Foliolum juni 2015

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum�

Universitair Centrum voor Farmacie

Transplantaties

Ben jij al donor?

Mijn hart mag je hebben!

Jaargang 28

#4 | Juni 2015

Transplantaties

Redactioneel

Foliolum

Foliolum Jaargang 28

Editie 4

Juni 2015

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” in samenwerking met het Universitair Centrum voor Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen

Fecale microbiota transplantatie Guido Bakker, p. 9

Redactioneel

4 Praesides 5 Stamceltransplantaties 9 Fecale microbiota transplantatie

‘Poep als medicijn’ 13 Orgaanperfusieruimte in gebruik genomen 14 Interview 15 Diepgaande kookkunsten 16 Kort wetenschappelijk 18 Vijf vragen aan...

20 Transplantaties

Facultair

21 Student in het buitenland 23 Afgestudeerden 24 PhD 25 Alumnus

Pharmaciae Sacrum

Wil je als vrouw (nog) slimmer worden?

Kort wetenschappelijk, p. 16 & 17

Bestuursjaar in vogelvlucht Astrid Broek, p. 40

28 Fotopagina 30 P.S.-activiteiten 36 Commissies 37 Eten met... het JAK 38 Eten met... de nieuwe Redactiecommissie 39 Puzzel 40 Ab-actieel jaarverslag 2014-2015 44 Beleidsplan kandidaat-bestuur 2015-2016 46 Activiteitenlijst bestuur 2014-2015 51 Activiteitenagenda

Foliolum juni 2015

3

Praesides Lieve lezers,

Geachte lezer,

Het collegejaar zit er al weer bijna op! Dit betekent helaas ook dat ons commissiejaar aan zijn eind is gekomen en dat voor jullie alweer onze laatste editie ligt! Dit keer met het thema ‘Transplantaties’.

Tegenwoordig kan er van alles getransplanteerd worden, van een hart, nier en lever, tot hoornvlies, stamcellen en over twee jaar waarschijnlijk zelfs een gezicht. Om organen te transplanteren, moeten ze wel in goede staat zijn natuurlijk. Een paar maanden geleden is daarom de nieuwe orgaanperfusiekamer in het UMCG in gebruik genomen (de eerste in Europa!), om ervoor te zorgen dat o.a. longen die voor transplantatie beschikbaar worden gesteld, in goede kwaliteit kunnen worden bewaard en soms zelf worden hersteld als er schade aan de organen is. Hierover in deze editie meer!

Ook een wat onbekendere transplantatie is de fecestransplantatie. Doordat een verstoorde darmflora vele ziektes met zich kan mee brengen, biedt een transplantatie van feces van een gezonde donor vaak de uitkomst! In het artikel in deze editie wordt hier uitgebreid op ingegaan.

Voor u ligt het laatste Foliolum van dit jaar en dit zal tevens één van mijn laatste voorwoorden zijn. Deze periode staat in het teken van afsluiting en overdracht. Menig student is bezig met het behalen van de laatste studiepunten, voordat men de vakantie gaat inluiden. Als bestuur zijn wij aan het afronden en ons juist aan het voorbereiden om de studie weer op te pakken. De Redactiecommissie maakt met dit nummer ook een einde aan een prachtig commissiejaar, waar zij vol trots op kunnen terugkijken.

Hierbij draag ik het stokje over aan de 29ste redactiecommissie! Heel veel succes!

Lieve Marleen, Merel, Luke en Sofie, wat hebben we hard gewerkt en wat is het resultaat mooi geworden!

Ik wil jullie ontzettend bedanken voor al jullie harde werk en inzet, maar natuurlijk ook voor alle gezellige, onvergetelijke en diepgaande momenten die we samen hebben meegemaakt! Ik ga onze diepgaande maandagavondjes missen!!

4

De commissie heeft deze editie gekozen voor het thema ‘Transplantaties’. In 1954 vond de eerste geslaagde transplantatie plaats en werd de nier van Ronald Herrick afgestaan aan zijn tweelingbroer. Na deze historische mijlpaal is er veel veranderd en zijn transplantaties een echte geneeskundige discipline geworden. Een Italiaanse neuroloog stelt zelfs dat het binnen twee jaar mogelijk is een geheel hoofd op een ander lichaam te zetten.

In dit Foliolum staan de gebruikelijke stukken die een bestuursjaar afronden, zoals de activiteitenlijst en het ab-actieel jaarverslag. Daarnaast zal het nieuwe kandidaat-bestuur hun Beleidsplan presenteren.

Het einde van ons bestuursjaar is nu bijna hier en ik kan wel concluderen: het was fantastisch! Ik wil mijn bestuursgenoten dan ook bedanken voor alle avonturen die wij hebben beleefd en het nieuwe bestuur veel succes toewensen komend jaar!

Dan rest mij nog u veel plezier toe te wensen met het lezen van dit Foliolum.

Met vriendelijke groet, Namens de 28e Redactiecommissie ‘Diepgang’,

Met vriendelijke groet, namens het 133e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”,

Eline Hemelt h.t. praeses

Quincy de Hoog h.t. praeses

Transplantaties

Stamceltransplantaties Redactioneel

Auteur: Dr. Marco R. de Groot, internist-hematoloog In ons beenmerg bevinden zich de stamcellen die de productie van rode bloedcellen, bloedplaatjes en witte bloedcellen verzorgen. Deze stamcellen kunnen worden getransplanteerd.

Voor deze transplantatie worden de termen beenmergtransplantatie (BMT) en hematopoietische (bloed)(stam)celtransplantatie (HSCT) nogal eens door elkaar gebruikt. Formeel wordt met BMT bedoeld het transplanteren van afgenomen beenmerg. Met HSCT wordt bedoeld het transplanteren van naar het bloed gemobiliseerde (stam)cellen. Tegenwoordig betreft meer dan 95 procent van de transplantaties het transplanteren van gemobiliseerde bloed(stam) cellen. Bij chemotherapie en ook bij bestraling (radiotherapie) wordt een behandeling gegeven die de kwaadaardige cellen zal doden. Omdat kwaadaardige cellen, uitgaande van de bloedvormende cellen, zoals leukemie, multipel myeloom of lymfklierkanker, sterk lijken op normale bloedvormende cellen, zullen deze gezonde cellen door de chemotherapie ook worden aangetast. Gezonde cellen zijn vaak beter bestand tegen chemotherapie dan kwaadaardige cellen en zullen daardoor kunnen herstellen, terwijl de kwaadaardige cellen hopelijk definitief worden uitgeschakeld. Bij ‘gewone’ chemotherapie (niet als onderdeel van een transplantatie) wordt zo veel toegediend dat de reservefunctie van de bloedaanmaak intact blijft. Dit betekent dat er een grens is aan de hoeveelheid chemotherapie die gegeven kan worden. Soms zouden we méér willen geven om de kwaadaardige cellen beter te kunnen uitschakelen, maar dat kan niet, omdat dan het beenmerg met de stamcellen te veel zou worden beschadigd. De oplossing voor dit probleem bestaat uit het van tevoren verzamelen van stamcellen, met het doel die vervolgens – na het geven van zeer intensieve chemotherapie,

eventueel samen met bestraling – terug te kunnen geven. Er zijn verschillende soorten stamceltransplantaties, afhankelijk van de donor van deze stamcellen Autologe HSCT: Bij deze vorm van HSCT krijgen patiënten hun eigen stamcellen terug die tijdelijk zijn opgeslagen in vloeibare stikstof. Hierbij gaat het dus alleen maar om regeneratie van beenmerg na een myeloablatieve (MA) therapie (er is zoveel beenmergbeschadigende therapie gegeven dat er zonder de stamcelteruggave geen herstel meer zal optreden van hematopoiese).

Allogene HSCT: Allogene HSCT vorm krijgen patiënten stamcellen van iemand anders, bijvoorbeeld een gezonde broer of zuster, onverwante donor of stamcellen uit navelstrengbloed.

Bij deze vorm van therapie kan er in tegenstelling tot bij de autologe HSCT ook een immunologisch effect optreden van de afweercellen van de donor tegen tumorcellen (graft versus tumor effect). Het is dus niet noodzakelijk om altijd een hoge dosis chemotherapie voorafgaand te geven aan de teruggave van de stamcellen, een voordeel aangezien hoge dosis chemotherapie natuurlijk ook morbiditeit en helaas ook mortaliteit kan veroorzaken. Hieronder volgt de be-

“Soms zouden we méér willen geven om de kwaadaardige cellen beter te kunnen uitschakelen, maar dat kan niet, omdat dan het beenmerg met de stamcellen te veel zou worden beschadigd.”

Foliolum juni 2015

5

schrijving van de 2 gebruikte concepten (autoloog en allogeen).

Autologe HCT Eerst wordt er een voorbehandeling met chemotherapie gegeven om de tumor zo ver mogelijk terug te dringen. Bovendien kan zo worden beoordeeld of de kwaadaardige cellen reageren op chemotherapie. Het daarna verzamelen van stamcellen kan op twee manieren plaatsvinden, namelijk uit het beenmerg of uit het bloed. De beenmergafname is de oudste methode, maar wordt nog maar weinig toegepast omdat een patiënt daarvoor onder narcose moet en de stamcellen uit het beenmerg een minder snel herstel geven. In de praktijk wordt de stamcelmobilisatie gestart na een aantal kuren als de kwaadaardige ziekte goed gevoelig is voor de chemotherapie.

Hierbij wordt op het moment dat het beenmerg aan het herstellen is van de met het laatst gegeven chemotherapie, de bloedgroeifactor G-CSF (merknaam Neupogen) onder de huid gespoten.

G-CSF is de groeifactor voor witte bloedcellen en daarmee de tegenhanger van het bekende Epo voor de rode cellen. Door de injectie van G-CSF zal de patiënt zich een aantal dagen ‘grieperig’ voelen (spierpijn, botpijn), wat veroorzaakt wordt door de snelle groei van de beenmergcellen in de mergholtes in de botten. Door

de G-CSF zal de beenmergaanmaak versnellen en komen de stamcellen los van het beenmerg en verplaatsen ze zich naar het bloed. De stamcellen zijn te herkennen en te tellen dankzij een zogenaamde CD34-kleuring. Na enkele dagen (gemiddeld ongeveer tien dagen na het starten met G-CSF) zijn er voldoende stamcellen in het bloed en kan begonnen worden met het verzamelen. Het verzamelen van de gemobiliseerde cellen wordt stamcelaferese genoemd. Voor de verzamelprocedure moet de patiënt worden aangesloten op de aferesemachine. Deze machine is een soort centrifuge waarin de fractie cellen waarin de stamcellen zich bevinden op een bepaalde afstand van het middelpunt is. Deze cellen worden afgezogen en verzameld. De aldus verzamelde stamcellen worden geteld, gecontroleerd en ingevroren in vloeibare stikstof. Door deze vriesprocedure zijn ze onbeperkt houdbaar voor latere toepassing. Zekerheidshalve worden de stamcellen ook gekweekt, om te zien of ze – in de laboratoriumsetting – normaal en voldoende kunnen uitrijpen tot rijpe bloedcellen.

Dit is een kweektechniek waarbij fraaie kolonies van cellen te zien zijn. Het duurt ruim twee weken voordat de cellen uitgerijpt zijn en de kolonies geteld kunnen worden, dus ongeveer net zo lang als het straks in het lichaam zal gaan duren.

“Een allogene HCT is een behandeling met een aanzienlijk risico van overlijden en kent ook beduidend meer morbiditeit dan bijvoorbeeld een autologe HCT”

6

Transplantaties

Redactioneel

Marco de Groot studeerde Geneeskunde aan de Vrije Universiteit en heeft zijn opleiding tot internist met aandachtsgebied hematologie voltooid in het AMC. Hij is gepromoveerd op een onderdeel van de trombose en hemostase. Na 12 jaar in een groot perifeer ziekenhuis (MST) te hebben gewerkt heeft hij in 2012 de overstap gemaakt naar het UMCG. Als voorbereiding op zijn taken op het gebied van stamceltransplantatie heeft hij een half jaar in Seattle gewerkt.

Redactioneel

Wanneer na enkele ‘gewone’ kuren de respons voldoende is en er voldoende stamcellen zijn verzameld, kan de patiënt voor de autologe stamceltransplantatie worden opgenomen. De myeloablatieve (MA) chemotherapie wordt gestart, afhankelijk van de onderliggende ziekte zijn er verschillende soorten kuren mogelijk. De opnameduur zal circa 3-4 weken bedragen, afhankelijk van de conditie van de patiënt en de snelheid van herstel. Een dag na het einde van de MA kuur worden de stamcellen uit de vriezer gehaald, ontdooid en via een infuus toegediend.

De stamcellen vinden hun weg vanuit het bloed terug naar het beenmerg en groeien in twee tot drie weken uit tot volwaardige bloedcellen. De weken in het ziekenhuis zijn niet makkelijk, want de zware kuur heeft vrijwel altijd bijwerkingen in de vorm van moeheid, misselijkheid, verlies van de eetlust, kapotte slijmvliezen met een pijnlijke mond en vaak diarree. Dankzij een subclavia infuus is het mogelijk medicijnen en voeding via de bloedbaan toe te dienen gedurende de periode dat een patiënt moeite heeft met slikken. Vanwege de lage bloedgetallen zijn regelmatig transfusies nodig van rode bloedcellen en bloedplaatjes. Vrijwel elke patiënt maakt een periode met koorts door, waarvoor antibiotica nodig zijn. Daarna kan de patiënt met een hersteld eigen beenmerg uit het ziekenhuis ontslagen worden.

Allogene HCT Er zijn verschillende soorten allogene HSCT. De belangrijkste verschillen betreffen de relatie tussen donor en ontvanger en de intensiteit van de voorbehandeling. Als we kijken naar de relatie tussen donor en ontvanger zijn de volgende vormen van transplantatie mogelijk: - met behulp van een verwante donor: dit betreft de broer-zus-transplantaties; - met behulp van een vrijwillige, niet-verwante donor. De donor is geen familie van de ontvanger, maar heeft wel dezelfde transplantatie-eiwitten.

Daarnaast zijn er verschillende vormen met betrekking tot de intensiteit van de voorbehandeling (conditionering).

- myeloablatieve (MA) voorbehandeling, vooral voor patiënten jonger dan 40 jaar; - non-myeloablatieve (NMA) of reduced intensity conditionering (RIC) meestal voor patiënten ouder dan 40 jaar.

Foliolum juni 2015

De belangrijkste verschillen tussen de MA en NMA/RIC benadering is dat bij de MA therapie de chemotherapie zwaarder is, dus de ook de directe toxiciteit en er zowel een celdodend als immunologisch anti-tumor effect is (bij NMA alleen een immunologisch effect en bij een RIC ook wel celdodend, alleen de sterkte van de chemotherapie is niet zodanig dat er zonder de stamcelteruggave geen herstel meer zou optreden van het beenmerg. Het immunologische effect wil zeggen dat de graft (het transplantaat), waarin afweercellen zitten, de tumorcellen aanvalt. Deze afweercellen afkomstig van de donor herkennen tumorcellen in het lichaam van de ontvanger (de patiënt) als vreemd en zullen deze willen vernietigen. We nemen aan dat op deze manier de afweercellen van de donor de tumorcellen die niet meer (of in mindere mate) gevoelig waren voor chemotherapie alsnog opruimen. Dit effect blijkt heel sterk te zijn en verklaart de goede resultaten die met NMA/RIC voorbehandeling kunnen worden bereikt. Immers, bij deze vorm van voorbehandeling wordt beduidend minder chemotherapie gegeven en is het anti-tumoreffect bijna volledig afhankelijk van dit afweereffect (graft-versus-tumor).

Schema myeloablatief: De belangrijkste voorbehandelingsschema’s voor MA conditionering zijn cyclofosfamide/totale lichaamsbestraling en busulfan/cyclofosfamide. Bij het schema cyclofosfamide/totale lichaamsbestraling wordt gedurende twee dagen cyclofosfamide 60 mg/kg/ dag gegeven. Dit begint vijf dagen voor de transplantatie en wordt dag -5 en dag -4 genoemd.

Om de blaas te beschermen tegen de schade die afbraakproducten van cyclofosfamide kunnen aanrichten, krijgt de patiënt veel vocht met een beschermend middel voor de blaas (mesna) toegediend. Tevens is het van belang om regelmatig de blaas te legen. De patiënt zal daarom ook ‘s nachts wakker gemaakt worden om te plassen.

Overige bijwerkingen zijn misselijkheid, braken, haaruitval, slijmvliesontsteking en steriliteit (niet altijd). Vervolgens ondergaat de patiënt op dag -2 en -1 een hoge dosering totale lichaamsbestraling. De hematopoietische (stam)cellen worden gegeven op dag 0. Bij het schema met busulfan/cyclofosfamide wordt busulfan 3.2. mg/kg/ dag gegeven op dag -7, -6, -5 en -4 intraveneus.

Vervolgens wordt op dag -3 en -2 cyclofosfamide gegeven in dezelfde dosering als bij cyclo/TBI.

7

Bij alle transplantaties is na de stamcelteruggave ook nog immuunsuppressie (vaak calcineurineremmers als ciclosporine of tacrolimus met of zonder methotrexaat / mycofenolzuur nodig om zowel afstoting (host versus graft) maar ook

8

zeker omgekeerde afstoting (graft versus host ziekte) te voorkomen. Dit laatste kan acuut zijn (vooral ernstige huid/lever en darmproblematiek) als een chronische vorm waarbij alle organen kunnen worden aangetast. Als dit ontstaat is langere en meer intensieve immuunsuppressieve therapie met vooral prednisolon noodzakelijk. Een gevolg van al deze immuunsuppressie is een sterk verhoogde vatbaarheid voor infecties.

Er wordt dan ook goed gescreend op reactivatie van virussen zoals CMV/EBV met starten van pre-emptieve therapie en zo nodig profylaxe gericht tegen bacteriële als schimmelinfecties.

Gezien bovenstaande beschreven problematiek zullen patiënten worden geselecteerd voor een allogene HSCT indien er sprake is van een ernstige vorm van de onderliggende ziekte en het risico om te overlijden aan de behandeling opweegt tegen het risico om te overlijden aan de onderliggende ziekte (als niet wordt gekozen voor een allogene HCT). Een allogene HCT is een behandeling met een aanzienlijk risico van overlijden (ongeveer 20 procent na één jaar) en kent ook beduidend meer morbiditeit dan bijvoorbeeld een autologe HCT. Concluderend kan worden gesteld dat het uitvoeren van HSCT een potente, maar ook intensieve behandeling is waarbij voor wat betreft de allogene HSCT de focus voor onderzoek gericht moet zijn op het gebied van preventie en therapie van graft versus host ziekte en het voorkomen van infecties.

Transplantaties

Redactioneel

De hematopoietische (stam)cellen worden dan ook weer gegeven op dag 0. Bij dit schema worden dezelfde voorzorgsmaatregelen genomen om de blaas te beschermen tegen de schadelijke afvalproducten van cyclofosfamide als hiervoor beschreven. Busulfan kan epileptische aanvallen uitlokken; daarom moet de patiënt de dag voor de start met busulfan en gedurende het gebruik van busulfan een anti-epileptisch geneesmiddel gebruiken (Diphantoine). Overige bijwerkingen zijn misselijkheid, braken, haaruitval, slijmvliesontsteking en steriliteit (niet altijd). Bij een MA voorbehandeling wordt een patiënt ongeveer 4 tot 5 weken opgenomen. Gezien de zwaarte van de behandeling en de vatbaarheid voor infecties in die periode, vindt opname plaats op een zogenaamde flowkamer. De druk en luchtstromen in deze kamer verlagen de kans op infecties.

Er zijn verschillende NMA en RIC schema’s, maar het meest bij ons gebruikte schema is fludarabine in combi met 2 Gy totale lichaamsbestraling. Dit geeft voldoende immuunsuppressie om engraftment (nestelen en uitrijping) van de stamcellen te bewerkstelligen. Deze therapie wordt dus gegeven om het immuunsysteem van de ontvanger te verlagen om afstoting te voorkomen (host-versus graft), zoals al eerder gezegd niet met het doel anti-tumor effect te bewerkstelligen met deze lage dosering fludarabine/radiotherapie.

Fecale microbiota transplantatie Redactioneel

‘Poep als medicijn’

Auteur: Guido Bakker, MD, PhD Candidate De ontwikkeling van nieuwe moleculaire technieken voor het bepalen van bacteriële samenstelling in laboratoria heeft een enorme verandering teweeggebracht in onze gedachten over intestinale bacteriën. We weten nu dat de darmen van één persoon huis zijn aan 10e14 bacteriën, die een belangrijke rol spelen in onze gezondheid. Een verstoord evenwicht van de darmflora kan leiden tot ernstige ziektebeelden, zoals infectie met C. difficile. De komst van fecale microbiota transplantatie, waarbij patiënten een oplossing toegediend krijgen van feces van een gezonde donor, heeft geleid tot een ware revolutie in de medische wereld.

Bacteriën als determinant van gezondheid

tische en diagnostische aanknopingspunten.

Het idee van fecale microbiota transplantatie (FMT) is niet nieuw. De eerste bekende beschrijving van het gebruik van humane feces als therapeuticum dateert uit de 4e eeuw na Chr. tijdens de Dong-Jin dynastie in China. In het ‘Handboek voor spoedeisende geneeskunde’ raadt de arts Ge Hong feces van babies, ‘gele soep’, aan als remedie voor diverse aandoeningen [1]. Het eerste gebruik van FMT in de moderne geneeskunde was door Eiseman in 1958, waarbij hij het succesvol behandelen van 4 patiënten met pseudomembraneuze colitis (vermoedelijk veroorzaakt door C. difficile) met een klysma van feces van gezonde donoren beschrijft [2]. Dit inspireerde Nobelprijswinnaar Joshua Lederberg om te voorspellen dat een toenemend begrip van de darmmicrobiota in gezondheid en ziekte zou leiden tot een ware revolutie in de biomedische wetenschappen. Een dergelijke revolutie lijkt nu gaande te zijn; FMT is onderdeel van standaardzorg geworden en biedt vele mogelijke therapeu-

De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht voor de darmflora, ook bekend als de microbiota. Dit komt in grote mate door de ontwikkeling van nieuwe moleculaire technieken in laboratoria. De ontdekking dat ieder persoon 10e14 bacteriën meedraagt, 10 maal zo veel als ‘gewone’ cellen en 1.5 tot 3kg van het lichaamsgewicht, inspireerde veel onderzoekers een nieuwe blik op de darmflora te werpen. Waar bacteriën vroeger vooral als pathogenen werden gezien, is inmiddels duidelijk dat de mens in symbiose met zijn bacteriën leeft. De intestinale microbiota zorgt onder andere voor het verteren van voedingsvezels, het produceren van vitamines, het verdedigen tegen pathogenen en het trainen van het immuunsysteem.

De bacteriële darmflora kan worden opgedeeld in 7 grote ‘taxa’, waarvan de Firmicuten, de Bacteroideten, de Actinobacteriën en de Proteobacteriën (met als bekendste organisme de E. coli de

Guido Bakker studeerde Geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Al vroeg in zijn studie deed hij onderzoek bij de afdeling maag-darm-leverziekten. In 2014 begon hij een promotietraject aan het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam bij Max Nieuwdorp, specialist op het gebied van fecestransplantaties. Hij verdiept zich in de microbiota en de relatie met metabole ziekten.

Foliolum juni 2015

9

Het is duidelijk dat bacteriën een grote rol spelen in onze gezondheid. Een verstoring van de normale bacteriesamenstelling, bekend als dysbiose, kan echter leiden tot ziekte. De gedachte is dat een verstoring van de normale flora zorgt voor verminderde bescherming tegen pathogene bacteriën, welke overgroeien in de darm en vervolgens schade aan darmepitheel geven. Een klassiek voorbeeld is infectie met Clostridium difficile, een bekende complicatie van antibioticagebruik en belangrijke oorzaak van diarree bij ziekenhuispatiënten. Bacteriën kunnen echter via beschadigd darmepitheel (wat leidt tot versterkte ‘gut permeability’) ook terecht komen in andere delen van het lichaam (translocatie genoemd) en daar een ontstekingsreactie geven.

Diverse aandoeningen zijn geassocieerd met een verstoorde darmflora. Bij FMT wordt gepoogd de darmflora weer te herstellen. Deze nieuwe techniek biedt dan ook therapeutische potentie voor diverse aandoeningen. In figuur 1 is een samenvatting gegeven van aandoeningen waarbij FMT als potentiële therapie kan dienen. In het AMC in Amsterdam wordt actief onderzoek gedaan naar FMT als behandeling voor een aantal van deze aandoeningen (zie verderop).

Hoe werkt FMT? De eerste stap in een behandeling met FMT is het vinden van een geschikte donor. FMT is geen werkelijke transplantatie: donorfeces wordt in de darmen geïnfundeerd en is daar werkzaam.

Het ‘weefsel’ wordt niet doorbloed, waardoor een ontstekingsreactie niet zal zijn als bij andere vormen van transplantatie. Bepaalde compatibiliteit, zoals in HLA-klasse, is niet noodzakelijk.

Desalniettemin is het van groot belang uiterst voorzichtig te zijn in de selectie van donoren, om te voorkomen dat infecties worden overge

10

Redactioneel

overgrote meerderheid vormen. De samenstelling van de darmflora verschilt tussen personen enorm en is voor een belangrijk deel afhankelijk van het dieet . Over het algemeen wordt de samenstelling van de darmflora op een leeftijd van 2-4 jaar ‘vastgesteld’ en blijft dan over het gehele leven relatief stabiel. Bepaalde stressoren, zoals een antibioticumkuur, kunnen echter grote invloed hebben op de microbiota. Deze invloeden blijven enkele maanden aantoonbaar in de feces.

Figuur 1: Aandoeningen die geassocieerd zijn met veranderingen in darmflora waarbij FMT een potentiële therapeutische optie is.

In het groen de aandoeningen waarbij FMT in gerandomiseerd onderzoek effect had. In het blauw/paars de aandoeningen waarbij FMT in case series effect had. In het zwart de aandoeningen die geassocieerd zijn met veranderingen in darmflora. Figuur verkregen van Loek Smits.

dragen aan de patiënt. Hoewel er nog geen vaste protocollen worden gebruikt in behandeling met FMT, wordt meestal gescreend op een groot aantal overdraagbare aandoeningen. In tabel 1 ziet u een voorbeeld van de screening zoals die in het AMC wordt gedaan.

De zorgen over bijwerkingen van FMT lijken onterecht. In een meta-analyse over FMT werden geen adverse events gevonden [3]. Bij de ruim 150 fecestransplantaties die in het AMC zijn verricht zijn wij, afgezien van milde buikkrampen en diarree de eerste dagen na FMT, geen bijwerkingen of nieuwe overdraagbare ziekten vastgesteld.

Er zijn verschillende methoden gepubliceerd voor de route van toediening. Diverse onderzoekers geven donorfecesoplossing als (al dan niet hoogopgaand) klysma of via coloscopie. Dit lijkt een logische benadering, aangezien het overgrote deel van de intestinale microbiota zich in het colon bevindt. De meeste metabole processen vinden echter plaats in het duodenum, zoals opname van glucose en vetzuren en secretie van intestinale hormonen. In het AMC kiezen wij dan ook over het algemeen een ‘proximale’ benadering, waarbij fecesoplossing van donoren via een

Transplantaties

Redactioneel

sonde in het duodenum wordt ingebracht.

De bereiding van donorfecesoplossing wordt in de literatuur ook op verschillende manieren beschreven. In het AMC vragen wij donoren op de ochtend van fecestransplantatie een verse fecessample af te leveren (minimaal 30 gram, gemiddeld 200 gram). De sample wordt 1 op 1 gemixt met water, waarna met een spatel het grootste gedeelte van de feces wordt opgelost. De oplossing wordt vervolgens door een zeef gehaald, om vaste stukken feces weg te filteren. Ondertussen krijgt de patiënt via een duodenumsonde een grote hoeveelheid laxans toegediend, om de eigen darmflora zo veel mogelijk weg te spoelen.

De gezeefde suspensie wordt binnen 6 uur na produceren via de duodenumsonde toegediend aan de patiënt.

Tabel 1: Screeningsprocedure voor fecesdonoren bij studies in het AMC

wij in een gerandomiseerde studie bij FMT een remissie van Clostridium-geassocieerde diarree van meer dan 90% [4]. Daarbij werd een normalisering van de daarvoor veel aanwezige Proteobacterien in de feces gezien. Inmiddels is FMT een geaccepteerde behandelingsmodaliteit bij recidiverende C. difficile infecties.

Een andere groep aandoeningen waarbij FMT potentie zijn de inflammatoire darmziekten (IBD; M. Crohn en colitis ulcerosa). Patiënten met IBD kenmerken zich door een afwijkende darmflora en heftige ontstekingsreacties van darmflora [5]. In een systematische review werd bij een meerderheid van IBD patiënten na FMT een vermindering van klachten (76.0%), mogelijkheid tot stoppen van medicatie (76.5%) of complete remissie (62.5%) gevonden. FMT wordt echter nog niet standaard gebruikt in de behandeling van IBD. Naast intestinale aandoeningen biedt FMT ook aanknopingspunten voor metabole ziekten. Zo hebben patiënten met obesitas en type 2 diabetes mellitus een afwijkende darmflora. De insulineresistentie die gepaard gaat met diabetes wordt mogelijk beïnvloed door de microbiota. In een belangrijke gerandomiseerde studie vonden wij bij obese patiënten met metabool syndroom een verbetering van insulinegevoeligheid na toediening van fecesoplossing van dunne donoren [6].

Mogelijk speelt translocatie van darmbacteriën naar buikvet met daarbij een ontstekingsreactie hierbij een rol. Verder onderzoek hiernaar loopt nog.

FMT in onderzoek De belangrijkste toepassing van FMT is bij de behandeling van recidiverende C. difficile infecties. Waar de voorheen gebruikelijke therapie van metronidazol en vancomycine weinig succesvol was (ongeveer 25% remissie), vonden

Foliolum juni 2015

Patiënten die gekoloniseerd zijn met multi-resistente bacteriën, zoals extended sprectrum beta-lactamase (ESBL)-producenten of vancomycine-resistente enterococcen (VRE), kunnen mogelijk ook baat hebben bij FMT. In een case report in 2014 beschreven wij eradicatie van een ESBL-producerende E. coli na FMT [7]. Grotere studies moeten echter nog volgen.

FMT in de toekomst FMT als behandelingsmodaliteit wordt steeds belangrijker. Een belangrijke rol hierin speelt dat het lage kosten met zich meebrengt en makkelijk is toe te passen. Het onderzoek naar FMT

11

Een andere innovatie kan plaatsvinden in de toedieningsroute. Waar nu gebruikt wordt gemaakt van klysma’s of duodenumsonde’s, gaan we in de toekomst mogelijk naar orale behandeling met bacteriemengsels. In een recente studie beschreven Amerikaanse onderzoekers fecestransplantatie waarbij gebruik werd gemaakt van capsules met ingevroren donorontlasting voor de behandeling van C. difficile infectie [8].

Het is duidelijk dat FMT een grote verandering in de medische wereld teweeg heeft gebracht. En dankzij de inzet van onderzoekers van over de hele wereld zullen wij in de toekomst beschikken over nieuwe therapeutische opties gericht op darmbacteriĂŤn.

Figuur 2 : Bereiding van de donorfecesoplossing. A. een verse fecessample van de donor wordt 1 op 1 aangelengd met water. B. De oplossing wordt door een zeef gehaald om vaste stukken feces weg te filteren. C. De overgebleven oplossing wordt via een duodenumsonde toegediend.

12

Transplantaties

Redactioneel

staat echter nog in de kinderschoenen. Er zijn echter nog vele onduidelijkheden. Zo zijn vele aandoeningen geassocieerd met veranderingen in darmflora, maar of er een causaal verband is, weten we meestal niet zeker. In de toekomst zal voor diverse aandoeningen moeten onderzocht worden in hoeverre deze veranderingen een oorzaak danwel een gevolg van de ziekte zijn.

Daarnaast moeten we op zoek naar welke specifieke bacteriesoorten betrokken zijn bij ziekten. Het veranderen van de gehele darmflora is een drastische methode. In de toekomst zullen we op zoek gaan naar behandelingen waarbij specifieke bacteriesoorten worden toegediend (probiotica) of waar behandeling gericht op specifieke soorten wordt gebruikt.

Redactioneel

Orgaanperfusieruimte in Door Rianne van Rijn gebruik genomen Rianne van Rijn is arts-onderzoeker en transplantatiecoördinator. Zij studeerde Geneeskunde aan de Maastricht University en is sinds 1,5 jaar werkzaam bij de afdeling Chirurgie van het UMCG. Ze doet promotie onderzoek naar machine perfusie als techniek om de kwaliteit van donorlevers te verbeteren wanneer deze voor de transplantatie (nog) niet optimaal is.

Op 13 februari jl. is een Organ Preservation & Resuscitation Unit (OPR Unit) in gebruik genomen in het Universitair Medisch Centrum Groningen. Deze ruimte bevindt zich op de eerste verdieping van het Operatiekamer Complex. De OPR Unit is zodanig ontworpen en ingericht dat op professionele wijze machinale perfusie van donornieren, -levers en -longen mogelijk is. Voor zover we weten is de nieuwe OPR Unit wereldwijd de eerste in zijn soort.

Machineperfusie (MP) is een alternatieve methode van preservatie van donororganen en is veelbelovend in het verbeteren van de kwaliteit van het donororgaan en reductie van preservatieschade. De standaardpreservatie van donororganen is statische koude preservatie van het orgaan in een koelbox met ijs. MP is dynamische preservatie waarbij het orgaan via de bloedvaten doorspoeld wordt met speciale vloeistof. Daardoor is het mogelijk om zuurstof en voedingstoffen aan het orgaan te geven en afvalstoffen af te voeren of te verdunnen.

Meer kwaliteit en kwantiteit Uit onderzoek is gebleken dat de toepassing van MP tweeledig is. Allereerst kunnen organen, die met de huidige criteria getransplanteerd worden, in kwaliteit verbeterd worden waardoor de kans op complicaties kleiner wordt. Daarnaast kunnen organen op hun functie getest worden via MP. Hierdoor kunnen organen die niet getransplanteerd worden, omdat er ernstig getwijfeld wordt aan de kwaliteit ervan, met MP getest en opgekrikt worden totdat de functie goed genoeg is om ze alsnog te transplanteren.

Transplantatie Centrum versterkt. Er vindt meer kruisbestuiving plaats tussen de verschillende orgaantransplantatieprogramma’s en onderzoeksgroepen. Zo helpen we elkaar een stapje vooruit en kunnen we betere patiëntenzorg leveren.

Op de toekomst voorbereid In de nieuwe OPR Unit zijn de omstandigheden voor machineperfusie ideaal: alle benodigde materialen, medische gassen en apparatuur zijn in deze ruimte voorhanden. Ook de hygiëne en veiligheid zijn net zo goed als die in een operatiekamer. In de OPR Unit bevindt zich een aantal zones waarbinnen steriel gewerkt kan worden.

Doordat er meerdere steriele zones zijn kunnen nieren, longen en levers tegelijkertijd behandeld worden. Tevens is er een locatie waar organen voorbereid kunnen worden voor MP. De beschermde steriele zones zijn onderling uitwisselbaar. Hiermee creëren we flexibiliteit en een grote capaciteit voor MP. We zijn daarmee op de toekomst voorbereid, waarin we verwachten dat steeds meer donororganen met MP gepreserveerd en geoptimaliseerd zullen gaan worden.

Van operatiekamer naar OPR Unit Voordat de OPR Unit bestond werd MP van donororganen toegepast op een van de operatiekamers. Afhankelijk van het type perfusie was de operatiekamer ongeveer 4 tot 6 uur bezet. Door de ingebruikname van de nieuwe OPR Unit voor MP blijft de operatiekamer beschikbaar voor operatieve ingrepen van patiënten. Daarnaast worden vanuit de OPR Unit samenwerkingsverbanden tussen de verschillende transplantatieprogramma’s binnen het UMC Groningen

Foliolum juni 2015

13

Marion is 41 jaar en woont in Deventer. Marion is geboren met een urineweg (ureter, red.) vernauwing. Voor wie het niet weet: de ureter is de buis tussen de nier en de blaas en zorgt voor de afvoer van de urine vanuit de nieren. Wanneer de ureter vernauwd is, ontstaan problemen in de afvloed van de urine. Dit kan uiteindelijk leiden tot nierschade of nierfalen (red.). Bij Marion was dit helaas het geval, haar nierfunctie was dermate verslechterd dat ze een niertransplantatie moest ondergaan.

Toen Marion 8 jaar was, was haar nierfunctie al zo ernstig verminderd dat zij gedialyseerd moest worden. Hiervoor moest ze 3 keer in de week naar Utrecht. Deze dialyses waren zwaar, ze was vaak vermoeid en liep hierdoor ook een achterstand op op school. Uiteindelijk is er 4 jaar en 5 maanden gedialyseerd. Tijdens deze periode is er verschillende keren geprobeerd om een shunt te plaatsen (om te kunnen dialyseren is er toegang tot de bloedbaan nodig. Hier wordt vaak een shunt voor gebruikt. Dit is een onderhuidse verbinding tussen de ader en slagader en kan in de onder- of bovenarm worden aangelegd, red.), maar dit mislukte. Uiteindelijk is het gelukt om een shunt in haar been te plaatsen.Tijdens deze periode had Marion ook een zoutloos dieet en mocht ze maar een beperkte hoeveelheid vocht innemen (0,5 liter per dag) om haar nieren zo veel mogelijk te ontlasten.

De niertransplantatie kwam uiteindelijk nog vrij onverwachts. Marion kreeg ’s ochtends te horen dat er een geschikte donornier beschikbaar was en moest direct naar het ziekenhuis. Daar werd ze gedialyseerd en kreeg ze een aantal geneesmiddelen toegediend om vervolgens diezelfde dag nog geopereerd te worden. Tijdens de operatie zijn haar beide nieren verwijderd en heeft zij hier één donornier voor in de plaats gekregen. Na de operatie heeft ze nog 7 weken in het ziekenhuis gelegen. Ze kreeg voor de revalidatie hulp van de fysiotherapeut en kreeg na de operatie nog een aantal extra geneesmiddelen. Ze gebruikt op dit moment nog steeds prednison, azatrioprine, alfacalcidol, renitec (enalapril/ hydrochloorthiazide), atorvastatine, alendroninezuur, calcichew en ranitidine. Van een aantal van deze middelen ervaart ze bijwerkingen. Zo krijgt ze van de prednison meer haargroei en een dikker gezicht en heeft ze last van osteoporose.

Ze heeft onlangs een heupprothese gekregen, omdat haar heup versleten was. Azathioprine geeft huidproblemen waardoor ze niet te veel in de zon mag komen.

De eerste periode na de transplantatie moest Marion bijna iedere week terugkomen voor controle. Ook mocht ze de eerste weken niet overal naartoe, omdat de arts bang was voor infecties.

Momenteel moet Marion nog 1 keer per 3 maanden op controle komen, mits haar nierfunctie stabiel blijft. Wanneer haar nierfunctie achteruit gaat, moet er weer worden gedialyseerd en in het ergste geval moet de nier weer vervangen worden.

Op dit moment gaat het goed met Marion. Ze merkt dat de transplantatie haar goed heeft gedaan, ze heeft veel meer energie dan voorheen.

Zo kan ze bijvoorbeeld een hele dag werken en kan en mag ze sporten. Ze heeft geen strikt dieet, maar mag weinig of geen alcohol en ze eet het liefst zo weinig mogelijk zout. Marion hoopt dan ook dat ze nog jaren door kan met deze nier.

14

Transplantaties

Redactioneel

Interview Leven met een ‘vreemde nier’

Redactioneel

Diepgaande kookkunsten We eten met elkaar meer organen dan we denken. Niet alleen inheemse stammen in Afrika zijn een ster in het verorberen van heerlijk gevulde schapenmaag, ook in de Westerse wereld kunnen we er wat van. Heb je al gedacht aan de leverworst, het velletje van de saucijs, de paté, de kalfstong of de discutabele inhoud van de frikandel? Zoals altijd hebben de recepten van dit nummer weer een relatie met het onderwerp van de editie, in dit geval Transplantaties.

We hebben voor jullie twee heerlijke recepten waar op een of andere manier organen bij betrokken zijn. Alle ingrediënten zijn te vinden in je plaatselijke supermarkt. Eet smakelijk!

KippenLEVER op mediterane wijze Ingrediënten: * 300 gr. kippenlevertjes * 1 teentje knoflook (geperst) * 1 el. Italiaans kruiden * versgemalen zwarte peper * 2 sjalotten (in dunne ringen) * 50 gr. zachte geitenkaas * 2 el. pijnboompitten * olijfolie Bereiding: Snij de vliesjes van de kippenlevertjes af en halveer de levertjes vervolgens.

Meng de levertjes met knoflook, kruiden, peper en sjalot in een kom.

Verkruimel in een andere kom de geitenkaas en schep de pijnboompitten hier doorheen.

Verhit in een pannetje een scheutje olijfolie.

Bak de kippenlevertjes al omscheppend bruin en bak ze bijna volledig gaar.

Leg de levertjes in een overschaal en bestrooi de levertjes met het geitenkaasmengsel.

Wacht tot de kaas is gesmolten en begint te kleuren.

Lekker smullen!

Variatietip: Dit recept is ook overheerlijk op het gourmetstel.

HARTige taart met brie Ingrediënten: * 5 plakjes diepvries bladerdeeg * 400 gr. provencaalse wokgroente * Brie (punt van 200 à 250 gr.) * 125 ml. slagroom * 3 eieren * 50 gr. belegen gerapste kaas * Versgemalen peper * Olijfolie Bereiding: Verwarm de oven voor op 200C graden en laat het bladerdeeg ontdooien.

Verhit de olijfolie in de wok en roerbak de provenciaalse roerbakgroenten.

Vet de springvorm of quiche ovenschotel in.

Bekleed de bakvorm met het bladerdeeg.

Klop in een kom de eieren los samen met de slagroom, voeg daarna de geraspte kaas en de peper er aan toe en roer het geheel nog even goed door.

Doe nu de roerbakgroente in de beklede bakvorm en verdeel de groente netjes over de bodem.

Schenk het mengsel van ei, slagroom en kaas over de groente heen.

Snij de brie in kleine punten en verdeel de brie puntjes over de hartige taart.

Zet de brietaart in de oven en na ongeveer 40 minuten is hij gaar.

Let op: Dit recept is vrij machtig, denk hierbij aan als je de punten gaat aansnijden.

Foliolum juni 2015

15

Kort wetenschappelijk

- Groningen meer dan 145 km aan fietspaden heeft?

- De martinitoren in de 15e eeuw het hoogste gebouw van europa was?

- Groningen de woonplaats is van de grootste suikerfabriek van Europa?

- Glutenovergevoeligheid/coeliakie bij 1 op de 100 Nederlanders voor komt?

- En dat DNA-veranderingen die de kans op coeliakie verhogen, de kans op andere, ernstige infectieziektes verlagen?

- Vet eten ongelukkig maakt?

Kreeften zijn blauw

‘Zo rood als een kreeft’ is een veelvoorkomende uitdrukking, maar eigenlijk klopt dit niet. Het is logisch dat wij denken dat kreeften rood zijn, immers wanneer je dit bestelt in een restaurant zul je een rode kreeft op je bord zien. De kleur van levende kreeften is eigenlijk blauw. De rode kleur krijgen ze pas wanneer ze worden gekookt. De rode kleur wordt veroorzaakt door de kleurstof asthaxanthine.

Dit zit in de kreeft verpakt in een eiwit.

Wanneer de kreeft gekookt wordt gaat het eiwit kapot en komt de rode kleurstof vrij.

De aarde draait sneller door de tsunami Wist je dat de aarde sinds de tsunami sneller draait? En wist je dat de as waar de aarde om draait ook met zo’n 2,5 centimeter is verschoven sinds de tsunami?

Wie heeft er niet van gehoord, de tsunami in 2004 die zich in verschillende richtingen over de Indische oceaan verplaatste en veel schade aanbracht. Deze zeebeving heeft grotere gevolgen dan er in eerste instantie werd gedacht. Volgens Amerikaanse wetenschappers is de aarde een fractie sneller gaan draaien.

Onze planeet wiebelde daardoor om zijn as, werd er gemeld.

Volgens NASA-wetenschappers is de aarde door een verplaatsing van massa naar het centrum van de planeet drie microseconden sneller om zijn as is gaan draaien. Dat is een miljoenste van een seconde. Ook is de as waar de aarde om draait, verschoven met ongeveer 2,5 centimeter.

16 12

Transplantaties

Redactioneel

Wist je dat...

Redactioneel

Vrouwen worden (nog) intelligenter door zwangerschap Ja mannen, pas maar op, vrouwen schijnen slimmer te worden door een zwangerschap. Volgens Amerikaanse wetenschappers nemen de geestelijke capaciteiten van de vrouw toe wanneer zij zwanger is. Daarnaast neemt het leervermogen ook nog eens toe en verbetert het geheugen.

De onderzoekers hebben dit geconcludeerd op basis van een onderzoek onder mensen, muizen en ratten.

Er werd geconcludeerd dat hoe moeilijker de moeder het heeft, hoe beter de hersenen gaan werken. Ook zijn er blijvende veranderingen in belangrijke delen van de hersenen. Een aantal hersendelen veranderen van grootte en dit blijft tientallen jaren in tact. ook passen de hersenen van de moeder zich aan aan de reproductieve uitdaging en daardoor worden onder andere de zintuigen verscherpt. Hierdoor kunnen moeders vlak na de bevalling hun kinderen al herkennen aan een zwak geluid of aan de geur.

Medicijn tegen Alzheimer

Wetenschappers zijn erin geslaagd om muizen die lijden aan de equivalent van Alzheimer te genezen. Ze herstelden zowel hun geheugen als de verbindingen tussen hersencellen met een medicijn tegen kanker. Dit medicijn bleek niet goed in staat om tumoren te bestrijden, maar de wetenschappers vonden dat het de beschadigingen die door opeenstapeling van het eiwitfragment bèta-amyloïde – een kenmerk van Alzheimer – kunnen ontstaan, tegengaat.

Dit bleek uit experimenten met muizen die leden aan een Alzheimer-achtige ziekte. Onderlinge verbindingen in de hersenen herstelden en het verloren geheugen van de muizen kwam terug.

Foliolum juni 2015

Verwacht: intelligente antibiotica Antibiotica resistentie, we hebben er waarschijnlijk allemaal wel van gehoord. Onderzoekers hebben hier nu een oplossing voor gevonden. Levende bacteriën worden genetisch geprogrammeerd om infecties en ziekteverwekkers op te ruimen. In Singapore is er tevens een methode uitgevonden waardoor deze geprogrammeerde antibiotica extra functies kunnen krijgen, zoals het uitscheiden van gifstoffen of de functie om de ziekteverwekker op te sporen en het beschermende hulsel van de ziekteverwekker kapot te knippen met behulp van een eiwit. Deze methode, ook wel de sense and destroy genoemd, moet nog wel op proefdieren worden onderzocht.

Ook is er een tweede methode waarmee via een genetische code het gen dat verantwoordelijk is voor de resistentie wordt uitgeschakeld. Dit gebeurt met behulp van bacteriofagen. Deze knippen het DNA dat verantwoordelijk is voor resistentie kapot waardoor de bacterie weer gevoelig is voor de bekende antibiotica.

17

Even voorstellen...

Studiejaar 1: Olivia te Gussinklo (20 jaar) Studiejaar 2: Valmira Isufi (19 jaar) Studiejaar 3: Daan Zillen (20 jaar) Studiejaar 4: Annefleur Bakker (22 jaar) Studiejaar 5: Joris Reijneker (24 jaar) Studiejaar 6: Luc Huurneman (23 jaar)

Vind je dat er ethische bezwaren zijn aan wat je kan transplanteren en wat niet?

Olivia: Als het in het belang van de patiënt is niet.

Valmira: Persoonlijk twijfel ik of ik mijn huid zou willen doneren. Ik weet dat bij donatie hiervan de huid van

plekken wordt gehaald die niet opvallen bij een lijk, maar toch vind ik het idee niet zo fijn en ook dat moet kunnen vind ik.

Daan: Niet echt eigenlijk. Ik kan me voorstellen dat er oneindige discussies zullen zijn omtrent gezichtstransplantatie omdat een gezicht iets persoonlijks is, waar organen dat minder zijn die zie je niet van buitenaf.

Annefleur: Ik vind dat er geen ethische bezwaren zijn, omdat ik niet geloof dat het lichaam nog nut heeft of nodig is na de dood.

Joris: Nee, alles mag van mij getransplanteerd worden.

Luc: Ja, die zijn er zeker. Ik ben echter niet zo’n persoon die een probleem maakt wanneer ethiek de hoek om komt kijken. Ik vind persoonlijk dat binnen de wetenschap de mogelijkheid moet zijn om alle transplantaties mogelijk te maken, maar dat het eindoordeel ligt bij de personen die de desbetreffende organen beschikbAaar stellen en diegene die het mogelijk nodig hebben of de aangewezen nauwverwanten aan deze personen.

Aan wie zou jij jouw nier geven om te transplanteren?

Olivia: Channing Tatum.

Valmira: Gezien mijn postuur heb ik waarschijnlijk weinig te kiezen. Mijn organen, waaronder een nier, acht ik dan ook het meest geschikt voor kinderen.

Toevallig zou mijn voorkeur ook zonder enige twijfel uitgaan naar een kind, als ik zou mogen kiezen.

Daan: Aan iedereen onder de 60 jaar. Mochten mijn organen dan toch hergebruikt worden dan vind ik dat iemand er wel een poos gebruik van moet maken.

Annefleur: Ik denk alleen aan mijn vriend. Nou vind ik het wel lastig om dat op dit moment te beslissen, misschien sta ik er op zo’n moment heel anders in.

Joris: Ik zou de persoon wel willen kennen, dus geen wildvreemde. Maar ik zou niet alleen aan beste vrienden mijn nier doneren, ook mensen die ik niet zo goed ken.

Luc: Aan vrienden en/of bekenden. Ik zou nooit aan een wildvreemde mijn nier doneren. Ik moet minstens inzicht hebben gehad in het ziektebeeld en het leven van de patiënt. Ik wil niet dat iemand mijn nier gaat “verzaken” omdat ik er toevallig twee heb.

18

Transplantaties

Redactioneel

Vijf vragen aan...

De Student

Wat vind je van gezichtstransplantaties en waarom?

Redactioneel

Olivia: Voor sommige mensen zou ik dit zeker aanbevelen. ;) Valmira: Ik vind het heel fascinerend dat we medisch zoveel kunnen tegenwoordig, maar iedereen moet wel

hier en daar grenzen in het achterhoofd houden. Mocht deze transplantatie bedoeld zijn als ingreep bij situaties waarin het leven van de patiënt er medisch op vooruit gaat, hoop ik dat de twee jaar snel voorbij zijn. Echter klinkt het mij enigszins cosmetisch in de oren en dan vind ik het maar niks.

Daan: Ik vind het idee een beetje raar. Je verandert in de ogen van anderen gedeeltelijk in een nieuw persoon, terwijl je persoonlijkheid hier eigenlijk los van staat. Ik vind het overigens wel een goed concept, er zijn mensen met ernstig gezichtsletsel die door deze transplantatie een stuk aangenamer door het leven kunnen.

Annefleur: Ik vind het absurd als het is om cosmetische redenen, dus in de zin van plastische chirurgie. Het gezicht maakt ook de persoon en dat verander je dan.

Joris: Er zijn al wat succesvolle gezichtstransplantaties geweest. De verhalen van deze patiënten zijn heel heftig.

Wanneer je de voor en na foto’s ziet van deze mensen denk ik dat niemand problemen kan hebben hiermee. Ik vind het in ieder geval een zeer mooie ontwikkeling. Ik zie het nut er wel van in.

Luc: In eerste opzicht zou ik dit een gek idee vinden. Echter kan ik mij heel goed voorstellen dat bij sommige patiënten dit een uitkomst kan bieden. Je moet dan denken aan personen die zijn/haar gezicht verbrandt heeft of bij een ziektebeeld waarbij het gezicht wordt aangedaan. Ik neem aan dat je niet werkelijk de vorm en contouren van het gezicht over kunt zetten op een ander persoon, aangezien je te maken hebt met de vormen van het bot onder de huid die je niet exact kunt kopiëren

Noem alle transplantaties die je maar kan bedenken.

Olivia: Nier, hart, pancreas, lever, huid en bloedtransfusie.

Valmira: Hart, longen, lever, alvleesklier, dunne darm en nieren kan men doneren. Daarnaast is ook donatie van bijvoorbeeld hartkleppen, hoornvlies, vaten en huid mogelijk. Volgens mij mis ik nog iets, maar daar kom ik zo even niet op.

Daan: Hart, longen, lever, nieren, huid, stamceltransplantatie en ledemaattransplantatie.

Annefleur: Nier, long, hart, huid, haar, lever, hoornvlies. Dat is wat ik op dit moment weet!

Joris: Nier, huid, long, hart, haar, lever, maag, beenmerg, geslachtsorganen, gezicht, en hoornvlies Luc: Lever-, longen-, hart-, nier transplantaties. Er zijn ook bijzondere transplantaties zoals hoornvlies-, penis- en bloedvaten transplantaties.

Ben je donor?

Olivia: Nog niet, maar ik zou het wel willen. Ik heb me gewoon nog niet ingeschreven.

Valmira: Helaas moet ik toegeven dat ik momenteel niet ingeschreven sta als donor. De enige, en slechte ook, reden hiervoor is dat ik er tot nu toe niet voor ben gaan zitten om een registratie in te vullen. Het is wel zo dat ik niet alle mogelijke organen wil opgeven voor donatie, dus daar moet ik even over nadenken. Geen tijd is geen reden als je donor wilt worden.

Daan: Ik ben op dit moment nog geen donor! Waarom niet...puur luiheid om mezelf in te schrijven ben ik bang. Ik ben wel van plan me nog een keer in te schrijven.

Annefleur: Ja, ik ben volledig donor. Ik geloof niet dat je iets hebt aan je lichaam of een deel hiervan na je dood. Daarnaast vind ik het belangrijk dat andere mensen misschien kunnen leven met iets van mij of dat er studies kunnen worden gedaan, zodat er nieuwe belangrijke dingen ontdekt worden. Echter snap ik wel waarom sommige mensen hun hart of hersenen bijvoorbeeld niet willen doneren.

Joris: Ja, ik ben donor. Wanneer ik overleden ben, heb ik niks meer aan mijn organen, als ik dan een ander ermee zou kunnen helpen is dat alleen maar fijn.

Luc: Ja, dat ben ik zeker. Ik vind dat als er een situatie voorkomt dat mijn leven abrupt tot een einde komt en mijn organen nog intact zijn voor anderen die het nodig hebben, zij mijn organen mogen hebben.

Foliolum juni 2015

19

Transplantaties

Redactioneel

Zoals we eerder hebben gelezen kunnen de studenten veel verschillende soorten transplantaties opnoemen. Hierbij zagen we dat al snel wordt gedacht aan het transplanteren van organen. Echter zijn er ook meer lugubere transplantaties te bedenken waarbij de patiënt veel baat heeft. Hieronder hebben we drie transplantaties voor je op een rij gezet.

Hoornvliestransplantatie

Een hoornvliestransplantatie wordt ook wel keratoplastiek genoemd.

Er is zowel een volledige als een gedeeltelijke hoornvliestransplantatie mogelijk. Als het hoornvlies volledig troebel is geworden, kan het zien alleen worden hersteld door vervanging van het gehele ondoorzichtige hoornvlies. Het nieuwe hoornvlies is afkomstig van een donor. Vaak is het nodig te wachten tot er een hoornvlies beschikbaar is dat bij u past, wegens verhoogd risico op afstoting. Bij de operatie wordt een rond schijfje uit het troebele hoornvlies verwijderd (met een soort appelboortje) en vervangen door een zelfde schijfje van het heldere donorhoornvlies. Het nieuwe hoornvlies wordt rondom vastgehecht. Om na de operatie afstoting te voorkomen, is het belangrijk langdurig medicijnen toegediend te krijgen, meestal oogdruppels. De hechtingen blijven vaak langer dan een jaar in het oog zitten.

Penistransplantatie In maart dit jaar is verslag gedaan van de eerste succesvolle uitgevoerde penistransplantatie bij een 21-jarige patiënt in Zuid-Afrika. Er zijn in het verleden al penissen in zekere zin in elkaar gezet door chirurgen, maar dat de penis na transplantatie ook normaal functioneert is een primeur. Bij de patiënt was zijn oude exemplaar geamputeerd na een slecht uitgevoerde besnijdenis. Maar ook voor mensen met peniskanker kan een penistransplantatie een oplossing bieden op termijn, want ook hun penis wordt soms geamputeerd. Na drie maanden kon de man ‘’alles doen met zijn orgaan wat een mens ervan mag verwachten’’. De operatie duurde negen uur lang en de penis werd geschonken door een overleden donor.

Haartransplantatie

20

Bij een haartransplantatie wordt een goed werkend haarzakje op een goed behaarde plaats weggehaald en op een minder goed behaarde plaats weer aangebracht. De haartransplantatie kan gaan via de FUE-methode (Follicular Unit Extraction), waarbij groepjes haarwortels (grafts), één voor één van het donorgebied naar het doelgebied worden getransplanteerd. De behandeling met de FUE-methode neemt ongeveer acht uur in beslag. De transplantatie kan ook via de FUT-methode (Follicular Unit Transplantation) plaatsvinden, waarbij een stripje huid aan de achterkant van het hoofd wordt verwijderd. Vervolgens worden alle één of meerharige groepjes haarwortel uit dat stukje huid gehaald en op hun nieuwe plaats ingebracht. Behandeling volgens de FUT-methode duurt gemiddeld vier tot zes uur.

Transplantaties

Student in het buitenland

Facultair

Ellen Driever

Het is 11 maart, het zonnetje schijnt en de temperatuur is eindelijk boven de 0 graden. De afgelopen twee maanden heeft er een berg sneeuw van zo’n 2 meter gelegen, en ik heb denk ik nog nooit zo verlangd naar de lente. Voordat ik naar Boston vertrok hadden meerdere mensen mij al gewaarschuwd voor de koude winters in het noordoosten van de V.S., maar deze winter was wel heel extreem. Gelukkig warmt het nu eindelijk een beetje op.

Sinds afgelopen november woon ik in Boston, Massachusetts, in het noordoosten van de Verenigde Staten. Na mijn bachelorproject bij de vakgroep Farmacokinetiek, Toxicologie en Targeting was ik geïnteresseerd geraakt in toxicologie en nieuwe systemen om ziektes en geneesmiddelen te onderzoeken en ontwikkelen, in plaats van proefdiergebruik. Ik wist dat ik ook via deze vakgroep mijn masterproject wilde doen, maar of dat ook in Groningen zou zijn, dat wist ik nog niet. In september 2013 ben ik naar Inge de Graaf, mijn begeleider tijdens mijn bachelorproject, gegaan met de vraag of er mogelijkheden waren voor een onderzoek in het buitenland. Er waren verschillende opties en na een zoektocht op Pubmed en een paar gesprekken met Inge de Graaf en professor Groothuis was de bestemming en het onderzoeksonderwerp bekend. Ik was welkom op het Biological Engineering lab van Professor Linda Griffith op het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in Cambridge/Boston. Ik kon beginnen met het schrijven van een onderzoeksvoorstel en het regelen van alle papieren, een visum, beurzen, huisvesting, zorg-

Foliolum juni 2015

en reisverzekeringen, een onderhuurder voor mijn kamer in Groningen en natuurlijk het vliegticket!

Op donderdag 13 november 2014 vloog ik naar Boston, waar ik via een oud-student Farmacie, die hier vorig jaar zijn masterproject gedaan heeft binnen een andere afdeling op MIT, een kamer heb gevonden. Ik kwam binnen in een grote villa waar een fraternity had gewoond en wat nu verhuurd wordt aan (internationale) studenten. De kamer is voor Boston-begrippen goedkoop en is gelegen op een perfecte locatie: tussen de campus van MIT en het centrum van Boston in. Boston zelf is niet erg groot (ongeveer 600.000 inwoners), maar met alle omringende plaatsen wat samen de Boston area genoemd wordt, is het een grote, internationale en een van de meer “Europese’’ steden van de Verenigde Staten. De geschiedenis van de VS gaat over het algemeen niet erg ver terug, maar in Boston hebben een paar belangrijke gebeurtenissen plaatsgevonden waardoor je hier in de stad toch nog wat ‘historische’ kenmerken tegenkomt. Daarnaast wonen en werken hier veel internationale mensen en zijn er enorm veel colleges en universiteiten, waardoor Boston bewoond wordt door veel studenten en onderzoekers.

Ik voer mijn masterproject uit op de afdeling Biological Engineering, waar de wetenschappers en studenten werken aan nieuwe systemen om celcultures op te laten groeien en daar experimenten op uit te voeren. In plaats van cellen in een wellsplaat te onderzoeken maken ze 3D systemen waarop ver-

21

22

Ik heb het hier heel erg naar mijn zin, heb super veel leuke mensen ontmoet en leer heel erg veel van het zelfstandig onderzoek doen op een groot instituut als MIT. Het is een geweldige ervaring en ik zou het dan ook zeker aanraden om je masterproject in het buitenland te gaan doen!

Transplantaties

Facultair

schillende celtypes weefsels moeten kunnen vormen, waarbij rekening wordt gehouden met zuurstof toevoer, shear stress, flow, vascularisatie, noem het maar op. In verschillende teams werken ze aan het ‘Organs on a Chip’ project, een platform waarop meerdere organen nagebootst worden om biologisch onderzoek op uit te voeren. Mijn project voer ik uit met de Liver Chip, een bioreactor waarin levercellen worden aangebracht. De reactor bestaat uit 12 wells waarin je cellen in 3D culture aanbrengt, met een constante flow voor toevoer van zuurstof. Ik gebruik uit stamcellen ontwikkelde endotheelcellen, hepatocyten en macrofagen en onderzoek de beste manier om die cellen in co-culture aan te brengen en in leven te houden. Ook onderzoek ik de toxische respons van LPS met of zonder diclofenac in deze co-cultures in de Liver Chip.

Op MIT is het geen uitzondering dat mensen in de avonden tot laat doorwerken en ook in de weekenden en op feestdagen naar het lab gaan. Er wordt veel en hard gewerkt, maar daarnaast worden er ook heel veel leuke dingen gedaan. Met mijn labgenoten, huisgenoten en andere nieuwe vrienden ga ik regelmatig gezellig uit eten, naar de film, een concert, wand klimmen, of gewoon een biertje drinken in een van de vele Ierse pubs in Cambridge of Boston. We zijn met een groep op skitrip in Vermont geweest en in de kerstvakantie heb ik New York bezocht, wat op ongeveer 4,5 uur van Boston af ligt (met de auto). Op MIT worden veel events georganiseerd voor studenten, zo is er bijvoorbeeld elke zondag wel een brunch en zijn er vaak feestjes of etentjes. Met mijn huisgenoten heb ik vorige week een potluck-style dinner party georganiseerd, echt Amerikaans!

Facultair

Afgestudeerden Afgestudeerde

Vakgroep

Marit de Beijer

Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg

Florine Berger

Stephan Berrier

Farmacokinetiek, Toxicologie & Targeting

Johan te Biesebeek

Farmaceutische Gen Modulatie

Thijs van Diepen

Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg

Linda van Eikenhorst

Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg

Edwin Gerrit

Farmaceutische Technologie & Biofarmacie

Pim de Haan

Farmaceutische Analyse

Sabine Holst

Farmacokinetiek, Toxicologie & Targeting

Gerard Kalkman

Farmaceutische Analyse

Sjoerd Kochen

Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg

Christine Kuipers

Moleculaire Farmacologie

Hedy Maessen

Farmacokinetiek, Toxicologie & Targeting

Louise Maij

Farmaceutische Technologie & Biofarmacie

Leonie Mulder

Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg

Marleen Olthof

Farmaceutische Biologie

Jeanette Pentenga

Moleculaire Farmacologie

Fleur Sinkler

Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg

Frederik Zwartbol

Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg

Bio-organische Chemie

Gefeliciteerd met het behalen van jullie bul!

Foliolum juni 2015

23

PhD Frank Klont Analyse, massa spectrometrie, chromatografie: voor menig farmaciestudent zijn dit niet de meest interessante thema’s waarmee je tijdens je Farmacie opleiding in aanraking komt. Volgens sommigen zijn het zelfs onderwerpen die niet relevant genoeg zijn om onderdeel uit te maken van de Farmacie opleiding.

Voor mij zijn dit zaken die mij gegrepen hebben tijdens mijn Bachelor- en Masteronderzoek en vandaag de dag vormen ze de basis van mijn werk.

Toch kleven er ook nadelen aan deze techniek waardoor er voor kwantitatieve toepassingen maar weinig aandacht aan besteed wordt. Eén daarvan is dat monsters in sterke mate opgeschoond moeten worden. Alle stoffen die zich in een MALDI-monster bevinden, beïnvloeden elkaars signaal en signalen van low abundant stoffen zijn zodoende niet (betrouwbaar) te detecteren. Het is op zich niet een grote uitdaging om monsters voldoende op te schonen, maar wel om dit snel te doen zodat de meerwaarde van de MALDI-TOF nog stand houdt. Deze uitdaging staat centraal in mijn project dat gericht is op het ontwikkelen van high throughput monstervoorbewerking strategieën in combinatie met high throughput kwantitatieve MALDI-TOF analytische methoden voor eiwit biomarker-kandidaten. Door innovatieve technieken aan te wenden en slim toe te passen, hopen wij dit doel te bereiken en een uitbreiding van het diagnostische arsenaal van artsen te realiseren.

Mijn project is onderdeel van het onderzoeksprogramma van het Biomarker Development Center, kortweg BDC (zie ook: www.biomarkerdevelopmentcenter.nl). Het BDC is een open innovatie netwerk waarin meerdere Nederlandse universiteiten, UMC’s, patiëntenverenigingen en internationale industriële partners samenwerken. Anders dan waar biomarkeronderzoek meestal op gericht is, is het doel van het BDC niet om nieuwe markers te ontdekken, maar om reeds ontdekte biomarkers (met name eiwitten) door te ontwikkelen tot klinisch toepasbare testen.

Voor dit soort onderzoek is het onder andere van belang om de geselecteerde markers in grote patiënten-

24

Transplantaties

Facultair

In 2007 ben ik in Groningen aan de studie Farmacie begonnen en in september 2014 heb ik deze afgerond. Ik heb de opleiding erg leuk gevonden en ik ben met vele onderwerpen in aanraking gekomen die mij enorm boeien. Met name tijdens de Masterfase vond ik de theorievakken, practica en stages erg interessant en dit maakte het plannen van mijn toekomst er bepaald niet makkelijker op. Mijn Masteronderzoek in de klinische chemie, de stage in de openbare apotheek met daaropvolgend het vak GIMMICS, de ziekenhuisstage en mijn gecombineerde Praktijkonderzoek/OPP stage bij de radiofarmaca apotheek in Zwolle: ze lieten me allemaal kennis maken met vakgebieden waarin ik mezelf wel zag (en nog steeds wel zie) werken. Toch heb ik uiteindelijk redelijk gemakkelijk de keuze voor een promotietraject gemaakt. Ik had namelijk anderhalf jaar vernomen dat bij de afdeling Analytische Biochemie mogelijk een plek gecreëerd zou worden die perfect kon passen bij mijn wensen en bij hoe ik nu in het leven sta. Hier ben ik direct achteraan gegaan en met succes dus!

populaties te bestuderen. Hiervoor zijn analytische methodes nodig die voldoende throughput hebben om honderden monsters per dag te meten, maar ook voldoende gevoelig en specifiek zijn om betrouwbare en bruikbare resultaten te genereren. Een techniek die zich hier theoretisch goed voor leent, is MALDI-TOF massa spectrometrie (welke ouderejaars zich vast wel kunnen herinneren van FA-C). MALDI TOF MS combineert de snelheid van immunoassays met de selectiviteit en sensitiviteit van massa spectrometrie en lijkt dus het ideale analytische platform voor laboratoriumbepalingen.

Alumnus

Facultair

Ebian Bril Reeds enige maanden geleden kreeg ik het verzoek van de Redactiecommissie om een stukje te schrijven als alumnus van Pharmaciae Sacrum. Hoewel de deadline die toen gesteld werd niet haalbaar bleek voor mij, was ik vereerd door het verzoek. Gelukkig bood de commissie mij de mogelijkheid om te ‘herkansen’ in dit volgende nummer van het Foliolum!

Het is alweer meer dan 10 jaar geleden, namelijk in 2004, dat ik begonnen ben met mijn studie Farmacie in Groningen. Hoewel ik op de middelbare school al een voorkeur had voor de bèta-vakken, kende de keuze voor deze studie ook een familiaire achtergrond. Mijn vader was (en is!!) ook apotheker, waardoor ik vanaf mijn jongste jeugd al in de apotheek kwam. Hoewel ik niet letterlijk opgroeide tussen de vijzels en mortieren, is hierdoor wel mijn interesse gewekt voor het apotheekbedrijf en de mogelijkheid om uiteindelijk met mijn vader samen te werken en hem op te volgen.

Toen ik begon met mijn studie, werd al snel de interesse gewekt van Pharmaciae Sacrum. Hoewel ik ook lid was geworden van Vindicat, ben ik van begin af aan veel bij P.S. betrokken geweest. Door het ontbreken van een BSA kon ik in mijn eerste jaar nog rustig om me heen kijken, uitgezonderd een intensief Analytisch I practicum. Aangezien dit ontspannen leventje mij eigenlijk wel behoorlijk goed beviel, nam ik enthousiast de taak van Appie II op mij binnen het bestuur van P.S., toen mij dit aan het einde van een eerste jaar werd gevraagd. Hoewel er veel ruimte was voor geouwehoer, begon ik in mijn bestuursjaar ook te begrijpen dat het studeerwerk niet eeuwig uitgesteld kon worden.

Foliolum juni 2015

Na mijn bestuursjaar nam mijn puntensaldo in Progress gestaag wat serieuzer vormen aan, maar was er daarnaast gelukkig ook nog tijd om mij op andere fronten in te zetten voor P.S. Zo heb ik een Buitenland Excursie kunnen organiseren naar Barcelona en later met Piter Oosterhof de allereerste carrièredag kunnen uitdenken. Dit ‘uitdenken’ hield concreet in, dat rond de stamtafel van café Time Out (toen nog geen onpersoonlijk grand-cafe) met grote bier en bek door ons werd gepropageerd dat er meer activiteiten voor ouderejaars studenten moesten komen.

Deze activiteiten zouden dan betrekking moeten hebben op het ‘carrièreperspectief ’. We hadden niet verwacht – ook niet toen ons betweterige en arrogante gewauwel van donderdagavond op vrijdagmorgen bij de koffie nog steeds een aardig idee leek – dat we met een fantastische commissie daadwerkelijk een eerste P.S. Carrièredag zouden organiseren.

Deze eerste carrierèdag vond bijna precies een jaar later plaats in maart 2009. Tot onze grote vreugde wordt de P.S. carrièredag tot op de dag van vandaag nog steeds jaarlijks georganiseerd in Het Kasteel op bijna onveranderde wijze.

‘‘Hoewel ik niet letterlijk opgroeide tussen de vijzels en mortieren, is hierdoor wel mijn interesse gewekt.’’

25

‘‘Mooi waaark ja, die openbare farmacie!’’

26

In 2012 ben ik, na een jaar bij Pharmalead, daadwerkelijk bij mijn vader in het bedrijf aan de slag gegaan, hoewel niet bij hem zelf in de apotheek. Ik begon namelijk aan mijn vervolgopleiding (ApIOS) en kon deze opleiding volgen bij de maat van mijn vader, Chiel Winter, in Apotheek De Wiljes. Inmiddels werk ik alweer bijna drie jaar bij Apothekersgroep Groningen, met ontzettend veel plezier. Als beoogd opvolger van mijn vader heb ik de mogelijkheid om veel te leren op allerlei verschillende terreinen, als zorgverlener en als ondernemer, van drogisterij tot dienstapotheek. Naar de toekomst toe hoop ik de rol van mijn vader als eigenaar/maat te kunnen overnemen en zie ik ernaar uit om op creatieve en enthousiaste wijze het hoofd te bieden aan de bijzonder dynamische omgeving die de openbare apotheek tegenwoordig is. Op een efficiënte manier het juiste medicijn op het juiste moment voor de juiste patiënt klaar hebben, met ook nog eens de juiste informatie…. En dat dan als een zorgverlenend ondernemer.

Mooi waaark ja, die openbare farmacie!

Transplantaties

Pharmaciae Sacrum

Omdat ik na mijn bestuursjaar aardig op stoom begon te komen met mijn studeren, is het me toch nog gelukt om in zeven jaar mijn bul aan de muur te krijgen. Hoewel ik ook met deze bul op zak nog steeds voornemens had om bij mijn vader aan de slag te gaan, leek het mij goed om eerst een aantal jaar ervaring op te doen elders. Omdat het mij hierbij nuttig leek om in kortere tijd meer verschillende apotheken achter elkaar te zien, heb ik gesolliciteerd als interim-apotheker bij Pharmalead. Na een lange zomer in 2011 ben ik vanuit dit detacheringsbureau begonnen als beherend apotheker in Maastricht.

De eerste dag reed ik hier op maandagmorgen 4:30 vanuit Groningen naar toe; ik begreep dat ik moest gaan verhuizen. Een jaar lang heb ik verschillende apotheken in alle windstreken van het land kunnen zien vanuit het mooie Utrecht, met overal weer andere problemen en uitdagingen: geen personeel, personeel met grote bek, ruzie met artsen, tegenvallende resultaten, nieuwe computersystemen, lang in de auto.. Een waardevol jaar: druk, maar ontzettend leuk en vooral leerzaam!

Foliolum juni 2015

Fotopagina

Pharmaciae Sacrum Transplantaties

P.S.-activiteiten GRIP op Onderzoek Anouschka Wolf

Op 18 februari vond voor de allereerste keer de GRIP op Onderzoek activiteit plaats. Het werd een middag vol met informatie over het doen van onderzoek en wat hier allemaal bij komt kijken.

De middag begon met een praatje van professor Poelstra over het leven van een hoogleraar. Daarna kwam dr. Olinga vertellen over wat een tenure track is en hoe dit is opgebouwd. Na een korte pauze met koffie en thee kwamen Christel Seegers en Mirjam Simoons vertellen over het doen van promotie onderzoek en wat hun eigen onderzoek inhoudt. Doordat de twee onderzoeken totaal anders zijn, kregen we een mooi beeld van de diversiteit die onderzoek kan bieden. Al heel veel wijzer vertrokken we met de groep richting de speeddatesessie.

De speeddatesessie bestond uit 10 rondes van elk 5 minuten kennis maken met onderzoekers van de verschillende vakgroepen die verbonden zijn aan de opleiding. Dit was een mooie manier om een idee te krijgen van de soorten onderzoek die er gedaan worden en om inspiratie op te doen voor bijvoorbeeld het masterproject of zelfs een PhD. Ik wil graag iedereen die deze dag mogelijk heeft kunnen maken bedanken voor deze leerzame dag.

Ik weet zeker dat een herhaling van dit evenement geslaagd zal zijn en dat hier zeker oren naar zijn.

Ruud Stapel

Op 24 februari was het eerstejaarssymposium van P.S. georganiseerd door de SSS. Met alle eerstejaars en een aantal ouderejaars hebben wij aandachtig geluisterd naar professoren en doctoren die over hun vakgebied kwamen vertellen in de Faberzaal.

Het symposium werd geopend door dr. M.D. de Witte. Hij heeft een college gehouden over de synthese van morfine en morfine derivaten. Dit was zeer interessant voor degenen die Moleculen en Reactiviteit net hadden gevolgd/begrepen, maar voor degenen die er niets aan hadden gedaan, was het alsof ze water zagen branden.Vervolgens kwam dr. A. Hazekamp aan het woord, hij sprak over Cannabis en dan vooral de weg naar hoe het gebruikt zou moeten worden als medicijn. Dit was wederom interessant aangezien veel toekomstige farmaceuten - tot mijn grootste verbazing... - het middel blijkbaar aan den lijven ondervonden hebben.

Onder het genot van een heerlijk kopje koffie en een lekker plakje cake hebben wij even bij kunnen praten over de stormvloed aan informatie die over ons heen was gekomen. Prof. dr. D.J. Touw met zijn verhaal getiteld Alle Ding sind Gift had een casus over een patiĂŤnt bij de Spoedeisende Hulp. Door middel van symptomen zijn wij er gezamenlijk achter gekomen wat er met deze persoon aan de hand was.

Als laatste vertelde dr. R de Graaf over de verslavingsgevoeligheid van farmaciestudenten en andere verslavingsgeneeskundige zaken. Ik vind het opmerkelijk maar ook wel grappig te horen dat er zo veel farmaciestudenten - maar ook professionals - in de verleiding worden gebracht hun middelen aan te spreken voor eigen gebruik, en dat precies nu we onze eigen pillen gaan draaien met FA-A Het symposium was goed georganiseerd en er waren boeiende sprekers. Ik vond het een leerzame en leuke middag.

Transplantaties

Pharmaciae Sacrum

30

SSS Eerstejaarssymposium

P.S.-activiteiten Carrièredag

Erwin van Breugel

Pharmaciae Sacrum

‘Waarom zou ik naar de Carrièredag gaan? Ik doe dat wel een keer als ik bijna ga afstuderen en een baan ga zoeken.’ Ik denk dat er heel wat collegastudenten zijn die deze opvatting met mij delen. Toch zie ik nu achteraf in dat deze opvatting wat kort door de bocht was. Ik wist voor mezelf al wel dat de openbare farmacie mijn voorkeur had (en ook nog steeds heeft).

Mijn plan was dus altijd om te gaan solliciteren in de openbare farmacie tegen de tijd dat ik bijna klaar zou zijn. Verder dan dat heb ik me ook nooit verdiept in de openbare farmacie en/of alternatieven. Uiteraard wist ik wel wat ketens uit de openbare farmacie op te noemen zoals bijvoorbeeld Mediq en Benu maar daar hield het wel zo’n beetje mee op. Hierover heb ik me tijdens workshops van deze bedrijven meer laten vertellen. Vervolgens ook maar meteen de workshop van en speeddate met PharmaStep meegepakt. Even informeren hoe het met de banen in het Noorden zit.

Verder stonden er redelijk wat bedrijven op de Carrièredag waar ik nog nooit van had gehoord. Janssen-Cilag, Tiofarma, Derks & Derks en VvAA vielen duidelijk in deze categorie. Ik moet eerlijk bekennen dat ik niet met deze bedrijven in gesprek ben gegaan, want zoals ik al zei: ik ben al overtuigd van de openbare farmacie. Maar weet je nou nog niet wat je wilt, zoals veel van mijn collega’s in het 6e jaar, dan is dit een hele goede mogelijkheid om jezelf beter te oriënteren. Als dat je niet overhaalt, dan moet je gaan voor de organizer die je krijgt. Kladblokje, pennetje, persoonlijk programma en niet te vergeten je eigen student business cards!

Foliolum juni 2015

LOS Sportavond Xantia Heeres

Op 17 maart had de LOS een sportief avondje ijshockeyen en poolen gepland. Vanaf de faculteit vertrok een groep fietsers om vijf uur richting sportcentrum Kardinge. Daar eenmaal aangekomen, via een omweg, kon iedereen die zelf geen hockeyschaatsen in zijn bezit had deze ter plekke huren. Vervolgens kreeg iedereen een hockeystick en helm te leen, welke met de rondvliegende hockeypucks ook zeker nodig was. Op de ijsbaan werd al snel duidelijk dat onze schaatskunsten niet te vergelijken waren met die van de instructeurs van GIJS, maar dit mocht de pret niet drukken. Na een paar baantjes heen en weer over de ijsbaan, een aantal rondjes pootje over linksom én rechtsom en de nodige uitglijders had iedereen het schaatsen wel redelijk onder de knie en werd het tijd om te gaan hockeyen. Het bleek erg lastig te zijn om goed op je schaatsen te blijven staan en je puck niet te verliezen, maar ook dit ging steeds beter. Afsluitend met een klein wedstrijdje was het een ontzettend geslaagde ijshockey training! Na deze inspanning stond ons een heerlijke patat en hamburger maaltijd te wachten, die er bij de meeste mensen wel in ging. Vervolgens werden we verwacht in Streetlife voor een avondje poolen! Ook dit ging de een wat beter af dan de ander, maar was vooral erg gezellig.

Niemand ging met lege handen naar huis, want iedereen kreeg een geweldig leuke goodiebag mee, vol nuttige goodies!

Al met al was het een ontzettend geslaagde en goed georganiseerde avond! Super geregeld LOS-commissie!

31

P.S.-activiteiten Lunchlezing Pharmaline Willemijn Post

Op donderdag 19 maart vond er weer een lunchlezing plaats georganiseerd door Pharmaline. Voor de lezing stonden er in de hal bij de Keuningzaal verscheidene schalen overladen met heerlijke broodjes klaar, waarvan iedereen zichtbaar aan het genieten was. Nadat alle buikjes gevuld waren nam iedereen plaats in de zaal om naar de lezing te luisteren.

In de zaal werden we opgewacht door Oscar Kelder, apotheker en manager steriele bereidingen bij Pharmaline. Tijdens de lezing werd het thema ‘Ad hoc bereidingen’ door de enthousiaste en gepassioneerde Oscar Kelder op verschillende manieren belicht. De lezing begon met een uitleg over de werkzaamheden die er bij de geneesmiddelbereider Pharmaline allemaal plaatsvinden en aan welke procedures er allemaal gehouden moeten worden. Vervolgens werd er stil gestaan bij de impact van het recente nieuws, dat er 400 medicijnen uit het geneesmiddelenvergoedingssysteem gehaald zijn. Waarna er ingehaakt werd op de toezeggingen en afwijzingen van verschillende receptaanvragen. De lezing werd afgesloten met een aantal recepten die in de loop van de die week bij Pharmaline binnen zijn gekomen, maar welke niet rationeel waren. Met behulp van de zaal werd er gekeken naar deze recepten en bediscussieerd waarom ze waren afgewezen en wat een betere oplossing geweest zou zijn.

De lunchlezing was een lekker en leuk uitstapje in de wereld van de Ad hoc bereidingen.

Vanessa Niburg

Na een lange dag project was er nog enige energie over voor de FaMe-avond. De avond begon met een overheerlijk buffet en hier konden wij op krachten komen voor de lezingen en discussies die tegemoet stonden.

De avond werd geleid door prof. dr. J.J. de Gier, bekend als hoogleraar van Farmaceutische PatiĂŤntenzorg. Na een korte introductie werd de eerste lezing gehouden door drs. J.W. van Willigen. drs. J.W van Willigen is huisarts in Groningen en vertelde zijn belevenis met de samenwerking tussen arts en apotheker. Hierna werd een korte discussie gehouden waarbij er verschillende stellingen aanbod kwamen.

De helft van de groep moest argumenten voor de stelling bedenken en de andere helft moest tegenargumenten bedenken. De FaMe-avond was niet alleen voor farmaceuten maar ook voor studenten van Geneeskunde. Samen kwamen er leuke voor- of tegenargumenten voor de stelling.

Na een kopje thee of koffie werd er een workshop van Mediq gehouden door dhr. C. Ebbelaar, MSc. Hij vertelde onder andere over de manier waarop de samenwerking tussen arts en apotheker verbeterd kan worden zonder concessies te doen op het gebied van kosten en toegankelijkheid.

Verder werd er nog een plenaire lezing gehouden door prof. dr. A.J.M. Loonen. Hij richt zich vooral op het verbeteren van de zorg voor mensen met een chronische psychiatrische aandoening.

Ik vond het erg leuk hoe de studenten van Geneeskunde open stonden voor de meningen van de farmaceuten over verbetering van de samenwerking.

Het was een geslaagde avond maar ik miste de borrel! ;)

Transplantaties

Pharmaciae Sacrum

32

FaMe-avond

P.S.-activiteiten Buitenland Excursie Lisa-Marie Smale

Nadat Margot haar overtuigingskrachten op mij losgelaten had besloot ik mee te gaan op de BEC naar Gdańsk en Hamburg; twee voor mij nog onbekende plaatsen. Een beslissing waar ik zeker geen spijt van gekregen heb.

De reis begon met een lange busreis, die voorbij vloog vanwege de stoelen aldus Frank. Of het waren de halve liters. Na wat worstelen voor een slaaphouding, kwamen we aan bij een groot generieke geneesmiddel fabrikant: Polpharma. Deze enorme fabrikant zat vol fascinerende producties.

Pharmaciae Sacrum

Daarna vervolgde onze weg naar de universiteit van Gdańsk welke een stuk minder high-tech, maar daardoor juist erg interessant was. ’s Avonds brachten Poolse studenten ons naar de ‘Bunker’, een bizarre club waar je kon chillen in gevangeniscellen, kon genieten van bier (met siroop en een rietje) en vodka of pasjes kon maken op de dansvloer. De avond vloog voorbij.

De volgende dag stonden we vroeg op om Gdańsk te bewonderen. De stadstour eindigde bij het museum ‘Roads to Freedom’, wat een erg leerzame ervaring was over de Koude Oorlog. Piet, onze buschauffeur, heeft ons vervolgens naar de PGE Arena gebracht waar we gingen karten. Groen en wit sierde de omgeving en politie met heftige wapenuitrustingen waren op de been. Gelukkig hebben wij ‘rustig’ ons rondje kunnen karten, waarbij Richard de snelste bleek. Na een uitgebreid diner volgde een shotje Poolse Vodka.

Dit werden er al snel meer in club Parlement, waar we tot de laatste uurtjes gebleven zijn.

Opstaan de dag erna verliep wat minder soepel. Na een brak ontbijtje stond kasteel Malbork op de planning: het grootste gotische kasteel. En groot was het

zeker! Toen kwam Sopot, een kustplaatsje waar Dennis een leuk wandelingetje met sightseeing uitgestippeld had. Zo stond Europa’s langste pier op het programma, welke wij voorzien hebben van een P.S.-sticker. Na een luxe diner met Poolse worst en veel a-relaxte scissors voor Quincy stond de bus naar Hamburg op ons te wachten. In de bus konden we genieten van geweldige hitjes zoals ‘kanjer dit is je verjaardag’ voor Jorren en hét meest epische BEC-liedje van het bestuur.

In de ochtend bezochten we Evotec: een innovatief bedrijf in pre-klinische geneesmiddel studies. Ook in Hamburg hebben we de stad bekeken. Zo zijn we erachter gekomen dat Hamburg meer bruggen heeft dan Venetië, Parijs en Amsterdam bij elkaar. Het hoogtepunt van deze stadstour was voor de meesten toch wel de Reeperbahn, welke vol stond met stripclubs. Ook was hier een kermis. Na het reuzenrad volgde een biertje en ‘het a-relaxte rondje’, waarbij de vier engste attracties (o.a. P.S. achtbaan) gevuld waren met P.S. leden. Na de kermis zijn we in het hostel spelletjes gaan spelen omdat we alweer om half 8 op moesten voor het bezoek aan Bodechemie. Dit was een erg gastvrij bedrijf dat ons alles heeft verteld over handhygiëne. Voorzien van een goodiebag gingen wij op weg naar het Chocoversum, wat veruit het meest epische museum is waar ik ooit geweest ben. Het chocolade productie proces werd uitgelegd, waarbij we elke stap mochten proeven. Ook mochten we onze eigen repen maken, welke voluit gesnacked konden worden tijdens de busreis.

Kortom, een druk programma vol leuke en nieuwe dingen. Het was echt een epische reis, waar ik de BEC-commissie nogmaals voor wil bedanken. En volgend jaar hoop ik er zeker weer bij te zijn.

Foliolum juni 2015

33

P.S.-activiteiten Ouderdag

Elise van Bergen De Ouderdag was een gezellige, leuke dag. De middag begon met een lunch met lekkere broodjes en koffie en thee. Hier konden onze ouders elkaar een beetje leren kennen. Na de lunch gingen we naar een collegezaal en werd er wat verteld over de opleiding Farmacie en de studievereniging Pharmaciae Sacrum. Ook kregen we een minicollege over morfine.

Na al deze informatie kregen we weer een korte pauze. De ouders vonden de informatie die ze hadden gekregen leuk en interessant en vooral ook goed uitgelegd. Na de pauze gingen we 4 verschillende practica doen.

34

Iris de Jong

Op woensdag 7 mei werden de vrouwelijke farmaceuten in het zonnetje gezet en meegenomen naar het Holland Casino. Drie croupiers zorgden eerst voor een verbetering in de casino know-how, waardoor de betere gokkers al snel de nodige euro’s zouden kunnen binnen harken.

Onder het genot van een alcoholische versnapering en een heerlijk Nederlands bittergarnituurtje konden de aanwezige P.S.-dames zich voorbereiden op het (ver)spelen van de meegebrachte Stuficenten. Na het indrinken van de nodige moed en de speluitleg, konden eindelijk de fiches op tafel.

Blackjack en roulette waren deze avond het toneel waar mensen volle dan wel lege zakken creëerden.

De meer ervaren gokkers legden moeiteloos hun kaarten op tafel om de gewilde 21 combinatie te krijgen, de minder ervaren spelers hielden het bij rood/ zwart op de roulette tafel.

Vol enthousiasme werden dan ook de vijf euro fiches op de tafels gelegd, helaas was voor de meerderheid dit éénmalige inzet en konden zij de tafel weer verlaten. Dit mocht de pret absoluut niet drukken en zowel winnaar als verliezer hebben genoten op deze goed verzorgde avond. Ik wil de dames van het bestuur bedanken voor deze leuke avond.

Pharmaciae Sacrum

Allereerst kregen we een voorbereidend college op de practica en daarna mochten we een crème bereiden. Daarnaast hebben we zetpillen, capsules en een hoestdrankje gemaakt. Iedereen was erg enthousiast en deed leuk mee. Hierna kregen we een rondleiding door de faculteit. We zijn onder andere in het P.S.hok geweest en langs de practicumzalen gelopen. In een van de practicumzalen kregen we nog een praaa tje over verschillende medicijnen. Na afloop was er nog een borrel in ‘Het Heerenhuis’, hier kregen we de mogelijkheid om samen met onze ouders nog wat te kletsen over de zeer geslaagde middag. Mijn vader vond het allemaal erg interessant en vond het heel leuk dat de hoogleraren die vertelden zo enthousiast waren over hun beroep. Hij heeft nu een beter beeld gekregen van wat ik allemaal leer en doe op mijn opleiding. Kortom, deze dag is zeer goed bevallen en zou volgend jaar zeker weer georganiseerd moeten worden.

Vrouwenactiviteit

Transplantaties

P.S.-activiteiten RijWielPrestatie Tocht Olivia te Gussinklo

Aan mij de eer om een stukje te schrijven over de RWPT. Wat een leuke dag was het!

Rond 10:00 uur ’s ochtends gingen de groepjes op pad en wij als commissie zijn snel de auto ingedoken. De fietsroute was duidelijk en de eerste opdracht vond plaats in het stadspark. “Zoek de LOS voor jullie opdracht”. Het duurde alleen met de auto wat langer dan gepland, dus de eerste groepjes waren al bij het stadspark voordat wij er waren. Het K.N.P.S.V.-bestuur dacht laten we maar door fietsen en het kandidaat-bestuur besloot ons even te bellen en toch maar op ons te wachten.

Pharmaciae Sacrum

Na een duizelige opdracht gingen de groepjes verder richting de survival. Daar aangekomen hebben we lekker een broodje knakworst gegeten, de nodige vitamientjes naar binnen gewerkt met bananen en appels, wat gedronken en daarna kon ons survival-avontuur beginnen.

Allereerst moesten we een stukje gaan hardlopen over het terrein. Voor sommigen viel dit toch echt zwaar, ik citeer Quincy: “Zoveel heb ik echt nog nooooit gelopen”. Een rondje hardlopen en wat jumping jacks verder werden er groepjes gemaakt. Je moest zo veel mogelijk knipjes verzamelen door met de hele groep over bepaalde hindernissen te gaan. Hierdoor kon je fietsbanden verdienen voor de uiteindelijke race die er aan kwam. Hierbij bleken de sportievelingen van “danoontje power” toch onverslaanbaar, achtervolgd

Foliolum juni 2015

door de powerpuff girls. “Het kneuzenteam” had zijn naam eer aan gedaan en mochten als laatste starten aan de race. Professor Frijlink was ondertussen zo aardig om af en toe een meisje op zijn nek naar de overkant te brengen, als hij zag dat zij al bibberend naar de overkant keek bij de zwaailadder.

Toen iedereen over de finish was mochten de groepjes weer verder met hun route naar de 2e Kamer om daar lekker een hapje te eten. Onderweg konden de groepjes extra punten verdienen met opdrachten zoals “maak een originele ode aan de LOS” of “maak een zo groot mogelijke polonaise”. Ons idee was om elk groepje de extra opdrachten te laten filmen, waarvan wij dan een compilatie zouden maken. Onderweg kregen wij hele originele, grappige en leuke filmpjes toegestuurd.

De grote winnaar van deze tocht was het kandidaat-bestuur. We hebben erg gelachen om hun originele ode, hun polonaise met drie personen en hun waslijn waarbij ze zo stoer waren om ook hun eigen kleren uit te trekken. KB, nogmaals gefeliciteerd met deze overwinning!

Verder wil ik nog LekkerBEC, het bestuur, het K.N.P.S.V.-bestuur en Luxe benen door de Benelux bedanken voor jullie harde inzet, mooie odes en klavertjes vier.

Wij hebben als commissie ontzettend genoten van deze dag en hopen jullie ook!

35

Commissies Redactiecommissie ‘15-’16 Aan ons is de eer om de Redactiecommissie 20152016 in te vullen! Onze hele studie hebben we met smart gewacht op een plek in de Redactiecommissie en eindelijk is het moment aangebroken. Na een onmogelijke voorselectie hebben alleen de sterksten het overleefd. Dit wordt ons jaar!

36

Nadat de sollicitaties waren geweest ging Theo naar het P.S.-hok om de laatste voorbereidingen voor de Dies te treffen. Echter werd hij verrast door het bestuur dat hem vroeg of hij praeses van het 134e bestuur wilde worden. Ondanks dat Theo bijna de jongste is, hebben wij het volste vertrouwen in hem.

Hij is erg begaan met zijn medemens, maar als het moet kan hij de knoop goed doorhakken.

Maartje werd verrast op het commissiehok, onder het mom van een vergadering voor de FaMe-avond.

Hier vroeg Theo haar of ze ab-actis wilde worden.

Maartje haar vaardigheden om te plannen zullen ervoor zorgen dat alles komend jaar vlekkeloos zal verlopen.

Tamarah had haar derde sollicitatiegesprek tevergeefs voorbereid, want eenmaal aangekomen werd zij opgewacht door Theo en Maartje. Deze goedlachse Fries is erg perfectionistisch en mede daarom zal zij de taak van quaestor uitstekend kunnen uitvoeren.

Toen Jeroen de tafel ging dekken voor zijn huisavond, kreeg hij wat anders voorgeschoteld dan verwacht. Op de kamer van zijn huisgenoot stonden Theo, Maartje en Tamarah hem op te wachten met de vraag of hij assessor I wilde worden. Deze enthousiaste charmeur kan niet wachten om aan zijn bestuursjaar te beginnen en de commissies onder zijn hoede te nemen.

Doordat Bryan als enige niet had gesolliciteerd, was de verassing voor hem het grootst. Hij dacht bezig te gaan voor de LOS, maar werd opgewacht door de rest van het KB. Hem werd gevraagd de taak van assessor II op zich te nemen. Bryan kijkt verder dan zijn neus lang is. Deze creatieveling kan goed presteren onder druk en komt dan met de beste ideeën.

Transplantaties

Pharmaciae Sacrum

Als eerste willen we onze praeses introduceren: Ceren. Na een fanatieke strijd bij de pubquiz (waar wij als tweede uit de bus kwamen) waren we op weg naar een hapje. Ceren waggelde naar de Domino’s waar ze in verdween. We hebben haar sindsdien niet meer teruggezien.

Kornelis, beter bekend als Niek, is onze ab-actis.

Niek is een schappelijke jongen en hockeyt graag maar niet op maandag. Dat is niet de reden waarom we niet op maandag kunnen vergaderen. Niek is dol op dansen.

Harmen is de quaestor van dit zooitje ongeregeld. Hij woont nog bij zijn ouders en heeft dus alle tijd om zich in te zetten voor het Foliolum. We hebben hoge verwachtingen. Hij heeft door al het aantekeningen maken bij college een zeer getrainde rechterhand.

DJ Jules (“Julz from above” mag ook) is de eerste assessor. Tijdens de commissieavonden zullen we “Strawberry love” geregeld horen. Jules zijn DJ carrière gaat voor zijn studie; daarom kan hij nu extra lang genieten van zijn Bachelor. Zijn droom is een samenwerking aangaan met Korsakoff.

Ons masterbrein is Inge (assessor II). Inge doet nog twee andere commissies en honours college; zal ze nog wel tijd voor ons hebben? Ze is een echte vechtersbaas; ze heeft nu al de gele band. Het uiteindelijke doel van Inge; het gouden slipje. Ze breekt je been.

Fleur is de Sacre-Coeur van de commissie (assessor III). Daarnaast staat Fleur bekend om haar zalmwraps die goed smaken in combinatie met bier.

Ze heeft maar liefst 15 zwemdiploma’s en kan zelfs zwemmen zonder handen en voeten. We zullen niet verdrinken.

Het 134e bestuur

Eten met...

Het beloofde weer een epische avond te worden, we gingen namelijk eten met de JAKcommissie. Na een snelle vergadering van de redactie die voornamelijk was gefocust op het schone haar van Marleen, vertrokken we richting het huis van Nicole. Bij binnenkomst komt de heerlijke geur van een goed gevulde pasta ons tegemoet stromen. Helaas zal niemand erachter komen of de pasta ook net zo lekker smaakt als dat hij ruikt. Bij het afgieten van de pasta liet Jorren de hete pan met pasta op de pan met pastasaus vallen. Als resultaat vielen beiden pannen op de grond waardoor een mooi pallet van saus, spaghetti, gehakt en groenten op de keukenvloer van Nicole ontstond. Al snel werd de 5-seconden regel overschreden waardoor er werd besloten op patatjes te bestellen bij de plaatselijke Chinese patatboer.

Pharmaciae Sacrum

Na deze onderbreking vond Jorren het tijd voor wat 7-UP. Jorren heeft z’n avond niet en besluit de helft van de fles over Sofie leeg te spuiten. Nadat Lisa en Nicole de patatjes hadden gehaald en iedereen lekker zat te smikkelen en te smullen was het tijd voor Bjorn en Nicole om te gaan afwassen. Een halfuur, nee, misschien wel een uur verder is Bjorn eindelijk klaar met de afwas. Dit betekent dat het spel eindelijk kan beginnen.

De drankjes worden ingeschonken, het spel wordt aan de tafel vastgeplakt, teams worden vastgesteld en spelregels worden doorgenomen. Het is weer Diepganzebord tijd! Al snel wordt de ‘Buddies’-kaart getrokken door het functie team van de JAKcommis-

Foliolum juni 2015

de JAKcommissie sie. Ze besluiten dat de functies van de redactie hun buddy worden. Vervolgens wordt de juffen kaart getrokken, Bjorn raakt in de war als we bij de beruchte nummers 27 en 28 zijn aanbeland. ‘Is de muziek op?’ vraagt Luke zich af als hij opeens geen muziek hoort.

Naarmate het spel vordert ontstaan er steeds meer verboden woorden. Het eerste verboden woord is ‘of ’. Vervolgens worden in de komende beurten de woorden: ‘ik’, ‘drinken’ en ‘piramide’ aan het lijstje van verboden worden toegevoegd. De chaos wordt met al deze verboden worden heel erg groot. Dit komt mede door het feit dat er een enorme trein van buddies is ontstaan. Wanneer het functie team van de JAKcommissie moet drinken, moet ook het functie team van de redactie drinken, waardoor ook het assessoraat team van de JAKcommissie moet drinken en vervolgens het assessoraat team van de redactie ook een ad moet trekken. Snap jij het nog?

Gelukkig wordt op een gegeven moment de ‘regel afschaffen’ kaart getrokken door het assessoraat team van de redactie. Ze besluiten dat er een magische tovenaar langskomt die ervoor zorgt dat ze geen buddies meer met de rest van de teams zijn.

Zoals gewoonlijk eindigt het spel weer in een hoop drank die over en weer gaat. Op een gegeven moment raakt de strijdlust op van de teams. Weer wordt het spel niet uitgespeeld. Wel willen Bjorn en Nicole dat genoteerd wordt dat zij hebben gewonnen, want hun pion is het verst gekomen. We willen de JAKcommissie bedanken voor de leuke avond en wellicht tot op kamp!

37

Eten met...

De nieuwe Redactiecommissie Vandaag is een leuke dag, maar ook zeker een trieste dag. Het leuke is dat het vandaag een zwoele zomerdag is en dat het weer tijd is voor een potje OudHollands Diepgangzebord. Echter, het is de dag dat wij als Redactiecommissie onze baby, het Foliolum, moeten afstaan aan de nieuwe Redactiecommissie.

En dat valt ons zwaar, met betraande ogen komen we aan bij het huis van Ceren. Op het dakterras van Ceren begroeten we de nieuwe Redactiecommissie.

Niek, Ceren en Fleur hebben de weledele taak van het koken op zich genomen. Vandaag staat er een overheerlijke pasta pesto op het menu. Iedereen laat zich het eten smaken en dan is het tijd voor de afwas.

Ceren, Fleur en Luke melden zich voor duty. Het lijkt Luke een goed idee om Fleur door een stukje penne te laten ademen. Luke heeft al snel spijt van zijn keuze als Fleur in Luke zijn oog ‘kwat’. Voor de mensen die niet uit Noord-Holland komen: ze spuugde in zijn oog.

38

Jules is een goede drinker en houdt van grote slokken wodka waar wij als Redactiecommissie nogal bewonderd naar kijken. Jules zegt dat het wel goed komt en de rest van zijn commissie hem wel naar huis zal dragen. Al snel mogen we gaan Vikingen, echter begrijpt Harmen niet helemaal hoe het werkt en maakt hij bij elk figuur dat hij moet uitbeelden een woeshj woeshj geluid. Marleen en de flits van de camera zijn geen vrienden, het is onmogelijk voor Marleen om haar ogen open te houden waardoor elke foto in principe mislukte. Het wordt al aardig donker op het dakterras, maar daar heeft Ceren de oplossing voor: waxinelichtjes en kerstverlichting.

Luke is alleen wel bang dat het ‘kaarselevet’ op het bordstpel terechtkomt.Fleur vindt alles zo komisch dat ze eigenlijk continu aan het knorren is.

Op een gegeven moment heeft iedereen wel genoeg van het spel en wordt het spel gestaakt. We besluiten nog met z’n allen het ‘a-relaxte telspel’ te spelen. Iets waar Jules op zijn zachtst gezegd verschrikkelijk in faalt. Ceren speelt nog een stukje op de piano en dan is het al weer tijd om naar de Negende te gaan. Lieve nieuwe Redactiecommissie ‘Diepgang 2.0’, we willen jullie heel erg veel succes wensen met het maken van het Foliolum. Take care of our baby!

Pharmaciae Sacrum

Na het nemen van de foto’s voor het huis waarbij de meest gekke poses werden aangenomen door Jules en Merel besloot dat iedereen op de hakkepak moest gingen we beginnen aan het spel der spelen. Voor de mensen die niet uit Twente komen: hakkepak betekent bij iemand op de rug springen. De gebruikelijke teams worden gevormd. Al snel moeten Luke en Sofie het alfabet verkeerd om zeggen, waarmee ze in één klap 18 stappen verder komen in het bordspel.

Wij als de oude Redactiecomissie zien al snel dat de nieuwe Redactiecommissie erg eensgezind is,

ze gooien namelijk elke keer precies hetzelfde aantal ogen. Al snel wordt ‘vijf ’ het nieuwe verboden woord en ontstaat de term hupperdepupperdepup, welke het woord ‘vijf ’ moet vervangen.

Transplantaties

Puzzel In onze laatste editie is het tijd voor de welbekende logo quiz. Het ene logo is volledig, bij de andere is er een gedeelte weg gehaald. Lever de antwoorden in op het hok voor de zomervakantie en wie weet ben jij dit keer degene die wij met een mooie prijs komen verrassen. Succes!

1 _______________

2 _______________

3 _______________

4 _______________

5 _______________

6 _______________

Winnaar van de FotoBlur-wedstrijd

Pharmaciae Sacrum

Stel jezelf even voor.

Ik ben Laura Bukkems, 21 jaar, ben 4e jaars, was dit jaar lid van het K.N.P.S.V.-bestuur en mijn profielwerkstuk ging over shampoo.

Hoe voel je je bij deze mooie P.S.-trui?

Alsof ik hem in de winter vaak ga gebruiken om voor de open haard te zitten met warme chocolademelk en opgerold als een bolletje met de trui om mijn benen omdat hij XL is.

Ben jij eigenlijk donor?

Ja! Toen ik 18 jaar werd kreeg ik een brief of ik donor wilde worden en dit heb ik gelijk gedaan. Ik vind het belangrijk donor te zijn en eigenlijk zouden we net zo’n systeem als BelgiÍ moeten hanteren.

Heb je nog een geestige opmerking?

No one has any good science jokes, cuz all the good ones argon..

Foliolum juni 2015

39

Ab-actieel jaarverslag 2014-2015 Nog één maand en één dag en dan is het alweer tijd om het stokje over te dragen aan het nieuwe bestuur.

Meer dan een jaar geleden zijn wij met z’n vijven in deze trein gestapt en de laatste halte is bijna bereikt.

Het is nu nog erg onwerkelijk dat het alweer bijna voorbij is, vooral nu wij nog druk bezig zijn met de stukken voor de Jaarvergadering en de laatste activiteiten. Het was een fantastisch jaar, waarin wij elkaar en onszelf heel goed hebben leren kennen.

In Leiden en Utrecht wordt ieder jaar voor eerstejaars een Ouderdag georganiseerd. Dit bestond nog niet voor Farmacie in Groningen en daarom hebben wij dit jaar voor het eerst een Ouderdag georganiseerd.

In april vond deze plaats, speciaal voor eerstejaars Farmacie. De Ouderdag werd geopend door prof. dr.

Martina Schmidt met een kort praatje over de opleiding. Daarna heeft Quincy het een en ander verteld over P.S., gevolgd door een lezing van dr. Herman Woerdenbag met als thema ‘Een verhaal over morfine’. Later op de middag was er een practicum Recepteerkunde, waarbij er vier stations opgezet waren.

Hier konden de eerstejaars met hun ouders zelf een crème, hoestdrank of zetpillen maken en capsules vullen. Ook werden er rondleidingen gegeven door de faculteit, waarbij onder andere het P.S.-hok en de basiseenheid Farmacokinetiek, Toxicologie en Targeting bezocht zijn. De inschrijvingen voor de Ouderdag waren niet vol, maar wij hebben erg enthousiaste reacties van ouders gekregen en wij denken dat de Ouderdag de ideale mogelijkheid voor ouders is om kennis te maken met de opleiding.

In onze inwerkperiode hebben wij van veel oud-bestuurders meegekregen dat P.S. meer moet doen met het onderzoek. Wij hebben dit meegenomen in het

“Pharmaciae Sacrum is toegankelijk” is één van de speerpunten van het Meerjarenplan, die wij hebben opgenomen in ons Beleidsplan. Er is geen vereniging zonder actieve leden en daarom zijn wij al vroeg in het jaar begonnen met de binding van nieuwe leden.

Hiervoor hebben wij het concept van de tosti-lunch gebruikt dat het 132e bestuur heeft geïntroduceerd.

Wij hebben hier de Lunchmiddag van gemaakt en wij hebben er twee georganiseerd speciaal voor eerstejaars: één in september en één in oktober. Voor

40

Transplantaties

Pharmaciae Sacrum

In december 2013 zijn de sollicitaties voor het bestuur voor het eerst uitgevoerd. Het 131e bestuur is begonnen met het opstellen voor de procedure voor de sollicitaties en het 132e bestuur heeft de procedure voor het eerst uitgevoerd. Wij zijn het eerste bestuur dat is gevormd aan de hand van sollicitaties, waarbij voorheen het bestuur gevraagd werd. In november begon de reis, toen wij onze motivatiebrief en Curriculum Vitae naar de Sollicitatiecommissie moesten opsturen. In december vonden de sollicitaties plaats en in februari waren wij rond, mét de eerste vrouwelijke assessor II sinds jaren! Toen begon het lange wachten naar de onthulling op de P.S.-borrel in maart. Vanaf maart begon ook het inwerken, waarbij wij alle tradities en gebruiken van de vereniging hebben leren kennen. Daarnaast hebben wij met behulp van het 132e bestuur het Beleidsplan geschreven.

Het was moeilijk om te beginnen met schrijven, omdat wij als kandidaat-bestuur geen idee hadden van het reilen en zeilen van de vereniging. Door het jaar heen ontstaan er dan ook nieuwe ideeën en plannen door de ervaringen die wij hebben opgedaan. Behalve de plannen beschreven in het Beleidsplan, hebben wij daarom meer ideeën uitgevoerd dan dat wij in het begin hadden bedacht.

beide lunchmiddagen was er een hoge opkomst en na de tweede lunchmiddag hebben wij zelfs commissie interessestrookjes mogen ontvangen!

schrijven van ons Beleidsplan. De openbare farmacie, de ziekenhuisfarmacie en de industrie komen veel aan bod bij P.S., maar het onderzoek wordt snel vergeten. Ook in de opleiding wordt niet verteld wat de mogelijkheden in het onderzoek zijn. Daarom hebben wij in samenwerking met het Groninger Research Institute Pharmacy (GRIP) een nieuwe activiteit georganiseerd: GRIP op onderzoek. Tijdens deze activiteit kwam prof. dr. Poelstra spreken over het leven van een professor, kwam dr. Olinga spreken over de “tenure track” en kwamen twee promovendi spreken over hun onderzoek en hoe zij er zijn gekomen.

Afsluitend was er een borrel en konden studenten speeddaten met promovendi en tenure trackers. Veel van hen hadden een concept voor een masterproject bij zich voor vierdejaars die zich aan het oriënteren waren voor een project. Zowel studenten, promovendi, professors en de opleiding waren enthousiast over de activiteit en zij zien het komend jaar graag weer terug.

Sinds enkele jaren worden er bijlessen georganiseerd. Dit is begonnen met FA-A en later uitgebreid met Organische Chemie & Biosynthese. Vorig jaar is er veel discussie geweest over de bijlessen en is er gekeken of dit uitbesteed kan worden aan een extern bedrijf. Afgelopen jaar hebben wij ook gesprekken gehad met dit bedrijf, maar wij zijn tot de conclusie gekomen dat de bijlessen hierdoor onnodig duur worden en de continuïteit van de bijlessen van een bedrijf niet gecontroleerd kan worden. Ook de mening van de ALV was verdeeld over een dergelijke samenwerking. Wij hebben een plan geschreven waarin wij denken dat de continuïteit wel gewaarborgd kan worden en de bijlessen goedkoop kunnen blijven. Daarnaast zal er meer worden samengewerkt met de opleiding. De betreffende vakcoördinator zal het bestuur toevoegen aan de Nestor-pagina, zodat zij toegang heeft tot het lesmateriaal. Ook krijgen student-assistenten de mogelijkheid om bijlesdocent te worden. Verder is er een constructie bedacht, waardoor deelnemers altijd hetzelfde bedrag kunnen

Pharmaciae Sacrum

Bij P.S. worden veel educatieve activiteiten georganiseerd, zoals workshops en lezingen. Wij denken dat het belangrijk is om ook activiteiten te organiseren ter bevordering van de persoonlijke ontwikkeling.

Vanwege de sollicitaties voor het bestuur hebben wij besloten een sollicitatieworkshop te organiseren.

Deze is bewust in november gepland, zodat het goed aansloot op de bestuursollicitaties in december. De workshop werd gegeven door Irene Westhoff en het werd goed ontvangen. De inschrijvingen waren binnen een week vol!

Foliolum juni 2015

41

tegenwoordiging bij P.S. geïntroduceerd. Elk jaarlaag heeft twee jaarvertegenwoordigers die het aanspreekpunt zijn van hun jaar. Zij zijn ook aanwezig bij de STOF-vergadering en krijgen hier een punt op de agenda. Op deze manier hebben meer klachten en opmerkingen dit jaar het STOF bereikt en wist het STOF beter wat er speelt binnen de opleiding. De punten die werden aangedragen tijdens de vergadering, zijn opgestuurd naar de Opleidingscommissie, zodat zij ook iets met deze punten kon doen. Wij zijn erg tevreden over de Jaarvertegenwoordiging en wij denken dat het een goede toevoeging aan het STOF is.

betalen en er toch gegarandeerd kan worden dat een bijles door kan gaan. Dit hebben wij gedaan, omdat er voor sommige bijlessen weinig aanmeldingen zijn. Hierdoor kan de docent niet betaald worden en kunnen de bijlessen niet doorgaan. Met deze nieuwe constructie kan elke bijles doorgaan, ook wanneer er maar één deelnemer is. Dit zal de bekendheid van de bijlessen vergroten en daarmee de continuïteit bewaren. Momenteel worden er bijlessen georganiseerd voor vier cursussen, maar wij hopen dat dit in de toekomst uitgebreid kan worden.

Verschillende oud-besturen hebben ons meegegeven iets te doen met het Studenten Overleg Farmacie (STOF). Bij veel studieverenigingen bestaan jaarvertegenwoordigers. Dit zijn studenten die het aanspreekpunt vormen voor hun jaar en klachten en opmerkingen van studenten kunnen doorgeven aan de betreffende personen. Wij hebben de Jaarver-

42

Door het jaar heen hebben wij vernomen dat de Buitenland Excursie Commissie te weinig geld heeft om nog interessante locaties te bezoeken. Daarom wilden wij tijdens de Algemene Ledenvergadering in maart een voorstel doen om de deelnemersbijdrage voor de vierdaagse Buitenland Excursie te verhogen.

Tijdens de vergadering bleek echter dat de ALV van mening is dat de deelnemersbijdrage niet vast hoeft te liggen, maar afhankelijk van de locatie kan zijn.

Daarom is er nu een plan gemaakt, waarbij de deelnemersbijdrage niet vast ligt. Daarentegen is er wel een maximale bijdrage vastgesteld, zodat de BEC niet te duur wordt. De commissie zorgt dat zij in september een locatie hebben en verschillende offertes hebben opgevraagd voor overnachtingen en vervoer. Aan de hand van de prijzen kan de deelnemersbijdrage bepaald worden. Het bestuur moet dan gaan besluiten of zij de deelnemersbijdrage voor die locatie en het programma geschikt vinden. De commissie moet dus verantwoordelijk omgaan met de kosten voor de

Transplantaties

Pharmaciae Sacrum

De commissies zijn erg belangrijk voor de vereniging, omdat zonder hen veel activiteiten niet georganiseerd zouden kunnen worden. Elke keer dat een activiteit plaatsvindt, zijn er punten ter verbetering te vinden. Daarom vinden wij het belangrijk dat de overdracht goed gaat. Dit kan bereikt worden door het goed bijwerken van het witboek. Daarnaast hebben wij het praesidesoverleg aangepast. Om de overdracht verder te verbeteren, worden de oude praesides van de commissies ook uitgenodigd. De oude en nieuwe praeses kunnen samen het witboek doornemen en de ervaringen van het afgelopen jaar doornemen. Op deze manier zal er een betere overdracht tussen de commissies zijn. In november is dit nieuwe concept voor het eerst geprobeerd. Hierbij konden weinig oude praesides aanwezig zijn, waardoor het concept niet toegepast kon worden. In mei zal dit concept nogmaals toegepast worden en hopelijk wordt de overdracht tussen commissies hierdoor beter.

In het Beleidsplan dat is gepresenteerd op de Jaarvergadering was de wintersport opgenomen. Wij wilden in afgelopen collegejaar een wintersport organiseren als vriendengroep en aan de hand van de wintersport bepalen of er een Wintersportcommissie geïnstalleerd kan worden. Tijdens de Jaarvertegenwoordiging is aangegeven dat dit stuk uit het Beleidsplan gehaald kan worden, omdat het een activiteit is dat wij niet als bestuur wilden organiseren. In de kerstvakantie hebben wij als vriendengroep een wintersport georganiseerd. Er waren 19 studenten mee, waarvan 14 farmaciestudenten. De reis vond plaats van 26 december tot en met 3 januari in Risoul, Frankrijk. De wintersport is alleen in de kerstvakantie te plannen, omdat dat het enige moment is dat alle studenten Farmacie mee kunnen. Veel studenten willen echter niet hun vakantie hiervoor opgeven vanwege Kerst of Oud & Nieuw. Daarom hebben wij besloten dit jaar geen voorstel te doen om een Wintersportcommissie te installeren en er een jaarlijkse activiteit van te maken.

reis en zal de definitieve begroting met de aangepaste deelnemersbijdrage presenteren op de Algemene Ledenvergadering in maart, wanneer de BEC onthuld is. Wij denken dat dit een goede oplossing is voor het structurele geldtekort voor de BEC en dat de commissie op deze manier weer meer opties voor de reis heeft!

Na het schrijven van dit verslag, besef ik mij hoeveel wij bereikt hebben dit jaar. Het is ons gelukt de plannen beschreven in het Beleidsplan uit te voeren. Daarnaast hebben wij nieuwe ideeën gecreëerd en kunnen waarmaken. Nadat wij ons een jaar lang hebben ingezet voor deze mooie vereniging, geeft het trots te zien wat wij bereikt hebben. Het jaar heeft pieken en dalen gekend, maar wij hebben overal van geleerd. Toch is de tijd aangebroken om de trein uit te stappen en weer verder te gaan met de studie. Lieve Quincy, Mike, Richard en Tine, wat hebben wij een fantastisch jaar gehad! Wij hebben pieken en dalen gekend, maar het was een topjaar. Een jaar dat ons 10 jaar van ons leven heeft gekost, maar het was het dubbel en dwars waard!

Aldus naar waarheid opgemaakt, 7 mei 2015 te Groningen, Astrid Broek h.t. ab-actis der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”

Pharmaciae Sacrum

Tot slot heeft het 132e bestuur de nieuwe website geïntroduceerd. Op de Jaarvergadering is de website onthuld en een week later is deze online gegaan.

De basis voor de website was toen klaar, maar het hele jaar door hebben wij nog veel aanpassingen gedaan. Dit begon met het opzetten van een online inschrijfsysteem voor de eerstejaars. Hierdoor ging het verwerken van de inschrijvingen veel makkelijker.

Ook moest er een nieuw incasso-systeem ontwikkeld worden. Mike en Congressus, de website beheerder, zijn hier het hele jaar mee bezig geweest, maar ook dit is nu zo goed als af. Verder zijn er veel dingen aangepast, zodat het voor het bestuur gemakkelijker is om de website te bewerken. De website is heel gebruiksvriendelijk, zowel voor de leden als voor het bestuur.

Wij waren dit jaar dan ook erg blij met de nieuwe website!

Foliolum juni 2015

43

Beleidsplan kandidaatbestuur 2015-2016 Geachte leden der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”, Graag presenteren wij als het 134e kandidaat-bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” ons Beleidsplan voor het jaar 2015-2016. Pharmaciae Sacrum gaat al 133 jaar mee en biedt haar leden niet alleen gezelligheid. Ook persoonlijke ontwikkeling en educatie staan bij Pharmaciae Sacrum hoog in het vaandel. Wij gaan ons volgend jaar voor de vereniging inzetten, zodat er weer een succesvol jaar aan de geschiedenis van de vereniging kan worden toegevoegd. In dit Beleidsplan worden de ideeën die wij hebben voor volgend jaar besproken.

44

Saamhorigheid Een jaarlaag van Farmacie bestaat uit vele studenten, die vooral tijdens practica intensief met elkaar samenwerken. Men zou verwachten dat de studenten elkaar in de loop van de studie goed leren kennen, toch is dit niet altijd het geval. Om de saamhorigheid in een jaarlaag te bevorderen, gaan wij Jaardiners organiseren voor de eerste- tot en met vierdejaars.

Op deze manier kunnen studenten elkaar beter leren kennen buiten de studie en wordt de jaarband sterker. Voor de eerstejaars gaan wij het Jaardiner na afloop van het vak Farmaceutische Analyse A in april organiseren en voor de tweedejaars gaan wij het Jaardiner in januari organiseren. Voor de derdejaars zal het Jaardiner in oktober plaatsvinden en voor de vierdejaars in november. De Jaardiners zullen plaatsvinden op een externe locatie en van de deelnemers wordt een financiële bijdrage gevraagd.

De organisatie van Jaardiners sluit aan bij de speerpunt “Pharmaciae Sacrum biedt gezelligheid” uit het Meerjarenplan.

Samenwerking Het is belangrijk een goede band te onderhouden met andere verenigingen. Naast de FaMe-avond in samenwerking met M.F.V. Panacea gaan wij in ons

Transplantaties

Pharmaciae Sacrum

Toegankelijkheid De vele actieve leden die Pharmaciae Sacrum rijk is, zijn belangrijk voor de gezelligheid en continuïteit van de vereniging. Met deze leden is over de jaren heen een sterke band ontstaan en deze band willen wij graag behouden. Daarnaast gaan wij nieuwe eerstejaars en minder actieve leden enthousiast maken voor de vereniging.

Twee jaar geleden zijn voor het eerst de Lunchmiddagen voor de eerstejaars op het P.S.-hok georganiseerd. Deze gaan wij komend jaar opnieuw organiseren. Voor de tweede-, derde- en vierdejaars gaan wij ook een Lunchmiddag organiseren. Voor de eerstejaars gaan wij de Lunchmiddag in september organiseren. Voor de tweede-, derde- en vierdejaars gaan wij deze Lunchmiddagen voor de kerstvakantie plannen. Omdat de vijfde- en zesdejaars overdag vaak geen tijd hebben, gaan wij voor deze studenten een borrel organiseren na afloop van een stageterugkomdag. Deze borrel zal plaatsvinden op het P.S.hok, waar tegen een vergoeding drankjes gekocht kunnen worden.

Tijdens de Facultaire Introductiedag en het Eerstejaars Introductiekamp maken de eerstejaars voor het eerst kennis met Pharmaciae Sacrum. Om de eerstejaars goed te leren kennen, gaan wij tijdens de pauze van hun college klaarstaan met koffie en koekjes. Dit gaan wij in de eerste drie collegeweken drie keer doen, waarvan één keer met het gehele bestuur.

Bij de andere twee keren zullen ten minste twee bestuursleden aanwezig zijn.

Op deze manier gaan wij duidelijk maken dat onze deur altijd openstaat en dat de eerstejaars ons altijd kunnen aanspreken voor vragen. Daarnaast gaan wij de rol van de P.S.-papa’s en -mama’s uitbreiden.

De P.S.-papa’s en -mama’s zullen naast de Facultaire Introductiedag en het Eerstejaars Introductiekamp ook met hun groepje naar de P.S.-borrels in september en oktober, het EJC-feest in oktober en naar de Lunchmiddag gaan. Bij het opgeven voor P.S.-papa’s en -mama’s zullen deze taken duidelijk zijn. Op deze manier is de kans groter dat de eerstejaars de activiteiten zullen bezoeken en dit door het jaar heen blijven doen.

Afgelopen studiejaar is voor het eerst een Ouderdag georganiseerd. Wij gaan komend jaar deze dag opnieuw organiseren. Bovengenoemde ideeën sluiten aan bij de speerpunt “Pharmaciae Sacrum is toegankelijk” uit het Meerjarenplan.

bestuursjaar één activiteit organiseren in samenwerking met ten minste één vereniging. Door deze samenwerking aan te gaan, zullen er meer mogelijkheden zijn voor het organiseren van de activiteit. Dit idee sluit aan bij de speerpunt “Pharmaciae Sacrum biedt ruimte voor persoonlijke ontwikkeling” uit het Meerjarenplan.

Pharmaciae Sacrum

Educatie Om het onderzoek meer te belichten is vorig jaar voor het eerst de activiteit GRIP op Onderzoek georganiseerd. Deze activiteit gaan wij komend jaar weer organiseren.

Tijdens de Master Farmacie wordt weinig aandacht besteed aan vaardigheden die horen bij ondernemerschap. Komend jaar gaan wij een workshop over ondernemerschap organiseren voor Masterstudenten.

Deze workshop willen wij proberen te integreren in het curriculum van Masterstudenten.

Sinds enkele jaren worden bijlessen georganiseerd voor eerste- en tweedejaarsvakken. Afgelopen jaar zijn de bijlessen meer gestructureerd. Wij gaan dit voortzetten door via de vakcoördinatoren student-assistenten te werven als bijlesdocenten. Op deze manier zullen de bijlesdocenten beter bekend zijn met het lesmateriaal, waardoor de kwaliteit van de bijlessen verbeterd wordt. Daarnaast gaan wij via Nestor de bijlessen promoten. Wij gaan de bijlessen op de maart ALV evalueren. Bovengenoemde plannen sluiten aan bij de speerpunt “Pharmaciae Sacrum zorgt voor ondersteuning van het studieprogramma” uit het Meerjarenplan.

Opleiding Goed contact met de opleiding Farmacie is erg belangrijk, aangezien Pharmaciae Sacrum boven alles een studievereniging is. Om zoveel mogelijk gebruik te maken van de mogelijkheden die de opleiding biedt, moeten de agenda’s van Pharmaciae Sacrum en de opleiding Farmacie goed op elkaar afgestemd

Foliolum juni 2015

zijn. Wij gaan door het jaar heen, tijdens de Raad van Advies, de agenda van de opleiding opvragen.

Op deze manier zijn wij goed op de hoogte van de agenda van de opleiding en kunnen wij de agenda van Pharmaciae Sacrum eventueel aanpassen.

Jaarvertegenwoordiging De Jaarvertegenwoordiging is in het leven geroepen om de brug tussen de studenten en het STOF te verkleinen. Studenten kunnen met opmerkingen over de opleiding naar de jaarvertegenwoordigers stappen. Deze opmerkingen worden vervolgens besproken in de STOF-vergadering, waar alle jaarvertegenwoordigers aanwezig moeten zijn. Volgend jaar gaan wij opnieuw jaarvertegenwoordigers aanstellen. Vanaf juni zullen wij actief promotie maken voor het plaatsnemen in de Jaarvertegenwoordiging.

Vervolgens zal de Jaarvertegenwoordiging in september worden aangesteld. De jaarvertegenwoordigers zullen elke periode langsgaan bij de colleges van hun jaar om te benadrukken dat men te allen tijde met opmerkingen, vragen of klachten terecht kan bij de jaarvertegenwoordigers.

Wij hebben erg veel zin om volgend jaar met deze punten aan de slag te gaan. Wij hopen dat wij als bestuur de vereniging eer aan kunnen doen en dat komend jaar een mooie toevoeging wordt aan de rijke geschiedenis die Pharmaciae Sacrum al kent.

Hopende de verwachtingen waar te kunnen maken, Het 134e kandidaat-bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”, Theo Last Maartje Heijnen Tamarah Mossel Jeroen Paulissen Bryan Yilmaz

Praeses Ab-actis Quaestor Assessor I Assessor II

45

Activiteitenlijst bestuur 2014-2015 Als kandidaat-bestuur – 2014 Maart 4 maart - P.S.-borrel 13 maart - Carrièredag - Masteruitreiking 18 maart - EJC-feest 20 maart - Informatieavond Specialisme Openbare Farmacie 22 maart - Voorjaarsdag der K.N.P.S.V. 25 maart - Algemene Ledenvergadering

der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” 26 maart - Biercantus 28 - 30 maart - Inwerkweekend April 1 april - STOF-vergadering - P.S.-borrel 3 april - Pre-BEC borrel 11 - 14 april - Buitenland Excursie Lille 15 april - Tweedejaars Excursie 16 april - Overleg 132e bestuur over Beleidsplan 17 april - Lunchlezing SunPharma 19 april - Eerstejaarsactiviteit der K.N.P.S.V. 22 april - Gangdiner 29 april - Van Lanschot Bankiersavond 30 april - Overleg 132e bestuur over Beleidsplan

46

Als bestuur – 2014 Juni 3 juni - Jaarvergadering der

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” 4 juni - Constitutieborrel JFV 5 juni - EHBO examen

- Constitutieborrel Professor Fran cken 7 juni - Buitendag 10 juni - Afspraak Congressus - P.S.-borrel

- Jaarvergadering der

L.P.S.V. ,,Aesculapius” 11 juni - Lunchlezing VvAA Hufenfedap

- Jaarvergadering der

U.P.S.V. “Unitas Pharmaceuti corum” 12 juni - Kennismakingsgesprek Almanakcommissie

- Constitutieborrel ZaZa 13 juni - Uitreiking eredoctoraat der Rijksuniversiteit Groningen 14 juni - Sportdag der K.N.P.S.V. 15 juni - HOI-dag 16 juni - Kennismakingsgesprek Eerste

jaars Introductie Commissie “EIK”

- Receptie der M.F.V. Panacea 17 juni - Kennismakingsgesprek Commissie Farmaceutische Wetenschappen “SSS” - EJC-feest 19 juni - Kennismakingsgesprek Dies commissie

- Constitutieborrel der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”

Transplantaties

Pharmaciae Sacrum

Mei 1 mei - After-BEC borrel - FAC-feest 2 mei - Oud-besturenoverleg 6 mei - P.S.-borrel 7 mei - Overleg 132e bestuur over Beleidsplan - Gangfeest 8 mei - EHBO cursus 12 mei - STOF-vergadering

- Lezing Carl Djerassi 13 mei - Onderwijsmiddag en

Docent van het jaar-verkiezing

- EHBO cursus 17 mei - RijWielPrestatieTocht 20 mei - EHBO cursus 21 mei - Vrouwenactiviteit

22 mei - FaMe-avond 28 mei - Raad van Advies

- EHBO cursus 29 mei - 1 juni - Congres der K.N.P.S.V. 29 mei - Algemene Vergadering der K.N.P.S.V.

Juni 2 juni - STOF-vergadering

20 juni - Functionarissenborrel der K.N.P.S.V. 23 juni - Vergadering Voorzitters van Ver enigingen 24 juni - Constitutieborrel Ibn Battuta

- Constitutieborrel MARUG 25 juni - Kennismakingsgesprek Carrièredagcommissie

- Kennismakingsgesprek Buiten

land Excursie Commissie 26 juni - Eindejaarsbarbecue T.M.F.V. Archigenes 27 juni - Kennismakingsgesprek Redactie commissie - Kennismakingsgesprek Studentenoverleg Farmacie

- Kennismakingsgesprek Liefdadig

heid, Ontspanning en Sport com missie

- Raad van Praesides

- Constitutieborrel A.S.V. Dionysos 30 juni - Afspraak prof. dr. Poelstra

Pharmaciae Sacrum

Juli 1 juli 2 juli

3 juli 7 juli 8 juli 10 juli 11 juli

- P.S.-borrel - Raad van Advies - Raad van Quaestoren - Gangdiner - Afspraak BENU - Afspraak Mediq - Afspraak KNCV - Afspraak KNMP

Augustus 21 augustus - Masteruitreiking

- Afspraak ABN AMRO 22 augustus - Kennismaking kandidaat-bestuur

der Studiosi Mobilae 25 augustus - Afspraak Karen Voskamp (GRIP) 26 - 27 augustus - Binnenland Bedrijven Bezoek 28 augustus - Mediq Hockeytoernooi 29 augustus - Facultaire Introductiedag September 1 september - Opening Academisch Jaar 2 september - P.S.-borrel 3 september - Algemene Verenigingen

Vergadering der FVOG

- Constitutieborrel FVOG 5 - 7 september - Eerstejaars Introductiekamp 8 september - Afspraak Lijst Calimero

- Eten met de Redactiecommissie 10 september - Overleg NEXT

- Eerstejaars Lunchmiddag

- Afspraak Eerstejaarscommissie

Foliolum juni 2015

11 september - Afspraak Pharmastep

- Constitutieborrel EPU 15 september - Afspraak Studentenoverleg Groningen - Kennismakingsgesprek Eerstejaarscommissie - Kasoverleg 16 september - Constitutieborrel Commotie

- Constitutieborrel Clio 17 september - Eerstejaars Beroepenmiddag

- Constitutieborrel De Chemische Binding 18 septe mber - Afspraak Mosadex

- Constitutieborrel Tw!st 19 september - Afspraak Carole Elling USS Subsidie 22 september - Raad van Praesides

- Constitutieborrel VIP

- Constitutieborrel EBF 23 september - Afspraak Lijst STERK - Kennismakingsgesprek

Liefdadigheid, Ontspanning en Sport commissie

- LOS Spelletjesavond 24 september - Kennismaking ISCOMS

- Constitutieborrel Usva 29 september - Constitutieborrel Cover - Gangdiner 30 september - Vergadering Voorzitters van Verenigingen

- Constitutieborrel FMF 30 september - Constitutieborrel ASCI Oktober 1 oktober - Raad van Advies

- Kennismaking GLV Idun

- Overleg Reglementencommissie 2 oktober - Afspraak FVOG - Kennismakingsgesprek Commissie Farmaceutische Wetenschappen “SSS”

- Constitutieborrel HCSF

- Constitutieborrel Pro Memorie 3 oktober - Afspraak Mediq

- Eerstejaars Lunchmiddag 4 oktober - Algemene Vergadering der K.N.P.S.V. 5 oktober - Functionarissenactiviteit der K.N.P.S.V. 6 oktober - Afspraak Vaandeldrager 7 oktober - Najaarscongres der KNMP - STOF-vergadering - P.S.-borrel 8 oktober - Constitutieborrel Meander 9 oktober - Afspraak Congressus

47

9 oktober - Constitutieborrel G.T.D. Bernoulli

- Constitutieborrel Kalliope 13 oktober - Afspraak VvAA Hufenfedap - Kasoverleg

- Constitutieborrel Bètastuf

- Eten met de Eerstejaarscommissie 14 oktober - Afspraak Athenastudies

- Assessor II-borrel - EJC-feest 15 oktober - Algemene Ledenvergadering der U.P.S.V. “Unitas Pharmaceuticorum”

- Kennismaking kandidaat-bestuur M.F.V. Panacea 16 oktober - Constitutieborrel Studiosi Mobilae

- Mediq Workshopavond I 18 oktober - Oud-besturendiner 20 oktober - Mediq Tweedejaarsexcursie

- Algemene Ledenvergadering der L.P.S.V. ,,Aesculapius” 21 oktober - Afspraak Van Lanschot

- Mediq Workshopavond II 22 oktober - Afspraak POLOS

- Constitutieborrel T.M.F.V. Archigenes 23 oktober - Propedeuse-uitreiking 28 oktober - Algemene Ledenvergadering der

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” 29 oktober - Vergadering Voorzitters van Verenigingen 30 oktober - Kennismakingsgesprek Noord Negentig 31 oktober - Afspraak Lijst Calimero

48

December 1 december - Vergadering Voorzitters van Verenigingen

- Hooghoudt Eerstejaarsexcursie 2 december - STOF-vergadering - P.S.-borrel 3 december - Faculteitsbezoek FVOG 4 december - Tweedejaars After-practicum -dinner 8 december - Eten met de Eerstejaars

Introductie Commissie “EIK” 10 december - Afspraak ABN AMRO 11 december - Masteruitreiking

- Overleg K.N.P.S.V. - AlDi-feest 12 december - Receptie 12e Dies Natalis

der T.M.F.V. Archigenes 15 december - Afspraak prof. dr. Schmidt

- Afspraak AstraZeneca

- Receptie 129e Dies Natalis der L.P.S.V. ,,Aesculapius” 18 december - Eindejaarsborrel Onderwijs Ondersteunende Dienst 19 december - Galabal 129e Dies Natalis der

L.P.S.V. ,,Aesculapius”

Als bestuur – 2015 Januari 5 januari - Raad van Praesides

- Kennismaking kandidaat-bestuur

der Stichting Sociëteit Volonté

- Eten met de Almanakcommissie 6 januari - SSS Ouderejaarssymposium - P.S.-borrel 7 januari - EHBO cursus 8 januari - Algemene Verenigingen

Vergadering der FVOG - Kasoverleg 12 januari - Quaestorenoverleg

Transplantaties

Pharmaciae Sacrum

November 3 november - Gangoverleg - Praesidesoverleg

- Beerpong toernooi 4 november - P.S.-borrel 5 november - Afspraak Sp!ts

- Afspraak mw. Inia-Douma 6 november - Open Dag RUG 10 november - Ceremoniële Opening 24e Lustrum U.P.S.V. “Unitas Pharmaceuticorum”

- Constitutieborrel ESN

- Vergadering Betastuf 11 november - Bestuur Informatie Avond

- Pyjama Party 24e Lustrum der U.P.S.V. “Unitas Pharmaceuticorum” 13 - 14 - Mosadex Excursie november 17 november - Receptie 24e Lustrum der U.P.S.V. “Unitas Pharmaceuticorum”

18 november - Constitutieborrel GSVV Donitas 19 november - Afspraak kandidaat-bestuur der M.F.V. Panacea

- Constitutieborrel ISCOMS 20 november - Eindfeest Verenigingsbattle 21 november - Galadiner en -bal 24e Lustrum der U.P.S.V. “Unitas Pharmaceuticorum” 23 november - Bezoek prof. dr. Jonkman 24 november - Raad van Praesides 25 november - Sollicitatieworkshop - Gangdiner 27 november - Afspraak Arceus (Fagron) - Ziekenhuisfarmacieavond 29 november - NIA-dag der K.N.P.S.V.

Pharmaciae Sacrum

12 januari - Vergadering Bètastuf 13 januari - Afspraak PRA

- Constitutieborrel Lijst STERK - Nieuwjaarsborrel gangverenigingen 14 januari - EHBO cursus 15 januari - Raad van Quaestoren - EJC-feest 19 januari - Eten met de Diescommissie 20 januari - EHBO cursus 21 januari - Vergadering Voorzitters van Verenigingen 22 januari - POLOS Workshopavond 24 januari - Algemene Vergadering der K.N.P.S.V. 26 januari - Raad van Advies

- Algemene Ledenvergadering der

L.P.S.V. ,,Aesculapius” 26 januari - EHBO cursus 27 januari - Algemene Ledenvergadering der

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” 28 januari - Afspraak Congressus

- EHBO examen 29 januari - Afspraak PhD-council 30 januari - Open Dag RUG Februari 2 februari - Afspraak Bèta Bedrijven Dagen 3 februari - STOF-vergadering - P.S.-borrel 4 februari - Dies Symposium

- Dies Receptie

- Dies Openingsfeest 5 februari - Dies Culturele Avond 7 februari - Dies Buitendag

- Dies Galadiner

- Dies Galabal 9 februari - Eten met Commissie

Farmaceutische Wetenschappen “SSS” 10 februari - Vierdejaars Lunchmiddag

- Commissie Informatie Avond 11 februari - Afspraak JaarAfsluitingsKamp commissie

- Afspraak Studystore 16 februari - Afspraak Commissie College Carroussel 17 februari - Constitutieborrel Stichting Sociëteit Volonté 18 februari - GRIP op Onderzoek

- Algemene Ledenvergadering der U.P.S.V. “Unitas Pharmaceuticorum”

- Galabal der Studiosi Mobilae 19 februari - Afspraak Studentenoverleg Farmacie

Foliolum juni 2015

19 februari - Afspraak Buitenland Excursie Commissie 20 februari - Discussieavond der K.N.P.S.V. 23 februari - Algemene Verenigingen

Vergadering der FVOG

- Vergadering Bètastuf 24 februari - SSS Eerstejaarssymposium 25 februari - Afspraak Café ‘De Toeter’ 27 februari - Bezoek prof. dr. Neef Maart 2 maart - Vergadering Voorzitters van Verenigingen - Kasoverleg

- Eten met de Liefdadigheid,

Ontspanning en Sport commissie 3 maart - P.S.-borrel 4 maart - Afspraak Studenten Organisatie Groningen 5 maart - Constitutieborrel IFMSA 9 maart - Eten met de Buitenland Excursie Commissie 10 maart - Afspraak KNCV - EJC-feest 11 maart - Raad van Praesides 12 maart - Masteruitreiking - Carrièredag 13 maart - Gala Stichting Sociëteit Volonté 16 maart - Algemene Ledenvergadering der L.P.S.V. ,,Aesculapius” 17 maart - KNMP Voorjaarscongres

- LOS Sportavond 19 maart - Lunchlezing Pharmaline - Gangdiner 21 maart - Voorjaarsdag der K.N.P.S.V. 22 maart - Bezoek mw. Inia-Douma 23 maart - EHBO opfriscursus 24 maart - Algemene Ledenvergadering der

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” 27 – 29 maart - Inwerkweekend 30 maart - Vergadering Voorzitters van Verenigingen

- Eten met de Carrièredag- commissie 31 maart - College Carrousel - FaMe-avond April 1 april - Biercantus

- College Carrousel 2 april - Pre-BEC borrel

- College Carrousel 7 april - College Carrousel - STOF-vergadering - P.S.-borrel 8 april - College Carrousel

49

8 april - Kennismakingsgesprek Eerstejaars

Introductie Commissie “EIK” 9 april - College Carrousel 10 - 14 april - Buitenland Excursie 15 april - Kennismakingsgesprek Dies commissie

- Lustrumreceptie Bernlef 16 april - Bacheloruitreiking 17 april - Ouderdag 20 april - Kennismakingsgesprek Redactiecommissie “Foliolium”

- Overleg met kandidaat-bestuur

over Beleidsplan 21 april - Kennismakingsgesprek Almanakcommissie - Gangfeest 22 april - Overleg K.N.P.S.V. 23 april - Algemene Verenigingen

Vergadering der FVOG

- Constitutieborrel R!sk 24 april - Overleg met kandidaat-bestuur

over Beleidsplan - Oud-besturenoverleg 28 april - Vergadering Voorzitters van Verenigingen

- Van Lanschot Bankiersavond 29 april - Raad van Praesides

- Overleg met kandidaat-bestuur over Beleidsplan 30 april - Kennismakingsgesprek

Buitenland Excursie Commissie

- Constitutieborrel Calimero

- After-BEC borrel

18 mei - Eten met de Multimedia- commissie 20 mei - EHBO cursus

- Afspraak Studystore 21 mei - Masteruitreiking 27 mei - Vergadering Voorzitters van Verenigingen

- EHBO cursus 28 mei - ABN AMRO Workshopavond Juni 2015 2 juni

- Jaarvergadering der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”

50

Pharmaciae Sacrum

Mei 1 mei - Galabal der M.F.V. Panacea 2 mei - Assessor II borrel 6 mei - Afspraak Stichting Sociëteit Volonté - Vrouwenactiviteit 7 mei - Raad van Quaestoren - Quaestorenoverleg

- EHBO cursus 8 mei - Functionarissenactiviteit 9 mei - RijWielPrestatieTocht 11 mei - Voorlichting Adviescommissie Introductietijden

- Eten met de JaarAfsluitingsKamp commissie 12 mei - P.S.-borrel 13 mei - Praesidesoverleg

- EHBO cursus 14 - 17 mei - Congres der K.N.P.S.V. 14 mei - Algemene Vergadering der K.N.P.S.V. 16 mei - Receptie der K.N.P.S.V.

Transplantaties

Redactioneel

Activiteitenagenda Juli 07 P.S.-borrel Augustus 25 - 26 Binnenland Bedrijven Bezoek 27 Facultaire Introductiedag September 01 P.S.-borrel 04 - 06 Eerstejaars Introductiekamp

Colofon Redactiecommissie Eline Hemelt Marleen van Brussel Merel Evers Luke van der Koog Sofie Kos

Model voorkant Martijn Cats Ab-actiaat

Marleen van Brussel Damsterdiep 98a 9713 EK Groningen Tel.: 06-23122155 foliolum@psgroningen.nl

Drukkerij

Smeets & Hagenbeck

Oplage

1150 stuks Copyright 2015 Redactiecommissie Foliolum ‘Diepgang’ der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”.

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van schrift, druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de auteurs.

Gebruikt bronnenmateriaal is op te vragen bij de Redactiecommissie.

Foliolum juni 2015