ukazuje się od 1931 r. • cena 10 zł (w tym 8% VAT)
w nowości warto ć a w o t s e w in
www.farmer.pl nr indeksu 365394
2014 WRZESień nr 9
ferma
Jak zbudować silos przejazdowy? agrotechnika
Zaprawianie ziarna zbóż
Test w nikó
mier tności wilgo rna zia
edytorial farmera
Drodzy Czytelnicy Wielkimi krokami zbliża się kolejna edycja największej w Polsce plenerowej wystawy maszyn rolniczych Agro Show. To jedno z najważniejszych wydarzeń nie tylko w kalendarzu firm skupionych wokół rolnictwa, ale też dla samych rolników. To doskonała okazja do obejrzenia, a nawet krótkiego przetestowania wielu maszyn, których na co dzień nie można zobaczyć. Możemy być pewni, że od 19 do 22 września na lotnisku w Bednarach czołowi producenci zainteresują nas nowościami. Część z nich w telegraficznym skrócie prezentujemy w temacie numeru. Dla wielu duże targi kojarzą się wyłącznie z dużymi i drogimi maszynami. Prawda jest taka, że ogrom oferty dotyczy też sprzętu mniejszego, nieskomplikowanego i tańszego, przeznaczonego dla gospodarstw o niższej skali produkcji. Targi jak zawsze są dobrą okazją, aby w gąszczu maszyn rozejrzeć się i być może wybrać produkty najlepiej dopasowane do potrzeb własnego gospodarstwa. Szkoda tylko, że obecne niskie ceny płodów rolnych, coraz poważniejsze skutki rosyjskiego embarga i zagrożenie ASF nie zachęcają do inwestowania. A niestety, nowoczesne maszyny to poważna inwestycja. Mimo że dochody rolników spadają, to ceny nowych maszyn wciąż rosną – zwłaszcza tych najbardziej zaawansowanych. Jednak wbrew pozorom inwestycje w nowe techologie to nie tylko obciążenie finansowe gospodarstwa, lecz także szansa na to, że w dłuższej perspektywie mogą poprawić jego rentowność, chociażby przez obniżenie kosztów wytwarzania, ale też poprawę jakości produktów. Oczywiście w bieżącym numerze, jak zawsze, znajdziecie cenne agrotechniczne porady i ciekawe artykuły dla hodowców bydła i trzody chlewnej. Zachęcamy wszystkich naszych Czytelników do odwiedzenia nas na wystawie Agro Show.
Wojciech Denisiuk redaktor naczelny Farmera
Inwestowanie w nowoczesne maszyny wymaga rozwagi. Ulegając wdziękowi nowych maszyn, łatwo dokonać nieracjonalnych wyborów i przeinwestować.
w r z e s i e ń
2 0 1 4
f a r m e r
3
temat numeru adres redakcji: ul. Nowogrodzka 47a, 00-695 Warszawa; tel. 22 550 69 03, fax 22 550 69 01; www.farmer.pl P.O. redaktorA naczelnEGO: Wojciech Denisiuk: wojciech.denisiuk@farmer.pl ZASTĘPCY redaktorA naczelnego: Wojciech Konieczny: wojciech.konieczny@farmer.pl Agnieszka Królak: agnieszka.krolak@farmer.pl zespół redakcyjny: Karol Hołownia: karol.holownia@farmer.pl Małgorzata Tyszka: malgorzata.tyszka@farmer.pl Marzena Pokora-Kalinowska: marzena.kalinowska@farmer.pl Iwona Dyba: iwona.dyba@farmer.pl Tomasz Piotrowski: tomasz.piotrowski@farmer.pl Anna Kobus: anna.kobus@farmer.pl Aleksandra Kopka: aleksandra.kopka@farmer.pl stała współpraca: Tomasz Roszkowski Henryk Wątroba: henryk.watroba@farmer.pl dział marketingu i reklamy: Tomasz Ruszkowski – dyrektor Aleksandra Janik-Janus; aleksandra.janik@ptwp.pl, tel. 32 356 76 32 Urszula Tarasiuk: urszula.tarasiuk@farmer.pl, tel. 22 550 69 09 menedżer tytułu: Magdalena Twardokęs: tel. 32 356-76-58; tel. kom. 608 291 412; magdalena.twardokes@ptwp.pl kolportaż i prenumerata: Michał Wybraniec – kierownik Działu Kolportażu: tel. 32 209 13 03 w. 135; michal.wybraniec@ptwp.pl Violetta Bilińska: tel. 22 550 69 05; tel. kom. 696 402 991; violetta.bilinska@farmer.pl
Na poczcie i u listonosza można zamówić prenumeratę na kwartał: – do 30 listopada na I kwartał, – do 28 lutego na II kwartał, – do 31 maja na III kwartał, – do 31 sierpnia na IV kwartał. „Ruch” przyjmuje wpłaty na okresy kwartalne: – do 5 grudnia na I kwartał, – do 5 marca na II kwartał, – do 5 czerwca na III kwartał, – do 5 września na IV kwartał.
Przemyślane inwestycje w nowoczesny park maszynowy pomogą zwiększyć konkurencyjność gospodarstwa
24 W nowości warto inwestować – AGRO SHOW 2014 stałe działy farmera 19 Farmer Poleca 20 Farmer.pl
prenumerata zagraniczna: Oddział Krajowej Dystrybucji Prasy w Warszawie, „RUCH SA” ul. Jana Kazimierza 31/33, 00-958 Warszawa, skr. pocztowa 12, tel. 22 532 88 16 lub 22 532 87 31
22 Sonda 23 O tym się mówi
wydawca: Polskie Towarzystwo Wspierania Przedsiębiorczości SA KATOWICE BUSINESS POINT
40 Kontrakty 43 Ceny
Prezes: Wojciech Kuśpik ul. P. Ściegiennego 3, 40-114 Katowice, tel. 32 209 13 03, fax 32 253 06 77
44 Agronowości 133 Ferma
studio graficzne: Jakub Tabor – Dyrektor kuba@ptwp.pl; tel: 32 209 13 03 Skład: Karina Chrapka, Marcelina Luks, Katarzyna Świerczek KOREKTA: Jolanta Goryczka okładka: Studio PTWP druk: ORTIS Sp. z o.o., Wrocław Nakład: 17 000 egz. Oddano do druku: 22.08. 2014 r. ogłoszenia drobne bezpłatne Tylko dla rolników: tel. 22 550 69 00 zdjęcia: PTWP SA, Żelazna studio, FARMER Redakcja prosi Autorów o nieprzesyłanie materiałów już publikowanych lub wysłanych do innych czasopism. Zastrzega się prawo skracania, adiustacji tekstów, zmiany tytułów oraz innych poprawek w nadesłanych artykułach. Przedruk, kopiowanie całości lub części bez pisemnej zgody PTWP SA są zabronione. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń.
174 Kuchnia 96 technika nowości
176 Co mi leży na wątrobie? 177 Relaks z Farmerem 178 Ogłoszenia drobne
spis treści 10 Rolnicy zapłacą za konflikt wokół Ukrainy? 12 Umowa kontraktacji – prawo po stronie rolnika 16 Młody rolnik w Portugalii AGROTECHNIKA
46 50 56 62 68 70 74 78 81 84 88 92 94
Zaprawianie ziarna zbóż Jęczmień odchwaszczaj jesienią Mączka mięsno-kostna pod pszenicę ozimą Nawożenie staje się matematyką Mechanizmy działania, których efekty wyraźnie widać Pszenica po późnym przedplonie Wpływ temperatury na skuteczność herbicydów Warto siać przewódki? Dokarmiać czy nie? Nie tylko fosfor i potas Jednoliścienne w rzepaku Jesienne szkodniki rzepaku Desykacja naci – kiedy jest konieczna?
TECHNIKA ROLNICZA
6
Płatności bezpośrednie zaprojektowane
126 Test wilgotnościomierzy
do ziarna
98 Nowy oręż żniwny 102 Lato nowości w Claas 108 Z (nie)ograniczoną wydajnością 110 Komfort to niejedyny atut – używany Massey Ferguson serii 6400 116 Zanim zacznie się „sieczka” 120 Prosto w glebę 130 Usługi w cenie
133 Ferma
158 ASF – Dużo zależy od dzika
136 Audyt Farmera dom technika grzewcza
170 Sterowanie – sposób na oszczędzanie
5
Prawo Umowa kontraktacji
Umowa kontraktacji
– prawo po stronie rolnika Poniższe opracowanie ma na celu przybliżenie problematyki umowy kontraktacji, zasad jej zawierania, wykonywania i możliwości zabezpieczenia interesów umownych przez rolników. Zawieranie umów kontraktacji na dostawę płodów rolnych, zwłaszcza tych wieloletnich, może być bardzo korzystne dla rolnika, dlatego też warto znać podstawowe mechanizmy kształtowania treści umów, jak i uprawnienia rolników wynikające z umowy kontraktacji.
U Te k s t : a d w . A n n a S z a j n a - O l s z ow y Z d j ę c i a : Wo j c i e c h D e n i s i u k
12
f a r m e r
mowa kontraktacji regulowana jest przepisami kodeksu cywilnego (art. 613-626 k.c.). Stronami umowy są: producent rolny (czyli m.in. również rolnik prowadzący gospodarstwo rolne) i kontraktujący (np. przedsiębiorca). Celem tej umowy jest z jednej strony zobowiązanie producenta rolnego do wytworzenia (co do zasady od „zera”) i dostarczenia kontraktującemu oznaczonej ilości produktów rolnych określonego rodzaju. Z kolei podstawowym obowiązkiem kontraktującego jest zobowiązanie do odebrania tych produktów w umówionym terminie oraz zapłacenia ustalonej w umowie ceny. Przy zawieraniu umowy trzeba pamiętać, aby szczegółowo opisać rodzaj i ilość zakontraktowanych produktów, by nie było wątpliwości co do rozmiaru zobowiązania rolnika. Ilość zakontraktowanych produktów może być określona w jednostkach wagi, sztukach lub według obszaru, z którego produkty mają być zebrane. W umowie można również wprowadzić zapisy, że kontraktujący będzie miał pewne dodatkowe obowiązki wobec producenta rolnego, które mogą polegać w szczególności na zapewnieniu producentowi możności nabycia określonych środków produkcji i uzyskaniu pomocy finansowej; pomocy agrotechnicznej i zootechnicznej. Na wypadek niewykonywania przez kontraktującego powyższych obowiązków umownych – można zastrzec kary umowne. Kolejna ważna kwestia do określenia w umowie dotyczy uregulowania obowiązku dostarczenia produktów. Umowa może regulować te kwestie dwojako. Można ustalić, iż to rolnik ma umożliwić kon-
w r z e s i e ń
2 0 1 4
traktującemu odebranie przedmiotu kontraktacji w swoim gospodarstwie w określonym czasie, bądź można zastrzec, aby to rolnik sam dostarczył przedmiot umowy do ustalonego w umowie miejsca. Może się zdarzyć, iż odległość między gospodarstwem rolnika a siedzibą kontraktującego będzie znaczna, a wtedy trzeba mieć na uwadze, iż bez dodatkowego postanowienia w umowie, że za transport produktów należy się dodatkowe wynagrodzenie, rolnik nie otrzyma zwrotu poniesionych kosztów transportu. Dlatego też w sytuacji, kiedy obowiązek dostarczenia produktów będzie spoczywał na rolniku, warto rozważyć wprowadzenie do umowy odpowiedniego postanowienia. Obowiązkiem kontraktującego jest odebranie płodów rolnych, jednak co zrobić w sytuacji, kiedy kontraktujący odmawia odebrania zakontraktowanych produktów rolnych? W umowie można zastrzec, iż w wypadku nieprzyjęcia zakontraktowanego plonu bez uzasadnionego powodu, kontraktujący zobowiązany będzie do zapłaty kary umownej rolnikowi. Nadto w takiej sytuacji istnieje możliwość pociągnięcia go do odpowiedzialności za naprawienie szkody, jaką producent rolny poniósł przez to, że nie osiągnął on spodziewanego dochodu z zakontraktowanych upraw. Warto podkreślić, iż nawet w sytuacji, gdy producent rolny wytworzył jedynie pewną ilość danego produktu, to kontraktujący nadal ma obowiązek ich przyjęcia. Jeżeli wprowadzamy do umowy zastrzeżenie kary umownej, należy pamiętać, że kara umowna może być zastrzegana wyłącznie w sytuacji braku realizacji obowiązków niepieniężnych, np. brak odbioru
c o d z i e n n e
w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l
kontrakty
Pszenica Matif
Pszenica CBOT
Pszenica CBOT
Kukurydza Matif
(Morze Czarne)
15 VIII 2013 15 VIII 2013
15 VIII 2014
726 zł/t
15 VIII 2014
634 zł/t
15 VIII 2013
15 VIII 2014
15 VIII 2013
951 zł/t
15 VIII 2014
646 zł/t
Pierwsze oznaki poprawy sytuacji cenowej pszenicy Kolejny miesiąc z rzędu taniała większość kontraktów na surowce rolne
Te k s t : To m a s z Ro s z kow s k i
40
f a r m e r
W
ostatnim miesiącu kontynuowane były spadki cen towarów rolnych. Rosnące prognozy światowej produkcji zbóż i oleistych po raz kolejny odcisnęły piętno na cenach. Zapowiedzi historycznie rekordowej produkcji pszenicy, kukurydzy i soi zepchnęły notowania kontraktów terminowych o kolejne kilka, a nawet kilkanaście procent. Największy spadek ceny odnotowała soja (blisko 15 proc.). W tym przypadku powodem wysokiej przeceny było wygaśnięcie kontraktu z dostawą w sierpniu i ogromna (blisko 50 dol./t) różnica w wycenie kolejnej serii kontraktu z dostawą we wrześniu. Grubo ponad ośmioprocentowe obniżki cen zanotowała kukurydza po obu stronach Atlantyku. Jej cena kilkakrotnie wyznaczała nowe, ponad czteroletnie minima notowań. Stosunkowo niewiele stracił na wartości rzepak notowany na Matif (niespełna 3 proc.), a od momentu wyznaczenia ponad czteroletniego dołka 21 lipca, jego cena zaczęła wzrastać. Wśród prezentowanych surowców najlepiej zachowała się pszenica. Co prawda, na giełdzie w Paryżu potaniała jeszcze o prawie 4 proc., ale w Chicago osiągnęła imponujący ponad siedmioprocentowy wzrost. Symptomy poprawy sytuacji cenowej pszenicy po-
w r z e s i e ń
2 0 1 4
mimo podniesienia produkcji światowej pszenicy do nowego rekordu są wynikiem kilku czynników. Po pierwsze, zasługą mocnej podwyżki prognoz produkcji pszenicy na świecie jest Rosja (o 4-6 mln t), ale rodzi się pytanie – co będzie z jej eksportem w obecnej sytuacji (walka na sankcje). Po drugie, kończące się żniwa na półkuli północnej nie zmienią już w istotny sposób prognoz na ten sezon (w przeciwieństwie do kukurydzy). I po trzecie, z powodu warunków atmosferycznych (opady), znaczna część pszenicy kwalifikuje się jako paszowa. Dotyczy to części UE (m.in. Francja, Niemcy) i Ukrainy. Według ProAgro, w tym roku na Ukrainie udział pszenicy paszowej wyniesie 35 proc. (25-30 proc. w sezonie ubiegłym).
Zboża
Międzynarodowa Rada Zbożowa (IGC) w raporcie z końca lipca po raz kolejny podniosła prognozy zbiorów zbóż w obecnym sezonie. Światowa produkcja zbóż (bez ryżu) ma wynieść 1959 mln t (wzrost oczekiwań o 10 mln t w stosunku do raportu z końca czerwca), ale nadal będzie mniejsza od ubiegłorocznej (1 982 mln t). Zapasy końcowe mają wzrosnąć do 419 mln t (401 mln t w sezonie ubiegłym).
c o d z i e n n e
w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l
agrotechnika nawożenie
Mączka mięsno-kostna pod pszenicę ozimą Mączki zwierzęce to słabo poznane źródło taniego azotu, fosforu, wapnia i magnezu dla roślin uprawnych. Te k s t : d r h a b . A n n a Nogalska, UW-M w Olsztynie Zdjęcia: Małgorzata Skwierawska
A
1 Doświadczenie wazonowe przeprowadzone w Hali Wegetacyjnej UW-M w Olsztynie
56
f a r m e r
ktualnie uprawiane odmiany pszenicy ozimej charakteryzują się wysoką produktywnością, jednak ze względu na dość słaby system korzeniowy mają wyższe wymagania glebowe, wodne i pokarmowe. Prawidłowe zaopatrzenie pszenicy ozimej w składniki pokarmowe jesienią, szczególnie w fosfor i potas, zwiększa krzewienie roślin i rozwój systemu korzeniowego. Nawożenie fosforem i potasem należy przeprowadzić jesienią w dawce 40-90 kg P205/ha oraz 80-140 kg K2O, zależnie od zasobności gleby w te składniki. Tak odżywione rośliny odznaczają się lepszą zimotrwałością, co skutkuje wyższą efektywnością wiosennego nawożenia azotem, a w konsekwencji większym plonem ziarna. Całkowita daw-
w r z e s i e ń
2 0 1 4
1 ka azotu pod pszenicę ozimą wynosi 90-150 kg N/ha i zależy przede wszystkim od stanowiska. Jesienią, przedsiewnie stosuje się 20-30 kg N/ha najczęściej w nawozach wieloskładnikowych. Niekorzystna relacja cen środków produkcji, zwłaszcza nawozów mineralnych w stosunku do produktów rolniczych, oraz znaczne ograniczenie pogłowia zwierząt inwentarskich i co za tym idzie – zmniejszona produkcja nawozów naturalnych, zmuszają rolników do poszukiwania nowych i tańszych źródeł składników pokarmowych. Szansę taką stwarza wykorzystanie niekonwencjonalnych nawozów organicznych będących ubocznymi produktami działalności człowieka, do których zaliczamy mączki zwierzęce.
c o d z i e n n e
w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l
technika rolnicza test wilgotnościomierzy
Niełatwy wybór Wilgotnościomierz do ziarna zbóż to urządzenie, bez którego w nowoczesnym gospodarstwie trudno się obejść. Jednocześnie jego zakup sprawia wiele problemów. Głównie dlatego, że nie wiadomo, jaka jest ich prawdziwa dokładność. Żeby ułatwić to zadanie, przeprowadziliśmy test sześciu popularnych wilgotnościomierzy. Wyniki testu pomiaru wilgotności ziarna Unimeter Super Digital
Cena
Wile 65
1 350 zł
Zboże
Farmpro
1 515 zł
1 775 zł
pszenica 1
pszenica 2
kukurydza
rzepak
pszenica 1
pszenica 2
kukurydza
rzepak
pszenica 1
pszenica 2
kukurydza
rzepak
Pomiar 1 (proc.)
15,1
14,7
12,3
7,1
14,7
12,7
11,3
6,7
14,5
14,2
12,4
7,0
Pomiar 2 (proc.)
15,0
14,7
12,6
7,0
14,3
13,0
11,5
6,8
14,6
13,9
12,4
7,0
Pomiar 3 (proc.)
15,0
14,6
12,4
7,1
14,3
12,8
11,2
7,0
14,6
13,9
12,3
6,9
Pomiar 4 (proc.)
15,0
14,4
12,3
7,1
14,4
12,9
11,2
7,0
14,3
13,8
12,4
7,0
Pomiar 5 (proc.)
15,0
14,4
12,4
7,2
14,3
12,9
11,5
7,0
14,5
14,0
12,3
7,1
Wartość śr. (proc.)
15,02
14,56
12,4
7,1
14,4
12,86
11,34
6,9
14,5
13,96
12,36
7,0
Pomiar w labolatorium
13,76
12,75
11,05
7,59
13,76
12,75
11,05
7,59
13,76
12,75
11,05
7,59
+9,1
+14,2
+12,2
-6,4
+4,6
+0,8
+2,6
-9
+5,4
+9,5
+11,8
-7,7
Odchyłka od wzorca
126
f a r m e r
w r z e s i e ń
2 0 1 4
c o d z i e n n e
w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l
f e r m a
shutterstock
Krowy 134
Spółka braci się opłaci
Audyt Farmera 136
Od cielęcia po mlecznicę – utrzymanie i żywienie najmłodszych grup w stadzie
Hodowla 140 Dania liderem w hodowli krów Jersey
Wystawy 143
Prezentujmy nasze zwierzęta
Budownictwo 144 Znaczenie wody oraz organizacja strefy pojenia dla krów mlecznych 147 Jaki sposób budowy silosu przejazdowego wybrać?
Krowy 150 Produkcja mleka na Słowacji
Świnie 154 Nowości i wydarzenia
ASF 156 Trudne zadanie – opanować pomór 158 Dużo zależy od dzika
Technologie 160 Rewolucja na rynku paszowym
Żywienie 163 Kryzys odsadzeniowy – przyczyny i zapobieganie
Wyposażenie 168 Używane – najlepsze na małą skalę
Od cielęcia po mlecznicę – utrzymanie i żywienie najmłodszych grup w stadzie Często w polskich gospodarstwach wyspecjalizowanych w produkcji mleka zbyt mało uwagi poświęca się w odchowaniu najmłodszych grup zwierząt w stadzie – cieląt.
ferma
TECHNOLOGIE
Prezes Michał Szybiak na tle fabryki, jeszcze przed jej otwarciem
Rewolucja
na rynku paszowym Michał Szybiak prezes Michel-Pasze
Te k s t i z d j ę c i a : I w o n a D y b a
W Polsce rozpoczyna się produkcja mikronizowanych pasz dla najmłodszych zwierząt gospodarskich – na kontynencie to jedyna taka fabryka. laczego w czasach, gdy sektor produkcji zwierzęcej należy do trudniejszych dziedzin rolnictwa, a wiele gospodarstw zastanawia się, czy kontynuować swoją produkcję, ktoś w ogóle podejmuje tak dużą inwestycję, jaką jest budowa i prowadzenie fabryki pasz? Te wątpliwości znikają po odwiedzinach w nowej wytwórni – jeszcze przed rozpoczęciem produkcji – i rozmowie z Michałem Szybiakiem, właścicielem i prezesem Michel-Pasze oraz z Włodzimierzem Kochmańskim, product managerem, i Moniką Wachowiak, doradcą żywieniowym firmy Michel.
D
Pasze dla wymagającej młodzieży
Wyjątkowość produktów wytwarzanych w nowo otwartej fabryce Michel w Śmiglu będzie polegała na wykorzystaniu opatentowanej technologii, jaką jest mikronizacja. Można ją zastosować zarówno do obróbki zbóż, jak i nasion roślin strączkowych. Sam pomysł produkcji pasz przez firmę Michel narodził się z po-
160
f a r m e r
w r z e s i e ń
2 0 1 4
c o d z i e n n e
Nowa fabryka Michel Pasze to dzisiaj praktycznie numer jeden w Europie. Do tej pory istniała możliwość zakupu produktów paszowych lub półproduktów mikronizowanych wyłącznie z Wielkiej Brytanii. Z kraju, gdzie powstała ta technologia. Teraz te produkty będą też dostępne w naszej, polskiej ofercie. Posiadamy wykupiony patent na okres sześciu lat. To oznacza, że w tym czasie tylko Michel Pasze będzie dysponować tą technologią. Na terenie Europy kontynentalnej nie istnieje żadna inna fabryka, która oferowałaby mikronizowane pasze. Na razie postawiliśmy na produkcję pasz najtrudniejszych, czyli tych, które są stosowane w odchowie prosiąt, cieląt, piskląt, czy koni. Ze swoimi produktami wychodzimy nie tylko do polskich rolników, ale też do klientów z całej Europy. Za każdym razem weryfikujemy zalecenia żywieniowe i eliminujemy ewentualne błędy programowe. Do bieżących zadań należy budowanie bazy surowcowej. Chcemy nawiązać z rolnikami stałą współpracę na dostarczanie roślin białkowych. w i a d o m o ś c i
n a :
w w w . f a r m e r. p l