ukazuje się od 1931 r. • cena 10 zł (w tym 8% VAT)
ferma
www.farmer.pl nr indeksu 365394
Schładzanie i sprawna wymiana powietrza w chlewni
2014 sierpień nr 8
Technika rolnicza
Test ciągnika JD 5055E
edytorial farmera
Ceny niskie,
a siać trzeba
Żniwa to szczególny okres w życiu rolnika. Problem w tym, że żniwa, które stały się synonimem bogactwa i obfitości, dla wielu rolników, zamiast radości i dobrobytu, przynoszą stres i niepewność co do przyszłości swoich gospodarstw. Cóż z tego, że plony są dobre, skoro ceny oferowane w czasie żniw nie gwarantują opłacalności produkcji. Niestety, nie każdy może pozwolić sobie na magazynowanie i przeczekanie do „lepszych czasów”, które z pewnością nadejdą, ale jak szybko – tego już nie wie nikt. Tymczasem rolnik nie może czekać. Żniwa szybko się skończą i już trzeba siać rzepak. Tylko czy warto? Czy kiedyś wróci jeszcze cena ze żniw 2012? Skąd wziąć pieniądze na nowe zasiewy i czy postawić na intensywną uprawę, a może na ekstensywną? Czy może w tym roku zasiać więcej zbóż? Czy zostawić więcej pola na wiosnę pod kukurydzę? Większość tych decyzji nie może czekać, trzeba je będzie podjąć już za chwilę, ale jak tu myśleć np. o uprawie pszenicy, jeśli jej cena spada poniżej 600 zł za tonę. Jedno jest pewne – jak posiejesz, tak zbierzesz. Choć to trudne, to w czasach niskich cen opłaca się inwestować w profesjonalną uprawę. Wyższy plon zapewni większe bezpieczeństwo opłacalności. Żeby jednak taki plon uzyskać, nie można zaniedbać żadnego etapu uprawy. Dlatego w bieżącym numerze poświęcamy dużo miejsca na siewy, dobór odmian i ochronę w początkowych fazach rozwojowych. Rolnikom zainteresowanym profesjonalną uprawą rzepaku szczególnie polecamy naszą nową publikację „Rzepak od siewu po zbiór”, w której znajdziecie wiele niezbędnych informacji o intensywnej uprawie tej rośliny. Mam nadzieję, że za miesiąc ceny zbóż, a tym samym nastroje, nieco się poprawią.
Wojciech Denisiuk redaktor naczelny Farmera
Cóż z tego, że plony są dobre, skoro ceny oferowane w czasie żniw nie gwarantują opłacalności produkcji.
s i e r p i e ń
2 0 1 4
f a r m e r
3
temat numeru adres redakcji: ul. Nowogrodzka 47a, 00-695 Warszawa; tel. 22 550 69 03, fax 22 550 69 01; www.farmer.pl P.O. redaktorA naczelnEGO: Wojciech Denisiuk: wojciech.denisiuk@farmer.pl ZASTĘPCY redaktorA naczelnego: Wojciech Konieczny: wojciech.konieczny@farmer.pl Agnieszka Królak: agnieszka.krolak@farmer.pl zespół redakcyjny: Karol Hołownia: karol.holownia@farmer.pl Małgorzata Tyszka: malgorzata.tyszka@farmer.pl Marzena Pokora-Kalinowska: marzena.kalinowska@farmer.pl Iwona Dyba: iwona.dyba@farmer.pl Tomasz Piotrowski: tomasz.piotrowski@farmer.pl Anna Kobus: anna.kobus@farmer.pl Aleksandra Kopka: aleksandra.kopka@farmer.pl stała współpraca: Tomasz Roszkowski Henryk Wątroba: henryk.watroba@farmer.pl dział marketingu i reklamy: Tomasz Ruszkowski – dyrektor Aleksandra Janik-Janus; aleksandra.janik@ptwp.pl, tel. 32 356 76 32 Urszula Tarasiuk: urszula.tarasiuk@farmer.pl, tel. 22 550 69 09 menedżer tytułu: Magdalena Twardokęs: tel. 32 356-76-58; tel. kom. 608 291 412; magdalena.twardokes@ptwp.pl kolportaż i prenumerata: Michał Wybraniec – kierownik Działu Kolportażu: tel. 32 209 13 03 w. 135; michal.wybraniec@ptwp.pl Violetta Bilińska: tel. 22 550 69 05; tel. kom. 696 402 991; violetta.bilinska@farmer.pl
Na poczcie i u listonosza można zamówić prenumeratę na kwartał: – do 30 listopada na I kwartał, – do 28 lutego na II kwartał, – do 31 maja na III kwartał, – do 31 sierpnia na IV kwartał. „Ruch” przyjmuje wpłaty na okresy kwartalne: – do 5 grudnia na I kwartał, – do 5 marca na II kwartał, – do 5 czerwca na III kwartał, – do 5 września na IV kwartał.
30 Nasze grzechy powszednie 36 Siew rzutowy xxi wieku 42 Premiera nowej zaprawy nasiennej stałe działy farmera 25 farmer poleca 26 farmer.pl
prenumerata zagraniczna: Oddział Krajowej Dystrybucji Prasy w Warszawie, „RUCH SA” ul. Jana Kazimierza 31/33, 00-958 Warszawa, skr. pocztowa 12, tel. 22 532 88 16 lub 22 532 87 31
28 Sonda 29 o tym się mówi
wydawca: Polskie Towarzystwo Wspierania Przedsiębiorczości SA KATOWICE BUSINESS POINT
46 kontrakty
Prezes: Wojciech Kuśpik ul. P. Ściegiennego 3, 40-114 Katowice, tel. 32 209 13 03, fax 32 253 06 77
49 ceny 50 agronowości 52 wydarzenia
studio graficzne: Jakub Tabor – Dyrektor kuba@ptwp.pl; tel: 32 209 13 03
182 kuchnia
Skład: Karina Chrapka, Marcelina Luks, Katarzyna Świerczek KOREKTA: Jolanta Goryczka okładka: Studio PTWP druk: ORTIS Sp. z o.o., Wrocław Nakład: 17 000 egz. Oddano do druku: 18.07. 2014 r. ogłoszenia drobne bezpłatne Tylko dla rolników: tel. 22 550 69 00 zdjęcia: PTWP SA, Żelazna studio, FARMER Redakcja prosi Autorów o nieprzesyłanie materiałów już publikowanych lub wysłanych do innych czasopism. Zastrzega się prawo skracania, adiustacji tekstów, zmiany tytułów oraz innych poprawek w nadesłanych artykułach. Przedruk, kopiowanie całości lub części bez pisemnej zgody PTWP SA są zabronione. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń.
108 technika nowości
184 Co mi leży na wątrobie? 185 relaks z farmerem 186 OGŁOSZENIA DROBNE
spis treści 6 8 10 14 16 19
Nowe dopłaty bezpośrednie Podsumowanie starego prow Odnawialne, czyli nieopłacalne źródła energii? Satelity w służbie rolnikom Rowy oddzielne, problem wspólny Małżonkowie z oddzielnymi gospodarstwami
Agrotechnika
Szkody: zmartwienie poszkodowanego
22
54 Syngenta sypnęła nowościami 57 Nie tylko azot 60 Odwiedziny w Gurczu 63 Przedsiewne nawożenie pszenicy ozimej 70 Najcenniejsze odmiany zbóż ozimych 82 Dlaczego nawóz nie działa? 88 Uprawa gleby pod rzepak 91 Rzepak odchwaszczamy jesienią 99 Rzepak odporny na imazamoks 101 Powstrzymywacze – cóż to znaczy? 104 Zapchlony rzepak Technika rolnicza
114 Tarcze czy zęby? 122 Nie tylko na żniwa 125 W pogoni za trakcją 128 Wydajnie i drogo 134 Solidny Japończyk 138 Części zamienne niejedno mają imię
Zamiast „sześćdziesiątki”
110
141 Ferma
150 Stres cieplny – audyt Farmera 5
Płatności bezpośrednie
Nowe dopłaty bezpośrednie Minister Marek Sawicki zaprezentował posłom projekt płatności bezpośrednich na lata 2015-2020. Te k s t : P i o t r Z i e l i ń s k i Z d j ę c i a : P awe ł P aw ł ow s k i / Żelazna Studio
6
f a r m e r
N
owy system płatności reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej. Na dopłaty bezpośrednie w latach 2015-2020 przeznaczone zostanie, uwzględniając przesunięcie 25 proc. kwoty z II filara (Program Rozwoju Obszarów Wiejskich) do I filara (płatności bezpośrednie), 23,72 mld euro. Środki finansowe uzyskane w wyniku przesunięcia funduszy z filaru II, zgodnie z intencją MRiRW, mają zostać przeznaczone na finansowanie średnich gospodarstw. Ponadto, planowane jest przeznaczenie: 2 proc. rocznej koperty krajowej na płatności dla młodych rolników oraz 15 proc. tej koperty na płatności związane z produkcją. Dodatkowo w latach 2015-2020 z budżetu krajowego planuje się przeznaczyć kwotę 180 mln euro na płatności bezpośrednie (płatności do tytoniu). Minister Marek Sawicki w czasie prezentacji projektu przed Komisją Rolnictwa stwierdził, iż opracowanie propozycji zawartych w projekcie wymagało uwzględnienia szeregu czynników, m.in. • konieczność wzmacniania konkurencyjności polskiego sektora rolnego • komplementarność z działaniami PROW 2014-2020, w tym wsparcie dla małych gospodarstw i młodych rolników • zgodność nowego systemu z działami PROW 2014-2020 w obszarze celów środowiskowych • uwzględnienie zmian w organizacji rynków rolnych, w szczególności ograniczanie regulowania rynków, np. prawdopodobna likwidacja kwot mlecznych • opracowanie projektu, który byłby względnie prosty i zrozumiały dla beneficjata oraz nie powodował dodatkowych trudności administracyjnych. Po zakończeniu prezentacji projektu przez ministra Marka Sawickiego rozpoczęła się dyskusja, w której głos zabrali posłowie oraz obecni goście na posiedzeniu komisji. W dyskusji zostało poruszonych wiele istotnych kwestii w stosunku do propozycji Ministerstwa Rolnictwa.
s i e r p i e ń
2 0 1 4
Jako pierwszy, głos w kilku kwestiach zabrał poseł Cezary Olejniczak z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Poseł Olejniczak odniósł się do kwestii dopłat do owoców miękkich. W zaproponowanym projekcie, jak było to w latach ubiegłych, dopłatą objęte będą truskawki i maliny. Mając na uwadze obecne problemy na rynku czarnej porzeczki oraz wiśni, czy jest możliwość objąć pomocą również te gatunki? Kolejną sprawą, która została poruszona przez posła Olejniczka, był problem z degresywnością w gospodarstwach sadowniczych, w których dominuje uprawa jabłoni, ponadto poruszona została kwestia zazielenienia w gospodarstwach sadowniczych, konkretnie to, czy możliwe jest zaliczenie uwroci do terenów zazielenionych. W tej kwestii stanowisko jest jasne, jak stwierdził minister Sawicki; sady i plantacje wieloletnie z urzędu uznane są za „tereny zielone”. Poruszony został również temat dopłat do pomidorów. Prezentowany projekt przewiduje dopłaty obszarowe, natomiast oczekiwania branży szły w kierunku dopłat do kilograma, ponieważ zaproponowana kwota 300 euro dopłat do hektara jest niekorzystna. Poruszony został również problem dopłat do roślin wysokobiałkowych, mianowicie czy z roślin, do których beneficjent otrzyma dopłatę, musi zebrać plon, czy takie rośliny będzie można przyorać, poprawiając w ten sposób strukturę gleby. W dyskusji pojawiły się również pozytywne opinie w sprawie zaproponowanego projektu. Wg posła Roberta Telusa z Prawa i Sprawiedliwości, interesujący jest wariant, który premiuje gospodarstwa w przedziale obszarowym 10-30 ha. Do projektu i uwag oraz pytań zgłoszonych przez posła Olejniczaka odniósł się również poseł Mirosław Maliszewski z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Sprawa dopłat do truskawek i malin wg posła Maliszewskiego, kiedy były one wprowadzane, miała inne podłoże rynkowe. Producenci tych owoców mieli wówczas problem z importem tych owoców w różnej formie (mrożonki, koncentraty) z rynków poza unijnych, głównie z Chin po cenach dumpingowych. Aby zminimalizować skutki tego nieko-
c o d z i e n n e
w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l
temat numeru
Nasze grzechy powszechne Niski średni plon zbóż nie wynika tylko z mniej sprzyjających warunków klimatyczno-glebowych. Te k s t i z d j ę c i a : Wo j c i e c h Ko n i e c z n y
P
olska zajmuje 2. miejsce w krajach UE pod względem powierzchni uprawy zbóż i 3. pod względem wielkości zbiorów. Natomiast plony z jednego ha są bardzo niskie. Wg danych GUS wynoszą średnio 3,5 t/ha, co stanowi ok. 69 proc. średniej unijnej wielkości plonu ziarna. Stan ten tłumaczony jest zazwyczaj mniej korzystnymi warunkami glebowo-klimatycznymi. W mojej ocenie wynikają one z generalnie niższego (w skali całego kraju) poziomu agrotechniki.
Odczyn gleby i odżywianie roślin
Zacząć wypada od gleby. To w niej rosną rośliny i jeżeli w tym miejscu popełniony zostanie błąd, to wszystkie kolejne działania nie służą budowaniu przyszłego plonu, tylko są kolejnymi rozpaczliwymi wysiłkami zmierzającymi do ratowania sytuacji. Wstępem jest uregulowany odczyn gleby. Bez wapnia gleba traci swoją podstawową cechę fizyczną, jaką
30
f a r m e r
s i e r p i e ń
2 0 1 4
jest nadana jej w wyniku uprawy i nawożenia struktura. Gruzełki gleby nie mając wapnia będącego ich lepiszczem, łatwo ulegają rozpadowi pod wpływem uprawek mechanicznych, deszczu i działania wiatru. Grunty, które straciły swoją strukturę, szybko i łatwo zaskorupiają się po opadach. Zakłócona w tych warunkach wymiana powietrza powoduje, że rozkład materii organicznej przebiega w warunkach beztlenowych, przez co nie jest odnawiany zasób próchnicy w glebie. Maleje pojemność wodna i cieplna gleby, co bezpośrednio, negatywnie odbija się na warunkach wzrostu roślin uprawnych. Niedobór wapnia, a w konsekwencji wzrost kwaśności gleb sprawiają, że zakłócony zostaje chemizm i życie biologiczne gleby. Jak rozumieć tajemnicze sformułowanie – chemizm gleby? Chodzi o radykalne zmniejszenie ilości składników pokarmowych w formach chemicznych dostępnych dla roślin. Dla przykładu fosfor przy pH poniżej 5,5 zaczyna wchodzić w reakcje chemiczne
c o d z i e n n e
w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l
AGROTECHNIKA RZEPAK
Zapchlony rzepak
Te k s t : p r o f. M a r e k M r ó w c z y ń s k i , i n ż . H e n r y k Wa c h ow i a k , IOR-PIB w Poznaniu Z d j ę c i a : Wo j c i e c h Ko n i e c z n y
Po wyeliminowaniu ze stosowania zapraw insektycydowych opartych na neonikotynoidach, wschodzący rzepak będzie bardzo narażony na żerowanie pchełek.
U
nia Europejska wprowadziła z dniem 1 grudnia 2013 r. zakaz stosowania zapraw nasiennych zawierających neonikotynoidy, używanych przeciwko szkodnikom rzepaku ozimego i jarego. Będzie on obowiązywał przez okres min. 2 lat. Stwarza to zupełnie nową sytuację odnośnie do stanu fitosanitarnego rzepaku ozimego. Należy się liczyć z silną presją szkodników w okresie całej wegetacji jesiennej rzepaku. Zagrożenie z ich strony będzie szczególnie niebezpieczne dla Pchełka roślin w początkowym okrerzepakowa sie ich wzrostu. Uszkodzenia – uszkodzenia liścieni i pierwszej pary liści w ł a ś c i w y c h d ra m a t y c z n i e wstrzymuje wzrost roślin, które zamiast szybko rozbudowywać powierzchnię asymilacyjną, muszą ją mozolnie odtwarzać. Niejednokrotnie dochodzi też do zniszczenia stożka wzrostu, co prowadzi do śmierci siewki. W konsekwencji szereg plantacji zostanie przerzedzonych nie zimą przez mróz, ale jesienią przez szkodniki. Rzepak ozimy narażony jest na uszkodzenia przez wiele szkodników od początku wegetacji. Jesienne uszkodzenia rzepaku przez szkodniki powodują, że
rośliny są słabsze i nieprawidłowo wykształcone, narażone na niekorzystne warunki agroklimatyczne w okresie zimy i wczesnej wiosny. Szkodniki, które mogą wystąpić jesienią na rzepaku ozimym, to pchełki ziemne, chowacz galasówek, pchełka rzepakowa, gnatarz rzepakowiec, mszyca kapuściana, miniarka kapuścianka, śmietka kapuściana i tantniś krzyżowiaczek, rolnice oraz ślimaki. Pierwszymi szkodnikami na wschodzących roślinach rzepaku są pchełki ziemne (pchełka czarna, czarnonoga, falistosmuga, smużkowana), a później pchełka rzepakowa.
Pchełki ziemne
Na roślinach z rodziny kapustowatych, w tym także na rzepaku występuje kilka gatunków pchełek. Wszystkie są małymi chrząszczami długości od 2 do 3 mm, barwy czarnej z metalicznym zielonym lub niebieskim połyskiem. U niektórych gatunków (np. u pchełki smużkowanej) na pokrywach występują żółte pasy. Cechą charakterystyczną, odróżniającą pchełki od innych drobnych chrząszczy, jest wykonywanie skoków. Szkody wywołują chrząszcze wyjadające w liścieniach i liściach młodych roślin wgłębienia i otwory.
Tabela 1. Progi ekonomicznej szkodliwości pchełek Szkodnik
Pchełka czarna
104
f a r m e r
s i e r p i e ń
2 0 1 4
Próg ekonomicznej szkodliwości
Pchełki ziemne
1 chrząszcz na 1 mb rzędu
Pchełka rzepakowa
3 chrząszcze na 1 mb rzędu
c o d z i e n n e
w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l
TECHNIKA ROLNICZA Uprawa pożniwna
Tarcze czy zęby? Te k s t : G r z e g o r z B o r k o w s k i Z d j ę c i a : Ka ro l H o ł ow n i a , m a t e r i a ł y p r a s owe
Kultywator podorywkowy czy brona talerzowa – wielu rolników zastanawia się nad takim wyborem, gdy myślą o uprawie pożniwnej. Przyjrzeliśmy się obu rozwiązaniom i sprawdziliśmy ofertę rynku.
O
gromne bogactwo maszyn do uprawy pożniwnej na polskim rynku sprawia, że wybór nie jest łatwy. Maszyny tego typu oferuje kilkudziesięciu producentów. Skupiliśmy się na maszynach dla średnich i dużych gospodarstw. Za wymierne kryterium wyboru przyjęliśmy szerokość roboczą równą co najmniej 3 m. Poniżej przedstawiamy ofertę kilku wybranych firm.
114
f a r m e r
s i e r p i e ń
2 0 1 4
Brona…
Przed wyborem konkretnego producenta i modelu, musimy najpierw zastanowić się nad rodzajem maszyny. Brona talerzowa, czyli klasyczna talerzówka, dobrze miesza glebę i ma stosunkowo niewielkie zapotrzebowanie mocy. Nie nastręcza również problemów z zapychaniem się, gdy na polu znajduje się
c o d z i e n n e
w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l
f e r m a
142 Nowości – krowy wystawa bydła 143
VIII Ogólnopolska Wystawa Bydła Hodowlanego w Szepietowie
148 Wystawa bydła po duńsku audyt farmera 150 Stres cieplny bydło 152
Zadbajmy o cielęta
Pasze 156 Kiszonka z kukurydzy – główna pozycja w menu krowy mlecznej budownictwo 160 Racjonalna modernizacja budynków inwentarskich 164 Nowości – świnie Reportaż 165 Komfortowa porodówka Pasze 168 Jeśli nie soja, to co? Pasożyty 172 Robaczyce świń Wyposażenie 175
Schładzanie i sprawna wymiana powietrza
Higiena 178 Dezynfekcja – pozornie prosty proces
Stres cieplny Okres lata związany jest z wysokimi temperaturami, nierzadko przekraczającymi 30°C. Jest to niewątpliwie jedno z największych zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania krów mlecznych, a tym samym przyczyna spadku wydajności, pogorszenia rozrodu, czy zwiększenia frekwencji mastitis, które negatywnie oddziałują na wyniki ekonomiczne produkcji mleka.