http://www.psgroningen.nl/foliolum/juli2008 by Pharmaciae Sacrum

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:07

Pagina 1

G. SACRUM G. F. F. S. S. V. V. PPHARMACIAE HARMACIAE SACRUM UNIVERSITAIR CENTRUM VOOR FARMACIE

Foliolum JAARGANG XXI EDITIE V JULI 2008

Farmacie in de toekomst Dr. Niesko Pras

Dr. Regina Luttge

Beeld van de apotheker

De polypil: een 'magic bullet'tegen harten vaatziekten?

Micronaalden vernieuwing van de geneesmiddelafgifte

Een interview met CDA-Kamerlid dr. J. Schermers

Foliolum jaargang XX ed II | Persoonlijkheidsstoornissen

final tenminste2.qxp 19-6-2008 21:07 Pagina 2

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:07

Pagina 3

G. F. S. V. Pharmaciae Sacrum in samenwerking met het Universitair Centrum voor Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Foliolum

Jaargang XXI Editie V juli 2008

En verder..

9 De polypil: een 'magic bullet' tegen harten vaatziekten?

Internetfarmacie, een paradigmaverandering voor morgen

Vanuit een algemene beschouwing over de toenemende rol van het internet in de samenleving neemt MARTIJN HULST ook de invloed op de farmacie onder de loep.

04 05 07 20 24 27 29 31 37 38 39 40 42 43 45 53 59 60 61 64 65 66

Redactiecommissie

16 Vernieuwing van de geneesmiddelafgifte - een grote toekomst voor de micronaaldenpleister? REGINA LUTTGE, SVETLANA BYSTROVA en OTTO VAN DONSELAAR verhalen over de grote ontwikkelingen op het gebied van skin-patches met micronaalden.

Ketenvorming

Ab-actiaat Janneke Klein Gunnewiek Spaanse Aakstraat 81 9741 CV Groningen 06 30325910 foliolum@rug.nl

Drukkerij Weissenbach BV Sneek Copyright 2008: Niets van deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, microfilm of welke andere wijze dan ook zonder toestemming van de redactiecommissie der Foliolum

Oplage 1100 stuks

In hoeverre is de steeds maar toe nemende ketenvorming binnen de Nederlandse apotheken gewenst? Wordt wel dezelfde aandacht aan de patiĂŤnt geschonken? Vragen die worden opgehelderd aan de hand van een aantal stelingen door zelfstandig apotheker ERIK GERBRANDS en LLOYDSapotheker SANDER GARRITSEN.

Linet Tanke Janneke Klein Gunnewiek Linda Labberton Laurien Tijink Pieter Oomen Tonnis Jan Kruizinga

Foliolum jaargang XX ed II | Persoonlijkheidsstoornissen

Een potentieel nieuw soort medicijn met allerhande geneeskrachtige stoffen om harten vaatziekten tegen te gaan is de polypil. Dit, en de alternatieven, worden door DR. NIESKO PRAS uiteen gezet.

Redactioneel Praesespraat Evaluaties In de openbare apotheek gaat het om de patiĂŤnt Robotisering in de apotheek Student in het buiteland Batavierenrace BEC Kopenhagen 2008 RWPT Buitendag Voorstellen commissies Weerwolven Docent van het jaar P.S. in 2058 Abactieel jaarverslag Activiteitenlijst Sabbatical Waar is Wim? Beeld van de apotheker Onderzoek belicht Bas & Sil Redactiecommissie in de toekomst

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:07

Pagina 4

Yeah, write Geachte lezer, Met dubbele gevoelens schrijf ik voor de allerlaatste keer het voorwoord van het Foliolum. Een jaar lang hilarische (soms chaotische) commissieavonden, een jaar lang zwoegen om de lay-out op tijd af te krijgen, een jaar lang spierballen kweken met doosjes Foliola, een jaar lang ruzie met computers, een jaar lang om je commissiegenoten (en jezelf) erg goed te leren kennen, een jaar met fantastische ervaringen, een jaar om nooit te vergeten. Stiekem ben ik een beetje jaloers op Redactiecommissie '08-'09 "Between de Lines". Wat voor ons nu bijna verleden is, is voor hen nog toekomst. Ik ben heel benieuwd welke draai Ilse, Casper, Gert, Sjoukje, Elien en Louis aan het Foliolum zullen geven en ik wil ze bij deze heel veel plezier toewensen.

Foliolum jaargang XXI ed V | Redactioneel

Wat de toekomst ons zal brengen weet niemand. De toekomst van de apotheker is momenteel ook onzeker. Met de nieuwe wetgevingen zal er veel veranderen in de apotheek en voor de farmaceutische beroepsgroep. In deze laatste editie van het Foliolum, kijken we vooruit, naar de toekomst. Niesko Pras vertelt over de polypil. Het leek het wondermiddel waarmee iedereen oud kon worden, maar heeft de polypil eigenlijk wel toekomst? Ook de toekomst van de zelfstandige apotheker wordt onder de loep genomen. Een apotheker bij een keten en een zelfstandige apotheker doen hun verhaal. En staan er over 10 jaar nog apothekers achter de balie of komen we daar alleen nog robots tegen? Volgens sommigen zijn injectienaalden zó 2008. Als het aan hen ligt vervangen we binnenkort de injectienaald door een pleister. Met het P.S.-gedeelte zult u zich in de nabije toekomst niet vervelen. Het staat weer boordevol met verslagen en foto's van activiteiten van P.S. zoals de Rijwielprestatietocht, de Buitendag, de Batavierenrace en de Buitenland Excursie. Het is maar goed dat bijna alle activiteiten gedocumenteerd worden in het Foliolum, zodat de leden in de toekomst kunnen lezen welke activiteiten er in het verleden waren. Erik Rexwinkel voorspelt hoe het P.S. in 2058 zal vergaan. Misschien leest er over 50 jaar een farmaciestudent zijn voorspelling in het archief… Ook de vaste rubrieken ontbreken dit keer niet. Bas & Sil kijken de toekomst in, Wim is weer ver te zoeken en in Het Beeld van de apotheker komt de politicus aan het woord. Het is inmiddels middernacht geweest, tijd om te gaan slapen. Morgen weer een commissieavond, maar we hebben weinig te vergaderen. Waarschijnlijk haalt Pieter nog wat taalfouten uit mijn voorwoord, eet Laurien droge pasta omdat er rode saus bij zit, doen Tonnis en ik nog een wedstrijdje 'snel-eten' die Janneke met gemak wint en Linda is druk met andere dingen. Lieve Janneke, Linda, Laurien, Pieter en Tonnis, ontzettend bedankt voor het afgelopen jaar. Ik hoop op vele reünies in de toekomst… Dan rest mij nog u veel leesplezier te wensen met ons laatste nummer. Namens de Redactiecommissie '07-'08 "Yeah, Write" Linet Tanke h.t. praeses Redactiecommissie

V.l.n.r.: Laurien Tijink, Pieter Oomen, Janneke Klein Gunnewiek, Linet Tanke, Tonnis Jan Kruizinga en Linda Labberton

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:07

Pagina 5

Choo Geachte lezer, Dit is alweer het laatste nummer van de Redactiecommissie “Yeah, write”. Met veel plezier heb ik de Foliola het afgelopen jaar gelezen en trots ben ik op de commissie die ons verenigingsblad dit jaar weer naar een niveau hoger heeft getild. Wanneer deze editie u heeft bereikt, heeft de bestuurswissel van Pharmaciae Sacrum reeds plaatsgevonden. Dit bevestigt het feit dat er wederom een jaar achter de rug is, waarbij weer van alles is gebeurd binnen de vereniging. Vele activiteiten zijn georganiseerd en hebben reeds plaatsgevonden, zoals de Buitenland Excursie naar Kopenhagen, de Rijwielprestatietocht, maar ook de FTO-dag, in samenwerking met de geneeskunde-studenten, heeft plaatsgevonden. Nieuw geïntroduceerd dit jaar bij P.S. is de EHBO-cursus. Een EHBO-diploma zou voor Farmacie-studenten als zorgverleners in spé geen overbodige luxe zijn. Pharmaciae Sacrum heeft dus ook dit jaar weer niet stil gezeten. De studie Farmacie zelf heeft ook niet stil gezeten dit jaar. Voor het tweede jaar achtereen mochten we dit jaar bijna 180 eerstejaars studenten verwelkomen bij de studie Farmacie. Een verdubbeling van de aantallen dan die we eerder gewend waren. Dit vroeg om de nodige aanpassingen in de roostering en de inhoudelijke vorm van de vakken die gevolgd moeten worden. Voor het komende jaar wordt weer ongeveer hetzelfde aantal eerstejaars studenten verwacht. Met de invoer van de Flexibele Bachelor is de bachelor drastisch veranderd en nu wordt ook de master Farmacie onder de loep genomen.

Tot slot wil ik Linet, Janneke, Linda, Laurien, Pieter en Tonnis Jan bedanken voor hun inzet en enthousiasme het afgelopen jaar. Dankzij de vele avonden en weekenden die jullie in het Foliolum gestoken hebben, zijn er weer vijf mooie nummers deze jaargang tot stand gekomen waar ik iedere keer graag de praesespraat voor heb geschreven. Voor nu wil ik u veel plezier toewensen met het lezen van het laatste Foliolum van de Redactiecommissie “Yeah write” en wil ik u hierbij alvast een fijne zomervakantie toewensen. Met vriendelijke groet, namens het 126e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”,

Foliolum jaargang XXI ed V | Praesespraat

Het thema van dit nummer is Farmacie in de toekomst. Zoals ik zojuist aangaf, staan de studie en de studievereniging niet stil en veranderen zij met de tijd mee. In de beroepsgroep van de Farmacie is er ook van alles gaande. Zaken als robotisering in de apotheek, prijsdalingen van geneesmiddelen, de apotheker als medebehandelaar en het transitieakkoord staan veel in het nieuws. Zaken waar studenten voor mijn gevoel vaak nog ver van af staan en waar zij helemaal niet of nog weinig mee bezig zijn. Ik ben daarom blij dat de Redactiecommissie voor dit thema gekozen heeft en ik ben benieuwd hoe het met de Farmacie in de toekomst staat.

Wai-Ping Choo

e.t. praeses

V.l.n.r. Joost Masselink, Sophie Wassenaar, Wai-Ping Choo, Gertruud Haisma, Jochem Berk

final tenminste2.qxp

Foliolum jaargang XX ed II | Persoonlijkheidsstoornissen

19-6-2008 21:07 Pagina 6

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:07

Pagina 7

Evaluatie cursussen

Vervolg Evaluaties studiejaar 2007 - 2008 Farmaceutische Biologie, november 2007 De studenten hebben over het algemeen een positieve waardering voor deze cursus. Men had moeite om de belangrijkheid en gedetailleerdheid van de stof in te schatten (brief 1 + aandacht collegestof belangrijkheid en gedetailleerdheid). Receptorfarmacologie oktober 2007 Een goed beoordeelde cursus, wel was er wat kritiek op het tentamen en het ontbreken van oefenvragen (brief 1). Apotheek en Apotheekorganisatie januari 2008 Het aantal overschrijdingen is teruggedrongen, maar er is nog steeds ontevredenheid over de cursusopzet en de samenhang van de colleges. De kwaliteit van de gastdocenten loopt erg uiteen. Er lijkt behoefte aan iemand die er een rode draad in aanbrengt (brief 2). Genetica (Flex Bac) september/oktober 2007 Een goed geĂŤvalueerde cursus (brief 1).

Infecties en Tumoren september 2007 De cursus wordt over het algemeen als goed beoordeeld (brief 1). Farmaco-epidemiologie januari 2008 De studenten hebben een zeer positieve waardering voor deze cursus (brief 1). Farmacologie practicum voor LS&T studenten januari 2008 Over het algemeen zijn de respondenten tevreden over deze cursus. Wel wordt de cursus zwaar gevonden (brief 1). Practicum Complex organisme 2007 - 2008 Complex organisme werd over het algemeen goed gewaardeerd. Men vond de beoordelingsprocedure echter onduidelijk. Tevens vond men dat het practicum diversiteit ecologie en gedrag geen bijdrage leverde tot een beter begrip van de leerstof (brief 2).

Inleiding Farmacotherapie maart 2008 Het vak is beter geĂŤvalueerd dan in 2006, maar er zijn nog steeds klachten over het tentamen (brief 2).

Evaluatie Farmacologie practicum november 2007 Over het algemeen een goed beoordeelde cursus, wel vond men dat er weinig tijd was tijdens de practica voor de voorbereiding en het uitvoeren van de opdrachten (brief 1).

Foliolum jaargang XXI ed V | Evaluaties

Farmaceutische Analyse B februari 2008 De studenten hebben een positieve waardering voor deze cursus. Er is echter wel kritiek op het belang van de colleges, op de tijdsdruk tijdens het practicum en op de zwaarte van het tentamen. In de cursusopzet ziet men graag dat het tentamen na het practicum af wordt genomen (brief 2).

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 8

Foliolum jaargang XX ed II | Persoonlijkheidsstoornissen

De menselijke factor

Betrokken luisteren |

Yvonne van Ree, key-accountmanager: “Iedere apotheek is een onderneming op zich, met zijn eigen omgeving en zijn eigen behoeften. Het is aan mij om de diensten van Alliance Healthcare af te stemmen op de klant: een oplossing op maat te bieden. Dat vergt goed luisteren!” Ons succes is en wordt altijd bepaald door de mensen met wie we samenwerken: ondernemende apothekers, onze medewerkers die zich loyaal en gedreven inzetten voor onze mooie organisatie, en de medewerkers van andere partijen in de gezondheidszorg met wie we aan ons gezamenlijk doel werken. Immers, in de gezondheidszorg maakt de menselijke factor het verschil. Alliance Healthcare, Hambakenwetering 5A, 5231 DD ’s-Hertogenbosch, telefoon +31 (0)73 628 23 10, e-mail: communicatie@alliance-healthcare.nl, www.alliance-healthcare.nl

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 9

De polypil: een 'magic bullet' tegen harten vaatziekten? Dr. Niesko Pras

In 2003 beschreven de twee Britse wetenschappers Wald en Law het concept van de polypil. De polypil wordt ook wel mixpil, wonderpil, preventiepil, combipil en zelfs 'levensstijlpil' genoemd. Deze pil bevat een combinatie van verschillende medicijnen, een bloedontstoller, een cholesterolverlager, twee bloeddrukverlagende middelen, een diureticum en foliumzuur. Het gaat hier om medicijnen die in de farmacotherapie meestal voor hartvaatziekten worden gebruikt. In het algemeen hebben mensen ouder dan 50 jaar een verhoogde kans op harten vaatziekten. Door de ongezonde leefstijl van veel mensen zal het voorkomen van harten vaatziekten in de komende jaren alleen maar toenemen. Het levenslang slikken van de polypil zou de prevalentie van hartvaatziekten kunnen verlagen. De polypil kan pas worden toegepast als er uitgebreid klinisch onderzoek heeft plaatsgevonden naar de werkzaamheid en de risico's. Vanaf 2007 zijn er enkele (kleine) 'clinical trials' opgezet.

Zijn loopbaan in vogelvlucht: na het behalen van het apothekersdiploma werkzaam als freelance onderzoeker bij de Consumentenbond (zelfmedicatie), gepromoveerd bij de RU Groningen (biotechnologische productie van geneesmiddelen) en daarna werkzaam in het farmaceutisch biologisch onderzoek en onderwijs. Vanuit zijn huidige functie heeft hij een brede interesse in de farmacotherapie, in het bijzonder voor pijn en pijnbestrijding en de geriatrie (geneesmiddelen bij ouderen). Ouderen gebruiken vaak meerdere geneesmiddelen (polyfarmacie), waarbij harten vaatziekten een belangrijke rol spelen.

HET POLYPILCONCEPT De Britse onderzoekers Nicolas Wald en Malcolm Law van het Britse Wolfson Institute voor preventieve geneeskunde kwamen in 2003 met het het polypilconcept [1]. De polypil zou moeten bestaan uit een lage dosering aspirine, een chlosterolverlager, drie bloeddrukverlagers in de helft van de gebruikelijke dosering en foliumzuur ter verlaging van het homocysteïnegehalte in het bloed (zie Tabel 1).

“Gez onde men sen bo v en de 55 j aar z ouden de po lypi l l ev en s l an g(!) moet en g aan s likk en t er v oork omin g v an h ar t - en v aatz iekt en.” Op basis van deze samenstelling zou de polypil de bloeddruk moeten verlagen, het cholesterolniveau onder controle moeten houden, de kans op trombose moeten verkleinen en ook de vorming van homocysteïne moeten remmen. Homocysteïne is verantwoordelijk voor bloedvatblokkerende plaques die tot beroertes kunnen leiden. Door de combinatie van deze medicijnen die normaliter tegen harten vaatziekten worden gebruikt ontstaat een polypil die preventief zou moeten werken tegen harten vaatziekten. Alle bestanddelen zijn uit patent dus is deze 'pil' relatief goedkoop te produceren. Gezonde mensen boven de 55 jaar zouden de polypil levenslang(!) moeten gaan slikken ter voorkoming van harten vaatziekten. Volgens de bedenkers van de polypil zou het slikken van de pil de kans op harten vaatziekten met 80% verminderen.

GENEESMIDDEL Acetylsalicylzuur Atorvastatine/ Simvastatine Metoprolol Enalapril Furosemide Foliumzuur

DOSIS 80 mg 10/40 mg

FT DOSIS 80 mg 10-80 mg

KLASSE anticoagulans cholesterol verlager

25 mg 5 mg 20 mg 0,5 mg

12,5-200 mg 20 mg 40 mg/2 d max. 1 mg

ß-blokker ACE-remmer diureticum homocysteïne verlager

Tabel 1. Samenstelling van de polypil [2]. FT dosis = gangbare dosering in de farmacotherapie.

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

Dr. Niesko Pras is werkzaam als coördinator/docent bij de basiseenheid Farmacotherapie & Farmaceutische Pati?ntenzorg (Farmacie, RU Groningen). Naast het geven van onderwijs in de farmacotherapie coördineert hij de onderzoeksstage in het 3e Masterjaar van de studie Farmacie. Hij is lid van de Opleidingscommissie Farmacie & Farmaceutische Wetenschappen. Verder verzorgt hij regionaal en landelijk PAO-cursussen voor apothekers.

In dit artikel zal worden ingegaan op de voor- en nadelen van het polypilconcept, op de vraag of de polypil moet worden geïntroduceerd, de vraagtekens bij de opzet van klinisch onderzoek en de polymaaltijd als alternatief voor de polypil.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 10

Met behulp van een computermodel is berekend dat de polypil de levensduur kan verlengen met gemiddeld 3,5 jaar en kosteneffectief is. Men gaat er vanuit dat de levensverlengende effecten van de afzonderlijke bestanddelen bij elkaar opgeteld kunnen worden, wat nog bewezen moet worden [2]. Voordat de polypil op de markt komt zal er eerst klinisch onderzoek naar de werking en de risico's gedaan moeten worden. Alvorens over te gaan naar de voor- en nadelen van het polypilconcept zullen eerst de oorzaken van harten vaatziekten kort worden besproken. Met enige feiten en cijfers zal de omvang van het probleem worden geĂŻllustreerd.

HART- EN VAATZIEKTEN

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

De belangrijkste oorzaken van harten vaatziekten zijn normale veroudering waar niemand van ons aan ontkomt en leefstijl waar we zelf wel invloed op kunnen uitoefenen. Bij veroudering treedt atrofie (kleiner worden) op bij veel organen: bij spieren (krachtverlies), hersenen (cognitieve veranderingen), botten (breuken), longen (emfyseem), nier en lever. Daarnaast zijn er degeneratieve veranderingen als artrose en atherosclerose. Wat betreft de lichaamssamenstelling treedt een relatieve toename van vet op samen met een vermindering van de totale hoeveelheid lichaamswater inclusief het bloedvolume. De mate waarin het prestatievermogen (fysiologische functie) bij verouderen afneemt verschilt nogal per van orgaan/orgaanstelsel [3]. De transportfunctie van het bloed en de geleidingssnelheid van zenuwen nemen weinig af, terwijl de spierkracht en stofwisseling duidelijk afnemen. De longventilatie, bloedcirculatie en renale uitscheiding kunnen sterk verminderen (zie Figuur 1)

Figuur 2. Het aantal sterfgevallen per jaar uitgezet tegen de leeftijd [4].

Als het aantal sterfgevallen per jaar wordt uitgezet tegen de leeftijd dan begint de sterkere toename zo rond de 50-55 jaar (zie Figuur 2). Hart- en vaatziekten zijn een belangrijke doodsoorzaak, zoals gezegd speelt hierbij naast het normale verouderingsproces de leefstijl een belangrijke rol. Belangrijke leefstijlfactoren die sterk bijdragen aan de sterfte zijn ongezonde voeding, roken, alcoholmisbruik en te weinig bewegen. Zo is overgewicht bij volwassenen en kinderen een groeiend probleem. Uit Figuur 2 blijkt dat mocht men preventie van harten vaatziekten met de polypil overwegen de leeftijd van 50-55 jaar een logisch moment is om te starten.

â&#x20AC;&#x153;D e v oor s pel lin g t ot 20 2 5 i s d at h ar t - en v aatz iekt en met 40% z u l l en t oenemen.â&#x20AC;? Enige cijfers: in 2005 waren er 675.000 mensen met coronaire hartziekten, 329.000 met angina pectoris en 28.200 hartinfarcten, hieraan stierven 23.000 mensen. Verder waren er 179.000 mensen met hartfalen waarvan er 6100 zijn overleden. Ruim 216.000 mensen kregen een beroerte, waarvan 11.000 met dodelijke afloop. De voorspelling tot 2025 is dat harten vaatziekten met 40% zullen toenemen [5]. Deze cijfers geven het grote belang van de preventie van harten vaatziekten aan, er is veel gezondheidswinst te behalen. Het is echter de vraag of een polypil die levenslang geslikt moet worden de oplossing is of dat een gezonde leefstijl het simpele Ei van Columbus is.

Figuur 1. De afname van orgaanfuncties met de leeftijd. De algehele vitaliteit neemt met 0,8% per jaar af [3].

De genoemde veranderingen zullen leiden tot een veranderde farmacokinetiek en -dynamiek bij de oudere mens. Zolang er genoeg reservecapaciteit aanwezig is, blijft de functieafname van een orgaan onopgemerkt. In het voorgaande wordt het algemene beeld geschetst, opgemerkt zij dat er grote variatie tussen individuen is! Naast constitutie spelen exogene factoren als omgeving en leefstijl een rol.

WEL OF NIET INTRODUCEREN De aannames bij het polypilconcept zijn dat de combinatie van een cholesterolverlager (statine) en een anticoagulans (acetylsalicylzuur) 80% preventie van harten vaatziekten zal geven de levensverlengende effecten van de verschillende bestanddelen bij elkaar opgeteld worden volgens een computermodel iedere 55-plusser baat heeft bij de polypil, het leven met 3,5 jaar verlengd wordt en vooraf screenen op ziekte niet nodig is. Argumenten die pleiten voor het introduceren van de polypil zijn gebaseerd op het feit dat naast de pati?ntgerichte preventie van harten vaatziekten met medicijnen

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 11

(secundaire preventie) een populatiegerichte aanpak van eminent belang is. Dit noemen we primaire preventie. De argumenten zijn dat er een toename is van risicofactoren voor harten vaatziekten waarmee in 90% van de gevallen een harten vaatziekte goed is te voorspellen. Denk bijvoorbeeld aan roken, overgewicht, diabetes en te hoog cholesterolgehalte in het bloed. Verder bevat de polypil laaggedoseerde medicijnen en zijn er dus weinig bijwerkingen te verwachten. Een recept is niet nodig, de polypil is goedkoop en kan eenmaal daags worden ingenomen. [6]. Argumenten die pleiten tegen het introduceren van de polypil zijn gebaseerd op het feit dat er geen bewijsvoering is voor de geclaimde reductie van harten vaatziekten en dat het optellen van de levensverlengende effecten van de bestanddelen een aanname is. Effecten van afzonderlijke geneesmiddelen mogen niet zomaar bij elkaar opgeteld worden. Verder zijn er bloedingsrisico's bij gebruik van de polypil, mogelijke interacties en is de pil gecontra-indiceerd bij diabetes- en astmapati?nten. Wat betreft de therapietrouw kan men zich afvragen of iemand die gezond is bereid is om levenslang een pil te slikken. Iemand weet immers niet of hij/zij een harten vaatziekte zal krijgen, bovendien is het absolute risico op een acute harten vaat ziekte laag. Dit is 0,3% voor een 55-plusser. [7]

Meningen van deskundigen over de polypil geven een verdeeld beeld [8]: alle 55-plussers hebben een basaal risico en dus baat bij de polypil met de polypil neem je mensen hun eigen ver antwoordelijkheid voor hun gezondheid af ook zonder polypil stijgt de gemiddelde leeftijd er is meer rendement te halen uit voeding en leefstijl met het oog op preventie van harten vaatziekten met de polypil kun je niet individueel doseren, maatwerk is nodig bij harten vaatziekten

Wat we in het achterhoofd moeten houden is dat de polypil bedoeld is voor primaire preventie, dus gebruikt zal worden door gezonde mensen. Dit vraagt een andere insteek voor het bedrijven van klinisch onderzoek. Een dergelijk onderzoek zal jaren lopen met gezonde proefpersonen. Deze proefpersonen zullen naast mogelijke harten vaatziekten allerlei (andere) ouderdomsziekten kunnen krijgen, waarvoor medicijnen nodig zijn. Daarnaast is het de vraag of verschillende fysiologische systemen straffeloos 'lifelong' blootgesteld kunnen worden aan polypil-ingrediënten. Kortom, er zijn complicerende factoren bij een dergelijk onderzoek. De individuele polypil-ingrediënten (behalve foliumzuur) zijn bewezen werkzaam bij harten vaatziekten, naar combinaties zijn nog niet veel grote klinische studies verricht.

Er is veel wetenschappelijk onderzoek verricht naar de individuele polypil-ingrediënten ter preventie van harten vaatziekten. Het gaat om acetylsalicylzuur, ACE-remmers, bètablokkers, statines en diuretica. Deze medicij-

Inmiddels zijn er enkele 'clinical trials' van de polypil gestart of in voorbereiding. De Wake Forest University (Sri Lanka, samen met de WHO) zal een 'pilot study' star-

De laatste twee meningen zijn ook verwerkt in het standpunt van het NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap) dat zich negatief heeft uitgesproken over de polypil. Feit blijft dat los van alle mogelijke voor- en nadelen van de polypil, het gaat om een bedachte combinatie van geneesmiddelen die normaliter bij harten vaatziekten worden gebruikt. Er is klinisch onderzoek nodig om te bewijzen dat de polypil inderdaad een rol kan spelen bij de preventie van harten vaatziekten.

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK

Zo hebben Britse onderzoekers een grote database met patiënten met hartziekten gebruikt. Ze onderzochten het gebruik van verschillende combinaties van statinen, ACE-remmers, bètablokkers en acetylsalicylzuur [10]. De combinatie van een statine, een bètablokker en acetylsalicylzuur gaf de meeste risicoreductie van 83% op overlijden. Toevoegen van een ACE-remmer gaf niet meer reductie (75%), terwijl gebruik van alleen een bètablokker of ACE-remmer een risicoreductie gaf van slechts ca. 20%. Ook uit andere onderzoeken blijkt dat combinaties van 2 of 3 middelen bij secundaire preventie van harten vaatziekten beter werken dan één middel. Er is sprake van synergie [11]. Wat een andere polypil-ingrediënt betreft, foliumzuur, kunnen de effecten op het voorkomen beroertes door verlaging van de homocysteïneconcentraties niet bevestigd worden [11]. Op het gebied van secundaire preventie van hartvaatziekten moet echter nog veel onderzoek worden verricht.

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

“Er i s k lini s ch onder z oek nodig om t e bew ijz en d at de po lypi l inder d aa d een r o l k an s pel en b ij de pr ev entie v an h ar t - en v aatz iekt en.”

nen zijn bewezen werkzaam en hebben hun plaats in de farmacotherapie. Dit betreft secundaire preventie van harten vaatziekten, het gaat dus om mensen die harten vaatziekten hebben en daarvoor medicijnen krijgen. Statines worden ook preventief voorgeschreven bij bepaalde risicogroepen, bijvoorbeeld bij diabetes. Voor meer informatie wordt verwezen naar het Farmacotherapeutisch Kompas [9].

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 12

ten met een polypil bestaande uit aspirine 75 mg, simvastatine 10 mg, lisinopril 5 mg en hydrochloorthiazide 12,5 mg bij mensen met een kans op harten vaatziekten van meer dan 30% [12]. In Nieuw Zeeland (University of Auckland) wordt een polypil met dezelfde samenstelling 12 weken getest op veiligheid [13].

“D e po lypi l i s op dit moment g een 'm agic b u l l et' t e g en h ar t - en v aat z iekt en!” In India zal onderzoek worden gedaan naar de tolerantie en effecten van een polypilbestaande uit aspirine 75 mg, simvastatine 10 mg, lisinopril 5 mg en 25 mg atenolol (een bètablokker) bij mensen met een hoog risico voor harten vaatziekten [14]. Er worden verschillende sterktes gebruikt van lisinopril, atenolol en simvastatine. In Nederland heeft het AMC onderzoek in de planning om een polypil te testen op gezonde 50-plussers [15]. Er kan worden geconcludeerd dat klinisch onderzoek naar de polypil enigszins op gang komt maar dat er nog geen enkel bewijs is geleverd dat de polypil geschikt is voor de primaire preventie van harten vaatziekten. Intussen is er in 2004 een mogelijk alternatief voor de polypil bedacht, de polymaaltijd.

de polypil hebben, men hoeft slechts de winderigheid die verse knoflook kan veroorzaken voor lief te nemen. De gezondheidseffecten op harten vaatziekten van bovengenoemde voedingsmiddelen zijn wetenschappelijk niet definitief bewezen. Bovendien is er, en dat geldt ook voor de polypil, geen breed klinisch onderzoek naar de primaire preventie van harten vaatziekten voor de polymaaltijd verricht. De Nederlandse Hartstichting vindt het een goede zaak dat er aandacht is voor gezonde voeding, maar beveelt vanwege genoemde reden de polymaaltijd niet aan voor de preventie van harten vaatziekten. De polymaaltijd lijkt lekker om eens te proberen maar meer ook niet.

SLOTCONCLUSIE De beste preventie voor harten vaatziekten is een gezonde leefstijl. Eet gezond, beweeg voldoende en rook niet. Op dit moment kan de polypil in de praktijk niet worden toegepast voor de preventie van harten vaatziekten. Er is geen wetenschappelijk bewijs van werkzaamheid en de mogelijke risico's zijn niet bekend. Anno 2008 is er een voorzichtige start gemaakt met klinisch onderzoek naar de polypil. Het blijft de vraag of er ooit een polypil komt die geschikt is voor grote groepen mensen. Mensen reageren individueel op geneesmiddelen, de farmacokinetiek en -dynamiek veranderen bij ouder worden en deskundige farmacotherapie is maatwerk. De polypil is op dit moment geen 'magic bullet' tegen harten vaatziekten!

BRONNEN Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

1. 2. 3.

4. 5. 6.

POLYMAALTIJD: ALTERNATIEF? Reeds toen het idee van de polypil bekend werd, waren er deskundigen die vonden dat de preventie van harten vaatziekten meer gezocht moet worden in de leefstijl. Voeding is daar een belangrijk onderdeel van. Onderzoekers van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam hebben een polymaaltijd samengesteld [16]. Consequent gebruik zou de kans op harten vaatziekten met meer dan 75% reduceren. De samenstelling is gebaseerd op bestaande onderzoeksresultaten naar de gezondsheidseffecten van voedingsmiddelen. De samenstelling van de polymaaltijd is: - wijn 150 ml - chocolade: 100 g (een reep!) - amandelen: 68 g - knoflook 2,7 g - vis: 114 g, 4 dagen per week - groenten en fruit: 400 g De polymaaltijd zou niet de mogelijke bijwerkingen van

8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16

Wald NJ, Law MR. A strategy to reduce cardiovascular disease by more than 80%. BMJ (2003), 326: 1419 SFK. De polypil voor 55-plussers. PW (2004), 49: 1619 Inleiding gerontologie en geriatrie, redactie: Eulderink F, Heeren TJ, Knook DL, Ligthart GJ, Bohn Stafleu van Loghum 4e druk 2004 http://www.rivm.nl/vtv/object_docu ment/o2303n18835.html http://www.rivm.nl/vtv/object_class/kom_hart vaat.html Nathoe HM, Doevendans PAFM. De polypil is de beste strategie tegen harten vaatziekten. NTvG (2005), 149: 1740 Westerweel PE, Wijk JPH van, Verhaar MC. De polypil is geen effectieve strategie tegen harten vaarziek ten. NTvG (2005), 149: 1741 Croonen H, Stolker E. Alle 55-plussers moeten een polypil slikken. PW (2005), 24: 806-807 Farmacotherapeutisch Kompas 2008, uitgave van het College voor zorgverzekeringen (www.FK.CVZ.NL) Croonen H. Polypil verlaagt kans op overlijden met 83%. PW (2005), 24: 804-805 Fahey T, Brindle P, Ebrahim S. The polypill and cardio vascular disease. BMJ (2005), 330: 1035-1036 http://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00567307 http://www.ctru.auckland.ac.nz/content/view/37/35 http://www.theheart.org/article/765781.do http://www.felix-en-sofie.nl/cgibin/dbp.cgi?db=op&ID=844 Franco OH, Bonneux L, Laet C de, Peeters A, Steyerberg EW, Mackenbach JP. The polymeal; a more natural, safer, and probably tastier (than the polypill) strategy to reduce cardiovascular disease by more than 75%. BMJ (2004), 329: 1147-1150

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 13

Internetfarmacie, een paradigmaverandering voor morgen Martijn Hulst

"Vanochtend deed ik weer mijn hardloopronde in VirtuPark. Ik loop steeds sneller, en dit maal zonder de af te snijden of de 'hack'. Wel vervelend dat halverwege mijn mobi begon op te lichten omdat ik vergeten was mijn ochtendmedicatie in te nemen. Ik moest stoppen, maar kon gelukkig van de 'break-optie' gebruik maken. Straks nog even mijn bloed testen en de resultaten doorsturen naar mijn digitaal dossier. Hopelijk kan de apotheker er nog naar kijken, alvorens ik straks met hem skype. Ik ben trouwens benieuwd of hij zijn ringbaardje heeft afgeschoren, want ik had 'm verteld dat dat zo 20e eeuw is. Vanavond even de community checken of J. zijn medicatie verhoogd heeft op mijn advies. Tien milligram was echt veel te weinig en ik heb goede ervaringen met twintig. Arr!"

Niet alleen in deze virtuele omgevingen zijn kansen voor de behandeling en begeleiding. Het is reeds mogelijk om met je mobiele telefoon barcodes te fotograferen en door te sturen naar een centrale Internetsite. Door barcodes van medicatie op je mobiel te zetten, kan de patiënt makkelijker en betrouwbaarder zijn herhaalmedicatie bestellen. Natuurlijk biedt zijn zelf bijgehouden dossier bij Google, Microsoft of een andere aanbieder deze mogelijkheden ook binnenkort. De registratie van bestelde en gebruikte medicatie op een online apotheek kan direct geïntegreerd worden in je eigen online dossier. Voor een betere therapietrouw zijn sms-diensten, een site als Remember-the-milk, Twitter-toepassingen en de al 'oude' vertrouwde e-mail mooie hulpmiddelen.

01 13

Martijn Hulst is adviseur Health2.0 en mede-oprichter van NextHealth. Hij schrijft op weblogs met regelmaat op zijn weblog over Internet en gezondheidszorg: MartijnHulst.nl en Nexthealth.nl. Zijn presentaties op congressen en symposia worden online gedeeld op Slideshare.net/martijnhulst. Verscheidene organisaties helpt hij bij de volgende stap in een nieuwe werkelijkheid: van advies tot conceptontwikkeling, van kleine toepassing tot paradigmaverandering. Dit artikel, inclusief bijbehorende links verschijnt ook op zijn blog.

De toekomst is misschien wel dichterbij dan we denken. Het is namelijk nog maar een kleine stap of het gefingeerde blogbericht is werkelijkheid. Zo is er al aangetoond dat virtuele werelden (specifiek of algemeen zoals Second Life) kunnen bijdragen aan een betere gezondheid. Tijdens het virtueel 'ronddolen' maken we stoffen in ons lichaam aan, waardoor we ons beter voelen. Een test met een ijzig en besneeuwde virtuele omgeving leverde bijvoorbeeld een sneller herstel op bij patiënten met brandwonden. Met je virtuele identiteit kan je, als substituut van pillen, poeders en spuiten, jezelf dus van benodigde medicatie bedienen. Maar ook in de wereld van de online games ligt een wereld voor herstel te winnen. Met behulp van de Nintendo-spelcomputer WII worden al verschillende patiënten na een hersenbloeding gerevalideerd. Nu de WII Fit geïntroduceerd is en deze ook te koppelen is aan het Internet lijken de mogelijkheden voor 'virtuele' behandeling alleen maar groter te worden. Foliolum jaargang XXI ed V | Faramcie in de toekomst

Zomaar een mogelijke tekst op een weblog in de toekomst. Of is dit wel toekomst? Naast revolutionaire ontdekkingen in de nano-, DNA- en gentechnologie is het Internet toch wel de belangrijkste revolutie van de afgelopen decennia. Sinds de boekdrukkunst is er geen grotere revolutie geweest die zo hard ingreep in de dagelijkse samenleving en in korte tijd voor een ieder voor handen was. We kennen geen wereld zonder Internet meer, laat staan dat we een wereld willen zonder Internet. Thuis, op het werk, in de collegebanken, op straat, overal ligt een wereldwijd netwerk van informatie en communicatie aan onze voeten. De impact hiervan is nauwelijks te overzien. Inmiddels weten we wel dat deze impact groot is. Maar wat is dan die toekomst en wat is die impact voor de apothekers en farmaceuten?

TOEKOMST HEEL DICHTBIJ

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 14

De koppelbaarheid van apparaten, systemen en Internetsites maken het tevens mogelijk om als patiënt zelf verschillende testen te doen. Deze testen kunnen direct in het eigen dossier geplaatst worden, terwijl de medicatie op de recente testresultaten wordt afgestemd.

ANTWOORDEN ZIJN ONLINE BIJ EEN DESKUNDIGE NETWERK Wanneer de patiënt twijfelt over eerder voorgestelde medicatie zoekt hij niet alleen zijn antwoorden bij zijn behandelend arts of apotheker, maar richt hij zich op communities en fora. Momenteel zoeken zo'n 84% van de online-ers naar gezondheidsgerelateerde informatie. Niet allen 'dr. Google', waar zeven op de tien Nederlanders gebruik van maken, biedt een goede uitkomst. In een onlangs verschenen artikel in de New York Times kwam ook naar voren dat patiënten onderling elkaar van goede én werkende adviezen kunnen voorzien.

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

“En al s w e het d an ev en t och niet v er tr ou w en en het de sk u ndig c on s u lt w i l l en, k u nnen w e v i a ch at, beel dt el ef onie en der g elijk e dir ect, o v er al en z icht b aar c ont act opnemen met de ar ts en/of f arm ac eut .” Ook een Nederlands onderzoek naar patiëntencommunities toonde aan dat de personen op die sites vaak meer weten dan hun behandelaars. Via specifieke weblogs, fora, medische zoekmachines (bijvoorbeeld MediGO en Organized Wisdom) en wiki's (bijvoorbeeld Dr. Wiki) wordt deze kwalititatief hoogwaardige informatie rap verspreid. Op YouTube zijn video's te vinden van mensen die hun medicatie beschrijven en op Flickr.com levert bijna 5.000 foto's op van hoe migraine beleeft wordt. Bij de beoordeling van al deze informatie vertrouwt de consument zijn eigen opgebouwde netwerk.Meer dan een derde van de online zorgconsument baseert momenteel zijn mening over gezondheid en zorg op de meningen van anderen uit dit netwerk.

“D e muz iek indu s trie, r ei s br anche, uit g ev erijbr anche, t el ev i s iew er el d, b anc air e en a s s ur antiem arkt en he bben al l em aal al k l ap pen v an de Int ernetzw eep mee g em aakt .” Met de ontwikkeling naar een semantischer en krachtiger Internet, ook wel het Web3.0 genoemd, zal de kwaliteit van gevonden en gerelateerde informatie alleen maar groeien. Statische informatie gaat in combinatie met elkaar voor meer relevantie zorgen, waardoor betere beslissingen genomen kunnen worden. Daarnaast wordt dankzij online profielen de informatie steeds persoonlij-

ker. En als we het dan even toch niet vertrouwen en het deskundig consult willen, kunnen we via chat, beeldtelefonie en dergelijke direct, overal en zichtbaar contact opnemen met de arts en/of farmaceut. Wanneer zij elkaar tegenspreken regelt de online patiënt een groepsgesprek, waarbij de recente informatie van het Internet toont. MSN Messenger en Skype bieden al dergelijke toepassingen. Zelfs wanneer in spoedeisende gevallen de patiënt ergens gevonden wordt, biedt zijn mobiele telefoon of ander klein, persoonlijk en draagbaar apparaat direct informatie over medische historie, eventuele bijwerkingen en complicaties.

EEN KLEINE STAP NAAR EEN ENORME IMPACT De stap naar dit beschreven Internet is klein. De systemen, apparaten en toepassingen zijn klaar. De patiënt huivert niet om het te gebruiken. Nee, we staan aan de vooravond van een massaal gebruik van deze mogelijkheden. De impact hiervan is groot. We kennen uit andere branches deze impact van het Internet. Nieuwe grote spelers zijn opgestaan. Zij introduceerden met succes nieuwe verdienmodellen. De muziekindustrie, reisbranche, uitgeverijbranche, televisiewereld, bancaire en assurantiemarkten hebben allemaal al klappen van de Internetzweep meegemaakt. CD's worden steeds minder verkocht, onze vakanties boeken we online, de oplage van dagbladen loopt terug, televisie kijken we via vele gratis kanalen op de laptop, verzekeringen worden goedkoop verhandeld en geld lenen we onderling zonder tussenkomst van de traditionele bank. Er is een wereld ontstaan waar het ooit gedachte basisproduct (de glimmende cd, de papieren krant, het geld) niet meer leidend is, maar waar het gaat om een andere manier van waardecreatie. Met in hun handen boeken als 'Wikinomics', 'The long tail' en theorieën over 'open source' en 'gratis' betreden nieuwe bedrijven de markten. Hierbij heb ik niet alleen over de inmiddels grotere partijen als Amazon en eBay. Juist vele kleintjes met hele specifieke niche toepassingen komen op. Voor deze niche-spelers staan groepen consumenten klaar die met elkaar deze bedrijven willen ondersteunen. Niet voor niets wordt over deze online generatie van consumenten gezegd dat zij zich zelf verbinden en eerder opdrachtgever worden, waarbij voor hen de optimalisatie van nut belangrijker is dan de winst. De nichespelers snappen dit. Zij zijn conform het Cluetrain manifest het gesprek aangegaan met de groe-

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 15

pen consumenten en hebben geleerd dat markten conversaties zijn waarin het 'spel' anders gespeeld moet worden.

“Wanneer w e k ijk en n aar de br anche v an de f arm ac eut en en apothek er s s t aan dez e pir at en k l aar om de m arkt t e ent er en.” Traditionele bedrijven zien de jonge bedrijven als piraten. Alsof we terugkeren naar de dagen waaraan films als 'Pirates of the Carribean' ons herinneren, wordt met man en macht gevochten voor het behoud van de traditionele wereld. Er worden nieuwe regels en voorschriften opgesteld als ware het kanonnen op de kantelen van de steden. Met tegen de werkelijkheid indruisende maartregelen wordt ondermeer besloten dat het online consult niet mogelijk is en dat consumenten maar tot ergens in 2009 moeten wachten voordat er iets is van een medicatiedossier (en dan nog niet online). In een boek als de 'The Pirate's Dilemma' wordt echter onderbouwd dat deze nieuwkomers de logische gevolgen zijn van het protectionistische gedrag. Deze 'piraten' slechten momenteel de kloof tussen enerzijds de veranderende consument en anderzijds de achtergebleven producent.

“M et ander e w oor den, Int ernetf ar amc ie l aat v and aag en mor g en het f u nd ament v an de tr a ditionel e apothek er tri l l en op h aar gr ondv e s t en.” PARADIGMA VERANDERING

Het gaat morgen over de volgende stap. Vragen die centraal komen te staan zijn: Hoe behoud ik een positie in het netwerk van mijn patiënten? Welke rol wordt mij gegund? Op welke manier verbind ik de wereld van

STUTTEN OF HERBOUWEN Met de toevoeging van een bestelformulier voor herhaalrecepten, misschien wel de mogelijkheid tot een Skypegesprek met de apotheker of een herinneringsservice is de toekomstig apotheek er niet. Deze toepassing van online technieken bieden een goede manier om het gebouw te stutten. Hier moet een apotheker zeker aan werken. Je behoudt daarmee de aansluiting met de consument. De echte grote verandering komt als we het apothekersproces opnieuw gaan definiëren. Dit doen we samen en in conversatie met de consument. In co-creatie herbouwen we de apotheek van de toekomst. Hier ligt een mooie uitdaging voor studenten van de faculteit Farmacie en Farmaceutisch Wetenschappen. Immers jullie hebben al een Hyves-profiel, zitten op LinkedIn, communiceren via MSN en Skype, hebben meer sms-jes verstuurd dan al je brieven en ansichtkaarten bij elkaar, zoeken naar informatie in wiki's en ja, downloaden ook muziek, films en boeken geheel legaal online. :-) Kortom, jullie Internetwereld is de toekomst voor de Internetfarmacie, bedenk daar de nieuwe paradigma's (en wees daarbij een beetje piraat). Arr!

01 15

Het mag duidelijk zijn: Dit artikel gaat niet over de toekomst, maar over de wereld van nu. Misschien wel van morgen, maar het is nu om een paradigmaverandering door te maken. Tegenwerkende redeneringen rondom privacy, betaling, dossiereigenaarschap en veiligheid gelden niet meer. Privacy is door alle online profielen een nieuw in te vullen begrip geworden. Dossiereigenaarschap wordt opgeëist door de consument zelf. Betalingen gaan voortaan via online betaalmogelijkheden. Veiligheid, tenslotte, wordt met barcodes, nieuwe verificatiemethoden en dergelijke ook geen onderwerp van discussie meer.

De echte waardecreatie ontstaat namelijk niet met de afgifte van het doosje met medicatie. Dit is echter veelal wel de dagelijks praktijk bij de lokale apotheker. De nutoptimalisatie vindt niet plaats bij de wens voor een continu bezoek aan de fysieke locatie. Het is echter de wens van de zorgconsument om een conversatie te hebben via de communicatiemiddelen die hij kiest. En er wordt in de toekomst van de Internetfarmacie niet meer verdiend met de bijtelling op elk uitgegeven medicijn. Met andere woorden, Internetfaramcie laat vandaag en morgen het fundament van de traditionele apotheker trillen op haar grondvesten.

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie Faramcie in de toekomst

Wanneer we kijken naar de branche van de farmaceuten en apothekers staan deze piraten klaar om de markt te enteren. Her en der zie je al de eerste tekenen, maar nu het Internet in relatie tot gezondheidszorg door de consument echt ontdekt wordt, komt het er voor de gevestigde organisaties echt op aan.

cement en stenen met de virtuele wereld? Welke bestaande verdienmodellen blijven over eind en welke nieuwe modellen zijn mogelijk? Op welke manier creëer ik toegevoegde waarde?

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 16

Vernieuwing van de geneesmiddelafgifte- een grote toekomst voor de Micronaaldenpleister? Regina Luttge, Svetlana Bystrova, Otto van Donselaar

Op zoek naar vernieuwende toedieningsvormen van medicijnen wordt de slimme skinpatch ontwikkeld. Dit is tevens een interessant voorbeeld van microtechnologie in de geneeskunde. De skinpatch is een soort pleister waarin arrays van loodrecht staande scherpe pilaren (micronaaldjes) zijn ge誰ntegreerd [1].

Regina Luttge heeft technische natuurkunde gestudeerd aan de FH Wiesbaden / University of Applied Sciences (19891993) en is haar loopbaan begonnen als ingenieur aan het Institut f端r Mikrotechnik Mainz (IMM GmbH). Na haar PhD in 2003 aan de University of London, Imperial College, werkte zij als postdoc aan de Universiteit Twente, MESA+ Institute for Nanotechnology, waar zij voornamelijk onderzoek uitvoerde op het gebied van de microfabricage voor lab-op-een-chipsystemen. In de laatste twee jaar verschoof haar onderzoek naar het gebruik van patroneertechnieken op nanometerschaal, waarvoor zij in 2007 een NWO-VENI beurs ontving. Vanaf 2007 is zij universitair docent en heeft een tenure track positie in de leerstoel Mesoscale Chemical Systems van de faculteit voor Technische Natuurwetenschappen aan de Universiteit Twente.

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

Figuur 1A is het beroemde Utah Electrode Array, een siliciumchip die getest is als mens-computer interface. [2] Zoals ge誰llustreerd in Figuur 1B zal van de reeks aan mogelijke toepassingen van micronaalden ook het gebruik van deze devices voor een pijnvrije toediening van medicijnen via de huid zeer aantrekkelijk zijn. Figuur 2 geeft een overzicht van micronaalden arrays die aan het begin van het onderzoek na de pleister stonden. Speciaal voor grote moleculen, bijvoorbeeld DNA, is een dergelijke array interessant. Chabri et al. hebben DNA invitro transport in de huid met behulp van de in Figuur 2B getoonde micronaalden array, eveneens van silicium, onderzocht en in 2004 gepubliceerd. [3] Ca. sinds die tijd zijn ook een aantal bedrijven op het gebied van de micronaaldenpleister actief in de publiciteit.

Figuur 1: (A) Rasterelektronenmicroscopische afbeelding van de "Utah Electrode Array (UEA)". Deze elektrode maakt een meerkanaalskoppeling in de hersenen mogelijk. De UEA heeft 100 elektrodes met een lengte van 1.5 mm die op een afstand van 0.4 mm op een dunne drager staan. De tips van de elektrodes zijn met een dunne film platina bedekt voor de elektronische naar de ionische signaalomvorming (afbeelding met dank aan University of Utah). (B) Tranen tijdens bolus injectie met een standaard spuitje.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 17

Figure 2. (A-F) rasterelektronenmicroscopische afbeelding van verschillende typen micronaalden. (A) een 500- m lange micronaald gemaakt bij nikkel-electrodepositie in een mal naast een standaard tip van een 27 gauge hypodermale naald [4]. (B) een micronaalden array gemaakt in Si met behulp van droogetsen, getoond na het inbrengen in een isoleerde epidermis, scale bar is hierbij 20 m.[3] (C) microtechnologisch geëtste micronaald vervaardigd in een combinatieproces van droog en nat etsen [5]. (D) micronaalden in Si bij droogetsen. (E) micronnaalden array vervaardigd in polymethylacrylaat met behulp van röntgenstraling [6] en (F) micronaalden van twee-lagen polymeer gemaakt bij replicatie van een microtechnisch vervaardigt mal. De tip bevat een fluorescerend dye om de opslag van medicijnen te demonstreren.[7]

Recent hebben wij aan de Universiteit Twente ook een micronaalden array ontworpen en gefabriceerd met een naalddiameter van 100 m en een naaldlengte van 320 m. Deze nieuwe technologie is gebaseerd op een poreus anorganisch materiaal, waarbij de arrays met behulp van een replicatietechniek in grote hoeveelheden gemaakt kunnen worden. Het is nu de uitdaging deze goedkoop geproduceerde naald arrays met een pleister te combineren zodanig dat deze aangebracht kan worden op de huid. Deze visie van een skinpatch is geïllustreerd in Figuur 3.

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie Faramcie in de toekomst

Figuur 2A laat zien dat de micronaalden vooral veel kleiner kunnen zijn in diameter dan een klassieke naald maar ook de gedefinieerde lengte van de micronaald is een cruciaal aspect. De plaatsing van de naalden in een array loodrecht op de pleister maakt het mogelijk de indringdiepte van de individuele naaldjes in het array zodanig te contoleren dat de zenuwen welke de pijnsensatie doorgeven net niet geraakt worden. Dit zal voor het vaccinatieprogramma bij kinderen een duidelijk voordeel bieden. Hiermee is snel een belangrijk voordeel van de micronaald duidelijk in vergelijking met het gebruik van een hypodermale naald.

01 17 Figuur 3 Poreuze micronaalden array (Universiteit Twente) en visie over mogelijke applicatie van de array in een integreerde pleister.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 18

In de meest eenvoudige toepassing zal het naald array de hoornlaag van de huid doordringen en blijven gaatjes achter; deze stellen het lichaam open voor de opname van stoffen die bovenop de gaatjes aangebracht kunnen worden.

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

“M et behu lp v an een mic r ofluïdi s ch b ui s sy s t eem door de mic r on aal den heen k an op een meer g e av anc eer de m anier een medic ijn v anuit een c ont ainer tj e g el eid w or den t ot in de epidermi s of dermi s.” Gerichte afgifte aan een specifieke celsoort gelegen in deze huidlagen, bijvoorbeeld de Langerhans cellen, kan een enorme verbetering van de immuunrespons betekenen. De pleister schermt de opening dusdanig naar de omgeving af dat geen anderen, niet-gewenste, stoffen van buiten in de gatjes kunnen indringen. Met behulp van een microfluïdisch buissysteem door de micronaalden heen kan op een meer geavanceerde manier een medicijn vanuit een containertje geleid worden tot in de epidermis of dermis. Hiervoor zijn in de wetenschappelijke literatuur verschillende systemen bekend, bijvoorbeeld Stoeber and Liepmann of Roxhed et al. [8,9] Aan deze vernieuwde vorm van gerichte afgifte via de huid wordt momenteel nog veel onderzoek verricht, waarbij ook nanocapsules kunnen dienen als een transportvehikel voor een geneesmiddel ten behoeve van gentherapie of immunologie. In de door Stichting Technische Wetenschappen gefinancierd onderzoeksproject heeft over de laatste 5 jaar een intensieve samenwerking met het laboratorium van prof J.A. Bouwstra aan het LACDR, Universiteit Leiden, verschillende aspecten van dit toepassingsveld voor micronaalden arrays verduidelijkt.[10] Meer en meer is gebleken dat de micronaalden arrays als een "werktuig" voor groepen zoals die van Bouwstra beschikbaar moet komen om een introductie bij de patiënt mogelijk te maken. Aan de Universiteit Twente zijn we nu bezig onze micronaalden arrays verder te ontwikkelen tot een product dat aan de eisen van zo'n werktuig voldoet. Reproduceerbaarheid van de arrays, robuustheid en biocompatibiliteit moeten gewaarborgd zijn, om een doorbraak in de geneeskunde te kunnen maken. Er is daarom gekozen om dit ontwikkelingstraject in het kader van het valorisatieprogramma van de Stichting Technische Wetenschappen te plaatsen en de haalbaarheid van een dergelijk product verder te evalueren. Het doel is binnen twee jaar in een nieuw op te richten spin-off bedrijf de technische ontwikkeling een sterk focus te geven op maakbaarheid in plaats van haalbaarheid. Dit is een belangrijke transitie in het ontwikkelingstraject. Tot op heden zijn verschillende micronaalden arrays op hun mogelijke toepassing in de geneesmiddelafgifte via de huid onderzocht. Hierbij was de wetenschappelijke kwestie tot nu toe beperkt tot het vermogen gaten in de huid te maken of de naaldjes als microbuisjes in de huid in te brengen en

zo de intrinsieke eigenschap van de huid als barrière te overwinnen. Idealiter is er een systeem gewenst dat niet alleen het barrièrevermogen van de huid omzeilt maar ook op een slimme manier interactie heeft met het lichaam en bijvoorbeeld een afgifte profiel kan controleren. Hiervoor is het niet alleen noodzakelijk medicijn te kunnen toe dienen maar ook de lichaamsrespons te kunnen registreren. Hiermee wordt bedoeld dat het gewenst is enige diagnostische functie in de keten van het toedieningproces te integreren.[11] Dit kan op verschillenden manieren gerealiseerd worden: A. Gebruik maken van klassieke diagnostiek waarbij de lichamelijke functie over een aantal weken gevolgd worden en de patiënt op een medicijnprofiel ingesteld wordt. Dit is dan een soort voorgeprogrammeerde dosering van medicijn met routinematige tussencontroles, bijvoorbeeld in een klinisch centrum. B. Minimaal-invasieve point-of-care diagnostiek waarbij instantaan de gewenste dosis wordt gedefinieerd, bijvoorbeeld zoals in het geval van de glucose meter bij diabetes patiënten. C. Continue diagnostiek met integral feedbackloop na een doseringssysteem, bijvoorbeeld zoals gerealiseerd in de MiniMed Paradigm van Medtronic eveneens voor diabetes management. D. Actief feedback-doseringssysteem. Dit is het meest geavanceerde mechanisme waarbij de controle van het afgifteprofiel vanuit een lichaamseigen parameter gestuurd wordt. Als het ware "herkent het lichaam vanzelf" dat het medicijn noodzakelijk is. Dit signaal kan dan een activerende functie krijgen, bijvoorbeeld als trigger voor het openen van een klepje in een geïmplanteerd containertje. Met betrekking tot de bovengenoemde diagnostiek is men bezig de aanwezigheid van biomarkers in lichaamsvloeistoffen te beschrijven en het verloop ervan in kaart te brengen. Zoals beschreven in het Foliolum van februari 2008 bijvoorbeeld voor baarmoederhalskanker (mw. N.I. Govorukhina). Het opsporen van deze biomarkers, gebleken uit dit onderzoek, is niet triviaal, maar wel veelbelovend. Dit geeft de motivatie tot verder onderzoek en vereenvoudiging van bemonsteringsmethodes en analysemethoden. De hier voorgestelde poreuze micronaaldenpleister zou een uitkomst kunnen bieden ter verbetering van deze screenings-methoden, alsook voor het verkrijgen van de lichaamsvloeistof van de patiënt in de praktijk.

“D e doel s t el lin g i s altijd de p atiënt -de men s- niet meer d an noodz ak elijk t e bel a s t en.” Ook gaat het nu nog om het correleren van gedetecteerde biomarkers met een bepaald ziektebeeld; zo zal een

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 19

beter inzicht in deze ziekte-beschrijvende markers vooral kunnen leiden tot nieuwe en verbeterde therapieën. Noodzakelijk hierbij zijn natuurlijk verbeteringen van de methode om deze biologische informatie te verkrijgen. Detectie van dit soort markers in het lichaam heeft mogelijk een invasieve ingreep of medicatie als gevolg of combinaties ervan. De doelstelling is altijd de patiënt -de mens- niet meer dan noodzakelijk te belasten. Bij het nemen van een bloedmonster, ter begeleiding van een farmaceutische therapie, is het van groot belang een van de bovenstaande strategieën voor diagnostiek toe te passen. Afhankelijk van de gewenste diagnostische strategie kan ook een toedieningsvorm gekozen worden die efficiënt is maar wel ook het prettigst en eenvoudigst voor de patiënt. Gemakkelijk in het gebruik en traditioneel de simpelste toedieningsvorm is een pil. Helaas zijn niet alle medicaties geschikt voor toediening via het maag-darm traject en in sommige gevallen is het niet wenselijk de patiënt medicatie via de orale route toe te dienen. Alternatieve toedieningvormen zijn nasale sprays, crèmes, of gebruik van een "spuit". Medicijntransport via de huid kan hierbij een aantrekkelijk alternatief zijn, waarbij het noodzakelijk wordt, de eerder genoemde barrière werking van de huid te reduceren. Met behulp van de geïntegreerde micronaalden pleisters wordt dit nu voor een breed spectrum aan medicijnen een reële mogelijkheid.

“Pijn vrij, een v oudig en v oor al bet er al s be s t aande ther apieën.”

1 Luttge, R., Berenschot, E.J.W., de Boer, M.J., Altpeter, D.M., Vrouwe, E.X., van den Berg, A., Elwenspoek, M. Integrated lithographic molding for microneedle-based devices (2007) Journal of Microelectromechanical Systems, 16 (4), pp. 872-884. 2 Normann, R.A., Maynard, E.M., Rousche, P.J., Warren, D.J. A neural interface for a cortical vision prosthesis (1999) Vision Research, 39 (15), pp. 2577-2587. 3 F. Chabri, K. Bouris, T. Jones, D. Barrow, A. Hann, C. Allender, K. Brain, and J. Birchall. Microfabricated silicon microneedles for nonviral cutaneous gene delivery. Br. J. Dermatol. 150:869-877 (2004). 4 S.P. Davis, B.J. Landis, Z.H. Adams, M.G. Allen, M.R. Prausnitz Insertion of microneedles into skin: measurement and prediction of insertion force and needle fracture force. J. of Biomechanics 37 (2004) 1155-1163 5 Gardeniers, H.J.G.E., Luttge, R., Berenschot, E.J.W., De Boer, M.J., Yeshurun, S.Y., Hefetz, M., Van't Oever, R., Van Den Berg, A. Silicon micromachined hollow microneedles for transdermal liquid transport (2003) Journal of Microelectromechanical Systems, 12 (6), pp. 855-862. 6 Pe´renne`s, F., Marmiroli, B., Matteucci, M., Tormen, M., Vaccari, L., Di Fabrizio, E. Sharp beveled tip hollow microneedle arrays fabricated by LIGA and 3D soft lithography with polyvinyl alcohol (2006) Journal of Micromechanics and Microengineering, 16 (3), pp. 473-479. 7 Park, J.-H., Allen, M.G., Prausnitz, M.R. Polymer microneedles for controlled-release drug delivery (2006) Pharmaceutical Research, 23 (5), pp. 1008-1019. 8 Roxhed, N., Griss, P., Stemme, G. Membrane-sealed hollow microneedles and related administration schemes for transdermal drug delivery (2008) Biomedical Microdevices, 10 (2), pp. 271-279. 9 Stoeber, B., Liepmann, D. Arrays of hollow out-of-plane microneedles for drug delivery (2005) Journal of Microelectromechanical Systems, 14 (3), pp. 472-479. 10 Verbaan, F.J., Bal, S.M., van den Berg, D.J., Dijksman, J.A., van Hecke, M., Verpoorten, H., van den Berg, A., Luttge, R., Bouwstra, J.A. Improved piercing of microneedle arrays in dermatomed human skin by an impact insertion method (2008) Journal of Controlled Release, 128 (1), pp. 80-88. 11 Zahn, J.D., Trebotich, D., Liepmann, D. Microdialysis microneedles for continuous medical monitoring (2005) Biomedical Microdevices, 7 (1), pp. 59-69. 12 Verbaan, F.J., Bal, S.M., van den Berg, D.J., Groenink, W.H.H., Verpoorten, H., Lu¨ttge, R., Bouwstra, J.A. Assembled microneedle arrays enhance the transport of compounds varying over a large range of molecular weight across human dermatomed skin (2007) Journal of Controlled Release, 117 (2), pp. 238-245.

01 19

Kijkend naar de waaier van additionele functies van een micronaalden array in dit applicatiegebied is het zeer wenselijk verder te onderzoeken voor welke therapie en ziektebeelden een micropleister geschikt is. Enige technische progressie is gemaakt op het gebied van de drukgestuurde toediening. Deze systemen moeten ver-

Wij streven met behulp van ons poreus micronaalden array naar een product dat zowel op diagnostiek als ook op het afgifteprofiel en de afgiftetarget invloed kan nemen door (bio)-chemisch functioneren van de porien in de micronaalden. In de nabije toekomst hoeft dit nog niet in een compleet integreert device te gebeuren maar het is dan wel zo prettig voor de patiënt om het zelfde concept voor het meten en het toedienen te kunnen gebruiken: pijnvrij, eenvoudig en vooral beter als bestaande therapieën.

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

Tot op heden zijn er voornamelijk crèmes en pleisters op de markt die het toedienen van kleine moleculen via diffusie mogelijk maken, voor grotere moleculen was het lastig de huid barrière überhaupt te doordringen. Tot nu toe is weinig over het benchmarken van verschillende systemen van transdermale toedieningsvormen bekend. In-vitro worden zogenaamde transportstudies uitgevoerd op basis van een standaard proefopstelling, de Franz cell. [12] Met deze opstelling is het dan wel mogelijk om te bepalen hoeveel medicijn de "barriere overwint" maar hierbij is nog niet gezegd dat dit dan efficiënter is dan medicijnen die op het een of andere manier zijn aangebracht op het huid-interface. Omdat afhankelijk van de gebruikte formulation ook interactie met het tissue plaats vind en in geval van vaccinatie dat ook gewenst is kan er niet eenvoudig van efficiënt transport, e.g. hoe meer in de acceptor opgevangen wordt hoe beter het systeem, gesproken worden. Vergelijkend onderzoek is vooral moeilijk omdat het maken van de formulations voor cremes vooral op het "herschikken" van de lipidmembraan gebaseerd is. Bij het transport door een micronaald kan dit basis principe mogelijk losgelaten worden en is ook de toediening van verschillende stoffen, bijvoorbeeld met verschillende pH, tegelijk denkbaar.

geleken worden met een bolus injectie maar schetsen nog geen duidelijk beeld van de toekomstige markt van een slimme pleister.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 20

In de openbare apotheek gaat het om de patiënt Dr. Henk Buurma

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

Het zijn spannende tijden voor de openbaar apotheker. Spannend in financiële zin, maar zeker zo spannend waar het gaat om de inhoudelijke ontwikkeling van de openbare farmacie. Welke klus moeten we, kunnen we en willen we klaren? Het inhoudelijke debat in de gezondheidszorg wordt tegenwoordig gedomineerd door het begrip patiëntveiligheid of specifieker in de geneesmiddelenvoorziening door het begrip medicatieveiligheid. Het zeer recente prospectieve onderzoek naar geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnamen in Nederland, de zogenaamde "HARM-studie", maakt duidelijk dat de balans werkzaamheid - veiligheid van de individuele geneesmiddelentherapie in de praktijk van alledag geoptimaliseerd kan worden.(1) In dit onderzoek werd vastgesteld dat 2,4% van het totaal aantal ziekenhuisopnamen en 5,6% van alle niet-geplande ziekenhuisopnamen geneesmiddelgerelateerd was. Hiervan was 46% potentieel vermijdbaar. Dit laatste betekent 19.000 gevallen per jaar geëxtrapoleerd naar heel Nederland. Een instructief voorbeeld van potentieel vermijdbare problemen in Nederland geeft de recente studie van Van der Linden, waaruit bleek dat 27% van de geneesmiddelen die vanwege een bijwerking waren gestaakt in het ziekenhuis, binnen 6 maanden in de huisartspraktijk opnieuw werd voorgeschreven.(2) Deze voorbeelden en onderzoeken laten zien dat de uiteindelijke balans tussen werkzaamheid en veiligheid bepaald wordt door de interacties in de driehoek "geneesmiddel - patiënt - voorschrijven en gebruik" (Figuur 1).

Figuur 1 De driehoek geneesmiddel - patiënt - voorschrijven & gebruik (4)

In tegenstelling tot de sterk gecontroleerde clinical trial situatie blijkt in de dagelijkse praktijk het handelen van professionals en patiënten een belangrijke maar nogal onvoorspelbare beïnvloedende modulator te zijn van de intrinsieke risico's van geneesmiddelen.(3) In andere

woorden: een veilige en succesvolle therapie wordt niet alleen bepaald door de farmacologische en moleculaire eigenschappen van het geneesmiddel, maar ook door een optimale keuze en juist gebruik van het geneesmiddel voor en door de individuele patiënt.(4) De vele wetenschappelijke studies hebben, zoals gezegd, geleid tot een publiek debat over patiëntveiligheid in het algemeen en medicatiefouten in het bijzonder.(5, 6)

APOTHEKER ALS RISICOMANAGER EN ZORGVERLENER Risicomanagement in de "farmaco-zorgketen" is een antwoord op vermijdbare farmacotherapiegerelateerde problemen. Risicomanagement tracht een integrale en systematische aanpak te bieden, waarbij ook wel de analogie met Zwitserse kaas wordt gehanteerd: in elke fase van een systeem zitten gaten, maar een slimme combinatie van barrières biedt voldoende garantie dat er niets doorheen glipt.

Henk Buurma woont in Leiden en studeerde farmacie in Groningen, waar hij in 1978 afstudeerde. Hij is vanaf 1985 directeur van Apotheek Stevenshof alsmede van het SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy, beide te Leiden. Hij is bovendien verbonden aan het departement Farmacoepidemiologie en Farmacotherapie van de Universiteit van Utrecht, alwaar hij in 2006 zijn proefschrift afrondde (Clinical risk management in community pharmacy. Utrecht: University of Utrecht; 2006). Tussen 1978 en 1985 was hij onder andere werkzaam bij de afdeling Sociale Farmacie en Farmacoepidemiologie van de Universiteit van Groningen en in Apotheek Jansen te Hoogeveen. Naast auteur van diverse artikelen is hij coauteur van diverse boeken. Hij is redacteur geweest van het Geneesmiddelenbulletin, redactielid van hetzelfde tijdschrift alsmede van het Farmaceutisch Weekblad. Hij is lid van het bestuur van de Stichting Prisma, welke zich inzet voor het farmaceutisch praktijkonderzoek in Nederland. Sinds kort is hij onderwijsdirecteur in het kader van het Specialisme Openbare Farmacie.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 21

Fouten ontstaan immers niet zozeer vanwege individuele onverantwoordelijkheid, maar door systematische zwaktes in het hele systeem van de gezondheidszorg of meer in het bijzonder de geneesmiddelenvoorziening.(7) De apotheek is te beschouwen als een schakel in het systeem van risicomanagement oftewel een barrière in het eerder genoemde Zwitserse kaasmodel.(8) Enkele jaren geleden was er nog maar weinig bekend over de omvang, aard en effectiviteit van deze barrière, oftewel de uitkomsten van interventies in de apotheek. Naast medicatiebewaking is er tegenwoordig onder andere aandacht voor farmacoepidemiologische searches, bevorderen van therapietrouw, bevorderen van continuïteit van zorg, medicatiereviews bij polyfarmaciepatienten, systematische begeleiding bij eerste, tweede en vervolguitgiften van geneesmiddelen en zorgdossiervorming. Een moderne visie op de eerstelijns farmacie gaat dus uit van een belangrijke rol in het risico management van geneesmiddelen(gebruik). Een actieve rol in de preventie en opsporing van geneesmiddel gerelateerde problemen die ontstaan bij het voorschrijven van geneesmiddelen of tijdens het gebruik door de patiënt. De openbare farmacie als cruciale schakel in de zorgketen om geneesmiddelinteracties te voorkomen, contra-indicaties te signaleren, therapietrouwproblemen op te sporen om maar een paar risico's te noemen. En steeds staat de patiënt centraal, wat recentelijk formeel is vastgelegd in de bepalingen van de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst van het Burgerlijk Wetboek. De apotheker heeft een grotere verantwoordelijkheid gekregen voor de kwaliteit van het gebruik.

Er zijn reeds vele medische specialismen. Huisartsgeneeskunde is daar al vele jaren één van. Sinds 1999 is de ziekenhuisapotheker ook specialist. Apothekers in opleiding tot ziekenhuisapotheker volgen een opleiding van 4 jaar, nadat ze van de universiteit zijn gekomen en een plek op een opleidingsplaats (circa 40 van de 100 ziekenhuisapotheken) hebben verworven. Sinds 1995 kent de KNMP een zogenaamde privaatrechtelijke tweejarige opleiding en registratie tot openbaar apotheker. Deze opleiding voldoet in die zin goed dat ze nagenoeg volledig is gelegitimeerd. Bijna alle openbare apothekers zijn geregistreerd en volgen het traject voor herregistratie iedere 5 jaar.

Mede op grond van de beschreven inhoudelijke ontwikkeling en positionering van het beroep van de eerstelijns apotheker heeft de beroepsorganisatie KNMP ervoor gekozen om te streven naar een geformaliseerd specialisme Openbare Farmacie. Met de ontwikkeling hiervan wordt de kwaliteit van het beroep geborgd en wordt zij ook transparant. Bovendien verwacht men dat er een stimulans zal uitgaan naar de verdere ontwikkeling van het

REFERENTIES 1.

7. 8.

10.

van den Bemt P, Egberts A, Leendertse A. Hospital Admissions Related to Medication (HARM). Eindrapport November 2006: Division of Pharmacoepidemiology & Pharmacotherapy. Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences; 2006. Van der Linden CM, Kerskes MC, Bijl AM, Maas HA, Egberts AC, Jansen PA. Represcription after adverse drug reaction in the elderly: a descripti ve study. Arch Intern Med 2006;166(15):1666-7. Andrews E, Gilsenan A, Cook S. Therapeutic risk management interventions: feasibility and effectiveness. J Am Pharm Assoc (Wash DC) 2004;44(4):491-500. Egberts ACG, Leufkens HGM. Ongewenste, onbedoelde en sub-optimale effecten van geneesmiddelen. In: Timmerman H, van den Berg Jeths A, editors. Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2002, Geneesmiddelen nu en in de toekomst. Houten (NL): Bohn Stafleu Van Loghum; 2002. p. 521-33. Kohn LT CJ, Donaldson MS, eds. To err is human. Building a safer health system. Washington, DC: National Academy Press; 1999. A spoonful of sugar. London: Audit Commission for Local Authorities and the National Health Services in England and Wales; 2001. Misson JC. A review of clinical risk management. J Qual Clin Pract 2001;21(4):131-4. Guchelaar HJ, Colen HB, Kalmeijer MD, Hudson PT, Teepe-Twiss IM. Medication errors: hospital pharmacist perspective. Drugs 2005;65(13):1735-46. Leufkens HGM, Daemen BJG. Structuurplan spe cialisme openbare farmacie. Den Haag, KNMP; 2007. Schobben AFAM, de Gier JJ, Schalekamp T, Daemen BJG. Opleidingsplan specialisme open bare farmacie. Den Haag, KNMP; 2007.

“Centr aal in die op l eidin g z al het z or g v erl enin g s pr oc e s v an de openb aar apotheker aan de indiv iduel e p atiënt s t aan.”

Aan de formele kant (de erkenning van het specialisme Openbare Farmacie) en aan de inhoudelijke kant wordt vanaf nu hard gewerkt. Wat dat laatste betreft kan men denken aan een goede beschrijving van de gewenste competenties, een optimale aansluiting bij de opleiding aan de universiteit, nadere eisen voor een opleider en natuurlijk de opleidingsplaats, en inmiddels een verdere professionalisering van het huidige registratieprogramma. We houden u op de hoogte!

Foliolum jaargang XXI ed V | Faramcie in de toekomst

DE OPENBAAR APOTHEKER SPECIALIST

beroep. Zorginnovatie en professionele ontwikkeling dus. (9,10) Centraal in die opleiding zal het zorgverleningsproces van de openbaar apotheker aan de individuele patiënt staan. De apotheker met een directe verantwoordelijkheid voor het behandelingsresultaat. Dat past uitstekend bij de geschetste situatie rondom patiënt - en medicatieveiligheid. Nieuwe instrumenten van de apotheker moeten expliciet aan bod komen, zoals intakegesprek, dossiervorming, behandelplan, medication review en gebruik van searches.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 22

Keten en niet-keten apotheken Sander Garritsen Erik Gerbrands

De laatste jaren sluiten veel apothekers zich aan bij een keten. In dit artikel wordt de mening van een keten-apotheker en van een zelfstandige apotheker weergegeven.

Keten Sander Garritsen, apotheker LLOYDS Apotheek Van der Laan, Winterswijk

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

Ketenvorming zorgt voor een afname in concurrentie tussen apotheken en dus een hogere prijs voor geneesmiddelen.

Geneesmiddelprijzen worden niet bepaald door apotheken, maar door de farmaceutische industrie. Doordat we in Nederland (nu nog) met een taxe-systeem werken, kosten geneesmiddelen in iedere apotheek (keten of niet) evenveel. Ketenvorming staat daardoor a priori geheel los van de prijsstelling. Daarbij leidt ketenvorming niet altijd tot verminderde concurrentie, zeker niet wanneer er meerdere ketens vertegenwoordigd zijn in eenzelfde verzorgingsgebied.

Apotheken die aangesloten zijn bij een keten hebben minder oog voor een persoonlijke benadering van de patiënt.

De Nederlandse eerstelijnszorg, waartoe ook de apotheek gerekend wordt, is tot op heden voornamelijk "local business". Binnen een keten heb je te maken met een landelijk beleid, meestal op hoofdlijnen.

“Ook v oor k et en s i s het w aarbor g en v an k w alit eit bel an grijk.” Op detailniveau blijft er doorgaans voldoende ruimte voor lokale, individuele en patiëntgerichte invulling van je zorgtaken; de kansen ligger er -ook binnen een ketenvoor vrijwel iedere apotheker. Aan hem/haar slechts de schone taak om deze kans ook te benutten. Je bent en blijft ook als keten-apotheker De Apotheker voor jouw patiënten; als ketens voorbij zouden gaan aan de persoonlijke wensen, behoeften en verlangens van hun eigen patiënten, zouden ze daarmee hun eigen glazen flink ingooien.

Ketens zijn commerciëler ingesteld en richten hun winkel daar ook naar in met bijvoorbeeld een onevenredig grote aandacht voor cosmetica als gevolg. Er zijn genoeg zelfstandige collega's die hun apotheek commerciëler runnen dan menig keten doet; er zijn er

zelfs met complete drogisterij-afdelingen of andersoortige handelsactiviteiten naast de "gewone dagelijkse gang van zaken". Ketens zijn naarstig op zoek naar een manier om hun naam en reputatie te verankeren in een merk; een belangrijk aspect daarbij is herkenbaarheid en uitstraling. Op zich is het dan ook niet vreemd dat apotheken binnen een keten gestroomlijnd worden in bijvoorbeeld assortimentskeuze. Maar ook dan blijft er binnen een ketenapotheek bijna altijd voldoende ruimte om dat assortiment aan te passen aan de lokale vraag en behoefte.

“A l s apothek er b innen een k et en ben j e inder d aa d minder z elf s t andig.” En als dat een onevenredig aandeel in huidverzorgingsproducten behoeft, dan moet dat kunnen. Maar bij menig zelfstandig apotheker zal dit segment minstens even ruim in het schap vertegenwoordigd zijn…

Het zou mogelijk moeten zijn om verschillende apothe ken binnen een keten door één apotheker te laten beheren.

Ook voor ketens is het waarborgen van kwaliteit belangrijk; de dagelijkse aansturende, controlerende en informerende taken van de apotheker vormen een belangrijk onderdeel van die kwaliteitsborging. Het laten beheren van meerdere apotheken door één apotheker is ook binnen een keten geen onderwerp van gesprek; het "één vent, één tent"-principe van het voormalige artikel 19 WOG is een beroepsethos dat boven ketenvorming verheven is. Als apotheker kun je best voor een (kortere) periode waarnemen voor een collega, maar structurele aansturing van verschillende apotheken, met verschillende teams en in verschillende lokale settings is een vrijwel niet te realiseren situatie. Zeker als je het niet ten koste wilt laten gaan van de kwaliteit die je als apotheek levert, keten of niet.

De verminderde zelfstandigheid die ketenvorming voor een apotheker met zich meebrengt maakt het apothekersvak minder aanlokkelijk, met een daling van het aantal nieuwe studenten als gevolg. Als apotheker binnen een keten ben je inderdaad minder zelfstandig; bepaalde taken en verantwoordelijkheden worden (groten)deels overgeheveld naar een landelijk hoofdkantoor. Het onderhandelen met groothandels en zorgverzekeraars, bijvoorbeeld. Of de personeels- en salarisadministratie. Of de boekhouding. Je kunt jezelf afvragen hoe vervelend dat is; doordat die taken niet op

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 23

jouw bord liggen kun je je meer toeleggen op implementatie van zorgactiviteiten. Daarin ontvang je bovendien veel support vanuit de keten. Wel is het zo dat de mate van vrijheid om lokaal invulling te geven aan het beleid van de keten tussen ketens onderling zou kunnen verschillen. De ene keten is in zijn beleid nou eenmaal wat meer "top-down" en de andere meer "bottom-up". Daling van het aantal studenten farmacie heeft mogelijkerwijs meer te maken met het imagopbleem van de apotheker in het algemeen dan met een verminderde zelfstandigheid door toegenomen ketenvorming. Voor aankomende eerstejaars moet het vak apotheker weer een vak worden om trots op te kunnen zijn: "Opiferque per orbem dicor", luidt het credo van de KNMP (naar Ovidius), vrij vertaald:"Van mij word gezegd dat ik de wereld heil breng"… Helaas is de apotheker voor veel mensen -mede dankzij de media- momenteel alleen maar een zakkenvuller, die de patiënt opzadelt met onbetaalbare verzekeringspremies en zelf jaarlijks tonnen aan kortingen en bonussen opstrijkt. Jammer, want het is een vak met een geschiedenis, het heeft zeker een heden en onweerlegbaar een toekomst!

Een kort betoog waarom uw formule de beste is:

Niet-keten Erik Gerbrands - Apotheker Maatschap Apotheek It Krúswâld Buitenpost/Kollum

OPENBARE APOTHEEK

“A l s apothek er -w erk g ev er moet j e g oed v oor j e medew erk er s z or g en.” Voor de continuïteit is het ook verstandig om op zeker moment een maatschap o.i.d. met een jonge collega aan te gaan. Als zelfstandig apotheker kan je zelf beslissen welke taken je zelf doet, je kunt met de ander apothekers in het team de taken van de apothekers verdelen, je kunt met het hele team alle andere taken verdelen. En die taken die niet tot het apothekersvak behoren en die je niet leuk vindt of waar geen tijd voor is, kan je uitbesteden: accountant, salarisadministratie, schoonmaken, schroeven in de muur draaien, enz. Je kan zelf beslissen hoeveel teamleden er moeten zijn en welke kennis en vaardigheden aanwezig moeten zijn.

“M et z'n al l en k u n j e be s li s sen w elk e c ur s u s sen en op l eidin g en er g ev o l gd g aan w or den.” Met z'n allen kun je beslissen welke cursussen en opleidingen er gevolgd gaan worden. Van farmocotherapeutisch-inhoudelijke cursussen tot slipcursussen (want de patiënten/cliënten die niet naar de apotheek kunnen komen, hebben recht op minimaal dezelfde zorg als aan de balie, dus het bezorgen gebeurt door apothekersassistentes).’

TAKEN EN FUNCTIES En je kunt je deel kiezen uit de taken en functies buitenshuis die we met z'n allen, apothekers, moeten doen, bestuurlijk en in commissies (ontwikkeling van de farmacie, kwaliteit van de farmacie, binnen en buiten de KNMP; regionaal, landelijk, internationaal).

CONCLUSIE Kortom: je kunt zelf invulling geven aan het vak, géén (opgelegde) verschraling. Minimaal 95% van de tijd en energie in een openbare apotheek wordt besteed aan het primaire proces: receptverwerking en de zorg daar omheen. Over de samenstelling van de OTC en hoeveel tijd je daaraan wilt besteden, kun je zelf beslissen, rekening houdend met de specifieke omstandigheden van deze apotheek in deze omgeving. En je hebt niets te maken met onzinnige landelijke reclamespotjes van ketens of formules. Ik ben hier met nul patiënten begonnen; ik werk hier al bijna 30 jaar met veel plezier en voldoening op bovenstaande manier en ik hoop dat nog járen te blijven doen.

01 23

Een openbare apotheek is een zorginstelling in een wijk of dorp. Het overgrote deel van de patiënten/cliënten woont of werkt binnen een afstand van een paar kilometer van de apotheek. De aandacht van de apotheek moet dus vooral gericht zijn op de zorg voor deze groep: zorgmaximalisatie (geen winstmaximalisatie). Hiervoor moet je ook een goed team hebben. Als apotheker-werkgever moet je goed voor je medewerkers zorgen. En je moet een goede relatie onderhouden met de andere zorgverleners in de eerste-lijn, vooral met de huisartsen; je moet dus ook goed voor hen zorgen. En een goede relatie levert een goed (dagelijks) overleg op en een goed FTO. Als je deze drie groepen goede zorg verleent, is er voldoende basis om je over de economische kant géén zorgen te maken.

Als zelfstandige apotheker ben je behalve zorgverlener ook ondernemer. Je hebt daarbij een lange-termijn visie, want je horizon is je pensionering en tot die tijd wil je graag plezier en voldoening in je vak hebben en een goede apotheek draaiende houden. Een lange-termijn visie is ook van belang voor je medewerkers en voor je (chronische) patiënten/cliënten: het geeft rust en stabiliteit, geen waan-van-de-dag.

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

LLOYDS Apotheken is een keten, waarbij kwaliteit en betrouwbaarheid hoog in het vaandel staan. Er is binnen de keten ruimschoots aandacht en respect voor de wensen en behoeften van alle betrokken partijen; niet alleen voor de eigen medewerkers, maar ook voor partners van de apotheek in de eerstelijns gezondheidszorg. Daarbij komt dat het (nog) een relatief kleine keten is, waarbij de bedrijfscultuur nog open en laagdrempelig is. Ik ben bang dat dat in grotere organisaties iets minder is, maar eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik daarover niet uit eigen ervaring kan spreken. Ik voel me persoonlijk bij LLOYDS erg thuis. Ik kan niet oordelen of "mijn" keten de beste is; het is in ieder geval een warm nest, waarin ik me thuis voel. Maar het belangrijkste is gewoon dat ik een afwisselende baan heb in een boven-modale apotheek met een leuk team!

ONDERNEMER

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 24

Robotisering in de apotheek Arjen Wolterink

De farmaceutische wereld is in beweging. Apotheekteams worden meer dan ooit geacht hun waarde te bewijzen door het leveren van hoogwaardige farmaceutische zorg. Daarnaast dwingt het huidige overheidsbeleid de apothekers efficiënter te werken en is er in veel apotheken sprake van een tekort aan assistentes. Al deze ontwikkelingen vragen om creatieve en moderne oplossingen. De apotheekrobot biedt uitkomst.

Waar de assistente vroeger naar achteren liep om het voorschrift klaar te maken, kan ze nu aan de balie blijven staan om voorlichting te geven terwijl de doosjes onderweg zijn. De tijd die de robot nodig heeft om de verpakkingen naar de balie te brengen kan ook optimaal worden benut. Omdat er op deze manier meer zorg kan worden verleend kan de openbare apotheek zich onderscheiden van de internetapotheken.

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

INLEIDING Van oudsher is de apotheek de plek waar geneesmiddelen bereid, opgeslagen en vervolgens afgeleverd worden aan de patiënt. De bereidende apotheker wordt echter steeds zeldzamer. Waar vrijwel elke apotheker vroeger nog grote voorraadbereidingen deed, wordt deze taak meer en meer uitbesteed aan gespecialiseerde bereidingsapotheken. Ook de opslag van geneesmiddelen is flink afgeslankt. Elke morgen leveren farmaceutische groothandels de bestelling van de vorige dag, waardoor de voorraden tot een minimum kunnen worden beperkt. Een belangrijke taak die overblijft is de farmaceutische dienstverlening. Elke dag verwerken de apothekersassistenten een groot aantal voorschriften en leveren deze af aan de balie of bezorgt deze. Maar ook deze taak is aan grote veranderingen onderhevig. Internetapotheken kunnen de herhaalmedicatie efficiënter verwerken en zijn daarom een serieuze concurrent voor de openbare apotheek.

“In de r o bot k an een gr oot g edeelt e v an de g enee smid delv oorr aa d op g e bor g en en b ij g ehouden w or den.” ROBOTISERING Het gebruik van apotheekrobots kan ervoor zorgen dat de apotheek meer receptregels per dag kan verwerken met gelijke bezetting, omdat assistentes minder geneesmiddelen in de spécialitékasten hoeven te zoeken. Robots vervullen een magazijn- en uitgiftefunctie. In de robot kan een groot gedeelte van de geneesmiddelvoorraad opgeborgen en bijgehouden worden. Wanneer er een geneesmiddel wordt aangevraagd, worden de gevraagde verpakkingen binnen enkele seconden op de inpaktafel of aan de balie afgeleverd via robotarmen, liften, lopende banden en glijbanen. In een gemiddelde apotheek kan zo 0,6 tot 0,8 fte worden bespaard1, die op een ander manier kan worden ingezet.

TYPEN ROBOTS De meest gebruikte apotheekrobots zijn in te delen in twee soorten: gravity feed systemen en legbordsystemen.

“Wanneer het apotheekt e am aan het w erk g aat, heef t de r o bot de be s t el lin g al op g e bor g en.” GRAVITY FEED SYSTEMEN Bij gravity feed systemen worden glijgoten van achteren gevuld met de verpakkingen. Een robotarm of hefboommechaniek wipt de verpakkingen vervolgens één voor één uit de goten. Omdat de goten schuin zijn, worden de overgebleven verpakkingen elke keer naar voren geschoven na elke uitgifte. Een groot voordeel van dit systeem is dat er op een simpele manier een first-in first-out systeem wordt gehandhaafd. Deze systemen worden meestal handmatig gevuld, hoewel er ook fabrikanten zijn die een geautomatiseerde vulmodule kunnen leveren.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 25

LEGBORDSYSTEMEN Een compleet ander systeem is het legbordsysteem. Bij het opbergen van de bestelling wordt het doosje door een apotheekmedewerker gescand en op een lopende band geplaatst. In de robot zorgt een robotarm er vervolgens voor dat het doosje wordt opgeborgen. Deze systemen werken met een zogenaamd chaotisch magazijn. Dit betekent dat de robot zelf de plek bepaalt waar de verpakkingen worden opgeborgen. Een voordeel van dit systeem is dat er een groot aantal verschillende producten kunnen worden opgeslagen. Ook geeft dit de mogelijkheid om aangebroken verpakkingen als gevolg van bijvoorbeeld eerste uitgiftes in de robot op te slaan.

In de toekomst zal vrijwel het hele logistieke proces met uitzondering van het afleveren gerobotiseerd kunnen worden. Op dit moment zijn er al automatische vulmodules en etiketteermodules beschikbaar, waardoor de assistente alleen maar de recepten hoeft aan te schrijven om het proces op gang te brengen. Met al deze nieuwe ontwikkelingen zal het apotheekteam zich meer toe kunnen leggen op farmaceutische patiĂŤntenzorg. De doosjesschuivende apotheker zal in de nabije toekomst al tot het verleden kunnen behoren.

BRONVERMELDING 1.

Drs. J. Dick, Robots in de apotheek, Pharmaceutisch Weekblad nr. 19, 13 mei 2005

25 01

Op de foto zie je het interieur van een dergelijke robot, in dit geval van Rowa. De verpakkingen liggen op planken en worden met behulp van een robotarm getransporteerd naar een uitgiftepunt. Het legbordsysteem kan worden uitgebreid met een automatische vulmodule. De bezorger van de groothandel kan de bakken met daarin de bestelling leeg gooien op een lopende band. De apotheekrobot scant vervolgens de verpakkingen en bergt ze automatisch op. Wanneer het apotheekteam aan het werk gaat, heeft de robot de bestelling al opgeborgen.

DE TOEKOMST

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

Op de foto is te zien hoe de verpakkingen in de glijgoten liggen. Bij dit systeem van RoboPharma wordt geen robotarm gebruikt om de verpakkingen uit te geven, maar zorgt een hefboommechaniek aan het einde van de goot voor de uitgifte. De uitgeworpen verpakkingen worden vervolgens met een lift naar een lopende band gebracht, die ze naar de werkplek of de balie transporteert.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 26

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 27

Student in het buitenland Alexander Hamilton

Geachte lezer, 11.54 uur, 29 maart 2008 - De tickets op tafel, de koffers gepakt, mijn kamer is onderverhuurd, mijn huis(genoten) staat al buiten en roept kom schiet op, straks ben je nog iets te laat, iets te laat. - Enkele uren later stap ik in de metro van Londen (de tube) en realiseer me dat mijn avontuur nu echt gaat beginnen. Vanaf het begin van mijn studie speelde bij mij de gedachte om nog een periode naar het buitenland te gaan, enerzijds om meer van de wereld te zien, anderzijds om mijn Engels te verbeteren. Het aanbreken van mijn onderzoeksperiode was de ideale gelegenheid om Groningen en het gras van het Noorderplantsoen voor een paar maanden te verlaten. Het Imperial College in Londen werd mijn bestemming.

De week in mijn leven in Londen bestaat uit twee delen; doordeweeks werk ik 50-60 uur op het lab en in het weekend ben ik toerist. Londen is een geweldige stad en eigenlijk veel mooier dan ik me kon herinneren van mijn bezoek 10 jaar geleden. Mijn beeld van Londen bestond natuurlijk uit de Big Ben, de Tower Bridge, het straatbeeld met de beroemde bus, de taxi en agenten en ik dacht overspoeld te worden met Hugh Grant-achtige Engelsen. Op Culinair gebied verwachtte ik alleen Fish en Chips met een lauw biertje en qua nightlife dacht ik alleen maar dronken en schreeuwende vrouwen tegen te komen tussen de vechtende Britse Hooligans. Kortom, alle vooroordelen op een rijtje. Inmiddels moet ik concluderen dat hier eigenlijk weinig van klopt. Natuurlijk rijdt in Londen de haar bekende taxi en de dubbeldekker, die ik regelmatig gebruik, en heeft

Foliolum jaargang XXI ed V | Student in het buitenland

In oktober begon ik aan mijn periode van onderzoek met het keuzevak Farmaceutische Biotechnologie bij de basiseenheid Farmaceutische Biologie. Van oktober tot maart heb ik, onder begeleiding van Pol Nadal Jimenez en Gudrun Koch, mij gericht op Quorum Sensing en biofilmformation in Pseudomonas aeruginosa. Die maanden heb ik mij verschillende technieken eigen gemaakt, wat vereist was voordat ik echt naar het buitenland kon gaan. Ik heb in die periode veel van de microbiologie en van het lab in Groningen geleerd. Tijdens mijn onderzoeksperiode in Groningen hebben Prof. Dr. Quax en ik veel contact gehad met Prof. Dr. Filloux van het Imperial College om mij voor een paar maanden in Londen onderzoek te kunnen laten doen. Uiteindelijk kreeg ik de bevestiging in januari en kon ik mij richten op fondsenwerving en huisvestiging in Londen. 29 maart vertrok mijn vliegtuig naar Londen en een week later begon mijn onderzoek. Inmiddels ben ik halverwege en begin augustus is mijn verslag hopelijk af en zal ik weer naar Groningen terugkeren.

Londen haar bekende sightseeing spots en kom je, net als in Groningen, 's nachts dronken mensen tegen op straat. Hugh Grant heb ik echter nog niet gezien en Londen blijkt ontzettend internationaal te zijn en dat merk je eigenlijk aan alles om je heen. Als je over straat loopt, hoor je alle talen (ook Nederlanders die Engels proberen te spreken), zie je verschillende culturen en kan je terecht voor Curry uit India, pizza uit ItaliĂŤ, burgers uit de States, Schotse steaks en franse haute-cuisine. Door al die buitenlanders verandert de Londenaar van Brit in wereldburger. De kwaliteit van restaurants is mede door de populariteit van topkoks als Jamie Oliver en Gordon Ramsey zeer hoog en in kroegen kan je naast de ale's ook gewoon een koude Heineken, Grolsch of Carlsberg bestellen, doch wel in pints (0,568L). Londen heeft ontzettend veel te bieden en is zeker het bezoeken waard. Ik probeer elk weekend een bezienswaardigheid te bekijken en heb inmiddels al twee musicals (Wicked en Billy Elliot) bijgewoond, wat ik nog steeds een geweldige ervaring vind.

Ik woon momenteel in Fulham in een studentenflat van de universiteit met drie andere studenten in mijn unit. De prijs voor 8m2 durf ik niet op te schrijven, maar ga er maar vanuit dat je er een leuk appartement in Groningen voor kunt huren. Mijn kamer ligt op 40 minuten lopen/metro/bus van mijn faculteit in South Kensington. Het liefst loop ik naar de uni, zeker als je bedenkt dat ik dan door Chelsea en South Kensington mag lopen, welke twee van de rijkste wijken van Londen zijn. Elk

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 28

Foliolum jaargang XXI ed IV | Student in het buitenland

huis is minimaal een miljoen pond waard en huurprijzen per week liggen in de duizenden ponden. Bij een mooi huis hoort natuurlijk een mooie auto en mocht je plannen hebben; Aston Martin en Porsche zijn hier vrij gewone auto's, met een Ferrari tel je pas echt mee. Ik kijk dus mijn ogen uit op weg naar de faculteit. Op de campus in South Kensington staan de meeste gebouwen van Imperial College. De Queens tower is het enige gebouw dat nog over is van deze 100-jaar oude universiteit. Op de eerste verdieping van de Flowers building doe ik momenteel mijn onderzoek. In de Flowers Building zit het Centrum der Moleculaire Microbiologie en Infectie (CMMI) en daar heb ik de status van visiting researcher. Helaas kan je aan het Imperial College geen farmacie studeren, maar er zijn wel andere universiteiten in Londen waar dat mogelijk is. Mijn onderzoek richt zich dus op de microbiologie en dan met name op Pseudomonas aeruginosa. Deze gramnegatieve bacterie is een opportunistische humane pathogeen, die met name bij patiënten met Cystische Fibrose (taaislijmziekte) of ernstige brandwonden grote problemen op kan leveren. Pseudomonas aeruginosa kan een chronische infectie veroorzaken, die zeer moeilijk te bestrijden is met de reguliere antibiotica. Een chronische infectie van deze bacterie in patiënten met Cystische Fibrose geeft inflammatie met hevige exacerbaties en hevige ademhalingsproblemen als gevolg. Indien Pseudomonas aeruginosa zich bij deze patiënten eenmaal heeft gemanifesteerd, is de bacterie moeilijk te bestrijden en zal in de meeste gevallen nooit meer het lichaam verlaten. Recentelijk is ontdekt dat het type VI secretiesysteem actief is in Pseudomonas aeruginosa en vereist blijkt te zijn voor een chronische infectie. Er is op dit moment nog weinig bekend over het type VI secretiesysteem, de betrokken eiwitten en waarom het secretiesysteem essentieel is voor de chronische infectie. Aan het Imperial college doe ik onderzoek naar de rol van een bepaald gen in het cluster van het type VI secretiesysteem. Dit gen is ook opgereguleerd als het type VI secretiesysteem actief is. Na het creëren van een knock-out mutant onderzoek ik nu wat voor gevolgen dit heeft op het type VI secretiesysteem en de productie en secretie van verschillende eiwitten. Op het lab, word ik begeleid

door een post-doc, genaamd Abdou Hachani. Deze vriendelijke Belg uit Brussel leert me erg veel, wat betreft technieken, de microbiologie en research in het algemeen. Abdou komt uit het Franse deel van België en zijn Nederlands is toch wat beperkt (aldus dat claimt hij), maar de dag begint natuurlijk wel met "goedemorgen" en "hoe gaat het?", maar de voertaal is Engels. Wat me de eerste dagen op het lab opviel, is dat er weinig studenten op de afdeling zijn (al zien ze aio's en bursalen ook als studenten). Daarnaast waan ik me af en toe op een lab in Frankrijk in plaats van Londen, aangezien op één of andere manier de meeste aio's / post-docs een Franstalige achtergrond hebben. Dus naast dat ik mijn Engels verbeter, haal ik ook nog af en toe mijn Frans op. Het lab zelf is vergelijkbaar met Groningen; de apparaten doen hetzelfde en aseptisch werken is vrij handig als je geen contaminatie in je culture wil. Het uitvoeren van een deel van mijn onderzoeksproject in Londen bevalt me zeer goed. Ik kan dan ook iedereen aanraden om in ieder geval te overwegen naar het buitenland te gaan. Groningen is een geweldige stad en het onderzoek aan de universiteit is van hoog niveau, maar je verbreedt letterlijk en figuurlijk je horizon. Op elk lab gelden andere regels en het is interessant om de verschillen te zien. Daarnaast is het ook voor jezelf een waardevolle ervaring aangezien je van de ene op de andere dag uit je vriendengroep wordt geplukt en je maar moet zien te vermaken in het buitenland. Gelukkig leer je vanzelf nieuwe mensen kennen en voor je het weet ben je gesetteld in een wereldstad als Londen. Heb je nog vragen of onderzoek in het buitenland of over Londen, neem dan gerust contact met me op. Tot over een paar maanden, Alexander Hamilton Deze ervaring wordt gesubsidieerd door de Nederlandse Brandwonden Stichting, de Nederlandse Cystic Fibrosis Stichting, het Stipendiafonds van de KNMP, het GUF en het Marco Polo fonds.

Wist-je-datjes (Londen) -

1 Britse pond 1.2517 euro waard is (6 juni 2008) In Engeland auto's links rijden en in Londen centrum overal op de straat staat aan gegeven naar welke kant te kij ken Een Pint bier in een kroeg (Piccadilly Circus) ongeveer 3 pond kost Stanford Bridge (station Chelsea F.C.) niet in Chelsea maar in Fulham staat (500 m van mij vandaan) De nachtbus net zo duur is als overdag en ongeveer elk kwartier rijd Je als je naar Londen gaat voor openbaar vervoer ALTIJD een Oyster card moet nemen De meeste musea in Londen gratis zijn (voor speciale tentoonstellingen in musea wordt geld gevraagd) Imperial College een aparte bar heeft voor Staff en postgraduates genaamd de "Holland club" In Londen een Nederlandse bar is, genaamd "De Hems" (vlak bij Chinatown), waar je naast de Nederlandse bier tjes ook vlammetjes en bitterballen te bestellen zijn. Het in Londen altijd een paar graden warmer is dan in de rest van de UK (smog????) Londen prachtige parken heeft, waar iedereen is met mooi weer (aanrader Regent's Park) Op huizen in Londen een blauw bordje hangt met info, indien een bekend persoon er gewoond heeft (b.v. Alfred Hitchcock, Charles Dickens Rosalind Franklin)

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 29

Batavierenrace Casper van der Hoeven

De etappe die startte vanaf de Oraniendeich en overging in een brug van 1,2 km was mijn etappe. Ik kreeg het hesje met nummer 132 van Jan en klom naar de brug. Onderweg werd ik ingehaald door 117 en door een wel heel hard toeterend stuurbusje.

Na het wisselpunt was Anne aan de beurt die besloot 117 toch nog even in te halen. De begeleider van iemand anders die ook voorbij werd gegaan, weigerde nog naast hem te fietsen.

Om zes uur in de morgen vonden we de ochtendploeg in Dinxperlo. Zij begonnen vol goede moed om de anderhalf uur achterstand die de nachtploeg had opgelopen op de nr. 1 in te halen. Begeleiders probeerden ieder op hun beurt de spirit er in te houden. Of elkaar af te troeven, het is maar hoe je het bekijkt. "Goed zo, ga er maar langs." "Rustig doorlopen, die komen we straks wel weer tegen." "Hardlopers zijn doodlopers." Hoe verder je je van het startpunt verwijderde, hoe groter de afstanden tussen de lopers werden. Het publiek was, afgezien van de wisselpunten, in de vroege morgen nog vrij dun gezaaid. Er was niets anders dan jij, de farmaceut op de fiets naast je, die het niet kon laten je even te attenderen

Foliolum jaargang XXI ed V | Batavierenrace

Om kwart voor vijf 's middags vertrokken de ochtend- en de middagploeg uit Groningen naar Enschede. Het stuurbusje was al vertrokken en onderweg zouden bananen, sportdrank, water en broodjes worden ingeslagen. Pas tegen de avond zou de nachtploeg in de trein stappen. Bij iedereen zat de stemming er in de trein goed in. Andere reizigers begonnen te vertellen over hun eigen hardloopavonturen en waren ook niet te beroerd om een kaartje mee te leggen. Op de campus van de Universiteit Twente werden drie tenten opgezet (één voorraadtent). De ochtendploeg zou midden in de nacht, drie uur, op moeten, want om zes uur moest het hesje worden overgenomen van de laatste loper van de nachtploeg, Patrick. Patrick zou al niet meer in het donker lopen. Terug naar de nachtploeg, die in Nijmegen de spits ging afbijten. Buiten station Nijmegen Heyendaal werd de nachtploeg opgewacht door Sven en Frank die vooruit gesneld waren met het busje. Na tromgeroffel en een uitgebreide speech van een echte batavier begon de 36ste Batavierenrace. Sophie liep de eerste etappe ondersteund door Frank op de fiets. Na een goede eerste etappe spoedde de nachtploeg zich in het busje naar het derde wisselpunt waar Frank en Gwenny opgepikt zouden worden. Het ging heel goed. De fietser zweepte de loper op tot grote prestaties. "Nr. 117 … die kunnen we ook nog hebben!" De stemming zat er zo goed in dat er harder werd gelopen dan ooit op de training. Zelfs het busje ging steeds harder. Maar dat kwam omdat Sven nu achter het stuur zat. De functie SMS BATA AAN naar … hield Sophies telefoon lang bezet: elke tussenstand, gemiddelde snelheid en de totale tijd werd medegedeeld en met gejuich ontvangen.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 30

op de mooie omgeving, de weg en de loper voor je. Onderweg waren er ook zogenoemde cadeautjes: hardlopers die het "hard"niet meer konden opbrengen. Middenin de achterhoek in het plaatsje Barchum kwam de laatste loper van de ochtend aan, Wai-Ping. De ochtendploeg had alles gegeven. Nu was het de beurt aan de middagploeg om zich te meten met de andere studententeams in de grootste estafetteloop van Europa. Zij gingen vliegend van start. De sportcommissie liet zich niet onbetuigd en Johan zette samen met René de vaart er goed in. De twee laatste lopers waren Linda en Jochem. De finish van Linda ging te snel om lang bij stil te staan. "Is dat Linda al? Dat was Linda al!" Ook Jochem werd met veel gejuich binnengehaald!

De heerlijke macaroni die in niet zuinige porties werd uitgedeeld, liet zich goed smaken. De STERC had het allemaal goed voor elkaar. Nadat zij een presentje van WaiPing hadden gekregen, werd het ps-lied ingezet, dat zelfs even boven het carillon van de campus uit kwam. Iedereen was helemaal klaar voor het feest, alle spierpijn was als bij toverslag verdwenen, de autosleutel was weer gevonden en iedereen vond Grolsch ineens lekker. Eenmaal binnen ging het feest goed los. Er werd hard gesprongen, gezongen en gedanst tot in de vroege uurtjes. De volgende morgen werden de tenten afgebroken en het busje de campus op gereden. P.S was op de 91e plek geëindigd en iedereen ging met een voldaan gevoel terug naar huis.

Health Base, gevestigd te Houten, verzamelt medische en farmaceutische gegevens. Health Base verrijkt deze, met de kennis en ervaringen van zorgverleners, tot praktisch toepasbare informatie ter ondersteuning van de patiëntenzorg. Deze informatie wordt gebruikt door apotheken, huisartsen, ziekenhuizen en universiteiten.

Voor de afdeling Patiënteninformatie zoeken wij op korte termijn en voor een periode van 6 maanden tot een jaar een

Apotheker in opleiding 0,8 – 1,0 FTE Taken: • Jouw hoofdtaak is het ontwikkelen en onderhouden van geneesmiddelinformatie voor patiënten. • Je zoekt en beoordeelt hiervoor literatuur en weet deze te vertalen naar praktisch toepasbare adviezen. • Je ontwikkelt en onderhoudt de teksten voor eerste en tweede uitgiftebegeleiding. • Je beantwoordt vragen van zorgverleners. • Je werkt nauw samen met de andere apothekers van Health Base.

Functieprofiel: • Apotheker/student in het laatste jaar van de masterfase Farmacie • Belangstelling voor voorlichting en medicatiebegeleiding. • Goede kennis van de Nederlandse taal in woord en geschrift. • Communicatief vaardig, nauwkeurig, flexibel en besluitvaardig. • Zowel in teamverband als zelfstandig kunnen werken. Voor vragen of meer informatie kun je contact opnemen met Monique Haagmans of Marielle Nieuwhof via 030-6355150 of patienteninformatie@healthbase.nl

Health Base biedt een afwisselende functie in een innovatieve organisatie. Health Base is een enthousiaste, groeiende organisatie met korte communicatielijnen en een informele sfeer. Wij bieden een goede salariëring en secundaire arbeidsvoorwaarden. Voor meer informatie over Health Base, zie www.healthbase.nl. Ben je geïnteresseerd in deze functie, verstuur dan zo spoedig mogelijk een e-mail met curriculum vitae naar: Health Base, afdeling Patiënteninformatie via patienteninformatie@healthbase.nl, t.a.v. Marielle Nieuwhof Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 31

BEC Kopenhagen 2008 Ilse Dubbelboer

Ferring is een bedrijf in een mooi nieuw gebouw in Medicon Valley, een gebied ten zuid-oosten van Kopenhagen waar veel bedrijven gericht op de medische sector zijn gevestigd. Na binnenkomst, waar iedereen een naambordje kreeg, moesten we allemaal naar de 19e verdieping, waar het zicht op Medicon Valley echt schitterend was. De brug naar Malmo (Zweden) en het

vliegveld kon je zien liggen, net als de netjes aangelegde en rijk beboste woonwijken in Medicon Valley. Hier kregen we een paar lekkere snacks, variërend van aardbeien tot een lekker broodje. Na een uur van inleidende praatjes over Ferring, een bedrijf wat zich voornamelijk richt op peptiden die in de hypofyse worden geproduceerd, kregen we een rondleiding over 2 afdelingen. Wat vooral opviel, waren de ieniemienie labzaaltjes, waar de duurste apparaten stonden. Ferring is een zeer internationaal bedrijf, waar veel mensen uit meerdere landen werken. Verder zijn de werktijden hier heel flexibel, als je je kind nog even naar de crèche moet brengen is dit geen probleem, maar ook niet als je pas om 10 uur komt en pas om 6 uur weg gaat. Hierna bracht een Deense buschauffeur ons naar Lundbeck, een bedrijf in meerdere wat oudere gebouwen, dat wat meer in Kopenhagen ligt. Bij Lundbeck kregen we een heerlijke lunch, waar helaas niet aan de 2 vegetariërs was gedacht. Maar die konden als nog een lekkere salade halen. De broodjes waren echtsubliem. Hierna werden we naar een ander gebouw geleid en in een zaaltje gelaten met wel erg gedimde lichten en waar het ietwat warm was, de stoelen daarentegen waren wel lekker riant. Met deze combinatie van factoren konden veel mensen hun ogen niet goed open houden, de slaap sloeg toe. Hoewel eigenlijk iedereen heel hard z'n best deed, is er van de eerste presentatie niet veel opgenomen. Meerdere mensen hielden elkaar in de gaten, om te zorgen dat er toch maar niemand echt in slaap viel. In de koffiepauze zijn er, zelfs bij mij, heel wat koppen koffie doorgegaan. Na deze onderbreking werd de tweede presentatie, gehouden door een Nederlandse vrouw, wel redelijk opgenomen. Lundbeck produceert en ontwikkelt medicatie voor de behandeling van neurologische of psychische aandoeningen. Dit bedrijf sprak mij, op de lunch na, minder aan dan Ferring. Hierna zijn we weer met de bus door Kopenhagen gesjeesd, op naar de universiteit! Bij ons bezoek aan de universiteit kregen van de decaan een uitleg over hoe het curriculum van farmacie in Kopenhagen eruit ziet. Hierna kwam Louise (een studente farmacie) ons uitleggen hoe het allemaal zat met de verenigingen van farmacie en de opleiding. Van dit alles heb ik niet veel begrepen, misschien dat de moeheid toch ook hier weer aangreep.. Ook vertelde Louise over een traditie, 'the burning of the labcoats'. Dit zou gelijk na het praatje plaats vinden, dus konden we kijken. Het is een hele happening daar. Ik vond het alleen maar heel jammer. Het is een traditie, aan het einde van alle practica, wat aan het einde van hun derde jaar is, worden de labjassen allemaal verbrand. Op zich is dit niet eens zo'n gek idee, onze labjassen zijn dan al bijna allemaal vodjes. Maar hun labjas-

Foliolum jaargang XXI ed V | BEC Kopenhagen 2008

Na een eigenlijk best goed diner van een lekkere gefrituurde snitzel en super patatten van de Gouden Zweep ging iedereen de bus in. Na een plekje gevonden te hebben, stelde de buschauffeur zich voor. Dick (je mocht hem alleen dick met ck noemen en niet met k) de buschauffeur vertelde ons de regels van de bus op een zeer langzame en leerzame manier. Al snel werd de film "into the wild" opgezet, maar het bleek dat veel mensen toch al graag wilden slapen. Lars werd voor het eerst bevolen de biertjes uit te delen, maar na dat biertje gingen ook die mensen slapen. In onze verkregen goodie-bags zaten veel tijdschiften en een slaapnekkussentje. Helaas werkte deze bij mij niet zo goed als bij andere mensen of bij mensen die hun eigen kussen mee hadden genomen, maar na het veroveren van een tweede, bleek slapen toch niet zo moeilijk als verwacht. Bruut werden we wakker gemaakt door Dick rond 4 uur 's nachts. De tomtom had Dick verteld dat de snelste weg naar Kopenhagen een boottocht van Puttgarden naar Rødby was. Niemand was hier heel gelukkig mee. Na eindelijk in slaap te zijn gevallen, ik eigenlijk ook niet. Maar een boottocht waarbij je de zon op ziet komen, is ook wel leuk eigenlijk. Na een tocht van ongeveer 45 minuten was het vaste land van Denemarken in zicht en konden we weer plaatst nemen in de bus. Na nog een tussenstop om ons om te kleden ('dames in de bus, heren erbuiten' aldus Dick) kwamen we rond 8 uur bij ons eerste bedrijf aan, Ferring.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:08

Pagina 32

Service Apotheek Dé formule voor de zelfstandige apotheker

Foliolum jaargang XXI ed IV | Alumnus

Het concept Service Apotheek

De praktijk is vaak een harde leerschool. Maar zij levert wel goede leerlingen af. Het concept van Service Apotheek is niet ontwikkeld achter een bureau, is niet ontstaan op een tekentafel. De ervaringen in de praktijk van elke dag hebben Service Apotheek gemaakt tot wat het nu is. Een formule van gedreven, zelfstandige apothekers die erg graag hun eigen identiteit willen bewaren. Dat lukt ook, omdat Service Apotheek altijd van, voor en door zelfstandige apothekers is gebleven. Die eigen identiteit willen wij fors onderstrepen door maximaal in te zetten op onze sterke kant: wij bieden de cliënt medicatieveiligheid, persoonlijke begeleiding en veel service. Hiervoor gebruiken Service Apotheken de nieuwste technieken. Een Service Apotheek is er niet alleen voor de geneesmiddelen, maar is afgestemd op de totale zorgbehoefte van de cliënt.

g e d r e v e n

d o o r

g e z o n d h e i d

Meer informatie over wat Service apotheek voor u kan betekenen? Neem dan voor een vrijblijvend gesprek contact op via het hoofdkantoor van Service Apotheek op telefoonnummer 088-2768484

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 33

sen hebben supermooie cartoons, teksten en hun naam in vrolijke kleurtjes erop staan en ze zien er na 3 jaar nog uit als nieuw! En dan mieteren ze dat ding maar gewoon in t vuur. It's a shame!

Foliolum jaargang XXI ed V | BEC Kopenhagen 2008

Hierna gingen we lekker eten in de universiteit. Ergens in een kelder was het eten uitgestald op een tafel. Echter voordat we hier aankwamen, kwamen we in aanraking met een groep Deense farmaceuten die een lied zongen, waarna de docent ook nog een stuk zong! Na aankomst in de kelder namen we plaats aan lange tafels. En wat Wai-Ping niet buiten in wilde zetten, gebeurde hier wel. Het PS-lied werd uit volle borst gezongen, wat geweldig klonk in een kelder! Alles was lekker, behalve de spaghetti die op de een of andere manier zuur smaakte. Na het nuttigen van de spijzen, werd het tijd om te vertrekken met de bus richting hotel JĂśrgensen. Bij het aankomen bij de bus bleek dat Dick van 1 van de bagageluiken geen sluiten had. Hierdoor lagen onze tassen onbeheerd in de bus en ter voorkoming van diefstal had Dick ze allemaal naar boven in de bus gebracht, waar hij 2 uur mee zoet was geweest. Met een paar sterke armen bleek de klus omgekeerd heel wat sneller te kunnen. Aangekomen bij het hotel was de tocht naar de kamer even verwarrend. Bij brand was het lastig geweest te ontsnappen, maar gelukkig had onze kamer 2 ramen naar de binnenplaats toe! Aangekomen op onze 12-persoonskamer, bleek dat de stapelbedden 3 hoog waren. Dat noem ik nog eens nuttig gebruik van de ruimte! De kamer was de enige kamer met 3 douches en 3 wc's, wat een luxe. Ik had mij geĂŻnstalleerd op het middelste bed in de hoek, waardoor ik ongeveer een meter bij een meter had om's nachts in m'n bed te klimmen. Omdat drank in Denemarken heel duur is, was de BEC zo slim geweest om te regelen dat wij 's avonds op de spring party van de farmaciestudenten daar mochten komen. Nadat dick ons weer naar de universiteit gereden hadden, kregen we een briefje met de route terug aangereikt. Ongeveer een half uur lopen. De spring party was een groot succes. Menig PS-jongen heeft achter Deense meisjes aangevangen en ook de PS-dames hebben zich vermaakt. De goedkopere drank heeft rijkelijk gevloeid. De terugweg bleek ietwat moeilijker dan de uitgereikte route deed voorkomen. De meeste mensen hebben ongeveer een uur gewandeld, wat soms heel gezellig kon zijn. Zo zijn er nu wat jongens van overtuigd dat meisjes toch ook wel kaart kunnen lezen. Dag 2 begon met het vroege opstaan, om kwart over 7 stond de wekservice van de BEC (in ons geval Kristian) voor de deur. Na een frisse douche kon er worden ontbijt met Deens brood, yoghurt en fruit met wat sinaasappelsap, koffie of thee. Om kwart voor 9 moesten we aan de wandel naar het centrum, waar we de ronde toren

beklommen. De ronde toren is een toren die geen trap heeft om boven te komen, de vloer loopt gewoon omhoog. Iedereen genoot van het mooie uitzicht en de zon, terwijl sommigen rond stepten over de toren of het het aantal stappen wat het maken van een rondje kostte maten. Hier kwam de stappenteller uit de goodie-bag al van pas! Vervolgens werd de groep opgesplitst in 3 groepen, welke elk een eigen gids kreeg die Kopenhagen te voet liet zien. Ik heb veel mooie dingen gezien, zoals het operahuis of de bouwstijl van de huizen uit de oudere tijden. Ook kwamen we erachter dat de gids een jaar aan de universiteit had moeten studeren, voordat hij zich daadwerkelijk gids mocht noemen en als freelance gids mocht werken. Aan het einde van de rondleiding waren we aangekomen bij de Amalienborg, waar de wisseling van de wacht plaatst vond. De gids vertelde nog wat over het wisselen van de wacht, onder andere dat de mensen die bij de wacht zitten niet groter mogen zijn dan 1,90 meter. De verschillen in lengte worden opgevangen door de wachten allemaal andere hoogte hoeden op te zetten, waardoor uiteindelijk ze met pet allemaal even groot zijn. Dick de buschauffeur maakte een paar mooie groepsfoto's na het wisselen van de wacht en reed ons vervolgens naar Ankara, een restaurantje waar een lopend Middeloosters buffet was. Dit was echt super lekker en heel gevarieerd. Een keer iets heel anders dan brood tussen de middag. We konden onder andere kiezen uit gehaktballetjes en lekkere salades. Hierna stond een bezoekje aan het museum van Carlsberg in de planning. Aan het begin kreeg eenieder een bon voor 2 gratis biertjes, te nuttigen na het bezoek van het museum. Na al redelijk snel door het museum te zijn gegaan, bleken andere mensen toch echt veel sneller te zijn geweest. Ik moet zeggen dat ik het bier in Denemarken wel lekkerder vind dan in Nederland. Wat minder bitter. Veel mensen bestelden echter ook een speciaal biertje, sommigen hiervan smaakten, om Linda te quoten: "naar een bloemetjestuin". Helaas was er voor mij geen tijd meer om een tweede biertje te proeven, dus na het snel achterover slaan van een fanta, reden we richting Christiania. Christiania is een Hippiewijk in Kopenhagen. Dit was een vreemde ervaring. De wijk is opgericht in de jaren '70 toen jongeren zich verzetten tegen de afbraak van kazernes. De mensen wonen nu nog steeds in deze kazernes en het lijkt alsof ze in een soort enorme commune wonen. Je mag hier gewoon blowen, waar sommigen van ons van hebben genoten. Maar het was wel allemaal een beetje creepy, bijvoorbeeld de man die echt wel dood op een bankje leek te liggen. En die man lag nog precies op dezelfde manier toen we er langs terug liepen. En de derde keer lag hij nog steeds zo, maar toen omgekeerd op het bankje, waar op dat moment allemaal mensen om heen stonden en in hem stonden te prikken. Hier reageerde hij niet eens op! Chrisiania was een ervaring op zich, maar wel heel leuk om te zien hoe er zo'n subcultuur met andere regels en verwachtingen kan ontstaan midden in een grote stad. Om even bij te komen van de indrukken gingen we hierna naar het hotel, waar iedereen zich even kon opfrissen en een andere outfit aan kon trekken. Immers, het avondprogramma kwam eraan! Het avondprogramma bestond uit Tivoli, een pretpark midden in Kopenhagen.

Foliolum jaargang XXI ed IV | Commissies

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 34

Hier gingen we eerst eten in Den Røde Pimpernel. Na het eten gingen we met de verkregen tickets een paar attracties bezoeken, maar niet voordat de manager van Den Røde Pimpernel ons bijna had gesmeekt om na het bezoeken van het park toch vooral bij hun terug te komen om te feesten. Na een kennismakingsrondje met het park kozen we toch om in de zweefmolen te gaan. Na een uur in de rij was het ritje helaas veel te snel voorbij. Omdat we nog een paar kaartjes overhadden zijn we heel leuk in de achtbaan geweest die NIET over de kop ging. Nooit geweten dat Janneke zo hard kan gillen. Hierna kwam de 'geweldige' lichtshow, de grootste van Scandinavië. Poe hé. De tweede nacht werd afgesloten in Heidi's beer bar. Hier kon er redelijk goedkoop bier gekocht worden. Het valt op dat Denen hun bier altijd in halve liter drinken, of meerdere flesjes tegelijk kopen. 1 flesje bier was hier 'maar' 3 euro. Na een plekje aan een tafel te hebben bemachtigd, werd het weer een leuke avond. Toen ik uiteindelijk terug ging waren er zelfs nog mensen zo enthousiast om een kroegentocht te doen. Na een lekkere douche ben ik m'n bedje in gekropen en heb zo lekker geslapen dat ik Rinze niet eens een kwartier lang op de deur heb horen bonken, omdat de deur op slot zat. Helaas voor hem was ik niet de enige die bleef slapen. De volgende ochtend was een vrije ochtend, maar weinig mensen sliepen uit. Veel zijn op pad geweest om de kleine zeemeermin te bewonderen. Ik heb daarentegen heerlijk met m'n BECbuddies in het zonnetje op een nog wat nattig stukje gras in het park vlak bij het hotel verder liggen dutten. Lekker tijdschriftje lezen, heerlijk. FF bijkomen. Na zelf een lunch verzorgd te hebben, broodjes met kerriesalade, wat in Kopenhagen zoiets als kip-kerrie is, maar dan zonder de kip en met macaroni, zijn we in de bus gestapt Roskilde. In Roskilde hebben we eerst het museum of contemporary art bezocht. Mij interesseerde de tuin en het gebouw meer dan het museum zelf, hoewel de suppoost van het museum de voorstelling natuurlijk geweldig vond. De tentoonstelling ging over visuele beelden die van kleur veranderden als er iets wat met magnetisme te maken had ook veranderde. Maar helemaal heb ik het niet mee gekregen. Wat wel grappig was, waren de stoelen waar je in kon zitten en dan kreeg je muziek (of herrie) te horen, waar de suppoost veel oninteressante verhalen over kon vertellen. De kathedraal was hierna echt super mooi. Veel beelden van dode koningen en grafkisten van marmer. Ook waarden er geesten door de kerk rond, zoals werd vastgelegd op de gevoelige plaat. Verder werd het niet gewaardeerd om heel hard te lachen in de kerk, waar iedereen natuurlijk heel sereen rond loopt. Gelukkig werden we even later vrijgelaten in de vrije natuur om een vikingschip te bewonderen. Dit bleek echter niet heel spannend te zijn, waarop iedereen lekker aan de ijsjes ging, gezien het korte-broeken-weer. Veel mensen namen plaats op een terrasje, tenminste dit dachten wij, waarop wij naar het park vertrokken om weer lekker in het gras te gaan zitten. Met een muziekje was het heerlijk weg dommelen, totdat Dennis woest de rust kwam verstoren. Het was tijd om weer bij Dick de bus in te stappen. Een omkleed sessie in het hotel later zaten we bij Papa's te dineren. Hier kreeg ik een lekkere stapel burrito's en leerde ik wat mensen van een andere kant kennen. Het

was heel gezellig, maar voor de mensen die de bediening in willen: neem aub tafel voor tafel op en niet alles tegelijk! Hierna ging iedereen helemaal los bij de carnavalsparade. Vele schaars geklede dames kwamen hier voorbij gedanst. Kristian hield het niet uit en heeft menig maal met een vrouw, of in één geval man, gedanst, GO KRIS! Het was geweldig om te zien hoe de mannen er van genoten, elke keer als er weer een groepje dames aan kwam gedanst. Voor de dames van de BEC zelf waren de drumbands, waar naar mijn smaak toch weer geen knappe Denen in rond liepen. Na de parade was ik zelf ook wel in de stemming om te dansen en gelukkig zouden we naar een afterparty gaan. Dit was op drie kwartier lopen, of dit zou drie kwartier zijn. Toen we na anderhalf uur het hotel voorbij liepen richting de Heidi's beer bar, werden sommigen toch een ietsjepietsje chagarijnig. Veel pijnlijke voeten liepen richting de afterparty, maar na aangekomen te zijn op een pleintje vlak bij de Heidi's beer bar, werd toch maar besloten om hier Lars de beker met wodka op te laten drinken, gelukkig hierbij geholpen door Wâtse en Arthur. Mensen besloten spontaan om richting de Heidi's te gaan, waar het weer gezellig als vanouds werd. Mijn voeten braken me helaas op en samen met Jolanda, al zoekend naar een Mac, ben ik richting het hotel gegaan. Alle Mac Donald's waren helaas dicht, een grote schande om 2 uur 's nachts. Na de gewoonlijke nachtelijke douche waren we net onder de lakens gekropen toen onze roomies binnenkwamen. Een gezellig nachtelijk tijdje vol met chips en gepraat later, gingen Rinze en Arthur nog in de badkamer mexxen, terwijl de rest snel in slaap viel. Na op een redelijke tijd op te zijn gestaan, rond 8 uur en hierna te hebben ontbeten , werden de koffers ingeladen in de bus. Nadat Dick door middel van een ingenieus systeem ervoor had gezorgd dat onze tassen en koffers veilig onderin de bus stonden, liepen we naar de rondvaartboot. Hier kwamen ook de Deense dames van Jasper aan boord. De bootreis bood een volledige andere kijk op Kopenhagen, wat super leuk was. Onderwijl genietend van een lekkere appel of een sapje, uitgedeeld door de BEC, bekeken we onder andere het operagebouw, de gekleurde huisjes en de kleine zeemeermin. Dick stond ons op te wachten bij afloop van de rondvaart, zodat we gelijk de bus in konden stappen en terug konden rijden naar Nederland. In de bus ging gelijk de film Sleepers aan, en de titel sloeg bij meerdere mensen aan. Tijdens de film kwamen we echter weer op de boot aan en gingen we de boot op. Op het hoogste dek was het uitzicht geweldig! En na de tax-free zone te hebben bezocht werd de bustocht vanaf de boot voortgezet. De weg vervolgde zich met een praatgrage achterbuurman en "Requiem for a Dream", een film over verslaafden die de slapen de mensen niet aansprak door de psychedelische geluiden. Ook Juno ging nog de DVD-speler in, echt leuk dat de BEC zelfs de nieuwste films aan konden zetten. Onderwijl hebben we nog gegeten in een raststätte waar mijn bestelde feuerspies toch nog een beetje koud van binnen was. Bleek dat die gewoon niet lang genoeg in de magnetron gezeten had. Rond 10 uur kwamen we aan in Groningen, eigenlijk tot mijn grote teleurstelling. Deze BEC had zeker nog wel een dagje of een paar daagjes langer mogen duren. Mijn complimenten aan de BEC commissie 07-08! Hulde!

Pagina 35 21:09 19-6-2008 final tenminste2.qxp

Foliolum jaargang XXI ed V | BEC Kopenhagen 2008

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 36

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 37

RWPT Geerte Verschuuren

Foliolum jaargang XXI ed V | RWPT

Zaterdag 24 mei was de dag van de rijwiel prestatietocht. Nog een beetje suf van de functionarissenborrel van de vorige avond stond ik om negen uur voor de faculteit. De koffie die werd aangeboden bij aankomst stelde niet alleen mij, maar ook veel anderen in staat de RWPT vol goede moed te beginnen. Samen met Geert en het A-team, bestaande uit Piter en Kristian op de tandem, gingen wij op pad om die felbegeerte beker in de wacht te slepen. Makkelijk werd het ons niet gemaakt. Dennis is een erg enthousiaste praeses en het lijkt erop dat hij zijn commissie hierin heeft meegetrokken. De route voerde ons langs achtertuinen, door en over hekjes en soms over wel erg los zand. Slingerend fietsten wij, genietend van de zon, door de provincie Groningen. Onderweg werden een hoop vragen gesteld. Fanatiek als we waren wilden we alle vragen zo goed mogelijk beantwoorden, waardoor Piter en Geert sommige stukken van de route twee keer hebben gezien. Ook hadden we meteen in het begin wat pech met een open brug en dus werden we al na een kwartier ingehaald door het kandidaat bestuur en professor Frijlink. Ook kwamen we regelmatig Martin en Maarten tegen, die de RWPT in tegenovergestelde richting leken te rijden. Omdat wij natuurlijk wel wilden winnen moesten we hen verschillende keren op het verkeerde spoor zetten door ze een andere kant op te sturen en door hier en daar wat fietsenrekken extra te tellen. Al fietsend door het ommeland konden we niet alleen van de mooie Groningse dorpen genieten, maar kwamen we ook in contact met de echte Groningers, die ons konden helpen met de vragen. Bij hun deskundigheid zet ik wel mijn vraagtekens, aangezien een van hen beweerde dat een grondmolen diende om modder te pompen. Dat wij niet de enigen waren die twijfelden aan de capaciteiten van deze loensende meneer, bleek uit de reactie van zijn

buurman, die ons wel het goede antwoord verstrekte. Ook waren niet alle vragen met hulp van buitenaf te maken, aangezien in sommige gevallen de psyche van Dennis doorgrond moest worden. Bijvoorbeeld bij de vraag "Hoe hard kan je op deze weg?" en "hoeveel wieken heeft deze molen?". Na ruim twee en een halfuur hard nadenken en fietsen kwamen we aan op recreatiepark Kardinge, waar de middagactivitiet zou plaatsvinden. Na een zeer goede lunch gingen we bowlen. Geert bleek hier heel goed in te zijn en Kristian wat minder, want hij gooide de bal zelfs de verkeerde kant op. Na een uur was het tijd om de tocht voort te zetten. Via Zuidwolde fietsten we richting Bedum en vanaf daar fietsten we via Zuidwolde ook weer terug naar Groningen, waar de tocht bij de faculteit weer eindigde. Om zes uur werden we verwacht in feestcafĂŠ 'het Feest' voor het diner. Het eten was erg lekker en vooral de aardappels, want als je even niet oplette waren er zo weer vijf van je bord verdwenen. Na het eten togen wij vol goede moed naar de prijsuitreiking in cafĂŠ de Negende Cirkel om de felbegeerte beker in ontvangst te gaan nemen. Deze goede moed zonk ons snel in de schoenen toen bleek dat niet wij maar de EIK had gewonnen. Hoewel wij de meeste vragen goed hadden beantwoord, ging de prijs aan onze neus voorbij omdat we te langzaam hadden gefietst. Een lichtpuntje aan het einde van deze dag was dat we niet allerlaatste waren. Deze eer ging naar Linet en Ilse. Ook Geert, die de beste bowler was, kreeg een prijs. Gelukkig had de RWPTC voor iedereen nog een viertal goudgele troostprijzen in petto. Ik wil via deze weg de RWPTC bedanken voor een erg leuke dag. Het was een mooie tocht en ik heb er nog een lekker rood kleurtje aan overgehouden!

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 38

Buitendag Laurien Tijink

De bus vertrok rond 9 uur richting Nijverdal voor een dagje survival. Dat het toch wel een zware nacht was geweest bleek wel uit alle slaapjes die werden gedaan in de bus.

Foliolum jaargang XXI ed V | Buitendag

Aangekomen in Nijverdal scheen de zon volop en werden we ingedeeld in vier groepen. Als eerst begon onze groep met het kanoën. Sommigen kwamen hier droger uit dan anderen, maar dit had voornamelijk te maken met het gebruik van de peddels. Bij de volgende groepen bleken er meer mensen in het water te liggen dan in de kano's te zitten… Vervolgens stond een lekkere lunch klaar en deze bestond uit brood(jes) met vers beleg en een warme kroket. De thee, koffie, melk en jus d'orange maakten het compleet. Na de lunch werden de groepen gewisseld en konden wij beginnen met handboogschieten. Na enkele instructies en een oefenronde werd een wedstrijd gestart. De mannen bleken dit onderdeel toch beter te beheersen dan de vrouwen en eindigden dan ook bovenaan in het klassement.

Daarna kwamen we bij het onderdeel speleologie. Dit is een gangenstelsel van buizen onder de grond, waar je door heen moest kruipen. De laarzen gingen aan, de helm op en de kniebeschermers om en het kruipen kon beginnen. Het bleek nog een lastig doolhof te zijn voor onze groep en na zo'n 10 minuten zaten we weer bij de ingang. Na wat tips van de begeleider kwamen we toch bij de finish aan. Het laatste maar misschien wel het leukste onderdeel was de slingertouw. Met een touw moesten we (droog?) de overkant van een vijver zien te halen. De echte diehards begonnen direct en sommigen bleken zelfs over talent te beschikken. Zij haalden meerdere malen droog de overkant. Anderen bleken over geen enkel talent te beschikken en vielen direct in de vijver en konden zwemmend naar de overkant…… Na een lekkere douche vertrok de bus weer richting Groningen. Bij de Gouden Zweep stond een schnitzel op het menu. Dit smaakte prima en na wat bedankwoordjes ging iedereen moe maar voldaan richting huis. Rest mij nog Joost en Jochem te bedanken voor de leuke en goed georganiseerde dag!

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 39

STOF

Redactiecommissie Beste farmaceuten,

Is je tentamen nou nog niet nagekeken? Of doet de pc op de faculteit alles behalve wat jij wilt? De frustraties kunnen soms behoorlijk hoog oplopen tijdens de studie, heel vervelend maar gelukkig is hiervoor een commissie in het leven geroepen, namelijk het STOF! Deze afkorting staat voor het Studenten Overleg Farmacie en deze commissie komt elke eerste maandag van de maand samen met studentleden van onder andere de Opleidingscommissie, Evaluatiecommissie, Faculteitsraad, etcetera. Tijdens deze vergaderingen wordt er gesproken over het onderwijs en de opleiding en wordt er geprobeerd de problemen op te lossen die gemeld zijn bij het STOF. Verder organiseren wij tegen het einde van het jaar een onderwijsmiddag met aansluitend de onthulling van de docent van het jaar. Deze zeer gewilde prijs werd afgelopen jaar gewonnen door prof. Moolenaar. Dit jaar zullen drie studenten het STOF vertegenwoordigen, te weten Renée Kollen (praeses), Linet Tanke (abactis) en Pieter Oomen (assessor). Samen zullen wij proberen om een goed aanspreekpunt te zijn voor iedereen en de gemelde problemen zo snel mogelijk op te lossen. Dus heb je vragen over de studie, klachten over dictaten, colleges of tentamens of laten de faciliteiten zich te wensen over? Aarzel niet en spreek ons aan, zodat wij hard ons best kunnen doen om je probleem aan te kaarten bij de desbetreffende persoon of instantie. Verder beschikken wij over een website (www.psgroningen.nl/stof) en een emailadres (stof@psgroningen.nl), waardoor je je klacht 7 dagen in de week en 24 uur per dag, eventueel anoniem, bij ons kwijt kan!

Dit is het laatste nummer van redactiecommissie Yeah Write. Volgend jaar zal dit mooie verenigingsblad door een nieuwe commissie gemaakt worden. Onze praeses is Ilse. Als Ilse haar zinnen ergens op heeft gezet dan zal het ook zo gebeuren. Erg handig met schrijvers, drukkers en commissies die hun stukjes niet op tijd inleveren. Binnen de commissie komt iedereen er gelukkig nog zonder kleerscheuren vanaf. Casper is de ab-actis. Zijn notulen zullen een leidraad zijn door alle vijf nieuwe Foliola en zijn een houvast voor iedereen die niet meer weet wat er gedaan moet worden. Gert is de quaestor en dus de man van de centen. Wil je een extra mooie editie, of natuurlijk een advertentie in het meest gelezen blad van Groningen, klop dan aan bij Gert, want de bel doet het niet. Elien is een ware assessor I. Snel, vindingrijk en niet te beroerd om meteen haar mening te geven, mocht de vergadering onverhoopt de verkeerde kant op gaan. Zij zal garant staan voor een Foliolum dat tot in de puntjes nagekeken is. Sjoukje is als uitgelezen assessor II de stille kracht achter de commissie en spoort iedereen aan om nog beter hun best te doen en het Foliolum er tiptop uit te laten zien. Louis is dé voetbalfanaat en uiteraard, want dat hoort bij de assessor III, de enige opschepper van de commissie. Aan deze twee zaken heeft hij dan ook een dagtaak. Daarnaast weet hij het klaar te spelen om alle leden van de redactie voortdurend te betrappen op prachtige uitspraken en deze dan ook te laten notuleren.

Het STOF 2008-2009 'HulpSTOF’ Renée, Linet en Pieter

Ons eerste nummer zal in oktober uitkomen. Tot dan, Redactiecommissie '08-'09 - ‘Between the lines’ Ilse Dubbelboer, Casper van der Hoeven, Gert Salentijn, Elien Uitvlugt, Sjoukje Potijk, Louis Keyzer

Foliolum jaargang XXI ed V | STOF en Redactiecommissie

Beste farmaceuten,

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 40

Weerwolven met de Redactiecommissie ‘07-’08 Janneke Klein Gunnewiek

Foliolum jaargang XXI ed V | Weerwolven met de Redactiecommissie ‘07-’08

De laatste keer eten met een commissie zou deze avond volgens traditie gedaan worden met de nieuwe redactiecommissie. Deze avond vond plaats op een zondag en Gert had hiervoor zijn woonkamer ter beschikking gesteld. Onze commissie was zeer verbaasd over de grootte van zijn appartement en er werd dan ook meerdere malen gevraagd of hij hier echt alleen woonde. Voordat er begonnen kon worden met het spel, zouden we eerst met zijn allen gaan genieten van Gert zijn kookkunsten. Er stonden pannenkoeken op het menu, iets wat natuurlijk niet al te handig is wanneer je twaalf mensen te eten krijgt. Hoewel Gert toch erg zijn best deed, raad ik hem toch aan het de volgende keer bij pasta te houden. Om acht uur begonnen we met het eten van de eerste pannenkoek en om half elf had bijna iedereen net drie pannenkoeken achter de kiezen. Er werd toen toch maar besloten om over te gaan op het toetje, omdat er anders niets van ons hilarische spel terecht zou komen. Op het toetje was overigens niks aan te merken, er was voldoende ijs in alle smaken voor iedereen. Het voordeel van het lange wachten was wel dat we genoeg tijd hadden om kennis te maken met de nieuwe

commissie. Vooral Louis was erg nieuwsgierig naar zijn functie binnen de commissie, die net als Tonnis Jan assessor III zal worden. Tonnis Jan beschreef zijn functie als zorgen voor het amusement voor de rest van de commissie; vooral door het vertellen van sterke verhalen. De rest van de commissie vulde hem aan met 'kook genoeg', 'je mond houden tijdens het eten' en 'je bent de zondebok'. Met deze uitspraken kwam onze commissie los en werd er een rondje gemaakt over de typische dingen van iedereen. De avond stond natuurlijk niet in het teken van onze commissie dus ik zal deze uitspraken voorlopig maar even achterwege laten. Vervolgens werd er door een aantal deelnemers nog nagepraat over de RWPT en zo kwam Louis door de poedelprijs van Linet (moppenboekje) op het idee moppen te gaan vertellen. Tijdens het vertellen van deze moppen was het ons al snel duidelijk dat Louis erg houdt van vrouwonvriendelijke grappen. En door de vele biertjes die hij ondertussen al had gehad, had hij waarschijnlijk niet helemaal door dat hij toch wel te maken had met een grote meerderheid aan vrouwen. Zo wist hij ook nog een opmerking te plaatsen dat hij vrouwen alleen van gezicht kent en niet van naam.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 41

Ilse zou graag het liefdespaartje willen zijn, zo weet ze zeker dat niemand achter haar karakter kan komen. Casper en Sjoukje kiezen samen voor het personage 'weerwolf', ze vinden allebei dat het geniepige en de samenzwering wel wat heeft. Gert zou graag het onschuldige meisje willen zijn, met de reden 'ik houd wel van gluren'. Bij het doen van deze uitspraak was weer niet gedacht aan de grote meerderheid van vrouwen. Elien greep dan ook meteen in dat zij wel het alziende oog wilde zijn, zodat ze Gert goed in de gaten kan houden.

Het was al met al een zeer gezellige avond en het is de commissie zeker gelukt ons nieuwsgierig te maken naar hun eerste nummer. Hoe het er nu naar uit ziet, beloofd het heel te wat te worden. Wij willen ze in ieder geval veel succes wensen en we hopen dat ze net zo'n mooi jaar tegemoet zullen gaan als wij.

PS Agenda Augustus 25. EIK Introdag 26. & 27 Binnenlands Bedrijven Bezoek 29. OPG-hockeytoernooi

01. STOF-vergadering 01. Opening academisch jaar 02. P.S.-borrel 06. Alumnidag 12. t/m 14 EIK-weekend

Oktober 06. STOF-vergadering 07. P.S.-borrel 21. ALV

September

Foliolum jaargang XXI ed V | Weerwolven

Tegen half elf kon Pieter eindelijk starten met de uitleg van het spel voor de drie nieuwelingen. Ilse, Sjoukje en Casper hadden het in een eerder commissie al een keer gespeeld dus het beloofde een mooie avond te worden. Omdat het spel al enige tijd niet meer gespeeld was, moest de handleiding nog even bestudeerd worden en wederom barstte de discussie los hoe de heks zijn of haar rol moest gaan uitvoeren. De heks blijft toch een vaag personage in het spel en dit is dan ook vaak het punt waarbij de communicatie mis gaat tussen de verteller en zijn spelers. Hoewel het deze avond wel de eerste keer was dat iemand als heks zijnde in de eerste ronde zijn leven offerde - deze keuze had dan waarschijnlijk ook meer te maken met het nuttigen van de vele biertjes door deze jongen. In de eerste ronde waren Linda, weerwolf, en Tonnis als liefdespaartje aangewezen. Vooral door de tactiek van Tonnis - Linda niet verdacht te maken als weerwolf - hebben zij deze ronde overtuigend gewonnen. De tweede ronde nam Louis, na enige twijfel van onze commissie, de rol als spelleider over. Ook deze ronde werd weer gewonnen door twee leden uit onze commissie. Door het vele spelen van het spel zijn we elkaar steeds beter gaan aanvoelen. Bij een aantal van ons is zelfs aan de hand van het gedrag in de eerste ronde al zo goed als duidelijk welk personage ze zijn. Na het spelen van twee ronden weerwolven was het weer tijd voor de vraag, welk personage van dit spel zou jij het liefst willen zijn? Louis antwoordde volmondig 'shin chan', waaruit weer bleek dat hij de vraag niet had begrepen. Ons advies aan Ilse is dan ook om het drinkgedrag van deze jongen tijdens de vergaderingen goed in de gaten te houden.

Als laatste hadden we voor onze opvolgers natuurlijk nog de vraag: wat ze willen veranderen aan het Foliolum. Ilse antwoorde hierop meteen 'alles'! Na een zorgwekkende reactie van onze commissie bleek dat ze vooral de layout van het Foliolum weer wil gaan vernieuwen. Casper sluit zich bij Ilse aan en wil zich hierbij vooral gaan richten op de voorkant. Beiden hebben ze natuurlijk al veel ervaring met layouten door het maken van de laatste almanak en wij zijn als commissie dan ook zeer benieuwd wat voor nieuwe ideeĂŤn zij hebben: kan de lay-out van het Foliolum nog mooier? Gert en Sjoukje willen ervoor gaan zorgen dat het Foliolum bezorgd wordt. Louis stelt zelfs voor de Foliola zelf allemaal te gaan bezorgen, maar in ruil hiervoor wil hij wel graag een 'Fokke & Sukke' in het Foliolum plaatsen. Of het bezorgen door Louis een heel goed plan is na de vraag aan Gert, 'waar woon je eigenlijk' moet door de commissie nog maar eens nader overlegd worden. Tenslotte wil Elien zich graag richten op nieuwe rubrieken en ideeĂŤn. Tonnis en Pieter stellen voor dat zij wel een column willen gaan schrijven.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 42

Docent van het jaar: Frits Molenaar Pieter Oomen Kunt u deze afwisselingen uit uw vakgebied ook implementeren in uw onderwijs en denkt u dat dit heeft bijgedragen aan uw overwinning? Dat weet ik niet. In 1999 heb ik de facultaire prijs gewonnen, waarbij een van de opmerkingen was dat wij een grote betrokkenheid met de studenten hadden. Wanneer ik nu studenten heb met bijvoorbeeld een lichamelijke beperking of met een bijzondere geschiedenis die het lopen van vakken of maken van tentamens op reguliere wijze onmogelijk maakt probeer ik in overleg altijd tot een oplossing te komen - mits hiervoor medewerking van de student aanwezig is.

Foliolum jaargang XXI ed V | Docent van het jaar

Wat voor waarde hecht u aan deze prijs en denkt u dat de verkiezing een positieve invloed op het onderwijs kan hebben? Ik houd van tradities en ik ben van mening dat deze een verbindende werking hebben. Wanneer ik de studie Farmacie vergelijk met bijvoorbeeld Biologie en Life Science & Technology zie ik dat wij een veel grotere traditie kennen. Dit zal natuurlijk te maken hebben met het oude gebouw aan de Bloemsingel dat er nog steeds staat, waarbij we een volledig selfsupporting faculteit waren met een eigen portier, restauratieve dienst, vakgroepen die bij elkaar zaten enzovoorts. Nu we in het grote, nieuwe gebouw zitten is dit misschien wel een beetje verloren gegaan, maar het verbonden gevoel is er nog steeds. De oude garde is voor het grootste deel nog wel aanwezig. Met name onze vakgroep Farmacotherapie waar Niesko Pras, Koos Brouwers en ik bij horen beslaat natuurlijk een vakgebied dat steeds in beweging is, maar waar studenten al snel een samenbindend gevoel krijgen. Ze worden bijvoorbeeld opgebeld door familieleden met vragen over geneesmiddelen of herkennen zelf ziektebeelden uit hun omgeving. Ik denk dat een dag als deze een soort bevestiging is voor dit gevoel en daarom vind ik het ook erg jammer dat de Onderwijsmiddag vandaag niet is doorgegaan.

Wat gaat u doen om de prijs volgend jaar weer te winnen? Eerlijk gezegd ben ik niet echt daarmee bezig. Ik ben in 1966 begonnen met Farmacie en in 1973 kon ik kiezen om apotheker te worden in Groningen of aan een universiteit. Maar door de legendarische professor Huizinga die het toen nog niet eens bestaande vakgebied Farmacotherapie promootte door te stellen dat de tijd van mortieren en vijzels nu wel zo'n beetje voorbij was werd ik gegrepen door het onderwijs. Door de gigantische dynamiek in dat vakgebied bleef dit ook zo.

Denkt u dat uw grote betrokkenheid in de verschillende studentenfracties een rol heeft gespeeld? Ik vind het erg leuk om als een soort spil tussen de verschillende fracties van de Opleidingscommissie en de Examencommissie te zitten, die over het algemeen heel goed en enthousiast werk leveren. Ik vind wel dat broodnodige veranderingen in het onderwijs en de onderwijsvorm, bijvoorbeeld in het zesde studiejaar, veel te veel tijd en energie kosten. We praten nu al jaren over een coรถrdinator voor dit beroepsjaar, net als bij Tandheelkunde, met verregaande bevoegdheden. Echter het chronische geldtekort bij de Faculteit W&N en medewerkers die overbelast zijn met onderzoeksprojecten en een druk onderwijscurriculum werken als een soort rubberen muur die steeds weer terugveert. Hoewel, ik blijf optimistisch: de hooglereraren zijn begin juni de hei op geweest om een paar belangrijke lijnen uit te zetten voor de toekomst en zullen zich ongetwijfeld gerealiseerd hebben dat we het oordeel van de Visitatiecommissie over een paar jaar niet moeten afwachten.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 43

P.S. in 2058 Erik Rexwinkel

Ikzelf zal dat jaar hopelijk de leeftijd van 75 jaar bereiken. Gezien de snelheid waarmee de medische ontwikkelingen elkaar in rap tempo opvolgen, hoop ik op dat moment nog kwiek en kien te zijn en hoogstens drie kwart van mijn leven er op te hebben zitten. Nanosensoren monitoren continu mijn lichaamsfuncties en reparen vaten en organen als deze door de tand des tijds zijn aangedaan. Het eeuwige leven zal er binnen 50 jaar nog niet zijn, toch hoop ik mij op mijn 75e nog jeugdig genoeg te voelen om mij op te geven voor het alumni weekend van de stokoude dame in Groningen.

Doordat veel meer studenten voor farmacie hebben gekozen, ruim 3 keer zoveel studenten dan 50 jaar geleden, kan de arts niet meer om de apotheker heen. Verder zijn er ook niet specialistische apothekers. Deze hebben zich verdiept in de organisatorische en financiĂŤle kant van het vak. Deze groep heeft een vervolgopleiding gevolgd bij de economische en bedrijfskundige faculteit.

Foliolum jaargang XXI ed V | P.S. in 2058

Ik heb afgesproken met mijn quaestor uit 2004, welke inmiddels door moderne technieken is voorzien van een volle haardos. Met de magneetzweeftrein begeven wij ons naar het hoge Noorden. Deze trip, die vroeger in het boemeltje een kleine 3 uur in beslag nam, duurt nu slechts een uur. Deels gaat het spoor door een tunnel onder water. Midden Nederland is namelijk een uitloopgebied geworden voor onze rivieren. Het groene hart van vroeger is veranderd in het blauwe hart. Een toeristische trekpleister compleet met watermolens en zeekoeien. Ik dwaal af, dat heb je op deze leeftijd.

Mij is gevraagd te schrijven over het P.S. van 2058. Natuurlijk zijn veel van mijn voorspellingen uitgekomen, regeren is namelijk vooruit zien. De farmacie heeft veel te verduren gehad in de afgelopen 50 jaar. Zij is echter sterk uit deze periode gekomen. Gezondheidscentra zijn allen een soort van poliklinische centra geworden. De huisarts, medisch specialist en apotheker gaan op gelijke voet met elkaar om. De arts stelt de diagnose en treedt in overleg met de apotheker over het te kiezen medicijn. Voor ieder medisch gebied is er naast de medisch specialist ook de specialistische apotheker. Samen behandelen zij de patiĂŤnt. Deze specialisatie is een studie van 3 jaar, heeft plaats in het ziekenhuis en wordt in nauwe samenwerking met de studie geneeskunde aangeboden.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 44

Foliolum jaargang XXI ed V | Afgestudeerden

Naast de poliklinische centra zijn er specialistische ziekenhuizen ontstaan die zich elk op een tractus of ziektegebied richten. Ook hier vervult de apotheker de rol van een gelijkwaardig specialist. Ik ben aangekomen in Groningen. De Euroborg heeft er een tweede ring bij en het ziekenhuis, en dus een deel van de opleiding, ligt in de wijk 'Meer stad'. Tussen het ziekenhuis en binnenstad is een monorailverbinding gemaakt. Deze attractie van 20 meter hoog geeft je een mooi uitzicht over het nog altijd vlakke en lege ommeland. We hebben afgesproken in het verenigingspand van P.S.. Door een donatie van oud leden bleek het mogelijk om een eigen pand te gaan bestieren in de binnenstad. Doordat P.S. inmiddels 2400 leden kent, kan dit financieel uit. P.S. noemde zich altijd al een studentenvereniging en heeft dus inmiddels ook een eigen sociëteit. Een unicum voor een studiegerelateerde vereniging in Nederland, maar niet geheel onverwacht. De leden van P.S. zijn nog altijd veel beter in het organiseren van activiteiten dan hun medestudenten in eigen stad, om maar niet te spreken van de Utrechtenaren en de Leidenaren. Het bestuur bestaat inmiddels uit 7 personen. Er is namelijk een quaestor II in het leven geroepen om het gebouw en de in- en verkoop van te nuttigen consumpties te runnen. Daarbij is er een assessor III bijgekomen die zich bezig houdt met opleidingszaken (begeleiden jaarvertegenwoordigingen, STOF, OC etc.) en het coördineren van cursussen van sponsoren. Op de website van P.S. kunnen alle colleges bekeken worden en zijn er fora over vakken en farmaceutische onderwerpen. Ook kun je er via livechat met je studiegenoten of docenten afspreken. Iedereen beoefent overigens zijn studie online. Tentamens, het maken van verslagen: alles heeft plaats in de digitale omgeving. Iedere

student creëert als het ware zijn eigen dossier waar ook aanwezigheid op buitenroosterlijke activiteiten wordt bijgehouden. Terug naar het alumniweekend. Eenmaal aangekomen blijken wij de oudste aanwezigen te zijn. Dat is mooi, dan mag je als eerste speechen en kun je daarna je gehoorapparaat uitzetten om vervolgens rustig te kunnen dineren. De tradities blijken nog altijd gehandhaafd. Het vaandel komt nog steeds uit de jaren tachtig van de vorige eeuw en is beschermd met een polymeer die de stof beschermd tegen beschadiging en verkleuring. Zij staat er dus altijd nog fier bij. Ook de ereleden zijn aanwezig, zij zijn jonger dan ikzelf, op zich een grappige gewaarwording. We worden keurig bediend door eerstejaars studenten en er wordt geen eten onze richting opgegooid, al had ik mij daar wel op voorbereid door een oud jasje aan te trekken. Van de praeses van het foliolum kreeg ik een Apple I-book voorgehouden met daarop de laatste editie van het foliolum. Zij kon haast niet geloven dat het blad vroeger maar 1 kleur had en niet in 3D was maar op plat A4 formaat! Ik heb haar aangeraden eens in het archief te gaan snuffelen waarop zij antwoordde dat het hele archief online staat. Ik zuchtte verontwaardigt en mompelde dat er geen respect meer was voor ouderwets papier. 's Avonds zijn mijn collega en ik nog langs onze oude studentenwoningen gefietst op een gemeentelijke soort van sparta-met met TomTom. Veel was er niet veranderd in die 50 jaar, bij uitgevoerde renoveringen heeft men gelukkig het klassieke karakter weten te behouden. Vervolgens hebben we de fietsen ingeleverd op het station, keerden wij het Peerd nog eenmaal de kont toe en zijn wij naar huis gezweefd.

Afgestudeerden DE AFGELOPEN MAANDEN ZIJN DE VOLGENDE LEDEN VAN PHARMACIAE SACRUM AFGESTUDEERD:

APOTHEKERSEXAMEN R.S. Kuipers J.A. Labberté

DOCTORAAL FARMACIE C.J.G. Kooiker onderzoeksproject Farmaco-economie

MASTER FARMACIE I.H. Brinkman onderzoeksproject Farmacochemie, differentiatie Productie en Kwaliteit (geslaagd 24 april 2008) O. Chitoukhina onderzoeksproject Farmacotherapie, differentiatie Farmaceutische Zorg (geslaagd 24 april 2008)

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 45

Jaarverslag van de ab-actis der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” over het bestuursjaar 2007-2008 Sophie Wassenaar

Donderdag voerden wij onze eerste motie uit door uit volle borst ''t Peerd van Ome Loeks' mee te zingen bij de herplaatsing op het stadsbalkon. En omdat een goed begin het halve werk is, bezochten wij die avond met Jacomijn en Alexander de schuimparty van GLV Idun. Na het geheel eerst te hebben aangekeken, waagden wij ons na een aantal biertjes toch in het schuim en fietsten uiteindelijk bij het aanbreken van de dag kletsnat naar huis. Mét alle attributen die die avond tot ons bezit waren gemaakt. De volgende dag vond de late beslisserdag plaats en vertelden wij, nog enigszins onwennig, van alles over de studie en natuurlijk P.S. zelf. De week erna hadden wij een druk programma, met onder andere de overdrachten van Aesculapius en Unitas Pharmaceuticorum. Terwijl de dames dinsdag lekker uitsliepen in het huis van Gertruud haar zus, hadden de mannen een pittig NS-dagje voor de boeg. Van Leiden naar Groningen om het fust erin te gooien op onze eerste borrel, om vervolgens meteen weer naar Utrecht te vertrekken voor de tweede overdracht. Op het feestje na de wissel werd er weer flink geïntegreerd met de andere besturen door de eerste dichtgetikte foto's te maken. Gertruud was zo aardig om drankjes te gaan halen, maar dit pakte niet geheel volgens plan uit. Ze liep met een aantal glazen richting de jongens om hun biertjes te brengen, maar stond na te korte tijd alweer voor onze neus met het uiterlijk van een verzopen kat. Ik dacht dat een of andere U.P.-er de drankjes had afgepakt en over

Op dinsdag 5 juni vond de Jaarvergadering plaats. Omdat Jelmer onze vaandeldrager zou worden en het hele jaar het vaandel zou moeten dragen, had professor

Frijlink bedacht dat Gertruud wel een rugzakje voor Klara Bella kon maken, zodat deze altijd in onze aanwezigheid kon zijn als we op pad moesten. Uren nadat de vergadering was geopend, werden we als bestuur geïnstalleerd. Maandenlang hadden we uitgekeken naar dit moment en eindelijk kregen we onze linten door onze voorganger omgehangen. Meteen na de ALV was er uiteraard een borrel in de Gouden Zweep en vond de buitendag plaats. Al zittend in de zon konden wij zien hoe de ene kart de andere overreed en zelfs hele onderdelen afbraken. Gelukkig raakte niemand gewond en keerden we na een leuke dag terug naar de Gouden Zweep. Een locatie die wij in het jaar dat voor ons lag nog heel vaak zouden bezoeken.

Foliolum jaargang XXI ed V | Jaarverslag

Tijdens de P.S.-borrel in maart onthulden wij onszelf als kandidaat-bestuur voor het jaar 2007-2008. Dit vanwege het feit dat de Voorjaarsdag der K.N.P.S.V. vóór de Maart ALV zou plaatsvinden. Een Voorjaarsdag die begon met een interessant symposium, maar voor ons als kb eindigde in hilarische taferelen. Jochem was die ochtend met de auto naar Putten gekomen, maar achteraf was die beslissing niet erg gelukkig geweest: Jochem zelf kon, als beoogd assessor II, immers niet drinken, terwijl de andere aanwezigen hier des te meer van genoten. Bovendien zei Gertruud, na zo'n vijftien kilometer terug op weg te zijn, wel te gaan lopen naar Groningen, zodat ze even een frisse neus kon halen. Ineens leek Joost zijn beslissing om die avond toch naar zijn ouders te gaan, niet zo'n heel gek idee meer. De rest van onze kandidaatperiode verliep gelukkig wat rustiger met onder andere de CenE-cursus, voor Wai-Ping het traditionele Tunniken na de Interpharm ouderejaarsexcursie, het EJC-feest 'Beauty and the Nerd' en natuurlijk het K.N.P.S.V- congres. Hier maakten we nader kennis met de andere kandidaat-besturen en zagen we hoe het eerste bestuur van 2007-2008 het roer van hun voorgangers overnam. Op zaterdag 26 mei namen wij deel aan de RijWielPrestatieTocht en hadden de primeur als kandidaat-bestuur met professor Frijlink te mogen fietsen. Helaas had Gertruud een lelijke blauwgele knuffel tot mascotte gemaakt, die vervolgens ook alleen maar voor extra klusjes bleek te zorgen. Klara Bella werd veiliggesteld en zo maakten wij kennis met de eerste studentikoze acties van wie later onze vaandeldrager zou worden. Omdat het bestuur geen tijd had om naar het gala van Studiosi Mobilae te gaan, gingen wij hierheen en kwam zelfs Boris van het K.N.P.S.V.-bestuur ook nog even met Wâtse binnenvallen. De uitsmijter kon na een tijdje het gedrag van een van de twee heren echter niet meer waarderen en zette hen zonder pardon naar buiten. Vervelend voor Boris dat wij toeschouwers waren van dit voorval, maar wij konden niet anders dan schaterlachend 'loser' uitbeelden. De gezonde rivaliteit tussen de verenigingen was een feit.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 46

Gertruud heen had gegooid, maar het bleek dat ze een zitblok niet had zien staan, waardoor ze full frontal onderuit was gegaan met een bierdouche als resultaat. Drie bier armer en een flinke hoofdpijn rijker, gingen wij twee al terug en feestte de rest nog een aantal uurtjes door. Woensdag aten we met de heer Timmers van OPG en het oud-bestuur in ''t Feithhuis' en vertelde Wai-Ping, zoals het een praeses betaamt, wat wij voor de komende periode van plan waren.

Foliolum jaargang XXI ed V | Jaarverslag

Op donderdag vond ons eerste commissieoverleg plaats met de EIK en bezochten we 's avonds een borrel van TBV Lugus, waar bleek dat Joost zijn achternichtje daar in het bestuur zat. Vrijdag genoten we samen met het oudbestuur van een lekkere lunch in 'Het Land van Kokanje', terwijl we kennismaakten met de mensen van Pharma & Health. Die zondag vond de HOI-dag met de andere besturen plaats. We gingen bowlen en onze mannen bleken ware natuurtalentjes, voor Jochem leverde dit zelfs de hoofdprijs op: een zoen van de voorzitter! Na het diner gingen we borrelen op De Neude en kregen achttien mensen de indruk dat Jochem toch liever een zoen van een ander bestuurslid had ontvangen. De avond eindige in de Huzur en we maakten onder leiding van de K.N.P.S.V. kennis met Turkse pizza. In de week die daarop volgde vonden verscheidene overleggen en kennismakingen plaats en reisden wij naar Utrecht af voor de functionarissenborrel, waar eerder die dag de eerste Raad van Praesides plaatsvond om onder andere te praten over de puntentelling. Het borrelgedeelte eindigde wederom op De Neude, maar de avond werd voortgezet in De Monza waar de finale van de Studenten DJ Contest plaatsvond. Joost danste zich helemaal dood en omdat het de week ervoor wel goed klikte met Laurent voerde ik met hem wederom een goed gesprek. De dag erna vond de Sportdag plaats, maar bleek niemand van ons de sterkste farmaceut. Ter ere van mijn verjaardag had Jochems EJC een feestje georganiseerd waar Wai-Ping zó goed verkleed was dat ik die avond al vroeg het gevoel kreeg dubbel te zien. De week erna vonden de nodige constitutieborrels plaats en konden wij ditmaal gelukkig wel compleet op de maandelijkse P.S.-borrel verschijnen. De zomermaanden verliepen relatief rustig. Slechts éénmaal werden ons de stuipen op het lijf gejaagd doordat Bureau Onderwijs ons meldde dat er nog meer eerstejaars dan in Utrecht zouden komen. Enkele dagen later bleek gelukkig dat er een miscalculatie had plaatsgevonden en alle reeds verwerkte aanmeldingen bij de nieuwe aanmeldingen waren opgeteld. Op 27 augustus vond de eerste introductiedag van de EIK plaats. Een grote groep, maar gelukkig geen 240 eerstejaars kwam langs op het P.S.-hok om zich in te schrijven als lid. Voor de deelnemers van het Binnenlands Bedrijven Bezoek stond de volgende dag een bus te wachten voor het MWTF die ons naar DSM Biologicals, VSM en MSD zou rijden. We overnachtten in Den Haag en na een workshop jumpen konden wij onze zojuist geleerde danstechnieken in de praktijk toepassen. Het meisje met de sleutel en de mannen die nog kleiner waren dan

Wai-Ping trokken ieders aandacht. Op de laatste vrijdag van de zomervakantie vond zoals gebruikelijk het OPG-hockeytoernooi plaats, waar de teams van P.S. helaas minder fortuinlijk waren dan het jaar ervoor. Desalniettemin was de dag een aangename afsluiting van de vakantie en keerden we toch met een voldaan gevoel terug naar het Hoge Noorden. Op maandag vond de tweede introductiedag van de EIK plaats en konden wij nog een groot aantal eerstejaars verwelkomen die de week ervoor niet aanwezig waren geweest. Aan het eind van de middag bezochten wij de opening van het academisch jaar en genoten van een optreden van Starkoo. Wai-Ping klom in reactie op de voorzitter van Ibn Battuta op het podium, omdat ze beledigd was dat die in de microfoon hun verenigingslied ging zingen. 's Avonds vond het EIK introductiefeest plaats in de Molly Malones. Hier bleek dat de eerstejaars sterren waren in verkleden en wel raad wisten met een feestje: het ging tot diep in de nacht door. Dinsdag was het tijd voor de eerste borrel in het nieuwe collegejaar en probeerden we veel te kletsen met de nieuwe eerstejaars. Vrijdag 7 september maakten wij in Zwolle kennis met de heer Dessing van VVAA onder het genot van een heerlijke lunch. Gelukkig waren wij erg op tijd van huis vertrokken en hadden we genoeg tijd om in nota bene een apotheek de weg te vragen. Naast de studie farmacie werd er gepraat over het studentenleven an sich. Bestuur Hamilton was begonnen aan het wijzigen van de Statuten en Reglementen van de vereniging, maar omdat het niet was gelukt deze klus in hun bestuursjaar te klaren, belegden wij ter informatie in september twee informatiemomenten. Het introductieweekend te Bakkeveen was wederom een moment om optimaal te integreren met de eerstejaars, dan wel het K.N.P.S.V.-bestuur. Verkleed als de vijf levensfasen van de vlinder, keken sommigen ons toch wat vragend aan. We leerden de eerstejaars natuurlijk het lied en de P.S.-artikelen, zelfs frutsel, vielen goed in de smaak. De maandagochtend na het EIK-weekend reisden we af naar het Zuiden des Lands om kennis te maken met mevrouw Van Hellemondt van Alliance Healthcare. Na op het kantoor te zijn ontvangen met een kopje koffie en te hebben gepraat over het besturen van een vereniging, gingen we rond lunchtijd met zijn zessen in de auto richting het centrum. Daar genoten we een heerlijke lunch met buitengewoon grote porties en praatten we verder over de plannen die wij voor komend jaar hadden voor P.S. De Buitengewone Ledenvergadering vond plaats op 18 september en was voor ons een soort generale repetitie voor de ALV's die later het jaar zouden volgen. Iets langer dan een uur konden wij proeven hoe het echt was om achter de bestuurstafel te zitten. Donderdag 20 september vond het eerste gangoverleg en gangeten plaats en leerden mijn bestuursgenoten dat het beter was ons hok niet beschikbaar te stellen voor dit soort samenzijn. In verband met een uitvaart kon ik niet aanwezig zijn, maar uit de plakkerigheid van mijn bureau en toetsenbord op maandagochtend kon ik opmaken dat het erg gezellig was geweest. Bovendien

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 47

hadden tot mijn grote ergernis zo'n beetje alle gangbesturen hun naam op de agenda op de kast geschreven, waardoor die enigszins onbruikbaar was geworden. Op vrijdag 21 september vond de oratie van erelid professor Neef plaats in Maastricht. Na een urenlange tocht, naar nu het échte Zuiden des Lands, hoorden wij professor Neef zijn rede voordragen en voelde het speciaal toen hij ook de studenten farmacie noemde en de deelname aan de RijWielPrestatieTocht ieder voorjaar. Op de receptie na afloop van de oratie kletsten wij onder andere met professor Jonkman en zijn vrouw en professor Frijlink en zijn vrouw, die ook aanwezig waren. Het was opmerkelijk te zien hoeveel mensen wij kenden op de oratie en door hoeveel mensen wij werden aangesproken naar aanleiding van onze linten. Een oud-bestuurslid was verontwaardigd dat er een blauwe streep op de linten was verschenen en wilde graag weten waar dat vandaan kwam, want ze hoorden eigenlijk gewoon geel te zijn. Op het feest dat volgde spraken we met nog meer oud-bestuursleden en genoot een deel van het bestuur van het kaasbarretje op de eerste etage. Omdat de geur hiervan de echte liefhebbers van de wannabees onderscheidde, danste een deel al vroeg op de avond beneden bij het bandje. De maandag hierop volgend aten we met de Almanakcommissie en bleek het achteraf geen wonder dat Joost het spel dat we speelden won. Via een smsje opbiechten dat je een goed antwoord fout had gerekend was toch een beetje laf…

3 oktober bezochten we het Dies-onthullingsfeest van U.P. in Le Noir in Utrecht. Ons eerste bestuursweekend vond plaats in Epe. In discotheek d'Aesculaap integreerde Jochem met de lokale meisjes, terwijl Wai-Ping en ik in het cafetaria van diezelfde discotheek in contact kwamen met gladjakker Jordy. Deze succesvolle jongeman mét eigen Mercedes nodigde ons uit zondag in zijn zwembad te komen zwemmen. Toen wij meldden dat dan naast drie dames ook twee mannen zouden verschijnen was hij ineens wat minder gastvrij. Omdat ik ook Gertruud wel wat punten voor de bokaal gunde, gaf ik hem haar nummer en zei dat ik Gertruud heette. 's Nachts heeft hij nog gebeld en de volgende dag wederom. Gertruud speelde het spelletje mooi mee, maar het zwembadbezoek heeft helaas

Foliolum jaargang XXI ed V | Jaarverslag

Op 26 september vond het overdrachtdiner met CenEbankiers plaats in 'Restaurant Tijdloos', de volgende ochtend het kennismakingsgesprek met FEDAp in Den Haag. De jongens hadden het nog niet zo slecht voor elkaar om die dag in Groningen op een Apothekersbuluitreiking te moeten verschijnen. Vrijdag 28 september begon het functionarissenweekend der K.N.P.S.V. Natuurlijk vonden dit weekend de nodige feestjes plaats en leerde Wai-Ping Mexxen. Alle drank die over de tafel ging, kon gelukkig worden opgeruimd met de schoonmaakdoekjes waarvan Joost en Jochem een mooie outfit hadden geklust. Omdat wij ons zaterdagochtend als eerste mochten melden bij het K.N.P.S.V.-bestuur hadden we 's middags tijd over om het centrum van Putten in te duiken en te genieten van warme chocolademelk en voor Joost Arretjescake, zoals zijn oma die vroeger ook altijd maakte.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 48

Foliolum jaargang XX ed II | Persoonlijkheidsstoornissen

nooit plaatsgevonden. Wel gingen we zondag zwemmen in het zwembad van het vakantiepark, waar alle kleine kinderen binnen no time wegwaren toen wij het water in sprongen. Het bleek dat Jochem zijn bovenlip tegen zijn lip aan kan zuigen en hij was van mening dat ik mezelf als een walrus op de kant hees. Dinsdag 9 oktober vond het KNMP-congres plaats. Terwijl Wai-Ping en Gertruud op sponsorjacht gingen, brachten de 'a-functies' de lunch door op het genodigdenbalkon om vervolgens wat gadgets te gaan bemachtigen. Die middag hebben we gepraat met mevrouw IniaDouma en met professor Neef, waarmee we een afspraak planden voor een bezoek aan Maastricht. Het feestje in de bar na afloop van het diner bleek leuker dan vooraf gedacht en zo wilde het dat een aantal van ons de nacht toch in Utrecht doorbrachten. Op de constitutieborrel van Albertus Magnus vermaakten wij ons goed met het bestuur van Panacea en om er zeker van te zijn dat dit bestuur ons gala zou verkiezen boven dat van Archigenes, werden die avond zelfs de eerste dates gevraagd. De zaterdag voor onze eerste Algemene Ledenvergadering vond het oud-besturendiner plaats. Tot 45 jaar terug waren besturen uitgenodigd en het was een gezellig samenzijn in ''t Feithuis'. Traditiegetrouw werd de avond afgesloten in de Tapperij, waar ook een goed ab-adtje werd getrokken. Op de Oktober ALV deden we een voorstel een EHBO-cursus aan te bieden voor commissieleden van P.S. Omdat de meningen hier verdeeld over waren, werd besloten de cursus eerst eenmalig te laten plaatsvinden en deze later te evalueren. 173 eerstejaars werden als lid van Pharmaciae Sacrum geïnaugureerd. Op 1 november bezochten we het afscheid van de heer Schoonen die, na jarenlang aan de faculteit verbonden te zijn geweest, met pensioen ging. Die avond vond in de Boeringzaal de Ziekenhuisfarmacie Avond van de K.N.P.S.V. plaats, waar P.S.-leden in grote getale heen kwamen. De avond werd afgesloten met een EJC-feest in Villa Volonté waar de jongens als P.S.-papa en -mama voor de dag kwamen en ook een delegatie van het U.P.bestuur zich prima vermaakte. 11 november gingen we op bezoek bij mevrouw IniaDouma en haar man in Leeuwarden. Het was nog even zoeken met drie straten die praktisch dezelfde naam hebben en bij aankomst bleek zelfs dat meneer Inia, die zojuist uit de schouwburg was komen lopen, ons de weg had zien vragen. We genoten van thee en zelfgemaakte taart van mevrouw Inia-Douma en bespraken tijdens het avondeten de zaken rondom het inleveren van bewijsstukken voor de herijking van de bestuursbeurzen. Drie dagen later reisden we met een bus vol eerstejaars af naar Staphorst voor de OPG-eerstejaarsexcursie. Bij het karten na afloop vlogen de karts letterlijk over elkaar heen, maar raakte gelukkig niemand gewond. Het buffet smaakte goed, maar de kipsaté waarover Jochem al vijf maanden had geroepen dat dat écht de lekkerste kipsaté was die hij ooit had gegeten, vonden wij vieren toch wat gewoontjes. De dagen hierna brachten wij door in Utrecht, alwaar we op donderdag de receptie van U.P. bezochten. Die vrijdag hadden we een overleg met het K.N.P.S.V.-bestuur,

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 49

omdat komend jaar twee besturen uit Groningen zouden komen. Het diner en gala van U.P. vonden plaats in 'Het Land van Ooit', waar de bediende de kluts kwijt was en Jochem witte wijn bij zijn rode wijn bijschonk. Gelukkig wist ze het goed te maken door hele flessen op tafel achter te laten, maar misschien was dit achteraf iets teveel van het goede.

Op de twaalfde van de twaalfde begon de 126e Dies Natalis der G.F.S.V. "Pharmaciae Sacrum" en had als thema 'Obsessions'. Tijdens het symposium werd het schoonheidsideaal vanuit diverse invalshoeken belicht en werden de aanwezigen wakker gehouden door foto's die weinig aan de verbeelding overlieten. 's Avonds was het dan eindelijk tijd voor de receptie. Staande in een rij, die naarmate de avond vorderde steeds minder herkenbaar werd, werden we gefeliciteerd door de buitenlandse besturen, commissies en besturen uit de stad. Ook de ereleden waren aanwezig en van hen kregen we een wegwerpcamera. Misschien had Joost er goed aan gedaan dit cadeau direct in gebruik te nemen, dan had ook hij zich de receptie wellicht beter kunnen herinneren. De praeses zei tussendoor snel te moeten plassen, maar achteraf bleek dat zij met heel andere beweegredenen richting het toilet was gestrompeld. Een half gedemonteerd toilet was het gevolg van haar bezoek. Ons beklag over het feit dat we in het begin meer water dan jenever kregen, was achteraf misschien slechts van twee bestuursleden écht terecht. De volgende ochtend gingen we ijshockeyen op Kardinge, wat een verrassend leuke activiteit bleek te zijn! De een ging het schaatsen overduidelijk beter af dan de ander en uiteindelijk ging het groene team er met de overwinning vandoor. Voor de culturele avond gingen

Foliolum jaargang XXI ed V | Jaarverslag

Vrijdag 23 november reisden we af naar Maastricht voor een bezoek aan professor Neef en zijn vrouw. Na een rondleiding te hebben gehad in de ziekenhuisapotheek gingen we dineren in het centrum van de stad. Ook kregen we een rondleiding van mevrouw Neef door de stad en maakten we kennis met Le Chouffes op het verwarmde terras. Omdat de auto van de familie Neef in geval van nood wel plaats biedt voor zes personen, maar zeven toch echt te veel is, bleven de jongens en ik nog achter in een cafeetje om nog wat bieren te proeven om zo'n drie kwartier laten alsnog opgehaald te worden door professor Neef. De volgende ochtend kletsten we bij het ontbijt nog wat na over de vorige avond en natuurlijk Pharmaciae Sacrum. Na een rondleiding te hebben gehad in de tuin, maakten we voor het huis nog een heuse bordesfoto en bracht professor Neef ons vervolgens terug naar het station. De week erna stond een diner met professor Frijlink en zijn vrouw op het programma. Omdat de vloer net in de lak was gezet, was besloten naar een restaurant in Midlaren te gaan. Na het diner namen we nog een kijkje in de tuin en spraken we af later dit jaar nog een keer écht op bezoek te komen. 7 december brachten we, mét vaandeldrager, een bezoek aan de receptie van Archigenes en proostten daar alvast met jenever om te oefenen voor de Diesweek die voor ons lag.

we eten met onze ouders, maar bleek de keuken van het restaurant, ondanks goed geïnstrueerd te zijn, toch niet op tijd het gehele menu op tafel te kunnen presenteren. Tijdens de culturele avond werden alle aanwezige vaders van de bestuursleden slachtoffer van de cabaretier, die uiteindelijk minder briljante grappen bleek te hebben dan de goochelaar. Het zusje van Wai-Ping mocht assistent spelen en testte ook nog of Marc Woods wel echt waterdichte trucs had. Traditiegetrouw werd de almanak onthuld op de culturele avond en een blauwfluwelen kaft met zilveren letters deed vele vrouwen de almanak eindeloos aaien. Op vrijdag wachtte ons nog het galadiner en gala. Omdat er veel animo voor het diner was, had de Diescommissie nog 20 extra plaatsen geregeld en konden we met een heel grote groep in Restaurant Humphreys genieten van een heerlijk diner. Het gala vond plaats in Jennifeu en Malibu te Drachten en op de terugweg in de bus bleek ook ik helaas te bezwijken aan alle drukte van de goedgevierde Dies Natalis. Dinsdag reisden wij af naar Leiden voor de receptie van "Aesculapius". Deze begon tamelijk rustig, maar eindigde in een complete chaos. De Leidenaren werden enigszins zenuwachtig van zoveel buitenlandse bestuurders in een bepaald gedeelte van de zaal, dat het bijna tot een handgemeen kwam tussen onze bestuursvrouwen en een bepaalde Aesculaap. Omdat Jochem en ik het wel gezellig vonden in Leiden besloten we samen met Boris mee te gaan naar Stefan, die zich moest omkleden voor het openingsfeest. Toen Stefan zich niet zo goed voelde en even de kamer verliet, grepen Jochem en ik onze kans de kast van Stefan in te duiken. Zo wilde het dat Stefan het feest niet haalde, maar Jochem en ik zo aardig waren daar in de bestuurspolo en de bestuurstrui van Stefan te verschijnen. Ikzelf compleet met een "Aesculapius"-pin in mijn linker- en een K.N.P.S.V.-pin in mijn rechteroor. Op vrijdag reisden wij weer af richting Leiden, voor het gala in Stompwijk. Samen met het oud-bestuur maakten wij de locatie onveilig. Tussen de gangen door renden we alvast naar de fotograaf en waren wij allemaal al meerdere malen op de foto geweest, zonder dat anderen überhaupt wisten dat de fotograaf er al was. In januari aten we met de EJC, waar Wai-Ping toch een beetje het buitenbeetje was als enige niet EJC-er. Ook ging de eerste EHBO-cursus van start. De intrafacultaire bierestafette vond plaats, waar P.S. 1 helaas haar eerste plek van het voorgaande jaar moest inruilen voor een derde plaats, maar de vrouwen van SOFT 1 het presteerden om door de voorrondes heen te komen. Tijdens de Januari ALV werd een voorstel voor de contributie van switchers tussen GLV Idun en P.S. aangenomen en presenteerden wij de nieuwe P.S.-sticker. Op het EJC-feest 1001 nacht waren opvallend veel mensen verkleed wat de sfeer zeker ten goede kwam. Dat weekend vond de tweede AV van de K.N.P.S.V. plaats en die maandag de halfjaarlijkse ALV van "Aesculapius". Vrijdag bezochten we de VVAA besturendag in Utrecht waar we een verrassend leuke workshop conflicthantering volgden. Met een professionele acteur werden scènes nagespeeld waarvan we veel leerden. Op 3 februari was het tijd voor de kennismaking met professor Jonkman en zijn vrouw. Helaas had een eerdere afspraak geen doorgang kunnen vinden, maar deze zondag tuften we dan met de VW Golf van Jochems ouders

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:09

Pagina 50

Foliolum jaargang XXI ed V | Jaarverslag

richting Balkbrug. Dat de schokdempers van de auto hun beste tijd wel hadden gehad, maakte de reis iets minder comfortabel. Met professor Jonkman maakten we een wandeling over het landgoed waarop het huis gelegen was en genoten we van een heerlijke high tea. Om de dag een feestelijk tintje te geven toverde professor Jonkman tot slot nog een magnumfles champagne te voorschijn. Op zaterdag 16 februari vond de allereerste sportdag van de STERC plaats. Met een grote groep farmaceuten kregen we een clinic unihockey en werden vervolgens wedstrijden gespeeld. De overwinning ging die dag naar, hoe kan het ook anders, Teampje 1. De dag werd afgesloten met een diner in de stad. Op 22 februari reisden we in alle vroegte af naar Utrecht om vanaf daar per luxe bus met de heer Timmers van OPG en de besturen van de K.N.P.S.V. en U.P. door te reizen naar Sliedrecht. Dat mensen die van ver moeten komen, over het algemeen, beter op tijd zijn, werd die ochtend nog eens bevestigd. Het bezoek aan de baxterfabriek was erg interessant en de borrel en het diner daarna, maakte het geheel tot een gezellige avond met onze Utrechtse kameraden. 1 maart vond de Beroependag van de K.N.P.S.V. plaats en de K.N.Party S.V. die als een borrel begon, werd uiteindelijk nog best een leuk feestje. Gelukkig stond er na afloop weer een veel te grote bus klaar om de aanwezige Groningers veilig thuis te brengen. Vrijdag 7 maart ging ons tweede bestuursweekend van start. Joost en ik vertrokken eerder uit Groningen om onderweg een auto op te halen en eindelijk had ik een cd gevonden waarvan ik meer liedjes kon meezingen dan Joost. Op het station in Leiden haalden we de rest op en op weg naar Duinrell in Wassenaar zeiden zij toch de voorkeur te geven aan de radio. De jongens hadden vooraf honderduit lopen rondbazuinen dat zij elke dag van 10 tot 10 in het zwembad zouden liggen, maar bij aankomst bleken ze voor deze stoerdoenerij toch over meer doorzettingsvermogen te moeten beschikken dan ze in werkelijkheid deden. Zaterdagmiddag brachten we door in Den Haag en Joost liet weer eens zien een echte 'alleen zodat ik kan zeggen dat ik het heb gezien'-toerist te zijn door even snel langs alle hotspots van de stad te lopen. 's Avonds gingen we uit in Danzig waar de vrouwen enige voorbereidingen voor hadden getroffen. Omdat de jongens sinds de oprichting van Stichting Boekenbureau Pharmaciae Sacrum zo tof deden over hun bestuurstaken van deze stichting, hadden wij al maanden het idee hen even flink op hun plek te zetten door Raad van Toezicht-shirts te laten drukken. Joost had al een klein voorproefje gehad doordat Gertruud haar jas iets te vroeg uitdeed, Jochem daarentegen merkte bij de garderobe op dat de dames er wel erg eensgezind uitzagen die avond. Joost vond het heel triest, echt heel triest, gelukkig kon Jochem de grap wèl waarderen. Er waren vele zwembadbezoekjes voor nodig geweest, voordat wij vieren Gertruud ervan konden overtuigen dat ze toch echt even mee moest gaan. Dit hadden we achteraf beter niet kunnen doen, want Gertruud haar rit van de glijbaan resulteerde in een totaal niet te genieten persoon. Ten eerste hield ze niet van kinderen, die natuurlijk all over the place waren en ten tweede was haar lens door een plons water uitgevallen. Althans, dat dacht ze.

Gelukkig verscheen er wel weer een kleine glimlach op haar gezicht toen haar lens nog gewoon in haar oog bleek te zitten en ze met scherp zicht, vanuit het bubbelbad, kon aanschouwen hoe Jochem, met zijn bierbuik en lange haar, toch wel erg goed paste tussen de gemiddelde bezoeker van het zwembad. Wai-Ping bewees dit weekend de stoerste vrouw van ons drieën te zijn door wél van alle enge glijbanen af te gaan. Woensdag gingen we, een etentje met onze vaandeldrager rijker, naar Staphorst voor de OPG ouderejaarsexcursie. 20 maart vond het Faculteitsfeest plaats. Een bestuurslid van TBV Lugus zei tegen mij dat het natuurlijk weer geen verrassing was dat P.S. de boel weer moest verzieken door in Hawaï te verschijnen. Dit keer écht een loze opmerking, want Joost had door voor 'Proud to be Fout' te gaan, gezorgd dat Hawaï dit keer wel echt onder de verkleedmogelijkheden viel. Die zaterdag vond de Voorjaarsdag der K.N.P.S.V. plaats. De kandidaat-besturen leerden elkaar kennen, maar het diner ging ons inziens zijn doel totaal voorbij. Dinsdag 25 maart vond de derde ALV plaats. Er werd besloten een fonds op te richten die commissies kunnen aanschrijven voor bijzondere activiteiten en er extra geld beschikbaar zou komen voor een groots EJC-feest in oktober. Er werden nog eens 10 eerstejaars geïnaugureerd en de EHBO zou voortaan tweemaal per jaar georganiseerd worden met voorrangsplekken voor het bestuur en bepaalde commissies. 27 maart vond de Real Life Game plaats, die helaas in een andere vorm doorgang vond dan vooraf de bedoeling was. Desalniettemin was het een geslaagde avond waar veel is geleerd. Wij vijf gingen na afloop hiervan naar de IduNacht van GLV Idun om de banden met deze vereniging warm te houden. Het eerstejaarssymposium van de Commissie Farmaceutische Wetenschappen 'SSS' was goedbezocht en de eerstejaars schroomden niet vragen te stellen over het gebruik van medicinale cannabis. Op 7 april hadden de vrouwen van het K.N.P.S.V.-bestuur een vrouwendag voor alle vrouwelijke bestuursleden georganiseerd. We gingen pottenbakken, waarover de mannelijke bestuursleden vervolgens alleen maar grappen hebben gemaakt door zelfs een motie in te dienen dat er een mannendag moest komen onder het motto 'potten hakken in plaats van potten bakken'. 8 april was voor ons een drukke dag met eerst de oratie van professor Van Grootheest, waar we ook een praatje maakten met professor Neef en professor Frijlink. Wederom waren er mensen onder de indruk van onze linten, ze blijven iets magisch hebben, zo bleek maar weer. 's Avonds vond de eerste avond van de CenE-cursus plaats en hierna konden we meteen door naar het tweede feest van EJC 'Cervisia'. De EJC had een motie ingediend dat wij als The Flinstones verkleed moesten gaan en Wai-Ping leek ook nog echt op Betty met het strikje in haar zwarte haar. Andere bestuursleden kwamen er die avond minder goed vanaf. Zo ook het K.N.P.S.V.-bestuur dat braaf verkleed was als Snorkels, omdat P.S. dacht dat dat verhaal van kapitein Ortega toch best nog wel eens waar kon zijn.

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:10

Pagina 51

18 april aten we met het kandidaat-bestuur en hadden we vervolgens weer een gala in Drachten. De geneeskundestudenten konden onze mooie gele gadget, een toeter, echter niet bepaald waarderen… Het ouderejaarssymposium van de SSS was, alhoewel het qua onderwerp wat minder bij farmaceutische wetenschappen paste, erg interessant en de borrel na afloop was ook geslaagd. Een biertje van het gratis fust drinken konden wij dames toch niet weerstaan en dus werd onze laatste training voor de Batavierenrace er eentje onder lichte invloed. Omdat de besturen van Studiosi Mobilae en Panacea hadden afgezegd voor het gangeten, spraken wij bij een van de bestuursleden van Archigenes thuis af. Dit resulteerde in een avond vol mooie grappen en vooral veel bier over de vloer. Vrijdag vertrok een groep sportieve P.S.-ers richting Enschede en Nijmegen voor de Batavierenrace. Hiermee begon voor ons als bestuur een periode van vol geplande weekenden. Oorspronkelijk was er een grote groep aanmeldingen en was de ALV van mening dat niet het voltallige bestuur zou moeten meelopen, maar uiteindelijk was het door afmeldingen en een hoop blessureleed net gelukt een team te vormen. P.S. eindigde op de 91e plaats. Op het feest op de campus waren wij allemaal fan van de mobiele taps.

Foliolum jaargang XXI ed V | Jaarverslag

Op 30 april ging het Lustrumcongres der K.N.P.S.V. van start. Tijdens het volksdansen de eerste avond hadden de jongens nog even de neiging het vaandel naast dat van de dansvereniging te zetten. Behalve vele feestjes vond natuurlijk ook de Congres AV plaats en maakten onze vrienden uit Utrecht plaats voor een kersvers Gronings K.N.P.S.V.-bestuur. Zoals het hoort werd ook dit jaar weer de Faberbokaal door P.S. gewonnen, dit bleek de 10e keer op rij te zijn. We dolden het nieuwe bestuur door als artsen, compleet met sirene en zwaailicht, verkleed te gaan op de receptie. Jochem bood tijdens de receptie ook nog een gratis fust aan ter ere van de overwinning van het trouwtrekken, iets wat onze Utrechtse collegae echter niet konden waarderen. 8 mei was het dan eindelijk tijd voor de Buitenland Excursie naar Kopenhagen. De BEC had het programma uitstekend in elkaar gezet door op de eerste dag alle educatieve onderdelen te laten plaatsvinden. Bij de bedrijven Ferring en Lundbeck werden we vriendelijk ontvangen, maar onze beleefdheid was toch iets minder ver te zoeken, doordat sommigen al knikkebollend in de zaal zaten. De lunch was uitstekend, Jochem praat nog steeds over de superlekkere broodjes kip… Ook in Kopenhagen verschenen we traditiegetrouw met Hawaï-slinger op een studentenfeest. In Tivoli werden de lafaards gescheiden van de echte bikkels. Tijdens de carnavalsoptocht liet Kristian aan verscheidene deelnemers zien waar zijn roots liggen en bewees hij bij elke groep beter te kunnen dansen dan de gehele groep bij elkaar. Zowel de zaterdag- als zondagavond eindigde in Heidi's Bierbar waar de biertjes, dat wil zeggen minstens halve liters, nog enigszins betaalbaar waren. Na een boottocht, waarbij de mensen die dachten de beste plekken te hebben toch wel behoorlijk nat werden, was het tijd om onder leiding van buschauffeur Dick terug naar

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:10

Pagina 52

Groningen te gaan. Door het geweldige weer leek de BEC dit jaar wel een heuse vakantie! Dinsdag 13 mei vond de FTO-dag plaats. Al maanden was Wai-Ping samen met de voorzitter van Panacea bezig met het organiseren van deze dag. Ondanks de aanwezigheid van de farmaceuten was het toch jammer dat er wederom erg weinig geneeskundestudenten deelnamen.

Foliolum jaargang XXI ed V | Jaarverslag

Ons vierde drukke weekend op rij betrof het inwerkweekend. Dinsdag 20 mei was het alweer tijd voor de 'Docent van het Jaar'-bekendmaking. Helaas voor professor Frijlink eindigde hij dit jaar, samen met de heer Pras, wederom op de tweede plek en ging de heer Molenaar er met de overwinning vandoor. 24 mei was de dag van de RWPT. Nog ietwat moe van de functionarissenborrel de avond ervoor fietsten wij als bestuur traditiegetrouw met professor Neef en zijn vrouw. Bij het bowlen bleek mevrouw Neef wel heel speciale effectballen te kunnen gooien en eindigde zij zowaar nog op de 4e plek van onze groep. We namen afscheid van hen in ''t Feithuis' waar zowel professor Neef als zijn vrouw ons lieve woorden toespraken. In onze laatste week als bestuur had het bestuur van Archigenes nog een gangeten weten te plannen en bleken farmacie en tandheelkunde wederom de harde kern van de gang. Een karoakebar en een niet van echt te onderscheiden disco waren het resultaat van een gezellige avond en een mooi afscheid van de gang. Nu wacht ons alleen nog de Jaarvergadering en zal straks ons bestuursjaar er voor anderen een zijn zoals zovele in de geschiedenis van Pharmaciae Sacrum. Voor ons vijven is dit echter een jaar geweest dat er later in onze eigen geschiedenis wĂŠl uit zal springen. EĂŠn jaar lang hebben wij heel intensief met elkaar geleefd en zijn wij het gezicht geweest van de mooiste vereniging die er is. Hoe hard ik ook mijn best zou doen, dit verslag kan voor ons vijven geen weergave zijn van ons hoe bestuursjaar

is geweest en hoe wij dit hebben ervaren. Het is hooguit een opsomming van activiteiten die wij dit jaar hebben meegemaakt, maar het is simpelweg onmogelijk alle emotie hierin te omschrijven. Het brengt hooguit dat gevoel van hoe het was weer in ons boven en helpt ons de herinneringen aan het 126e bestuursjaar der G.F.S.V. "Pharmaciae Sacrum" levend te houden. Lieve Wai-Ping, als het echt nodig was onderscheidde jouw volwassenheid jou van ons vieren. Je temperde ons enthousiasme en wist zaken goed te relativeren. Je hebt een heel sterk karakter. Lieve Gertruud, wij waren het dit jaar misschien nog wel het vaakst oneens. Dit leidde soms tot felle discussies, maar na een EJC-grapje konden we alweer lachen. Je bent echt een schat van een meid, misschien zelfs mijn beste vriendin. Lieve Joost, jouw enthousiasme en opgewekte humeur sieren jouw persoonlijkheid. Onze uit de hand gelopen avond in 'De Tapperij' zal ik niet snel vergeten, dat ik op het toilet zat en jou boven alles en iedereen uit hoorde zingen. Lieve Jochem, onze zuiderling die met gemak alle vrouwen om zijn vinger windt. Jouw aanwezigheid stond altijd garant voor een hoop gezelligheid. Hoe je de laatste weken alweer aan het studeren bent gegaan, laat zien dat je veel hebt geleerd dit jaar. Het is een geweldig jaar geweest waarin wij vooral plezier, maar soms ook een beetje verdriet met elkaar hebben gedeeld. Lieve Pingie, Ger, Joost en Jochem, ik had het voor geen goud willen missen! Aldus naar waarheid opgemaakt, Groningen, 3 juni 2008,

Sophie Wassenaar h.t. ab-actis der G.F.S.V. "Pharmaciae Sacrum"

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:10

Pagina 53

Activiteitenlijst der G.F.S.V. â&#x20AC;&#x153;Pharmaciae Sacrumâ&#x20AC;? 2007-2008 Sophie Wassenaar

17 juni 2007 18 juni 2007

Activiteiten als kandidaat-bestuur Datum Activiteit 6 maart 2007 P.S.-borrel 10 maart 2007 NIA- dag der K.N.P.S.V. te Utrecht 13 maart 2007 KNMP Voorjaarsdag 17 maart 2007 Voorjaarsdag der K.N.P.S.V. te Putten 20 maart 2007 Algemene Ledenvergadering Pharmaciae Sacrum 22 maart 2007 Faculteitsfeest 27 maart 2007 Interpharm ouderejaarsexcursie te Den Bosch 30 maart 2007 Extra Algemene vergadering der K.N.P.S.V. 3 april 2007 P.S.-borrel 6 - 12 april 2007 Buitenland Excursie naar Barcelona 18 april 2007 Overleg met het bestuur 19 april 2007 CenE- cursus deel 1 21 april 2007 EPSA-gala te Scheveningen 24 april 2007 CenE- cursus deel 2 EJC- feest 1 mei 2007 P.S.-borrel 2 mei 2007 FTO- dag 4 - 6 mei 2007 Inwerkweekend 8 mei 2007 CenE- cursus deel 3 10 mei 2007 Regifarm eerstejaarsexcursie te Nieuwleusen 15 mei 2007 VVAA/ Bureau Hufen Discussieavond 16 - 19 mei 2007 Congres der K.N.P.S.V. te Apeldoorn 17 mei 2007 Algemene Vergadering der K.N.P.S.V. 22 mei 2007 After BEC-borrel 24 mei 2007 Ouderejaarssymposium Commissie Farmaceutische Wetenschappen 'SSS' 25 mei 2007 Functionarissenborrel 26 mei 2007 RijWielPrestatieTocht 29 mei 2007 Onderwijsmiddag Borrel STOF Docent van het jaarverkiezing Gala Studiosi Mobilae 31 mei 2007 OPG ouderejaarsexcursie te Staphorst 4 juni 2007 Overleg met het bestuur

19 juni 2007

22 juni 2007

23 juni 2007 26 juni 2007 28 juni 2007 2 juli 2007

3 juli 2007

5 juli 2007 6 juli 2007 16 juli 2007 20 augustus 2007 24 augustus 2007 27 augustus 2007 28 - 29 augustus 2007 30 augustus 2007 31 augustus 2007 3 september 2007

4 september 2007 6 september 2007 7 september 2007 10 september 2007 11 september 2007 12 september 2007 13 september 2007 14 - 16 september 2007 17 september 2007 18 september 2007

Activiteiten als bestuur 5 juni 2007 Jaarvergadering Pharmaciae Sacrum 6 juni 2007 Buitendag Pharmaciae Sacrum 7 juni 2007 Herplaatsing 'Peerd van ome Loeks' Schuimparty GLV Idun 8 juni 2007 Late beslissersdag 11 juni 2007 Wisselings Algemene Ledenvergadering "Aesculapius" 12 juni 2007 P.S.-borrel Jaarvergadering Unitas Pharmaceuticorum 13 juni 2007 Overdrachtsdiner OPG in ''t Feithhuis' 14 juni 2007 Overleg met de Eerstejaars Introductie Commissie "EIK" Borrel TBV Lugus in 'De Doos' 15 juni 2007 Kennismakingslunch Pharma & Health in 'Land van Kokanje'

20 juni 2007 21 juni 2007

HOI-dag te Utrecht Overleg met de Almanakcommissie Kennismaking en overleg Opleidingsinstituut Kennismaking met Selexyz Scholtens LLOYDS Workshopavond Overleg met de Diescommissie Overleg met de Commissie Farmaceutische Wetenschappen 'SSS' Raad van Praesides te Utrecht Functionarissenborrel der K.N.P.S.V. te Utrecht Sportdag der K.N.P.S.V. te Amersfoort EJC-feest Kennismaking kandidaat-bestuur Archigenes STOF- vergadering Constitutieborrel Ibn Battuta Eten met de vaandeldrager Overleg met de Buitenland Excursie Commissie Constitutieborrel De Chemische Binding P.S.-borrel Overleg met de Redactiecommissie Raad van Advies Kennismaking met MSD Kennismaking met ABN AMRO Kennismaking kandidaatbestuur Studiosi Mobilae EIK introductiedag 1 Binnenlands Bedrijven Bezoek Apothekersbul-uitreiking OPG- hockeytoernooi te Utrecht EIK introductiedag 2 Opening Academisch Jaar Eindfeest introductiedagen P.S.-borrel Overleg met de STERC Kennismakingslunch met VVAA te Zwolle STOF- vergadering Raad van Praesides Informatiemoment Statuten & Reglementen Overleg met de Diescommissie Informatiemoment Statuten & Reglementen EIK-weekend te Bakkeveen Kennismakingslunch Alliance Healthcare te Den Bosch Kennismaking Smelt Consultancy

Foliolum jaargang XXI ed V | Activiteitenlijst

Activiteitenlijst bestuur der G.F.S.V. "Pharmaciae Sacrum" 2007-2008

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:10

Pagina 54

final tenminste2.qxp

19-6-2008

19 september 2007

20 september 2007

21 september 2007 24 september 2007 25 september 2007

26 september 2007

27 september 2007

28 september 2007 28 - 30 september 2007 30 september 2007 1 oktober 2007 2 oktober 2007 3 oktober 2007

5 -7 oktober 2007 8 oktober 2007 9 oktober 2007 10 oktober 2007 11 oktober 2007

15 oktober 2007

16 oktober 2007

18 oktober 2007

20 oktober 2007 21 oktober 2007 22 oktober 2007 23 oktober 2007 24 oktober 2007 25 oktober 2007

Buitengewone Ledenvergadering Bespreking Selexyz Scholtens Evaluatie introductietijdenre geling FVOG Overleg met GLV Idun Constitutieborrel EBF Gangoverleg & gangeten Oratie Prof. dr. Neef te Maastricht Eten met de Almanakcommissie Kennismaking met Pharmachemie te Haarlem CUOS informatiebijeenkomst Constitutieborrel Clio Quaestorenoverleg Overdrachtsdiner CenE Bankiers in 'Restaurant Tijdloos' Kennismaking met FEDAp te Den Haag Apothekersbul-uitreiking Constitutieborrel SOG Raad van Advies Afspraak met MSD Functionarissenweekend der K.N.P.S.V. te Putten Algemene Vergadering der K.N.P.S.V. STOF- vergadering Eten met de Diescommissie P.S.-borrel FIGON- geneesmiddelendagen te Lunteren Diesonthullingsfeest U.P. te Utrecht Overleg ABN AMRO FTO- overleg Bestuursweekend te Epe Constitutieborrel ODIOM KNMP- Congres te Utrecht Constitutieborrel IK Overleg met de kandidaatport, Training en Recreatie Commissie Diner met Boekhandel Selexyz Scholtens Constitutieborrel GSb Overleg met de kandidaatCommissie Farmaceutische Wetenschappen 'SSS' ALV "Aesculapius" Evaluatie introductiedagen en weekend met de "EIK" ISCOMS Overleg met de Reglementencommissie ALV U.P. Overleg met de Fotocommissie Constitutieborrel Albertus Magnus Oud-besturendiner Overleg en eten met de Internetcommissie Kennismakingslunch Medsen Apotheek te Rotterdam Algemene Ledenvergadering Pharmaciae Sacrum Gangoverleg Apothekersbul-uitreiking

26 oktober 2007

29 oktober 2007

30 oktober 2007 31 oktober 2007

1 november 2007

2 november 2007 5 november 2007 6 november 2007

7 november 2007 8 november 2007

9 november 2007 11 november 2007 12 november 2007

13 november 2007 14 november 2007

15 november 2007 16 november 2007

19 november 2007

21 november 2007 23 - 24 november 2007 28 november 2007 29 november 2007 30 november 2007

3 december 2007

4 december 2007 5 december 2007

6 december 2007

Raad van Advies Overleg met de Eerstejaars Commissie Afspraak met Studenten Overleg Groningen Eten met de Internetcommissie Algemene Verenigingen Vergadering FVOG Afspraak met de Groninger Studentenbond Constitutieborrel Studiosi Mobilae Kennismakingsgesprek met Mosadex Afscheid Dr. Schoonen Ziekenhuisfarmacie-avond der K.N.P.S.V. EJC-feest Overleg Gouden Zweep STOF- vergadering Eten met het STOF Lunch met bestuur Studiosi Mobilae P.S.-borrel Contractbespreking met LLOYDS Gangeten Afspraak met ABN AMRO Internationale Avond der K.N.P.S.V. Vergadering Stichtingsbestuur Bèta Bedrijven Dagen Kennismaking met mevrouw IniaDouma te Leeuwarden Contractbespreking met Alliance Healthcare te Den Bosch Faculteitsfeest overleg Kennismaking met Synthon te Nijmegen Afspraak met Mosadex OPG eerstejaarsexcursie te Staphorst Receptie Unitas Pharmaceuticorum te Utrecht Overleg met het K.N.P.S.V.bestuur te Utrecht Gala Unitas Pharmaceuticorum te Drunen Vergadering Stichtingsbestuur Bèta Bedrijven Dagen Kennismaking kandidaat-bestuur Panacea Besturendag FVOG Etentje bestuur Archigenes Kennismaking met professor Neef te Maastricht Faculteitsfeest overleg Afspraak met ABN AMRO 'Eén dag student' Contractbespreking MSD FTO- overleg Kennismaking met professor Frijlink te Midlaren STOF- vergadering Kennismaking met Brocacef te Amsterdam Afspraak met Bio Career Event P.S.-borrel Overleg met de Commissie Farmaceutische Wetenschappen 'SSS' Raad van Advies

Constitutieborrel 17 oktober 2007

Pagina 55

Foliolum jaargang XXI ed V | Activiteitenlijst

5 oktober 2007

21:10

final tenminste2.qxp

19-6-2008

7 december 2007

10 december 2007

12 - 14 december 2007 13 december 2007 17 december 2007 18 december 2007

19 november 2007 20 december 2007 21 december 2007 7 januari 2008 8 januari 2008 10 januari 2008

11 januari 2008

Foliolum jaargang XXI ed V | Activiteitenlijst

14 januari 2008

15 januari 2008

16 januari 2008 17 januari 2008 18 januari 2008

21 januari 2008 22 januari 2008 23 januari 2008

24 januari 2008

25 januari 2008 26 januari 2008 28 januari 2008 30 januari 2008

31 januari 2008 1 februari 2008

21:10

Pagina 56

Bijeenkomst Mediski te Utrecht Evaluatie P.S.-papa's en-mama's Overleg met de Diescommissie Overleg met de Reglementencommissie Receptie Archigenes Vergadering Stichtingsbestuur Bèta Bedrijven Dagen Faculteitsfeest overleg Constitutieborrel EBF 126e Dies Natalis Pharmaciae Sacrum Almanakonthulling Gangoverleg en gangeten Raad van Praesides Receptie "Aesculapius" te Leiden Openingsfeest "Aesculapius" te Leiden Contractbespreking VVAA te Zwolle Apothekersbul-uitreiking Constitutieborrel VIP Gala "Aesculapius" te Stompwijk STOF- vergadering Cursusavond EHBO P.S.-borrel Overleg met de Sport, Training en Recreatie Commissie Overleg met de Kascommissie Overleg met de Reglementencommissie ABN AMRO workshopavond Overleg met de Almanakcommissie Contractbespreking met Smelt Human Capital Eten met de Eerstejaars Commissie Bezoek aan de notaris Vergadering Stichtingsbestuur Bèta Bedrijven Dagen Borrel Stichtingsbestuur en Commissie Bèta Bedrijven Dagen Intrafacultaire bierestafette Faculteitsfeest overleg Ganggala overleg Cursusavond EHBO FTO- overleg Overleg Stichting Boekenbureau en Raad van Toezicht Vergadering Stichtingsbestuur Bèta Bedrijven Dagen Algemene Ledenvergadering Pharmaciae Sacrum Overleg met studentlid Faculteitsraad Constitutieborrel Panacea Apothekersbul-uitreiking Cursusavond EHBO EJC- feest FTO- overleg Raad van Advies Algemene Vergadering der K.N.P.S.V. te Utrecht Algemene Ledenvergadering "Aesculapius" te Leiden Afspraak met ABN AMRO Faculteitsfeest overleg Ganggala overleg Cursusavond EHBO VVAA Besturendag te Utrecht

3 februari 2008 4 februari 2008

4 februari - 21 april 2008 5 februari 2008 6 februari 2008 7 februari 2008

8 februari 2008 11 februari 2008 12 februari 2008

13 februari 2008

15 februari 2008

16 februari 2008 18 februari 2008 19 februari 2008

20 februari 2008 21 februari 2008

22 februari 2008

25 februari 2008 26 februari 2008 27 februari 2008 28 februari 2008 29 februari 2008 1 maart 2008 3 maart 2008

4 maart 2008 5 maart 2008 6 maart 2008 7 maart 2008 7 - 9 maart 2008 10 maart 2008 11 maart 2008

12 maart 2008

13 maart 2008

Kennismaking met professor Jonkman te Balkburg Patient Counseling Event STOF- vergadering Afspraak met Studenten Organisatie Groningen Eten met de SSS Maandag trainen Batavierenrace P.S.-borrel Faculteitsfeest overleg Constitutieborrel Volonté FTO- overleg Opening Bernoulliborg EHBO- examen Contractbespreking FEDAp te Utrecht Eten met de Redactiecommissie Overleg met Lidia Westers Algemene Verenigingen Vergadering FVOG LLOYDS Workshopavond Overleg Commissie College Carrousel Algemene Ledenvergadering Unitas Pharmaceuticorum Overleg met MSD FTO- overleg Vergadering Stichtingbestuur Bèta Bedrijven Dagen Sportdag van de STERC Eten met de BEC Vergadering Stichtingsbestuur Bèta Bedrijven Dagen Constitutieborrel STUFF Ganggala overleg Kennismaking met Robopharma Overleg met de "EIK" Kennismaking switchers Bezoek baxterfabriek en robota potheek met dhr. Timmers van OPG te Sliedrecht Eten met de Sport, Training en Recreatie Commissie Gangoverleg Besturenborrel Volonté Ganggala overleg Apothekers-buluitreiking Vergadering Stichtingsbestuur Bèta Bedrijvendagen Beroependag der K.N.P.S.V. te Utrecht STOF- vergadering Overleg met de Commissie Farmaceutische Wetenschappen 'SSS' P.S.-borrel Ganggala overleg Eten met de Internetcommissie Open dag op locatie Bestuursweekend te Wassenaar Eten met de RijWielPrestatieTocht Commissie Afspraak met ABN AMRO Overleg met GLV Idun Gangoverleg Eten met de vaandeldrager Contractbespreking OPG te Staphorst OPG ouderejaarsexcursie te Staphorst Faculteitsfeest overleg

final tenminste2.qxp

14 maart 2008 17 maart 2008 18 maart 2008 19 maart 2008 20 maart 2008 21 maart 2008 22 maart 2008 25 maart 2008 26 maart 2008

27 maart 2008

28 maart 2008 31 maart 2008

1 april 2008

2 april 2008

3 april 2008

6 april 2008 7 april 2008

8 april 2008

9 april 2008

10 april 2008

14 april 2008

15 april 2008

16 april 2008 17 april 2008

Pagina 57

Overleg met de Reglementencommissie Vergadering Stichtingsbestuur Bèta Bedrijven Dagen Wetenschapsdag KNMP te Utrecht Bèta Bedrijven Dagen Ganggala overleg Bèta Bedrijven Dagen Faculteitsfeest Overleg met Idun en student-lid opleidingsbestuur Voorjaarsdag der K.N.P.S.V. te Putten Algemene Ledenvergadering Pharmaciae Sacrum Kennismaking studentlid Faculteitsbestuur Ganggala overleg Apothekersbul-uitreiking Overleg met het FVOG Real Life Game IduNacht FTO- overleg Raad van Advies Overleg met het kandidaatbestuur Algemene Ledenvergadering "Aesculapius" Overleg Carrièredagcommissie met Ebian Brill en Piter Oosterhof P.S.-borrel Eerstejaarssymposium Commissie Farmaceutische Wetenschappen Ganggala overleg Raad van Praesides te Utrecht Humanitaire Avond K.N.P.S.V. te Utrecht Overleg met de Almanakcommissie Kennismaking kandidaat-bestuur der K.N.P.S.V. High-tea met de Archiefcommissie STOF- vergadering Vrouwendag met buitenlandse besturen te Utrecht Oratie professor Van Grootheest CenE- cursus EJC- feest Overleg met de Buitenland Excursie Commissie Ganggala overleg Assessoraat naar Suikerunie Vergadering Stichtingsbestuur Bèta Bedrijven Dagen FTO- overleg Young Researchers Day der K.N.P.S.V. te Utrecht Receptie Juridische Faculteits Vereniging Openingsfeest Juridische Faculteits Vereniging Overleg met Lidia Westers College Carrousel Overleg met M-MAC Websites en Multimedia Groningen CenE- cursus Afspraak met ABN AMRO College Carrousel College Carrousel

18 april 2008

19 april 2008 21 april 2008

22 april 2008

23 april 2008 24 april 2008

25 april 2008 26 - 27 april 2008 28 april 2008 29 april 2008

30 april t/m 4 mei 2008 5 mei 2008 6 mei 2008 7 mei 2008 8 t/m 12 mei 2008 13 mei 2008 14 mei 2008

15 mei 2008 16 t/m 18 mei 2008 19 mei 2008 20 mei 2008 21 mei 2008 22 mei 2008 23 mei 2008 24 mei 2008 26 mei 2008 27 mei 2008 28 mei 2008

29 mei 2008 30 mei 2008 3 juni 2008

Overleg met Byyoursite Internet en Multimedia Services Overleg met Sweb Webdesign Webmanagement Eten met de vaandeldrager Overleg Carrièredagcommissie met Ebian Brill en Piter Oosterhof Overleg met 60 graden Webdesign Overleg met MediaCt Webinterieur Eten met het kandidaat-bestuur Gala der M.F.V. Panacea Eten en borrel met de Kascommissie Ouderejaarssymposium Commissie Farmaceutische Wetenschappen 'SSS' Eten bestuur Archigenes College Carrousel Contractbespreking CenEBankiers Pre- BEC borrel CenE- cursus College Carrousel Apothekersbul-uitreiking Raad van Quaestoren te Utrecht Gangoverleg College Carrousel Raad van Advies Batavierenrace te Enschede Batavierenrace te Enschede Overleg met de Diescommissie Eten met de Fotocommissie Ganggala overleg FTO- overleg Overleg met oudStudiecommissies Overleg met Lidia Westers Lustrumcongres der K.N.P.S.V. te Ysselsteyn Overleg met de Kascommissie STOF- vergadering P.S.-borrel Overleg met GLV Idun Ganggala overleg Buitenland Excursie te Kopenhagen FTO- dag Overleg Carrièredagcommissie met Ebian Brill en Piter Oosterhof Ganggala overleg Overleg met het opleidingsinstituut Inwerkweekend Eten met de EIK 'Docent van het Jaar'-borrel Ganggala overleg Overleg met de Kascommissie Functionarissenborrel RijWielPrestatieTocht Gangoverleg & gangeten Eten met de vaandeldrager Vergadering Stichtingsbestuur Bèta Bedrijven Dagen Algemene Verenigingen Vergadering FVOG Ganggala overleg Apothekersbul-uitreiking Voetballen tegen Docenten Jaarvergadering Pharmaciae Sacrum

11 april 2008 12 april 2008

21:10

Foliolum jaargang XXI ed V | Activiteitenlijst

4 april 2008

19-6-2008

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:13

Pagina 58

Marga van Weelden

De KNMP is de beroeps- en branche-

voorzitter van het Hoofdbestuur van de KNMP

de belangen van de leden, de branche en de

organisatie voor apothekers. Wij behartigen farmacie in het algemeen. In al onze activiteiten staat de essentiële rol van de apotheker

Vertel kort iets over uzelf

in de zorgverlening centraal. Als onderdeel

“Sinds november 2004 ben ik voorzitter van de KNMP. Daarvoor

van de totale zorgketen staan we voor een

werkte ik sinds 1979 als openbaar apotheker in Ermelo.

effectieve en patiëntgerichte farmaceutische

Om voeling te houden met de praktijk ben ik nu nog toezicht-

zorg, waarbij medicatieveiligheid en

houdend apotheker in een psychiatrisch ziekenhuis en een

kwaliteit in de branche voorop staan.

instelling voor verstandelijk gehandicapten. Het bestuurswerk is

Meer informatie: www.knmp.nl

mij thuis al met de paplepel ingegoten. Besturen geeft me het gevoel: hier gebeurt het, hier kan ik helpen een visie uit te zetten en ontwikkelingen een kant op laten gaan waarvan ik denk dat ze op zouden moeten gaan.”

Wat betekent de KNMP voor u? “In de eerste plaats de wetenschappelijke beroepsorganisatie voor alle apothekers en apotheken. De KNMP ondersteunt de apothekers in hun dagelijkse praktijk bij bedrijfseconomische vraagstukken en vooral niet te vergeten met producten die onmisbaar zijn voor het dagelijks werk in de apotheek. De KNMP is voor mij tevens de plek waar mogelijk toekomstige ontwikkelingen worden vertaald in een visie op het beroep apotheker.”

Wat is uw belangrijkste doelstelling voor de komende periode?

Lid worden van de KNMP

“Ons hoofdthema op dit moment is de positionering van de

Als student (bio)farmacie kun je kandidaatlid

apotheker in Nederland. Hiervoor is een aantal aspecten van

worden. Een kandidaat-lidmaatschap kost

belang. In iedere apotheek moet de apotheker farmaceutische

27 euro per jaar exclusief 19% BTW. Hiervoor

zorg leveren zoals deze is beschreven in de NAN, de apotheker

krijg je het apothekersvakblad PW

moet net als een huisarts worden erkend als specialist en de

(Pharmaceutisch Weekblad) toegezonden.

vergoeding moet adequaat zijn. Daarnaast is het elektronisch

Je krijgt een toegangscode tot de KNMP

patiëntendossier onmisbaar voor het leveren van goede

website (www.knmp.nl). Hierop staat een

farmaceutische zorg.”

schat van informatie, zoals de Kennisbank. Ook blijf je op de hoogte van actuele ontwik-

Waar bent u trots op?

kelingen in de farmaciebranche. Verder krijgt

“Waar ik heel trots op ben is om te zien hoe snel apothekers

je de Leden- en adressenlijst en de

nieuwe kennis weten te implementeren in hun dagelijkse

Apothekenlijst toegestuurd. Overigens, in de

praktijk. Kijk bijvoorbeeld naar de begeleiding bij eerste uitgifte.

laatste fase van je studie kun je het Informa-

Verder ben ik heel erg blij met de verankering in de nieuwe

torium Medicamentorum en het Formularium

Geneesmiddelenwet van de aanwezigheid van een apotheker in

der Nederlandse Apothekers (FNA) krijgen!

iedere apotheek en het feit dat de WGBO op de apotheker van

Redenen genoeg om een lidmaatschap aan te

toepassing is geworden.”

vragen. Telefoon 070 - 37 37 373 E-mail leden@knmp.nl

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:15

Pagina 59

Sabbaticalverslag Kelly Hollander

Maar uiteindelijk heb ik me er toen ook maar bij neergelegd dat dit kennelijk het idee was. Nu vragen jullie je waarschijnlijk af waarom ik niet gewoon teruggegaan ben naar Nederland. Hoewel dit inderdaad tot de opties behoorde, heb ik er toch voor gekozen er het beste van te maken. Want ik heb natuurlijk niet 7 maanden in Auce rondgehangen! Nee, zo snel als het weekend weer voor de deur stond werden er druk afspraken gemaakt tussen alle EVS'ers die Letland rijk is. De eerste contacten worden namelijk al gelegd tijdens de zogenaamde "on-arrival training" en daarna ontmoet je nog een heleboel meer tijdens feestjes of andere evenementen. Het EVS bestaan is een tijdelijke en vandaar is het telkens een komen en gaan van Europeese jongeren. Hoewel je eigenlijk alleen close wordt met diegenen die je van je on-arrival kent, heerst er toch een hele familiale sfeer tijdens EVS meetings.

Foliolum jaargang XXI ed V | Sabbaticalverslag

Hier ben ik weer. Het meisje dat in Augustus 2006 geen zin had om aan het laatste jaar van haar Bachelor Farmacie te beginnen en daarom een "Sabbatical year" begon te plannen. Toen nog totaal onwetend van wat mij te wachten zou staan, was dit gedurende dat cursusjaar toch steeds iets om naar toe te leven. Het plan werd elke maand steeds duidelijker tot in Juni 2007 vaststond dat ik voor 7 maanden naar Letland zou gaan als EVS'er (European Volunteering Service). Onder het "Youth in Action" programma van de Europeese Unie vertrekken EVS'ers tussen de 18 en 30 jaar voor maximaal een jaar naar het buitenland om daar vrijwilligerswerk te doen. Dit kan werken in een Nationaal Park betekenen, maar bijvoorbeeld ook werken in een crisiscentrum. Ik zou terecht komen in een jongerencentrum in het dorpje Auce, wat gesitueerd is in Zuid-Oost Letland. Hier zou ik in een flat komen te wonen samen met een Frans meisje en een Hongaarse jongen, die ergens anders in Auce zouden komen te werken. Bovendien zou ik voldoende geld ontvangen om in mijn levensonderhoud te kunnen voorzien. Prima vooruitzicht was mijn idee toen ik in September 2007 op het vliegtuig stapte. Het werd mij echter al snel duidelijk dat mijn hoop op een rustig jaartje wel erg letterlijk beantwoord zou worden. Je kon het jongerencentrum namelijk beschouwen als een soort naschoolse opvang, waar kinderen tussen de 7 en 15 jaar van docenten les kregen in bijvoorbeeld schilderen of kleien. Hartstikke leuk allemaal, maar waarom wilden ze mij daar hebben? Dit is iets wat mijn mentor mij gedurende de 7 maanden dat ik er was niet duidelijk heeft kunnen maken. Ik kwam er met het idee dat ik leuke activiteiten moest organiseren en hier ben ik in het begin dan ook druk mee aan de slag gegaan.

De puf was er echter al snel uit toen ik gewoonweg geen respons kreeg van zowel kinderen als mentor. Zelfs toen ik de basis van het Lets na een aantal maanden onder de knie begon te krijgen, zat ik nog steeds gewoon te kleien en te schilderen samen met de kinderen. En dat vond iedereen daar wel prima. Dit kwam doordat er daar geen sprake was van een team omdat iedereen nog werkt volgens het communistische principe: "Ik doe mijn werk en ik doe het goed, maar ik ga zeker niet verder kijken dan mijn neus lang is!" In het begin maakte ik me er erg druk om, want ik ben er toch zeker om een verschil te maken!

â&#x20AC;&#x153;Er w a s g een s pr ak e v an een t e am, omd at ieder een nog v o l g en s het c ommu ni s ti s che princ ipe w erktâ&#x20AC;?

Je hebt iets gemeen en dat schept toch altijd weer een band. Ik heb echt genoten van de gesprekken met mensen uit heel Europa die vaak gingen over de verschillen en overeenkomsten tussen de verschillende culturen. Echt mooi om op deze manier meer over mijn eigen te leren!

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:15

Pagina 60

Ook gaf EVS mij de kans vrijwel kostenloos de buurlanden Estland, Litouwen en Rusland te bezoeken. De deuren van de plaatselijke EVS'ers stonden namelijk altijd voor ons open! En betere gidsen kun je je ook niet wensen.

“Vlooien, muiz en en s tink end w at er z ijn hel em aal niet z o er g, al s j e het m aar s amen deelt” Wat mijn verblijf ook dragelijker maakte was dat ik een erg gezellige flat had en dat ik goed kon opschieten met mijn huisgenoten. Vlooien, muizen en stinkend water zijn helemaal niet zo erg, als je het maar samen deelt. Het was voor mij ongelofelijk om te zien hoe snel ik me aanpaste aan de Letse cultuur en hoe ik vanuit niets een compleet nieuw leven voor mezelf had opgebouwd! Dit merkte ik vooral tijdens de bezoekjes vanuit Nederland. Dingen die mij allang niet meer verbaasden, waren toch niet zo normaal voor mijn familie en vriend. Het overmatige alcoholgebruik door een groot deel van de bevolking en de schaars geklede dames bijvoorbeeld. En hoewel de Baltische staten sinds 1991 onafhankelijk zijn, de nog steeds merkbare communistische inslag. De Letten zijn een erg terughoudend volk en het duurde dan ook maanden voordat ik fatsoenlijk contact had met een aantal locals. Maar zo tegen het einde van mijn EVS tijd had ik hierdoor wel het idee dat ik een plaats in deze samenleving begon in te nemen.

Zo kwam het er uiteindelijk toch nog toe dat ik met tranen op het vliegveld in Riga stond om afscheid te nemen van een leven dat ik nooit meer zal beleven en waar de mensen thuis zich geen voorstelling van zouden kunnen maken. Letland was als een droom, maar ik ben blij dat ik weer in de realiteit ben ontwaakt. Een leven van niets doen, norse gezichten en maandenlange sneeuw bleken toch niet echt mijn ding. Maar toch zou ik het allemaal opnieuw hebben gedaan als ik de kans had. Toekomstige EVS'ers zou ik alleen wel op het hart willen drukken van te voren niet te veel verwachtingen te hebben van het daadwerkelijke vrijwilligerswerk. Ik bleek namelijk verreweg van de enige EVS'er te zijn waarbij dit vies is tegengevallen…

Foliolum jaargang XXI ed V | Sabbaticalverslag en Waar is Wim?

Waar is Wim???

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:15

Pagina 61

Het beeld van de apotheker Janneke Schermers, Tweede Kamerlid namens CDA Geïnterviewd door Tonnis Jan Kruizinga

In deze rubriek in het Foliolum proberen we het imago van de apotheker zo goed mogelijk weer te geven. In de samenleving wordt vaak negatief gesproken over de apothekers. Ze zouden te veel verdienen, veredelde winkeliers zijn en de receptregelvergoeding misbruiken. Als vierde is de zorgverzekeraar aan de beurt, die aan de hand van door ons aangeleverde stellingen en vragen reageerde.

Kunt u zich misschien voorstellen en aangeven hoe u bent betrokken bij de farmaceutische wereld? Ik ben Janneke Schermers: van huis uit gynaecoloog, dit heb ik 11 jaar gedaan. Daarna heb ik voor een korte periode in de farmaceutische industrie gewerkt bij Organon. Vervolgens heb ik gewerkt als inspecteur voor de gezondheidszorg en sinds december 2006 zit ik in de tweede kamer voor het CDA.

Als gynaecoloog had ik te maken met de ziekenhuisapotheker, dit was in Lelystad. Hier heb ik ook goede ervaringen mee. Bij Organon was ik betrokken bij het FarmacoTherapeutisch Overleg. Vanuit de farmaceutische industrie werden pogingen gedaan om invloed uit te oefenen op het FTO.

Om goed een vergelijking tussen verschillende meningen te kunnen leggen, leggen we u een aantal stellingen voor.

Apothekers zijn veredelde winkeliers Het oude beeld van de apotheker is echt de vijzel en dat beeld is nu weg. Het beeld van iemand die bezig is met medicijnen bereiden is weg. Ik denk dat nu vooral medicijnbewaking belangrijk is. Voor de klant is dit onzichtbaar en ik vind dat dit beter naar voren gebracht moet worden. Apothekers vallen nu onder de WGBO (Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst). Ze zijn dus actief zorgverlener. Het is goed voor de patiëntveiligheid als de patiënt zijn of haar medicijnen in één apotheek haalt. Hiermee wordt zorg meer overzichtelijk en individueler. Ik vraag me af of het duidelijk zou zijn voor de patiënt als

Als Inspecteur voor de Gezondheidszorg had ik een sterk controlerende functie. Er was bijvoorbeeld een zaak en die kwam ook in de openbaarheid, dus mag ik erover praten. In capsules waar een lichte dosering sedativa in had gemoeten was als vulling methadon terecht gekomen, met als gevolg het overlijden van de patiënt. Een leerling apothekersassistent had per ongeluk de verkeerde pot gepakt. Niemand snapte dat de patiënt ziek was, weer iets opknapte en kwam te overlijden twee dagen nadat hij van de IC was overgeplaatst naar de gewone afdeling, waar hij weer het beheer kreeg over zijn eigen medicijnen. Zijn vrouw en moeder namen ook wat van zijn pillen om rustig te blijven tijdens de begrafenis. Ook zij kwamen op de IC van ziekenhuis terecht. Pas toen werd de link gelegd naar de capsules. Dit heeft o.a. te maken met de houding van de leerling apothekersassistent. Ik heb met haar gesproken en ik vroeg waarom zij

graag apothekersassistent wilde worden. Ze antwoordde dat ze het zo leuk vond om met mensen te praten! Dat is natuurlijk absoluut geen goede motivatie.Deze zaak is uiteindelijk een rechtszaak geworden, waarin ook de apotheker werd aangeklaagd. Hij had wel gezien dat het gewicht van de capsules niet helemaal klopte, maar hij liet ze doorgaan. Hij is veroordeeld zonder oplegging van straf.

Foliolum jaargang XXI ed V | Beeld van de apotheker

Ik heb veel ervaring in de farmacie. Allereerst natuurlijk als burger. Ik woon in Bunnik en daar is een hele goede apotheker. Vorig jaar heb ik mijn moeder verloren en zijn er erg veel fouten gemaakt door het ziekenhuis en de plaatselijke apotheker. Er was een erg slechte communicatie. Mijn moeder sliep overdag en 's nachts was ze constant wakker, doordat de tijd van inname van haar medicijnen was veranderd.

Foliolum jaargang XXI ed V | beeld van de apotheker

final tenminste2.qxp 19-6-2008 21:16 Pagina 62

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:17

Pagina 63

de chronische medicijnen uit de Centrale Apotheek komen. En de rest van de medicatie uit de 'eigen' apotheek. Ik heb hier Kamervragen over gesteld. Continuïteit van de zorg is belangrijk. patiëntendossier helpt daarbij, maar ik vind het daarnaast goed als iemand zoveel mogelijk één apotheek heeft en dus niet zijn medicatie van twee apotheken betrekt.

Indicatie moet op het recept worden vermeld Daar ben ik heel aarzelend over. Ik vind dat het de drempel tot consulteren van de arts kan verhogen. Bijvoorbeeld als op het recept 'gonorroe' staat. Dit gaat naar de assistent en iedereen binnen zo'n apotheek krijgt dit te zien. Zeker binnen kleine gemeenschappen is dit mogelijk gevaarlijk. Dit komt de privacy niet ten goede. Ik ben hier erg aarzelend over. Ik denk ook dat het de drempel om naar de huisarts te gaan zal verhogen.

De apotheker is samen met artsen verantwoordelijk voor patiëntenzorg en moet samen met artsen een behandelplan maken en de zorg op elkaar afstellen

Apothekers krijgen overbetaald ten koste van de patiënt Ik denk wel dat toen kortingen en bonussen nog in de kolom waren dat waar was. Maar daar is nu steeds minder sprake van.

Kortingen en bonussen moeten worden afgeschaft Ik vind dat ze eruit moeten, maar wel met een redelijk tarief voor de apotheker. Het moet een kostendekkend tarief zijn.

Over het tarief van de KNMP kan ik niets zeggen, hier moeten de adviesorganen naar kijken. De KNMP heeft een brief gestuurd naar alle Kamerleden en ik zal de minister vragen om commentaar te leveren. Ik kan nu niet zien of dit reëel is of niet.

Internetfarmacie is een opkomend fenomeen en kan de kosten drukken. Wat is uw mening over deze ontwikkeling? Hier heb ik ook al vragen over gesteld. Ik denk dat dit niet bevorderend is voor de patiëntveiligheid. Ik heb ook vragen gesteld over slaapmiddelen op Marktplaats. De huisarts zegt bijvoorbeeld dat de patiënt moet stoppen met een medicijn, maar de patiënt kan dit via internet dan zo bestellen. Het is moeilijk om hier vat op te krijgen, maar dit moet wel gebeuren. Ik ben er tegen.

Wat zijn de taken van een apotheker en wat hoort thuis in de apotheek? Het op recept afleveren van het goede geneesmiddel, waarbij geneesmiddelbewaking en voorlichting over de interacties ook bij hoort. Waarbij afspraken zijn gemaakt tussen arts en apotheker wie de informatieplicht heeft. En of hier nog OTC verkoop plaatsvindt vind ik niet zo belangrijk. Tegen medische hulpgoederen heb ik verder geen bezwaar. In

ons laatste nummer besteden we aandacht aan de toekomst van de farmacie, hoe ziet u de toekomst van de farmacie voor zich en wat is uw ideaalbeeld? Een apotheker die met plezier en toewijding het vak kan uitoefenen met een reëel tarief. Iedere patiënt heeft zijn eigen apotheek. De apotheek is geheel verantwoordelijk voor het farmaceutische deel van de zorg. Het oude idee van: er is er een arts die de indicatie stelt en de apotheker zorgt voor de bewaking, is voor mij een belangrijk principe.

63 01

Foliolum jaargang XXI XX ed edIIV | |Persoonlijkheidsstoornissen Beeld van de apotheker

Ja, deze zijn samen verantwoordelijk voor patiëntenzorg. Ze moeten alleen wel de zorg op elkaar aanpassen en goed communiceren. Mijn zorg met de WGBO is dat er geen duidelijke afspraken worden gemaakt hoe het zit met de verantwoordelijkheid tussen de arts en de apotheker. Als er een medicijn wordt voorgeschreven maar niet wordt opgehaald, wie is er dan verantwoordelijk? Dit moet in elke persoonlijke situatie geregeld worden. De oplossing zou hier zijn om duidelijk af te spreken wie wat doet. Wie geeft de voorlichting over de bijwerkingen? Er moeten duidelijke afspraken worden gemaakt.

Het door het KNMP voorgestelde tarief van 8,25 per receptregel?

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:17

Pagina 64

Onderzoek belicht Samuel Teng

Transdermale Iontoforese van een Dopamine Agonist voor de behandeling van de ziekte van Parkinson In Agustus 2007 ben ik aan mijn onderzoeksproject begonnen bij de vakgroep Farmacochemie in Groningen, onder de leiding van Prof. Ben Westerink en Dr. Durk Dijkstra. De vakgroep Farmacochemie houdt zich vooral bezig met het synthetiseren van stoffen die op het Centrale Zenuwstelsel werken.

Foliolum jaargang XXI ed V | Onderzoek belicht

Het onderzoeksproject waar ik nu mee bezig ben, is een onderdeel van het PhD project van Drs. Jeroen de Graan. Het gaat over de transdermale iontoforese van dopamine agonisten voor de behandeling van de ziekte van Parkinson. Tijdens deze onderzoeksfase ben ik vooral bezig geweest met de synthese van een dopamine agonist, 8-hydroxy-(di-propylamino)-chroman (8-OH-DPAC) (figuur 1).

minerge neuronen is tot nog toe onbekend, ook al bestaat de hypothese dat de ziekte door de combinatie van verschillende factoren ontstaat, zoals leeftijd, genetische factoren en blootstelling aan bepaalde toxins (MPTP).

BEHANDELING VAN DE ZIEKTE VAN PARKINSON Tot nog toe is er geen curatieve therapie voor de ziekte van Parkinson en de symptomatische behandeling bestaat uit neurochirurgie en farmacotherapie. Neurochirurgie (zoals pallidotomy, thalamotomy, and bilateral deep brain stimulation) is in staat om de symptomen zoals tremor te verminderen. Maar deze ablatieve procedures zijn geassocieerd met veel risico's zoals intra craniale bloedingen en infectie. Voor de farmacotherapeutische behandeling is levodopa (L-Dopa) nog steeds de gouden standaard. Maar omdat chronische behandeling met L-dopa gelimiteerd is door de lange termijn complicaties (zoals dyskinesia, 'rapid on-off' fenomeen), is er de neiging om de behandeling met L-Dopa zo lang mogelijk uit te stellen en te proberen met andere geneesmiddelen te beginnen, zoals dopamine agonisten. Dopamine agonisten zijn stoffen die de activiteit van post-synaptische dopamine receptoren stimuleren en de werking van endogeen dopamine als het ware nabootsen.

TRANSDERMALE IONTOFORESE

Figuur 1 Chemical structures of (S)-Rotigotine, (S)- 5-OH-DPAT and 8-OH-DPAC ZIEKTE VAN PARKINSON De ziekte van Parkinson is een chronische, progressieve, neurodegeneratieve ziekte van het Centrale Zenuwstelsel, die gekenmerkt is door symptomen zoals tremor, bewegingsstijfheid (rigiditeit) en onvermogen tot bewegen (hypokinesia). Deze symptomen zijn veroorzaakt door geleidelijke degeneratie van dopaminerge neuronen in de substantia nigra pars compacta (SNpc) in de hersenstam, gecombineerd met de depositie van Lewi bodies in overgebleven neuronaal cytoplasma. Uiteindelijk leidt dit tot depletie van dopamine in de striatum. De echte oorzaak van deze degeneratie van dopa-

Transdermale iontoforese is een methode om het transport van hydrofiel en geladen moleculen (in dit geval dopamine agonisten) door de huid (stratum corneum) heen te verhogen met behulp van een kleine elektrische stroom (ongeveer 0,5 mA/cm2). Deze methode wordt toegepast om hepatische first-pass effect te omzeilen. Bovendien met deze methode kunnen de patiĂŤnten zelf de benodigde dosis bepalen en toedienen afhankelijk van de behoefte. Om de fysische en chemische eigenschappen van de dopamine agonisten te verbeteren, wordt een dipeptide gekoppeld aan de dopamine agonisten, zodat ze positief geladen zijn bij de pH van de huid (pH=7,4) waardoor de oplosbaarheid van dopamine agonist wordt verbeterd en het transport wordt verhoogd.

SYNTHESE VAN DE DOPAMINE AGONIST De vakgroep Farmacochemie Groningen heeft in de laatste jaren veel verbindingen gesynthetiseerd waaronder potente dopamine agonisten zoals (S)-Rotigotine (NeuproÂŽ).

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:17

Pagina 65

Tijdens deze onderzoeksfase ben ik vooral betrokken geweest bij de synthese van 8-OH-DPAC. 8-OH-DPAC is eigenlijk een oxygen-isostere van 5-OH-DPAT en het is gekarakteriseerd als D2-agonist, dat belangrijk is voor het anti-parkinson effect. Verder is bekend dat de (-)enantiomeer de potente isomeer van 8-OH-DPAC is. De synthese van 8-OH-DPAC bestaat uit vele stappen zoals in de literatuur gepubliceerd.

RESULTAAT Het is gelukt om het racemisch of (+/-)- 8-OH-DPAC te synthetiseren na veel reactiestappen met redelijke

opbrengst. De resolutie is ook bijna helemaal gelukt en aangetoond op een HPLC-systeem (chirale kolum). Verdere stap is om de dipeptide te koppelen aan 8-OHDPAC en te testen (in vitro en uiteindelijk in vivo). Kortom: tijdens mijn onderzoeksfase heb ik veel geleerd, vooral over de organische chemie en analyse methode. Het is jammer dat ik niet tot het eind (koppelen van dipeptide en het testen (in vitro)) kan doen. Maar ik ben erg blij dat ik dit heb gedaan en zover ben gekomen. Graag wil ik uiteindelijk iedereen die mij geholpen heeft bedanken, vooral mijn begeleider (Drs. Jeroen de Graan) en Dr. Durk Dijkstra.

Foto : mijn begeleider (Drs. Jeroen de Graan) en ik (Samuel Teng)

Foliolum jaargang XXI ed V | Farmacie in de toekomst

Bas & Sil

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:18

Pagina 66

Foliolum jaargang XXI ed V | Redactiecommissie in de toekomst

Redactiecommissie in de toekomst “Yeah, write” Lieve Janneke, Je was al één van mijn beste vriendinnen en afgelopen jaar ook nog eens mijn commissiegenoot. Je was bij vergaderingen degene met het meeste realiteitsgevoel en zonder jou was het Foliolum af en toe doorgedraaid. De uitspraak ‘oh, dat is niet zo mooi’ zal ons allemaal direct aan jou doen denken. Ik hoop dat jij later (als je weer in Grolle woont, met een bebrilde achterhoeker en vijf kinderen, op een mooie boerderij naast een café) bij 20 gemiste oproepen op je telefoon, je weer even aan de Redactiecommissie denkt. Maar eigenlijk hoop ik dat ik je dan niet lang geleden nog gesproken heb.

Lieve Tonnis, jij hebt het soms wel zwaar te verduren gehad. Met vier dames die het beter weten (wat betreft opscheppen) en Pieter kon je het niet snel goed doen. Maar met je fantastische sterke verhalen, je interview capaciteiten, je altijd kritische blik en creatieve ideeën was je absoluut onmisbaar voor het Foliolum. Ik hoop dat je in de toekomst (als belangrijk - beetje warrige politicus en vader van vier kinderen waarmee je af en toe een ‘onderstebovenfoto’ neemt) bij het opscheppen altijd nog even terug zult denken aan de Redactiecommissie en zes gelijke porties opschept.

Lieve Linda, toen ik je vroeg om deel te nemen in de Redactiecommissie kende ik je eigenlijk nauwelijks en nu zie ik je heel wat vaker dan alleen de maandagavond. Hoewel we je in het begin moesten delen met de SSS en later met de KNPSV, heb je ontzettend veel gedaan voor het Foliolum. Naast vergaderingen ontregelen met Tonnis, was je ook erg goed in de financiën. Ik hoop dat je later (als je als ziekenhuisapotheker in Utrecht woont in een mooi huis met kippen - en af en toe een mol - met de man van je leven en drie rappratende kinderen, met wie je in New York de marathon gaat lopen) bij het zien van een advertentie nog even aan de Redactiecommissie denkt.

Lieve Laurien, het vergde wat overtuigingskracht om jou bij de commissie te krijgen, maar het is me/Joost gelukt. Jouw snelschrijftalent hadden we ook echt niet kunnen missen met de vele interviews die we afgenomen hebben. Ik hoop dat je later (als je getrouwd bent met een fantastische kerel, twee zoontjes hebt, genaamd Bas en Sil en weer in Twente woont) bij het langskomen van een lange regenjas nog even aan de Redactiecommissie denkt. Waarschijnlijk met de gedachte: ‘Waar sloeg die lange regenjas ook al weer op??’

Lieve Pieter, jij bent het afgelopen jaar absoluut de sfeermaker geweest. Jouw verhalen over je reisjes, je avonturen, je vrienden en je muziek verveelden nooit. Je uitleg van het spel ‘Weerwolven’ aan de commissies werd elke keer weer warriger, maar daardoor niet minder vermakelijk. Dankzij jou spreekt nu elk commissielid keurig ABN en is het Foliolum nagenoeg spelfoutloos. Ik hoop dat je later (als je als kinderloze suikeroom je neefjes in slaap sust met je saxofoon) je bij het horen van Gregoriaanse gezangen uit de kerk naast je huis weer even aan de Redactiecommissie denkt.

Janneke, Linda, Laurien, Tonnis Jan en Pieter, bedankt!

final tenminste2.qxp

19-6-2008

www.synthon.com

21:19

Pagina 67

final tenminste2.qxp

19-6-2008

21:19

Pagina 68

Nummer 1 in distributie

Telefoon 046-4203900, www.mosadex.nl