klauwzeer virus heeft plaatsgevonden. Doordat het aantal besmette bedrijven na diagnose van de eerste bedrijven al snel toenam is besloten een groot gebied rondom die besmette bedrijven te vaccineren. Dit heeft tot gevolg gehad dat de uitbraak in Nederland beperkt bleef tot 26 besmette bedrijven, in tegenstelling tot Engeland waar meer dan 2000 besmette bedrijven werden gevonden.

Echter doordat de regelgeving binnen de EU onvoldoende garantie bood over de afzet van melk en vlees van gevaccineerde dieren was het niet mogelijk vanuit een economisch perspectief de dieren in leven te laten. Daarom is besloten alle gevaccineerde dieren alsnog te slachten en te destrueren. Dit was een grote teleurstelling voor iedereen die zich jaren lang had ingezet om noodvaccinatie binnen Europa mogelijk te maken, en is daarmee de reden geweest om de EU regelgeving op dit punt aan te passen en de mogelijkheden voor een “vaccinate to live policy” beter vast te leggen. Het is dan ook te hopen dat een volgende keer indien afvoer van gevaccineerde dieren noodzakelijk wordt geacht deze dieren gebruikt kunnen worden voor de productie van vlees en vleesproducten.

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:17

Pagina 25

Klassieke Varkenspest Centraal Instituut DierziekteControle, Lelystad Geschiedenis Klassieke varkenspest (KVP) is niet iets van de laatste tijd. Tot beginjaren 70 waren ook in Nederland 1000 of meer uitbraken per jaar geen uitzondering. Mede door vaccinatie werd de gevolgschade echter binnen de perken gehouden. In 1986 werd binnen de EU echter een non-vaccinatiebeleid afgesproken. In diverse landen was KVP toen reeds uitgeroeid en andere landen volgden snel. Redenen om te stoppen met vaccineren waren de directe kosten die daarmee gemoeid zijn, maar ook dat daarmee afzetmarkten in veel derde landen (oa Japan en de VS) bediend konden worden. De uitbraak van 1997/98 liet zien dat een uitbraak onder die omstandigheden echter desastreuze gevolgen kan hebben. Begin 2006 werd Duitsland weer opgeschrikt door een KVP-uitbraak, die ook de gemoederen in Nederland niet onberoerd liet. En in 2007 staat de EU weer een nieuwe uitdaging te wachten.

Dan komen Bulgarije en Roemenië bij de EU, maar beide landen hebben nog veel problemen met KVP. Het virus Samen met bovine virus diarree (BVD) virus en border disease (BD) virus maakt het KVP virus onderdeel uit van de familie pestivirussen. BVD en BD zijn ziektes van respectievelijk het rund en de kleine herkauwers. Ook varkens zijn gevoelig voor BVDV en BDV, hoewel dit zelden leidt tot ziekte.

Problemen kunnen echter wel ontstaan bij de diagnostiek van KVP. De verschillende pestivirussen lijken namelijk zoveel op elkaar dat laboratoriumtesten niet altijd even makkelijk het onderscheid kunnen maken.

Epidemiologie Een eerste introductie van varkenspest virus in een vrije regio is meestal het gevolg van import van besmette dieren, swill-voedering of onvoldoende gereinigde vrachtwagens die terugkeren uit besmet-

te gebieden. Via diertransporten, vrachtwagens, menscontacten, e.d. kan de infectie zich vervolgens uitbreiden. In veel gevallen blijft daarbij de precieze infectieroute onbekend, maar bedrijven op korte afstand van een besmet bedrijf lopen wel een duidelijk hogere kans om besmet te raken dan bedrijven op grotere afstand. Om die reden werd in 1997 het preventief ruimen in een straal van één kilometer rond een besmet bedrijf ingevoerd.

Drs. W. Loeffen

Klinische verschijnselen Varkenspest veroorzaakt een heel divers scala aan mogelijke klinische verschijnselen, mede afhankelijk van de variabele virulentie van het virus. Dit maakt de ziekte ook heel moeilijk als zodanig te herkennen. Afhankelijk van de ernst en het verloop in de tijd worden globaal de volgende ziektebeelden onderscheiden: - Acute varkenspest: In het begin, met enkele varkens die sloom zijn, hoge koorts hebben en weinig of niets willen vreten, kan dit nog een erg aspecifiek beeld opleveren. Meer specifieke symptomen ontwikkelen zich kort daarna, maar ook hier geldt dat ze niet allemaal even duidelijk aanwezig hoeven te zijn: - Biggen lijken het koud te hebben en gaan op een hoopje bij elkaar liggen.

- Dieren die eerst constipatie hebben, krij gen in tweede instantie juist diarree.

- Dieren ontwikkelen een ataxie van de ach terhand (dronkemansloopje of zitten als een hond).

- Bloedingen in de huid.

- Sterke vermagering.

- Sterfte binnen 10-20 dagen.

- Sub-acute en chronische varkenspest onderscheiden zich vooral door een langer durende ziekte

Ataxie van de achterhand

Foliolum Ed. V juli 2006

25

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:18

Pagina 26

voordat sterfte optreedt. De verschijnselen zijn vaak ook minder duidelijk, met vooral chronisch vermageren (slijten) en bijkomende ziekten zoals longontsteking, diarree, e.d. Bij oudere dieren die met minder virulente stammen besmet worden, kan varkenspest zelfs sub-klinisch verlopen, waarbij geen of slechts milde verschijnselen te zien zijn.

Een bijzondere vorm van varkenspest zijn de immuun-tolerante dragers. Deze vorm kan zich ontwikkelen als zeugen ergens in het midden van de dracht besmet worden. Het virus kan de baarmoeder passeren en de foeten aldaar infecteren. Als dit gebeurt voordat het afweerapparaat goed is ontwikkeld, wordt het virus beschouwd als lichaamseigen.

Het virus wordt dan niet aangepakt door het zich later ontwikkelende afweerapparaat. Dergelijke biggen kunnen levend geboren worden, sterven soms al vroeg, maar kunnen ook maanden lang blijven leven. Deze biggen zijn in eerste instantie vaak ogenschijnlijk gezond, maar kunnen gedurende hun leven wel voortdurend virus uitscheiden en andere varkens besmetten. Uiteindelijk ontwikkelen dergelijke biggen (na enkele maanden tot een half jaar) toch wel varkenspest-verschijnselen en zullen ze vervolgens sterven.

Infectie van dragende zeugen kan, afhankelijk van het stadium van de dracht en virulentie van het virus ook leiden tot kleine tomen, mummificatie van vruchten, abortus of zogenaamde trilbiggen. Dit laatste verschijnsel wordt ook wel gezien bij enkele andere virusinfecties.

Drs. W. Loeffen

Diagnostiek Om een besmettelijke ziekte als varkenspest in de kiem te smoren, is een snelle opsporing van een eerste nieuwe uitbraak essentieel. Een grote verantwoordelijkheid in deze ligt bij de varkenshouder.

Hij ziet zijn varkens elke dag en zal als eerste verdachte ziekteverschijnselen kunnen waarnemen.

Voor een definitieve diagnose is echter nader laboratoriumonderzoek noodzakelijk. Deze diagnostiek wordt in Nederland alleen bij CIDC-Lelystad uitgevoerd.

2626

In een vroeg stadium van de ziekte kan het virus zelf aangetoond worden. Hiervoor staan op dit moment drie testen ter beschikking: Immunofluorescentie test (IFT) op organen: Dit is een hele snelle methode waarmee coupes van organen worden gekleurd en bekeken onder een fluorescentie microscoop. Een fluorescerende kleuring in het cytoplasma van de cellen toont de aanwezigheid van pestivirussen aan. Om onderscheid te maken tussen KVP, BVD en BD moet een positieve IFT altijd gevolgd worden door een immunoperoxidase test (IPT). Met de IFT/IPT is binnen 6 uur een uitslag te verkrijgen.

Virusisolatie uit organen of bloed: Het aanwezige virus in bloed of organen moet zich eerst nog vermeerderen op celcultures voordat het aangetoond kan worden met een kleurmethode. Het duurt dan ook minimaal 5 dagen voordat er een uitslag is van een virusisolatie.

PCR op bloed of organen: Sinds kort is ook de PCR (polymerase chain reaction) routinematig beschikbaar voor het diagnosticeren van KVP. Met de PCR wordt een klein, maar specifiek deel van het KVPgenoom gerepliceerd tot er zoveel van aanwezig is dat het met een fluorescerende kleuring kan worden aangetoond. Deze test is zeer gevoelig en toch ook heel specifiek. Bovendien is hij relatief snel.

Blauwe oren Vanaf ongeveer 3 weken na infectie zijn in het bloed van de varkens antistoffen aantoonbaar tegen het virus. Ook voor het aantonen van de antistoffen zijn twee testen beschikbaar: ELISA: In deze snelle test kunnen veel monster tegelijk onderzocht worden. Een negatieve uitslag is binnen 1 of 2 dagen bekend. Echter, ook hier moet een positieve uitslag gevolgd worden door een tweede test, de virus neutralisatie test (VNT), om onderscheid te maken tussen KVP, BVD en BD. VNT: De VNT bestaat eigenlijk uit 3 afzonderlijke testen die naast elkaar lopen: één voor KVP, één voor BVD en één voor BD. Hierdoor kan deze test wel onderscheid maken tussen de verschillende pestivirussen. Nadeel is de bewerkelijkheid en de lange tijdsduur van de test (tenminste 4 dagen).

Behandeling Tegen varkenspest is geen behandeling mogelijk.

Binnen de Europese unie geldt een beleid van ‘stamping out’, waarbij varkens van besmette

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:19

Pagina 27

bedrijven allemaal gedood en vernietigd worden.

Dit laatste is nodig om verspreiding van de ziekte te voorkomen. Het virus kan namelijk ook in bevroren vlees en bepaalde vleesproducten lange tijd overleven. Als deze producten opnieuw in het varkensvoer terechtkomen, kan dit leiden tot een nieuwe uit-

andere varkenspest-eiwitten is het bewijs voor een veld-infectie. Hiervoor is een marker-test ontwikkeld die specifiek antistoffen tegen één van die eiwitten, het Erns, aantoont. Het vaccin is toch wat minder effectief is dan de C-stam. De ontwikkeling van nieuwe en levende marker-vaccins gaat daarom nog steeds door. Daarbij wordt overwegend gebruik gemaakt van 4 soorten technieken: Chimaere constructen, die deels bestaan uit BVDV en deels uit KVP. Dit kan bv een virus zijn met een KVPV-backbone, maar het genoom voor E2 of Erns van BVDV. Ook het omgekeerde is mogelijk.

Deletie-mutanten, waarbij een stukje van het genoom wat codeert voor E2 of Erns van het KVPvirus wordt verwijderd. Om een levend virus te krijgen moet dat eiwit dan wel worden toegevoegd tijdens de productie van het vaccin. Virusdeeltjes die zo in het vaccin terecht komen, hebben wel alle eiwitten, maar kunnen E2 of Erns zelf niet replice-

KVP virusisolatie braak. Zogenaamde swill-voedering, waarbij keukenafval van o.a. restaurants, kazernes en schepen aan varkens gevoerd wordt, is in Nederland al lang verboden, maar in diverse andere landen, vooral buiten de EU nog steeds algemeen gebruik.

Foliolum Ed. V juli 2006

Drs. W. Loeffen

Va c c i n a t i e In het verleden werd ook in Nederland en de rest van Europa volop gevaccineerd tegen varkenspest.

Hierbij werd algemeen een modified-life virus, de C-stam, gebruikt. Dit vaccin is veilig en biedt een uitstekende bescherming tegen infecties met wildvirus. Op diverse plaatsen in de wereld wordt nog steeds met dit vaccin gevaccineerd om schade door varkenspest te voorkomen of in ieder geval te beperken.

In Nederland wordt al sinds halverwege de jaren 80 niet meer gevaccineerd. Binnen de EU bestaat nu een algemeen vaccinatieverbod omdat met de oude vaccins geen onderscheid te maken was tussen gevaccineerde en besmette dieren. Uitzondering is de vaccinatie van wilde zwijnen (recent oa in Duitsland, Luxemburg, Frankrijk en Slowakije) waarbij dit vaccin nog gebruikt wordt omdat het oraal toe te dienen is. Daarvoor worden vaccinhoudende maiskoekjes verspreid op voerplaatsen voor wilde zwijnen.

Inmiddels zijn wel marker-vaccins ontwikkeld, waarbij het onderscheid tussen vaccinatie en veldinfectie wel mogelijk is. Voor varkenspest betreft het de E2-vaccins, waarvan er inmiddels 2 geregistreerd zijn. Deze vaccins bestaan maar uit één specifiek eiwit van het virus, het E2-eiwit.

Gevaccineerde dieren ontwikkelen uitsluitend antistoffen tegen het E2 en zijn daarmee goed beschermd. De aanwezigheid van antistoffen tegen

ren. Antistoffen tegen dat eiwit worden dan ook niet meetbaar gevormd indien een dier alleen maar gevaccineerd wordt. Bijkomend voordeel van deze vaccins is dat bij replicatie alleen losse eiwitten worden gevormd, maar dat geen volledige virusdeeltjes kunenn ontstaan. Het zijn dus per definitie niet-spreidende vaccins.

DNA-vaccins die alleen plasmid bevatten wat codeert voor immunogene eiwitten. Het bevat dus geen complete virusdeeltjes, maar moet toch de gastheer aanzetten tot replicatie van het immunogene eiwit, zodat een optimale immuniteitsopbouw mogelijk is.

Recombinante virussen die een eiwit van KVPV tot expressie brengen. Dit wordt o.a. met porcine adenovirussen gedaan, waar het genoom van E2 van KVP wordt ingebouwd. Op termijn is het wellicht mogelijk om met dergelijk virussen vaccins te maken die tegen meerdere ziektes tegelijk beschermen.

Voorlopig is men in Europa nog steeds zeer terughoudend om vaccins te gebruiken in de bestrijding van KVP. Of dit verandert zodra meer effectieve marker-vaccins ter beschikking komen, blijft nog even afwachten.

27

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:22

Pagina 28

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:24

Pagina 29

I’ll be BEC Verslag van de Buitenlandse excursie in Praag

Foliolum Ed. V juli 2006

I’ll be BEC

Voor enkele farmaceuten kwam er op een dinsdag in maart goed nieuws; deze gelukkigen waren ingeloot voor een reisje naar Praag! De maand mei leek nog lang niet in zicht maar toch verstreek de tijd snel en werd de start van de BEC afgeblazen in de Gouden Zweep. Vanaf vijf uur kon er worden aangeschoven en dankzij het lopend buffet kon er vooral veel patat genuttigd worden. Het was heerlijk weer en het vakantiegevoel kwam al snel bovendrijven, hoewel het nog maar vroeg in mei was. De linnen broeken zaten als gegoten voor een lange busreis en er was nog geen pak te zien. Om zeven uur kwam de bus netjes voorrijden en konden de koffers voorlopig in het ruim bewaard worden. De een na de ander zocht zijn plekje op in de bus en kon toekijken hoe sommige anderen (langdurig) afscheid namen van hun vriend/vriendin.

Na een final check van I'll be BEC op paspoorten en pakken in handbagage gingen we op pad. Menigeen dacht dat nu de rust was aangebroken maar het bleek anders te zijn; onze vrouwelijke buschauffeur kwam aan het woord. Zij wist het te presteren om een half uur te kletsen over de regels in haar bus. Gelukkig kon ook zij twee minuten stilte houden tijdens de dodenherdenking en om vijf over acht vertrokken we in silence naar het oosten van europa. Er werd spoedig net als bij elk schoolreisje gevraagd of er een film op mocht. Hier had de BEC al op gerekend en Arnold Schwarzenegger verscheen in beeld met de tekst I'll be back. Onder het tv kijken, kon er een drankje en een chocolaatje genuttigd worden dankzij de goede zorgen van het assessoraat. Al snel volgde de eerste stop en verdwenen de zonnebrillen, er moest plaats gemaakt worden voor de echte bril. Het was al tien uur en velen onder ons hadden het wel geschoten met hun lenzen en de droge airco.

De busreis werd weer hervat en nu steeg het niveau van entertainment: The Incredibels werd opgezet. Ook werden de potjes klaverjas weer voortgezet en voordat we het doorhadden was de tweede stop al een feit en vond er een chauffeurswissel plaats. De tanden werden netjes gepoetst en iedereen was klaar voor de nachtrust. Wie het eerst slaapt, slaapt het best, Loek hielt namelijk de rest wakker door zijn gesnurk.

Hoe dan ook bereikte iedereen de Tsjechische grens, de vraag was alleen of we verder konden komen dan daar. Jan had zijn rijbewijs mee om zich mee te identificeren terwijl er nog zo nadrukkelijk om een paspoort was gevraagd! De BEC kon de inspecteurs gelukkig tevreden stellen en al snel kwamen we aan bij het eerste bedrijf, Zentiva.

29

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:25

Pagina 30

I’ll be BEC

Zentiva is een groeiend bedrijf met 4200 werknemers welke georiënteerd is in midden- en oost europa. Nadat de BEC-gangers de aangeboden refreshment achter de kiezen hadden, kregen ze een presentatie te zien over het bedrijf. De groep werd in tweeën gesplitst en de groepen bezochten om beurten de afdelingen vaste toedieningsvormen en kwaliteitscontrole.

Het meest aparte aan het bedrijf was toch echt de kantine. Het leek wel een communistische aangelegenheid, voor iedere werknemer werd er eenzelfde warme maaltijd opgeschept waarvoor ze niets hoefden te betalen. Ook wij mochten in de rij gaan staan en vandaag stond er op het menu: een ondefiniëerbare soep met taai brood, een stoofschotel met groente, varkensvlees en aardappelen en als toetje een chococake met room. Bizar om dit tussen de middag allemaal naar binnen te werken, het toetje werd daarom ook vaak meegenomen om op het lab op te eten.

Na de lunch reisden we af naar Hradec Králové, waar de Faculty of Pharmacy was gevestigd. We kregen een welkomspraatje van een professor die daar les gaf en van Veronique, de landelijk voorzitter van de studievereniging van farmacie in Tsjechië. Vervolgens werden we in groepjes van 10 ingedeeld en werd elk groepje door een Tjechische student rondgeleid.

3030

Het meest bijzonder aan de faculteit waren de botanische tuinen. Deze waren verbonden aan een onderzoeksgroep waarvan de exacte naam onduidelijk bleef. Op het lab van deze onderzoeksgroep waren allemaal kruiden te vinden waaruit de werkzame stoffen gehaald werden. Wat vermakelijk en irritant tegelijk was, was dat de onderzoekers geen Engels spraken. Hun literatuur was allemaal in het Duits geschreven en ze hadden de Tsjechische studenten nodig als tolk.

Na de rondleiding konden we inchecken in ons hotel en gaan dineren met onze gidsen. Ceryl kreeg een mooie onderscheiding omdat hij al vijf keer mee was geweest met de BEC en er kon met halve liters bier geproost worden op een voorspoedige BEC. De maaltijd smaakte voortreffelijk en met een goede bodem kon er 's avonds op los gefeest worden. De big party was in een soort bunker wat er van binnen ontzettend gezellig uitzag. Er waren tevens studenten uit Kroatië aanwezig waardoor het lekker druk was. Toch ging iedereen verstandig 'vroeg' terug naar het hotel omdat er nog een lang weekend voor de boeg stond.

De volgende ochtend vertrokken we definitief naar de metropool Praag. Ons hostel lag hartje centrum en we konden van daaruit lopend aan de stadswandeling beginnen. De gids die we meekregen sprak Nederlands waardoor we alle ins en outs van Praag goed meekregen. Hij liet ons de mooiste plekjes zien, van de Joodse buurt tot de Karelsbrug en niet te vergeten de fantastische klok waar Praag om bekend staat. Als extra service werden we op de goede metro gezet richting de bierbrouwerij Staropramen die we in de namiddag bezochten. In combinatie met de rondleiding aten we 's avonds in het restaurant van Staropramen. Voordat er aan de halve eend begonnen kon worden, werd door Emiel het PS-lied ingezet. We kregen zelfs een warm applaus van een Chinese familie die zich door ons mooie lied geïnspireerd voelden. De terugreis naar het hostel verliep niet helemaal vlekkeloos maar iedereen onder ons weet dat dit nou eenmaal een feit is van het openbaar vervoer.

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:25

Pagina 31

In het hostel was er een uurtje ingepland om een powernapje te doen en een geslaagde outfit te vinden. Met 50 man sterk verkenden we het centrum van Praag en vonden uiteindelijk een schitterende discotheek. Om het uur stond er een andere danseres in de kooi en de vrouwelijke farmaceuten konden zich vermaken met jongens uit Delft of met Engelse law-students.

Rond een uurtje of vier was er een echt PS-feestje ontstaan, we domineerden de dansvloer en het podium. De complimenten aan Corry, zij bleef er tot aan het laatste biertje bij!

De ochtend erop was de opkomst bij het ontbijt schaars, de BEC had ons een ochtendje vrij gegeven. De actievelingen gingen nog wel even een kop koffie drinken in het ochtendzonnetje op een Praags terrasje, shoppen was er helaas niet bij omdat het zondag was en de winkels gesloten waren. Om twaalf uur was er afgesproken om te gaan lunchen bij Zanzibar. De bestelling liet even op zich wachten maar uiteindelijk kregen we een heerlijk broodje om onze brakheid mee weg te eten. De specialiteit van dit restaurantje waren de verse juices in verschillende smaken.

Na de lunch stond de bus alweer klaar om ons naar het paardenrennen te brengen. Er was een echte VIP-lounche voor ons afgehuurd waardoor we ons ontzettend prominent voelden. Het duurde een tijdje voordat de spelregels van het inzetten op paarden begrepen waren maar daarna ontstond er een echte strijd. Het boekje werd doorgepluisd op extra informatie waardoor de voorspellingen nog makkelijker zouden gaan. Ondanks onze hoopvolle verwachtingen vertrok iedereen met verlies terug naar Praag waar ons een laatste activiteit te wachten stond. In het nationaal theater werd deze avond het Zwanenmeer opgevoerd en de BEC had kaartjes gereserveerd!

De voorstelling (en het theater zelf) was adembenemend maar ook kwam de moeheid in het donker opzetten. In het hostel werden de blikjes energy drink achterover getikt om het uiterste uit onszelf te halen en nog een laatste avondje lekker te kunnen feesten. Bij enkelen onder ons viel dit in de bus terug erg zwaar en bij het laatste bedrijvenbezoek aan Apogepha waren vele vermoeide gezichten te zien. Toch werden er nog intelligente vragen gesteld tijdens de rondleiding en werd de moderne productieafdeling van dit bedrijf met veel plezier bekeken. Na de rondleiding wachtte ons nog de vervelende terugreis naar Groningen. Al slapend zaten we de rit uit totdat Groningen weer in zicht kwam. Hiermee kwam een einde aan dit fantastische weekend waar ik de BEC namens alle BECgangers voor wil bedanken!

Gertruud Haitsma

I’ll be BEC

Foliolum Ed. V juli 2006

31

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:26

Pagina 32

VVAA Discussieavond Een mooie debatformule Prof. Dr. J.J. de Gier

VVAA Discussieavond

Na een eenvoudige doch voedzame maaltijd in Café Christiaans , die ca 30 farmaciestudenten met de inleiders van deze avond konden genieten, werd een aftrap voor een discussie gegeven. Door de perspectieven van de overheid, de zorgverzekeraar, de praktijkadviseur en de beroepsorganisatie op een rijtje te zetten bleken de inleiders in staat om de tongen uiteindelijk los te maken. Namens de VVAA Bureau Hufen gaf Mark Dessing zijn visie op recente ontwikkelingen in de gezondheidszorg en de farmacie in het bijzonder. Veel aandacht hierin voor de samenwerkingsvormen die apothekers kunnen kiezen. Nelly de Jong en Mirjam Wierda van zorgverzekeraar De Friesland brachten een duidelijke boodschap: zorg voor transparantie in de zorg die je levert en dan is er best veel mogelijk op het gebied van honorering. Johannes Boelstra van de KNMP gaf een korte en krachtige reactie op de stellingen die waren voorbereid. Veel nadruk op regelgeving die de bewegingsruimte van de apotheker kunnen belemmeren. Tenslotte Erik de Laat van het Ministerie van VWS. Zijn beeld van de regierol van de zorgverzekeraar was inmiddels vervangen door een 'balansmodel'. Bundeling (bijvoorbeeld regionaal) van kracht voor kwaliteit is altijd een optie die je kunt verdedigen.

Op basis van een vijftal stellingen kon uiteindelijk in twee groepen in een Lagerhuisopstelling worden gedebatteerd.

Afwisselend kreeg iedere groep de opdracht om argumenten voor en tegen de stellingen in te brengen. Voor de student met de beste debatvoering was een fles wijn in het vooruitzicht gesteld.

3232

Stelling 1: Artikel 19 ('één vent per tent') is overbodig.

Iets wat normaal lijkt zou je eigenlijk niet in de wet hoeven te regelen. Dat er discussie over dit artikel in de Tweede Kamer was gevoerd was op zich al vreemd, kennelijk kan het volgens velen ook anders. Iedereen was het wel over eens dat je verantwoordelijkheid voor farmaceutische patiëntenzorg alleen kunt dragen als je zelf als zorgverlener aanwezig bent. Distributie van medicatie die 'stabiel in gebruik' is kan ook anders.

Verantwoordelijkheid voor dergelijke processen kan door goede procedures en ICT wel anders worden ingericht, mits er geen cruciale informatie tussen de wal en het schip valt. Voorlopig is het devies: laat je zien als zorgverlener!

Stelling 2. De regierol die de overheid de zorgverzekeraar geeft zal de zorg kwalitatief beter maken.

Twijfel alom of dat zo zal gaan werken. Veel zal afhangen van een gezamenlijke visie op het gebied van wat kwalitatief goede zorg is en de wijze waarop deze kan worden gemeten.

Bereidheid om dat samen op te pakken bleek duidelijk aanwezig. Kennelijk is er nog wel wat onwennigheid om dat ook te doen. Onbekend maakt onbemind.

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:27

Pagina 33

Stelling 3: Farmacotherapie is de goedkoopste behandeling en dient dus veel meer gestimuleerd te worden.

Veel aandacht in de discussie voor het feit dat je mensen met een ongezonde leefstijl (slechte voeding, te veel drinken, roken) niet tot de orde kunt roepen. Door het gebruik van geneesmiddelen tegen de gevolgen van hun ongezonde leefstijl maak je wel 'onnodige kosten'. In het algemeen was men het wel met de stelling eens, mits er ook aandacht is voor de wijze waarop mensen medicatie gebruiken. De juiste begeleiding hierbij door de apotheker kan ook kostenverhoging met zich meebrengen, maar deze kan ook weer wegvallen tegen de kosten van ziekten die op een later moment optreden door goede farmacotherapie.

Stelling 4: De apotheker moet betaald krijgen voor de zorg die hij levert.

Iedereen was het hier natuurlijk mee eens, alleen waar gaat het dan over. Je kunt ook activiteiten voorstellen die overbodige zorg omvatten, bijvoorbeeld omdat een andere discipline dat ook al doet. Dat betekent dus dat er meer zicht moet zijn op de interventies die bij farmaceutische (patiënten)zorg controleerbaar plaatsvinden, bijvoorbeeld eerste en tweede uitgiftebegeleiding bij de start van chronische medicatie. Het ontbreekt nog aan experimenten waarin wordt gekeken naar die controleerbare interventies en de invloed van 'extra tijdsbesteding' hierbij op de honorering van de apotheker, naast een receptregelvergoeding die afhankelijk van de complexiteit van de aflevering mogelijk bij eenvoudige afleveringen ook lager kan zijn.

Stelling 5: Wanneer zorgverzekeraars zelf apotheken gaan openen is de concurrentie ver te zoeken.

Het blijkt dat er enige angst is dat patiënten door hun zorgverzekeraar worden verwezen naar een apotheek die de zorgverzekeraar zelf beheert. Deze angst werd niet door iedereen gedeeld. De praktijk laat zien dat dit in voorkomende situaties niet tot grote verschuivingen van patiëntenaantallen heeft geleid. Opereer vanuit je kracht en laat zien wat je voor de patiënt kunt betekenen. Dat zal de doorslag geven, volgens velen.

Foliolum Ed. V juli 2006

VVAA Discussieavond

De debatvorm werd goed opgepakt en enkelen waren in staat de aandacht op zich te vestigen. Na afloop werd de fles wijn uitgereikt aan Erik Rexwinkel, die volgens de jury zich het beste had geprofileerd in het debat. De conclusie van aanwezigen was eenduidig: de debatvorm levert een boeiende avond op, waarin uiteenlopende meningen snel naar voren worden gebracht. Kortom, deze opzet is voor herhaling vatbaar.

33

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:27

Pagina 34

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:28

Pagina 35

Student en Sport Jacomijn en de Batavierenrace Daar stond ik dan. Voor de onmogelijke opgave van het rennen van 3,4 kilometer. Na maanden van training was ik nog steeds onzeker over mijn eigen kunnen. Maar het moment was daar, omkeren was niet meer mogelijk…

Het bordje van de laatste kilometer kwam in zicht. Ik sleepte mij voort en wist en passant nog enkele concurrenten voorbij te lopen.

Mijn benen werden steeds zwaarder, maar het bordje finish hield me op de been. Nog enkele meters… Na de finish stortte ik mij ter aarde. Het was gelukt! En dat het gelukt was zag ik aan de score, 84ste van de 292 teams. Een geweldige prestatie!

Jacomijn Dijksterhuis

Foliolum Ed. V juli 2006

Student en Sport

Op vrijdagmiddag vertrok vanaf het station van Groningen een heus P.S.-team richting Enschede en Nijmegen. Het resultaat van een motie tijdens een algemene leden vergadering van Pharmaciae Sacrum. We zouden meedoen met de 34ste batavierenrace. Een estafetteloop van Nijmegen naar Enschede met 25 etappes. Twee maanden van tevoren werd elke maandag al druk getraind om toch niet helemaal als laatste te eindigen. Van acht mensen namen we in Zwolle afscheid, zij zouden voor ons het nachtteam vertegenwoordigen en deze startte in Nijmegen. Onze groep reisde door naar Enschede. In Enschede aangekomen gingen we eerst de tenten opzetten. Dit bleek niet mee te vallen in het schemerdonker.

Zo had ik bijvoorbeeld mijn buitentent binnenstebuiten over mijn binnentent vastgezet. Het blijft lastig… Na wat rondgedoold te hebben op de campus van Enschede besloten we de weinige uurtjes slaap die we konden pakken, te benutten. Van 23.00 tot 3.00 uur slapen is toch niet echt ideaal. Helemaal niet als je vervolgens een uur in de rij voor de bus moet gaan staan wachten. Gelukkig wist onze buschauffeur ons, op weg naar het Nederlands/Duitse plaatsje Dinxperloo, op de vroege ochtend op te vrolijken met keiharde skihut muziek. Het feest kon beginnen! Ondertussen kwam ons ter ore dat onze nachtploeg enige pech had ondervonden.

Wegens een ongeval bij een spoorwegovergang was er een etappe geschrapt. Na maanden van training is het toch op z'n zachts gezegd 'jammer' als je etappe niet doorgaat. Aangekomen in Dinxperloo mocht ik mijn kunstje laten zien. Eerst op de fiets, aanmoedigen van Jenny en haar 6,1 km, daarna met de benenwagen, 3,4 km hobbelen. Na deze geweldige prestatie was het goed rusten in ons super-de-luxe busje waar ik rijkelijk werd voorzien van energiedrankjes en mueslirepen. 's Middags was het de beurt aan de middagploeg. Zij moesten de eer hoog houden. Al snel werd duidelijk dat ons team een geweldige tijd zou neerzetten.

Resultaat: 14 uur, 52 minuten en 14 seconden van Nijmegen naar Enschede. Wie doet ons dat na! 's Avonds vond één van de grootste studentenfeesten van Nederland plaats op de campus van Enschede. Een mooie afsluiting van een sportief weekend.

35

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:29

Pagina 36

Verslag van de RijWiel Prestatie Tocht Het was zaterdag 20 mei en het was weer tijd voor een nieuwe RWPT. Al vroeg stonden er weer vele farmaceuten voor de faculteit te trappelen om weg te gaan. Dit ondanks het slechte weer en voor sommigen de kater van de veel te gezellige functionarissen borrel de dag daarvoor. Er werden snel groepjes gevormd en de hel van het noorden kon van start gaan.

Al vroeg in de tocht was er al een afvaller, de heer M. Boon. De colafles die hij had meegenomen was op een onverklaarbare wijze in zijn spaken belandt. Maarten moest met pijn in zijn hart de tocht der tochten verlaten.

RWPT

De RWPTC had een mooi parcours uitgezet langs kleine plaatsjes en mooie groene weilanden. De koeien in deze weilanden vonden het weer ook maar niks, ze keken allemaal even zielig naar de sloot voor zich. De lunchbestemming was in een verzorgingstehuis in Winsum waar iedereen met veel plezier zijn regenkleding uit deed. Er werd een soepje, een broodje en wat fruit gegeten. Toen iedereen weer de moed had verzameld om het weer te trotseren kon de tocht naar Groningen beginnen. Het weer had ook geen genade tijdens deze terugtocht en dit resulteerde in nog nattere farmaceuten. Eenmaal in Groningen aangekomen werden we geleidt naar het sportcentrum van Kardinge. Hier wachtte ons een klimpartij van jewelste. Ondanks de vermoeidheid van de barre tocht werd er flink geklauterd en geklommen. Na deze leuke en sportieve activiteit werden we verzocht om te gaan eten in het satéhuis. Na een heerlijke maaltijd met saté en patat/rijst konden we deze dag gaan afsluiten in café van Diepen. Hier werden ook de prijzen uitgereikt aan de winnaar van deze RWPT. Dit jaar was de winnaar niet het DES-team, zij moesten genoeg nemen met de poedelprijs. Het team van Inside-Out met aanhang had dit jaar de snelste tijd en de meeste vragen goed. Al waren er geruchten over een sluiproute, afluisterpraktijken en een hulplijn. Zoals te lezen was de RWPT geslaagde en gezellige activiteit.

Rory Habich

3636

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:29

Pagina 37

PiratenrEIK Beste Farmaceuten, Nu er wederom een collegejaar bijna ten einde is gekomen, zijn wij reeds bezig met de organisatie van de aanstaande introductie. Met 'wij' bedoel ik dan ook de EIK. Dit jaar bestaat de EIK uit Susanne Alberts, Marieke Kwint, Kristian Pool, Rosalie Wilffert, Wai-Ping Choo en ondergetekende.

Vernieuwend is een woord dat dit jaar helemaal bij de EIK past. Naast de jaarlijkse vernieuwingen van onze samenstelling, de voorzitter en het thema, komen dit jaar nog twee punten van vernieuwing aan bod. Allereerst mogen wij ons sinds dit jaar commissie van PS noemen, na jarenlang onder de auspiciÍn van de faculteit geopereerd te hebben. De consequenties hiervan zullen geen grote gevolgen hebben met betrekking tot de inrichting van de introdagen en het introweekend. Echter vanaf komend schooljaar zal de eerste stroom levenswetenschappenstudenten zich melden bij de faculteit. Niet wetende welke studenten na een gezamenlijk eerste semester daadwerkelijk onder de noemer 'farmaceuten' vallen, zullen wij de introductie organiseren voor de studenten welke voor aanvang van het collegejaar de richting 'farmacie' denken te gaan kiezen. Omdat de 'levenswetenschappers' regelmatig lessen zullen volgen op het Biologisch Centrum zal een deel van de introdagen besteed worden aan een bezoek aan het BC. Naast de gebruikelijke 'verplichte' praatjes is er ook dit jaar tijd voor een rondleiding, proefpracticum, diverse borrels en een eindfeest. Tja‌nu het eindfeest reeds aan bod komt, kan ik jullie slecht de uitnodiging hiervoor onthouden. Dus pak je agenda erbij en noteer het volgende: Woensdag 30 augustus Eindfeest EIK De Troubadour Aanvang 22.00 uur Dit jaar zijn we qua thema de naam EIK wederom trouw gebleven. Na de bloedhete 'Costa del EIK' en de mysterieuze 'F.B.EIK' kiezen we dit jaar voor het ruime sop met 'PiratenrEIK'! Onze kapitein Susanne zal dit jaar de verantwoording op zich nemen om met haar matrozen de introdagen en het weekend tot een succes te maken. Ja, dit jaar wederom een weekend met ook hier een vernieuwing: de locatie. De tocht gaat dit jaar namelijk naar het Friese Bakkeveen voor een slapeloos weekend van 15 tot en met 17 september.

Heb je de datum van het eindfeest nog niet genoteerd, doe het dan nu! Kom kennismaken met de nieuwe farmaceuten en trek je matrozenpak, je papegaai of je houten been uit de kast!

We zien je op 30 augustus in de Troubadour!

EIK

Namens de EIK 2006 'PiratenrEIK', Marcel van den Broek Foliolum Ed. V juli 2006

37

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:30

Pagina 38

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:30

Pagina 39

Borrel met de Redactiecommissie ‘06-’07 Als commissie bedachten we ons dat de redactiecommissie nooit zelf geïnterviewd wordt. Zo ontstond het idee om de nieuwe Redactiecommissie op het matje te roepen. Op deze manier konden zij zich meteen voorstellen aan de lezers. Tenslotte zijn zij degene die het stokje van ons overnemen en de volgende vijf Foliola gaan maken.

Woede en verbijstering overvielen ons toen we voor onze oude vertrouwde Lazy Frog stonden. Het bordje 'gesloten' staarde ons aan. Dit kon niet waar zijn. Het laatste rondje van onze commissie en de Lazy Frog was dicht.

Leuk is anders… Uit noodzaak zijn we toen maar uitgeweken naar de Vlaamsche Reus.

Aangekomen in de Vlaamsche Reus begon het voorstelrondje. Omdat de commissieleden elkaar natuurlijk nog maar kort kenden mochten ze beginnen met zichzelf voor te stellen. Loes was nog in dubio of ze deze verkapte advertentie zou beginnen met: 'ik ben' of 'ik zoek'. Dit is Loes haar eerste commissie en dat vindt ze erg spannend.

Haar eerste opdrachtje zit er echter al op. Ze heeft namelijk met de nieuwe praeses Redactiecommissie Gertruud het BEC verslag voor dit Foliolum geschreven. Floor wist ons o.a. te vertellen dat ze zowel zeilt, hockeyt, golft als wake bord. Wij vonden dat wel een beetje veel van het goede. Zijzelf ook want ze had erg veel spierpijn. Voor de rest is ze single en zoekt ze een financieel afhankelijk iemand. Later corrigeerde ze 'afhankelijk' in 'onafhankelijk', hmmm… apart. Sophie verwees voor haar voorstel rondje naar de derde editie van het Foliolum dit cursusjaar. Ze is namelijk al eens als fotocommissie geïnterviewd. Naast het vervullen van functies in maar liefst twee P.S. commissies is ze ook nog eens de Benjamin van het stel. Praeses Gertruud is tot nu toe erg trots op de commissies die ze gedaan heeft, namelijk de EJC en Diescommissie. Volgens haar commissieleden kan ze erg vervelend zijn als ze gedronken heeft, vooral tijdens de BEC, maar zijn ze over het algemeen erg blij met haar. Voor Patrick is dit zijn eerste commissie. Gelukkig heeft hij de kunst al kunnen afkijken bij Sietse, die bij hem in de roeiploeg zit.

Volgens Sietse hebben ze echter het hele jaar al niet meer geroeid dus erg sportief kan onze Patrick niet zijn. Op zaterdag is hij doorgaans postbode. Het Foliolum zal volgend jaar dus op zaterdag thuisbezorgd worden. Voor de rest leest hij goede, degelijke bladen zoals de Elsevier. Met zo'n achtergrond kan er alleen maar wat moois uitkomen. En tot slotte de quaestor in ons midden, Wim. De studie van Wim gaat perfect. Hij zit op dit moment ook in de SSS commissie. Loes vindt hem een lieve jongen en heeft er vertrouwen in dat alles goed komt. Een minpuntje aan Wim is dat hij bij P.S. binnenkwam met dreadlocks. Deze waren er gelukkig snel af.

De verwachtingen van de commissieleden voor het volgende jaar zijn nagenoeg hetzelfde: 'Vooral veel gezelligheid'. Wim weet hier nog aan toe te voegen dat hij bang is dat hij er te veel tijd in gaat steken. Hij ziet er echter wel naar uit om met mensen samen te werken. Patrick hoopt voornamelijk op een goede samenwerking en Gertruud 'hoopt op vrienden'… Sophie en Floor kijken voornamelijk uit naar de borrels, omdat borrels altijd goed zijn.

De ideale vergadering is volgens Gertruud kort en bondig. Haar commissieleden zijn het unaniem met haar eens.

Loes en Floor willen het ook graag vlot en efficiënt. Voor Patrick zou het ideaal zijn als er belangrijke zaken besproken zouden worden (dan denken wij: 'Foliolum is altijd belangrijk!'). Na al deze politiek correcte antwoorden kwam een verfrissende inval van de kant van Wim. Wim ziet een ideale vergadering als een vergadering met veel bier, waar zijn eten wordt opgeschept en waar hij vooral niet zelf hoeft te koken.

Tijdens de laatste ronde kwam de alcohol voorkeur aan bod. Bier, wijn en zelfs Martini werden door elkaar geroepen. Als er maar alcohol in zat. Gelukkig kwam ab-actis Loes met de wijze spreuk: "Bier na wijn geeft venijn".

We hebben er dan ook alle vertrouwen in dat commissie hun vergaderingen en borrels komend jaar goed en vooral gezellig zullen laten verlopen.

Borrel met de Redactiecommissie ‘06-’07

Loes vraagt zich nog af wat haar toegevoegde waarde zal zijn het komende jaar. Floor is daar wat minder bescheiden over. Zij gaat namelijk zorgen voor een hoop creativiteit en fanatisme. Sophie vindt dat haar hele persoonlijkheid toegevoegde waarde zal hebben komend jaar en Gertruud ziet zichzelf als de initiatief nemer. Patrick denkt met als zijn vergaarde kennis van Sietse een mooie bijdrage te kunnen leveren en Wim vindt zichzelf onmisbaar met zijn kennis van financiële zaken.

Na het intensieve interview werd er nog gezellig nageborreld in de Vlaamsche Reus. De commissie liet weten dat ze er erg veel zin in hebben. Bij deze veel succes gewenst!

Foliolum Ed. V juli 2006

39

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:31

Pagina 40

Student in het buitenland

Hey ever yone!

Aan mij dit keer de eer om te vertellen hoe het is om tijdens je studie een tijdje naar het buitenland te gaan‌ Ik ben half maart bepakt en bezakt vertrokken naar Londen voor de tweede helft van mijn bijvak. Het is natuurlijk al een hele ervaring om in je eentje naar een onbekende stad te gaan, maar helemaal als je in een metropool als Londen terecht komt: een stad met ruim 7 miljoen inwoners! Het is een heel erg multiculturele stad, ongeveer een kwart van de inwoners is niet Brits en er worden naast Engels nog ongeveer 300 andere talen gesproken. En om jullie even een idee te geven van de grootte: Londen zelf is iets groter dan de hele provincie Utrecht‌ Ik doe hier onderzoek in de Hammersmith Hospitals NHS Trust.

Deze trust bestaat uit vier ziekenhuizen, allemaal in West London. Twee van deze ziekenhuizen liggen naast elkaar: het Hammersmith Hospital (waar de apotheek is met mijn bureautje) en het Queen Charlotte's and Chelsea Hospital (gespecialiseerd in zorg voor vrouwen en pasgeboren kinderen). Mijn onderzoek vind voornamelijk plaats op de neonatal intensive care unit (NICU) in het laatste ziekenhuis. Het woord 'neonaat' betreft in principe iedere baby in de eerste maand na de geboorte, maar de meeste babies kunnen gelukkig bijna meteen met de moeder mee naar huis. De neonaten die in het ziekenhuis moeten blijven zijn meestal veel te vroeg geboren, hebben problemen gehad bij de bevalling of er waren complicaties tijdens de zwangerschap. Een van de grootste problemen bij deze kindjes is dat er bijna geen geschikte geneesmiddelen voor hen zijn. Klinisch onderzoek in deze patientengroep is namelijk zowel practisch als ethisch erg lastig. De geneesmiddelen die gebruikt worden zijn dus meestal niet geregistreerd voor gebruik in neonaten. Daarnaast wegen ze erg weinig (sommigen zelfs maar 500 gram) dus het berekenen en afmeten van de juiste dosis geneesmiddel is een vrij precies werkje. De dosis moet ook voor ieder kind individueel worden berekend, en dit berekenen is meteen ook een grote risicofactor omdat er vaak kommafouten worden gemaakt. Het is wereldwijd meer dan eens voorgekomen dat een neonaatje een 10- of zelfs 100-voudige overdosis heeft gehad! Omdat deze kindjes meestal te vroeg geboren zijn is hun metabolisme ook vaak nog niet goed ontwikkeld, dus het is niet altijd te voorspellen hoe een kindje zal reageren op een bepaalde therapie. Kortom: het is een uit farmaceutisch oogpunt erg interessante patientengroep, waar nog veel te onderzoeken valt!

Ik probeer met mijn onderzoek te achterhalen wat de invloed van een apotheker op de medicatieveiligheid op de NICU kan zijn. Daarvoor heb ik de medicatiefoutenmeldingen van deze afdeling van de afgelopen vier jaar geanalyseerd om te kijken waar de zwakke plekken liggen.

Ik ben in mei iedere dag met een apotheker mee naar deze afdeling geweest en heb daar geobserveerd wat de apotheker allemaal doet. Ziekenhuisapothekers zijn hier in tegenstelling tot in Nederland veel meer op de afdelingen. Ze gaan in ieder geval een keer per dag naar 'hun' afdeling toe en bekijken daar alle voorgeschreven medicatie van de patienten. Ze letten dan onder andere op interacties, bijwerkingen, contra-indicaties, juiste frequentie en juiste dosis. Ook vragen ze naar de medicatiehistorie van iedere nieuwe patient. Op de NICU wordt er vooral op gelet of de dosis klopt met het gewicht van het patientje, of ze parenterale voeding binnen krijgen in de

4040

Foliolum Ed. V juli 2006

e n n a z u S

in

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:32

Pagina 41

juiste samenstelling en of de infusen de juiste hoeveelheid geneesmiddelen bevatten en in de juiste snelheid inlopen. Daarnaast kan de apotheker onder andere vragen van de verpleging en artsen over geneesmiddelen beantwoorden. Alle gegevens die ik hier verzamel ga ik vergelijken met de gegevens die ik heb van de andere helft van mijn bijvak in Zwolle. Daar is een van de ziekenhuisapothekers begonnen met een soortgelijke patientgerichte taak: zij gaat onder andere ook iedere dag naar de NICU. Ik ben in ieder geval erg benieuwd naar de uiteindelijke resultaten van mijn onderzoek, hoop dat er iets nuttigs uitkomt! Uit de medicatiefoutenmeldingen bleek al dat de kans dat een voorschrijffout van de arts hier ontdekt wordt groter is dan in Nederland…

Ik woon ongeveer 2 km ten westen van Notting Hill en ben met de metro in ongeveer 20 minuten in het centrum (als alles meezit en rijdt). Ik heb via het ziekenhuis een studio kunnen krijgen, die op vijf minuten lopen van het ziekenhuis ligt, erg ideaal! In het gebouw wonen alleen mensen die voor een van de ziekenhuizen werken, helaas zijn er dus niet zo veel studenten. In het ziekenhuis hier werken wel veel pre-registration pharmacists, die allemaal ongeveer van mijn leeftijd zijn. Dat zal ik even uitleggen: de studie farmacie is hier maar 4 jaar! Daarna doe je een jaar werkervaring op als pre-registration pharmacist in een openbare apotheek of ziekenhuisapotheek en als je aan het eind van dat jaar een afsluitend examen haalt ben je officieel apotheker. Een heel verschil met Nederland! Met de pre-regs (zoals ze hier genoemd worden) ben ik al regelmatig uit geweest, erg gezellig!

Lo nd en

Veel groetjes!

Suzanne Dittrich

Foliolum Ed. V juli 2006

Student in het buitenland

Verder is de stad echt geweldig! Er zijn verschrikkelijk veel dingen te doen en te zien. Ik probeer ieder weekend wel ergens heen te gaan, dus heb alle grote sightseeing spots, zoals de Big Ben, Tower en Tower Bridge, Buckingham Palace, Westminster Abbey, St. Paul's Cathedral etc nu ondertussen gezien, maar er blijft nog zoveel over! Er zijn hier ook verbazingwekkend veel mooie parken, waar iedereen lekker in het gras ligt als het mooi weer is, heerlijk om even niet tussen alle drukte en verkeer te zijn!

Ik ben een paar weken geleden ook al een dagje naar Cambridge geweest en ik ga binnenkort ook nog naar Oxford. En natuurlijk naar de typisch Britse sporten: heb de Boat Race in maart op de Thames gezien, we zijn bij de London Marathon gaan kijken, ben nog naar een Premiership voetbalwedstrijd geweest (FulhamMiddlesbrough) en ga komende maand nog naar een rugbyen een cricketmatch. Als het allemaal heel erg meezit misschien zelfs nog naar een wedstrijd op Wimbledon…

Ik vind het (nog steeds) hartstikke leuk om een tijdje in het buitenland te wonen. In het begin zijn sommige dingen wel even lastig: onder andere verkeer dat ineens van links komt, woorden in het engels waar je ineens echt niet meer op kan komen, een ernstig gebrek aan hagelslag, geen fiets en een ander soort stopcontacten, maar alles went en na een paar weken leek het alsof ik hier al maanden was. Erg jammer dat ik hier maar ruim drie maanden ben, ik zou zo nog een hele tijd langer kunnen blijven! Helaas verloopt mijn paspoort in juli…

41

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:33

Pagina 42

Ab-Actieel Jaarverslag

Jaarverslag van de Ab-actis der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” over het bestuursjaar 2005-2006

4242

Eind februari vorig jaar waren we, het kandidaatsbestuur voor het bestuursjaar 2005-2006, compleet. Als alles goed ging zouden we een jaar lang Pharmaciae Sacrum besturen. Als kandidaatsbestuur namen we een kijkje bij alle activiteiten die voor de Jaarvergadering plaatsvonden, om ons zo voor te bereiden op alles wat ons nog te wachten stond.

Op de Voorjaarsdag van de K.N.P.S.V. leerden we de kandidaatsbesturen uit Utrecht en Leiden kennen. Tijdens de borrel en het diner werd er goed geïntegreerd en Emiel zette Groningen op de kaart door zijn speech op tafel te houden.

Een paar dagen later volgde de maart ALV waar we ons officieel voorstelden.

Om elkaar beter te leren kennen spraken we elke maandagavond af om samen te eten. Tijdens deze etentjes werd er naast al het gezellige gepraat ook serieuze zaken besproken. Dit resulteerde uiteindelijk in onze beleidsnota.

Eind april volgde het Inwerkweekend waar we de fijne kneepjes van het besturen leerden van bestuur Rexwinkel. Het weekend werd afgesloten in ZAK, waar we helemaal uit ons dak gingen op alle aangevraagde platen die DJ Willy voor ons draaide.

Op het congres van de K.N.P.S.V. storten we ons in het feestgedruis als waarzegsters, ook al leken de heren eerder oude dametjes. Naast de feestjes vond ook de eerste wisseling plaats, het K.N.P.S.V.-bestuur uit Utrecht werd geïnstalleerd.

Om nog even tot rust te komen voordat ons bestuursjaar zou beginnen, vertrokken we naar een huisje in het noorden van Groningen. Hier was de geitenwol niet aan te slepen en Emiel maakte kennis met de langpotenfamilie die zijn kamer had uitgekozen om de nacht door te brengen.

Tijdens de RijWielPrestatieTocht maakten we de weg onveilig als echte wegpiraten. Helaas ging de prijs aan onze neuzen voorbij.

Op de Jaarvergadering van 7 juni mochten we plaatsne-

men aan de andere kant van de tafel. Daar zaten we nog wat onwennig, maar na het behandelen van de grote stapel moties was de vergadering al snel voorbij en konden we beginnen met de Buitendag.

Rijdend op een quad over zand of gras, schietend met een buks of computerspelletjes spelend konden we even bijkomen van de Jaarvergadering.

Na deze ontspannende dag begon op donderdag het echte werk. We installeerden ons op het P.S.-hok en maakten kennis met de gangbesturen tijdens het gangoverleg. Ook overlegden we in de maand juni met de meeste commissies en bezochten we de Jaarvergaderingen van ,,Aesculapius" en Unitas Pharmaceuticorum.

De zaterdag na de laatste wisseling vond de Sportdag van de K.N.P.S.V. plaats, waar we in Amsterdam gingen waterfietsen en bowlen. Tijdens de afsluitende borrel vloeide het bier rijkelijk en de gefrituurde snackjes waren niet aan te slepen. Ook mochten de drie heren die hier naast mij zitten de Amaliabokaal in ontvangst nemen. De één die op de beker zat, was helaas geen lang leven gegund.

Diezelfde avond vertrokken we richting Steenwijk waar we, na een avondje stappen, de dag erna oefenden voor het OPG-hockeytoernooi tijdens het FamilieKennishockeytoernooi. De Delftsblauwe suikerpot staat als bewijs van dit geweldige weekend op de kast in het P.S.-hok.

Tijdens de ouderejaarsexcursie van Interpharm kregen we een kort praatje over Interpharm B.V. terwijl we genoten van onze Bossche Bol. Na dit lekkernij konden we ons storten op het cocktailshaken. Tijdens de excursie maakten we ook kennis met mevrouw Meulendijk.

Twee dagen later was het tijd voor een feestje. Op het EJC-feest "Double Dutch" gingen we allemaal verkleed als onze achternaam. Alleen het schip dat Emiel had meegenomen bleek toch niet zo praktisch.

In juni maakten we ook kennis met Leo Timmers van OPG Groothandel B.V. tijdens een diner.

Tijdens het HOI-diner van de K.N.P.S.V. leerden we de

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:33

Pagina 43

Later die dag was de gebruikelijke eerstejaarsborrel.

Deze was dit jaar druk bezocht doordat de borrel plaatsvond na een coachactiviteit.

In het laatste weekend van september vond het functionarissenweekend van de K.N.P.S.V. plaats. Deze dagen hebben we ons vermaakt met voetballen, klaverjassen en zelfs de leerboeken kwamen even te voorschijn. Ook werd er veel overlegd en vond de eerste AV van de K.N.P.S.V. plaats. 's Avonds gingen we verkleed als slaapmuts en zongen we mee met "Kinderen voor Kinderen" liedjes.

In de week die volgde maakten we kennis met Prof. Dr. Jonkman tijdens een diner. Hij vertelde ons vele verhalen over de studie farmacie van vroeger en over zijn reis door Amerika. Na afscheid te hebben genomen van Prof.

Dr. Jonkman wipten we nog even langs op de FMF-borrel die in een café naast het restaurant werd gehouden.

Het weekend vertrokken we met de eerstejaars richting Appelscha voor het EIK-weekend. De eerste avond begon goed met verschillende spellen die de EJC had bedacht. De volgende dag konden we onze sportieve kant laten zien tijdens het blind- volleyballen, het rugbyen en het bekertjesvoetbal. Tijdens de commissieronde leerden we de eerstejaars het P.S.-lied welk natuurlijk die avond tijdens het diner weer gezongen werd. Die avond gingen we verkleed als forensisch onderzoeker compleet met labjas en zonnebril. Op zondagochtend stelde zich één Eerstejaarscommissie kandidaat: EJC "Voluptas" was geboren.

Een paar dagen later reisden we af naar Lunteren voor de Lunchbijeenkomst tijdens het FIGON-congres. Er werd gediscussieerd over het "Off-label-gebruik van geneesmiddelen" en ook al waren de discussieleiders meer in discussie met elkaar, het was toch een gezellige middag.

Die middag is de rest van het bestuur vertrokken naar de housewarmingsborrel van de K.N.P.S.V. te Utrecht, waar het erg gezellig moet zijn geweest.

Tijdens de K.N.P.S.V.-VJA activiteit werden de veranderingen in de zorg met betrekking tot de eerste lijn besproken tijdens een lezing en een hierop volgende discussie.

De dag werd afgesloten met een golfclinic en een diner.

Op het KNMP-congres in Amsterdam splitsten we op in twee groepen. De functies, Emiel, Jan en ik, gingen bij elke stand langs en spraken met huidige en potentiële sponsoren. Het Assessoraat ging ook elke stand langs, maar wel met een ander doel, namelijk om zoveel mogelijk gadgets te scoren. Uiteindelijk stond Marianne haar gescoorde paraplu maar af aan Frederiek, omdat ze haar handen al vol had met tassen.

Foliolum Ed. V juli 2006

Ab-Actieel Jaarverslag

buitenlandse besturen beter kennen. We reisden af naar de Loosdrechtse Plassen om daar te gaan kanoën, waarna we onze weg vervolgden om in Utrecht gezellig te gaan gourmetten. Het was erg gezellig en Marianne zette de kennismaking voort door in Utrecht te gaan stappen.

Begin juli maakten we kennis met de contactpersonen bij CenE en met het onderwijsinstituut.

Daarnaast organiseerden we voor het eerst, in samenwerking met Oliver Kayser, een excursie naar de Botanische Tuin "De Kruidhof". Hier kregen we uitleg over de bloeiwijze en de farmaceutische werking van de planten.

Het nieuwe collegejaar begon voor ons met de EIKintroductiedagen. Tijdens een rondvaart door de grachten van Groningen maakten we in het zonnetje kennis met de eerstejaars. Diezelfde avond na het diner staken Jan en Ebian zich in pak om tijdens de vossenjacht voor bodygard te spelen.

Na het EIK-eindfeest viel het iedereen zwaar om de volgende ochtend vroeg op te staan voor de lange busreis naar het OPG-hockeytoernooi in Utrecht. Ondanks onze pogingen om minstens één beker mee naar huis te nemen, kwamen we met lege handen terug naar Groningen.

In de eerste week van het collegejaar vertrokken we met het Binnenlands Bedrijven Bezoek naar het westen van het land, om de eerste dag een bezoek te brengen aan Solvay te Weesp en Pharmachemie te Haarlem. Na beide bezoeken had iedereen zich een goed beeld kunnen vormen over innovatieve en generieke geneesmiddelproducerende bedrijven. We dineerden in een gezellig Mexicaans restaurant waar iedereen zich te goed kon doen aan taco's en andere lekkernijen. Na in Amsterdam te hebben ingecheckt in het hostel, vertrokken we naar een Amsterdams café waar we Smartlappen zongen onder begeleiding van een accordeon. Hierna kon iedereen het Amsterdamse nachtleven gaan opzoeken. De tweede dag bezochten we als afsluiting Pharma Bio Research in Zuidlaren.

In september maakten we kennis met onze contactpersonen binnen FEDAp, VVAA/Bureau Hufen en MSD. Ook werden we door ons erelid Dr. Neef uitgenodigd voor een bezoek aan de ziekenhuisapotheek te Enschede. Hier kregen we een rondleiding en als afsluiting dineerden we in een gezellig restaurant in het centrum van Enschede.

Een paar dagen later bezochten we de oratie van Prof.

Dr. Molema. Zij hield haar rede over "Levenswetenschappen; concepts of complete thoughts".

Ze werd benoemd tot hoogleraar in de Levenswetenschappen.

43

Ab-Actieel Jaarverslag

Nummer 5-geheel.qxp

4444

11-9-2006

12:34

Pagina 44

Vele constitutieborrels hebben we dit jaar bezocht en elke keer deden we een poging om het gastenboek veilig te stellen. Bij de constitutieborrel van Archigenes liep dit een beetje uit de hand. Nadat Ebian het boek te pakken had rende hij zo snel mogelijk naar de dichtstbijzijnde deur met de bewakers ban het boek op zijn hielen.

Helaas bleek deze deur geen uitgang te zijn, maar de toegang tot de voorraadkamer. En daar was de kroegbaas niet zo blij mee.

Het derde weekend van oktober vond het oud-besturendiner plaats. Er was een hoge opkomst van 56 oudbestuursleden, waarvan de oudste van het bestuursjaar 1965-1966 was. Er werd genoten van een heerlijk diner en als afsluiting werd er nog lang geborreld.

Onze kennismaking met mevrouw Inia-Douma vond plaats in het Feithuis waar we onder het genot van een kopje thee luisterden naar haar verhalen van vroeger.

Daarnaast bespraken we het wel en wee van de vereniging en onze voornemens voor het jaar.

Het assessoraat nam de eerstejaars mee voor een excursie naar de suikerunie. Na een lange fietstocht kon een ieder met eigen ogen zien en met de neus ruiken hoe van suikerbieten suiker wordt gemaakt.

Tijdens de oktober ALV waren de eerstejaars in groten getale gekomen om hun bul in ontvangst te nemen.

Tijdens de vergadering werd besloten dat er een deurbeleid zal komen voor alle feesten van P.S. en dat de Eerstejaars Introductie Commissie "EIK" weer een commissie van P.S. zal worden.

Twee dagen later was het alweer tijd voor het laatste feest van EJC "Farma Sutra". Ebian ging verkleed als perculatorbuis, Marianne als Cas, Cie en Botje, Jan als Archiefcommissie en ikzelf als Spamster.

Begin november was de Diesonthullingsborrel. De viering van de 124ste Dies Natalis zou in het teken staan van de "Zeven Zonden".

Deze maand aten we met de Vaandeldrager om hem beter te leren kennen en de vaandelvechttactieken uitgebreid te kunnen bespreken. Ook hebben we door het hele jaar heen met alle andere commissies gegeten. De maaltijden varieerden van hamburgers bij de SSS tot een heerlijk culinair toetje bij de Diescommissie, maar overal werden we gastvrij ontvangen.

Halverwege november begaven we ons naar Veghel, waar ter ere van de Dies Natalis van Unitas Pharmaceuticorum het genodigdendiner en het gala werden gehouden. De in totaal 8 uur durende reis exclusief wachttijden was in ieder geval de moeite waard geweest.

De dag voor de Dies Natalis verrasten Sinterklaas en

twee pieten ons met een bezoekje op de P.S.-borrel.

Nadat menig farmaceut bij de Sint op schoot had gezeten, bood één van de pieten een fust aan, omdat iedereen het hele jaar zo lief en goed was geweest.

De 124ste Dies Natalis werd officieel geopend waarna de het symposium over "Obesitas" van start kon gaan.

Vervolgens aten we bij Emiel een stevige boerenkool maaltijd gekookt door zijn moeder, waarna we op de receptie vele felicitaties in ontvangst konden nemen. Alle vijf haalden we het openingsfeest, waar we de dansvloer onveilig maakten in onze gangsteroutfit.

De volgende dag konden we uitbrakken op de green en 's avonds genoten we van zang, dans en cabaret. Na de culturele avond kon we de ongeremd groene almanak in ontvangst nemen. Op vrijdag konden bijkomen om vervolgens 's avonds te genieten van het galadiner en het gala waarna we pas in de vroege uurtjes weer op de Grote Markt belanden.

Januari was een rustige maand waarin we kennismaakten met de contactpersonen bij de ABN AMRO en Scholtens Wristers.

Op de januari ALV werd de STOF-site en de nieuwe laboratoriumverzekering gepresenteerd.

Eind januari was de start van het Lustrum van Aesculapius. Hier feliciteerden we het bestuur met een glaasje Jenever. Het Lustrum werd afgesloten met een galadiner en tijdens het gala genoot iedereen van de cocktails. De alcohol uit deze drankjes hield ons ook warm toen we op de terugweg een uur moesten wachten op Amsterdam Centraal.

Begin februari was het eerste EJC-feest van EJC "Voluptas". Er lagen nog een aantal moties op de plank en zo kwam het dat Emiel verkleed ging als Emule de Internetezel, Jan als bijzettafel en Marianne als dessert.

Ebian en ik hadden geen motie gekregen en daarom gingen we als echte Romeinen in toga en met Laurierkrans terug naar het oude Rome.

Halverwege februari werden we om kwart voor zes 's ochtends op het station verwacht om met de bus te vertrekken naar het ABN AMRO World Tennis Tournament.

Iedereen was op tijd aanwezig, behalve Emiel, want die was nadat zijn wekker ging nog even blijven liggen. Na de busreis en Emiel zijn treinreis naar Rotterdam woonden we 's ochtends een aantal presentaties bij. Voor de eerste presentatie werden we aangesproken of één van ons misschien een vraag van een spreker wilde beantwoorden. Twee minuten bleek dit niet meer nodig te zijn maar als dank werden onze kaarten geupgrade tot VIPkaarten. Zo hebben we die middag in de VIP loge kun-

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:34

Pagina 45

Twee dagen later vond het gangfeest plaats waar wij geheel in het blauw en geel de andere verenigingen van de studentengang lieten weten wat de mooiste kleuren zijn.

Halverwege maart vond de ouderejaarsexcursie naar Interpharm plaats. We bezochten de vestiging in Almere waar we met eigen ogen konden bekijken hoe het grotendeels geautomatiseerde proces van het pakken van producten uit de schappen werkte. Onder het genot van een hapje en een drankje aan het water werden alle indrukken van die dag besproken.

De laatste zaterdag in maart was de Voorjaarsdag van de K.N.P.S.V. in Putten. Het symposium had als thema "Toxiciteit: daar kun je gif op in nemen". Tijdens de borrel en het diner maakten we kennis met de kandidaatsbesturen uit Leiden en Utrecht. Op de terugweg in de trein besefte ik me dat dit echt het officiële begin van het einde was.

Begin april maakten we in Rotterdam kennis met de contactpersoon van A.I.O. tijdens een lunch, waarbij gelijk het contract werd besproken. Op de terugweg naar het station zette de heer Van Lierop ons nog even af bij de nieuwe MEDIQ-apotheek van OPG, waar hij ter plekke voor ons een rondleiding regelde.

Die avond vond ook het FAC-feest 'De Cel' plaats. De farmaceuten in hun Hawai-shirts vrolijkten de grauwe gevangenis op en dansten de hele avond op het podium.

Halverwege april vond de pré-BEC borrel plaats. Het officiële programma werd onthuld en iedereen kon alvast in de stemming komen onder het genoot van een drankje.

Een dag later vond de Interfacultaire Bierestafette plaats waar P.S. dit jaar twee teams voor selecteerde. Het Damesteam "Soft 1" passeerde makkelijk een herenteam in de eerste ronde, maar moest het in de tweede ronde afleggen tegen heren die toch net iets sneller waren. Het Herenteam bereikte de finale, maar werd toen verslagen.

De volgende dag vond het ouderejaarssymposium "Proteomics" plaats georganiseerd door de Commissie Farmaceutische Wetenschappen. Dagvoorzitter Prof. Dr. Quax leidde alles in goede banen. Op dezelfde avond vond ook het EJC-feest "Feestje bouwen" plaats. Helaas konden wij niet onze overals uit de kast trekken, Jan ging als spaarvarken en de rest van het bestuur verscheen als biljetten van 500 euro.

Nadat we bijgekomen waren van het feest vertrokken we vrijdagmiddag met 25 sportievelingen richting Enschede en Nijmegen om deel te nemen aan de Batavierenrace.

Door een ongeluk werd de race uitgesteld, maar deze kon gelukkig wel worden voortgezet. Na een geweldige tijd

Foliolum Ed. V juli 2006

Ab-Actieel Jaarverslag

nen genieten van de tenniswedstrijden, waarna we in de VIP lounge nog een drankje dronken.

Twee dagen later volgde een afspraak met mevrouw IniaDouma. We hebben samen koffie en thee gedronken op het P.S.-hok en de zaken rondom de opzet van de Alumnicommissie besproken.

Begin maart hebben we op uitnodiging van OPG samen met het K.N.P.S.V.- en het U.P.-bestuur Reofarm en een robotapotheek in Sliedrecht bezocht. Het hele baxterproces en ook het gebruik van een robot in de apotheek en welke voor- en nadelen dit heeft, werd aan ons uitgelegd.

De dag werd afgesloten met steengrillen te Utrecht waarna we ons klaar maakten voor de lange reis naar Gramsbergen, waar we het weekend zouden doorbrengen.

Tijdens dit weekend wouden we ons voorbereiden op de maart ALV maar uiteindelijk hebben we vooral lekker niks gedaan en veel spelletjes gespeeld waar ook de nodige hoeveelheid drank bij te pas kwam.

De dinsdag volgde de P.S.-borrel waar de bestemming van de Buitenland Excursie onthuld werd. De bestemming was dit jaar Praag en binnen een mum van tijd was er een lange lijst van leden die mee wilden.

Die avond gingen we nog naar het Galant Gala, waar we ons prima vermaakten tussen de studenten psychologie, geschiedenis en IO/IB. En waar Jan vroegtijdig werd afgevoerd.

De volgende dag vertrokken we tegen de middag met een bus vol eerstejaars naar de vestiging van OPG Groothandel b.v. in Staphorst. Hier maakten de we kennis met het reilen en zeilen van de groothandel. Ter afsluiting werd er gekart en ondanks dat er twee bestuursleden in de finale streden om de eerste plaats, was de eerste prijs geen van beiden gegund. De gelukkige winnaar was Joeri Venekamp.

Een paar dagen later bezochten we de beroependag van de K.N.P.S.V. te Utrecht. Naast twee plenaire lezingen bezocht een ieder van ons verschillende workshops over beroepen die je kunt uitoefenen na je studie farmacie. De dag werd afgesloten met exotische pannenkoeken, waarna de meesten hun weg vervolgden naar het K.N.P.S.Veest.

Jan en Marianne bezochten de voorjaarsdag van de KNMP te Utrecht om contacten met sponsoren aan te halen en om met potentiële sponsoren te spreken.

Dezelfde dag was de maart ALV. Tijdens de vergadering is besloten dat er een oud-ledenlidmaatschap zal worden aangeboden en dat een Alumnicommissie zal worden opgericht.

45

Ab-Actieel Jaarverslag

Nummer 5-geheel.qxp

4646

11-9-2006

12:35

Pagina 46

van 14 uur 52 minuten en14 seconden bereikte Ebian als gele Pino de finish, waarmee het team Pharmaciae Sacrum de 157 plaats behaalde in het eindklassement.

Het weekend werd op zaterdagavond afgesloten tijdens een feest op de campus in Enschede.

Op de laatste woensdag in april vond de FTO-dag plaats.

Hier leerden wij samenwerken met onze collega's van de toekomst, namelijk de huisartsen.

Het laatste weekend van april leerden wij het kandidaatsbestuur de fijne kneepjes van het vak. Ook dit jaar bezochten we ZAK, waar ook Willy weer van de partij was en Kristian een ware danscompetitie aanging.

In de eerste week van mei vertrokken we met 49 studenten en Corry Hofland naar Praag. Op de heenreis keken we heel toepasselijk "The Terminator 3" en werd er volop geklaverjast. Vrijdagochtend bezochten we het bedrijf Zentiva in Praag, waar het ontbijt al voor ons klaar stond. Na een presentatie over het bedrijf, kregen we een rondleiding waarna we voor het eerst kennismaakten met de Tsjechische keuken. Na de lunch vertrokken we richting Hradec Králové waar we de Universiteit bezochten en een kijkje namen in de botanische tuin. 's Avonds hadden we een feest met Tsjechische studenten in een oud zwembadcomplex dat was omgebouwd tot bar. De volgende ochtend vertrokken we weer richting Praag waar we incheckten in een jeugdhostel.

Vervolgens was het tijd voor de stadswandeling waarbij we de stad en haar bezienswaardigheden eens goed konden bekijken. Na een bezichtiging van de bierbrouwerij en het diner maakte iedereen zich op voor een kijkje in het Praagse nachtleven. We vonden ons heil in Klub Lavka waar iedereen naar genoegen op het podium kon dansen.

De volgende dag bezochten we het paardenrennen waar we een echte VIP waren. 's Avonds bezochten we de balletvoorstelling "Het Zwanenmeer", waar volgens mij iedereen van genoten heeft. De laatste dag brachten we op de terugreis een bezoek aan het Duitse bedrijf Apogepha dat onder andere gespecialiseerd is in urologie.

De dag na de Buitenland Excursie was de startdatum van de CenE-cursus.

Op de borrel na de onderwijsdag mocht Dr. Durk Dijkstra de prijs voor Docent van het jaar in ontvangst nemen.

De volgende dag vond de voetbalwedstrijd studenten tegen docenten plaats. Het team van docenten, bestaande uit 5 AIO's aangevuld met studenten verloor helaas van het studententeam met 2 tegen 5. Die avond bezochten

wij het gala van Archigenes waar goed geïntegreerd werd met het Panaceabestuur tijdens het Mexen.

Het eerstejaarssymposium georganiseerd door de Commissie Farmaceutische Wetenschappen had als thema "De cel als geneesmiddelfabriek". Er waren veel eerstejaars aanwezig die zeker niet alleen voor het extra tentamenpunt kwamen.

Dezelfde avond vond de VVAA/Bureau Hufen Discussieavond plaats. Er werd in een lagerhuis opstelling gediscussieerd over stellingen die allemaal te maken hadden met het thema "Overheid, wanbeleid?".

Tijdens de Functionarissenborrel hadden we de tijd om alle commissies te bedanken voor hun inzet het afgelopen jaar. In de Gouden Zweep vermaakten we ons opperbest, jammer genoeg was het geen terrasjesweer.

De volgende ochtend vond de RijWielPrestatietocht plaats. Met tandem Neef fietsten we door de regen, waarna we aankwamen op de lunchlocatie waar we konden opwarmen en drogen. Vervolgens ging het verder met als doel het Klimcentrum op Kardinge. Hier beklom iedereen als apen de wanden en menigeen slingerde aan een touw. Na het diner werd er geborreld en Team 1 ging er met de prijs vandoor.

De volgende woensdag reisden we met de trein naar Zevenaar waar het 63e Congres van de K.N.P.S.V. plaatsvond. Het congres stond in het teken van ziekten bij jong en oud. Het bestuur uit Utrecht maakte plaats voor het bestuur uit Groningen en de drie dagen werden afgesloten met een gemaskerd bal.

De laatste activiteit van het jaar was de excursie naar Regifarm. Rond de middag vertrokken we met 45 enthousiaste eerstejaars naar de vestiging in Nieuwleusen. Hier kregen we een presentatie over waar de bezigheden van Regifarm. Vervolgens kregen we een rondleiding over de werkvloer. Als afsluiting gingen we Bourgondisch eten in een restaurant te Heino.

Vandaag is de dag van de jaarvergadering, de laatste dag van ons bestuursjaar. Het was een geweldig en leerzaam jaar, waar ik enorm van genoten heb.

Zonder de inzet van de commissielede, de betrokkenheid van de ereleden en alle andere enthousiaste personen was het niet zo een fantastisch jaar geworden.

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:35

Pagina 47

Lieve Emiel, Jan, Marianne en Ebian.

In ons bestuursjaar hebben we samen zo veel meegemaakt en zoveel indrukken opgedaan. We hebben samen gelachen en ook wel gehuild, maar vooral veel leuke dingen gedaan.

Als ik het jaar nog een keer zou mogen beleven, zou ik het in ieder geval weer met jullie willen doen.

Rest mij alleen nog om het komende bestuur veel succes en plezier te wensen en ik hoop dat zij net zo een mooi jaar zullen hebben als wij.

Aldus naar waarheid opgemaakt, Groningen 6 juni 2006

Jenny Hartman h.t. ab-actis der G.F.S.V. "Pharmaciae Sacrum"

Activiteitenlijst bestuur der G.F.S.V. 'Pharmaciae Sacrum' 2005-2006 Activiteiten als kandidaatsbestuur Datum Activiteit 19 maart 2005 Voorjaarsdag der K.N.P.S.V. 22 maart 2005 Algemene Ledenvergadering Pharmaciae Sacrum 1 april 2005 'E茅n dag student' farmacie en farmaceutische wetenschappen 4 april 2005 FEDAp-activiteit 5 april 2005 P.S.- borrel 12 april 2005 FTO-dag 21 april 2005 EJC-feest 'Hakk没h en Zag没h' 29 april - 1 mei 2005 Inwerkweekend 3 mei 2005 P.S.-borrel 4 - 7 mei 2005 Congres der K.N.P.S.V. te Soest 11 mei 2005 Borrel met uitreiking onderwijsprijs 20 mei 2005 Voetbalwedstrijd studenten-docenten 20 - 22 mei 2005 KB-weekend 24 mei 2005 VVAA/Bureau Hufen discussieavond 26 mei 2005 Apothekersbuluitreiking Algemene Verenigingen Vergadering FVOG 28 mei 2005 RijWielPrestatieTocht Activiteiten als bestuur 7 juni 2005 Jaarvergadering Pharmaciae Sacrum 8 juni 2005 Buitendag Pharmaciae Sacrum 9 juni 2005 Constitutieborrel JFV 13 juni 2005 Jaarvergadering ,,Aesculapius" 14 juni 2005 Gangoverleg P.S.-borrel 15 juni 2005 Jaarvergadering Unitas Pharmaceuticorum 18 juni 2005 Sportdag der K.N.P.S.V. 19 juni 2005 Familie-/kennishockeytoernooi 20 juni 2005 Overleg met de BEC 21 juni 2005 Overleg met de EJC Overleg met de Almanakcommissie Constitutieborrel Chemische Binding Ouderejaarsexcursie Interpharm 22 juni 2005 Overleg met de Commissie Farmaceutische Wetenschappen 'SSS' Constitutieborrel T.B.V. Lugus 23 juni 2005 Apothekersbuluitreiking Overleg met de Diescommissie EJC-feest 'Double Dutch' 24 juni 2005 Overleg met het Foliolum Kennismakingsdiner met OPG Groothandel BV 25 juni 2005 HOI-diner der K.N.P.S.V. te Utrecht 27 juni 2005 Overleg met de Lustrumcommissie Kennismaking met De Gouden Zweep 28 juni 2005 Overleg met de fotocommissie Vergadering met Stichtingsbestuur Constitutieborrel Ibn Battuta LSK-Lezing te Groningen 29 juni 2005 Overleg met de EJC F.M.F. Bakborrel 30 juni 2005 Collegecarrousel Overleg met de EIK RvP te Utrecht 4 juli 2005 STOF-vergadering Gangeten verzorgd door Pharmaciae Sacrum

Activitieitenlijst

Foliolum Ed. V juli 2006

47

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

5 juli 2005 6 juli 2005 7 juli 2005 12 juli 2005 25 augustus 2005 29 augustus 2005 31 augustus en 1 september 2005 2 september 2005 6 september 2005 7 -8 september 2005 9 september 2005 12 september 2005 13 september 2005 14 september 2005 15 september 2005 19 september 2005 20 september 2005 21 september 2005 22 september 2005 23 - 25 september 2005 25 september 2005 26 september 2005 28 september 2005 29 september 2005 30 september 2005 30 september 2 september 2005 3 oktober 2005 4 oktober 2005 5 oktober 2005 6 oktober 2005 8 oktober 2005 10 oktober 2005 11 oktober 2005 12 oktober 2005 14 oktober 2005 15 oktober 2005 17 oktober 2005 18 oktober 2005

19 oktober 2005 20 oktober 2005 24 oktober 2005

Activiteitenlijst

25 oktober 2005 26 oktober 2005 27 oktober 2005 31 oktober 2005 1 november 2005

2 november 2005 3 november 2005

7 november 2005 8 november 2005

4848

12:36

Pagina 48

P.S.-borrel Overleg met het STOF Tegenprestatieborrel van T.B.V. Lugus Excursie: botanische tuin 'De Kruidhof' Contractbespreking met CenE te Utrecht Overleg met de heer Woerdenbag en de heer Van Doorne Apothekersbuluitreiking RvPQ te Groningen EIK-introductiedagen OPG-hockeytoernooi P.S.-borrel Binnenlands Bedrijven Bezoek Kennismakingsdiner met de heer Neef STOF-vergadering Oratie dr. I. Molema Eerstejaarsborrel Receptieborrel M.F.V. 'Panacea' Kennismaking met FEDAp Kennismaking met MSD Kennismaking met VVAA/Bureau hufen Overleg met de heer Woerdenbag en de heer Van Doorne Constitutieborrel S.V.'Melior Vita' Functionarissenweekend der K.N.P.S.V. te Putten Algemene Vergadering der K.N.P.S.V. FTO-overleg met M.F.V.'Panacea' Kennismakingsdiner met Prof. Jonkman FMF-borrel Apothekersbuluitreiking FTO-overleg met Prof. dr. Brouwers EIK-weekend te Appelscha STOF-vergadering Constitutieborrel Odiom Overleg met de EIK P.S.-borrel FIGON-congres Housewarmingsborrel K.N.P.S.V. Constitutieborrel Clio K.N.P.S.V./VJA-activiteit Algemene Ledenvergadering ,,Aesculapius" te Leiden Overleg met Melior Vita en GBC Constitutieborrel FMF KNMP-congres te Amsterdam Constitutieborrel BIG Constitutieborrel T.M.F.V.'Archigenes' Oud-besturendiner Overleg met Prof. Jonkman Overleg met de VVAA, ABN AMRO, M.F.V.'Panacea' i.v.m. Real Life Game Kennismaking met mevrouw Inia-Douma Constitutieborrel G.T.D. Bernoulli Algemene Ledenvergadering Unitas Pharmaceuticorum te Utrecht Eerstejaarsexcursie naar de Suikerunie Constitutieborrel Albertus Magnus Overleg met het SOG over de introductietijden Constitutieborrel GBC Algemene Ledenvergadering Pharmaciae Sacrum Overleg met studieverenigingen over introductie tijden Apothekersbuluitreiking EJC-feest 'Farma Sutra' Afspraak met A.S.V. Hendrik Eten met de Vaandeldrager Overleg met de VVAA, ABN AMRO, M.F.V.'Panacea' i.v.m. Real Life Game P.S.-borrel met Diesonthulling Kennismaking met CenE in Utrecht Fusievergadering GBC en Melior Vita Kraamvisite bij Studiosi Mobilae Eten met de Buitenlandse Besturen LSK-Lezing te Leiden STOF-vergadering Eten met de Diescommissie Tegenprestatieborrel van Odiom

9 november 2005

Contractbespreking met FEDAp te Groningen Gangoverleg 10 november 2005 Overleg met de Lustrumcommissie Constitutieborrel Unitas S.G. Algemene Verenigingen Vergadering FVOG 11 november 2005 FTO-overleg met M.F.V.'Panacea' 14 november 2005 Eten met de Almanakcommissie 15 november 2005 Overleg met de EJC Overleg met de commissie Farmaceutische wetenschappen 'SSS' Gangeten verzorgd door Archigenes Borrel van Studiosi Mobilae 16 november 2005 Kennismaking met de heer Schoonen Receptie Unitas Pharmaceuticorum te Utrecht 17 november 2005 Overleg met de RWPTC Borrel met het Stichtingsbestuur 18 november 2005 Genodigdendiner en Gala Unitas Pharmaceuticorum te Veghel 22 november 2005 Stichtingsbestuurvergadering Rondleiding door de Euroborg verzorgd door ABN AMRO 24 november 2005 Apothekersbuluitreiking 25 november 2005 Contractbespreking met VVAA te Zwolle FTO-overleg met Prof. dr. Brouwers Internationale Avond van de K.N.P.S.V. te Utrecht 5 december 2005 STOF-vergadering 6 december 2005 Contractbespreking met MSD te Groningen Overleg met de FAC-feestcommissie P.S.-borrel Sinterklaas 7 - 9 december 2005 Dies Natalis Pharmaciae Sacrum 11 december 2005 Voetbalwedstrijd FC Utrecht - FC Groningen met OPG 12 december 2005 Galabal Studiosi Mobilae 13 december 2005 Overleg met de FAC-feestcommissie Constitutieborrel GHD Ubbo Emius 14 december 2005 Contractbespreking met Interpharm te Groningen Diesborrel Archigenes 15 december 2005 Real Life Game 16 december 2005 Overleg met Prof. Dr. Franke en Dr. Schoonen Overleg met de Archiefcommissie Dies-eindfeest Archigenes 19 december 2005 FTO-overleg met M.F.V.'Panacea' Eten met het oud-bestuur 20 december 2005 Overleg met T.M.F.V. 'Archigenes' i.v.m. de Alumnivereniging Gangoverleg 22 december 2005 Apothekersbuluitreiking RvP te Utrecht 9 januari 2006 FTO-overleg met M.F.V.'Panacea' STOF-vergadering Nieuwjaarsreceptie van "De Gouden Zweep" Eten met de EJC 10 januari 2006 Overleg met de Kascommissie Stichtingsbestuurvergadering Overleg met Melior Vita en GBC Overleg met de Lustrumcommissie, de Reception Committee en de K.N.P.S.V. Overleg met de FAC-feestcommissie P.S.-borrel 12 januari 2006 Kennismakingsdiner met Scholtens-Wristers 16 januari 2006 Algemene Ledenvergadering ,,Aesculapius" te Leiden 17 januari 2006 Overleg met Eerstejaars Introductie Commissie ' EIK' Overleg met gebouwenbeheer over ruimteverde ling in studentengang Overleg met de FAC-feestcommissie 18 januari 2006 Raad van Advies 23 januari 2006 Constitutieborrel VIP 24 januari 2006 Kennismakingslunch met ABN Amro Algemene Ledenvergadering Pharmaciae Sacrum 25 januari 2006 Constitutieborrel M.F.V. 'Panacea' Nieuwjaarsborrel VOS 26 januari 2006 Apothekersbuluitreiking Overleg met de EJC Overleg met Bruna.nl/Campus 27 januari 2006 FTO-overleg met M.F.V.'Panacea' 30 januari 2006 Receptie ,,Aesculapius" te Leiden 31 januari 2006 Raad van advies

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

2 februari 2006 3 februari 2006 6 februari 2006

7 februari 2006 8 februari 2006

9 februari 2006 10 februari 2006 13 februari 2006 14 februari 2006 15 februari 2006 16 februari 2006 17 februari 2006 20 februari 2006 21 februari 2006 22 februari 2006 23 februari 2006

24 februari 2006 27 februari 2006

28 februari 2006 1 maart 2006 2 maart 2006

3 maart 2006 3- 5 maart 2006 6 maart 2006 7 maart 2006

8 maart 2006 9 maart 2006

10 maart 2006 11 maart 2006

16 maart 2006 20 maart 2006 21 maart 2006 22 maart 2006 23 maart 2006 25 maart 2006 27 maart 2006 28 maart 2006 29 maart 2006 30 maart 2006

12:36

Pagina 49

Overleg met Arjen Lemmen van het SOG over de introductietijdenregeling Eten met Studiosi Mobilae Borrel van Studiosi Mobilae EJC-feest 'Back to ancient Rome' Galadiner en Gala ,,Aesculapius" te Stompwijk Overleg met de FAC-feestcommissie Overleg met de BEC Eten met de commissie Farmaceutische wetenschappen 'SSS' P.S.-borrel Overleg met de Eerstejaars Introductie Commissie 'EIK' Overleg met Darko Mitrovic Overleg met Novartis over de FTO-dag Gangeten verzorgd door Studiosi Mobilae FTO-overleg met M.F.V.'Panacea' en professor Brouwers FEDAp activiteit i.s.m. de LSK te Utrecht Stichtingsbestuurvergadering Overleg met de RWPTC Algemene Ledenvergadering Unitas Pharmaceuticorum te Utrecht Algemene Verenigingen Vergadering FVOG Receptie Albertus Magnus FTO-overleg met M.F.V. 'Panacea' Overleg met de reglementencommissie Eten met de Lustrumcommissie Gangoverleg ABN AMRO World Tennis Tournament te Rotterdam Apothekersbuluitreiking Contractbespreking met ABN AMRO te Groningen Afspraak met mevrouw Inia-Douma Overleg met GBC en Melior Vita over de boek verkoop Overleg met meneer Schoonen en meneer Woerdenbag over de onderwijsdag Kascommissieborrel Studiecommissieborrel met e.t. Studiecommissies Almanakuitreiking Studiosi Mobilae Tegenprestatieborrel met VIP Overleg met gebouwenbeheer over ruimteverdeling in studentengang Overleg met GBC, Melior Vita en Darko Mitrovic over de boekverkoop Bezoek Robotapotheek met OPG te Sliedrecht Bestuursweekend Eten met het STOF Stichtingsbestuurvergadering Contractbespreking met ABN AMRO te Groningen P.S.-borrel met BEC-onthulling Galant Gala OPG Eerstejaarsexcursie te Staphorst en Hoogeveen Overleg met GBC en Melior Vita over de boek verkoop LSK-lezing te Utrecht FTO-overleg met M.F.V.'Panacea' en Prof.

Brouwers Beroependag der K.N.P.S.V. te Utrecht K.N.P.S.Veest te Utrecht Overleg met Dhr. Schoonen en Dhr. Woerdenbag KNMP voorjaarsdag te Utrecht Algemene ledenvergadering Pharmaciae Sacrum Gangfeest "Carnevale di Venezia" Eten met de BEC Stichtingsbestuurvergadering Ouderejaarsexcursie Interpharm te Almere Overleg met de Fotocommissie Constitutieborrel EFV 70's/ 80's party in de Gouden Zweep Voorjaarsdag der K.N.P.S.V. te Putten Eten met de Redactiecommissie Fotonabesteldag Eten met de RWPTC Overleg met de Almanakcommissie Apothekersbuluitreiking

3 april 2006 4 april 2006 5 april 2006 6 april 2006

7 april 2006 10 april 2006 11 april 2006

12 april 2006 13 april 2006 14 april 2006 18 april 2006

19 april 2006

20 april 2006

21 april 2006 22 april 2006 24 april 2006 26 april 2006 27 april 2006 28 - 30 april 2006 1 mei 2006

2 mei 2006 3 mei 2006 4 - 8 mei 2006 9 mei 2006 10 mei 2006 11 mei 2006

12 mei 2006 16 mei 2006

17 en 18 mei 2006 18 mei 2006 19 mei 2006 20 mei 2006 21 mei 2006

23 mei 2006 24 mei 2006 24 t/m 27 mei 29 mei 2006 30 mei 2006 31 mei 2006 1 juni 2006 2 juni 2006 6 juni 2006 7 juni 2006

Foliolum Ed. V juli 2006

Quaestorenoverleg Klaverjasavond STOF-vergadering Eten met de Fotocommissie Collegecarrousel 4 VWO P.S.-borrel RvP te Utrecht Humanitaire avond der K.N.P.S.V. te Utrecht Contractbespreking en kennismakingslunch met A.I.O. FAC-feest 'Eén dag student' farmacie en farmaceutische wetenschappen Algemene Ledenvergadering ,,Aesculapius" te Leiden Collegecarrousel 4 VWO Overleg met de EIK, EI, Melior Vita en GBC Stichtingsbestuurvergadering Eten met het kandidaatsbestuur Contractbespreking met ABN AMRO te Groningen Collegecarrousel 4 VWO Gangeten verzorgd door Panacea Bestuursvrouwendag Contractbespreking met Scholtens & Wristers te Groningen Gangoverleg Pré-BEC borrel Raad van Advies Bèta Bedrijvendagenborrel Interfacultaire bierestafette Ouderejaarssymposium Commissie Farmaceutische Wetenschappen 'SSS' EJC-feest 'Feestje bouwen' Bijeenkomst FVOG met de Rector Magnificus over de introductietijden regeling Batavierenrace Stichtingsbestuurvergadering Eten met de Internetcommissie FTO-dag Apothekersbuluitreiking Inwerkweekend STOF-vergadering Eten met de Eerstejaars Introductie Commissie 'EIK' Overleg met de Lustrumcommissie P.S.-borrel Contractbespreking met OPG Groothandel bv Buitenland Excursie naar Praag CenE cursus Diesreceptie JFV Contractbespreking met Scholtens & Wristers te Groningen Onderwijsmiddag Borrel met uitreiking onderwijsprijs Voetbalwedstrijd studenten-docenten Gala T.M.F.V. 'Archigenes' Eerstejaarssymposium Commissie Farmaceutische Wetenschappen 'SSS' VVAA/Bureau Hufen discussieavond Bèta Bedrijvendagen CenE cursus Functionarissenborrel Pharmaciae Sacrum RijWielPrestatieTocht Contractbespreking met Bruna te Groningen Contractbespreking met ABN AMRO te Groningen CenE cursus Raad van Advies Congres der K.N.P.S.V. te Zevenaar Contractbespreking met Scholtens & Wristers te Groningen Eerstejaarsexcursie naar Regifarm te Nieuwleusen Overleg met het kandidaatsbestuur Apothekersbuluitreiking Ouderdag farmacie en farmaceutische wetenschappen Jaarvergadering Pharmaciae Sacrum Buitendag Pharmaciae Sacrum

Activiteitenlijst

13 maart 2006 14 maart 2006

11-9-2006

49

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:36

Pagina 50

Almanak commis -

A

ABC-tje van de commissies

is behalve van Ab-Actis, Assessor I en II en Astrid, natuurlijk van onze Almanak en van ons Almanaklied, deze krijgen jullie nog vaak te horen B is van Boon, onze grote kleine Baas C is van Chaos, vreemd genoeg loopt elke vergadering hier op uit D is van Duku, daar kun je geen genoeg van krijgen E is van Eenentwintigste almanak, dat was een Eenvoudige F is van Friends, onze favoriete serie, zelfs een beetje van Astrid G is van Geweldig veel Geld, hier zorgt Astrid voor H is van Hup Holland Hup, dit vanwege het naderende WK I is van Inleveren: commissies en genootschappen mogen dit al doen via almanak@psgroningen.nl De J staat voor Judith, onze lieve assessor I. Ze is altijd van de partij en zorgt voor een hoop gelach binnen de commissie!

K: De Kater komt later; Wim kan er tegenwoordig alles over vertellen L: Lekker eten bij Lotte M: Met Martin Mee (naar) MSD N: De N staat voor Nasi, het enige gerecht dat Martin maken kan. In het begin smaakte het heel goed, maar door de variaties die hij er nu op toepast zijn wij blij wanneer we bij iemand anders eten (zie de letter L).

O: (SSS) 'Opent de Ogen' P: P.S. = mooi Q: De Q is voor Prof. Quax; dagvoorzitter van het ouderejaarssymposium 'Proteomics'.

R: Reisje met de SSS op 6 & 7 september!

J

SSS commissie

S

Lustrum commis -

EIK commissie

J

Commissiepraat

EJC

50

A

Symposium supermooi!!!

Te gek Lustrum Uitzinnig Vijfentiwintigste Lustrum Wat zullen we drinken? Lust rum XXXXXXXXXXXXXXXXV vYfentwintig!!!!!!

Zeven dagen lang!!!

is van jakkes, wie schrobt het dek nu eens een keer!

De K is van kielhalen, altijd een spannende gebeurtenis.

De L is van ladderzat, elke piraat tijdens de commissierondjes.

De M is van mankepoot, weer een poot naar de krokodil, tik tak tik tak‌ De N is van noodloot, wanneer de vaarkaart weg is, is het noodlot nabij.

De O is van overleven, gestrand op een onbewoond eiland nadat het schip gezonken is.

De P is van piratenrEIK, het thema van de EIK! De Q is van Q, de 17e letter van het alfabet.

De R is van rebels, de eigenschap van elke piraat alias de Farmaceutische student!

is van Arthur, onze vaandeldrager B is van bloed, zweet en tranen voor elk feest C is van carnaval, ons favoriete feest D is van doordenker, wie hoort hier te staan E is van eten, dit doen we bijna elke dag samen F is van feest, nog maar 2 te gaan G is van Grolsch, het favoriete bier van de preases en Assessor II H is van hoogste score, nog steeds in handen van de Assessor II I is van Iedreen is uitgenodigd voor ons volgende feest!!

Foliolum Ed. V juli 2006

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:37

Pagina 51

Ab-actis Marika kan heel goed artikelen lay-outen, wij betrapten haar dan ook nooit op fouten.

Zij is dan ook de enige Drs. in onze commissie, nog steeds is zij heel erg busy.

Ze weet dan ook van geen ophouden.

es s e ra

P

Met Jacomijn, was het een jaar lang fijn.

Nu is er een einde aan gekomen, maar gelukkig kunnen we haar dagelijks op het hok tegenkomen.

Want wat zou een leven zonder Jacomijn zijn...

Quaestor

ng i n ke e r Af

Rory at dit jaar bijna nooit mee, want hij was altijd aan het dansen met zijn twee.

Van de jive werd hij altijd moe, daarom kwam hem altijd een glaasje fris toe.

Ook van een stokbroodje kruidenboter werd hij tevree

Karin is een bezige bij, dat maakte onze commissie altijd heel erg blij.

Was er een taakje en niemand beschikbaar, Karin was altijd daar. “Dat doe ik wel even�, zoals zij altijd zei.

Assessor 1

Met Roelof vergaderen is altijd een feest, ook kan hij lay-outen als een beest.

Hij heeft zijn leven gebeterd, zijn studieresultaten zijn aanzienlijk verbeterd.

Na het foliolum houdt hij van zijn vriendin het meest

Assessor 2

Assessor 3

Foliolum Ed. V juli 2006

ONDEREWERP Afrekening

Sietse is onze geneeskundige man, teddyberen genezen en oudjes wassen dat is wat hij kan.

Toch was hij voor ons ook onmisbaar, hij kende voor elke thema wel schrijvers, vandaar. en dit was zijn laatste farmaceutische activiteit dan.

51

Nummer 5-geheel.qxp

11-9-2006

12:39

Pagina 52