G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum� Universitair Centrum voor Farmacie
Redactioneel
Foliolum
Nieuwe toedieningsvormen
Vaccin om te inhaleren?
De nieuwe ontwikkelingen op het gebied van het griepvaccin
De orodispersible film Dat smelt op je tong
Jaargang 28
#3 | Maart 2015
Nieuwe toedieningsvormen
Foliolum Jaargang 28
Editie 3
Maart 2015
G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum� in samenwerking met het Universitair Centrum voor Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen
Dieren halen ook grappen uit! Dieren met humor, p.12
Redactioneel
4 Praesides 5 Bereidingen op maat: de orodispersible film 8 Een inhaleerbaar universeel griepvaccin: het einde van de (jaarlijkse) griepprik? 11 Diepgaande kookkunsten 12 Kort wetenschappelijk 14 Vijf vragen aan...
Orodispersible Films Caroline Visser, p. 5
Facultair
16 De onbekende bekenden 17 Student in het buitenland 19 PhD
Pharmaciae Sacrum 20 Fotopagina 23 P.S.-activiteiten 26 Commissies 28 Eten met... de EJC 29 Eten met... de BEC 30 Puzzel 31 Activiteitenagenda
Foliolum december 2014
Hoe denkt de student over nieuwe toedieningsvormen? p. 14
3
Praesides Lieve lezers,
Geachte Lezer,
Vol goede moed zijn we 2015 in gegaan, dit betekent tijd voor ons derde en tevens één na laatste nummer. Met enkele wijsheden die zijn opgedaan uit het maken van de eerste twee nummers werden er een aantal goede voornemens opgesteld. Of deze gehaald zijn is voor jullie een vraag en voor ons een weet. Het resultaat is echter in mijn ogen weer een product van perfect afgestemd teamwork, vele uurtjes brainstormen en lay-outen.
Op het moment van schrijven is de Dies van Pharmaciae Sacrum in volle gang. Het Wetenschappelijke Symposium is onder zowel de leden, als aanwezige apothekers erg goed ontvangen. Met als thema ´Geestesziekten´, was het een interessante dag. Voor nu kijk ik uit naar de slotdag van de Dies en zal deze met het Galabal spetterend worden afgesloten. Deze editie van het Foliolum is alweer de derde van het jaar en staat deze keer in het teken van nieuwe toedieningsvormen binnen de Farmacie. Binnen het Groninger Research Institute of Pharmacy wordt er vooruitstrevend onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Een voorbeeld hiervan zijn de ‘Orodispersible films’. Dit zijn dunne filmplaatjes, die op de tong kunnen smelten om het geneesmiddel af te geven. Voor de toekomst zullen farmaceuten in spe zich moeten inzetten om toponderzoek binnen het GRIP te houden. Om onze huidige leden te informeren wat het onderzoek inhoudt, heeft er op 18 februari de activiteit “GRIP op onderzoek” plaatsgevonden. Leden konden hier meer informatie vergaren over werken in het onderzoek. Pharmaciae Sacrum zorgt ook voor begeleiding richting de rest van de arbeidsmarkt. Mijn oma zei vroeger namelijk altijd: ,,waar geen aardappelen gepoot worden, zullen er ook geen groeien”. Daarom wordt door P.S. de Carrièredag georganiseerd voor alle geïnteresseerde masterstudenten. Hier zijn diverse bedrijven aanwezig en kunnen aanwezigen meer te weten komen over verschillende carrièremogelijkheden.
In dit nummer zijn zoals gebruikelijk weer de vaste rubrieken te vinden, maar ook de dit jaar nieuwe rubriek ‘de onbekende bekende’ die bij de meeste mensen erg goed in de smaak valt. Ook was het in februari weer tijd voor de Dies. In dit nummer met als thema ‘nieuwe toedieningsvormen’ komt het griepvaccin via inhalatie en de zogenaamde ‘orodispersible film’ aanbod. Naast het vaccineren van mensen, biedt het vaccin ook een uitkomst voor bijvoorbeeld grote kuddes met dieren. Deze dieren kunnen via inhalatie gevaccineerd worden tegen bijvoorbeeld de vogelgriep, in plaats van dat de dieren afgemaakt moeten worden. Bedrijven zijn continu bezig om nieuwe geneesmiddelen en geneesmiddelvormen te ontwikkelen. Dit met als doel geneesmiddelen op de markt te brengen zodat patiënten zo min mogelijk last hebben van het gebruik van medicijnen. Hopelijk komen er nog veel meer mooie ontwikkelingen op de markt in de toekomst die ons in tijden van ziekte het leven wat makkelijker maken.
4
Ik wens jullie veel leesplezier met deze editie.
Voor nu wens ik u veel plezier bij het lezen van dit Foliolum.
Met vriendelijke groet, Namens de 28e Redactiecommissie 2014-2015 ‘Diepgang’
Met vriendelijke groet, Namens het 133e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”
Eline Hemelt h.t. praeses
Quincy de Hoog h.t. praeses
Nieuwe toedieningsvormen
Bereidingen op maat: de orodispersible film Redactioneel
Auteur: Drs. J.C. Visser De meest gebruikte toedieningsroute voor geneesmiddelen is via de mond. Orale toedieningsvormen, zoals tabletten, capsules, poeders en drankjes, zijn vooral bedoeld voor systemische werking maar kunnen ook een lokaal effect in het maagdarmkanaal teweegbrengen. Een belangrijk voordeel van de orale route is de eenvoudige manier van doseren. Een nieuwe ontwikkeling op het gebied van orale toedieningsvormen is de orodispersible film (ODF). In dit artikel wordt de ODF verder belicht.
Orodispersible film als nieuwe toedieningsvorm Orodispersible film als nieuwe toedieningsvorm De laatste jaren is er meer aandacht voor en behoefte aan op maat gemaakte farmaceutische bereidingen. Patiëntgroepen, zoals ouderen of kinderen, die niet uitkomen met de op de markt beschikbare preparaten, zijn gebaat bij ‘bereidingen op maat’[1]. Deze (op kleine schaal gemaakte preparaten) dragen bij aan een flexibele manier van doseren en vergroten daarmee de therapietrouw van de patiënt en dus het beoogde farmacotherapeutische effect. Een nieuwe toedieningsvorm die uitermate geschikt is voor deze flexibele manier van doseren is de orodispersible film (ODF). OFDs kunnen zowel voor systemisch als voor lokale gebruik worden toegepast. Lokale toepassingen zijn o.a. pijnstilling (lidocaïne) of antimicrobiële therapie bij candidiasis. ODFs kunnen op industriële (grote) schaal en op kleine schaal worden bereid. Een ODF is een dunne film gemaakt van polymeren. De film wordt in de mond geplaatst, waar deze direct plakt aan de tong of het gehemelte. De film desintegreert vervolgens binnen enkele seconden. Het farmacon komt snel vrij en wordt voor een groot deel opgenomen door de orale mucosa. Op die manier kan deels het first-pass effect van de lever worden omzeild. Een ideale ODF is dun, flexibel, makkelijk toe te dienen, fysisch stabiel en heeft een acceptabele smaak [2]. Het toedienen van geneesmiddelen via een ODF heeft een aantal voordelen. Bij de inname is geen grote hoeveelheid vloeistof nodig, wat noodzakelijk is bij de dagelijkse inname van tabletten of capsules en een probleem kan zijn bij patiënten met slikproblemen. Het toedienen van geneesmiddelen per ODF kan tevens een toedieningsvorm van keuze zijn indien er niet kan worden uitgekomen met de rectale of parenterale route. Doordat de ODF direct aan de tong of het gehemelte plakt, kan deze niet worden
uitgespuugd en hoeft de patiënt niet bang te zijn zich te verslikken. ODFs kunnen makkelijk in stukjes worden geknipt, wat een grote flexibiliteit in doseren met zich meebrengt. De eerste ODF kwam in 2000 op de markt als overthe-counter (OTC) product (mondverfrisser, Listerine®PocketPacks). In de loop van de jaren zijn er verschillende gepatenteerde ODFs bijgekomen (zie tabel 1 voor voorbeelden) en deze markt is groeiende. Bij de basiseenheid Farmaceutische Technologie en Biofarmacie (FTB) wordt onderzoek gedaan naar het bereiden van ODFs op kleine schaal voor de (ziekenhuis)apotheek.
Tabel 1: voorbeelden van gepatenteerde ODFs [2].
Samenstelling Een ODF bevat behalve het farmacon verschillende wateroplosbare polymeren, weekmakers en water als oplosmiddel. Daarnaast kunnen, afhankelijk van het gekozen polymeer en farmacon, hulpstoffen worden toegevoegd zoals: vulstof, kleurstof, speeksel stimulerende stoffen, anti-oxidanten, hulpstoffen om de pH in te stellen, smaakstoffen of co-solventia [2].
“ODFs kunnen makkelijk in stukjes worden geknipt, wat een grote flexibiliteit in doseren met zich meebrengt.” Foliolum maart 2015
5
De hoeveelheid farmacon die per ODF kan worden verwerkt is beperkt. Om die reden is deze toedieningsvorm alleen geschikt voor sterker werkzame farmaca. Het farmacon kan worden opgelost of gesuspendeerd in het water. Een ideale ODF is dun (maximaal 1 mm dik) en heeft een oppervlakte tussen 2 – 10 cm2. Een afwijkende dikte of grootte om meer farmacon per ODF te verwerken is mogelijk, maar wordt door de patiënt als onprettig ervaren. Voor een directe hechting aan de tong of het gehemelte moeten de polymeren goede muco-adhesieve eigenschappen bezitten. De meest gebruikte polymeren zijn carboxymethylcellulose, hydroxypropylcellulose, hydroxyethylcellulose en hydroxypropylmethylcellulose. Naast deze (semi) synthetische polymeren kan er gebruik worden gemaakt van natuurlijke polymeren zoals chitosan, zetmeel of maltodextrine. In industriële bereidingen worden de kostbaardere polymeren pullulan en lycoat ook toegepast [3]. Als weekmakers worden glycerol, propyleenglycol en polyethyleenglycol gebruikt. Weekmakers worden toegevoegd om te voorkomen dat de ODFs te bros worden en bij het verwijderen van de verpakking of bij het toedienen aan de patiënt breken. Als smaakstof wordt meestal sucrose of sucralose gebruikt. Indien een farmacon slecht wateroplosbaar is, kan gebruik gemaakt worden van een co-solvents (ethanol of aceton). Voor alle toegevoegde hulpstoffen moeten we overwegen wat de toxische effecten kunnen zijn voor de patiënt, met name voor kinderen. Voor co-solventia kan na afloop van de bereiding het restgehalte worden bepaald.
“Voor alle toegevoegde hulpstoffen moeten we overwegen wat de toxische effecten kunnen zijn voor de patiënt, met name voor kinderen.”
6
Bereidingswijze De meeste gebruikte bereidingsmethode voor ODFs is de ‘solvent cast methode’. Deze methode is relatief makkelijk en er wordt geen gebruik gemaakt van dure materialen of machines. Bij de solvent cast methode worden de wateroplosbare polymeren, weekmakers en overige hulpstoffen opgelost in water. Het farmacon wordt opgelost of gesuspendeerd in water of opgelost in een combinatie van water en co-solventia. Deze oplossing wordt vervolgens toegevoegd aan de polymeeroplossing en geroerd tot er een heldere oplossing is verkregen. De oplossing wordt in een mal gegoten, die de vloeistof met een bepaalde snelheid en met bepaalde hoogte verdeelt over een onderlaag (releaseliner). De aldus verkregen film wordt gedroogd en na het drogen op maat geknipt of geponst (zie figuur 1).
Fig. 1: bereiden van ODFs met behulp van de solvent cast methode.
Een nadeel van deze methode is dat er tijdens de bereiding snel luchtbellen in de oplossing ontstaan. Ze zijn vaak moeilijk te verwijderen en hebben een nadelige invloed op de uniformity of content (UoC) van de ODFs. Daarnaast kunnen de ODFs door ongelijkmatige verdamping van oplosmiddelen een ruw oppervlakte krijgen, de polymeren kunnen samenklonteren en het farmacon kan uitkristalliseren. De ongelijkmatige verdeling van het farmacon heeft ook hier een nadelige invloed op de UoC. Tevens voelt een ruw oppervlak onaangenaam aan voor de patiënt.
Nieuwe toedieningsvormen
Redactioneel
Caroline Visser studeerde Farmacie en Scandinavische talen en culturen (hoofdtaal Zweeds) aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij is werkzaam geweest als openbaar apotheker en docent Zweeds. Momenteel is zij docent bij de basiseenheid Farmaceutische Technologie en Biofarmacie. Zij geeft les in het bachelorvak Farmaceutische Technologie en Biofarmacie II, de mastervakken Recepteerkunde, Specialistische Productzorg en Geneesmiddel Productie en Onderzoek en begeleidt studentprojecten. Het docentschap combineert zij met onderzoek naar een nieuwe orale toedieningsvorm: orodispersible film.
Redactioneel
Een andere, maar in de industrie minder vaak gebruikte, methode is het bereiden via hot melt extrusion (HME). Deze methode is ongeschikt voor de kleinschalige bereiding in de apotheek. Bij HME worden het farmacon en de overige bestanddelen gemengd en verwarmd. Het verwarmde mengsel wordt door een mal geperst waarna een dunne film ontstaat. Het voordeel is dat er geen water of andere oplosmiddelen hoeven te worden gebruikt, maar deze methode is niet geschikt voor thermolabiele farmaca. De nieuwste ontwikkeling op het gebied van ODF bereiding is het printen van een farmacon op een blanco ODF [4]. Vooraf wordt een blanco ODF laag bereid met behulp van de solvent casting methode. Na het drogen wordt met behulp van een printer een precieze hoeveelheid farmacon of een combinatie van farmaca per oppervlakte eenheid geprint, waarna de ODF uitgeknipt kan worden. Afhankelijk van de dosering kan meer of minder farmacon per oppervlakte eenheid geprint worden. Het voordeel van deze methode is dat de hoeveelheid farmacon per ODF aangepast kan worden en meerdere combinaties van farmaca mogelijk zijn. Optimaliseren van een formulering Een goede ODF is flexibel, makkelijk toe te dienen, is niet bros en blijft niet aan de vingers plakken. De eigenschappen van een ODF hangen nauw samen met de keuze, combinatie en concentratie van de gebruikte bestanddelen. Om een formulering te optimaliseren is de quality by design (QbD) aanpak geschikt. Deze methode wordt in de farmaceutische industrie gebruikt bij preformulering en bestaat uit het opstellen van een ‘quality target product profile’ [5]. Hierbij worden de kritische proces - en productparameters vastgesteld die van invloed zijn op van het eindproduct.
Zo kan voor een ODF de concentratie aan filmvormende polymeren of de hoeveelheid toegevoegde weekmaker van invloed zijn op de kwaliteit van het eindproduct. Met behulp van een softwareprogramma (bijvoorbeeld Design - expert®) kan de optimale combinatie van verschillende bestanddelen inzichtelijk worden gemaakt aan de hand van 3D-plots (figuur 2). De laatste stap in de QbD methode is het creëren van een design space (bandbreedte). Zolang de formulering en proces variabelen binnen deze design space blijven, zal steeds een product worden bereid met goede kwaliteit. Besluit Bij de basiseenheid FTB wordt sinds een aantal jaren onderzoek gedaan naar het ontwikkelen van ODFs. Inmiddels is er een basisformulering voor een casting oplossing ontwikkeld, waarin verschillende farmaca kunnen worden verwerkt. Zo is er o.a. onderzoek gedaan naar het verwerken van enalapril maleaat, prednisolon dinatriumfosfaat en diazepam in een ODF. Op het gebied van formuleringen liggen er nog voldoende uitdagingen voor de nabije toekomst: hoe kunnen we slecht wateroplosbare farmaca verwerken in een ODF? hoe kunnen we de farmaceutische kwaliteit verder verbeteren en wat voor kwaliteitscriteria moeten we hanteren? We werken op dit terrein samen met het Institut für Pharmazeutische Technologie van de Heinrich-Heine-Universität in Düsseldorf. Een volgende stap is om de bereiding onder GMP te implementeren in een ziekenhuisapotheek (Erasmus MC). Dat biedt de mogelijkheid om ODFs te testen bij gezonde vrijwilligers en in patiënten. Wil je meer weten over het onderzoek, neem dan gerust contact op.
Figuur 2: optimaliseren van een formulering met behulp van QbD.
Foliolum maart 2015
7
Een inhaleerbaar universeel griepvaccin: het einde van de (jaarlijkse) griepprik? UNISEC is een Europees samenwerkingsverband van meerdere universiteiten, nationale ge-zondheidsinstituten, midden- en kleinbedrijven en de afdeling Farmaceutische Technologie en Biofarmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen met als doel een inhaleerbaar universeel griep-vaccin te ontwikkelen. In de toekomst zou het hierdoor mogelijk moeten zijn om voor een lan-gere tijd of zelfs levenslang beschermd te zijn tegen het influenza (griep) virus. Hierdoor zal jaarlijks opnieuw vaccineren niet meer nodig zijn en zal ook het risico op een pandemie signifi-cant afnemen. Daarnaast wordt verwacht dat een droogpoederformulering voor inhalatie niet alleen de houdbaarheid sterk verbeterd, maar ook de effectiviteit. In dit artikel zal kort iets worden uitgelegd over het influenza virus, het verschil tussen de jaarlijkse seizoensgriep en een pandemie en de rol van antigene drift en shift, de selectie en productie van de griepvaccins en tot slot de strategieën die zouden moeten leiden tot de ontwikkeling van een inhaleerbaar universeel griepvaccin. Influenza Het influenza virus is een RNA-virus dat behoort tot de Orthomyxovirussen (ortho = recht, myxo = mucus of slijm). Hierbij kan men onderscheid maken tussen influenza van het type A, B en C waarbij het type A voornamelijk verantwoordelijk is voor de pandemieën en epidemieën. Het influenza A virus komt vooral voor in mensen, vogels, varkens en paarden en kent een sterke variëteit door mutaties in onder andere de oppervlakte-eiwitten hemagglutinine (HA) en neuraminidase (NA) die tevens variëren in subtype (H1-H17 en N1-N9). Het influenza A virus veroorzaakt bij mensen typische symptomen zoals hoofdpijn, plotseling hoge koorts, spierpijn, hoesten en algehele malaise. Complicaties die hierbij op kunnen treden zijn onder andere ernstige luchtweginfecties met de eventuele dood tot gevolg. Seizoensgriep en antigene drift Wereldwijd sterven er jaarlijks alleen al 300-500 duizend mensen aan de seizoensgriep (voornamelijk door het type H3N2). De jaarlijkse seizoensgriep wordt veroorzaakt door puntmutaties in het RNA genoom van het Influenza virus. Dit wordt veroorzaakt door leesfouten die tijdens het dupliceren in de gastcel optreden, ook wel antigene drift genoemd. Door antigene drift kunnen kleine wijzigingen in het HA en NA resulteren in een lagere affiniteit met het immuunsysteem van de gastheer en dus een infectie tot gevolg hebben. Het immuunsysteem herkent simpelweg de wijziging niet goed genoeg en is te traag om snel genoeg op te treden en het virus te verwijderen voordat deze zich symptomatisch manifesteert. Om bepaalde risicogroepen (ouderen, kinderen en chronisch zieken) te beschermen tegen deze jaarlijks seizoensgriep, worden zij opgeroepen voor een griepvaccinatie. Het griepvaccin is daarom
8
(in de meeste gevallen) ieder jaar enigszins anders van samenstelling om deze verandering op te vangen. Het is dan ook een intensieve en moeilijke opgave om het griepvaccin jaarlijks opnieuw te kunnen produceren. Dit blijkt ook wel uit het feit dat op dit moment het griepvaccin niet goed werkt tegen het huidige circulerende griepvirus. Pandemie en antigene shift Naast de jaarlijkse doden die de seizoensgriep veroorzaken brengt het influenza virus ook het risico van een pandemie met zich mee. Indien twee verschillende influenza A virusdeeltjes een gastcel infecteren kan in theorie een nieuw type influenza A virusdeeltje ontstaan door middel van genetische recombinatie (het uitwisselen van genetisch materiaal). De oppervlakte-eiwitten HA en NA kunnen hierdoor zodanig veranderen dat het virus niet door het immuunsysteem van de gastheer (lees menselijke populatie) wordt herkend en volledig vreemd is (hetgeen bij de seizoensgriep niet volledig het geval is). Dit wordt ook wel antigene shift genoemd. Dieren zoals gevogelte en varkens kunnen het influenza A virus ook overbrengen op mensen, waardoor antigene shift kan plaatsvinden. Dit wordt ook wel zoönose genoemd. Sinds 1997 hebben verschillende uitbraken van H5N1 subtype virussen bij gevogelte in Zuidoost-Azië menselijke slachtoffers geëist in zowel Europa, Afrika en het Midden-Oosten. Antigene shift van verschillende influenza A virussen kan uiteindelijk resulteren in een pandemie met een groot aantal slachtoffers tot gevolg (pan = alle, demos = mensen/volk). Het ruimen van bijvoorbeeld gevogelte kan ervoor zorgen dat het risico op een pandemie afneemt. Hoe vervelend en ingrijpend deze maatregel is bleek wel weer uit beelden in het nieuws van afgelopen jaar, waarbij in Hekendorp en omstre-
Nieuwe toedieningsvormen
Redactioneel
Auteur: Philip A. Born
Redactioneel
ken een H5N8 variant reden was voor de ruiming van ongeveer 150 000 dieren in de pluimveesector. Meerdere pandemieën hebben bewezen dat het influenza A virus zeer dodelijk kan zijn voor de mens. Zo heeft de Spaanse grieppandemie in 1918-1919 naar schatting 40-100 miljoen mensen het leven gekost door een H1N1 variant van het virus. Gedurende de Aziatische griep (H2N2) in 1957 was bijna de helft van de wereldbevolking geïnfecteerd met het influenza virus waarbij circa 1 miljoen mensen het leven lieten. In 1968 stierven wederom 0,5-1 miljoen mensen tijdens de Hongkonggriep (H3N2). In 2009 brak de Mexicaanse griep uit (ook wel bekend als de varkensgriep). Dit virus van het type H1N1 bleek een milde variant te zijn ofschoon er naar schatting toch nog 150-575 duizend patiënten wereldwijd aan zijn overleden. Het huidige griepvaccin Het Global Influenza Surveillance Network (GISN) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is verantwoordelijk voor de beoordeling van het risico van wereldwijd circulerende influenza virussen voor de volksgezondheid. Dit netwerk bestaat uit meerdere nationale influenza centra (NIC) uit bijna 100 landen en enkele WHO centra. Samen verzamelen zij bijna 200 000 monsters van klinische patiënten met influenzasymptomen. Op basis van de verzamelde data wordt een selectie gemaakt van virussen waarop de nieuwe vaccins worden gebaseerd. De selectie voor het seizoensgriepvaccin bestaat uit 2 influenza A stammen (subtype H1N1 en H3N2) en 1 influenza B stam en wordt daarom ook wel een trivalent vaccin genoemd. Naast trivalante vaccins bestaan er ook quadrivalente influenzavaccins. Deze bezitten naast de 3 reeds genoemde stammen nog een tweede influenza B stam. Indien een vaccin moet worden gemaakt in het geval van een pandemie, is het vaccin gebaseerd op de stam die de pandemie veroorzaakt en is derhalve monovalent. De verzamelde info over het influenzavirus wordt door de WHO publiekelijk bekend gemaakt waarop vervolgens
vaccinfabrikanten (zoals bijvoorbeeld Glaxo-SmithKline, Sanofi Pasteur en Novartis) de vaccins gaan produceren. De productie van het huidige griepvaccin is een langdurig proces waarbij ten eerste moet worden gekeken of de geselecteerde stam wel groeit, zodat voldoende vaccin kan worden geproduceerd. Het groeien van de geselecteerde virussen voor het vaccin vindt plaats in bevruchte kippeneieren die vrij zijn van pathogenen. De gecultiveerde virussen worden na purificatie (door ultracentrifugatie of kolomchromatografie) geïnactiveerd met chemicaliën, zodat zij zich in het lichaam niet kunnen vermenigvuldigen. Daarentegen blijven HA en NA wel hun activiteit (immunogeniciteit) behouden. Eén kippenei levert ongeveer 1-3 vaccindoseringen op. De totale duur vanaf de selectie van de virusstammen tot en met het uitvullen van de vaccindoseringen is ongeveer een half jaar. Kostbare tijd, aangezien in het geval van een pandemie snel gereageerd moet worden om verdere verspreiding van het virus te voorkomen. Hierbij kan men in het geval van een pandemie nooit voldoen aan de totale vraag die ontstaat, aangezien er niet genoeg (pathogeenvrije) kippeneieren beschikbaar zullen zijn. Daarnaast moeten de geproduceerde vaccins gedurende productie, transport en opslag gekoeld worden om te voorkomen dat deze degradeert en daardoor niet meer effectief zal zijn. Deze zogenaamde cold-chain is kostbaar en vooral in landen met een warmer klimaat moeilijk te handhaven. Een ander nadeel is dat het vaccin per injectie intramusculair (i.m.) of subcutaan (s.c.) aan de patiënt moet worden toegediend door een getrainde zorgprofessional. Hierbij ontstaan er risico’s op prikaccidenten en overdracht van ziektes zoals HIV en hepatitis B en C. Bovendien vindt transmissie van het griepvirus onder andere plaats via aërosolen die ontstaan door niezen of hoesten en vervolgens kunnen worden ingeademd. Het virus komt dus als eerste in contact met het slijmvlies van de luchtwegen. Verschillende studies hebben aangetoond dat de vorming van antilichamen (stoffen die een virus onschadelijk maken) in het slijmvlies van de luchtwe-
Philip Born is in 2014 afgestudeerd als apotheker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Op dit moment werkt hij als promovendus (PhD student) op de afdeling Farmaceutische Technologie en Biofarmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het doel van zijn onderzoek is het ontwikkelen van een inhaleerbaar universeel griepvaccin.
Foliolum maart 2015
9
gen, als gevolg van i.m. of s.c. vaccineren, significant lager is dan wanneer de luchtwegen direct gevaccineerd worden. Kortom de huidige manier van vaccineren (i.m. of s.c.) is misschien niet het meest voor de hand liggend als het op effectiviteit aankomt.
Figuur 1: Nieuwe aanpak voor een inhaalbaar universeel griepvaccin
10
Nieuwe toedieningsvormen
Redactioneel
Een nieuwe aanpak Om het huidige griepvaccin te verbeteren, zijn er dus een aantal uitdagingen die aangegaan moeten worden. Allereerst vereist de hoge mutatiesnelheid van het virus en het gevaar op een pandemie om een uiterst intensief wereldwijd bewakingssysteem en grote productiecapaciteit. De WHO slaagt er niet altijd in de juiste virusstammen te selecteren, wat blijkt uit het feit dat op dit moment het griepvaccin niet goed werkt tegen het huidige circulerende griepvirus (mismatch). Nu rijst de vraag of er delen van het influenza virus zijn die niet tot nauwelijks muteren en dus conservatief van aard zijn. Een vaccin dat gebaseerd is op deze aanpak zou immers maar ÊÊn keer in een mensenleven toegediend hoeven te worden, aangezien het immuunsysteem voldoende bescherming biedt tegen het conservatieve deel van het virus. Uit onderzoek is gebleken dat er inderdaad zogenaamde conservatieve epitopen bestaan waarin geen mutaties plaatsvinden. Er zijn dus delen van het virus die altijd hetzelfde blijven. Een gedeelte van het oppervlakte-eiwit HA bevat zo’n conservatieve epitoop, evenals een ander eiwit (M2) dat in de mantel van het virus voorkomt en een eiwit (NP) dat geassocieerd is met het RNA van het virus. Helaas worden deze conservatieve epitopen niet tot nauwelijks blootgesteld aan het immuunsysteem van de gastheer en kan er op deze manier onvoldoende bescherming worden opgebouwd. Met andere woorden, deze epitopen zitten min of meer verborgen in het virus en zijn afgeschermd van de omgeving. Dit kan men verhelpen door de blootstelling van het conservatieve epitoop te verbeteren. Aangezien deze conservatieve epitopen een sequentie van aminozuren als onderdeel van het virale eiwit (zoals HA, M2 of NP) zijn, kan men deze sequentie synthetisch fabriceren als polypeptide. De polypeptide, oftewel al-
leen het conservatieve epitoop van het eiwit en dus niet het gehele eiwit, kan men toedienen als vaccin. Uit meerdere studies blijkt dat vaccins die gebaseerd zijn op deze methode een brede (universele) bescherming bieden tegen verschillende subtypen van het influenza virus. Op korte termijn zullen enkele van deze universele influenza vaccins in fase 2 klinische studies worden getest. De gebruikte universele influenza vaccins zijn echter ook instabiel en moeten dus onder gekoelde condities worden geproduceerd, getransporteerd en opgeslagen. Drogen in aanwezigheid van suikers zoals inuline, trehalose en dextraan in combinatie met snelle en simpele droogtechnieken zoals sproeidrogen of (sproei)-vriesdrogen hebben in het verleden al bewezen een goede methode te zijn om eiwitten, peptiden en vaccins te stabiliseren. Door deze droogpoeder-formuleringen te maken, kan de houdbaarheid bij kamertemperatuur enorm worden verbeterd waardoor het gebruik van een cold-chain niet meer nodig is. Naast het feit dat deze droogtechnieken kunnen worden gebruikt om een vaccin te stabiliseren, zijn ze ook toepasbaar om droogpoederformuleringen voor inhalatie te maken. Zoals eerder aangegeven kan vaccinatie via de luchtwegen een significant groter voordeel hebben t.o.v. vaccinatie via intramusculaire of subcutane weg, vanwege de verbeterde lokale immuunrespons. Het universeel influenza vaccin zou via een wegwerp inhalator (disposable) eenmalig zelf kunnen worden toegediend (zie ook figuur), waardoor het jaarlijks toedienen van de griepprik door een getrainde zorgprofessional overbodig wordt. Een dergelijk (inhaleerbaar) universeel influenza vaccin is op dit moment in ontwikkeling bij de afdeling Farmaceutische Technologie en Biofarmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen in Europese samenwerking met meerdere universiteiten, nationale gezondheidsinstituten en midden- en kleinbedrijven binnen het UNISEC project (www.unisecconsortium.eu).
Redactioneel
Diepgaande kookkunsten Ben jij ook een keertje klaar met die saaie stamppot met een kuiltje jus, kip met rijst en spaghetti bolognese? Wij hebben weer een aantal leuke receptjes voor jullie op een rijtje gezet. Het thema van dit Foliolum is deze keer ‘Nieuwe Toedieningsvormen’. In de haute cuisine gebeurt dit al jaren, maar als studenten is dat een ver-van-ons-bed-show die wij enkel op televisie mogen aanschouwen bij de talloze kookprogramma’s of als onze ouders ons meenemen naar een chique restaurant. Eten wordt als het ware verpakt of gepresenteerd in een vorm die niet gebruikelijk is en waardoor er enige verwarring ontstaat. Gelukkig is om verwarring te voorkomen in de Farmacie een hele mooie sticker ontworpen met daarop: “voor orale toediening”. Dennenaaldenthee
Broodlolly
Na de brandnetelthee en rooibosthee kun je ook dennennaaldenthee drinken. Dus als je thee op is en de studiefinanciering ook al is uigegeven, ga dan eens op zoek naar een denneboom (verwar deze niet met de kerstbomen die wij tegenwoordig met kerst in de huiskamer hebben staan, dit zijn sparren en geen dennen). Dennennaalden thee heeft een hoog gehalte aan vitamine C en is dus hartstikke goed voor je. Pluk per kopje thee ongeveer vier eetlepels aan dennennaalden. Snijdt de dennennaalden fijn. Overgiet met kokend water en laat 5-15 minuten trekken en zeef de thee vervolgens of gebruik een thee-ei.
Ingrediënten: • casinobrood • 1 pakje rookvlees • 1 bakje heksenkaas • 10 dikke prikkers Bereiding Leg de plakken casinobrood op een snijplak en snijdt de korstjes eraf. Besmeer de sneetjes brood met heksenkaas. Leg de plakjes rookvlees op het ingesmeerde brood. Rol het brood strak op. Snijd het brood in hap klare porties en steek er een prikker door. Bewaren Buiten de koelkast met vershoudfolie eromheen om uitdrogen te voorkomen.
Cacao snuiven Tegenwoordig is niets te gek en kan je heerlijk zonder schuldgevoelens genieten van je dagelijkse dosis chocolade door het te snuiven! Dit kan met de ‘Chocolade shooter’. Deze speciale smaaksensatie is op internet te koop. Je snuift de cacao met een speciaal apparaatje dat hiervoor is gemaakt. Je vult de kleine kuiltjes in de lepeltjes met cacaopoeder en strijkt dit glad. Dan schuif je de lepeltjes zo dat ze precies onder je neusgaten zitten. Span de shooter op en snuif terwijl je schiet. Hou een zakdoek bij de hand om de restjes cacao rond je neus weg te vegen. Belangrijk: zorg dat je niet in je ogen schiet!
Foliolum maart 2015
11
Kort wetenschappelijk
- Gemiddeld stikken er 100 mensen per jaar in een balpen. - Bier is uitgevonden, omdat iemand te lang een stuk brooddeeg in water heeft laten liggen. - De aansteker eerder was uitgevonden dan de lucifers? - De mannetjes-bidsprinkhaan kan niet paren als zijn kop nog op zijn romp zit? De vrouwtjes geven dus aan seks te willen, door de kop van z’n romp te trekken. - Er geen normaal nederlands woord rijmt op twaalf? De -lf klank komt niet vaak genoeg voor in de Nederlandse taal.
Dieren hebben humor
Modern onderzoek van Jane Goodall toont aan dat chimpansees zich wel eens voor de grap verstoppen om dan ineens tevoorschijn te komen. Ze hebben dan de grootste lol. Dieren kunnen elkaar ook kietelen. Jaak Panksepp van de Bowling Green University in Ohio ontdekte dat ratten elkaar ook kietelen en gedrag vertonen dat je als lachen kan opvatten. Het grote verschil tussen humor van mensen en dieren is taal, beweert Dan Estep, een Amerikaans dierenexpert.
Cholerabacterie steelt DNA met ‘speer’ De bacterie die cholera veroorzaakt, beschikt over een uniek mechanisme om DNA te stelen uit andere organismen, zo blijkt uit nieuw onderzoek. De bacterie met de naam Vibrio cholerae is in staat om een soort speer van eiwitten te vormen, waarmee stukjes DNA uit andere cellen kunnen worden ontvreemd. De ziektekiem verzamelt met behulp van deze speer genen van andere bacteriën in zijn omgeving om beter weerstand te kunnen bieden aan vijandelijke organismen, bijvoorbeeld antibiotica. Dat melden Zwitserse onderzoekers in het wetenschappelijk tijdschrift Science. Als de bacterie in contact komt met andere bacteriën, schuift er een soort moleculaire speer van eiwitten uit de ziektekiem. Deze speer prikt een gat in de concurrerende bacterie, zodat genetisch materiaal naar buiten stroomt. Deze genen worden vervolgens opgeslokt door de cholerabacterie.
12
Nieuwe toedieningsvormen
Redactioneel
Wist je dat...
Redactioneel
Een goudvis wordt wit in het donker Een goudvis zal zonder enige vorm van licht na lange tijd van kleur veranderen. De mooie goude kleur zal verdwijnen en hij wordt wit van kleur. Als goudvissen geboren worden hebben ze een bruingrijsachtige kleur. Pas als ze groter worden, verandert de kleur in oranje. Zelden of nooit is de kleurverandering het gevolg van een ziekte bij de vis. Er zijn wel verschillende andere oorzaken te noemen. Het kan bijvoorbeeld een erfelijke afwijking bij de vis zijn. Het is dan dus genetisch bepaald dat de vis verandert. Ook kan het een gevolg zijn van ouderdom. Door de leeftijd van de vis gaan de pigmentcellen minder goed werken. Dit is te vergelijken met het grijs worden van de haren bij oudere mensen. Verder kan het wit worden van de vis veroorzaakt worden door zaken als de temperatuur van het water, slechte waterkwaliteit, het ontbreken van bepaalde stoffen in de voeding, de hoeveelheid zonlicht, etc. Als die omstandigheden weer in gunstige zin veranderen, is het dus zeker mogelijk dat de vis zijn kleur weer terugkrijgt.
Vogels zingen warrig na alcohol
Als zebravinken een beetje alcohol drinken, wordt hun gezang al warrig. Bij slechts 0,26 mililiter alcohol wordt hun gezang al minder. Er veranderd verder niets aan het gedrag van de vogels. Bij de studie werd er alcohol aan de voedingsbakjes van de zebravinken toegevoegd en deze dronken dit graag op. Vergeleken met zebravinken die niet gedronken hadden klonken de zebravinken onder invloed een stuk minder zuiver en luid. Met de bevindingen van dit onderzoek kan er beter worden gekeken naar hoe alcohol het spraakvermogen van mensen aantast.
Foliolum maart 2015
Mannen rijden vaker schade dan vrouwen Vrouwen rijden minder vaak schade dan mannen. Dit wordt bevestigd door gegevens van het Centrum voor Verzekeringsstatistiek. Het claimgedrag van 150.000 automobilisten met een WA-verzekering werd geanalyseerd. De schadegevallen werden ingedeeld naar leeftijd en geslacht van de bestuurder. Mannen in alle leeftijdscategorieĂŤn claimden vaker schade dan vrouwen van dezelfde leeftijd. De verschillen zijn het grootst bij jonge bestuurder van 18 tot en met 20. In die groep had 25% van de mannen schade geclaimd tegenover 13% van de vrouwen.
13
Even voorstellen... Studiejaar 1: Bryan Yilmaz (20 jaar) Studiejaar 2: Jasper Cords (21 jaar) Studiejaar 3: Wouter van der Wal (21 jaar) Studiejaar 4: Tamarah Mossel (21 jaar) Studiejaar 5: Marcelina Stel (22 jaar) Studiejaar 6: Myrthe de Boer (24 jaar)
Noem alle toedieningsvormen die je maar kan bedenken.
Bryan: via de huid, inhalatie, oogdruppels, via de neus, vaginaal, via de mond, via de anus, via injectie. Jasper: Oraal, rectaal, transdermaal, sublinguaal en via injectie (subcutaan, intramusculair en intra veneus). Wouter: Pil, intraveneus, subcutaan, sublingcaal, pleister, vloeistof, aerosolen/inhalator, intra musculair. Tamarah: Oraal, transdermaal, vaginaal, rectaal, intraveneus, parenteraal, respiratoir en subcutaan. Marcelina: Orale oplossingen, orale suspensies, tabletten, klysma’s, microklysma’s, capsules, oordruppels,
oogdruppels, injecties, infusievloeistoffen, zalven, crèmes, smeersels, gels (oraal en op de huis), neusdruppels, poeders, pleisters, (vaginale) zetpillen.
Myrthe: Capsules, tabletten, drank, gelen, klysma’s, zetpillen, ovules, spiraaltje, injecties, infusies, pleisters, oordruppels, oogdruppels, neusspray, neusdruppels, dosisaerosol, inhalatiepoeder, zalven, crèmes.
Welke toedieningsvorm heeft jouw voorkeur en waarom?
Bryan: Via de mond omdat dat het makkelijkst is en het minst ingewikkeld. Jasper: Oraal, dit is gemakkelijk, gevoelloos en relatief goedkoop denk ik. Wouter: De pil, deze toedingsvorm heeft het hoogste gebruiksgemak. Tamarah: Oraal aangezien dat niet een bepaalde angst voor een naald hoeft mee te geven en ik eventueel met een beetje vla de grotere pillen of andere orale vormen wel weg kan krijgen.
Marcelina: Capsule, omdat deze lang houdbaar is en prima te slikken voor jongeren. En bij ouderen is het gemakkelijk dat de capsule open gebroken kan worden.
Myrthe: Tabletten, toch wel het makkelijkste.
14
Nieuwe toedieningsvormen
Redactioneel
Vijf vragen aan... De Student
Welke toedieningsvorm denk je dat de meeste problemen met zich meebrengt en waarom?
Redactioneel
Bryan: Via injectie omdat ze de verkeerde (slag)ader kunnen pakken en het helemaal fout kan gaan. Jasper: Via injectie, wat behoorlijk pijnlijk en duur kan zijn. Elke keer een nieuwe naald voor een nieuwe patiënt kost veel geld. Verder denk ik dat rectaal ook niet zo geliefd is.
Wouter: Intraveneus, er moet heel precies in een ader geprikt worden.
Tamarah: Tevens oraal. Wanneer mensen niet goed kunnen slikken (jongeren, ouderen) vormt het een probleem. De biologische beschikbaarheid is altijd lager dan wanneer direct in de bloedbaan wordt toegediend, nu wordt dit wel verholpen met mogelijke coatings en dergelijke maar ik denk alsnog wel dat door de toegeschreven kinetiek en dynamiek er veel problemen op kunnen spelen.
Marcelina: Matrix tabletten, omdat ze vaak gebroken worden terwijl dat niet zou mogen. Dit komt door onwetendheid van zowel verpleging en patiënten.
Myrthe: Ik denk dosisaerosol, omdat een goede inhalatie instructie hierbij zo belangrijk is. Wordt deze niet goed gegeven dan is de kans groot dat er niet goed geïnhaleerd wordt en dan komt het geneesmiddel natuurlijk niet diep genoeg in de longen.
Bedenk een goed idee voor een nieuwe toedieningsvorm. Bryan: Medicijnen in een sigaret stoppen zodat je ze kan oproken. Jasper: Draadloos, overal bereikbaar! Wouter: Dat zou ik niet weten. Tamarah: Al zwetend in de sauna. Staan de poriën goed open, kan
meteen de juiste dosis geneesmiddel weer terug naar binnen. Genezende ontspanning: medicatie-transpiratie.
Marcelina: Pijnstilling verwerkt in een oorbel of armband, die ook gedragen mag worden in het ziekenhuis.
Myrthe: Een onderhuids depot waar alle medicatie van een persoon in zit die per dag een bepaalde hoeveelheid afgeeft per geneesmiddel.
Wie zou jouw ochtendmedicatie elke ochtend mogen komen brengen? Bryan: Mijn toekomstige vrouw. Jasper: Dennis Berends, poar neem’n! Wouter: Sofie Kos.
Tamarah: Theo James, uit de film Divergent is al gebleken dat hij erg goed <serums> kan inspuiten. Dus dat vertrouw ik hem meer dan toe.
Marcelina: Een ontzettende vrolijke en knappe man, die ook een ontbijtje meeneemt! Myrthe: De mannelijke cast van Suits, mooi strak in pak.
Foliolum maart 2015
15
De onbekende bekenden Femke Munniksma
Repro shop
Hoi allemaal, Sinds juni 2014 ben ik, Femke Munniksma, studieadviseur bij Farmacie. Samen met mijn collega Lydian Medema doe ik het studieadvies bij de studie Farmacie. Loop je vast in je studie, spelen er persoonlijke omstandigheden die het studeren belemmeren of twijfel je over je studiekeuze? Dat zijn allemaal situaties waarmee je terecht kan bij mij. Het werk bij Farmacie doe ik met ontzettend veel plezier! Ik vind het contact met studenten het mooiste van mijn werk. Ieder verhaal is uniek en dat maakt mijn werk ook zo interessant. Ik vind het belangrijk dat iedere student op een prettige manier zijn/haar studie doorkomt. Hiervoor zet ik me graag in.
En daarnaast? Ik hou erg van koken, het liefste voor een grote groep vrienden en zeer uitgebreid. Voor, hoofd- en nagerecht. Ik ga ook graag naar concerten, en als het even kan dan ga ik ver weg op vakantie. (De studenten die bij mij op mijn kamer komen kunnen het resultaat van mijn reizen nauwgezet in de gaten houden via mijn scratch off wereldkaart. ) Heb je een vraag, spelen er persoonlijke omstandigheden die het studeren belemmeren: neem gerust contact met mij op (e-mail: f.munniksma@rug.nl).
16
De readers die voor verkoop bestemd zijn voorzien wij van een barcode met een prijs daar aangekoppeld, en verkopen deze aan de uitgiftebalie via de kassa waar men alleen kan pinnen.Verder verkopen wij medische instrumenten t.b.v. opleiding Tandheelkunde. Daarnaast ook kantoor artikelen zoals: collegeblokken, labjournaals(diverse formaten), 4 ringmappen, pennen enz. Verslagen kunnen wij ook voor u inbinden. Voor studenten kunnen we ook printen maar het is niet altijd mogelijk erop te wachten omdat andere opdrachten zoals readers, tentamens en toetsen voorrang krijgen. Het is ook mogelijk met een studentenkaart zelf te printen in zowel zwart/wit als in kleur. Voor verder informatie bent u van harte welkom aan de uitgiftebalie in gebouw 3214 ruimtenummer 099. Tot Ziens !
Nieuwe toedieningsvormen
Facultair
En verder? Ik heb geen Farmacie gestudeerd, maar Sociologie. Toen ik klaar was met Sociologie heb ik als onderzoeker onder andere mee gewerkt aan onderzoek naar pesten. Nu ben ik de ene helft van de week docent bij Sociologie, en de andere helft van de week studieadviseur bij Farmacie: een leuke afwisseling! En naast het werken bij de universiteit werk ik ook een klein beetje op een sportschool. Wekelijks geef ik de groepsles body attack.
Wij, medewerkers van Grafimedia: Miguel Dijkstra en Bram van Meel, verzorgen Reprowerkzaamheden voor de RuG en voor het UMCG. Wij maken o.a. readers voor diverse opleidingen binnen medisch faculteit maar ook verzorgen wij opleidingsmateriaal voor bijvoorbeeld Opleiding Huisarten. Wij printen zowel kleur als zwart/wit. Kleur is A3 het grootste formaat, wil men groter wordt men doorverwezen naar onze collegaâ&#x20AC;&#x2122;s op het Zernike die groot formaat voor u kan printen. We stellen het wel op prijs indien men ons iets aanbied om te printen dit zoveel mogelijk in pdf-formaat aan te leveren.
Student in het buitenland Karen Oude Luttikhuis en Marlou Perik In het 5e jaar kan je kiezen uit een lang of een kort project en daarnaast 15 of 30 ECTS vrij in vullen aan keuzevakken. Wij hebben ervoor gekozen om deze ruimte in te vullen met een buitenlandse stage naar Ghana (9 ECTS).
Facultair
Via via kwamen we terecht bij een mailadres van dhr Paul Lamberts. Hij regelt erg veel betreffende deze stage. Na wat mailcontact gehad te hebben kwam het tot een eerste kennismaking bij zijn dochter thuis in Groningen. In september hebben we daarnaast nog een tweedaagse stoomcursus Ghana gekregen bij Paul thuis in Bathmen. Op 15 november was het dan eindelijk zover: onze reis naar Ghana zou beginnen! Na een dagje reizen arriveerden we ‘s avonds laat in Accra, de hoofdstad van Ghana. Daar werden we opgehaald door Charles, onze Ghanese begeleider. Door hem werden we naar ons hostel gebracht en hebben we gelijk al ervaren hoe het is om in Afrika te zijn: ergens ‘s nachts viel de stroom uit. In Accra hebben we onze eerste twee weken stage gehad bij het Health Access Network, waar Charles de directeur is. Deze twee weken hebben we ons bezig gehouden met hoe de gezondheidszorg in Ghana is geregeld. Ook hebben we ons bezig gehouden met het repareren van computers, aangezien het elke dag weer een verassing was welke computer nu weer kapot zou zijn. In de weekenden zijn we vrij, dus ons eerste vrije weekend hadden we besloten om naar een plaatsje aan de kust te gaan. Via de trotro, het lokale busje en de boot kwamen we na 5 uur reizen aan op het meest paradijselijke plekje van Ghana (tot dan toe). Slapen deden we in een hutje op het strand, lekker idyllisch. Na twee weken Accra zijn we verder gereisd naar Kumasi, de tweede grootste stad van Ghana. Hier heb-
Foliolum maart 2015
ben we stage gelopen in de A.D.H.P.L Pharmacy, een bereidingsapotheek. In deze apotheek hebben we veel mogen bereiden, onder andere hoestdrankjes, oogdruppels en neusdruppels. Na het bereiden werden de drankjes of druppels uitgevuld en gingen we met z´n allen de dopjes op zo’n 1800 flesjes draaien. Ook hebben we bepaalde bereidingsprotocollen aangepast, pH referenties van oogdruppels opgezocht, de bubbelpuntstest uitgelegd en een poging gedaan tot pH testen van bepaalde bereidingen. Dit bleek echter wat lastiger dan gedacht. De grondstoffen waren lastig te vinden al dan niet onvindbaar of niet beschikbaar, voor EDTA kregen we dinatriumedetaat en minimaal de helft van de grondstoffen bleek over de datum. De A.D.H.P.L. was een erg leuke apotheek met hele leuke mensen en we hebben hier twee geweldige weken gehad. Onze laatste twee weken stage hebben we doorgebracht in het St. Patrick Hospital in Offinso. We hebben stage gelopen bij de Farmacie afdeling van het ziekenhuis. We hebben een rondleiding door het ziekenhuis gehad en het gaat er hier toch wel iets anders aan toe dan in Nederland. Mocht je hier naar het ziekenhuis moeten, dan mag je er minstens een hele dag voor uittrekken. Mocht je geopereerd moeten worden, dan zal het allemaal niet zo steriel zijn als in Nederland. We kregen een rondleiding door de operatiekamers: ‘Kijk, in deze pan zitten de steriele watten´. De vrouw doet de pan open en laat het ons zien. Als het al steriel was, is het dat nu in elk geval niet meer. Vervolgens kwamen we terecht bij de afdeling waar zwangere vrouwen werden gecontroleerd. Wij mochten ook wel even helpen met controleren. We hebben bloeddrukken gemeten, urine gecontroleerd op glucose en eiwitten en ook nog zwangere buiken gevoeld, opgemeten en hartjes horen kloppen. In de apotheek van het ziekenhuis hebben we voorname-
17
Facultair
lijk handschriften geprobeerd te ontcijferen. Alle patienten hebben een eigen map en de dokter schrijft in de map de medicatie. Dit is niet alleen in een onmogelijk handschrift, er worden ook veel afkortingen gebruikt die wij niet kennen. Ferro sulphate wordt bijvoorbeeld afgekort als Fersolate. Verder hebben we geholpen met het verpakken van de medicatie en het klaarleggen van de medicatie. Na de stage hadden we nog twee en een halve week om door Ghana te reizen. Een erg leuke afsluiting van de stage!
Deze reis naar Ghana was echt een geweldige ervaring, die we voor geen goud hadden willen missen. De Ghaneze mensen zijn zo vriendelijk, ze willen je met alles helpen: even gillen voor een grote hagedis en er komen al twee jongens aan met een groot mes om de hagedis aan te vallen. Als je iemand de weg vraagt, wijzen ze je niet alleen de weg, maar lopen ze ook nog eens helemaal met je mee zodat ze zeker weten dat je het kan vinden. Als je langs een klein dorpje gaat rennen, komen alle kindjes overal vandaan om je te begroeten met obruni, wat blanke betekent. Als je dan obibini (zwarte) terugzegt moeten ze heel hard lachen. Ghana was soms ook wel een beetje afzien, en dan vooral qua eten. Vaak rijst met kip, of kip met rijst. Typisch Ghanees eten: fufu, banku, kenkey. Als verjaardagscadeautje kregen we varken, lekker inclusief huid (en haar) en botjes. Verder is Ghana geweldig, een land om nooit te vergeten! Mocht je nou ook geĂŻnteresseerd zijn, dan kan je altijd meer informatie aan ons vragen of mailen naar Paul, hij vindt het erg leuk om je te begeleiden tijdens de keuzestage in Ghana! (lambertsnl@wxs.nl).
Met kerst zijn we naar een project geweest waar geestelijk gehandicapte kinderen worden opgevangen die door de familie verstoten zijn. Een hele bijzondere ervaring en heel erg mooi om met kerst op zoâ&#x20AC;&#x2122;n plek te zijn. Vanuit daar hebben we ook allerlei andere mooie dingen gezien zoals lieve aapjes en mooie watervallen. Daarna was het tijd om naar het noorden van Ghana te gaan en Mole National Park te bezoeken. Dit is een heel groot natuurpark met olifanten, antilopes, aapjes en mooie vogels. Vanuit het noorden zijn we teruggevlogen naar Accra, de hoofdstad, om vanuit daar te reizen langs de kust. We hebben eerst een tijdje in een hutje aan de kust doorgebracht. Van daaruit hebben we Elmina en Cape Coast bezocht, twee plekken waar de Portugezen, Britten en Nederlanders vroeger boefjes zijn geweest. Hier hebben we de erg indrukwekkende slavenforten gezien. Natuurlijk ook een dagje strand meegepakt. Tenslotte zijn we nog naar Busua geweest, een surfersplaatsje aan de kust waar we ook zelf geprobeerd hebben om te surfen!
18
Nieuwe toedieningsvormen
PhD
Lisette Berm
Facultair
Er is mij gevraagd de lezers van Foliolum iets te vertellen over het bestaan van een PhD student. Laat ik mij daarom allereerst eens voorstellen. Ik ben Lisette Berm, ik ben begonnen met Farmacie studeren in Groningen in het jaar 2006. De studie Farmacie heb ik op een paar vakken na erg interessant gevonden. Onderzoek doen leek mij in eerdere jaren niet iets voor mij, omdat ik de practica omtrent farmaceutische analyse (geen idee of dat nog zo heet) niet bij de interessantste vakken vond horen. Gelukkig is er een groot verschil met onderzoek doen, je weet van tevoren niet wat de uitkomst gaat zijn. Zaak dus om je onderzoek goed op te zetten, zodat je de uitkomst zeker weet! In 2011 ging ik het laatste jaar van mijn studie in, waarbij ik ongeveer een half jaar voordat ik af zou studeren besloot om onderzoek te gaan doen i.p.v. de apotheek in. Ik was nog niet uitgestudeerd, zoals sommige van mijn medestudenten, die gewoon graag aan de slag wilden. Na een zomervakantie te hebben mogen genieten, ging ik aan de slag. Mijn onderzoek is een ZonMW-project, aan de afdeling Farmacotherapie en Farmaceutische Patiëntenzorg. Onder leiding van prof. dr. Bob Wilffert en prof. dr. Eelko Hak, hebben we een Randomized Controlled Trial opgezet, de CYSCE trial. Hier heb ik mij het eerste jaar van mijn PhD mee beziggehouden. De trial heeft als doel de eventuele meerwaarde van genotyperen voor het CYP2D6 enzym aan te tonen. Dit doen we in een populatie van depressieve ouderen die starten met nortriptyline of venlafaxine, omdat deze groep de meest kwetsbare is en mogelijke effecten dus juist hier zijn te verwachten.
De kosteneffectiviteit van genotyperen, in dit geval dus voor CYP2D6, wordt ook uitgezocht in de trial. Hiernaast wordt dit ook aan de hand van een model geanalyseerd. Dit model is o.a. samen met een masterstudente (Judith Zwart) ontwikkeld. Mijn project loopt tot september 2016, dus voor die tijd hopen we ook genoeg patiënten te hebben verzameld en de trial data te kunnen gaan analyseren! Al met al ben ik dus op een afwisselend PhD project uitgekomen, waarbij ik het moment waarop ik nieuwe gegevens binnenkrijg, na een labdag werk, na een model in Excel te hebben gemaakt of na een SSPS analyse te hebben uitgevoerd het leukste vind. Wordt je hypothese bevestigd? Of moet je dieper graven? Ik ben benieuwd!
Voor het uitvoeren van de trial, diende er ook een nieuwe analyse methode te worden opgezet. Een zogeheten ‘dried blood spot’ methode. Het verwerken van alle validatie gegevens, publiceren hiervan en uitvoeren van de klinische validatie van de methode is waar ik mij in het tweede jaar van mijn PhD veel mee bezig heb gehouden en waarvoor binnenkort de laatste analyses plaatsvinden.
Foliolum maart 2015
19
Fotopagina
Pharmaciae Sacrum
28
Nieuwe toedieningsvormen
29
Advertentie
4
Nieuwe toedieningsvormen
P.S.-activiteiten Mosadex excursie Maartje Heijnen
Donderdagochtend om 8 uur stond iedereen met slaperige oogjes bij de faculteit, klaar om te vertrekken naar Limburg. Eenmaal in de bus waren Richard en Marc zo vriendelijk om iedereen van koffie en thee te voorzien en kwamen we fris aan bij het hoofdkantoor van Mosadex in Elsloo. Hier werden we ontvangen door onze gastheer en gastvrouw voor de komende twee dagen, Bert en Sonja. We kregen die middag een presentatie over de groothandel Mosadex en ook spraken verschillende apothekers over hun praktijkervaringen in de openbare farmacie en na een stukje Limburgse vlaai kregen we een rondleiding door de groothandel zelf.
Pharmaciae Sacrum
Na het middagprogramma vertrokken we naar het hotel en nadat iedereen zijn of haar kamer had gevonden, was het tijd voor de borrel en het diner. Toen iedereen zijn of haar buikje rond gegeten had begon de muziekquiz van DJ Chiel. Dit was een succes en al snel rende iedereen om de tafels en stond op de stoelen. Na het swingen met DJ Chiel was het toch tijd om richting bed te gaan. Op weg naar de kamers kon bijna niemand het laten een stop te maken bij de schildpaddenvijver, want die schildpadjes waren toch wel heel leuk. Na een korte nacht was het voor sommigen zwaar opstaan de volgende morgen, maar gelukkig was er een heerlijk ontbijt! Deze ochtend kregen we een rondleiding door de fabriek waar medicatierollen geproduceerd werden. Het laatste onderdeel was het speeddaten met apothekers die werkzaam waren in de openbare farmacie en vaak nog niet zolang afgestudeerd waren. Het was erg leuk om te horen hoe zij het werken in de openbare farmacie vinden en wat ze al bereikt hadden. Hierna was het programma helaas alweer aan zijn einde gekomen en wachtte ons nog een lange busreis terug naar Groningen…
Foliolum maart 2015
Sollicitatieworkshop Jeroen Paulissen
Na een zware dag van stage, college, tentamen of andere activiteiten had een aantal studenten nog genoeg energie over voor een workshop. Iedereen verzamelde bij het P.S.-hok voor een broodje, dat na een tentamen zeer welkom was. Toen de bloemvormige markeerstiften met kleuren waren uitgedeeld, kon de Sollicitatieworkshop beginnen. Irene vertelde over het opstellen van een C.V.: wat moet er wel in en wat niet. Voor alle mensen die de workshop niet hebben gehaald, hier twee tips: Doe een foto bij je C.V. en zet in je C.V. alle baantjes, diploma’s en relevante hobby’s. Zo geef je niet alleen een totaalplaatje van jezelf, maar ook een aanleiding tot gespreksstof voor het sollicitatiegesprek. Vervolgens werd er een formulier uitgedeeld met algemene vaardigheden en eigenschappen. Door een algoritme wat zelfs Einstein de pet te boven gegaan zou zijn, kwam er bij iedereen een bepaalde kleur uit. Deze kleur was een indicatie van jouw persoonlijkheid. Voor de geïnteresseerde: mijn kleur was blauw. Blauw, de kleur van de ogen van dat mooie meisje of de kleur van de stofzuiger van de teletubbies. Ik kan de eerste kleur blauw goed relateren aan mezelf. De tweede kleur blauw past bij de uitleg van de bijbehorende persoonlijkheid. De exacte term is mij momenteel ontschoten, maar semi-autistisch dekt de lading redelijk. Regeltjes, netheid en punctualiteit waren kernwoorden van de blauwe personen. Afsluitend gaf Irene nog enkele tips voor het sollicitatiegesprek. Kom niet te vroeg aan, maar ook zeker niet te laat. Stel vragen, niet alleen over de functie zelf, persoonlijke interesses zijn ook belangrijk en kleed je gepast. Ondanks dat deze versie van de avond slechts een minimale perceptie geeft van de geweldigheid van de avond, wil ik het hierbij laten.
23
P.S.-activiteiten Ziekenhuisfarmacieavond Pieter Annema
De Ziekenhuisfarmacie avond vond ik een hele leuke en ook leerzame avond. Er kwam een ziekenhuisapotheker langs, een ziekenhuisapotheker in opleiding en een klinisch chemicus. Van de ziekenhuisapotheker wist ik al wel wat meer af, maar de klinisch chemicus was voor mij helemaal nieuw. Het was leuk hoe de klinisch chemicus vertelde wat haar rol in het ziekenhuis was en wat voor aspecten die we leren bij Farmacie terugkwamen in haar werk. Daarnaast was het praatje van de ziekenhuisapotheker ook verrassend voor mij. Hij was van mening dat er eigenlijk een grote hervorming moet komen in het ziekenhuis, waarbij ook de ziekenhuisapothekers zich moeten specialiseren. Hij zag nog wel problemen met de kosten die omhoog zouden gaan doordat er meer ziekenhuisapothekers in dienst moeten komen. Voor de toekomst van ziekenhuisapothekers lijkt mij dit een mooie ontwikkeling.
24
Theo Last
Na de opening van de 133e Dies Natalis der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” door de praeses van de Diescommissie, kon het symposium op 4 februari beginnen. Zo’n 160 personen waren op het symposium, gehouden in het Heerenhuis, afgekomen. Het thema van het symposium was: ‘Geestesziekten; psychofarmaca in de praktijk’. Dagvoorzitter prof. dr. ir. Ben Westerink, mede-oprichter en wetenschappelijk directeur van het bedrijf Brains-on-line, opende de dag met een lezing over de zoektocht naar geneesmiddelen voor psychiatrische aandoeningen. Hierna kwam drs. Robert-Jan Hanhart, werkzaam bij de GGZ Drenthe, wat vertellen over het gebruik van psychofarmaca in de TBS praktijk. Vervolgens was het woord aan prof. dr. Robert Schoevers, psychiater in het UMCG en bekend van het televisieprogramma ‘Doe even normaal’. Hij besprak enkele studies aangaande het gebruik van ketamine bij ernstige depressie. Na de lunchpauze gaf dr. Bob Oranje, verbonden aan het UMC Utrecht, een presentatie over schizofrenie en de behandeling hiervan met clonidine. Na hem was het woord aan Lisette Berm die vertelde over haar PhD onderzoek over de optimalisering van zorg door middel van genotypering bij de afdeling Farmacotherapie en Farmaceutische Patientenzorg. Het symposium werd afgesloten door dr. Hans Mulder, ziekenhuisapotheker in het Wilhelmina ziekenhuis in Assen. Hij vertelde over de toegevoegde waarde van de apotheker in de psychiatrie en hoe de apotheker de rol als medebehandelaar waar kan maken. Na het symposium was er de mogelijkheid om onder het genot van een borrel met elkaar en met de sprekers na te praten.
Nieuwe toedieningsvormen
Pharmaciae Sacrum
Ook werd er wat verteld door een ziekenhuisapotheker in opleiding. Hij vertelde hoe de opleiding er globaal uit zag en hoe hij bij zijn opleidingsplek terecht was gekomen. Als goede tip zei hij dat het handig is om stage te lopen in een ziekenhuis waar binnenkort een opleidingsplek vrijkomt. Dit had hem ook erg geholpen bij zijn opleidingsplek in Twente. Hij vond wel dat er nog steeds een deel geluk bij zit, wil je een plek opleidingsplek bemachtigen tot ziekenhuisapotheker. Een promotie doen is leuk meegenomen, maar het betekent niet dat je gegarandeerd een plek tot ziekenhuisapotheker kunt verwachten. Al met al vond ik het een geslaagde avond en zeker voor herhaling vatbaar!
Wetenschappelijk symposium
P.S.-activiteiten Culturele Avond Myra Langendonk
Buitendag Niels Jacobs
De culturele avond was dit jaar in het grafisch museum in groningen. Na zoveel jaren in groningen was ik hier nog nooit geweest dus een hele mooie gelegenheid!
Het was een regenachtige zaterdagochtend. Net als 33 andere P.S.-ers, maakte ik mij gereed voor de strijd. Om half twee begon de veldslag die veel P.S.ers zou vellen.
Daar aangekomen werden we in drie groepen verdeeld, er waren 2 workshops en een rondleiding. De eerste workshop was het bedrukken van een t-shirt. Hiervoor mochten we onder begeleiding van twee charmante dames een sjabloon tekenen en uitsnijden waarbij we onze creativiteit compleet kwijt konden en er zijn heel wat mooie creaties gemaakt. Vervolgens kregen we een rondleiding waarbij de geschiedenis van het drukwerk werd verteld. De vrolijke gids wist overal een leuke anekdote bij te vertellen en maakte de rondleiding erg interessant.
Bij Kattabal is het de bedoeling dat er per team twee torens worden gebouwd waar een fles water op wordt gezet. Vervolgens moet de fles water van de tegenpartij met een katapult worden omgekegeld.
Pharmaciae Sacrum
De laaste ronde voor ons was het maken van een poster. De uitleg van de verschillende technieken die we konden gebruiken werd gegeven door een ietwat excentrieke kunstenaar die het enthousiasme van de deelnemers duidelijk erg leuk vond. Er zijn zeer kunstige meesterwerken gemaakt door menig deelnemer en ik moet zeggen dat het een zeer geslaagde culturele avond is geweest! Alle lof voor de commissie!
Foliolum maart 2015
Nadat de magen van de strijders gevuld waren met een heerlijke lunch, betraden de eerste twee teams het strijdveld. Dat betekende voor mij dat ik kon lachen om het fanatisme van de eerste twee teams bij het vullen van de ballonnen en het afschieten er van. Nadat alle voorbereidingen waren getroffen kon het spel dan beginnen. Het schieten met een katapult bleek moeilijker dan gedacht, mede doordat de toren werd bewaakt door een kamikaze verdediger, die zich voor elke waterballon gooide die hij zag. Na een paar flinke voltreffers te hebben geïncasseerd mistte één van de verdedigers toch een ballon waardoor de toren instortte. Het opnieuw opbouwen van de toren met kratten ging niet zo soepel en al snel was de halve fles water leeg. Toen de tegenaanval werd ingezet ging dat er zo hard aan toe dat er meerdere katapulten sneuvelden. Hierdoor werd een pauze ingelast waarin werd genoten van een, al dan niet alcoholische, versnapering en de tactieken werden aangescherpt. Omdat de tijd er bijna op zat werden de drie teams omgevormd in twee teams en werd er nog een afsluitend potje gespeeld voordat iedereen veilig naar huis terugkeerde.
25
P.S.-activiteiten Commissies
Galadiner en galabal Margot van der Zee
Nadat iedereen het zand van de Buitendag van zich af had gespoeld en de galakleding uit de kast had getrokken was het tijd voor de afsluiting van de 133e Dies Natalis. De dates werden van huis gehaald en de avond kon beginnen. Het Galadiner vond plaats in Huis de Beurs, hier werd iedereen voorzien van een lekker voor-, hoofd- en nagerecht. De sfeer zat er snel in na wat speeches, liederen en natuurlijk ook wat glazen wijn. Vervolgens was het tijd om te verplaatsen naar Huize Maas waar het Galabal plaatsvond en waar de mixdrankjes direct uit de kast werden gehaald. Ook hier had de Diescommissie haar zaken goed op orde. Er was een goede jazz-band en ook een leuke DJ waardoor vele dames al snel schoenen moesten wisselen. Voor de mensen die nog wat losse euro’s in hun outfit konden dragen was er ook de mogelijkheid om een gokje te wagen in het casino. Om de avond nog epischer te maken was er ook overheerlijke bittergarnituur. Er is tot de late uurtjes gefeest waarbij sommige mensen het zelfs nog tot de afterparty hebben gered. Voor de mensen die wat moeite hebben met het herinneren van de avond: gelukkig zijn er de foto’s nog en natuurlijk niet te vergeten de videobooth!
BEC Dit jaar zal BECpack voor jullie weer een geweldige reis verzorgen naar een plaats in het buitenland, hierbij worden ook altijd bedrijven en een universiteit bezorgd. Verder zullen we ervoor zorgen dat er ook nog leuke activiteiten worden gedaan. De volgende vijf personen zullen deze reis volledig voor je verzorgen. Je wordt met een volle buik thuis gebracht. Margot, praeses, heeft soms een beetje moeite om alle gekke mensen onder de duim te houden, maar houdt druk in de gaten wat er nog moet gebeuren en zorgt er ook voor dat het gebeurt. Keri, ab-actis, meest epic persoon van de commissie. Zonder zo’n episch mens kom je natuurlijk nooit ergens. Pascale, quaestor, altijd druk in de weer met alle verschillende afspraken. Vindt het bellen naar bedrijven het leukste wat er bestaat en doet dit dan ook met haar echte telefoonstem. Wanneer we naar ‘t Vaatje gaan, moet dit van Pascale altijd eindigen op Albertus. Dennis, assessor I, geniet ervan om spelletjes te doen waarop je plaatjes moet vergelijken. Het liefst doet hij dit samen met een biertje of een glaasje wijn. Verder is hij degene die het streepjessysteem heeft geï=ïntroduceerd waardoor er strak op toe gezien wordt dat alle taken worden uitgevoerd.
26
Nieuwe toedieningsvormen
Pharmaciae Sacrum
Jasper, assessor II, is bijzonder goed in het verstoren van vergaderingen. Heeft altijd vijf minuutjes nodig voor de vergadering om zijn vriendin gedag te zeggen. Verder houdt hij altijd goed vast aan een idee zodra die deze bedacht heeft.
Commissies Carrièredagcommissie Het doel van de Carrièredag is: Farmaceutische master studenten de mogelijkheid bieden tot een nauwgezette oriëntatie en het leggen van contacten in díe markt, die voor deze studenten interessant is, teneinde het begin van hun aanstaande carrière gestalte te kunnen geven. Aldus ons witboek… Oftewel, Op de Carrièredag, die gehouden wordt op 12 maart in ‘t Kasteel, komen een aantal verschillende personen van beroepsverenigingen en bedrijven uit de industrie, openbare apotheek, ziekenhuisapotheek en het promotietraject. Door middel van bedrijfspresentaties en verschillende workshops kunnen deze je helpen met het vinden van een latere baan. Uiteraard is er ook de mogelijkheid tot netwerken door te speed-daten! De Carrièredag wordt dit jaar georganiseerd door ondergetekenden. Om ons beter te leren kennen, kun je ons toevoegen op Linked In. Mocht je het niet hebben, dan noteren we hier een aantal conclusies die we tijdens ons commissieweekend trokken uit de ‘Ranking the Commissie-genoten’ over onze carrière:
Pharmaciae Sacrum
• • • • • peld”
Jeroen: “Die wint later de loterij!” Anne: “Ook zonder carrière word je oud” Michelle: “Asian genes are taking over” Heleen: “Karriere das ist ganz geil” Riemer: “Heeft z’n plannen NU al uitgestip-
Dus: “Suit Up, the Key to Success” en tot 12 maart! Jeroen Schouten Anne van Kleef Michelle de Roo Heleen van der Meer Riemer Loman
Foliolum maart 2015
SSS Wij vormen dit jaar met z’n vijven de ‘Sur Sum Scutra’. Ruben is onze praeses en altijd druk. Bètastufbestuur, UCO, OC, Astra Zeneca, pianospelen, een masteronderzoek en gek genoeg houdt hij nog tijd over voor z’n vriendinnetje. Voor wijntjes kunnen we bij deze Bourgondiër aankloppen, maar als Ajax voetbalt, worden we zonder pardon op de stoep gezet. Onze 23-jarige quaestor Carolien is de oudste van het stel. Aan deze nestor vertrouwen wij ons geld toe. Fietst door weer en wind van tangoles naar commissieavond, en doet tussendoor nog haar masterproject in het UMCG. Verder houdt ze van verre reizen en is ze altijd goedlachs. Onze ab-actis Anne is bijna even snel op ski’s als op haar toetsenbord. Door haar notulen blijft niets onopgemerkt. Mits Ruben haar niet te snel af is, verzorgt ze het contact met de sprekers. Op werkdagen is Anne te vinden in Meppel voor haar masterproject, de avonduurtjes brengt ze graag door met vrienden en in het weekend is ze vaak in Twente te vinden. Daar waar menig eerstejaars farmaciestudent eigenlijk bij Geneeskunde in de banken zou willen zitten, doet onze assessor I Mark precies het tegenovergestelde. Nadat hij de decentrale selectie door was, ruilde hij de vieze zieke mensen in voor de schone pilletjes, poedertjes en zalfjes. Daarnaast vindt hij dat het ritme van hardstyle op zijn denkniveau is. Mitchel is onze assessor II. Na twee jaar in Leiden te hebben rondgezworven, kwam hij er eindelijk achter dat Groningen toch echt de place to be is. De rijst is bij hem meestal meer vloeibaar dan vast, maar toch is deze ex-Aesculaap een goeie aanvulling voor de SSS.
27
Eten met... de EJC Op een koude maandagavond waagden wij met z’n viertjes de oversteek over het spoor richting het huis van Frank. Marleen lag deze avond helaas ziek in haar bed thuis. Wie voorbij het station woont zal het gevreesde Emma viaduct moeten trotseren. Deze voor Groningse begrippen Mount Everest was vooral voor Sofie een uitdaging. De fietstocht ging niet zonder slag of stoot, want ook het richtingsgevoel van Eline is niet om over naar huis te schrijven.
Eindelijk was dan het moment aangebroken dat het commissiespel gespeeld kon worden. De verschillende mixen met commissies doen het commissiespel niet goed en het spel begint er meer en meer gehavend uit te zien. Echter, ondanks alle toetakelingen blijft het spel shinen. Snel worden de teams verdeeld en kan er met het spel worden begonnen. Na 3 rondjes was de aandacht bij het spel ver te zoeken. Er werd besloten om het spel te laten voor wat het is en over te gaan op Beer Pong. Iedereen kent het bekende spel Beer Pong waarbij twee teams een pingpongbal in een beker van het andere team te gooien. Wanneer dit lukt moet een teamlid deze beker gevuld met bier leegdrinken. Echter, deze vorm van Beer Pong was totaal nieuw, er werd namelijk Beer Pong gespeeld op een heus altaar aanwezig in de GK. Op het marmeren altaar werd een strijd om leven en dood gespeeld tussen de twee verschillende teams. De drank vloeide rijkelijk en iedereen had het naar zijn zin. Eline en Merel die vrolijke pasjes maken op de muziek die volgens de huisgenoten van Frank iets te hard stond. Sofie geeft Frank les hoe hij zijn stropdas moet knopen. De dames van de EJC bespreken de laatste roddels binnen P.S. En tenslotte doet Ruud een (mislukte) poging om niet te veel borden kapot te laten vallen en niet te struikelen over de verschillende elektronicadraden. De tijd vloog om en het werd tijd om ons te verplaatsen naar ’t Vaatje. Om half 12 vertrokken we om voor 12 uur aanwezig te zijn zodat Luke zijn verjaardag kon vieren met alle aanwezige farmaceuten. We willen de lieve EJC bedanken voor de geweldige avond en we zien jullie sowieso op het volgende EJC feest!!
28
Nieuwe toedieningsvormen
Pharmaciae Sacrum
Na twee keer fout te fietsen kwam er een eind aan deze heerlijke fietstocht en werden we door Frank ontvangen. Het landhuis waar Frank in woont is op z’n minst reusachtig te noemen. Bang om de weg kwijt te raken, volgden we Frank op de voet naar de Gemeenschappelijke Kamer. Net als alles in dit huis, is ook de GK in dit huis gigantisch. Een lange tafel aan de zijkant van de kamer werd verlicht door de kaarsen die her en der op de tafel waren geplaatst. Tegelijkertijd staan ergens in de gaarkeuken de meisjes van de EJC te roeren in pannen die groot genoeg zijn om een volledig weeshuis te voeden. Na een hoop gezwoeg in de keuken zetten de dames een heerlijk gerecht bestaande uit Chicken Tonight met rijst op tafel. Echter, voordat begonnen kon worden met het eten werden de nodige speeches gehouden, gevolgd met wat Duitse alcoholische versnaperingen. Verdacht uitziende flesjes met daarin gekleurde alcoholische drankjes werden boven tafel gehaald in de verfrissende smaken karamel en onbekende Duitse vruchten. Na het eten werd het tijd voor een verrassing voor commissiegenoot Luke. Om klokslag 12 werd hij namelijk 20 jaar oud en dit moest natuurlijk worden gevierd met een lekkere Viennetta ijstaart met daarin 4 grote kaarsen.
Eten met... de BEC Het is maandagavond en het is weer tijd voor een escalatie! Voor deze escalatie hebben we de hulp ingeroepen van P.S. grootste escalatievogels, de BEC. De BEC staat erom bekend grote hoeveelheden drank tot zich te kunnen nemen, we gaan aan den lijven ondervinden of dit klopt. Wederom werkt de gezondheid van Marleen niet mee en ligt ze deze maandagavond ziek op bed. De rest van de commissie verplaatst zich naar het huis van Dennis. Al gauw kunnen we beginnen met eten, een goed gevulde pasta pesto staat op het menu. Bij het koken van het eten is nagedacht over alles, elke groente, elk vleesje, elk gluutje ligt in een apart schaaltje, zodat iedereen zijn eigen creatie kan samenstellen.
Pharmaciae Sacrum
Ook deze maandagavond wordt het roze bordspel gevuld met glitters in alle kleuren van de regenboog te voorschijn gehaald, mogen jullie raden wie de inkopen heeft gedaan… De gebruikelijke teams worden samengesteld en het spel kan beginnen. Al snel wordt de kaart ‘vikingen’ getrokken en begint iedereen ofwel de zee, ofwel een roeier, ofwel een viking uit te beelden. Al snel blijkt dat Dennis vreemde stuipbewegingen maakt wanneer hij een roeier probeert te imiteren. Met Dennis als roeier weet je zeker dat je boot gaat zinken. Er worden veel adjes uitgedeeld tussen de teams en drinkbuddies worden uitgekozen. Het functieteam van de BEC trekt als snel de ‘regel’ kaart en bedenkt de regel dat de tafel magnetisch is. Vooral Eline blijkt hier bijzonder slecht in te zijn. Keer op keer krijgt ze het voor elkaar om zichzelf en haar mede teamgenoot Merel te voorzien van een adje. Het functieteam van de redactiecommissie krijgt nog meer te voorduren, de koningsad. Een gebrouwen mengsel van Beerenburg, witte wijn en 7up zorgt ervoor dat de nekharen van de beide meiden
Foliolum maart 2015
omhoog gaan staan. De fysieke en mentale staat van beide dames dendert achteruit. Keri trekt de kaart waarbij iemand een dier moet noemen en het volgende dier moet beginnen met de laatste letter van het daarvoor genoemde dier. De volledige Afrikaanse savanne komt voorbij totdat Margot besluit dat ook een talapia filet gezien mag worden als dier. Een adje voor het functieteam van de BEC volgt. De BEC is vastberaden om het hele spel uit te spelen en weet van geen ophouden. De drank laat ze onberoerd, terwijl de Redactiecommissie de drank wel voelt hangen. Luke praat over tsunami’s van busrij komt, Eline hangt versuft op de bank en is panisch dat haar lenskapje kwijtraakt en Merel heeft al een uur de hik. Alleen Sofie lijkt nog de stabiele factor van het gezelschap te zijn. Ondertussen gaat het spel door en vliegen nog wat adjes over en weer. Intussen was het lenskapje ook al een aantal keer kwijt geraakt door Luke of op slinkse wijze in het bezit gekomen van Jasper. Om deze reden was besloten de camera weg te leggen totdat Merel besloot een fotosessie te doen met het lenskapje er nog op. Ondertussen heeft de BEC het opgegeven om het commissiespel uit te spelen, al weten we zeker dat ze het verst ooit zijn gekomen. Er wordt overgegaan op andere ludieke kaartspelletjes zoals bussen. Pascale gaat dit helaas niet zo goed af en moet een groot glas wegtjakken. Nadat de alcoholconcentraties van het bloed van iedereen in de kamer hoog genoeg zijn begeven we ons naar ’t Vaatje. Waar we onder het genot van een biertje ons begeven onder de farmaceuten. Lieve BEC bedankt voor deze heerlijke escalatieavond!
29
Puzzel I G E L E P P U R D G O O E
N E U S S P R A Y E N O J G
H C B T M N T E Z D O S I G
___
A H R P R E P A R A A T L N
L G U E S T L A P A L E P I
__
A N I M M U G T G L P F L L
T A S R E E S D C P E V E E
___
O G T O E C N P U A U T I K
R P A V A A T R E L P T S K
E E B K B M D A S N C L T I
D I L R N R S T N E S I E W
E D E U O A O Y J S U I R T
O V T O V F R N L P P S E N
P D I I S O I D S K L S N O
bruistablet creme diepgang dragee drank farmaceuten gel humectans inhalator injectie klysma neusspray ontwikkeling oogdruppel
oordruppel ovule pleister poeder preparaat smelttablet spuit suspensie tablet verbandgaasje vorm vulstof zalf
_________
Denk goed na over deze hersenkraker en maak snel deze woordzoeker. De letters die je niet gebruikt, vormen de oplossing. Wie hem ingevuld VÓÓR 1 mei 2015 inlevert op het P.S.hok maakt kans op een leuke P.S. gadget!
Winnaar van de Superbroccoliman kleurplaat
Pharmaciae Sacrum
Stel jezelf even voor. Ik ben Tristan Snoei, ik volg momenteel het 5e jaar van Farmacie. Ik ben 23 jaar en woonachtig in Groningen. Ik doe als commissie het STOF en mijn hobby’s zijn drinken en stappen met vrienden. Hoe voel je je bij deze prijs? Ik voel me vereerd, alsof mijn anjer gelikt is. Als je zelf Superbroccoliman zou zijn wat zou dan je eerste heldendaad zijn? Ik zou eerst alle arme kinderen in Afrika van broccoli voorzien. Wat wil je nog kwijt aan de leden? Denk er allemaal aan om gezond te eten en elke dag een schone boxer aan te trekken. Als je nog problemen of klachten over de opleiding hebt, kom dan naar de JV’s of het STOF!
30
Nieuwe toedieningsvormen
Redactioneel
Activiteitenagenda Maart 10 EJC-feest 12 Carrièredag 21 Voorjaarsdag K.N.P.S.V. 24 Algemene Leden Vergadering April 01 Biercantus 02 Pre-BEC borrel 07 STOF-vergadering 07 P.S.-borrel met pubquiz 10-14 Buitenlandse excursie 17 Ouderdag 18 Eerstejaarsactiviteit K.N.P.S.V. 30 After-BEC borrel Mei 06 Vrouwenactiviteit 08 Functionarissenactiviteit 09 RijWielPrestatieTocht 12 Onderwijsmiddag 12 P.S.-borrel 14-17 Congres K.N.P.S.V. Juni 02 Jaarvergadering 05-07 JaarAfsluitingskamp 09 STOF-vergadering 09 P.S.-borrel 16 EJC-feest
Colofon Redactiecommissie Eline Hemelt Marleen van Brussel Merel Evers Luke van der Koog Sofie Kos
Ab-actiaat
Marleen van Brussel Damsterdiep 98a 9713 EK Groningen Tel.: 06-23122155 foliolum@psgroningen.nl
Drukkerij
Smeets & Hagenbeck
Oplage
1150 stuks Copyright 2015 Redactiecommissie Foliolum ‘Diepgang’ der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van schrift, druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de auteurs. Gebruikt bronnenmateriaal is op te vragen bij de Redactiecommissie.
Foliolum maart 2015