Column papy André Weer wakker worden

Column Weer wakker worden

Toen we klein waren, konden we heel wat dingen beter dan nu. Geloof je me niet? Dan heb je nog nooit de concentratie gezien bij een peuter die iets nieuws of moeilijks probeert. Die concentratie hebben we gaandeweg afgeleerd, zozeer wordt onze aandacht telkens afgeleid. Wat we ook beter konden: dromen. Terwijl we toen nog niet goed wisten wat dromen was, want onze fantasiewereld en de échte wereld liepen gewoon door elkaar. Onze speelse geest stond nog zodanig open dat we er geen probleem mee hadden om van alles te zien en te geloven, zaken waar volwassenen geen snars van begrepen.

Sprongetje in de evolutie

Natuurlijk, we werden groot. Omdat het moest. De ‘grote mensen’ maakten ons namelijk wijs dat het échte leven pas begon als we min of meer volwassen waren. We moesten dus een streep trekken onder al die fantasie en de werkelijkheid onder ogen zien. Via het alfabet, de tafels van vermenigvuldiging, de aardrijkskunde van België en allerlei andere gewichtige leerstof is dat bij de meesten ook vrij goed gelukt. Zij vergaten de fantasie en verwondering, en herinneren zich nu zelfs niet meer dat ze die ooit hebben gehad. Nee, ze hebben geleerd hoe de wereld – volgens hen – in elkaar zit en staan met beide voeten op de grond. En zo is het goed, denken ze.

Gelukkig zijn er ook volwassenen die het dromen nooit verleerd zijn. Diep vanbinnen zit nog steeds dat kleine mensje dat zich de wereld helemaal anders – en meestal: beter – had voorgesteld. ‘Het leven zoals het is’ legt het bij hen af tegen ‘het leven zoals ze het gedroomd hebben’. Om zover te komen is er soms een sprongetje in de evolutie nodig. Oma of opa worden, kan bijvoorbeeld helpen. De druk van de arbeid is dan grotendeels verdwenen en er ligt een zee van tijd voor hen. Natuurlijk beseffen ze dat die zee kleiner is dan de watertjes die ze al hebben doorzwommen, maar die nieuwe vrijheid schept toch kansen.

Verhaaltjes & kinderliedjes

Met het eerste kleinkind komt zonder moeite heel die droomwereld weer naar boven. Terwijl die kleine peuter volledig opgaat in het spel, wordt bij de grootouders die oude bron weer aangewakkerd. Onbewust gaan ze mee in de ernst van het fantasiespel van hun kleinkind. Verhaaltjes die al jaren begraven lagen onder het werk en het gebrek aan tijd, verrijzen. De klassieke kinderliedjes rollen bijna als vanzelf weer uit het geheugen. Wie vergrijsd is, voelt zich geleidelijk aan weer jonger worden. Door de manier waarop zo’n kleinkind de wereld ontdekt, raken grootouders zelf ook weer verrast. Vreemd genoeg is daar geen ingewikkeld en duur speelgoed voor nodig. De verbeelding werkt het best met eenvoudige elementen. Geloof mij, als we niet meer aanbieden dan nodig, komen de nodige prikkels vanzelf. Van binnenuit. Helaas ‘winnen’ de met batterijen gevoede poppen en machientjes het in onze moderne wereld al te vaak van simpele stukken speelgoed die eenvoudigweg tot leven worden gewekt in de magische fantasiewereld van kinderen. Hoe dan ook, wat veel belangrijker is dan al die moderne technologie: de onverdeelde aandacht van oma’s en opa’s. Als zij erin slagen om er alle tijd voor te nemen, krijgen ze binnen de kortste keren een droom van een kleinkind.

André Vansteenbrugge

“Een kleinkind haalt die hele droomwereld weer naar boven”

NIET ALLE FAMILIE WOONT DICHTBIJ …

Familie is méér dan bloedverwanten. Familie, dat zijn mensen aan wie u liefde geeft en van wie u warmte terugkrijgt. Ook al wonen ze aan de andere kant van de wereld. Via uw nalatenschap voor onze stichting schenkt u kansarme kinderen in Latijns-Amerika en Haïti een nieuwe start. Dankzij u verwerken ze hun trauma’s, krijgen ze medische zorg, de nodige gezonde voeding en gaan ze naar school.

WELKOM IN ONZE INTERNATIONALE FAMILIE!

JA, ik wil vrijblijvend de gratis brochure over nalaten aan Stichting Onze Kleine Weeskinderen ontvangen! • Hoopvolle verhalen van kinderen • Geïnspireerd door christelijke waarden • Met praktische tips voor uw testament

UW GEGEVENS

M V X Voornaam en naam:

LEG OKW brochure_NL.indd 1

LEG OKW brochure_NL.indd 1 Nalaten aan ONZE KLEINE WEESKINDEREN Nalaten aan ONZE KLEINE WEESKINDEREN

08/06/2020 17:28 08/06/2020 17:28 GEZINSBOND GROOTOUDERS 

JA, ik wil hierover praten met Joëlle. Dat verplicht me tot niets.

Joëlle Pollentier Directeur & uw vertrouwenspersoon

Straat en nr./bus: Postcode: Gemeente: Telefoonnummer:

“Wie ouder wordt, droomt minder lang”

“Wist je dat we een derde van ons leven slapend doorbrengen? Je hebt nu eenmaal voldoende slaap nodig om je mentaal en fysiek goed in je vel te voelen. Toch ligt iedereen ‘s nachts wel eens naar het plafond te staren. “Droom je van een nacht zonder wakker liggen? Ga dan de afwas doen”, geeft slaapexpert Johan Verbraecken graag mee als tip. We schotelen hem vervolgens niet alleen onze vuile vaat voor, maar ook: de tien meest gestelde vragen van grootouders over hun eigen nachtrust en die van hun logerende kleinkinderen.”

Door Katrijn Serneels

De Expert

Prof. dr. Johan Verbraecken heeft zelf geen kinderen of kleinkinderen, maar stond wel mee aan de wieg van het slaapcentrum in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA). Hij is er momenteel medisch coördinator.

Ik slaap minder nu ik wat ouder ben. Moet ik mij daar zorgen om maken?

Johan Verbraecken: “Hoe ouder we worden, hoe minder slaap we nodig hebben. Een klein kind slaapt tot zestien uur per dag, dat is heel veel. Bij kinderen in de lagere school daalt de slaapbehoefte naar tien tot twaalf uur. De gemiddelde vijftigplusser komt toe met zeven en half uur slaap en als tachtigplusser is zes uur per nacht heel normaal. Als je ouder wordt kan je dus slapeloos en gefrustreerd in bed liggen omdat je slaapgewoonten niet zijn aangepast aan je slaapbehoefte. Je kan dit opvangen door je verwachtingen over hoeveel tijd je in bed doorbrengt te veranderen: door wat later te gaan slapen bijvoorbeeld, of door vroeger op te staan. Al was je het vroeger niet, met de leeftijd kan je dus meer een avondmens of een ochtendmens worden. Niet alleen je slaapbehoefte verandert met de leeftijd, ook hoe je slaapcyclus eruitziet: het aandeel lichte slaap wordt bijvoorbeeld groter. Daardoor kan je nu dus makkelijker wakker worden van nachtelijke geluiden. Je gaat ook minder lang dromen: kinderen brengen een kwart van hun slaap door in de droomfase, bij ouderen is dat amper nog een zesde van hun nachtrust.”

2

Waarom dromen we eigenlijk?

“Die droomfase is onder andere essentieel voor het opslaan van nieuwe informatie en ervaringen. De hersenen vormen tijdens het dromen namelijk nieuwe verbindingen, die onder meer nodig zijn om ervaringen in herinneringen om te zetten. Nieuwe informatie wordt op die manier opgeslagen in het geheugen. Dromen blijkt dus bijzonder belangrijk voor het leerproces. En omdat kinderen nog zoveel te leren hebben, dromen kleinkinderen bijna dubbel zo lang als hun grootouders. Ook om emoties te verwerken hebben we die droomfase nodig. Ga je door een turbulente, emotionele periode, dan merk je wel eens dat je vaker droomt. Je kunt zelfs nachtmerries hebben waarin de emoties zo hoog oplopen dat je wakker schrikt. Wie aan veel te weinig droomslaap toekomt, kan vatbaarder worden voor depressie omdat negatieve gevoelens minder goed verwerkt worden. Het is trouwens heel normaal dat je ’s morgens niet meer weet wat je gedroomd hebt. We worden normaalgezien namelijk niet wakker uit onze droomslaap. Het belangrijkste is dat we gedroomd hebben, niet dat we onze dromen herinneren.”

3

Is een middagdutje een goed idee?

“Iedereen heeft na de middag een dipje, een moment waarop je je moe voelt en even wil rusten. Als je thuiswerkt of op pensioen bent, is de verleiding groot om even een dutje te doen. Maak je er een powernap van die niet langer

dan twintig minuten duurt, dan kan dat ook echt deugd doen. Langer raad ik niet aan, omdat je na ongeveer twintig minuten in een diepe slaapfase terechtkomt. Wie overdag al diep slaapt, heeft daar ’s nachts minder nood aan. Daardoor ga je ’s nachts dus minder goed slapen en voel je je ’s morgens niet uitgerust. Het kan niet de bedoeling zijn dat een dutje overdag de slaapkwaliteit ’s nachts verlaagt.”

4

Hoe onschuldig is snurken?

“Van alle kleuters snurkt vijftien procent af en toe. Bij lagereschoolkinderen neemt dit aantal af. Maar naar de middelbare leeftijd toe gaan we met z’n allen meer snurken. Zo snurkt zestig procent van de vijfenveertig- tot vijftigjarigen. We gaan niet alleen meer, maar ook luider snurken naarmate we ouder worden. Dat komt onder meer omdat de spieren in de keel verzwakken en omdat we met de jaren vaak een kilootje meer wegen. Snurken op zich is onschuldig, het is een trilling ter hoogte van de keelspieren. Maar slaapapneu, waarbij de luchtweg blokkeert en de ademhaling stokt, is dat absoluut niet. Het kan tot een tijdelijk zuurstoftekort of in uitzonderlijke gevallen zelfs tot een ademstilstand leiden. Wat is het verschil tussen ‘gewoon’ snurken en apneu? Wie snurkt, schrikt wel eens wakker door het lawaai van zijn of haar eigen gesnurk. Wie apneu heeft, schrikt ook wakker, maar hapt daarbij naar adem. Apneu gaat meestal ook gepaard met andere symptomen, zoals: vermoeidheids- en concentratieklachten overdag, nachtelijk zweten en/of nachtelijke plasdrang. Stap zeker naar de huisarts of een slaapcentrum als jij of je partner dit opmerkt.”

5

Ik lig vaak wakker omdat ik me zorgen maak, hoe kan ik het gepieker stoppen?

“De regel is: lig je na twintig minuten nog wakker in bed, sta dan terug op en probeer te ontspannen voor je terug tussen de lakens kruipt. Anders blijf je waarschijnlijk piekeren en wakker liggen. Voor de ene helpt het dan om een glas water te drinken, de andere leest nog in een boek, doet een yoga- of meditatieoefening. Ook even de tv aanzetten – niet voor een spannende film natuurlijk – helpt bij sommigen om de gedachten af te leiden. Of nog een tip: was een paar spullen af met de hand. Het warme water op je handen zorgt ervoor dat de poriën gaan openstaan, zodat je wat extra lichaamswarmte kwijtraakt, wat het makkelijker maakt om terug in te slapen. Heb je vaak last van piekergedachten? Leg dan misschien een blocnote op je nachtkastje. Zo kan je alles opschrijven wat je niet mag vergeten. Het kan ook helpen om ’s avonds voor het slapengaan in een soort van dagboek te noteren wat er in je hoofd omgaat.”

Helpt een glaasje alcohol voor het slapengaan?

“Alcohol heeft meteen na de inname een kalmerende werking, wat verklaart waarom veel mensen houden van een glaasje voor het slapengaan. Máár… enkele uren later heeft het juist een opwekkende werking, waardoor je minder goed doorslaapt. Alcohol kan misschien een goede inslaaphulp zijn, het is vooral een slechte doorslaaphulp. Daarom mijd je het best. Door alcohol te drinken verplaatst de droomfase van je slaap zich bovendien naar het einde van de nacht, en word je makkelijker wakker uit je dromen. Daardoor zeggen mensen die een glaasje te veel op hadden de volgende ochtend wel eens: ‘Wat heb ik veel gedroomd, zeg.’”

7

We weten dat een goede slaaphygiëne belangrijk is, maar ziet die er voor ons hetzelfde uit als voor onze kleinkinderen?

“De basisprincipes van een goede slaaphygiëne zijn inderdaad dezelfde. Ik geef er alvast enkele mee: niet meer dan twee koffies of cola’s per dag en voldoende beweging en blootstelling aan daglicht overdag. Ook goed voor jong en oud: op een vast tijdstip naar bed gaan, omkaderd door een voorspelbaar slaapritueel. Blijft je kleinkind logeren, baseer je dan op de slaaproutines bij de ouders en geef daar een eigen toets aan door bijvoorbeeld voor te lezen uit een speciaal boek of door een slaapliedje te zingen dat je nog kent van vroeger. Tot slot, wist je dat het bevorderlijk is voor de nachtrust om voor het slapengaan een bad te nemen op lichaamstemperatuur? Zowel voor kinderen als voor volwassenen.”

8

Vanaf welke leeftijd kan mijn kleinkind een nachtje alleen komen slapen?

“Daar bestaat niet echt een ideale leeftijd voor, dat kan je dus best in overleg met de ouders beslissen. Weet wel dat er, sinds je zelf kleine kinderen had, wel wat nieuwe, wetenschappelijke inzichten zijn over het slaapgedrag van kinderen. Zo adviseerde men in de jaren zeventig om kindjes op de buik te laten slapen omdat dat zou helpen tegen reflux. Doe dat alsjeblieft vandaag niet met je kleinkind: we weten nu dat het veel veiliger is om kindjes op de rug te laten slapen. Dat inzicht heeft al vele gevallen van wiegendood helpen voorkomen.”

Hoe reageer ik best als mijn kleinkind slaapwandelt?

“Het is een mythe dat je slaapwandelaars niet wakker mag maken, dat kan dus geen kwaad. Je kan je kleinkind best terug naar bed leiden, er op geruststellende wijze tegen praten en vertellen dat het nog nacht is en dat dan iedereen in z’n bedje moet liggen. Zelfs als je kleinkind slaapwandelt, begrijpt hij of zij weldegelijk wat je zegt. Let zeker op de veiligheid: sluit de ramen en zorg dat je kleinkind niet per ongeluk ten val kan komen tijdens die nachtelijke avonturen. Bij de meeste kinderen is slaapwandelen een fase die voorbijgaat, iets waar ze uitgroeien.”

Mijn kleinkind heeft regelmatig nachtmerries. Ik weet soms niet goed wat te doen…

“Troosten is dan het allerbelangrijkste. Oké, een nachtmerrie gebeurt niet echt, maar de heftige gevoelens waarmee je kleinkind wakker schrikt zijn wél heel echt. Vaak blijven die negatieve emoties nog een tijd nazinderen, soms kunnen ze zelfs in de loop van de dag nog de kop opsteken. Nachtmerries zijn trouwens niet iets waar alleen kinderen last van hebben. We behandelen in het slaapcentrum ook volwassenen die geplaagd worden door terugkerende, ernstige nachtmerries tijdens de droomfase van hun slaap.”

Weetjes tussen waken en dromen

Autogeluiden – Een auto die ’s nachts voorbijrijdt, zit rond de 35 decibel: dat is al luid genoeg om je slaap te verstoren. Wie aan een drukke weg woont went hieraan en wordt er niet meer wakker van, maar dat neemt niet weg dat je er een licht verhoogde bloeddruk van kan krijgen. Het geluid prikkelt je autonoom zenuwstelsel namelijk, ook al slaap je. Je bloeddruk stijgt bij elke toename van 5 decibel nachtlawaai: het type geluid – hanengekraai of een vrachtwagen die voorbijrijdt – speelt hierbij geen rol. Slaap je in een lawaaierige omgeving en heb je last van je bloeddruk, dan helpen oordopjes om die nachtelijke geluiden te dempen.

Bladgroen – Dat je geen planten in de slaapkamer mag zetten omdat ze ’s nachts te veel CO2 uitstoten, klopt niet. Die uitstoot is verwaarloosbaar en heeft geen negatief effect op het zuurstofniveau in de slaapkamer. Meer zelfs: de aanwezigheid van groen in een kamer werkt rustgevend, weten psychologen.

Cortisol– Wie veel stress heeft, slaapt slechter. Dat komt omdat ons lichaam in stresssituaties meer cortisol aanmaakt, het stresshormoon dat je alert maakt. Tijdens onze slaapcyclus stijgt het cortisolniveau in ons lichaam van nature langzaam tijdens het tweede deel van de nacht. Het zorgt ervoor dat we stilletjes aan alerter worden en onze ogen opendoen eens het ochtend is. Als door stress het cortisolniveau in het lichaam al verhoogd is, dan bereiken we eigenlijk te vroeg die drempel van alertheid waardoor we wakker worden terwijl het buiten nog donker is.

Donker – We krijgen zin om te slapen als het donker wordt omdat de afname van het licht de aanmaak van het slaaphormoon melatonine stimuleert in ons lichaam. Daarom is het een goed idee om in de living of de slaapkamer te kiezen voor sfeerverlichting en discrete lees- of nachtlampjes en niet voor felle spots of tl-lampen. Als je ’s nachts je bed uit moet, voor een toiletbezoek bijvoorbeeld, is het beter om geen fel licht aan te knippen. Zachte nachtlampjes of verlichting die je kan dimmen in (trap)hal, badkamer of toilet zijn een handig alternatief.

Nuit blanche – Heb je de indruk dat je geen oog hebt dichtgedaan? Uit slaapobservaties blijkt dat wie zo’n rotnacht achter de rug heeft gelukkig toch zestig tot zeventig procent van de nacht heeft kunnen slapen. Dat verklaart misschien ook waarom je bedpartner ’s morgens tegen jou zegt: ‘Hoezo, niet geslapen? Ik heb je horen snurken!’

Rust – Slapen is geen passieve bezigheid. Het is een fase van rust en ontspanning voor je geest en je lichaam, maar je blijft wel functioneren tijdens je slaap, zij het in een ander tempo. Je ademhaling wordt tot vijftien procent rustiger, je hartslag gaat tot tien procent trager en je bloeddruk wordt tot tien procent lager.

Schermpjes – Wat je waarschijnlijk al wist: het blauwe licht van smartphones of tablets is nefast voor ons melatonineniveau en dus onze slaap. Wat je nog niet wist: dat het eigenlijk vooral de emoties zijn die door je heen gaan tijdens het checken van al die mails en het scrollen door sociale media die je brein wakker houden. Naar een tv-scherm kijken heeft een minder negatief effect: je zit verder van het scherm en ondergaat passief het programma. Daarom val je makkelijker voor tv in slaap dan met je gsm in de hand.