Oktober2013 by Pharmaciae Sacrum

Double Trouble

Bij MSD werken wij mee aan een gezonde wereld. Hoe? Door innovatieve geneesmiddelen en vaccins te ontwikkelen en te verstrekken aan mensen over de hele wereld. Samen met gezondheidspartners bieden we toonaangevende oplossingen waarmee we het leven van miljoenen patiënten verbeteren. We luisteren goed naar patiënten, artsen en onze andere partners en

Not just healthcare.

anticiperen op hun behoeften.

Wij vinden dat het ook onze verantwoordelijkheid is om onze geneesmiddelen en vaccins bij de mensen te krijgen die ze nodig hebben, ongeacht waar ze wonen en of ze er geld voor hebben. Om dit te verwezenlijken hebben we vele verreikende programma’s en samenwerkingsverbanden opgezet. Meer informatie vind je op onze website msd.nl.

Foliolum Editie 1

Oktober 2013

Redactioneel

Jaargang 27

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” in samenwerking met het Universitair Centrum voor Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen

Waarom alcohol vanaf je 40e goed voor je is Vijf vragen over... Alcohol, p. 18

Is afvallen zinloos?

Kort Wetenschappelijk, p. 14

Redactioneel

Tweelingen als bron van informatie

5 Praesides 6 Twee weten meer dan één: tweeling onderzoek is een goudmijn 10 Perfan vs. Perfalgan: mix-ups in de apotheek 14 Kort wetenschappelijk 16 Hedy’s Historische Hoekje 17 Activiteitenagenda 18 Vijf vragen over... Alcohol

Twee weten meer dan één, p. 6

Facultair

21 Student in het Buitenland 24 Afgestudeerden 25 Promotie 26 PhD & Student 28 Alumnus

Pharmaciae Sacrum

29 P.S.-Activiteiten 32 Fotopagina 34 Commissies 36 Eten met... de Almanakcommissie 38 Puzzel

Double Trouble

Bestel je boeken dus goedkoop en snel via www.psgroningen.nl

Praesides

Met heksen hebben we tegenwoordig gelukkig weinig van doen. Met double trouble des te meer. De meeste studenten zullen het wel herkennen: een avond iets te lang in de kroeg blijven hangen, iets te veel gedronken, en opeens weet je niet meer welke fiets van jou is: de linker of de rechter? Ze lijken dan ook zo op elkaar… Dubbel zien, oftewel diplopie, is een mogelijk neveneffect van een teveel aan alcohol. Dit en meer interessante weetjes over alcohol vind je in de nieuwe rubriek ‘Vijf vragen over…’. Double trouble speelt ook een rol in de apotheek. Perfan® en Perfalgan® lijken qua naam sterk op elkaar, maar zijn twee totaal verschillende stoffen. Ondanks alle controles, kunnen dit soort verwisselingen alsnog plaatsvinden. In deze editie van het Foliolum gaan we hier dieper op in. Gelukkig betekent double niet per definitie altijd trouble. Het kan ook erg nuttig zijn: tweelingonderzoek kan nieuw licht werpen op de erfelijke aanleg van niet alleen ziektes, maar ook van bijvoorbeeld het karakter. In dit nummer besteden we uitgebreid aandacht aan tweelingonderzoek. Kortom, ook in zijn 27e jaargang biedt het Foliolum nog genoeg leesplezier! En mocht je het blad uit hebben, lees het dan gerust nog een keertje. Even dubbelchecken of je niets gemist hebt.

Je eigen kinderen niet uit elkaar kunnen houden, hoe erg is dat! Geef je ze dezelfde kleding? Hoe doe je het met voeden? Twee tegelijk? En neem je een kinderwagen met zitjes naast, of achter elkaar? Een tweeling wordt vaak als eenheid gezien, maar zijn ze dat wel? Eeneiige tweelingen hebben vaak een identiek uiterlijk en altijd hetzelfde DNA. Toch treden er ook vaak problemen op door een verschil in karakter, het gelijke uiterlijk of gelijke achternaam en geboortejaar.

Redactioneel

Double, double toil and trouble. Iedereen die zich op de middelbare school door Shakespeare’s Macbeth heeft moeten worstelen, herkent deze zin: de drie heksen geven hiermee al vrij snel duidelijk aan dat ze weinig goeds in de zin hebben. En inderdaad: niet veel later blijken ze Macbeths ondergang te voorspellen. Trouble indeed.

De meest ongewone double trouble uit de geschiedenis die ik me zo voor de geest kan halen, is de ruzie tussen de tweeling Romulus en Remus. De nakomelingen van Aeneas kregen onderling ruzie over wie de heerser van de gestichte stad zou worden en wie de naam van de stad mocht bedenken. Romulus vermoordde uiteindelijk zijn tweelingbroertje Remus en gaf de stad de naam Rome. In de farmaceutische wereld speelt double trouble ook regelmatig een rol bij problemen in de apotheek. Vaak worden fouten gemaakt bij de uitgifte aan een tweeling. Om deze reden zorgen apothekers tegenwoordig in hun systeem voor een extra melding wanneer ze een geneesmiddel uitgeven aan een tweeling. Assistenten zullen dan bedachtzamer zijn bij de uitgifte van het geneesmiddel. In deze editie van het Foliolum kun je meer lezen over verwisselingen in de apotheek en hoe deze eventueel voorkomen kunnen worden. Dit is het eerste Foliolum van het nieuwe studiejaar en de commissie heeft veel wilde plannen om het Foliolum aantrekkelijker te maken. Ik wens u veel leesplezier en ik hoop dat u tijdens het lezen van dit geheel nieuwe Foliolum dubbel zo veel leesplezier heeft.

Namens de 27e Redactiecommisse ‘Getikt’,

Namens het 132e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”,

Boy van Basten h.t. praeses

Rik Beernink h.t. praeses

Double Trouble

Redactioneel

Twee weten meer Tweelingenonderzoek dan één is een goudmijn Als eeneiige tweelingen veel overeenkomsten vertonen bij een bepaald gedragsprobleem, en twee-eiige tweelingen niet, dan is dat een sterke aanwijzing dat dit probleem een genetische basis heeft. Ons gedrag wordt deels erfelijk bepaald en deels door de omgeving. Meestal is het moeilijk om erachter te komen wat voor rekening komt van de genen en wat van de omgeving. Dat kan dramatische gevolgen hebben. In de jaren vijftig werden psychiaters nog opgeleid met het idee dat autisme werd veroorzaakt door de ‘ijskastmoeder’: een moeder die haar kind te weinig warmte gaf. Inmiddels weten we dat autisme een biologisch bepaalde stoornis is, en dat moeders van autistische kinderen zich mogelijk anders gedroegen tegenover hun kind omdat ze, bewust of onbewust, reageerden op het afwijkende gedrag van hun kind. Menig moeder werd destijds dus volkomen onterecht een schuldgevoel aangepraat. Om de invloeden van genen en omgeving uit elkaar te rafelen, zijn tweelingen ideale proefpersonen. Eeneiige tweelingen om precies te zijn, omdat zij precies dezelfde genen hebben en meestal ook in dezelfde omgeving opgroeien. Twee-eiige tweelingen omdat ze gedeeltelijk verschillende genen hebben – net zo verschillend als die van twee gewone kinderen van dezelfde ouders. Maar ook zij worden meestal in dezelfde omgeving opgevoed, en vormen zo de ideale controlegroep. Als eeneiige tweelingen namelijk veel overeenkomsten vertonen bij een bepaald gedragsprobleem, en twee-eiige tweelingen niet, dan is dat een sterke aanwijzing dat dit gedragsprobleem een genetische basis heeft. Tweelingenregister Samen met Ko Orlebeke richtte Dorret Boomsma eind jaren tachtig het Nederlands Tweeling Register op. De bedoeling was om een grote groep tweelingen en hun familieleden te vragen zich in te schrijven voor wetenschappelijk onderzoek naar de ontwikkeling van de

Foliolum oktober 2013

Prof. dr. Dorret Boomsma (1957) is hoogleraar biologische psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze studeerde psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en promoveerde daar ook. Boomsma onderzoekt de genetica van menselijk gedrag en gebruikt daarbij vooral onderzoek naar een- en twee-eiige tweelingen, die jarenlang worden gevolgd. Ze is mede-oprichter van het Nederlands Tweelingen Register. In 2001 won ze de NWO- Spinozaprijs, de hoogste wetenschappelijke onderscheiding in Nederland. hersenen, intelligentie, gedragsproblemen van kinderen, gezondheid en leefgewoonten, angst en depressie, persoonlijkheid en veroudering. Het vinden van een grote groep tweelingen is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. Boomsma: ‘Als promovenda deed ik in de jaren tachtig onderzoek naar risicofactoren op harten vaatziekten bij tweelingen en hun ouders. Met hulp van de gemeente Amsterdam had ik 160 gezinnen gevonden met twee- of drielingen. Ik besefte dat als ik na mijn promotie door wilde met onderzoek in de gedragsgenetica, een veel groter aantal tweelingen nodig was. Mijn promotor Ko Orlebeke had toen een goed idee. Zijn buurman was directeur van de Felicitas-dienst; de dienst die op huisbezoek gaat bij pasgeborenen. Orlebeke vroeg zijn buurman om een folder over het tweelingenonderzoek achter te laten bij alle meerlingen die zijn dienst bezocht. Dat was een goed begin. Later heeft een ondernemende studente alle gemeenten in Nederland aangeschreven om mee te zoeken naar tweelingen. En zo is het tweelingregister in 1987 begonnen.’

leven hun invloed laten gelden. Vaak tussen het tweede en derde levensjaar.’ Aantonen dat er een erfelijke component van bepaald gedrag is, is een begin. In het afgelopen decennium is Boomsma met haar onderzoeksgroep ook gaan onderzoeken om welke genen het gaat. Zo identificeerden ze een nieuw gen dat betrokken is bij depressie. ‘We hopen dat we daarmee een beter inzicht krijgen in hoe depressie in de hersenen tot stand komt.’

Redactioneel

Vragenlijsten Ruim twintig jaar later bestaat het register uit dertigduizend tweelingen die vanaf de geboorte zijn gevolgd. Daarnaast doen ook nog 22.000 volwassenen mee: tweelingen met familieleden en partners. Hoewel ook in Scandinavië, Engeland en Australië tweelingenregisters voor onderzoek bestaan, is het unieke van het Nederlands Tweelingen Register dat de tweelingen vanaf de geboorte worden gevolgd en er iedere twee tot drie jaar gegevens worden verzameld over gezondheid en gedrag. De ouders en leerkrachten van jonge meerlingen vullen om de paar jaar vragenlijsten in. Als de tweelingen veertien jaar of ouder zijn, krijgen ze zelf vragenlijsten toegestuurd (evenals hun broers en zussen). Aan volwassen tweelingen wordt bovendien gevraagd of hun partners en kinderen willen meedoen. Deelnemers worden soms ook uitgenodigd voor lichamelijk onderzoek, het afnemen van bloed of het scannen van de hersenen. Het tweelingenonderzoek heeft al meerdere unieke resultaten op cognitiegebied opgeleverd. Boomsma: ‘Zo hebben we IQ- en andere cognitieve prestaties van een- en twee-eiige tweelingen onderzocht toen ze 5, 7, 10, 12 en 18 waren. Op jonge leeftijd bleken deze prestaties vooral afhankelijk te zijn van de ouderlijke omgeving. We vonden nauwelijks verschillen tussen een- en twee-eiige tweelingen die afkomstig zijn uit vergelijkbare ouderlijke milieus. Maar vanaf het twaalfde levensjaar gaat de invloed van het ouderlijke milieu grotendeels verdwijnen en worden de genetische factoren bepalend. Dat is een overtuigend effect.’ Om het in cijfers uit te drukken: op vijfjarige leeftijd blijkt niet meer dan dertig procent van de intelligentieverschillen genetisch bepaald, maar op vijftigjarige leeftijd is dat gestegen naar tachtig procent. ‘Aan de andere kant,’ vervolgt Boomsma, ‘is gebleken dat erfelijke factoren die tot emotionele problemen leiden – zoals angst, depressie en hyperactiviteit – juist al vrij vroeg in het

Grote betrokkenheid Wat zijn de reacties van de tweelingen, die vaak jarenlang meedoen aan de onderzoeken? ‘Jaarlijks sturen we alle deelnemers een nieuwsbrief om ze op de hoogte te houden van de resultaten van ons onderzoek’, vertelt Boomsma. ‘Daarnaast geven we op de website zo veel mogelijk informatie over ons onderzoek.’ Van de kant van de tweelingen en hun familieleden, komen veel vragen en reacties binnen. Sommigen laten weten dat ze het leuk

Double Trouble

Redactioneel

vinden dat ze door het invullen van een vragenlijst beter over hun eigen gedrag gaan nadenken. Anderen vinden de vragenlijst te lang. Geregeld komen ook ernstige vragen binnen: ‘Mijn tweelingbroer heeft een hersentumor. Hoe groot is de kans dat ik er ook een ontwikkel?’. Of: ‘Is het verstandig om mijn tweelingkinderen in twee verschillende klassen te plaatsen?’ ‘Die vragen beantwoorden we allemaal’, zegt Boomsma. Het beantwoorden van alle vragen kost veel tijd. Soms wordt er overlegd met een arts, psychiater, of andere deskundige om te kijken wat het beste antwoord is. Dat gebeurt dan allemaal in de vrije tijd, want welke goudmijn het tweelingenregister ook is voor de wetenschap, het wordt helaas nog steeds niet structureel financieel ondersteund. En dus hangt, net als bij de start van het tweelingenregister ruim twintig jaar geleden, nog steeds veel af van de belangeloze inzet van medewerkers en van vrijwilligers (vooral moeders van tweelingen) en de extra uren die ze willen draaien. In 2009 publiceerde Boomsma samen met collega’s een fMRI-onderzoek naar de rol van genetische factoren bij hersenprocessen die zijn betrokken bij numerieke geheugentaken.

Aan het onderzoek deden dertig proefpersonen mee, bestaande uit tien eeneiige tweelingen, elk met een broer. Zij voerden de taken uit terwijl ze in een hersenscanner lagen. Normaal worden hersenscans van verschillende proefpersonen gemiddeld om te zien welke gebieden bij iedereen oplichten tijdens het uitvoeren van een bepaalde taak. Hier werd juist gekeken naar de verschillen tussen de proefpersonen. Boomsma: ‘Zo ontdekten we dat juist in de hersenengebieden waar de individuele verschillen het grootst zijn, de genetische invloed groter is dan in de gebieden die bij iedereen oplichten. Eeneiige tweelingen gebruiken vaker hetzelfde gebied dan hun broers.’ De hoogleraar biologische psychologie denkt dat dit effect veel wijderverbreid is, en dat zou belangrijke gevolgen kunnen hebben voor het wetenschappelijk onderzoek. ‘Als je wilt weten wat het gevolg is van een bepaalde genafwijking op gedrag, en je vraagt je af in welke gebieden van het brein je moet zoeken, dan moet je dus niet alleen kijken naar de hersendelen die bij iedereen oplichten, maar juist ook naar die hersendelen die bij het ene individu wel en bij het andere niet oplichten.’

Twee voor de prijs van één Het aantal meerlinggeboorten in Nederland daalt gestaag sinds 2003. Dit komt voornamelijk doordat tegenwoordig bij IVF-behandelingen vaak maar één eicel wordt teruggeplaatst. Volgens de meest recente gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn er in 2012 2.893 tweelingen geboren, waarvan 993 met twee jongens, 933 met twee meisjes en 967 met een jongen en een meisje. Het aantal drie(-plus)lingen is fors lager: in 2009 waren dit er slechts 44. In 2002 werd een record bereikt van circa 3.700 tweelinggeboortes. Voor het aantal drie(plus)lingen is dit record in 1991 al behaald: toen werden er 124 drie(-plus)lingen geboren. Er zijn een aantal factoren die de kans op een tweeling vergroten. Zo hebben vrouwen ouder dan 35 jaar maar liefst een drie keer zo grote kans op het krijgen van een tweeling dan vrouwen van bijvoorbeeld 20 jaar. Daarnaast is de kans op een tweeling ook verhoogd wanneer de moeder van Afrikaanse afkomst is, groter en zwaarder is dan gemiddeld of wanneer de moeder in het verleden al eens een kind heeft gekregen. In Nederland wordt er gemiddeld één tweeling geboren op elke 80 bevallingen. Zonder vruchtbaarheidsbehandeling is de kans op een drieling 1 op de 6.400 bevallingen. De kans op een vierling is al een stuk kleiner: 1 op 512.000 bevallingen. Vier nog niet genoeg? Dan moet je veel geluk hebben: slechts 1 op de 40.960.000 bevallingen resulteert in een vijfling. Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek

Foliolum oktober 2013

Drink met mate Een recent voorbeeld van tweelingonderzoek betreft alcohol. Alcoholmisbruik en een verhoogde alcoholconsumptie bij volwassenen hangen samen met de leeftijd waarop begonnen wordt met alcoholgebruik, maar het is nog niet duidelijk hoe. Daarom hebben onderzoekers vragenlijstgegevens verzameld bij tweelingen tussen de 18 en 80 jaar uit het Nederlands Tweelingen Register. Binnen eeneiige tweelingparen werden tweelingen die vroeg waren begonnen met drinken vergeleken met hun broer of zus die later was begonnen. Hierbij werd onder andere gekeken naar de mate van alcoholgebruik en kwalijke gevolgen zoals aantal intoxicaties en alcoholmisbruik/-afhankelijkheid.

Redactioneel

Steeds grotere groepen Omdat het individuele effect van een gen vaak klein is, zijn grote aantallen proefpersonen nodig om de effecten van een enkel gen op gedrag aan het licht te brengen. Er is dus een trend om steeds grotere groepen bij het gedragsonderzoek te betrekken. Daarvoor werkt Boomsma samen met onderzoeksgroepen elders in de wereld: ‘Alleen zo kunnen we de gegevens van tienduizenden tot zelfs honderdduizend mensen tegelijk bestuderen.’ Ze denkt dat de grote datasets die zo ontstaan nog veel beter kunnen worden benut. ‘We hebben pas het topje van de ijsberg in beeld. Eerst zoeken we namelijk naar de grote effecten die relatief makkelijk te vinden zijn. Maar ongetwijfeld ligt er nog veel meer nuttige informatie in de data verborgen.’ Om die informatie boven water te toveren, werkt Boomsma samen met wiskundigen en bio-informatici, mensen die getraind zijn patronen te vinden in grote hoeveelheden cijfers. Gedragsgenetica is een vakgebied waarin statistiek een belangrijke rol speelt. Boomsma heeft zich nooit laten afschrikken door dit wiskundige aspect van haar vak. Integendeel zelfs. ‘Ik heb me altijd aangetrokken gevoeld tot een combinatie van een exacte, wiskundige aanpak en de psychologie. Op de middelbare school deed mijn leraar wiskunde er een studie psychologie bij. Toen hij hoorde dat ik psychologie wilde studeren, heeft hij me aangeraden aan de Vrije Universiteit te gaan studeren, omdat daar een goede traditie was in het combineren van statistiek en biologische psychologie.’ Naast de trend om naar steeds grotere groepen proefpersonen te kijken, is er ook een trend de andere kant op: kleinschalig onderzoek waarbij de genen van individuele personen in detail worden bestudeerd. Boomsma: ‘We onderzoeken bijvoorbeeld hoe het kan dat de ene helft van een eeneiige tweeling wel een depressie ontwikkelt, en de andere helft niet – terwijl depressie toch een belangrijke erfelijke component heeft. We zoeken dan gedetailleerd in het DNA wat er aan de hand is. Hoewel beide helften van de eeneiige tweeling dezelfde genen hebben, kan het zijn dat bij de een het gen ingepakt zit, waardoor het niet tot expressie kan komen, en

Wat bleek? Vroege drinkers verschillen niet significant van hun broer/zus wat betreft alcoholconsumptie, onafhankelijk van geslacht en leeftijd. Vroeg beginnen met drinken lijkt dus geen oorzaak te zijn voor alcoholmisbruik op latere leeftijd. Slecht nieuws voor de campagne ‘Geen 16? Geen druppel!’: deze is op de lange termijn wellicht niet zo effectief als gehoopt… Bron: Nederlands Tweelingen Register

bij de ander niet, waardoor het gen juist wel tot expressie komt.’ ‘Maar hoe ingewikkeld het genetisch onderzoek ook is,’ besluit Boomsma, ‘het achterhalen van wat precies de rol is van de omgeving op gedrag is nog veel ingewikkelder. Er zijn zoveel factoren die tot de omgeving behoren, dat het heel moeilijk is om de effecten van al die factoren uit elkaar te rafelen.’ Het oorspronkelijke artikel (B. Mols, Tweelingonderzoek is een goudmijn, september 2009) is overgenomen met toestemming van het Nederlands Tweelingen Register. Meer weten over tweelingonderzoek? Ga dan naar www.tweelingenregister.org.

Double Trouble

Perfan vs. Perfalgan Redactioneel

Mix-ups in de apotheek Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn. Het einge wat blegnaijrk is, is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgoen wllikueirg gpletaast wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we neit ekle ltteer op zcih lzeen, maar het wrood als gheeel.

Perfalgan®, twee sterk op elkaar lijkende namen en beide bedoeld voor infusie, maar twee totaal verschillende middelen. Perfan® is de merknaam van enoximon, een fosfodiësteraseremmer die geïndiceerd is bij hartfalen, terwijl Perfalgan® een specialité van paracetamol is.

Kon je bovenstaande tekst probleemloos lezen? Waarschijnlijk wel. Als we lezen, dan lezen we woorden, niet de afzonderlijke letters. Zolang de eerste en laatste letter van een woord op de juiste plaats staan, maakt de volgorde van de tussengelegen letters niet bijzonder veel uit. Dit fenomeen heet in de taalkunde redundantie: de lettervolgorde is niet per se noodzakelijk voor het begrijpen van het woord. Over verwisselde of weggelaten letters lezen we daarom gemakkelijk heen.

Verwisselingen Naamsverwisselingen als gevolg van sound/read-alikes zijn slechts één voorbeeld van de mogelijke verwisselingen die in de apotheek voor kunnen komen. Andere mogelijkheden zijn: - Geneesmiddelverpakkingen die op elkaar lijken (look-alikes); - Afgiftevormen van hetzelfde middel die worden verward; - Sterktes van hetzelfde middel die worden verward; - Toedieningsvormen van hetzelfde middel die worden verward.

Dit fenomeen kan problemen met zich meebrengen in de apotheek. Er zijn vele middelen waarvan ofwel de generieke naam, ofwel de merknaam, veel op elkaar lijken: de zogeheten sound/read-alikes. Omdat de betreffende namen weinig van elkaar verschillen, kan hier makkelijk overheen gelezen worden, met een verwisseling tot gevolg. Neem bijvoorbeeld Perfan® en

Veel verwisselingen die optreden tussen afgiftevormen betreffen preparaten met gereguleerde afgifte. Voorbeelden hiervan zijn metoprololtartraat en metoprololsuccinaat, OxyNorm® en OxyContin® (oxycodon) en Seroquel® en Seroquel XR® (quetiapine). Voorbeelden van verwisselingen als gevolg van gelijkende sterktes zijn Sifrol® (pramipexol) MVA 0,375

Foliolum oktober 2013

Tabel 1: Top 10 verwisselingen in de CMR-database Aantal meldingen

Humalog® Oxycontin® Sifrol® 3,75 ketamine Modiodal® - modafinil Perfan®

Novomix® fencoproumon amoxicilline/clavulaanzuur Fraxodi® Humuline® NPH/Regular Humalog® Mix Oxynorm® Sifrol® 0,375 ketanserine Modalim® - ciprofibraat Perfalgan®

mg en 3,75 mg en Durogesic® (fentanyl) 12 en 75 pleisters. Op het eerste oog verschillende sterktes, ware het niet dat Durogesic® 75 (75 µg/ uur) overeenkomt met 12,6 mg fentanyl. En dat lijkt dan wél weer op Durogesic® 12. CMR Bovenstaande voorbeelden zijn allemaal afkomstig van de Centrale Medicatie-incidenten Registratie (CMR). De CMR, opgezet door de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA), is het landelijke meldpunt voor alle zorg-gerelateerde incidenten. De CMR houdt een databank bij van alle gemelde incidenten, waaronder ook geneesmiddelverwisselingen. Deze incidenten worden vervolgens geanalyseerd, om zo mogelijke oorzaken te kunnen achterhalen en op basis hiervan adviezen uit te brengen. De volgende aanbevelingen zijn gedaan om de kans over verwisselingen zo klein mogelijk te houden: - Berg sound/read-alikes niet alfabetisch op, om verwisseling te voorkomen. - De barcode van het product altijd scannen. Wanneer het gescande middel niet overeenkomt met het aangeschreven middel, wordt er een signaal afgegeven. - Indicatie op recept kan helpen: veel sound/read-alikes kennen een verschillende toepassing, zoals Perfan® en Perfalgan®. Ook kan het helpen bij

Meer dan 20 10-20 10-20 10-20

Redactioneel

Novorapid® acenocoumarol amoxicilline Fraxiparine®

10-20 10-20 10-20 5-10 5-10 5-10

eerste uitgifte de reden van gebruik op te vragen bij de patiënt. De CMR heeft een lijst samengesteld met bekende naamsverwisselingen. Deze kan gebruikt worden voor het inbouwen van waarschuwings- signalen in het AIS.

Tall Man Letters Het kan ook anders. In 2002 is de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) met het zogeheten Name Differentiation Project. Het doel hiervan was het uiterlijk van namen van sound/read-alikes zó te modificeren, dat verschillen tussen de namen sneller opvielen en er als gevolg hiervan minder verwisselingen optraden. Hiertoe stuurde de Office of Generic Drugs een brief naar verschillende fabrikanten met het verzoek de namen vrijwillig aan te passen met zogeheten Tall Man Letters.

Voorbeeldingen van typografische aanpassingen bij sound/read-alikes

Hydroxyzine Hydralazine HydrOXYzine HydrALAzine Hydroxyzine Hydralazine Double Trouble

De industriële farmacie biedt een scala aan mogelijkheden. Of het nu een grote multinational, een klein lokaal opererend bedrijf of een consultancy bureau is, er is altijd een belangrijke en uitdagende rol voor de industrieapotheker weggelegd.

Als industrieapotheker kan je op de volgende werkplekken terecht: • in de innoverende farmaceutische industrie • bij fabrikanten en leveranciers van vrij verkrijgbare geneesmiddelen • bij fabrikanten en leveranciers van generieke middelen • bij farmaceutische groothandels • bij producenten van grondstoffen Een industrieapotheker heeft vele gezichten. Bijvoorbeeld als manager of staffunctionaris, in Productie, Quality Control of Quality Assurance. Maar ook in commerciële functies bij Marketing en Sales, bij Research en Development, als Registration Officer of als General Manager kan een industrieapotheker aan de slag.

Studenten Farmacie opgelet! Wanneer je speciale interesse hebt in de industrie kun je nu al gebruik maken van de voordelen die de NIA te bieden heeft. De NIA behartigt de belangen van alle industrie apothekers. Van nu en van de toekomst. Tegen een speciaal tarief heb je toegang tot een breed netwerk van industrieapothekers en vak inhoudelijke informatie.

Wil je meer informatie over de vele mogelijkheden van de industriële farmacie, vraag dan het boekje ‘Voor mensen, de wetenschap en gewoon omdat het leuk is’ aan via het NIA-secretariaat op telefoonnummer 070 373 72 70

Voor mensen, de wetenschap en gewoon omdat het leuk is De vele gezichten van de industriële farmacie

Dit artikel is gebaseerd op twee artikelen uit het PW (K. Cheung, Verwisselingen door op elkaar lijkende namen, verschenen op 15 september 2011; B. van Soest-Segers, ZĂł verwisseld, verschenen op 17 oktober 2008). Meer weten over verwisselingen? Alle ooit gemelde naamsverwisselingen zijn bij het CMR te vinden via www.medicatieveiligheid.info. Een volledige lijst met Tall Man Letter aanbevelingen is te vinden op www.ismp.org.

Dieetpillen Niet alleen geneesmiddelen zelf, maar ook grondstoffen kunnen verwisseld worden, soms met ernstige gevolgen. Begin jaren â&#x20AC;&#x2122;90 kreeg een honderdtal vrouwen in en rondom Brussel te horen dat ze onherstelbare nierschade hadden opgelopen, en sommigen ontwikkelden zelfs urinewegkanker. De oorzaak? Een kruidenpreparaat dat voorgeschreven was om gewicht kwijt te raken. Normaal gesproken bevat dit preparaat onder meer het Chinese kruid fang ji (Stephania tetranda). Wat bleek: het betreffende kruid was vervangen door een ander kruid met een vergelijkbare naam: guang fang ji, ook wel bekend als Aristolochia fanchi. En daar lag nu net het probleem: alle planten uit het geslacht Aristolochia bevatten het nefrotoxische aristolochiazuur. Een ogenschijnlijke eenvoudige verwissling met verstrekkende gevolgen: het Brusselse vermageringsschandaal heeft vele vrouwen hun nieren gekost.

Redactioneel

Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat visuele verschillen in de typografie van sound/read-alikes kan helpen bij het maken van onderscheid. Wanneer het verschil in beide namen op de een of andere manier benadrukt wordt op het etiket, bijvoorbeeld door het dik te drukken, is sneller duidelijk welk middel het betreft. De FDA raadt hiervoor het gebruik van Tall Man Letters aan. Simpel gezegd komt het erop neer dat het verschil in beide namen wordt geschreven met hoofdletters (vergelijk clomiPREEN met clomiPRAMINE). De FDA heeft een lijst samengesteld met veel voorkomende naamsverwisselingen en een voorstel voor het gebruik van Tall Man Letters. Het Institute for Safe Medication Practices (ISMP) heeft hier een uitgebreide aanvulling op gemaakt. Intussen gaat het onderzoek verder: een nieuwe voorstel is om het verschil in witte letters op een zwarte achtergrond af te drukken.

Tabel 2: De lijst met FDA-goedgekeurde Tall Man Letter aanbevelingen Geneesmiddelnaam met Tall Man Letters

Mogelijk verward met:

acetoHEXAMIDE buPROPion chlorproMAZINE clomiPHENE cycloSPORINE DAUNOrubicin dimenhyDRINATE DOBUTamine glipiZIDE hydrALAZINE medroxyPROGESTERone niCARdipine predniSONE risperiDONE sulfADIAZINE TOLAZamide vinBLAStine

acetaZOLAMIDE busPIRone chlorproPAMIDE clomiPRAMINE cycloSERINE DOXOrubicin diphenhydrAMINE DOPamine glyBURIDE HYDROmorphone methylPREDNISolone NIFEdipine prednisoLONE rOPINIRole sulfiSOXAZOLE TOLBUTamide vinCRIStine

hydrOXYzine methylTESTOSTERone

Double Trouble

Redactioneel

Kort wetenschappelijk HIV-medicijn

Een nieuw getest apenvaccin is mogelijk de basis voor een nieuw HIV-medicijn. Normaal gesproken overlijden HIV-geĂŻnfecteerde apen binnen twee jaar, maar wetenschappers aan de universiteit van Oregon hebben aangetoond dat dit nieuwe vaccin bij apen een equivalent van HIV kan elimineren. Een vaccin dat op vergelijkbare wijze geproduceerd zou worden, zou mogelijk ook mensen kunnen beschermen tegen HIV.

Afvallen zinloos?

Wetenschappers hebben ontdekt dat vet eten de signaalfunctie die aan de hersenen door moet geven dat de maag vol is, blijvend beschadigt. Deze signaalfunctie herstelt vervolgens niet wanneer mensen afvallen, omdat de zenuwen die dit signaal aan de hersenen doorgeven aangetast zijn. Dit is dan ook de reden dat ruim 95% van de mensen die veel afvallen binnen twee jaar weer op hun oude gewicht zitten.

Einde handgeschreven doktersrecept Verschillende Nederlandse medische organisaties, waaronder de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG), de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) en de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) hebben met elkaar afgesproken dat recepten vanaf 1 januari 2014 niet meer met de hand zullen worden geschreven. De KNMG heeft hiertoe een speciale richtlijn uitgebracht. Slechte leesbaarheid van handgeschreven recepten kan leiden tot fouten. Daarnaast hebben elektronische recepten als voordeel dat via het systeem controles ingebouwd kunnen worden, zoals een controle op de juiste dosering. Uitzonderingen blijven mogelijk: wanneer een arts bijvoorbeeld een patiĂŤnt thuis bezoekt en er geen elektronisch voorschrijfsysteem binnen bereik is, blijven handgeschreven recepten toegestaan.

Foliolum oktober 2013

De Committee for Medicinal Products for Human Use, onderdeel van het EMA, heeft geadviseerd om het antischimmelmiddel ketoconazol van de markt te halen. Het gaat hierbij om de ketoconazoltabletten van 200 mg. Het blijkt dat deze tabletten levertoxiciteit kunnen veroorzaken. De leverschade ontstaat al vroeg tijdens de behandeling en is irreversibel. Daarom heeft het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen besloten geen handelsvergunning voor het middel te verstrekken en de registratie in Nederland voorlopig op te schorten. Volgens het College voor Zorgverzekeringen gebruiken momenteel 1843 personen ketoconazoltabletten in Nederland. Verder gebruiken zo’n 315.000 mensen ketoconazolcrème, -shampoo of -ovules. Voor deze toedieningsvormen geldt de maatregel niet: ketoconazol wordt nauwelijks in het lichaam opgenomen via de huid of de vagina.

Duchenne

De ernstige spierziekte Duchenne blijft vooralsnog onbehandelbaar. Het Nederlandse biotechbedrijf Prosensa en GlaxoSmithKline waren de afgelopen jaren bezig met het ontwikkelen van een nieuw middel, dat veelbelovende resultaten liet zien in diermodellen en celkweken. In fase 3 van de klinische trials bleek het middel uiteindelijk geen verbetering van de ziekte te geven in vergelijking met een placebo.

Redactioneel

Ketoconazoltabletten van de markt

Nieuwe inhalator

Onderzoek laat zien dat 70% van de patiënten DPI’s niet juist hanteert. Een nieuwe inhalator kan hierin verandering aanbrengen: de NEXThaler® van Chiesi. Deze DPI bevat extrafijne deeltjes, die ook de kleine luchtwegen goed bereiken. De inhalator is eenvoudig in gebruik: de dosis staat klaar zodra het beschermkapje omhoog geklikt wordt. Bij juiste inhalatie is er daarnaast een smaakcomponent ter bevestiging.

Double Trouble

Redactioneel

Hedy’s Historische Hoekje Dit jaar heb ik, Hedy, de eer om de juweeltjes uit de afgelopen Foliola te presenteren. Deze keer de column ‘Conny’s corner’. Conny van Donselaar was een kantinedame bij Farmacie, nadat ze tien jaar had gewerkt bij Histologie en drie jaar bij Histologie-Pathofysiologie. In een interview in het eerste Foliolum (jaargang 1, nummer 1) zei ze dat de farmaceuten over het algemeen aardig, vriendelijk, beleefd en correct waren en dat ze vooral brood en soep aten en niet zulke grote snoeperds waren. Een aantal jaar later kreeg ze een vaste column in het Foliolum, genaamd Conny’s corner. Bij dezen wil ik graag met jullie een van deze ‘corners’ delen. Noot van de redactie: spelen schrijffouten in het onderstaande stukje zijn letterlijk overgenomen van de oorspronkelijke column. Hallo allemaal, Hier weer een nieuwe Conny’s Corner. Een van de laatste van deze eeuw. Dat klinkt raar, maar het is toch echt waar, want over zo’n drie maanden is het zover, dan is het 2000. Spannend!! Zouden de waarzeggers gelijk krijgen? Gebeuren er allemaal enge dingen? Of wordt het gewoon een grandioze jaarwisseling met heel veel leuke feesten. Ik gok op het laatste. De tijd zal het leren. Het is in elk geval leuk om mee te maken. Zo, nu een verhaal. Het was een prachtige zomer met veel mooie weekenden en lekker warm. Half juni zijn we op vakantie geweest naar Griekenland. Toen we terugkwamen stond de tuin vol met bloemen. Er vlogen mugjes, vliegen bijtjes en wespen door de tuin. Wel wat veel wespen vonden wij en toen we op onderzoek uit gingen, bleek zich een levensgroot wespennest zich gevestigd te hebben in een nestkastje waar andere jaren mezen een goed tehuis hadden gevonden. Nou daar waren wij natuurlijk niet erg blij mee. Ik al helemaal niet, want ik hou erg veelvan dieren, maar echt niet van wespen. Dus ik belde met de Gemeente en ja hoor een vriendelijke meneer wilde het wespennest wel komen opruimen voor f 70,-. ‘Joh’, zei Jan, ‘zonde van het geld, dat doe ik zelf wel’. Zo gezegd zo gedaan. Jan pakte de trap en

Foliolum oktober 2013

een plastic vuilniszak en ging zitten wachten tot het donker was. Het ergste was dat ik moest helpen. Ik zei tegen Jan ‘Laat die meneer van de Gemeente het nou doen’, maar daar wilde Jan niets van weten. Toen het dus donker geworden was, beklom Jan de trap, hield de plastic zak onder het nestkastje en wilde met een flinke ruk het geheel in de zak laten vallen. Nou, zo flitsend ging het niet want het kastje zat nog behoorlijk vast. Maar na een paar stevige rukken aangemoedigd door mijn geroep - ‘Zet hem op scheet’ – viel het kastje met nest en al in de zak. De wespen waren niet erg blij, dat begrijpen jullie wel. Jan maakte boven in de zak een kleine opening en daar moest ik om beurten bleekwater en ammoniak in gieten. Nou toen waren de wespen helemaal niet blij meer. Ze zoemden als gekken. De zak bewoog heen en weer het leek wel een tijdboom, doodeng. Jan bond razendsnel de zak dicht en we hebben er voor alle zekerheid nog drie plastic zakken omheen gebonden en het geval in de vuilcontainer gestopt. De volgende dag zoemde de zak niet meer dus we denken dat de wespen toen overleden waren. ‘Zie je wel’ zei Jan ‘een echte doe-het –zelver ken heel veel ook zonder de Gamma’. Er is denk ik een wesp overgebleven van de wespenfamilie in onze tuin en die heeft wraak genomen door Jan in zijn grote teen te steken, snap je dat nou? Zielig hoor! Maar goed, wij

Oktober 22 24 26 29

stonden ook sinaasappel- en citroenbomen. Er waren ook vijgenbomen en dus plukte Jan elke dag een mandje vers fruit, zalig! In het huis naast ons logeerde een hoogleraar in ruste met zijn vrouw. Hele leuke mensen, Jan en Antoinette. Ze vonden het leuk dat ik zo mijn best deed om Grieks te spreken. En ze besloten dat ik dan ook maar het Griekse alfabet moest leren lezen en schrijven. ‘Want als je het kunt lezen Conny’, zeiden ze ‘leer je het veel sneller spreken’. NJou dat wilde ik wel. Ik kreeg dus huiswerk, elke dag 7 letters, die ik dan 25 keer moest schrijven. Ik heb dus tijdens de vakantie het hele Griekse alfabet geleerd. De hoofdletters en kleine letters. Ik leverde braaf elke dag mijn huiswerk in maar ik heb niet één keer een vijfer gehad, dat vond ik wel jammer. Ze waren heel tevreden over mijn werk en ze vonden het ook erg leuk dat ik zo mijn best deed. Grappig hè! We hebben nog steeds contact. Ik heb een aantal van mijn verhalen naar ze gestuurd en dat vonden ze erg leuk.

Redactioneel

waren van de wespen verlost. We hebben nog meer problemen gehad met insecten deze zomer en wel tijdens onze vakantie. We zijn naar Gialova geweest dat ligt in de Peleponneses. Een heel klein dorpje (300 inwoners), erg gezellig, rustig en weinig toeristen. We hadden een schattig huisje gehuurd met een prachtig uitzicht. We keken over de zee en zagen dan Pilos liggen, een kleine stad 6km verderop, waar we ook veel geweest zijn. In de omgeving van Gialova is een heel mooi natuurgebied en een lagune, dus ook moerassig. Er waren veel muggen en die kwamen ook in huis. Toen ik op een ochtend wakker werd, had ik aan één kant een hele dikke wang. Ja hoor, ik was geprikt en niet zo’n klein beetje ook, geen gezicht. Jan probeerde angstvallig niet te lachen, maar dat lukte natuurlijk niet. Het enige voordeel was al mijn rimpels waren weg. Ik heb er nog over gedacht zo’n mugje mee naar huis te nemen, stukken goedkoper dan plastiekchirurgen, niet waar? Maar dat was geen succes, ze wilden wel prikken maar niet op commando en ook niet op de plekken die ik aanwees. Jammer hoor. Ik vertelde al dat we een leuk huisje hadden, er waren er vijf. Ze stonden in een prachtige tuin die grensde aan een olijfboomgaard. Daar

Goed, dit was het weer voorlopig. Tot de volgende keer. Doei, Conny

Activiteitenagenda

ALV P.S. Mediq workshopavond VJA/K.N.P.S.V.-activiteit Bestuurs Informatie Avond

November

04 STOF-vergadering 05 P.S.-borrel 09 Rondetafelgesprek der K.N.P.S.V. 11 Besturenbattle 19 Ziekenhuisfarmacie Avond 22-24 TWIN der K.N.P.S.V.

December

02 STOF-vergadering 03 P.S.-borrel 10 Toekomstavond der K.N.P.S.V. 11 Almanakonthulling 12 Masteruitreiking 12 Tweedejaars after-practicum dinner

Double Trouble

Redactioneel

Vijf vragen over... Alcohol Alcohol, wie kent het niet? De een gebruikt grote hoeveelheden om glaswerk in het lab schoon te krijgen, de ander gebruikt grote hoeveelheden ’s avonds in de kroeg. De volgende keer dat je weer te diep in het glaasje gekeken hebt en dubbel begint te zien, weet je in elk geval hoe het komt, hoe je de onvermijdelijke kater toch kunt vermijden en waarom je beter had kunnen wachten tot je 40e. Is alcohol dan nog ergens goed voor? Alcohol heeft vanaf het 40e levensjaar een aantal positieve effecten op de gezondheid, mits er met mate wordt gedronken. Het drinken van één glas alcohol per dag verkleint het risico op harten vaatziekten en dementie. Ook zorgt matig alcoholgebruik op latere leeftijd ervoor dat je je beter kunt concentreren en beter in staat bent informatie te verwerken. Voor jongeren gaan deze gunstige effecten helaas nog niet op. Even doordrinken dus… Waarom zie ik de barman twee keer? Wanneer je twee beelden van hetzelfde voorwerp ziet, die iets ten opzichte van elkaar verschoven zijn, dan spreek je van dubbel zien, oftewel diplopie. Dit ligt niet aan de ogen zelf, maar aan de oogspieren: wanneer deze niet goed functioneren, kunnen de ogen uiteindelijk niet goed focussen op het voorwerp. Vaak is dit het gevolg van ernstige aandoeningen aan de her-

Foliolum oktober 2013

senzenuwen die de oogspieren aansturen of aan de oogspieren zelf. Tijdelijke diplopie heeft vaak minder ernstige oorzaken, zoals een hersenschudding of vermoeidheid. Alcohol vermindert de coördinatie van veel spieren in het lichaam, waaronder ook de oogspieren – hetgeen dus tot dubbel zien leidt. Overigens zijn er ook enkele geneesmiddelen die dubbel zien als bijwerking kennen, zoals fenytoïne, lamotrigine en zolpidem. Waarom ben ik sneller dronken dan vrienden? Dit heeft te maken met veel verschillende factoren, zoals leeftijd, geslacht, lichaamssamenstelling, genetica, medicijngebruik en voedselconsumptie voor en tijdens de alcoholconsumptie. Qua genetica is vooral het gen dat codeert voor het enzym alcoholdehydrogenase van belang. Dit enzym zorgt namelijk voor de omzetting van alcohol tot acetaldehyde, hetgeen vervolgens door acetaldehydedehydrogenase in acetaat wordt omgezet. Het acetaldehyde zorgt voor het grootste deel van de schadelijke effecten van overmatig alcoholgebruik en voor het dronken worden. Omdat acetaldehydedehydrogenase niet bij iedereen even goed werkt, zijn sommige mensen eerder dronken dan anderen. Verder is het zo dat mensen die in verhouding veel lichaamsvet hebben, sneller dronken worden dan mensen met een lager vetpercentage. Dit komt doordat alcohol zich alleen verdeelt over de waterige delen van het lichaam, niet over het vetweefsel.

Doe 1 eidooier in een margueritaglas. Meng 0,4 dl cognac met een paar druppels malt-azijn, een paar druppels tabasco en een paar druppels Worcestershire sauce. Giet dit over de dooier en slobber in één teug naar binnen. Bon appétit… Waarom speelt alcohol eigenlijk zo’n grote rol in ons leven? Alcohol kent een rijke geschiedenis. Babylonische kleitabletten uit 4300 voor Chris-

tus bevatten al recepten voor bier, naar verluidt het oudste bij de mens bekende recept. 300 jaar later begon bier een belangrijke rol te spelen bij godsdienstige rituelen. Weer 500 jaar later ontdekten de Egyptenaren het geheim van wijn maken. Ook deze drank had een religieuze rol: veelal was wijn één van de zaken die samen met de overledene begraven werd. Alsof dit nog niet genoeg was, kwamen de Grieken en Romeinen eeuwen later zelfs met een god van de wijn: Dionysos of Bacchus – waar het moderne woord bacchanaal weer van afgeleid is. Je hoort het goed, bacchanalen waren ooit feesten ter verering van een god.

Redactioneel

Mijn arme hoofd… Zijn er goede antikatermiddelen voorhanden? De beste manier om een kater te voorkomen, blijft natuurlijk nog altijd het drinken van voldoende water. Wat echter als je dit niet doet en ‘s ochtends toch een kater hebt? Er zijn mensen die zweren bij een gebakken ei. Wellicht moet je dat ook maar eens proberen: eieren bevatten namelijk cysteïne, dat helpt bij de afbraak van acetaldehyde. Zo ben je dus sneller van je kater af. De Amerikanen pakken dit sinds 2011 anders aan. Die nemen een door de FDA goedgekeurde antikaterpil: de blowfish. Deze pil bevat 500 mg aspirine, 60 mg cafeïne en een antacidum dat het maagzuur neutraliseert. Naar verluidt verhelpt het de kater binnen een kwartier. Geen blowfish binnen handbereik? Probeer het volgende huis-, tuin- en keukenmiddeltje:

In de Middeleeuwen is het gebruik van alcohol zo wijdverbreid, dat het water verving als voornaamste drank. Dit had met name met de hygiëne te maken: alcoholische dranken waren tijdens bereiding vaak verhit, waardoor deze schoner waren dan ‘drinkwater’. Sterker nog, alcohol was dusdanig belangrijk, dat vrouwen als heks bestempeld werden wanneer een batch alcohol verpest was! Tegen het einde van de Middeleeuwen neemt de wetenschap een vlucht: de ontwikkeling van de thermometer, koeling en inzichten in de microbiologie zorgden voor kwalitatief steeds betere drank. In deze periode ontstonden ook brouwerijen: brouwers waren een van de eerste beroepsgroepen die zich in gildes gingen organiseren. Honderden jaren verder is alcohol uit gezondheidsoverwegingen niet meer strikt noodzakelijk. Toch is alcohol dankzij zijn lange geschiedenis inmiddels niet meer uit ons leven weg te denken. Proost!

Double Trouble

Student in het buitenland Pim de Haan Boston – een van de oudste steden van Amerika, die door de Bostonians in alle bescheidenheid the Hub of the Universe wordt genoemd. Ik zit nu achter mijn bureau en zie buiten de andere gebouwen op de campus, de beroemde koepel van het Massachusetts Institute of Technology en de skyline van Boston. Ik ben hier nu vier maanden bezig met mijn masterproject, met nog een kleine drie maanden te gaan. Hierbij in het kort hoe ik hier terecht ben gekomen. Na dit eerste gesprek ben ik in de vakliteratuur op zoek gegaan naar onderwerpen die mij aanspraken voor een masteronderzoek. Zo kwam ik terecht bij de Micro/Nanofluidic BioMEMS-groep aan het MIT, met als hoofd prof. Jongyoon Han. Wat me hier aansprak is de ion concentration polarization techniek (zie afbeelding). Hierbij wordt een elektrisch veld aangelegd over een kationen-selectief membraan. In het kort worden ionen hierdoor afgestoten van het membraan en ontstaat er een geconcentreerde zone vóór het membraan. Deze gecon-

Double Trouble

Facultair

Op zoek naar een interessant masterproject stapte ik zo’n anderhalf jaar geleden het kantoor van prof. Sabeth Verpoorte binnen. Ik was van plan om een afspraak te maken om een keer te praten over een masterproject, maar we hebben meteen ruim een uur gesproken over onderzoek in microfluidics. Microfluidics, of lab-on-a-chip, is een breed onderzoeksgebied, met als kern het miniaturiseren van bijvoorbeeld analytisch-chemisch onderzoek. Hiermee kunnen metingen worden gedaan aan monsters met een veel kleiner volume. Dit komt van pas bij zeldzame, moeilijk te verkrijgen (dus dure) monsters. Een analyse kan gedaan worden met een microscoop en een glazen of siliconen chip, waar kanaaltjes in geëtst zijn van enkele tientallen micrometers breed en diep (ongeveer de afmeting van een haar).

Facultair

centreerde zone wordt in een klein afsplitsend kanaal gestuurd, waardoor deze chip twee uitgangen heeft: een voor het concentraat en een voor het filtraat. Hiermee kan bijvoorbeeld van zeewater drinkwater gemaakt worden. Prof. Verpoorte heeft hierna contact opgenomen met prof. Han, om te vragen of ik een paar maanden in zijn lab kon werken, waarop hij dezelfde dag nog antwoordde dat ik van harte welkom was. Ik kon aan de slag om een onderzoeksvoorstel te schrijven, fondsen te werven, een Amerikaans visum aan te vragen, een kamer te zoeken en vliegtickets te boeken. Voor m’n onderzoeksvoorstel kon ik gebruik maken van eerdere onderzoeken aan het MIT en onderzoeken bij Farmaceutische Analyse in Groningen. De vakgroep bij MIT had het systeem al gebruikt voor een aantal analyses, maar ze hadden dit nog niet gebruikt voor het concentreren van DNA. In de labs bij Farmaceutische Analyse in Groningen is eerder veel onderzoek gedaan aan het isoleren van DNA, wat gebruikt kan worden in monsteropwerking voor diagnostische en forensische onderzoeken. Ik ben hier in Boston bezig om deze twee systemen samen te gebruiken voor

Foliolum oktober 2013

één systeem om DNA op te kunnen zuiveren. Daarnaast probeer ik een microfluïdische enzymreactor te ontwikkelen, die gebruikt moet gaan worden bij het testen van geneesmiddelen. Het werven van fondsen en het aanvragen van een visum bleek een stuk meer werk dan ik had gedacht: ik heb stapels papieren, formulieren, brieven, nog meer formulieren en kopieën opgestuurd, maar het is uiteindelijk gelukt. Ik heb twee grote beurzen gekregen en ontving vlak voor vertrek mijn paspoort terug met het visum erin. Ik ben nu zo’n vier maanden bezig in Boston, en tot nu toe gaat het goed. Ik heb al een aantal goede resultaten en het lijkt erop dat het uiteindelijk gaat werken! De eerste drie maanden heb ik op de MIT-campus gewoond, op de 18e verdieping van een studentenflat (met uitzicht over Boston en Cambridge!). De laatste maanden woon ik in een oud fraternity house, dat nu wordt verhuurd aan MIT-studenten. Het is hier erg inspirerend en internationaal: van de vele buitenlandse studenten komen de meesten uit China en India. Ook buiten de universiteit is Boston een geweldige stad. De hele stad leeft op bij honkbalwedstrijden, vooral wanneer de Boston Red Sox

tegen de New York Yankees spelen. De sfeer bij die wedstrijden is echt fantastisch: supporters van beide clubs zitten door elkaar in het stadion en er wordt gezongen, gefeest en natuurlijk is er soms een huwelijksaanzoek tussen twee innings door.

dan nog steeds waar ze het over hebben. Meestal ben ik dan allang de draad kwijt. Binnenkort is het trouwens ook weer MIT-henge, het enige moment van het jaar dat de zon precies voor de ingang van de ruim 250 meter lange Infinite Corridor langskomt.

In de labs werkt iedereen langere dagen dan in Nederland. Van 9 tot 7 is iedereen er wel, en weekend betekent voor sommige mensen ‘twee kortere labdagen’. Gek genoeg betekent dit niet dat er geen sociaal leven is, integendeel: er zijn volop feesten en borrels en ik ga regelmatig met huisgenoten lunchen in de stad of een biertje drinken in de pub. Ook zeilen we regelmatig op de Charles River. Elke MIT-student kan hier de hele zomer een bootje pakken en een dag zeilen over de rivier (en bij volle maan wordt er ook ’s nachts gezeild!).

Ook de mensen in mijn lab zijn wat anders dan de mensen in Groningen: ze zijn er trots op dat ze meer engineer zijn dan wetenschapper en ze hebben veel meer verstand van natuur- en wiskunde dan ik. Met mijn vijf jaar Farmacie heb ik meer kennis van biologie en scheikunde, en dat vult elkaar mooi aan. Zo weet ik inmiddels hoe je kunt rekenen aan complexe vloeistofstromen en heb ik de rest ervan overtuigd dat eiwitten en DNA toch écht verschillende dingen zijn.

Double Trouble

Facultair

De mensen hier zijn hier wel nogal excentriek. Iedereen is geobsedeerd met getallen: alle gebouwen zijn volgens een strakke systematiek genummerd, alle studies zijn genummerd (ik ben hier bijvoorbeeld niet in Electrical Engineering maar in ‘Course 6’) en studenten praten over vakken als 6.021 of 20.330 en begrijpen

Kortom, het leven in Boston is mooi! Er is hier altijd wel iets te beleven, en ik vermaak me hier prima, zowel in het lab als daarbuiten. Nog drie maanden te gaan en ik ga er volop van genieten! Ik kan iedereen dan ook van harte aanraden om naar het buitenland te gaan voor een masterproject, en ik denk dat MIT daarvoor een van de mooiste plekken ter wereld is.

Facultair

Afgestudeerden Alita Prins Anette Veringa Anneloes de Bruin Arthur de Jager Elise Smolders Elly van der Veen Esther Zaal Felix Tjong-Akiet Hiltsje Hepkema Inèz ten Velde Jildau Boer

Moleculaire Farmacologie Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg Analytische Biochemie Farmaceutische Technologie & Biofarmacie Klinische Chemie Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg Klinische Chemie FarmacoEpidemiologie en FarmacoEconomie FarmacoEpidemiologie en FarmacoEconomie Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg

Laura Holtzer Laura Nuninga Lisanne Reijntjes Mariem Gam Miranda Moormann Mirjam Simoons Mirke Pijpker Nadien Abbink Nadir de Lima Noor de Jonge Nushik Sarkes Petra Kok Rianne Moleman Ryanne Beurden Samir Ahmad Sarah Wilkes Stephan Bontekoning Wimkees van Dorp Yannick Nielen

Moleculaire Farmacologie Farmaceutische Technologie & Biofarmacie Farmacokinetiek, Targeting en Toxicologie Ziekenhuisfarmacie Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg Moleculaire Farmacologie Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg Klinische Chemie Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg FarmacoEpidemiologie en FarmacoEconomie Farmaceutische Genmodulatie Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg Farmaceutische Technologie & Biofarmacie Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg Farmaceutische Technologie & Biofarmacie Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg

Gefeliciteerd met het behalen van jullie bul! 24

Foliolum oktober 2013

Promotie Muscarinic receptors in airway smooth muscle. Functional roles in inflammation and remodelling Date: PhD: Promotor: Department:

October 4th, 2013 Ms. T.A. Oenema, MSc. Prof. dr. H. Meurs Molecular Pharmacology

Anticholinergics, that inhibit the action of acetylcholine on muscarinic receptors, represent the cornerstone bronchodilator treatment for COPD. This thesis describes an additional important role of muscarinic receptors in inflammation and tissue remodelling by airway smooth muscle cells. Muscarinic receptor activation enhanced cigarette smoke induced-IL-8 production through activation of intracellular signalling pathways dependent on PKC, NF-κB and ERK1/2.

In addition, prolonged exposure to TGF-β induces airway smooth muscle cell proliferation. This is due to an increased deposition of matrix proteins, including collagen I and fibronectin, and their interaction with integrins on the muscle cell. Muscarinic M2 receptors enhance this response by augmenting fibronectin production. This is the first study showing that muscarinic M2 receptors are involved in airway smooth muscle remodelling.

Facultair

We also demonstrate that muscarinic receptor activation enhanced the effects of the growth factor TGF-β, which is elevated in COPD, on airway smooth muscle cell maturation and cell proliferation. Thus, muscarinic receptor activation enhances the expression of contractile proteins induced by TGF-β, which leads to the maturation of airway smooth muscle cells. GSK-3 plays a central role in the intracellular signalling involved in this process.

Furthermore, we developed an in vitro model to study airway remodelling using precision cut lung slices of the guinea pig. Using this model, we showed that bronchoconstriction induced by muscarinic receptor activation triggers the release of TGF-β to induce contractile protein expression. Overall, the mechanisms described in this thesis shed new light on the role of muscarinic receptors in airway inflammation and remodelling, which may be of importance for COPD patients using anticholinergics.

Gefeliciteerd met de promotie! Double Trouble

PhD & student Farmacotherapie en Farmaceutische PatiĂŤntenzorg

Facultair

PhD My name is Nur Aizati Athirah Daud (the right one in the picture), born in 1985 in Malaysia. I enrolled at the Rijksuniversiteit Groningen as a PhD student on November 2012. I have a Bachelorâ&#x20AC;&#x2122;s degree in Pharmacy and a Masterâ&#x20AC;&#x2122;s degree in Clinical Pharmacy from my home country. I received a funding by the University of Science in Malaysia and the Malaysian Ministry of Higher Education to further my studies. I took the opportunity to go abroad and apply for the best universities in Europe, including the Rijksuniversiteit Groningen.

My main area of interest is medication use in pregnancy. My current PhD-project will focus on the pharmacogenetics of transporter proteins in the placenta and the effect of polymorphisms of these proteins on the risk of medication-induced birth defects. A case control study will be conducted using samples from EUROCAT Northern Netherlands, a registry for birth defect cases, and genotyping analysis will be performed for the pharmacogenetics profiling.

Foliolum oktober 2013

The study may give knowledge on the pharmacological role of polymorphisms of transporter proteins in medication exposure to the fetus. The understanding on the individual risk of medication-induced birth defect may facilitate health care providers in making risk-benefit assessments in the selection of medication in pregnant mothers. This research is one of the examples of other patient-centered research projects in the department of Pharmacotherapy and Pharmaceutical Care. The area of research interest in this department is mainly focused on the improvement of patient care, especially through individualization of therapy by making use of the advances in pharmacotherapy knowledge. As I started during the winter, one of the things that I cannot forget when I first arrived here is the cold and windy weather, completely different in Malaysia, where we have the sun all year long. It is also worth to mention that most of the people here commute by bicycle, and later I found out that Groningen is the

most bicycle-friendly town in the world. Well, I guess I am lucky to come here. The people are very nice and friendly, and the public transportation is very efficient. In terms of food, I find that Dutch food is very light and simple, mainly sandwiches and salad, opposed to the heavy meals I used to have in my country. Well, I guess itâ&#x20AC;&#x2122;s time to change to a healthier diet! Generally, I like living here and there are so many interesting and historical places in the Netherlands that I will definitely spare some time to visit.

I am very glad that I decided to join the University of Groningen and the Pharmacotherapy and Pharmaceutical Care research group in particular, because I find this environment very friendly, as well as the whole city. Everything I have already experienced in those few weeks of my stay here was very pleasant and I am looking forward to what is going to come. I just have to get used to the automatic window blinds at the MWF-building that make this rainy city even less sunny than it actually is.

I joined the Pharmacotherapy and Pharmaceutical Care research group just at the beginning of September and as an exchange student I have been taking part in the PhD-project of Doti Martono, titled Pharmacogenetics and Response to Treatment of Oral Antidiabetics. The reason why I have chosen this department is the fact that I find Pharmaceutical Care essential for the field of pharmacy, as it is aimed to bring the highest benefit of drug therapy to patients. The reason why I am interested in this particular project, which focuses on diabetic patients and their response to treatment, is the constantly increasing prevalence of diabetes and frequent ineffectiveness of medication.

Double Trouble

Facultair

Master-student My name is Lenka Janickova (the left one in the picture). I am 23 years old and I am a student of the Faculty of Pharmacy at the University of Veterinary and Pharmaceutical Sciences in Brno, Czech Republic. Since I am currently finishing my Masterâ&#x20AC;&#x2122;s studies there, I wanted to take the opportunity to study abroad and explore a new country and its culture. I have chosen the Netherlands, because of its beautiful landscape, attractive historical cities, pleasant English-speaking people and finally the great educational and scientific background of Groningen. The scholarship within the Erasmus program that I gained for a period of 6 months at RUG made this dream possible for me.

The objective of the part of research I am involved in, is to define what factors, either demographic or clinical, influence the effect of most commonly prescribed drugs, metformin and sulfonylurea derivatives, to make their use the most profitable for the patient. We are going to work with the GIANNT database that collects information about type II diabetic patients in the region of Groningen. I hope that this project will bring some insight to the understanding of treatment success or failure and help health care providers with decision-making concerning drug prescriptions. I believe that this project fits well to this department since both are heading to the same target: to improve the quality of health care provided to patients.

Alumnus Rudi Bloemberg

Facultair

Ik ben Rudi Bloemberg. Januari 2013 rondde ik na 6½ jaar de studie Farmacie af. Hoewel ik van te voren het idee had de richting openbare farmacie te willen kiezen, was deze voorkeur nergens op gebaseerd. Na drie jaar Farmacie had ik eigenlijk nog geen enkele apotheek van binnen gezien. Tijdens Stage M (nu Stage AO) in het vierde jaar kwam ik voor het eerst in aanraking met de openbare farmacie. Tijdens deze stage heb ik helaas niet zo heel veel mogen doen, maar de werkzaamheden en processen die zich in die apotheek afspeelden, spraken mij direct aan. In het zesde jaar liep ik Stage O bij Apotheek Themmen in Assen. Hierna was ik ervan overtuigd dat de openbare farmacie voor mij geen slechte keuze zou zijn.

Sinds februari 2013 werk ik bij Apotheek Hanzeplein in Groningen. Apotheek Hanzeplein is een grote openbare apotheek en tegelijkertijd ook dienstapotheek. Ik werk hier samen met twee andere apothekers, meer dan 30 assistenten, bezorgers en andere medewerkers. Ik heb ervoor gekozen om hier als apotheker te beginnen, omdat het een veelzijdige apotheek is. Een normale openbare apotheek is meestal geopend tussen 8:00 – 18:00 uur. Apotheek Hanzeplein is 24/7 geopend. Dit betekent dat patiënten te allen tijde bij ons terecht kunnen voor farmaceutische zorg, ook als hun eigen apotheek gesloten is. Een dertigtal openbare apotheken in de provincie Groningen heeft bij Apotheek Hanzeplein de dienstwaarneming ondergebracht. Als een patiënt bijvoorbeeld om 2:00 uur ’s morgens een recept krijgt van de doktersdienst Groningen, dan kan hij daarmee bij ons terecht. Werken in een dienstapotheek voegt een extra dimensie aan het werk toe. Voor apothekers betekent dit onder meer dat ze één keer in de zeven weken achterwacht apotheker zijn. Ze hebben dan een telefonische bereikbaarheidsdienst en in het weekend ook een partiële aanwezigheidsplicht voor het nakijken van de recepten en medicatiebewakingslijsten. Bij deze apotheek heb ik de mogelijkheid om de registratiefase te doorlopen voor de specialisatie openbaar apotheker. In mei ben ik begonnen aan deze twee jaar durende opleiding. Het doel van deze opleiding is om de openbaar apothe-

Foliolum oktober 2013

ker kennis te laten maken met alle essentiële aspecten van de openbare farmacie. De studie Farmacie sluit namelijk slechts gedeeltelijk aan bij de werkzaamheden die je als openbaar apotheker verricht. Dit betekent dat je ongeveer één keer per maand naar Utrecht toe gaat voor centraal onderwijs. Het onderwerp van het onderwijs kan verschillen, maar te denken valt aan farmacotherapie, productzorg, communicatie, management en kwaliteit, patiëntzorg en ethiek. Voor elke onderwijsdag dienen er voorbereidende opdrachten uitgevoerd te worden. Een tweede aspect van de vervolgopleiding is dat je gedurende twee jaar moet werken aan het bijhouden van een portfolio. De opleiding heeft 40 beroepsgerelateerde activiteiten geselecteerd die uitgevoerd moeten worden. Sommige van deze activiteiten moet je één keer uitvoeren, andere meerdere keren. Elke uitgevoerde activiteit moet je documenteren en bespreken met de opleider. Hoewel ik pas sinds mei gestart ben, kan ik zeggen dat deze opleiding beter aansluit bij de dagelijkse werkzaamheden van een openbare apotheek dan de studie Farmacie. Wel ben ik veel tijd kwijt aan huiswerk en het bijhouden van het portfolio. Kortom, werken in Apotheek Hanzeplein is erg leerzaam en prettig!

P.S.-activiteiten Onderwijsmiddag Op 7 mei was de onderwijsmiddag over innovatieve onderwijsmethoden. De middag begon met een lezing over smartphone-colleges van Koop Winnips van het Centrum voor Informatie Technologie. Hij begon met het aanmaken van een soort chatroom waarin de aanwezigen tijdens zijn lezing vragen konden stellen. Deze functie werd natuurlijk meteen uitgeprobeerd, maar door het slechte internetbereik in de Boeringzaal lukte dit niet iedereen. De tweede lezing, van Jan Schuurmans van de Hanzehogeschool, ging over digicolleges. Eerst vertelde hij iets over de Khan Academy, een educatieve videowebsite, met heldere videoâ&#x20AC;&#x2122;s over verschillende onderwerpen. Daarna vertelde hij over de flipped clasroom. Hierbij worden colleges opgenomen, zodat studenten deze voor de les thuis kunnen bekijken. Tijdens de les worden er opdrachten gemaakt, die studenten anders thuis zouden moeten doen. De studenten kunnen op deze manier de colleges in hun eigen snelheid volgen en pauzeren of terugspoelen als dit nodig is. Na de pauze was er een workshop Prezi. Deze begon met een korte uitleg over het programma door Robbert van Veen. Daarna moesten we in groepjes onze eigen Prezi

Laura Riphagen

Double Trouble

Pharmaciae Sacrum

maken van een artikel uit het Pharmaceutisch Weekblad. Ons eindresultaat was een prachtige Prezi-ijsberg over medicatieverspilling. Aan het einde van de middag gaven de genomineerden voor de titel Docent-van-het-Jaar, Martina Schmidt en Niesko Pras, hun visie op onderwijsinnovatie. Tijdens de borrel werden de kansen van beide docenten onder het genot van een drankje besproken. Voor de nieuwe titel Practicumdocent-van-het-Jaar waren Christa Dijkhuizen, Ilona van Leeuwen en Meint Lukkien genomineerd. De prijs ging naar Meint Lukkien, die gelukkig aanwezig was om zijn prijs in ontvangst te nemen en een mooie speech te geven. Daarna was het tijd om de prijs voor de Docent-van-het-Jaar uit te reiken. Deze ging naar Niesko Pras. Hij mag de mooie bokaal dit jaar op zijn kamer hebben staan.

P.S.-activiteiten Vrouwenactiviteit

Pharmaciae Sacrum

Sebnem Akgöl

Op woensdagavond 22 mei hadden een heleboel dames zich bij het P.S.-hok verzameld voor de vrouwenactiviteit. De tafels waren al met de nodige spullen uitgerust, van spiegeltjes tot watten, waardoor het al gauw duidelijk was dat er een gezellige vrouwenavond op ons te wachten stond. Twee dames van Oriflame gaven ons een make-up workshop met de geheimen van het perfect opmaken. De meeste dames hadden nog make-up op, die natuurlijk eerst verwijderd moest worden. Voor elk deel van het gezicht waren er verschillende reinigingsproducten en hier werd gretig gebruik van gemaakt. Tussendoor gingen er versnaperingen en limonade langs en werden typische vrouwenonderwerpen aangesneden. Vervolgens kregen we crèmepjes met heerlijke bloemengeurtjes om onze huid mee te verwennen, waarna het echte werk kon beginnen. Iedereen kreeg verscheidene lagen smeersels aangebracht om een perfecte egale huid na te bootsen. Hierna werden de ogen royaal bepoederd en de lippen gebalsemd met de kleurrijkste lippenstiften. Aan het eind van de avond konden de dames zichzelf in de spiegels bewonderen en moeilijk terug herkennen. Wat make-up wel niet voor wonderen teweeg kan brengen! Uiteindelijk konden we alle producten bestellen, waar iedereen happig gebruik van maakte en haar make-upvoorraden mee aanvulde.

Foliolum oktober 2013

LIF-dag

Berdien Oortgiesen

Afgelopen 8 juni vond de LIF-dag plaats. Bij deze activiteit zetten de leden van P.S. zich in voor het goede doel en dit jaar hielpen we de vrijwilligers van de NOVO. De NOVO is een organisatie die kinderen en volwassenen met een verstandelijke beperking ondersteunt door middel van dagopvang, cursussen of begeleid wonen. De dag stond in het teken van ‘het Wilde Westen’. Dit was het afsluitingsfeest van de ontmoetingsweek voor mensen met een verstandelijke beperking en buurtbewoners/kinderen. ’s Ochtends verzamelden we bij de faculteit en gezamenlijk fietsten we met cowboyhoed naar de locatie. Eerst hebben we alle activiteiten opgebouwd, vervolgens hebben we geluncht met soep en broodjes en daarna kwamen de gasten. Zo konden de bezoekers lasso- en hoefijzerwerpen, totempalen bouwen en koeien melken. Mijn taak was het schminken van de bezoekers. Er waren nog veel meer spellen, lekker eten, een linedance-act en zelfs een rodeostier. Zodra de deelnemers alle onderdelen hadden voltooid, kregen ze een echte cowboy-oorkonde! Vervolgens was het tijd om de boel weer op te ruimen. Het was een geslaagde dag en de deelnemers hebben erg genoten. Ik vond het leuk om op deze manier met mensen met een verstandelijke beperking in contact te komen. Met een simpel gebaar tover je een lach op hun gezicht en dat maakte de dag zeker de moeite waard!

P.S.-activiteiten JaarAfsluitingsKamp Iris de Jong

Dinsdagochtend vroeg vertrokken we naar het eerste bedrijf, Citeq, dat zich in Groningen zelf bevindt. Citeq Biologics is een bedrijf dat gespecialiseerd is in met name huisstofmijten. Deze worden gebruikt om allergeenvaccins te maken. We kregen een praatje over wat ze zoal met die beestjes doen met aansluitend een rondleiding op het lab. Vervolgens gingen we door en waren we wat langer onderweg, want we werden namelijk verwacht in Leiden bij het bedrijf Apotex. Dit is een generiekenbedrijf. Ook hier werden we verwend met drie praatjes over het bedrijf en een rondleiding van maar liefst een uur. Tijdens die rondleiding kregen we precies te zien hoe een pakje paracetamol van de Albert Heijn gemaakt wordt. Na de kleine borrel op het eind reden we verder naar de slaapbestemming, Haarlem. Hier hebben we heerlijk bij de Italiaan gegeten en daarna ons verder vervoerd naar de binnenstad om het spel ZigZag te spelen. Na een slopende twee uur de hele binnenstad te zijn doorgeslenterd, was het tijd voor een drankje en een feestje in studentencafé De Koning. De volgende dag maakten we ons klaar voor het laatste bezoek, namelijk aan Fagron. Dit bedrijf is gefocust op de optimalisatie en innovatie van magistrale bereidingen om hiermee het therapeutisch bereik van de voorschrijver te vergroten. Een rondleiding, een hoop gepraat, een lunch en een taartje verder was het dan echt over. De reis naar Groningen was ingezet en werd afgesloten bij eetgelegenheid Ben’z. Al met al een geslaagde BBB!

Double Trouble

Pharmaciae Sacrum

Op een regenachtige vrijdag, 21 juni, hadden alle farmaceuten zich bij het UMCG verzameld om naar het pittoreske dorp Luddeweer te fietsen voor het JAK. De meerderheid had zich al netjes in een regenbestendige outfit gehesen, maar nog voordat Le Tour de Luddeweer kon beginnen, moest iedereen wel een poncho overgooien. Na een paar jaloerse blikken naar de mensen die in de auto’s stapten, kon de fietstocht beginnen. Niet iedereen had begrepen wat ‘neem een goede fiets mee’ betekende, maar dat was allemaal alweer vergeten toen het top-team Jakkie Shore bij aankomst voor een heerlijke maaltijd had gezorgd onder een grote partytent. Alsof de tenten zichzelf hadden opgezet, stonden binnen no time alle tenten om de grote partytent heen en kon de veelbelovende avond beginnen. Deze avond werd ingeluid en afgesloten met het spelen van diverse kaarten dobbelspelletjes. De volgende dag waren de weergoden genadig en heeft iedereen een stevig ontbijt kunnen nuttigen in het zonnetje. Goedgehumeurd stapte iedereen weer op de fiets om een sportieve middag tegemoet te gaan in Harkstede. Een gehele waterskioutfit werd aangemeten en het waterskiën kon beginnen. De één doet er verstandig aan Farmacie te blijven studeren en de ander kan zo een watersportcarrière beginnen. Vanaf de geslaagde waterige middagactiviteit bleek het aanpassingsvermogen groot te zijn: capuchons werden opgezet en geen regen hield de farmaceuten tegen om te voetballen in het weiland. Na de goed ontvangen barbecue werden de spelletjes er weer bij gepakt en zelfs de gastheer was de beroerdste niet en speelde vrolijk mee. Het romantische kampvuur met de marshmallows zorgde ervoor dat het kamp compleet was. Toen het vuur doofde, ging iedereen tevreden naar de tent om nog even te slapen voordat Le Tour de Groningen de volgende dag zou plaatsvinden.

Binnenlands Bedrijven Bezoek Annelies Noorlander

Pharmaciae Sacrum

Fotopagina

Foliolum oktober 2013

Pharmaciae Sacrum

Double Trouble

Commissies

Pharmaciae Sacrum

De Redactiecommissie

Ge•tikt 1. Niet goed wijs, gek 2. (Voltooid deelwoord; tikken) Getypt Getikt, de Redactiecommissie in een notendop. Prettig gestoord én verantwoordelijk voor dit prachtige blad. Maar wat weten we van elkaar? Boy, onze dansende praeses, heeft altijd grappige/vreemde uitspraken of anekdotes. Verder heeft hij als goede eigenschap dat hij erg goed kan koken, wat hij dan ook graag doet op commissieavonden. Hedy, ook wel de Typtijger van de commissie. Met haar voorliefde voor de kookkunsten van Nigella Lawson wist ze het hart van de voorzitter te veroveren, maar ook haar kwaliteiten als doorgewinterd vergaderbeest zijn een aanwinst voor de commissie. Anouschka. Deze Miss Moneypenny leidt een druk leven met bergen sport, commissies en sociale feestjes en af en toe nog een beetje studie. Ze heeft overigens ook een gigantisch netwerk, altijd handig bij de roddelmomentjes! Britt, onze assessor 1, is een bezig bijtje. Oppassen, werken op de markt, sporten en de commissie: niks is haar te veel. Daarnaast weet ze ook nog genoeg tijd vrij te maken om uitstekend te presteren bij practica en tentamens, dit alles met de zij-instroom geneeskunde als doel. Evert Jan is de appie 2, enige Albertiaan en de feut van de commissie. Evert Jan is een klein mannetje, maar deze baas kan zeer veel eten en drinken. Hij draagt dan ook niet voor niets de bijnaam Evert-Ad.

Foliolum oktober 2013

Het Bestuur

Graag stellen wij ons aan jullie voor als het 132e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”. Nick is op dit moment tweedejaars Farmaciestudent en zijn functie is Assessor II. Hij is verantwoordelijk voor de boekenverkoop, promotie en de internetsite. Het assessoraat wordt gecomplementeerd door Anneke (Assessor I). Zij neemt voornamelijk de commissiebegeleiding op zich, maar is ook samen met Nick verantwoordelijk voor de boekenverkoop. Wanneer je dus vragen hebt over de boeken- en gadgetverkoop, kun je altijd bij hen terecht. Joris vervult de functie van quaestor en bekommert zich over alle financiën van de vereniging. Daarnaast onderhoudt hij de relaties met de verschillende sponsoren van de vereniging. Fianne (ab-actis) houdt zicht op alle inkomende en uitgaande post en ze maakt gedurende het jaar de jaarplanning van de vereniging. De meeste interne en externe communicatie verloopt via haar. Rik is als praeses eindverantwoordelijk voor alle taken van het bestuur. Voor de rest is hij voor externe verenigingen het aanspreekpunt en om deze reden vergadert hij vaak met verschillende organen van de universiteit en faculteit. Wanneer jullie meer over ons willen weten of een keer zin hebben in een kop koffie, kom dan gerust eens langs het P.S.-hok. Wij zijn elke dag tot 17:00 uur aanwezig!

Commissies De Almanakcommissie Kjell, praeses, feut, schoonmaakster of kok. Geen taak die Kjell niet kan invullen, behalve dan misschien de eerstgenoemde. Kjell laat vooral niet merken dat hij de commissie leidt, waar hij dit ongezien natuurlijk met veel inzet doet. Als lay-outer valt hij wel ietwat buiten de boot. Pascale, de overtreffende trap van stuntelig en onbekwaam. Op de enkele keren dat ze aanwezig is bij een commissieavond, krijgt ze niks voor elkaar. Ab-actis is voor haar te moeilijk om te spellen, wat haar taak slecht uitvoerbaar maakt. Mike. Als beste lay-outer van de commissie heeft Mike eigenlijk maar een taak: ‘Fix het maar’. Mike doet dit natuurlijk gedwee; van eigen input is namelijk zelden sprake. Keri, met afstand het domme blondje van de commissie. Fanatiek en altijd gedreven, zeker als het aankomt op een spel. Winnen blijkt echter een groot probleem te zijn. De inzet die ze toont bij sporten of een spel laat ze helaas snel achter zich als ze bezig is met de Almanak. Het zou uitdraaien op een grote ramp. Grote praatjes en machogedrag, dat is Jeroen. Denkt dat hij heel wat is, maar het stelt eigenlijk vrij weinig voor. Ideeën heeft hij zeer zeker, maar die eindigen uiteindelijk nergens.

Het Studenten Overleg Farmacie is dé commissie binnen Pharmaciae Sacrum die gaat over studiegerelateerde zaken. Het STOF is een aanspreekpunt voor iedere student met problemen, klachten of andere opmerkingen. Als STOF komen we iedere week met z’n drieën bij elkaar om de serieuze dingen binnen Farmacie te bespreken. Laura, de praeses, heeft net een druk bestuursjaar bij A.S.V. Dizkartes achter de rug en begint nu vol frisse moed aan haar master. De eerste paar jaar van haar studententijd heeft ze het beste eruit gehaald en stond studie misschien niet altijd op nummer 1, maar nu lijkt het haar leuk om wat serieuzer bezig te zijn, middels het STOF. Onze ab-actis, Suzette, heeft ook net het stokje overgedragen aan het nieuwe bestuur van R.K.S.V. Albertus Magnus. Na dit drukke jaar wilde ze ook binnen Farmacie meer mensen leren kennen en haar opgedane ervaringen toepassen in een commissie. Ruben, de assessor, begint aan zijn derde commissie binnen P.S. Waar de ervaring over P.S. bij de dames ontbreekt, heeft hij deze volop. In zijn vrije tijd is hij vaak te vinden in Huis de Beurs, achter een ietwat valse piano. Met al onze eerdere ervaringen zijn we ervan overtuigd dat we ook binnen Farmacie iets kunnen bijdragen en een succesvol jaar zullen neerzetten. Schroom niet om ons over vragen binnen de studie te contacten! (stof@psgroningen.nl)

Double Trouble

Pharmaciae Sacrum

Noot van de redactie: volgens mij probeerden ze duidelijk te maken dat ze een geweldige en awesome commissie zijn. Helaas hebben we de hint niet begrepen.

Het STOF

Eten met... De Almanakcommissie In enigszins gekrompen vorm heeft de Almanakcommissie het aangedurfd om als eerste het enige echte ‘Getikt Rollenspel’ te spelen. De assessoren draaiden eerst warm met een potje 3D vier-op-een-rij . Tijdens het eten werd de Almanakcommissie al bang gemaakt voor de

Vervolgens mocht Kjell zich uitleven door met zijn derrière korte farmaceutische woorden (inco, zalf, pipet) te spellen. Iedereen was onder de indruk, een paaldanseres was er niets bij! Helaas kon Kjells prachtige kontje de winst niet binnenslepen. Hierna kwam de o zo gevreesde opdracht: Pascale trok ‘Wat een hitte’. Hierbij moeten de commissieleden zo veel mogelijk van hun kledingstukken correct aantrekken op de ‘paspop’, een aangewezen commissielid. Na een eerste gelijkspel werd de opdracht opnieuw gedaan op een andere ‘paspop’ en dit zorgde voor de eerste overwinning voor de Almanakcommissie.

Pharmaciae Sacrum

mogelijke strip-opdrachten, waarop Kjell zei: ‘ik wil niet strippen, ik heb mijn bikinilijn niet bijgewerkt!’. Na een erg smakelijk toetje ging het Getikt Rollenspel van start. Het doel is simpel: win zo veel mogelijk opdrachten. Verlies je een opdracht, dan wordt er gedobbeld voor een shotje.

Andere hoogtepunten waren ‘De dronkenlap’, zo lang mogelijk op één been staan met je elleboog op de knie en duim tegen de neus en ‘Waar of niet waar’. Hierbij ging iedereen met de billen bloot (bekend terrein voor enkelen) met verhalen die al dan niet gebeurd zouden zijn. Bij Kjells ‘Ik heb een keer in de faculteit gebraakt’ antwoordde Pascale ‘Dat heeft iedereen toch wel eens gedaan!’.

Het begon met ‘Het spreekwoordenboek’: noem om en om een spreekwoord tot iemand een black-out heeft. Dit mondde uit in een discussie over ‘Wat de boer niet kent lust/ vreet hij niet’, maar na de interventie van Google werd de eerste opdracht gewonnen door de Redactiecommissie.

Dankzij de opdracht ‘De kusser’, waarbij een geblinddoekt persoon iedereen moet kussen tot hij de juiste persoon te pakken heeft, werd Evert Jan de afgelebberde boterham van

Foliolum oktober 2013

de avond. En daarna, tijdens het spelletje ‘Associëren’ werd hij ook nog eens omgedoopt tot Evert Jan de Leprechaunbaas. Anouschka kon haar atletische vermogen nog gebruiken tijdens ‘Kruip’ en bij ‘Op een been’. De tweede was in samenwerking met Boy en Evert Jan en bezorgde de Redactiecommissie een dikke overwinning. Na een rondje gebarentaal en farmaceutische woorden schrijven op de bochels van Kjell en Boy, kreeg iedereen jeuk en werd er flink gekrabt door de opdracht ‘Jeuk’. Om het af te leren werd een staarwedstrijd gehouden.

Pharmaciae Sacrum

Over de eindstand was enige discussie (gelijkspel of winst voor de Redactiecommissie), maar waar iedereen het over eens was, was dat het een gezellige getikte avond was. De morning after Kjell voelde zich om 8:42 uur best prima. Pascale was er minder goed aan toe: die voelde zich om 13:53 uur nog extreem slecht en lag ook nog steeds in bed. Het was voor Jeroen iets te veel gevraagd om de telefoon op te nemen om 7:35 uur. Om 10 uur was hij fit genoeg om dat te sms’en als verklaring. Wees gewaarschuwd: ons spel is niet voor the faint of heart...

Double Trouble

Pharmaciae Sacrum

Puzzel

Vul horizontaal het antwoord op de 14 vragen in. Cursieve vragen zijn cryptisch. Gelijke cijfers zijn gelijke letters. Puzzel opgelost? Dan verschijnt in de gekleurde kolom, van boven naar beneden, een woord. Dat is de eindoplossing. 1. Welke term uit het Grieks betekent vrij vertaald ‘met je eigen ogen zien’? 2. Een andere term voor ‘ontlasting’. 3. Welke droom staat centraal in het boek The Great Gatsby van F. Scott Fitzgerald? 4. Whatsappjes, sms’jes of e-mails. 5. Bijzonder mooi. 6. Wat betekenen de eerste twee letters van RVS? 7. Hier kun je het Groene Hart aantreffen. 8. Naast dubbel zien is dit een kenmerk van te veel gedronken hebben. 9. Verlangen. 10. 365 zondagen. 11. Past bij concentratie en Gerechtshof. 12. Assepoester of Sneeuwwitje. 13. Bijbelboek uit het Oude Testament. 14. Brullende zangvogel?

Foliolum oktober 2013

Colofon Redactiecommissie Boy van Basten Hedy Maessen Anouschka Wolf Britt van Maanen Evert Jan Breman

Ab-actiaat

Hedy Maessen Paramaribostraat 10 9715 RP Groningen Tel.: 06-23394550 foliolum@rug.nl

Drukkerij

Smits & Hagenbeck

Foto voorpagina en pagina 7 Carola Doornbos www.carola-doornbos.nl Visagie: Rooske Moens

Oplage

1150 stuks Copyright 2013 Redactiecommissie Foliolum ‘Getikt’ der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van schrift, druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de auteurs. Gebruikt bronnenmateriaal is op te vragen bij de Redactiecommissie.

Mr. J. Heuker G.M. Ronner Mr. R.A. Veening FB

Betrokken en deskundig