nr 2 LUTY 2014 cena 10 zł (w tym 8% V AT) nr indeksu 365394
2014 LUTY nr 2
ukazuje się od 1931 r. • cena 10 zł (w tym 8% VAT)
Siać
gęściej
czy rzadziej
Technika rolnicza
Używany
Fendt Favorit 500 C Ferma
www.farmer.pl nr indeksu 365394
Najważniejszy punkt obory
- stół paszowy
edytorial farmera
Radosław Iwański redaktor naczelny Farmera
OK Stare Pole
III EDYCJA CYKLU KONFERENCJI FARMERA
Miód lejecie na nasze serca, kochani rolnicy, gdy sala pęka w szwach, a przygotowane przez nas tematy budzą zainteresowanie. To oznacza, że zainaugurowaliśmy cykl naszych regionalnych konferencji. Wystartowaliśmy wzorem lat minionych w Starym Polu, które, jak rok temu, przywitało nas śniegiem i lekkim mrozem. Nie ma dwóch takich samych lat w produkcji roślinnej, mimo że pogoda w połowie stycznia podobna jest do tej z 2013 roku. Wegetacja trwała, ale już jesienią 2013 r. było inaczej niż w tej w 2012. A to oznacza, że zmieniły się warunki nawożenia, co bardzo skrupulatnie omówił dr Szczepaniak, wskazując na zalecenia dla regionu. Z kolei nasi partnerzy przedstawiali dokarmianie roślin, koncentrując się na firmowych produktach. Tego, co mówili specjaliści z Instytutu Ochrony Roślin, nie wyczytacie na etykietach środków ochrony roślin. Tym razem skoncentrowaliśmy się na osłabianiu odporności agrofagów, co oznacza, że próbujemy zadbać o to, żebyście nie wyrzucali swoich pieniędzy w błoto, a zakupy środków ochrony roślin prowadzili w przemyślany sposób. Niegdyś warszawska SGGW próbowała mnie wykształcić na rolnika, próbowała, bo sam ciągle się uczę i dlatego nie mogę jednoznacznie powiedzieć, że wykształciła, gdyż wiele faktów pojawiających się na naszych spotkaniach może niekoniecznie mnie zaskakuje, ale za to uświadamia mi, że ciągle uczę się w zmieniającym się otoczeniu. Myślę, że wszyscy czujemy się lepiej, kiedy dociera do nas, że jesteśmy potrzebni. Kolejne spotkania przed nami – gorąco na nie zapraszam.
l u t y
2 0 1 4
f a r m e r
3
adres redakcji: ul. Nowogrodzka 47a, 00-695 Warszawa; tel. 22 550 69 03, fax 22 550 69 01; www.farmer.pl redaktor naczelny: Radosław Iwański: radosław.iwanski@farmer.pl ZASTĘPCA redaktorA naczelnego: Wojciech Konieczny: wojciech.konieczny@farmer.pl zespół redakcyjny: Karol Hołownia: karol.holownia@farmer.pl Małgorzata Tyszka: malgorzata.tyszka@farmer.pl Marzena Pokora-Kalinowska: marzena.kalinowska@farmer.pl Iwona Dyba: iwona.dyba@farmer.pl Agnieszka Królak: agnieszka.krolak@farmer.pl Tomasz Roszkowski: tomasz.roszkowski@farmer.pl Tomasz Piotrowski: tomasz.piotrowski@farmer.pl stała współpraca: Henryk Wątroba: henryk.watroba@farmer.pl dział marketingu i reklamy: Tomasz Ruszkowski – dyrektor Aleksandra Janik-Janus; Urszula Tarasiuk menedżer tytułu: Magdalena Twardokęs: tel. 32 356-76-58; tel. kom. 608 291 412; magdalena.twardokes@ptwp.pl kolportaż i prenumerata: Michał Wybraniec – kierownik Działu Kolportażu: tel. 32 209 13 03 w. 135; michal.wybraniec@ptwp.pl Violetta Bilińska: tel. 22 550 69 05; tel. kom. 696 402 991; violetta.bilinska@farmer.pl
Na poczcie i u listonosza można zamówić prenumeratę na kwartał: – do 30 listopada na I kwartał, – do 28 lutego na II kwartał, – do 31 maja na III kwartał, – do 31 sierpnia na IV kwartał. „Ruch” przyjmuje wpłaty na okresy kwartalne: – do 5 grudnia na I kwartał, – do 5 marca na II kwartał, – do 5 czerwca na III kwartał, – do 5 września na IV kwartał.
technika rolnicza 108 Drogi zakup, tania eksploatacja
Ciągniki marki Fendt uważane są za jedne z najlepszych na świecie, ale mają jedną wadę – są drogie.
stałe działy farmera 14 Farmer poleca
prenumerata zagraniczna: Oddział Krajowej Dystrybucji Prasy w Warszawie, „RUCH SA” ul. Jana Kazimierza 31/33, 00-958 Warszawa, skr. pocztowa 12, tel. 22 532 88 16 lub 22 532 87 31
16 farmer.pl 18 O tym się mówi
wydawca: Polskie Towarzystwo Wspierania Przedsiębiorczości SA KATOWICE BUSINESS POINT
19 Sonda
Prezes: Wojciech Kuśpik ul. P. Ściegiennego 3, 40-114 Katowice, tel. 32 209 13 03, fax 32 253 06 77
32 Kontrakty 36 Ceny 38 Agronowości
studio graficzne: Jakub Tabor – Dyrektor kuba@ptwp.pl; tel: 32 209 13 03
40 Wydarzenia
Skład: Karina Chrapka, Szymon Rybka, Katarzyna Świerczek
150 Kuchnia
KOREKTA: Jolanta Goryczka okładka: Studio PTWP druk: ORTIS Sp. z o.o., Wrocław Nakład: 17 000 egz. Oddano do druku: 16.01.2014 r. ogłoszenia drobne bezpłatne Tylko dla rolników: tel. 22 550 69 00 zdjęcia: PTWP SA, Żelazna studio, FARMER Redakcja prosi Autorów o nieprzesyłanie materiałów już publikowanych lub wysłanych do innych czasopism. Zastrzega się prawo skracania, adiustacji tekstów, zmiany tytułów oraz innych poprawek w nadesłanych artykułach. Przedruk, kopiowanie całości lub części bez pisemnej zgody PTWP SA są zabronione. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń.
102 technika nowości
152 Co mi leży na wątrobie 153 Relaks z Farmerem
spis treści
temat numeru wpr 2014-2020
6 Umowa stagnacji wsi 10 Czy 240 zamiast 250 euro na ha to sukces? Agrotechnika
20 Elastyczna agrotechnika 28 Siać gęściej czy rzadziej
125 Ferma
41 42 50 54 56 58 60 62 64 66 78 86 94 99
Kukurydza na dwa razy Monokultura a stonka kukurydziana Podkiełkuj sadzeniaki, a zyskasz na plonie Bombona, Tybalt i ... Najcenniejsze odmiany jęczmienia Owies nabiera blasku Pszenżyto nie zawsze ozime Gdy oziminy wymarzną Najwcześniejszy ziemniak Ochrona zbóż ozimych Chronić rzepak kompleksowo Poprawki herbicydowe w oziminach Zboża jare odchwaszczamy tylko nalistnie Przedwschodowe odchwaszczanie kukurydzy
Technika rolnicza
104 JF Stoll 108 Drogi zakup, tania eksploatacja 113 Żeby orka lżejszą była 116 W maszyny inwestuj z głową 119 Ważna każda granulka
l u t y
2 0 1 4
f a r m e r
5
wpr 2014-2020
Umowa
stagnacji wsi Po długich debatach rząd przyjął na początku stycznia dokument określający zasady prowadzenia polityki krajowej na najbliższe 7 lat. Te k s t : M a r z e n a P o ko r a - Ka l i n ow s ka Zdjęcia: f l i c k r. c o m / m i c h a e l n p a t t e r s o n
U
mowa Partnerstwa jest dokumentem określającym strategię interwencji funduszy europejskich w ramach trzech polityk unijnych: polityki spójności, wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa w Polsce w latach 2014-2020. Instrumentami realizacji są krajowe programy operacyjne i regionalne programy operacyjne. Dokumenty te wraz z UP tworzą spójny system dokumentów strategicznych i programowych na nową perspektywę finansową – tak rozpoczyna się ten liczący blisko 190 stron dokument. Określa sposób wydania niemałej kwoty: 77,3 mld euro – to tylko budżet „Polityki spójności” dla Polski. A czy warto go czytać? Z pewnością. Pozwala poznać plany dotyczące wydatków i celów, jakie mamy w ich efekcie osiągnąć. Jeśli ktoś nie ma jednak ochoty wnikać w szczegóły, powiedzmy krótko, że daje się streścić w znanym zdaniu: „Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej” – ale zdanie to teraz brzmi: „Celem rozwojowym kraju wskazanym w SRK 2020 (średniookresowej strategii rozwoju kraju, dokumencie poprzedzającym UP) jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności”. Zajmijmy się tym, co Umowa Partnerstwa mówi o rozwoju wsi i rolnictwa.
Jak jest
Najpierw ocena stanu wyjściowego. Ważna, bo z niej będą – albo powinny – wynikać plany. „Z dużymi wyzwaniami strukturalnymi (w tym ukryte bezrobocie, niska wydajność pracy, niska specjalizacja) oraz niewystarczającym ukierunkowaniem rynkowym zmagają się sektory rolnictwa i rybołówstwa. Polskie gospodarstwa rolne charakteryzują się
f a r m e r
l u t y
2 0 1 4
w zdecydowanej większości produkcją ekstensywną, co z jednej strony sprzyja realizacji celu zrównoważonego rozwoju, z drugiej zaś obniża opłacalność produkcji rolnej. Udział rolnictwa w PKB kraju jest znacznie wyższy niż średnio w UE, a sektor rolno-spożywczy (z udziałem blisko 8 proc. w wartości dodanej brutto, blisko 20 proc. w liczbie osób czynnych zawodowo oraz blisko 12 proc. eksportu) stanowi ważną część potencjału gospodarczego państwa. Do najważniejszych barier rozwoju rolnictwa należą: duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych i zbyt powolny proces przekształceń strukturalnych, niskie kwalifikacje zawodowe rolników, postępujący proces starzenia się populacji obszarów wiejskich” – ocenił rząd. Ważne jest też stwierdzenie: „Wyzwaniem pozostaje również optymalne wykorzystanie zasobów ludzkich tkwiących w rolnictwie poprzez reorientację zawodową rolników i ich rodzin w kierunku podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej lub zatrudnienia poza rolnictwem.” Wiąże się z tym diagnoza dotycząca ubóstwa i zagrożenia nim: „Wskaźnik zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem społecznym w miastach oscyluje wokół 23 proc., podczas (gdy – dop. red.) na wsi jest to blisko 34 proc.” A podsumowanie? „W związku z procesami integracyjnymi w obszarze UE i rozwojem procesów globalizacji obszary te w ostatnich latach są przedmiotem wzmożonej presji konkurencyjnej, na którą trudno im w oparciu o własne zasoby odpowiedzieć. Skutkuje to zmniejszaniem poziomu dochodów ludności, odpływem ludności z rolnictwa i w związku z niemożnością znalezienia miejsc pracy w pobliżu miejsca zamieszkania – procesami migracyjnymi (o zasięgu krajowym i zagranicznym). Obszary wiejskie mają potencjał do tego, aby stać się atrakcyjnym miejscem pracy, zamieszkania, wypoczynku i prowadzenia działalności
c o d z i e n n e
w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l
wpr 2014-2020
reklama
wykluczenia z możliwości uczestniczenia w procesach rozwojowych znacznej grupy mieszkańców. Dla tych obszarów zostaną dedykowane specjalne instrumenty wsparcia w ramach właściwych programów”. Czy rzeczywiście?
Ile na co
Myliłby się ten, kto szukałby w Umowie informacji o tym, jakie środki adresowane do wsi i rolnictwa trafią na jaki cel: „W odniesieniu do funduszy WPR (II filar) i WPRyb brak jest informacji pozwalających przedstawić podział funduszy wg celów na lata 2014-2020. Dane będą mogły zostać uzupełnione po przyjęciu właściwych rozporządzeń” – podano. Kiedy UP będzie uzupełniona o środki WPR? – zapytałam zatem ministra Kalembę na konferencji prasowej. – Nie będzie, nie było takich ustaleń – stwierdził minister. – To jest sprzeczność. Udało się natomiast – jak dodał – skonkretyzować, ile środków zostanie przezna-
czone z Polityki spójności na działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich: to „ok. 5,2 mld EUR w formie dedykowanych instrumentów we właściwych programach krajowych i regionalnych”. Te dedykowane instrumenty (jak przyznaje minister Kalemba, jeszcze „w trakcie uzgadniania”) to: • 1,2 mld euro na infrastrukturę wodno-kanalizacyjną; • 0,5 mld euro na gospodarkę wodną • 1,5 mld euro na rozwój przedsiębiorczości • 2 mld euro na rewitalizację społeczną i infrastrukturalną na wsi. Minister Kalemba doliczył te kwoty do II filara WPR, dodał też pieniądze z budżetu krajowego, które mają choć w połowie zasypać dziurę powstałą w nim po przesunięciu środków z II do I filara, i ogłosił sukces. „Kalemba zaznaczył, że II filar WPR zostanie dofinansowany z budżetu krajowego w wysokości 35 proc. Oznacza to, że na rozwój rolnictwa i wsi będzie 13,5 mld euro. Ponadto, w tym tygodniu
<
rolniczej lub pozarolniczej, z zachowaniem unikalnych walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych tych terenów dla przyszłych pokoleń.” Stwierdziwszy to, rząd zapowiada: „Wsparcie adresowane do obszarów wiejskich ze środków EFSI (Europejskie Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne) powinno wpływać na ich wielofunkcyjny i zrównoważony rozwój, w szczególności przez wykorzystanie potencjału endogenicznego tych obszarów. O perspektywach rozwojowych wielu obszarów wiejskich w Polsce decyduje ich dostępność terytorialna oraz warunki życia (w tym m.in. jakość i dostępność podstawowych usług dóbr publicznych) i możliwości prowadzenia działalności gospodarczej. Dlatego wsparcie w ramach środków powinno koncentrować się zwłaszcza na tych obszarach wiejskich, na których kumulacja barier o charakterze infrastrukturalnym, społecznym i ekonomicznym prowadzi do trwałej marginalizacji i tym samym do
wpr 2014-2020
Rada Ministrów uchwaliła, że na rozwój infrastruktury i przedsiębiorczość na wsi przeznaczy z Funduszu Spójności 5,2 mld euro. Dzięki temu będziemy kontynuować <wielki> projekt modernizacji polskiej wsi – powiedział minister”, a poniósł to w świat komunikat PAP. Słusznie słowo „wielki” wzięto w tej informacji w cudzysłów… Umowa Partnerstwa, którą przyjął rząd, zawiera zasady realizowania kilku polityk, finansowanych przez kilka unijnych funduszy. Tylko w niewielkiej części włączono w ten dokument rolnictwo – i raczej „na doczepkę”, podporządkowując wydatki potrzebom i wymaganiom Polityki Spójności, a nie Wspólnej Polityki Rolnej, obsługiwanej przez inne, osobne unijne fundusze.
„Dedykowane instrumenty” dla połowy Polski wyceniono na ok. 6 proc. dostępnych środków. Inwestycje z Polityki Spójności nie mogą być przeznaczane na cele dotąd wspierane w ramach PROW, czyli wprost zastąpić II filara WPR. Trudno więc pocieszać się tymi pieniędzmi jako zastępującymi środki PROW. Trudno też uznać je za szansę na modernizację polskiej wsi, skoro na jej potrzeby trafia zaledwie 5,2 mld euro. Na wsi mieszka połowa ludności kraju, to połowa terytorium. O jakim „projekcie modernizacji polskiej wsi” za 5,2 mld euro mówił więc minister? Co można unowocześniać za takie pieniądze?
Na co wystarcza
W Umowie Partnerstwa mamy zapowiedź wspierania przedsiębiorstw na wsi. Rząd zapowiada też działania szkoleniowe dla rolników. I nie chodzi tu o klasyczne szkolenia, ale także doradztwo zawodowe w obszarze przedsiębiorczości. Rolnictwo może też liczyć na restrukturyzację, rozumianą jako wspieranie gospodarstw rentownych: „Biorąc pod uwagę niski stopień specjalizacji gospo-
8
f a r m e r
l u t y
2 0 1 4
darstw rolnych, rozdrobnienie struktury obszarowej i wynikającą stąd niską rentowność gospodarstw rolnych, konieczne jest kontynuowanie wsparcia dla gospodarstw, umożliwiającego poprawę ich konkurencyjności na rynku unijnym i światowym.” I to niestety wszystko, co uwzględniono w programie, adresując go dla rolnictwa, bez uzasadniania planowanych działań korzyścią dla innych: przetwórców czy konsumentów albo klimatu czy środowiska. Dalej mamy już tylko o wsparciu dla przetwórstwa, które – co wyraźnie widać – staje się najważniejsze: „Najważniejsza pozytywna zmiana sytuacji w sektorze rolnym wiąże się z uznaniem za mocną stronę nowoczesnego i konkurencyjnego przemysłu przetwórczego. Od kondycji przetwórstwa zależą możliwości rozwojowe rolnictwa, co jest słabo dostrzegalne przez producentów rolnych. Tutaj też tworzona jest wartość dodana. Mimo zdecydowanej poprawy konkurencyjności zewnętrznej, uzasadnione wydaje się kontynuowanie wsparcia dla dalszej poprawy innowacyjności przetwórstwa. Jak wynika z badań, przewagi konkurencyjne polskiego przemysłu na arenie międzynarodowej mogą nie mieć charakteru trwałego. Działania wspierające rozwój sektora rolnego i przetwórstwa spożywczego mają jeszcze jeden pozytywny wymiar – inicjują mechanizmy mnożnikowe, przyczyniając się do trwałego efektu w postaci wzrostu gospodarczego.”
Jak będzie i jak nie będzie
Będzie przede wszystkim innowacyjnie: „Interwencje EFRROW (Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich) oraz EFMR (Europejski Fundusz Morski i Rybacki) będą skierowane na transfer wiedzy i innowacji do sektorów rolnego, leśnego, rybackiego i akwakultury. (…) Należy zaznaczyć, że innowacyjność jako cel horyzontalny ma być realizowana w ramach wszystkich priorytetów rozwoju obszarów wiejskich.” A kto może liczyć na wsparcie? „Nastąpi zwiększenie konkurencyjności i potencjału gospodarczego rolnictwa i przetwórstwa. Wsparcie będzie się koncentrować na gospodarstwach mogących osiągnąć trwałą konkurencyjność oraz na gospodarstwach rozpoczynających działalność, a prowadzonych przez
c o d z i e n n e
młodych rolników, systemach jakości, współpracy horyzontalnej i wertykalnej, nowych możliwościach marketingu i rozwoju krótkich łańcuchów dostaw. Inwestycje ułatwią restrukturyzację małych gospodarstw rolnych, stymulując zwiększenie ich wielkości ekonomicznej.(…) Oferta skierowana jest do osób przygotowujących się do prowadzenia działalności rynkowej, jak też do podmiotów już na rynku funkcjonujących, prowadzących różnego rodzaju formy działalności rynkowej, w tym rynkowo zorientowane gospodarstwa rolne.” Innowacyjność, konkurencyjność, restrukturyzacja, oparcie się na młodych jako mogących to urzeczywistnić, wsparcie przetwórstwa i mogących z nim współpracować gospodarstw – taka wizja wsi i rolnictwa rysuje się z Umowy Partnerstwa. Ale czy to dotyka rzeczywistych problemów, którymi żyją mieszkańcy wsi, w szczególności ci, którzy – jeszcze – parają się rolnictwem? A tym samym: czy dokument ten zapowiada poprawę sytuacji? Należy wątpić. Hasła, które zdominowały dokument, choć piękne i z pewnością godne upowszechniania i wdrażania, są zbyt ogólne, aby mogły być potraktowane jako plan, którego zrealizowanie stanowiłoby remedium na dominujące − na wsi w ogóle, a w rolnictwie w szczególe – problemy. Cele i priorytety unijne nie mogą być od nich ważniejsze. W umowie nie znaleziono pomysłu na bezrobocie ukryte na wsi. Na biedę i brak perspektyw dziedziczonych już od kilku pokoleń. Nie ma też sposobu pozwalającego rolnikom zwiększyć dochody – chociażby takiego łatwo dostępnego i oczekiwanego, jak wchodzenie w sprzedaż bezpośrednią, a więc w domenę przetwórców, wyraźnie w dokumencie hołubionych. Ani razu nie wspomniano o potrzebach gospodarstw rodzinnych – wciąż, zgodnie z konstytucją, fundamentu ustroju rolnego państwa. Trudno uznać to za drobne wady dokumentu. „Dedykowane instrumenty” dla połowy Polski wyceniono na ok. 6 proc. dostępnych środków. Powstała umowa – tylko szkoda, że nie odnosi się do rzeczywistych problemów połowy obywateli Polski i nie daje im nadziei na rozwiązanie problemów, z jakimi < się borykają.
w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l
III EDYCJA CYKLU KONFERENCJI FARMERA
Serdecznie zapraszamy do udziału w kolejnych konferencjach regionalnych Farmera, które planujemy na luty i marzec 2014 r.
Zakres tematyczny NAWOŻENIE Technologia nawożenia rzepaku ocena aktualnej sytuacji
Technologia nawożenia pszenicy ozimej i ocena aktualnej sytuacji
SIELINKO 19.02.2014
KĘTRZYN 25.02.2014
WYSTĄPIENIA PARTNERÓW KONFERENCJI OCHRONA ROŚLIN Zapobieganie powstawaniu odporności grzybów na substancje czynne fungicydów Progi ekonomicznej szkodliwości i systemy wspomagania decyzji w integrowanej ochronie rzepaku i zbóż przed szkodnikami
ZAMOŚĆ 13.02.2014
KAMIEŃ ŚLĄSKI 4.03.2014
Mieszaniny herbicydowe, łączenie substancji czynnych TECHNIKA ROLNICZA Kombajn musi na siebie zarabiać – niezbędne innowacyjne rozwiązania
Udział w konferencji jest bezpłatny. Warunkiem uczestnictwa w konferencji jest wcześniejsza rejestracja i potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia przez organizatora. Organizator zastrzega sobie prawo odmowy przyjęcia zgłoszenia. Już teraz zapraszamy do rejestracji na konferencje poprzez (prosimy wybrać dogodną dla Państwa formę): - wypełnienie formularza na stronie: www.farmer.pl/konferencje - wysłanie zgłoszenia na adres e-mail: rejestracja@farmer.pl - zgłoszenie faksem: (32) 356 76 16 lub telefonicznie: (32) 356 76 17 (w godz. 8.00-16.00) Partnerami są:
Organizator:
3