HiZ 15

Hongarije inZaken.eu

Voorjaar 2009

Hongarije

Editie: 15 - € 6,95

Hongarije: een ander recept, nieuwe ingrediënten

Kansen voor agrobusiness maar niet op een presenteerblaadje Mézes tejföl, appelen en augurken Interview: Brusselaar in Boedapest Hongaarse fruitindustrie

Nieuw btw-pakket voor grensoverschrijdende dienstverlening binnen de EU Hungarian Business Network: Financiële crisis, tijd om te netwerken?

Bijdragen van onze correspondenten Uitgave ter bevordering van de internationale samenwerking met Hongarije

Malév en Hongarije in Zaken verbreden hun samenwerking Malév Amsterdam en Hongarije in Zaken slaan de handen ineen en bieden Business-Class reizigers op het traject Amsterdam-Boedapest een “Complimentary Copy” van Hongarije in Zaken aan.

PublisherPartners (uitgever van Hongarije in Zaken) biedt deze service aan om de internationale samenwerking met Hongarije te bevorderen. De zakelijke lezers aan boord van de Malév toestellen behoren tot de doelgroep en er ontstaat op deze manier voor alle betrokkenen een win-win situatie!

De juridische, fiscale, financiële en praktische vraagbaak voor vestiging en de aankoop van onroerend goed in Hongarije.

: ______________________________________________________

Contactpersoon : ___________________________________________ Dhr. / Mw. Adres

: ______________________________________________________

P.C. + Plaats

: ______________________________________________________

Tel.

: ______________________________________________________

E-mail

: ______________________________________________________

Lines

Naam

Guide

Gegevens aanvrager

t pleee m o C zien her itie ed

Wonen en kopen in H ongarije

- Gisela Bic skey -

“Wonen en kopen in Hongarije” (ISBN: 978-90-74646-30-7) kunt u middels onderstaand bestelformulier bestellen:

Wonen en kopen in Hongarije

Handboek: Wonen en kopen in Hongarije

voor de Juridische, fiscale vestiging en aankoo en praktische weg wiJ p van onr oerend goe zer d in hon

gisela Bic skey

Guide

gariJe

Lines

Automatische incasso vindt pas plaats als het boek aan u is toegestuurd Het boek kunt u ook via de Nederlandse/ Vlaamse boekhandel bestellen: www.guidelines.nl Kijk voor inhoudsopgave en/of het bestellen van het boek ook op onze internetsite: www.guidelines.nl

Het totaalbedrag van 25,-- (= 22,50 + 2,50 verzendkosten) kunt u als volgt voldoen:

❑

Per automatische incasso Ik machtig hierbij uitgeverij Guide Lines te Voerendaal om éénmalig 25,-(inclusief verzendkosten) van mijn Nederlandse bank/giro rekening af te schrijven.

Bank/Giro rek.

: __________________________________________

Op naam van

: __________________________________________

Handtekening

: __________________________________________

Gelieve dit bestelformulier (te kopiëren) en op te sturen, te faxen of te mailen aan: Uitgeverij Guide Lines : Postbus 23084 - 6367 ZH Voerendaal (NL) Tel. + 31 (0)45-5754218 Fax. + 31 (0)45-5754535 E-mail: guidelines@planet.nl Internet : www.woneninhetbuitenland.info

In deze uitgave Voorwoord

5

Kansen voor agrobusiness, maar niet op een presenteerblaadje

6-8

Mézes tejföl, appelen en augurken

9

6

Nieuws uit de media

10-11

Genieten van een kopje koffie en een heerlijk gebakje

12-13

GROOT in klein en fijn zijn

15

Interview: Brusselaar in Boedapest

16-17

Hongaarse fruitindustrie

18-19

Nieuw btw-pakket voor grensoverschrijdende dienstverlening binnen de EU

20-21

International Business and International Communication Program (IBIC)

22-23

Maak gebruik van studenten voor uw Hongaarse activiteiten! (AIESEC)

25

Hungarian Business Network

26-29

Hungary Business Club Brussels

30-31

Viering van de onafhankelijkheidsstrijd

32

De rijke Hongaarse keuken

34

16

30

Colofon Uitgeverij: inZaken.eu – PublisherPartners www.publisherpartners.com Hoofdredacteur: Peter Schouten hongarije@inzaken.eu Bladmanagement en realisatie: PublisherPartners Opmaak door: David Gotink Abonnementenbeheer: Abonnementenland Postbus 20 1910 AA Uitgeest Tel. 0900-226 52 63 (€0,10 per minuut) Fax 0251-31 04 05 www.bladenbox.nl voor abonneren www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen

Beëindigen abonnement: Opzeggingen (uitsluitend schriftelijk) dienen 13 weken voor afloop van de abonnementsperiode in bezit van Abonnementenland te zijn.

Prijswijzigingen voorbehouden.

Copyright: PublisherPartners – inZaken.eu April 2009. Niets uit deze opgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd of anderszins toegepast worden.

Correspondenten in deze uitgave: Michel Daenen Karin Gabor Ernst-Jan de Roest Elvira Loomans Anton Wetters Peter Olsthoorn Mária Ballendux - Bogyay Huub Nieman Ruud de Wilde

Disclaimer: Hongarije in Zaken besteedt de grootste zorg aan het samenstellen van het magazine, maar de auteurs (correspondenten) zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikelen en de adverteerders voor de inhoud van hun bijdragen. Hongarije in Zaken kan op geen enkele wijze verantwoordelijk gehouden worden voor de gevolgen die kunnen ontstaan door interpretatie van de beschikbaar gestelde informatie.

Bronnen: De uitgevers heeft zo adequaat mogelijk bronnen laten vermelden bij het betreffende materiaal en/of in onderstaand overzicht.

Wanneer hier onduidelijkheden over ontstaan, neemt u dan direct contact met ons op.

Overzicht: Hongaars verkeersbureau, EVD, ITDH, TourInform Hungary, Nederlandse Ambassade in Hongarije, Hungarian Embassy in Belgium, sxc.hu, Panoramio, I-stock. wikimedia.org en eigen materiaal.

Copyright© voorbehouden PublisherPartners – inZaken.eu Bezoek ons op: www.hongarijeinzaken.nl

4

e j i r a g Hon

x or €.

vo inZaken.eu

Hongarije

g bij * u ontvangt € 3,71 kortin rder abonneert maakt u ve h zic u er ne an W . so incas ie. ing van een advertent ts aa pl is at gr n ee op direct kans

Ondernemen in Hongarije: transparantie in de overheidssector

n ije Hongar

2008 Zomer 6,95 12 - €

.eu

inZaken

Editie:

sreis: handel tie- en ekken Oriënta ije ontd Hongar

excl. BTW

he betaling via automatisc

Editie: 11 - € 5,95

e ije in Zak Hongar

24,95

*

S L A F O F L E Z U R O VO ER D N A N E E R O O V U A CADE

Hongarije in Zaken Voorjaar 2008

in Zaken

Hongarije inZaken.eu

van Fiscale aspecten Winter 2009 Editie: 14 - € 6,95 emigratie naar Hongarije

Hongarije

? helende factor als handelen klein Hongarije: groots denken,Water Impressie OEC-themadag Interviews met: en OEC Meditours Hungary, Dutch Cheesehouse, Flextecs udbaar lag ho arije e aans Onze correspondenten verend ar Hong Conser emigratie na r 2009 bij ken.eu 6,95 Voorjaa 15 - € Editie: ije inZa met Hongarije samenwerking Hongar Uitgave ter bevordering van de internationale rs over Pe se rland n De Nede ste n het Oo va en iënten kans ziet de e ingred Szikszó , nieuw

ije

Hongar

ije

Hongar

28-3-2008 9:40:22

hiz_11_def.indd 1

r recept n ande rije: ee Honga pa s met: ó, Gerap Interview ster van Sziksz ee Burgem n nte de rrespon Onze co Uitgave

ord

ter bev

de ering van

Hungarian Logistics Days Nederlandse logistiek in Hongarije Interview met Nijhof-Wassink Transport rije t Honga

me erking samenw tionale

Nostalgie naar een Hongaarse tram

interna

igheden Ondernemen onder de huidige marktomstand Hungarian Business Network: professionalisering in 2009

ss robusine voor ag aadje Kansen presenteerbl n Bijdragen van onze correspondenten ar niet op ee n ma augurke enHongarije met len samenwerking Uitgave ter bevordering van de internationale föl, appe tej Mézes est Boedap laar in : Brusse iew ie Interv itindustr rse fru Hongaa

EU nen de ning bin nstverle ende die erschrijd grensov or vo kket btw-pa Nieuw ? twork: ess Ne te netwerken an Busin om Hungari le crisis, tijd ije Hongar Financië denten ing met enwerk rrespon co ale sam onze rnation n van de inte g van Bijdrage Uitgave

orderin ter bev

65263 Tel. 0900-(€20,2 10 per minuut)

d Abonnementenlan Postbus 20 1910 AA Uitgeest

l n . x o b n e d la www.b

Voorwoord Allereerst een hartelijk welkom voor hen die zich momenteel ergens in het luchtruim begeven tussen Amsterdam en Boedapest. Sinds kort is Hongarije in Zaken namelijk ook beschikbaar voor de Business-Class reizigers van Malév! Wat doen wij? Hongarije in Zaken is een kwartaaltijdschrift dat zich richt op zakendoen in en met Hongarije. Ons team van correspondenten probeert elke drie maanden op een originele en informatieve wijze geïnteresseerde bedrijven en particulieren te voorzien van relevant nieuws en dito achtergronden.

Tientallen miljarden worden jaarlijks door Nederlanders besteed aan eten en drinken1. Een branche die sterk aan trends onderhevig is. Denk aan gemaksvoeding (kant-en-klaar, ingeblikt, voorgekookt etc.), maar ook aan functionele voeding (o.a. light, Omega-3, vitamines) en biologische voeding. Kortom, een grote business die constant in beweging is.

In deze editie van Hongarije in Zaken ligt de nadruk dan ook op de levensmiddelenbranche, in de breedste zin van het woord eigenlijk. Hoe u goulash moet maken en dat Tokaj goede wijn is, kijk, ach dat weet u nu wel. Getracht is juist om wat andere aspecten onder uw aandacht te brengen. Daarom vindt u in deze editie onder meer informatie over de Hongaarse fruitindustrie, een noodlefabriek, agrobusiness en koffie met gebak.

En over een suikerspin2: Ars poetica A vattacukros ember, az csinál ilyet: a hurkapálcáját a teljesen üres, kissév ütödőtt, forgó üstbe tartja, és vár. Remél. Összeszorul mindene, hogy sikerüljön az, ami szokott.

A pálca végén egyszercsak megtapad egy szál a semmiből, tágrameredt szemmel nézik a gyerekek, aztán még egy, el lehet kezdeni forgatni finoman, jön már a többi szál, helyet keres, hogy hol tapadhatna a meglevőkhöz – kicsit lazít a vattacukros ember, dúdol egy keveset, lábat vált, fölnéz, egyre nagyobb a gombolyag, ő dönti el most már, hogy mit akar, hogy hosszúkásat, vagy lapos-széleset; a gyerekek arcán elömlik a vigyor, megszületett a semmiből az édes, fagyott levegő.

Nem mindig van ez így: néha csak áll, koncentrálva, a vattacukros ember, nyújtja a hurkapálcát az edénybe, tuszkolja is kicsit, remegteti, de semmi. Zörögve szalad az üst, a horpadásain meg-megcsillan a fény. A gyerekek egymásra néznek, ő meg cask rágja a bajuszát.

Ars poetica De suikerspinverkoper, die doet zoiets: hij houdt zijn stokje in de lege, enigszins gebutste, ronddraaiende ketel; hij wacht en hoopt. Hij krimpt ineen van spanning of alles wel zal lukken zoals altijd.

Aan het eind van het stokje blijft ineens een draadje hangen uit het niets, – de kinderen kijken met wijd opengesperde ogen toe – daarna nog een, hij kan het zachtjes beginnen rond te draaien, nu komen de andere draadjes een plaatsje zoeken om zich te hechten aan het reeds bestaande – de suikerspinverkoper ontspant zich dan een beetje, hij neuriet wat, hij wisselt van been, kijkt op, het kluwen wordt steeds groter, hij bepaalt nu zelf wat hij wil, of het een langwerpige wordt of een korte, platte; een brede grijns stroomt uit over de kindergezichten: uit het niets is geboren de bevroren zoete lucht.

Het gaat niet altijd zo: soms blijft hij maar staan in diepe concentratie, de suikerspinverkoper, dan steekt hij zijn houten stokje in de bak, hij duwt wat, beweegt het heen en weer, zonder dat iets gebeurt. Rammelend draait de ketel, en op de deuken glinstert bij elke draai het licht. De kinderen kijken elkaar dan aan, en hij staat alleen maar op zijn snor te kauwen.

Prachtig toch?

Ten slotte wil ik graag alle correspondenten bedanken die aan deze editie wederom hun steentje hebben bijdragen. Mocht u nog suggesties of ideeën hebben voor te behandelen onderwerpen, dan houd ik mij uiteraard van harte aanbevolen.

Met vriendelijke groet,

Peter Schouten

Hoofdredacteur hongarije@inzaken.eu

1 2

Landenvergelijk Food 2009, EVD, januari 2009, Den Haag, via www.evd.nlk/foodtrends Ádám Nádasdy, De suikerspinverkoper, Gedichten vertaald door Mari Alföldy en Rogi Wieg, p.38-39. Uitgeverij Wagner & Van Santen te Sliedrecht

Hongarije in Zaken | 2009 ed.15

Onderstaande artikel is eerder verschenen in Berichten Buitenland, nummer 11, november 2008 (p.3-5).

Wij bedanken het ministerie van LNV voor onderstaand artikel.

Ministerie van LNV

Kansen voor agrobusiness, maar niet op een presenteerblaadje Hongarije: een wereld te winnen Sinds de toetreding tot de EU in 2004 is Hongarije nog volop in beweging om zich aan te passen aan de nieuwe situatie. De landbouw heeft van oudsher een sterke positie, maar na de omwenteling in 1989 zijn de kussens krachtig opgeschud. Vooral de veehouderij liet een sterke terugval zien, terwijl de akkerbouw weer een langzame maar gestage groei vertoont. Verschillende Nederlandse ondernemers lieten zien dat er ook voor hen kansen zijn, maar aan het succes gaat een forse inspanning vooraf.

De ontwikkeling van Hongarije sinds de toetreding tot de EU is niet los te zien van de vroegere situatie: het communisme, de omwenteling van 1989 en de overgang naar een markteconomie. Na de omwenteling is de bestaande sociaal-economische structuur op het platteland ingrijpend veranderd: de landbouwproductie vond in de communistische tijd plaats op grootschalige staatsbedrijven en coöperaties, met daaromheen als satellieten de vele kleine bedrijfjes van de werknemers.

Deze kleine bedrijfjes kregen hun grondstoffen en zaaigoed van het grootlandbouwbedrijf en leverden hun product daar aan terug. De productie van deze kleine bedrijfjes betrof evenwel een aanzienlijke bijdrage aan de totale productie en ondanks de tekortkomingen van dit systeem waren er wel degelijk technische ontwikkelingen. Zo was de Hongaarse varkenshouderij in de jaren 80 zeer modern, ook in vergelijking met Nederland.

Met de introductie van een markteconomie zijn de afzetkanalen via de overheid weggevallen.

Bedrijven moeten zich zien te ontwikkelen zonder veel kennis en ervaring op het gebied van marketing en met zeer beperkte financieringsmogelijkheden. En de recente verhoging van de basisrente van de Hongaarse centrale bank naar 11,5% maakt het er voor hen niet gemakkelijker op. Dan is er voor de landbouw nog het

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

probleem dat alleen privé -personen landbouwgrond in eigendom kunnen verwerven en dan nog met een maximum van 300 hectare per persoon. Buitenlanders zijn daarvan uitgesloten en kunnen geen grond verwerven, een situatie waaraan pas waarschijnlijk in 2013 een einde zal komen. Dit betekent dat grond moet worden gepacht van de overheid (voormalige staatsbedrijven) of van soms honderden kleine eigenaren met elk maar enkele hectares (voormalige coöperaties). Het grondeigendom op naam van bedrijven is momenteel een politiek discussiepunt. Dat buitenlandse investeerders geen landbouwgrond kunnen kopen, remt de introductie van nieuwe technologie en marketingmethoden.

Gunstige aspecten van de Hongaarse

Foto: www.sxc.hu

situatie zijn de open economische structuur, de ligging ten opzichte van de overige Oost-Europese afzetmarkten en het grote areaal landbouwgrond. Hongarije is in politiek opzicht een stabiel land en de zakelijke markt staat doorgaans positief tegenover buitenlandse investeerders; samenwerking met buitenlandse partners wordt gezien als de manier om exportmarkten te creëren, nieuwe technologieën te introduceren en bedrijfskapitaal te verwerven.

Retail opvallende uitschieter Een positieve uitschieter in deze toch wat zwaarmoedige algemene teneur is de retail. Met de komst van een waaier van internationale ketens heeft deze zich heel snel ontwikkeld. Tesco, Auchan, Spar,

?

Zakelijk Penny, Lidl, Metro, Cora/Delhaize en ALdi hebben zich in Hongarije gevestigd. Maar ook de lokale ketens ontwikkelen zich snel, zoals CBA, Coop en Real. Ondanks de komst van deze super- en hypermarkten is er evenwel nog steeds plaats voor kleine buurtwinkels: de automobiliteit van de bevolking is beperkt en de winkel om de hoek is dan de aangewezen locatie voor de dagelijkse boodschappen. Daar komt bij dat de overheid het voeren van lokale producten stimuleert, mits voldaan wordt aan eigentijdse leveringsvoorwaarden en dat is voor lokale leveranciers niet steeds eenvoudig. Er is dan ook een grote behoefte aan verbetering van de bedrijfsstructuur van toeleveranciers en detailhandels, met aandacht voor hoeveelheid, kwaliteit, tijdige levering, et cetera. De zwakke positie van de verwerkende industrie betekent bovendien dat de afzet voor de landbouwbedrijven risicovol is en tijdige betalingen niet steeds vanzelfsprekend zijn. Toch zijn er wel degelijk kansen voor goede ondernemers in de landbouw. Dit wordt aangetoond door enkele Hongaarse investeerders en buitenlanders die zich hier hebben gevestigd.

EU grootste afnemer Dat Hongarije kansen biedt voor de agrosector is te danken aan de goede landbouwkundige potentie van de grond, het gunstige klimaat en de centrale ligging in een zich snel ontwikkelend deel van Europa, met bovendien aanzienlijke Hongaarse minderheden in de buurlanden.

De Hongaarse markt zelf is klein, maar kwaliteit wordt gewaardeerd.

Voor de omwenteling in 1989 ging het grootste deel van de agrarische export naar de Sovjet Unie, waar ook een markt was voor de mindere kwaliteiten. Die afzet is begin jaren 90 sterk teruggevallen toen Rusland kampte met betalingsproblemen en Hongarije de leveringen staakte.

De exportpositie van destijds heeft Hongarije maar zeer ten dele kunnen terugveroveren en inmiddels is de Russische markt totaal veranderd.

De export richt zich nu sterk op de Europese Unie, die met 70% van de agrarische export het belangrijkste afzetgebied is in dit segment. De agrarische handelsbalans met de EU vertoont sinds de toetreding evenwel van jaar tot jaar een dalend overschot, met name door de groeiende import. Een ander belangrijk voordeel is dat de productiekosten in zowel akkerbouw, veehouderij als tuinbouw relatief laag zijn. Voor de akkerbouw is de ontwikkeling van de veehouderij belangrijk, als afnemer van grondstoffen voor diervoeders. Door de hoge transportkosten bij export is de graanmarkt vooral lokaal.

Gezien het productieoverschot in Hongarije en de hoge transportkosten ligt de graanprijs in Hongarije doorgaans enkele tientallen euro’s lager dan in Rotterdam.

Akkerbouw bescheiden groeier De akkerbouwsector is veruit de belangrijkste sector van de Hongaarse landbouw en laat sinds 2004 weer een bescheiden groei zien. Dit als gevolg van het EU-landbouwbeleid: de directe betalingen per hectare en de graaninterventie, die nu overigens afgebouwd wordt. Verder speelt nu, voor zolang het duurt, de vraag naar bio-energie. De belangrijkste producten zijn granen (tarwe en maïs). Het areaal granen is van jaar tot jaar stabiel en bedraagt circa 2,8 miljoen hectare, bijna 60% van het totale akkerbouwareaal.

Daarna volgen oliehoudende zaden (zonnebloem, koolzaad) met circa 600.000 - 700.000 hectare. Om te voldoen aan de vraag naar grondstoffen voor bio-energie groeide het areaal koolzaad de afgelopen jaren van 70.000 naar 250.000 hectare. Het suikerbietenareaal is in de laatste jaren enigszins ingekrompen, onder meer door herstructurering in de suikerindustrie ten gevolge van het EU-beleid en de daarmee samenhangende sluiting van een reeks suikerfabrieken. De aardappelproductie is met 0,5% van de akkerbouwareaal van gering

Foto: www.sxc.hu

belang voor de akkerbouwsector en aardappelverwerking vindt nauwelijks plaats.

Grootschalige veehouderij Afschaffing van nationale subsidies, hoge voederprijzen en gebrek aan financieringsmogelijkheden om de sector te moderniseren, maken het voor kleine veebedrijven bijzonder lastig om het hoofd boven water te houden, maar degenen die kans zien de afzet goed te organiseren en de kosten te beheersen, zijn in staat om goede rendementen te behalen.

Zo vestigde zich in 1992 met succes het van oorsprong Nederlandse bedrijf Hunland Trade.

Hunland heeft als hoofdactiviteit de import en export van vlees en vee – waaronder rundvee, varkens en lammeren – en veetransport. Het bedrijf ontwikkelde zich voorspoedig en heeft nu vestigingen in Roemenië, Slowakije, Servië, Griekenland en Nederland en heeft bovendien een melkveebedrijf met circa 1.000 melkkoeien en een vleesveebedrijf met 12.000 tot 14.000 stieren en kalveren. “De Hongaarse melkveehouderij bestaat vooral uit grote bedrijven, van gemiddeld 400 stuks melkvee per bedrijf, maar met veelal verouderde en inferieure technologie en bedrijfsuitrusting”, zo schetst Suzanne Janssen, algemeen directeur van Hunland: “Wat we signaleren is dat de bedrijven voortdurend groter worden en dat kleine bedrijven, met minder dan

Hongarije in Zaken | 2009 ed.15

100 dieren, afvallen. Bij de grotere bedrijven daarentegen wordt er volop gebouwd en gemoderniseerd mede dankzij EU-subsidies. Dit levert absoluut mogelijkheden op voor het Nederlandse agrobedrijfsleven. Te denken valt dan aan stalinrichting, technologie en kennis. Vooral in de varkenshouderij is een achterstand in te halen”.

Ook voor Nederlandse boeren ziet Janssen kansen in Hongarije, maar met een kanttekening: “Boeren die hier iets willen beginnen doen er wel verstandig aan om zelf aanwezig te zijn bij de bedrijfsvoering en zich hier te vestigen en niet, zoals soms gebeurt, het bedrijf te leiden op afstand, vanuit Nederland.”

Met dank aan de volgende personen voor het samenstellen van het oorspronkelijke artikel: Jaap Holwerda, László Iványi en Jelle Landstra (LNV-afdeling Boedapest)

Kenschets per sector Varkenshouderij: Sanering van kleinschalige bedrijfjes, die voorheen nog ruim 60% van de varkensstapel vertegenwoordigde. Moderne varkenshouderij biedt perspectief, mits het management goed is en er goede waarborgen zijn voor de afzet. Er zijn grote investeringsprojecten gaande onder andere van de Hongaarse vleesindustrie zelf die de aanvoerketen in eigen hand wil hebben.

Pluimveehouderij: Driekwart van de dieren wordt gehouden op kleine bedrijven.

Krimpende sector, als gevolg van stijgende inputkosten en dalende opbrengstprijzen.

Rundveehouderij: Dalende melkveestapel sinds 1989, tot circa 300.000 stuks nu.

Gemiddelde melkproductie van 6130 kilogram per koe per jaar. De sector wordt gedomineerd door grootschalige bedrijven. Het door de EU toegekende melkquota van iets minder dan 2 miljard kilogram wordt voor 75% volgemolken. Export van melk naar buurlanden is weer in opmars. Afzet vooral naar Italië maar ook richting Kroatië en Roemenië.

Akkerbouw: Ontwikkelt zich gunstig sinds toetreding tot de EU. Aardappelteelt is beperkt (28.000 hectare in 2007). Zelfvoorzienend betreffende aardappelen, tarwe, maïs en zonnebloemolie.

Fruitteelt: Totaal circa 100.000 hectare, waarvan 40.000 hectare appels, 20.000 hectare peren, kersen, morellen, pruimen e n watermeloenen. Zelfvoorzienend voor deze producten.

Sierteelt: Bescheiden sector met een areaal van 2800 hectare. Teelt van zomerbloemen in de volle grond, daarbuiten productie onder 400 hectare glas en foliekassen. Biedt perspectief? Volop kansen?

Tuinbouw: Profiteert van gunstige klimatologische eigenschappen, waaronder de hoge lichtintensiteit (Zuid-Hongarije) en regionale beschikbaarheid van goedkope thermale energie. Groeiende regionale markt voor voedingstuinbouw en sierteelt. Impulsen zijn nodig op het gebied van technologie, marketing en financieringsmogelijkheden. Verwerking en vermarkting staan op achterstand. Biologische tuinbouw is in opkomst dankzij toenemende afzetmogelijkheden in Oostenrijk en Duitsland. Bedekte teelt onder glas en onder tunnels (paprika 45%, komkommer 20%, tomaten 25%) is bescheiden.

Bent u op zoek naar hardwerkende, gemotiveerde productie- en of vakkrachten?

Bent u op zoek naar hardwerkende, Engels of Duits sprekende productie- en of vakkrachten?

Euromunka is het Hongaarse werving- en selectiebureau dat zich voornamelijk richt op de Nederlandse arbeidsmarkt. Met 2 kantoren en meer dan 3.000 plaatsbare gemotiveerde productie- en vakkrachten in o.a. de bouw, logistiek, techniek, metaal, industrie, tuinbouw en transport kan Euromunka op een snelle en grondige manier selecteren.

Wilt u weten wat Euromunka voor u kan betekenen?

Neem dan vrijblijvend contact op of kijk op onze website voor meer informatie.

www.euromunka.nl Contactpersoon dhr. Hille Horeman - hille@euromunka.eu Bouw | Metaal | Techniek | Logistiek en Transport | Agrarische sector | Productie | Horeca | Levensmiddelen | (IT)

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

Peter Olsthoorn Columnist

Mézes tejföl, appelen en augurken Hongarije en voedsel; het water loopt me al in de mond. Sütemény, en dan niet één gebakje, nee een hele schaal vol met walnotengebak.

Of kersen-walnoten, of enkel kersen.

Bij voorkeur zelf geplukt en naar de keuken gebracht. Maar ik krijg ook visioenen van arme mensen met zakken augurken in de hitte langs de snelweg.

Mijn schoonmoeder te Fényeslitke, tegen de grens met de Sovjet-Unie, nu Oekraïne, was behalve intelligent en behulpzaam voor iedereen, ook dik en gezellig, een schat van een mens. Ik zie haar nog roodhoofdig uit de veel te kleine keuken komen, althans vóór ‘we’ verhuisden naar het prachtige landhuis. Een stokoude oven was het volgens mij, maar stuk kon het ding niet. Wel bakken, heel veel en heel erg lekker. Wat kon ze kokkerellen, mijn schoonmoeder!

Met liefde, mag ik wel zeggen. Haar prachtige bruine ogen en gloeiende rode wangen boven een plaat net uit de oven genomen gebak. Zo wil men haar herinneren.

En zo typisch Hongaars: er kwam geen einde aan, hoe veel je ook at.

Dat afgemeten koekje hier, of zelfs een grote moorkop, het blijft één gebakje. Misschien was er een ritueel en heb ik dat vast genegeerd. Net zoals ik het drankritueel wel eens vergat: de gasten nemen pas het glas ter hand als de gastheer dat doet. Zat mijn schoonfamilie hints te sturen naar die botte Hollander die soms in het vuur van weer zo’n heerlijke politieke discussie zijn glas een kwartier lang vergat te heffen.

Maar dat kon je ook inhalen, en dan maar blijven bijschenken. Hongaarse wijn dus, in overvloed, en je hoefde er geen dagje Tokaj voor te doen.

Vlees en gebak ogenschijnlijk zonder tekort – dat ze moesten sparen voor mijn eetlust zag ik aanvankelijk niet - maar drank in werkelijk alle hoeken en gaten van woningen, schuren en tuinen; goedkoop en vaak van een uitstekende kwaliteit.

En ook al heel veel, onafzienbaar veel, was de voedselproductie waar ik vele jaren aan meegeholpen heb, in mijn geheugen dan: de oogst van appelen. We begonnen doorgaans na de nationale feestdag van 20 augustus, met de ‘Golden’, later in de herfst de tweede pluk van de rode appels, Jonathan enzovoorts.

Ladders mee en hopen dat de vrouwen gezellig mee de boom in gingen. Later ook onze baby’s die zo heerlijk konden slapen in de boomgaard onder de bomen tot ze er rode koontjes van kregen.

Een onuitwisbaar mooi beeld, met het heerlijke geluid van vogels en wegstervende stemmen in aanpalende boomgaarden. En altijd weer humor, hoe moe we ook waren.

Allemaal romantiek, in een zonnige, onbetrouwbare herinnering. Mijn schoonvader – die liever literatuur las dan in de tuin te moeten werken - had maar af te wachten wat de Russen van plan waren voor de appelen te betalen. Daar was geen peil op te trekken. Het was onderdeel van een groter spel van planningen en ruilhandel. De kleine zelfstandige – in Hongarije was eigen bezit geen enkel probleem - leerde pas na 1989 kennismaken met de tucht van de vrije markt, en dat was geen verbetering. Want ineens namen de Russen de appelen niet meer af.

Slechte jaren waren dat.

Een pretje was de voedselproductie en -handel volgens mij niet echt met zo’n onbetrouwbare markt, ofschoon in de goede jaren er soms veel geld te verdienen was. In onze omgeving herinner ik me vooral de ellende van de augurken. Die waren na verloop van tijd nauwelijks nog iets waard. Stonden de mensen met de zakken augurken langs de snelweg in de hoop een paar kilo te verkopen voor een enkele dubbeltjes. Het was zo mogelijk nog troostelozer dan de meisjes die zich langs de weg aanboden aan vrachtwagenchauffeurs en zakenmensen te ver van huis om hun fatsoen in acht te nemen.

De vreemdste herinnering is misschien wel die met ‘mézes tejföl’.

Zure room met honing. Tot het moment dat ik Fényeslitke onveilig kwam maken – over het volgen door de geheime dienst hebben we het een volgende keer – was tejföl of zure room iets voor het aanmaken van gerechten zoals over de heerlijke gevulde kool . Dat was het nationale gerecht, dat ik later overigens ook door Roemenen in Boekarest als ‘nationaal gerecht’ kreeg opgediend, en in Polen. Maar ik at de bekertjes tejföl leeg als koekjes, met scheppen honing erdoor. Daar ik hardliep, ook al zo’n rare bijzonderheid toen, verzon ik dat de lekkernij goed was voor het sporten. Wisten zij veel!

Alhoewel, het werd wel opgepikt.

Want plotseling stond het in een interview met een sportman in de regionale krant Kelet Magyarország, gepubliceerd in de stad Nyiregyhaza: de sportman in kwestie had een ‘geheim’: mézes tejföl, daar zwom hij zo hard van.

Ik heb nog even overwogen om tejföl te gaan exporteren, want ‘zure room’ - zoals ik nu vrijwel dagelijks in de keuken gebruik - kende Nederland volgens mij nog niet. Laat staan bekertjes zure room met honing.

Maar het was één van de vele luchtkastelen die ik, slechts geschikt voor journalistiek, voor de Hongaren in de omgeving bouwde.

Tekst: Peter Olsthoorn

Foto: www.sxc.hu

Hongarije in Zaken | 2009 ed.15

NIEUWS uit de media

Hongarije: EU-subsidies voor afval- en waterzuiveringsprojecten Datum: 19.03.2009 Voor investeringen in projecten op het gebied van afval en water in Hongarije zijn EUsubsidies beschikbaar, schrijft Germany Trade and Invest. De Hongaarse overheid is eind februari 2009 gestart met het aanbesteden van de tweede ronde infrastructuurprojecten in de milieusector voor 2009 en 2010. Het gaat vooral om projecten voor afvalwateren drinkwaterzuivering, afvalverwerking en overstromingsbeheer. De EU neemt 70 tot 90 procent van de financiering voor zijn rekening.

Er zijn nationaal tachtig afvalwaterzuiveringprojecten voorzien. Tot de belangrijkste projecten rekent de Hongaarse overheid de uitbreiding van afwateringskanalen en waterzuiveringsinstallaties in Békéscsaba, Makó, Nyiregyháza en Székesfehérvár en omgeving.

Voor de ontwikkeling van drinkwaterzuivering zijn vijftig projecten gepland. Daarnaast staan er in de actieplannen van de overheid projecten voor huisvuilinzameling die zich vooral concentreren in de regio Centraal-Hongarije. In totaal is er tevens een tientalprojecten uitgeschreven voor waterzuiveringsinstallaties in combinatie met biogasinstallaties.

Meer informatie: National Development Office Hungary (NFU) Pozsonyi út 56, 1113 Budapest, Hongarije Telefoon: +36 1 237 4400 Fax: +36 1 441 7664 E-mail: nfu@meh.hu Website: www.nfu.gov.hu > Development Programs > New Hungary Development Plan Hier kunt u de vijftien operationele programma’s downloaden. In de bijlage van elk programma vindt u contactgegevens van samenwerkingspartners.

Bron: GTAI Länder und Märkte via website van EVD. (onder nummer: 236951)

Hungarian meat, poultry firms slash hundreds of staff March 24, 2009 Békéscsaba-based poultry processing company Merian Orosháza Zrt will cut 180-210 staff, Napi Gazdaság reports. The company was previously a member of the Carnex group and it has been under liquidation for some time as it is struggling to pay its labor and energy bills, while facing falling demand. Merian has debts to the tune of Ft 6.4 billion. Meanwhile, Zala County regional newspaper Zala Hírlap reports that meat maker Hunnia Kft will hive off its entire workforce because it can’t pay the salary of its 149 staff. Production at the plant was shut down on February 23. Chief executive Gábor Radó said he was hopeful the plant would be revived at some point in future as the company is in talks with a strategic investor.

Bron: (www.realdeal.hu 24/03/09)

Globus canning meat production Saturday, 21 March 2009 The local goulash-in-a-can specialist Globus announced last week that it would no longer be producing tinned meat products, instead focusing on frozen and canned vegetables. The firm cited falling demand and losses due to exchange rate fluctuations for the demise of its meat lines, which accounted for 20% of turnover. Some 200 jobs were lost.

Bron: www.budapesttimes.hu 21/03/09

Maisprijs in Hongarije onder het interventieniveau.

Bijna 1 miljoen ton graan voor opkoop EU (oorspronkelijke titel) 13 maart 2009 In de EU is tot en met vorige week 913.068 ton graan aangeboden voor interventie. Daarvan is 143.104 ton overgenomen door Brussel. Dat is 15,7 procent. De Commissie moet alle graan overnemen dat voor interventie wordt aangeboden, zegt een woordvoerder van het Productschap Akkerbouw.

“Het graan moet wel voldoen aan de eisen die gelden voor interventiegraan. Er zit enige tijd tussen het aanbieden van het graan en het bemonsteren en analyseren. Daarom is er nu veel meer graan aangeboden dan overgenomen. Een andere reden kan zijn dat nationale overheden die de euro niet hebben, soms treuzelen met de overname om te profiteren van valutadalingen.”

Als een teler dicht bij een opslagsilo woont voor interventiegraan en zijn afnemer woont een paar honderd kilometer verderop, dan zal zo’n teler eerder graan voor interventie aanbieden. Soortgelijke ontwikkeling speelt zich in Hongarije af waar de maisprijs nu onder het interventieniveau ligt.

Bron: Agrarisch Dagblad Auteur: Jan Engwerda

10

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

NIEUWS uit de media

Spreekdagen Polen, Tsjechië, Hongarije, Slowakije, Slovenië, Letland, Litouwen, Oostenrijk, 22 t/m 24 juni 2009 Datum: 18.12.2008 Verken uw kansen. Ga eens in gesprek met de handels- en landbouwattachés van Nederlandse ambassades en de EVD. Zij hebben antwoorden op bijvoorbeeld de volgende vragen: Is er in dit land een afzetmarkt voor mijn product?

Met welke regelgeving heb ik te maken?

Heeft u namen en adressen van potentiële afnemers?

Hoe is de samenwerking met de lokale overheden?

U kunt een afspraak maken met handelsattachés van Polen, Tsjechië, Hongarije, Slowakije en Slovenië. De landbouwattachés kunnen u informeren over Polen, Letland, Litouwen, Hongarije, Slovenië en Oostenrijk.

Plaats: 22 juni 2009 EVD Den Haag

23 juni 2009 KvK te Venlo

24 juni 2009 KvK te

Rotterdam Organiserende instantie(s): Kamers van Koophandel,

Ministerie van LNV en EVD Inlichtingen bij: EVD

Wilma Couperus

Telefoon: (070) 778 81 57

Email: Couperus@evd.nl Meer informatie: www.edv.nl/seminars en

spreekdagen Deelname: Direct online aanmelden Bron: www.evd.nl Government to cut top-up of payment to farmers as part of savings Budget support for Hungary’s farm sector will drop compared to original plans this year as part of savings decided at a cabinet meeting on February 19. The Hungarian government will reduce the top-up it gives this year to the EU are-based support to farmers by HUF 33bn to HUF 45bn. Farmers will still get more than last year because of the increased EU funds arriving under the scheme. HUF 4bn would be frozen in the ministry’s budget as part of an announced HUF 60bn freeze of ministries’ operating costs.

Third of Hungarian restaurants may go bankrupt Budapest, March 19 (MTI) - Hungary’s catering industry may be shrink by up to a third as a consequence of the economic and financial crisis, Magyar Nemzet daily said on Thursday.

According to the paper’s estimates, over 35,000 people could lose their jobs if 16,000 restaurants, which are currently facing serious financial difficulties out of Hungary’s total 56,000, eventually file for bankruptcy.

The paper referred to a survey by the national catering guild MVI, which called for government measures to reverse the trend.

The survey pointed to Hungary’s high rate of taxes and contributions levied on businesses and noted that a company operating a restaurant had to pay 29 different kinds of taxes. MVI believes that current regulations make it impossible for catering firms to make any profit if they observe all relevant regulations, MVI head Tamas Haber told the paper.

Bron: www.budapesttimes.hu 19/03/09

Hungarian Cuisine Rediscovered April 3th 2009 One does not realize how sophisticated Hungarian food can be, and despite what you would think, it is not all about paprika or goulash.

Hungary was referred to as “the cultural heaven” and the “Paris of Europe,” and Budapest was once a lively place for the arts and food.

It was full of coffee houses and restaurants. Unfortunately, most were destroyed during the two wars and from communism, but that culture is slowly being revived.

Hungarian cuisine is characterized as good because of the use of everyday ingredients that are prepared in a simple way producing rich and deep flavors for every dish. Chicken paprika (Paprikás csirke), is a 19th century prize-winning dish, because the famous French chef, Georges Auguste Escoffier (1846–1935), put Poulet au Paprika on the menu at splendid Grand Hotel in Monte Carlo.

Tradition Hungarian dishes were demonstrated by chef Attila Biscar during his recent visit to New York City at the International Culinary Institute. During his demonstration, the chef emphasized the importance of using fresh ingredients and, particularly, fresh/young paprika to enhance the flavors of the ingredients.

Chef Biscar also said that he was trying to change the dining culture of Hungary where people ate mostly two-meal courses instead of three. The meals were simple and easy to make, yet very tasty.

Bron: Epoch Times Auteur: Nadia Ghattas

Bron: Hungary Economic News Letter February 2009, Elzo Molenberg, Nederlandse Ambassade te Boedapest

Hongarije in Zaken | 2009 ed.15

11

Mária Ballendux-Bogyay Correspondente

Genieten van een kopje koffie en een heerlijk gebakje Net als Wenen was Boedapest rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20ste eeuw een stad van koffiehuizen. De groei van het aantal koffiehuizen was vervlochten met de bloei van het culturele leven. De intellectuelen van Boedapest beschouwden het koffiehuis als hun thuis en veel schrijvers brachten een groot deel van hun tijd door in de cafés. Maar niet alleen zij.

De opkomende burgerklasse maakte de koffiehuizen tot een centrum van het maatschappelijke leven. Het werd een ontmoetingsplaats voor iedereen. Zelfs de Hongaarse revolutie begon in 1848 in een koffiehuis!

De luxueuze ingerichte koffiehuizen waren de hele dag open en de bezoeker kon urenlang ongestoord achter één kopje koffie zitten, in de kranten bladeren, kaart spelen of schaken. In veel koffiehuizen kon men ook warm eten en naar muziek luisteren. Ze hadden een ongedwongen sfeer en een huiselijke gemoedelijkheid.

In de Tweede Wereldoorlog zijn de meeste klassieke koffiehuizen zeer zwaar beschadigd. Omdat volgens de communisten de koffiehuizen een broedplaats van burgerlijk gedachtegoed waren, werden na de oorlog slechts enkele van de ooit zo beroemde cafés van Boedapest hersteld en tegelijkertijd genationaliseerd. De plaats van de klassieke cafés werd ingenomen door de espressobar, in het Hongaars kortweg presszó genoemd.

In tegenstelling tot de koffiehuizen waren deze espressobars ook op het platteland te vinden. De komst van de espressobar was een afspiegeling van de maatschappij. Meestal waren het kleine ruimten met een eenvoudig interieur zonder enige elegantie of allure, met plastic meubilair en linoleum vloeren. Maar zelfs de communisten konden de

12

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

liefde van de Hongaren voor het klassieke koffiehuis niet smoren.

Enkele koffiehuizen werden hersteld.

Deze herstelde klassieke koffiehuizen behoren nog steeds tot de meest uitgesproken karakteristieken van de Hongaarse hoofdstad. “Wie wel eens met Hongaren in een koffiehuis in Boedapest heeft gezeten kent het wonderlijke, tegenstrijdige mengsel van vrolijke gelatenheid, onbekommerde zelfspot en opgeruimde somberheid waarmee de gesprekken gevoerd worden”, stelt de in Nederland zeer bekende Hongaarse schrijver György Konrád in zijn essay: Langzame opmerkingen in een snelle tijd.

Koffiehuis New York

Enkele nog bestaande klassieke koffiehuizen in Boedapest In 1830 werd het oudste koffiehuis/ konditorei van Boeda, Ruszwurm, geopend. Het ligt dichtbij de Matthiaskerk. Tot op de dag van vandaag is de oorspronkelijke inrichting uit die tijd bewaard gebleven. Het is ingericht in Biedermeyerstijl en heeft een sfeer van “Gemütlichkeit”. Het is een klein wonder dat het café de enorme verwoestingen van de belegeringen tijdens de vrijheidsstrijd in 1849 en de oorlog van 1944/45 heeft doorstaan. Volgens de overlevering behoorde zelfs de Hongaarse koningin en de Oostenrijkse keizerin, Elisabeth (1837 -1898) tot de klanten.

Het eerste “kávéház” (koffiehuis) in Pest was “Pilvax”. Het gold in het

openingsjaar 1841 als het modernste en mooiste café van de stad.

De historische rol van Pilvax geeft de maatschappelijke plaats van het Hongaarse koffiehuis ondubbelzinnig aan. Hier verzamelden zich de intellectuele burgers van Pest: juristen, dichters, acteurs, studenten en journalisten. Eén van de stamgasten was de beroemde dichter Sándor Petöfi (1823-1849). Op 15 maart 1848 bracht hij zijn vurig gedicht, het Nemzeti Dal/Nationaal Lied (niet te verwarren met het Hongaarse Volkslied!) in dit café ten gehore.

Daarmee begon de revolutie tegen de Habsburgers.

Een ander beroemd, nog altijd bestaand koffiehuis, is het in 1894 geopende New York Palace. De Amerikaanse verzekeringsmaatschappij New York Life Insurance Company gaf de bekende architect Alajos Hauszman (1847-1926) opdracht om voor hun Hongaarse activiteiten een representatief gebouw te ontwerpen. Hauszman bouwde een eclectisch gebouw bestaande uit vier verdiepingen met een hoge toren in het midden. Het geheel vormde een mengeling van stijlen uit die tijd. Op de begane grond werd een groot café geopend.

Dit koffiehuis werd het kloppende hart van het Hongaarse culturele leven. In het rijk met marmer, brons en zijde versierde café hadden beroemde Hongaarse schrijvers en kunstenaars hun eigen hoek en tafel.

De overlevering wil dat de schrijver Ferenc Molnár (1878-1952), aangemoedigd door zijn vrienden, de sleutel van het café in de Donau gooide, zodat de deuren nooit gesloten zouden worden.

Voor kunstenaars en journalisten werd er een apart, zeer betaalbaar gerecht geserveerd in dit café: de ‘literaire salami’, een bord met wat ham, salami en kaas. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg het genationa-

Cultuur liseerde café een tijdelijke bestemming als sportwinkel. In 1954 werd het gebouw hersteld en mocht het café onder de naam ‘Hungaria’ zijn deuren weer

Gerbeaud in avondverlichting

openen, want ‘New York’ klonk voor de communistische oren te kapitalistisch. In 1989 echter, bij de grote ommekeer, kreeg het café zijn oude naam terug. Jarenlang stond de prachtige gevel in de steigers, maar sinds enkele jaren is het gebouw eigendom van de Italiaanse Boscolo Groep. ‘New York’ is nu een vijfsterren hotel/café/restaurant geworden.

Het café & restaurant is voor mensen met een hang naar het vooroorlogse een prachtige bestemming.

Alleen is het heel erg jammer dat de nieuwe eigenaar geen gevoel voor de Hongaarse historie had. Van de beroemde tafels en relikwieën van de geliefde Hongaarse schrijvers, die ooit stamgasten van dit café waren, is tegenwoordig niets meer te zien.

De Hongaarse Konditorei (Cukrászda) heeft haar faam voor een groot deel te danken aan het beroemde Gerbeaud, gelegen aan het Vörösmartyplein in Pest. Al in 1861 stond er een koffiehuis op deze plaats, dat met veel pracht en praal de Parijse voorbeelden wilde overtreffen. In 1870 kwam dit succesvolle café in het bezit van Henrik Kugler. Hij droeg de zaak in 1884 over aan de uit Genève afkomstige Emile Gerbeaud, die het koffiehuis een internationale reputatie bezorgde.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het, evenals alle andere cafés en patisserieën, genationaliseerd en vernoemd naar de Hongaarse dichter Vörösmarty. Sinds 1984 heeft het weer zijn oude naam, Gerbeaud. De inrichting ziet er nog precies zo uit als in de jaren van de 19e eeuw: elegant, luxueus en aangenaam.

De kleine marmeren tafeltjes met draaivoet liet Emile Gerbeaud in 1900 overkomen van de wereldtentoonstelling in Parijs.

Klassiek koffiehuis of espresso, beide vervullen nog steeds dezelfde functie: toevluchtsoord voor wie conversatie, goede koffie en lekker gebak zoekt.

Tekst en foto’s: Maria Ballendux – Bogyay Trainster voor Hongaarse taal en cultuur www.alfold.nl

Bronnen: Maria Ballendux – Bogyay: Hongaars – Nederlandse Bespiegelingen; Lemma, Utrecht, 1998 Erki Edit: Kávéház – sirató,/ Nostalgie naar de koffiehuizen; uitgeverij: Offcina Nova, Budapest, 1999.

John Lukács: Budapest 1900, a historical portrait of a city & its culture; Weidenfled & Nicolson, London; 1989 Hongaarse specialiteiten, Könemann Verlagsgesellschaft mbH, 1999

Move to Balance

Center for Wellness & Inspiration Conferentie & Wellness

Bed & Breakfast

Activiteiten & Excursies

Meerdaagse Programma’s

Een centrum van wellness en inspiratie waar mensen in balans komen.

Akácos út 1 - 3644 Tardona - Hungary Telefoon vanuit Nederland +36 30 237 1538 Telefoon vanuit Hongarije: 06 30 237 1538 info@movetobalance.nl - www.movetobalance.nl

Hongarije in Zaken | 2009 ed.15

13

Winnaar van 2 business class-tickets!

Malév Hungarian Airlines heeft de heer V. Mulder van Wijhe Travel als winnaar geselecteerd. Namens de redactie van Hongarije in Zaken, van harte gefeliciteerd met deze prijs! Er is al contact met de winnaar opgenomen.

1. hoeveel vluchten voert Malév wekelijks uit van Amsterdam naar Boedapest?

Antwoord: 35

2. noem 5 Oost-Europese bestemmingen die Malév vanuit Boedapest aanvliegt Antwoord: O.a. Boekarest, Cluj, Ljubljana, Moskou, Praag ....

3. tot welke luchtvaartalliantie is Malév in april 2007 toegetreden?

Antwoord: oneworld

Aanvullende informatie: De prijs bestaat uit twee business class-retourtickets van Amsterdam naar Boedapest geldig op vluchten van Malév.

Malév zal de luchthavenbelastingen en toeslagen voor haar rekening nemen. De tickets zijn geldig t/m 15 december 2009.

Hongarije Vakantieland

www.HongarijeVakantieland.nl geeft internetgebruikers toegang tot inmiddels meer dan 300 artikelen met relevante Hongarije informatie: recepten, geschiedenis en tientallen plaatsbeschrijvingen.

Met ruim 90.000 paginabezoeken door 40.000 bezoekers per maand is www.HongarijeVakantieland.nl de populairste website van Nederland en Vlaanderen over Hongarije. Ook voor uw zakelijk aanbod dé plaats om uw aanbod te tonen. www.HongarijeVakantieland.nl toont de bezoeker op overzichtelijke wijze informatie over o.a. Hongaarse steden en dorpen, musea, natuur en recreatiegebieden, (water)sporten en (verblijfs)accommodaties in Hongarije en het laatste nieuws.

www.HongarijeVakantieland.nl

Anton Wetters Correspondent

GROOT in klein en fijn zijn Dit artikel gaat over een originele Hongaarse meelspijzenfabriek c.q. producent die zijn geschiedenis, vanaf 1953, niet heeft verloochend, haar ziel niet aan multinationals heeft verkocht, zich wel heeft aangepast aan de nieuwe tijden en nog steeds een aparte plaats inneemt (niet overal verkrijgbaar) in de schappen van de Hongaarse winkels. Diegene die enigszins bekend is met Hongarije en haar keuken, weet dat meelspijzen een onmiskenbaar onderdeel daarvan uitmaken.

Als u naar www.gyermelyi.hu gaat kunt u alles (ook in het Engels) lezen over de roerige geschiedenis van de fabriek, aangevuld met allerlei productinformatie, kooktips en alles wat met hun voedselproducten te maken heeft. Tevens wordt aandacht besteed aan de diverse moderniseringen van de fabriek die nu eenmaal vanwege allerlei redenen noodzakelijk zijn. Al deze zaken behoeven hier dan ook geen nadere toelichting.

Het meest opvallende van deze productie-eenheid is dat alle gemaakte etenswaren volledig door henzelf worden geproduceerd. De productie van alle ingrediënten (meel, eieren etc.) die voor de eindproducten gebruikt worden, zijn van eigen hand. Dat geldt ook voor een groot deel van het areaal. Voorts is er door de turbulente jaren heen altijd vastgehouden aan de huiskleuren en de verpakkingsvormen.

Kortom, een compleet Hongaars product.

In het verlengde van dit profiel (alles dichtbij huis houden, de roots niet verloochenen en toch meefietsen in de nieuwe tijd) speelt de fabriek een grote rol in het sociale en economische leven van de hele omgeving.

Het personeel, bestaande uit een paar honderd man, komt vrijwel uitsluitend uit de directe omgeving (niet ver van Boedapest) van dit kleine plaatsje genaamd Gyermely.

Niet alleen in het verleden maar ook nog in deze tijd speelt de fabriek in sommige gevallen een rol in het verkrijgen van woonruimte voor haar personeel. Een uitermate hoge vorm van sociaal gedrag wat door de werknemers bijzonder gewaardeerd wordt. De loyaliteit en het ’trots zijn op’ van de medewerkers ligt dan ook voor de hand en is overal, van de werkvloer tot op straat, te merken.

Voor personeel zonder eigen vervoer is er een busdienst ter beschikking.

Feitelijk doet het geheel aan een soort van een ’kapitalistische commune’ denken.

Opvallend is ook dat hoger personeel (heus niet slecht bedeeld) in tegenstelling tot zo vaak in Hongarije gewoon in een simpel huis in één van de dorpjes woont en nauwelijks een superieure uitstraling heeft.

De uitstraling en het belang van de fabriek heeft ook zijn weerslag op het uiterlijk van de omringende dorpjes. Alles is netjes verzorgd en

onderhouden en dat wil in dit land nog wel eens anders zijn.

Naast de huisvestingbemoeienis en de uitstraling op de woonomgeving dringt de fabriek ook door op andere vlakken van het sociale leven. Zo wordt de lokale voetbalclub door hen gesponsord door middel van tenues, een goed onderhouden voetbalveld en een fraaie kantine.

Daarnaast regelt de fabriek gedurende de zomermaanden een soort kunstenaarskamp waar allerlei kunstenaars, tegen slechts minimale kosten, dagen en weken bij elkaar kunnen blijven en daar slechts één van de gemaakte werken voor hoeven af te staan (indien niet te veel gevraagd) die ter plekke geëxposeerd worden.

Smakelijk eten gewenst!

Tekst en foto’s: Anton Wetters

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

15

Na mijn studie Frans & Communicatie in Tilburg ben ik inmiddels sinds 2005 werkzaam in de verzekeringssector.

In Brussel ben ik daarnaast ook nog actief als freelance journalist.

Hieronder leest u mijn eerste artikel voor Hongarije in Zaken, een vraaggesprek met Bart Schobben.

Huub Nieman Correspondent

Brusselaar in Boedapest Drie dagen is hij even terug in zijn geboorteplaats, de hoofdstad van Europa. Op de vierde verdieping van het Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (MBHG) spreek ik met Bart Schobben. Wat doet Brussel Export, wat is het Belgisch aandeel in Hongarije en hoe bevalt zijn leven in het oosten van Europa? Hij is werkzaam als Economisch en Handelsattaché voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en geeft ons een toelichting.

Brussel Export Bart Schobben is na zijn studie tot handelsingenieur aan de Vrije universiteit van Brussel vrijwel direct de economische sector ingegaan. Voor zijn buitenlandse aanstellingen is hij actief geweest bij de economische expansiedienst in Brussel met voornamelijk projecten op nationaal en regionaal niveau.

Inmiddels is Schobben alweer geruime tijd vertegenwoordiger van het Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (MBHG) als economisch en handelsattaché in Boedapest. Brussels Export heet de instelling die actief is over de gehele wereld om export van Brusselse handelsondernemingen en instellingen over de gehele wereld te ondersteunen en promoten.

Sinds 2006 beschikt België, (lees Brussel-Hoofdstad, Vlaanderen en Wallonië) over gemeenschappelijke vertegenwoordigers in het buitenland.

Het Brussels Hoofdstedelijk gewest heeft via de inter-regionale akkoorden 88 economische en handelsattachés ter beschikking wereldwijd aanwezig in alle werelddelen. Dit enorme netwerk vergemakkelijkt veel voor diegenen die zaken willen doen in het buitenland. Iedereen heeft zo zijn eigen voorbereiding alvorens de buitenlandse stap te maken, echter er zullen altijd momenten blijven dat kennis en hulp van de dagelijkse gang van zaken zeer welkom is zo blijkt….

16

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

Wat kan Brussel Export voor een (startend) ondernemer betekenen?

Schobben: “De diensten die worden aangeboden zijn divers en helpen ‘onbekenden’ in het land van vestiging aan een hoop duidelijkheid en transparantie. Wij als attachés geven gerichte informatie over de markt waarop investeerders en ondernemers actief zijn. Om het concreter te maken, we kunnen een handelsagentschap zoeken, bezorgen adressen van potentiële klanten, aanbestedingen worden opgespoord.

Op het praktisch vlak kunnen we eventueel lokale partners vinden om business mee te beginnen of uit te breiden. Ook belangrijk zijn onze goede contacten met lokale autoriteiten wat de eerste stappen in den vreemde een stuk makkelijker maakt als ondernemer. Zelfs hulp bij het opzetten van een filiaal of een vertegenwoordigingskantoor komt voor bij de begeleiding. Deze goede begeleiding zorgt over het algemeen voor een meer vloeiende start.

Naast een nieuwe cultuur, taal en handelsgeest komt er al genoeg af op een beginnend ondernemer, onze hulp wordt daarom altijd als positief ervaren.

Ook een handige tip voor diegenen die waar dan ook in het buitenland al met hun bedrijf gevestigd zijn, is de volgende: naast de werkzaamheden van de attachés zorgt Brussel Export ook voor opleiding van jongeren in de buitenlandse handel. Brusselse ondernemingen waar ook ter wereld kunnen een beroep doen op het Brussels Young Exporters Program. De organisatie stuurt jonge

universitairen naar het buitenland, om er een marktstudie uit te voeren.

De ondernemingen hebben hier baat bij en de studenten doen ervaring op, een mooie mix aan voordelen.

Belgisch aandeel in Hongarije De grote verandering voor Hongarije was vanzelfsprekend de opkomst van het kapitalisme. Na de Hongaarse opstand en de uiteindelijke val van het communistische regime in 1989, ging het rap met Hongarije.

Grondwetten werden herzien en er wordt getracht de economie te veranderen. Een tweede belangrijke ontwikkeling die uiteindelijk zou leiden tot lidmaatschap van de Europese Unie begin deze eeuw (2004), was het aanhalen en verstevigen van de (handels) relaties met West-Europa. Schobben: “de Belgen waren er al vroeg bij in Hongarije, in 1992 melden de eerste grote bedrijven zich al. De centrale ligging en de openheid van de nieuwe regering in het begin van de jaren negentig maakten Hongarije erg aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders.’’

“Het is een interessante ontwikkeling

Interview

geweest, grote Belgische bedrijven zoals onder andere INBEV, AIB Vincotte, Delhaize, CFE, Codic, Seco, Tractebel Engineering en Photo Hall kregen al vroeg een voet aan de grond in het ‘nieuwe’ Hongarije.”

Vooral de groep constructeurs, aanverwante dienstverleners en projectontwikkelaars, maakte een groot onderdeel uit van de Belgen die in Hongarije neerstreken. Lang ging het de Hongaarse handel voor de wind in de jaren negentig. In tal van sectoren was er een groei te zien: toerisme, infrastructuur, milieutechnologie, modernisering van industriële apparatuur en de verbruiksgoederenmarkt zijn hier voorbeelden van’’, aldus Schobben.

Bedrijven vestigen zich en de export stijgt, tegenwoordig gaat er 75 procent van de export naar WestEuropa. Vooral de vertakkingen van de Automotive industrie en small mechanics zijn een groot aandeel van de export. Naast de inmiddels welbekende Hongaarse wijnen, is er ook een aanzienlijke markt voor de fabricatie van medicamenten.

Echter al voor de kredietcrisis opstak, vervolgt Schobben, was er in Hongarije al een stabilisatie te zien van de groei eind 2006. Natuurlijk is er de laatste jaren een behoorlijke concurrentie gekomen van onder andere buurland Slowakije.

Tegenvallende groeicijfers en besparingen hebben de welvaart enigszins doen slinken. Tel daar nog de aankondiging van een forse BTWverhoging bij door de Hongaarse regering en dit zal onafwendbaar zorgen voor een tijdelijke afname in de private consumptie….Na de gloriejaren voor Hongarije dus ook een kleine pas op de plaats. Maar Schobben blijft optimistisch en denkt in oplossingen. “Door gerichte economische maatregelen en vernieuwingen en werkgelegenheid in diverse sectoren kan Hongarije

in 2011 weer een springplank zijn voor omringende landen en de rest van Europa, voorspelt de handelsattaché.”

Leven in Hongarije Schobben spreekt vloeiend Zweeds, Deens, Engels, redt zich goed in het Spaans en spreekt als ‘Brusselaar’ vanzelfsprekend Frans en Nederlands. Omzwervingen in Europa schepten hiervoor de basis. Na ruim twee jaar in Hongarije lukt het hem ook al aardig zich in deze taal verstaanbaar te maken, tenminste in cafés en restaurants, knipoogt hij. Naast Belg dus ook een echte Europeaan! Echte wortels of een speciale band heeft de Brusselaar in Boedapest niet. Echter het leven en de mentaliteit bevallen hem goed en er zijn tal van uitdagingen in het land dat zich nog maar kort geleden bij de Europese Unie heeft geschaard.

Schobben is reëel als hij zegt dat vooral de ondernemingen profiteren van de handel en investeringen, niet het merendeel van de gewone burgers. “De lonen liggen nog

Het kantoor in Boedapest

erg laag hier. Van Amerikanen is het bekend dat ze veel uitgaven terugbetalen over enkele jaren. De Hongaren hebben een beetje -zei het dan noodgedwongen- dezelfde mentaliteit.

Een voorbeeld hiervan is de aanschaf van een modale auto. Het laat makkelijk acht jaar op zich wachten voordat deze is terugbetaald. Dat is logisch: de modale middenklasse wagen van 20.000 euro is een hele andere aanschaf voor een familie met een netto-inkomen van 1.000 euro dan voor hen die 2.000 euro ter beschikking heeft.

Tja, verschillen in cultuur en mentaliteit roepen soms verbazing op, maar zijn anderzijds weer erg leerzaam. Hoe lang Schobben nog in Boedapest blijft is nog niet duidelijk, voorlopig vermaakt hij er zich nog uitstekend. Duidelijk is wel dat zijn laatste dag in Brussel er bijna op zit…. Back to Budapest!

Tekst: Huub Nieman Foto’s: Bart Schobben (Meer info: www.brussel-export.be)

Bart Schobben

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

17

De schrijver van dit artikel is Roelof de Wilde. Hij werkt momenteel aan de laatste fase van zijn studie Biotechnologie aan de Rijksuniversiteit te Groningen. Hij verblijft hiervoor zes maanden in Debrecen, Hongarije. Twee jaar geleden kwam hij voor het eerst in Hongarije en sindsdien is hij meerdere malen in Hongarije geweest. Mede hierdoor heeft hij waardevolle contacten opgedaan binnen en buiten de Universiteit van Debrecen. Dit was één van de redenen om voor hem om zijn afstudeerstage wederom in Hongarije plaats te laten vinden. Het onderstaande artikel is geschreven naar aanleiding van Roelof’s bevindingen die opgedaan zijn tijdens deze afstudeerstage.

Roelof de Wilde Correspondente

Hongaarse fruitindustrie Inleiding Hongarije is met name bekend vanwege de paprika en goulash.

Misschien iets minder bekend, maar minstens zo traditioneel, zijn de Hongaarse fruitsoepen. Voor de bereiding hiervan is natuurlijk fruit nodig.

Veel fruit. Gelukkig wordt er dan ook veel fruit verbouwd in Hongarije.

Het centrum van de Hongaarse fruitproductie is gelegen in het noordoosten rond de stad Nyíregyháza.

Veertig procent van de Hongaarse plantages bevindt zich in dit gebied (bijna 36.000 hectare). In ditzelfde gebied wordt ook veel onderzoek gedaan naar verbetering van fruit.

Een voorbeeld van een instelling waar onder andere onderzoek naar verbetering van fruitteelt plaatsvindt, is de Universiteit van Debrecen. Zij streeft ernaar om waardevolle onderzoeksresultaten te ontwikkelen voor industrieel gebruik. Als gevolg van dit beleid werk ik op dit moment aan een haalbaarheidsonderzoek naar een innovatief middel tegen vruchtrot1. Het project wordt ondersteund door het “Knowledge and Technology Transfer Office” van de Universiteit van Debrecen. Dit orgaan is speciaal opgericht ter ondersteuning van onderzoekers met commercieel interessante onderzoeksresultaten.

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van een aantal van mijn bevindingen en heeft als doel een beeld te scheppen van de fruitproductie in Hongarije.

Bedrijfsbezoek In het kader van dit onderzoek heb ik een aantal bezoeken gebracht aan de lokale fruitindustrie. Deze bezoeken waren belangrijk om te bepalen of de Hongaarse fruitindustrie rijp is voor de innovatie waaraan ik werk.

Ik was enigszins verrast in hoeverre de Hongaarse fruitindustrie ontwikkeld is, aangezien ik behoorlijk bevooroordeeld was. Deze ontwikkeling is het logische gevolg van de vele 1

investeringen die zijn gedaan in de Hongaarse fruitindustrie. De opslag van fruit kan als modern bestempeld worden. Grotere bedrijven werken met computergestuurde gekoelde CA (controlled atmosphere) opslagruimtes2. Dit zijn voornamelijk appeltelers of groothandels. Daarnaast zijn er ook ontzettend veel kleine fruitproducerende bedrijven. Het grootste deel van het Hongaarse fruit wordt geproduceerd door kleinere bedrijven. Deze verkopen hun fruit na de oogst aan groothandels of zijn gegroepeerd in telersverenigingen, welke over goede gezamenlijke opslagmogelijkheden (CA opslagkamers) en verwerkingscapaciteit beschikken.

Cijfers Voor het onderzoek heb ik ook een bezoek gebracht aan het Hongaarse centraal bureau voor de statistiek in Boedapest. Zij hebben mij veel informatie kunnen verstrekken over de Hongaarse fruitindustrie. De Hongaarse fruitproductie voor verschillende typen fruit is weergegeven in de grafiek op deze pagina. Het is opmerkelijk te zien hoe het verloop van de appelproductie door de jaren

veranderd is. De laatste jaren lijkt de hoeveelheid geproduceerd fruit echter redelijk stabiel te zijn, met uitzondering van de appel en de pruim waarvan de productietrend dalende is. Het valt te verwachten dat de fruitproductie voor alle vruchten de komende jaren redelijk stabiel zal blijven. Deze aanname is gebaseerd op het aantal nieuw aangeplante hectaren in de afgelopen jaren. De Hongaarse fruitproductie in ton/jaar sinds 1959. Opvallend is de enorme piek in de productie van appels in de jaren ’80. Het huidige productieniveau voor alle soorten fruit lijkt redelijk stabiel over de laatste tien jaar, behalve voor pruimen die een dalende trend weergeeft.

Uit een andere dataserie (2005) van de FAO (Food and Agriculture organization of the United Nations) blijkt dat de efficiëntie van de Hongaarse appelindustrie circa een derde is van de Nederlandse productie. Een vergelijking van Nederlandse en Hongaarse situatie is weergegeven in de tabel op de volgende pagina.

In het algemeen kan gesteld worden dat de productiviteit (in ton/hectare) per verschillende vrucht in Hongarije lager ligt dan in Nederland.

Zie tabel: Verschil in appelproductie

Gebaseerd op onderzoeksresultaten van Prof. Dr. M. Sipiczki, 2006.

Sipiczki M., Metschnikowia strains isolated from botrytized grapes antagonize fungal and bacterial growth by iron depletion. Appl. Envir. Microbiol. 72, 10:6716-6724, 2006.

CA of Controlled Atmosphere is een opslagmethode waarbij belangrijke parameters voor het vershouden van de vruchten zoals relatieve luchtvochtigheid, lage zuurstofconcentraties (O2), verhoogde kooldioxideconcentraties (CO2) en afvoer van ethyleen (Een rijpingshormoon van vruchten) gereguleerd worden.

2

18

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

Mogelijkheden?

Voor Nederlandse ondernemers zijn er vast en zeker kansen in de Hongaarse fruitindustrie. Gebruik van Nederlandse kennis voor de teelt in Hongarije kan bijvoorbeeld ingezet worden om de productiviteit van Hongaarse bedrijven te verbeteren.

Een voorbeeld van een Hongaars bedrijf met aan het hoofd een Nederlandse manager is Almakúti Bt..

In 1995 is dit bedrijf gestart met de productie van appels ten westen van het Balatonmeer. De totale Hongaarse fruitindustrieproduceert meer fruit in het land zelf dan dat geconsumeerd wordt. Een deel wordt geëxporteerd en een deel word verwerkt in verschillende jams en vruchtenconcentraten of geconserveerd in glazen potten welke vervolgens ook deels geëxporteerd worden. Deze laatste activiteit vindt onder andere plaats in het bedrijf PAPP-KER.kft in het oosten van Hongarije. Het bedrijf exporteert 90% van hun producten, waarvan het grootste deel naar Duitsland.

Persoonlijk denk ik dat Hongarije met name een interessant land is voor Nederlandse bedrijven die fruit willen importeren, hoewel de transportkosten hoger zijn. Met name geconserveerde steenvruchten als zure kers, abrikoos en pruim (gedroogd, bevroren of ingeblikt) zijn hier zeer geschikt voor en het hele jaar door beschikbaar. De prijzen zijn op dit moment echter iets aan de hoge kant vanwege schaarste door relatief slechte oogsten in de afgelopen jaren.

Import van vers fruit is ook prima mogelijk indien het gaat om appels en peren. Import van vers steenfruit (kers, zure kers, pruim, perzik en abrikoos) is echter minder voor de hand liggend. Met name zure kersen bederven relatief snel door vruchtrot.

Hierdoor is dit een moeilijkere markt.

Technische ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld de komst van resistentere rassen maken het echter wellicht toch mogelijk om binnen een aantal jaren vers steenfruit uit Hongarije te importeren. De innovatie waar ik aan werk lijkt ook zeer geschikt te zijn voor de bescherming van onder

andere steenfruit tegen vruchtrot. De versheid en kwaliteit van de vruchten zou hierdoor langer gewaarborgd kunnen blijven. Momenteel is er echter nog ontwikkeling nodig om het middel optimaal te laten functioneren. Wanneer het uitontwikkeld is kan dit misschien kansen bieden voor zowel de Hongaarse als de Nederlandse fruitindustrie.

Voor eenieder die geïnteresseerd is in de Hongaarse fruitindustrie, de innovatie of andere beschreven zaken houd ik mij van harte aan bevolen.

Tekst, grafiek en tabel: Roelof de Wilde Bron: FAO, 2005

Landen

Productie (x1000 ton)

Oppervlakte (x1000 hectare)

Productiviteit (Ton/Ha)

Nederland

436,00

9,80

44,49

Hongarije

720,00

38,00

18,94 Verschil in appelproductie

Make It Happen

Make It Happen provides project management for initiatives that help to develop the region of North Eastern Hungary.

Such as project development, promotion and international trade.

North Eastern Hungary is an unknown but very beautiful region with friendly people and beautiful nature that has a lot of potential that deserves to be developed.

People * Planet * Profit

www.make-it-happen.nl

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

19

Ernst-Jan de roest Zakelijk correspondent

Nieuw btw-pakket voor grensoverschrijdende dienstverlening binnen de EU In het komende jaar zullen alle ondernemingen die binnen de EU-lidstaten handelen, tegen een zware taak aanlopen. Met ingang van 1 januari 2010 zullen er namelijk nieuwe btw-regels van kracht worden ten aanzien van grensoverschrijdende dienstverlening. Om aan deze regels te kunnen voldoen dienen de administratiesystemen aangepast of verbeterd te worden.

Het gaat hier om de meest verstrekkende veranderingen van het btw-systeem sinds de grenzen van de EU in 1993 zijn opengegaan.

De veranderingen omvatten een nieuwe “plaats van dienst” regel voor dienstverlening, introduceren toegenomen en kortere aangiftevereisten en er komen nieuwe procedures voor btw-teruggaafverzoeken voor ondernemingen in andere lidstaten.

Tussen de Europese Commissie en de lidstaten zijn ten aanzien van sommige wijzigingen, en dan in het bijzonder de nieuwe aangiftevereisten, nog steeds geen definitieve beslissingen genomen. Dit maakt het voor ondernemers lastig om een goede planning te maken om de veranderingen door te voeren met het oog op de wijzigingen van 1 januari 2010. In dit artikel zal ik stilstaan bij enkele relevante wijzigingen.

Belangrijkste veranderingen per 1 januari 2010 – De nieuwe hoofdregel is dat btw ten aanzien van de meeste B2Bdiensten (business-to-business) verschuldigd is in de lidstaat van de afnemer van de dienst en niet, zoals nu, in het land van de dienstverrichter. De afnemer zal dan de verschuldigde btw volgens de (nu al bestaande) verleggingsregeling dienen te voldoen. Bij heel veel diensten zal de heffing worden verlegd naar de afnemer, waaronder in het geval van het verrichten van managementdiensten aan ondernemers. Op de hoofdregel is ook een

20

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

aantal uitzonderingen van toepassing. Indien diensten worden verricht die bijvoorbeeld direct betrekking hebben op een onroerende zaak, is de btw verschuldigd daar waar de onroerende zaak is gelegen.

– De berekening van lokale btw door een dienstverrichter in een andere lidstaat zal tot een minimum worden beperkt. Mocht toch buitenlandse btw berekend zijn, dan zal er een snellere en effectievere teruggaafprocedure komen. De ‘Achtste richtlijn’ teruggaafprocedure zal worden gestroomlijnd en het elektronisch indienen van het Achtste richtlijn teruggaafverzoek zal tot de mogelijkheden gaan behoren.

– Ondernemingen die gedeeltelijk vrijgestelde prestaties verrichten, zoals banken en verzekeringsmaatschappijen, die tot op heden diensten vrij van btw konden afnemen, zullen worden geconfronteerd met een extra btw-druk op bijvoorbeeld managementkosten, uitbestede diensten en wereldwijde contracten.

– De nieuwe regels voor een ‘vestigingsplaats’ kunnen ook effect

Foto: www.sxc.hu

hebben op ondernemingen met een standplaats of vaste inrichting in meerdere lidstaten.

– De nieuwe regels voor intracommunautaire dienstverlening aan particulieren met betrekking tot elektronische, telecom- en zenddiensten zullen vanaf 2015 in werking treden.

De nieuwe administratieve verplichtingen De nieuwe administratieve verplichtingen maken het noodzakelijk dat alle ondernemingen die zich bezighouden met intracommunautaire transacties (zowel goederen als diensten) bepaalde proces- en systeemveranderingen doorvoeren. De nieuwe administratieve verplichtingen maken deel uit van het voorstel van de Commissie om carrouselfraude tegen te gaan onder het huidige btw-systeem. Carrouselfraude kost de lidstaten tot € 50 miljard per jaar.

Deze administratieve veranderingen die zullen moeten worden doorgevoerd, zijn waarschijnlijk het moeilijkste en duurste onderdeel voor ondernemingen om te implementeren. Voornamelijk vanwege de investeringen die noodzakelijk zijn voor de IT-afdelingen en voor het trainen van personeel op de nieuwe btw-regelgeving.

Al besloten Ondernemingen dienen ook intracommunautaire dienstverlening aan te gaan geven via de EC Sales List.

Dit is nu al verplicht voor goederen.

Enkel btw-belaste (niet vrijgestelde) diensten die vallen onder de verleggingsregeling en worden afgenomen door btw-ondernemers die voor btwdoeleinden zijn geregistreerd in een andere lidstaat, dienen te worden aangegeven. Ondernemingen hoeven geen opgaaf te doen van diensten die zijn verricht aan afnemers die woonachtig zijn of zijn gevestigd in

dezelfde lidstaat of aan afnemers buiten de EU. De IT-systemen moeten in staat zijn het type prestatie te kunnen identificeren (btw wel of niet verlegd), alsmede de status (wel of geen ondernemer) en locatie van de afnemer.

Nog in behandeling van de Commissie en de Lidstaten – Voor wat betreft de EC Sales List voor goederen zal vrijwel zeker worden ingevoerd dat deze maandelijks zullen moeten worden ingediend. Op dit moment is dat nog per kwartaal.

– Kortere aangiftetermijn. Op dit moment is de maximum aangiftetermijn voor het indienen van de EC Sales List in Nederland één maand na het einde van het kwartaal. Deze termijn wordt waarschijnlijk verkort.

De lidstaat van de leverancier zal informatie dienen door te geven aan de lidstaat van de afnemer van de goederen vóór het einde van de maand, volgend op het eind van de aangifteperiode.

– Veel grote ondernemingen geven de EC Sales List voor goederen aan en dienen de aangifte omzetbelasting in op basis van hun managementoverzichten. Deze worden vaak per week gemaakt, zodat in een kwartaal de berekeningen bestaan uit de overzichten van twee maal 4 weken en één maal 5 weken. Dit zal niet goedgekeurd worden voor de nieuwe maandelijks in te dienen EC Sales List, omdat dit strikt per kalendermaand hoort te worden opgegeven.

– Lidstaten zullen zelf bepalen of per maand of per kwartaal de EC Sales List voor diensten behoort te worden ingediend. Het is nog niet duidelijk of deze kortere termijn ook voor de EC Sales List voor diensten geldt, of enkel voor goederen.

– Het harmoniseren van het tijdstip van levering voor grensoverschrijdende diensten waarop de hoofdregel (verlegging) op van toepassing is. De Commissie heeft voorgesteld een verplicht belastingmoment in te stellen in alle lidstaten waarbij, voordat de dienst heeft plaatsgevonden,

eerst een factuur wordt uitgereikt of een betaling wordt gedaan.

Er zou ook een jaarlijks belastingmoment moeten komen voor doorlopende diensten.

– Er ligt nog een voorstel om de leveranciers aansprakelijk te stellen voor btw die in de latere transactie van de keten niet is voldaan, in gevallen waarbij hun aangifte van grensoverschrijdende prestaties te laat of incorrect is gedaan. Dit houdt in dat bijvoorbeeld een leverancier die incorrect aangifte heeft gedaan van de grensoverschrijdende prestatie (waarbij hij geen btw heeft vermeld), aansprakelijk kan worden gesteld voor de btw-gevolgen indien zijn afnemer geen verwerving heeft aangegeven.

In de komende maanden moet duidelijk worden welke van deze voorstellen daadwerkelijk zullen worden aangenomen. Echter, gezien het feit dat elke onderneming die betrokken is bij de handel met andere lidstaten hoe dan ook getroffen zal worden door de nieuwe regels, is het van belang NU actie te ondernemen om

tijdig klaar te zijn vóór de wijzigingen per 2010.

Ten slotte Dit artikel geeft slechts kort de hoofdlijnen van de komende veranderingen weer. Indien u wilt weten wat deze veranderingen voor uw onderneming inhouden en welke veranderingen noodzakelijk zijn voor uw administratie en aangifteprogrammatuur, dan kunt u contact opnemen met Ernst-Jan de Roest per e-mail Ernst-Jan.de.Roest@nl.ey. com danwel telefonisch 033-4512738 voor meer specifieke informatie.

Tekst: Ernst-jan Roest

Foto: www.sxc.hu

Btw-carrouselfraude, waarbij niet afgedragen btw door de Belastingdienst wel wordt teruggegeven, kost de Europese Unie jaarlijks tientallen miljarden euro’s. Oostenrijk en Duitsland willen daarom het btw-systeem wijzigen, maar dat leidt tot andersoortige fraude. Er bestaat ook een remedie tegen btw-carrousels die wel fraudebestendig is.

Het basispatroon van carrouselfraude is steeds hetzelfde: - ondernemer 1 levert goederen met btw aan ondernemer 2; - ondernemer 2 levert die goederen tegen 0 procent btw aan ondernemer 3 die in een andere lidstaat is gevestigd; - ondernemer 1 draagt de in rekening gebrachte btw niet af, terwijl ondernemer 2 die btw op verzoek wel terugkrijgt; - vervolgens levert ondernemer 3 de goederen weer aan ondernemer 1, waarna het spel opnieuw begint.

Het gaat in btw-carrousels om compacte, relatief waardevolle goederen met een hoge omzetsnelheid, zoals computeronderdelen, mobiele telefoons. Informatieuitwisseling tussen belastingdiensten in de verschillende lidstaten is traag en voordat de fraude in beeld is gebracht, is het geld - de btw - verdwenen.

Bij ondernemer 1 kan de btw-schuld niet worden gevorderd - failliet of uit het zicht verdwenen - en de bestuurder blijkt een stroman te zijn; hetzelfde kan voor ondernemer 2 gelden.

Bron: Jaeger Advocaten, Belastingkundigen op website: Curatoren.net

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

21

International Business and International Communication Program (IBIC) ‘Structureel versterken van de internationale competentie in het onderwijs bij de opleidingen Personeel & Arbeid (P&A), Management, Economie & Recht (MER) en Communicatie door verankering in internationaal programma en stages’ De contacten liggen er echter, het aantal stages en afstudeerprojecten in het buitenland is op dit moment beperkt. Daarnaast is er behoefte aan meer samenhang en structuur.

Projectoverleg in Brussel

De Christelijke Hogeschool Ede werkt gestaag aan externe oriëntatie, met name op het gebied van internationalisering en met name integratie van internationalisering in het onderwijs. Graag wordt dit in de toekomst als een van de pijlers van de hogeschool beschouwd.

Eén van de drie kernwaarden van de CHE luidt dan ook: “De student is inhoudelijk gemotiveerd, deskundig, ‘bij de tijd’ op zijn/haar vakgebied en internationaal georiënteerd”.

De opleidingen Communicatie, Personeel & Arbeid(P&A) en Management, Economie & Recht (MER) binnen de Christelijke Hogeschool Ede bieden al een aantal jaren een veelkleurig palet aan buitenlandactiviteiten die zijn ingebed in het programma: studenten- en docentenuitwisseling met onderwijsinstellingen in o.a. de USA, Zuid-Afrika, Hongarije, Turkije en Roemenie. Er zijn buitenlandse studiereizen, gezamenlijke projecten met universiteiten, een internationale summer course, bezoeken aan conferenties, vaste gastdocentschappen met instellingen in het buitenland.

22

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

Deze situatie wekte de behoefte om, met gebruikmaking van de bestaande projectcapaciteiten van docenten, internationalisering nog meer duurzaam en structureel in te bedden in de opleidingen. Hieruit lichten we een onderdeel dat voor u als lezer van Hongarije in Zaken het meest zal aanspreken.

International Business and International Communication Program (IBIC) Prognose medio 2009/2010 Een Engelstalig programma van minimaal drie maanden te ontwikkelen. Deze module zal worden ingebed in de curricula van de volgende opleidingen: Personeel & Arbeid (P&A), Management, Economie & Recht (MER) en Communicatie. In dit kader wil het CHE ook buitenlandse studenten werven, met name uit Europa (Erasmus-partners) en landen met opkomende markten, om crossculturele aspecten van international business & communication ook ‘in huis’ gestalte te geven.

Een netwerk/partnerschap met internationale bedrijven opbouwen, zowel in Nederland als in het buitenland en hieruit het streven voor het verwerven van kortlopende internationale projecten die gekoppeld zijn aan onderwijsmodules International Business, International HRM en International

Groepsfoto van de gehele projectgroep

Communication. Verder het creëren van een groter aantal kwalitatief goede internationale stageplaatsen en afstudeerprojecten, in de eerste plaats voor studenten, maar ook voor stage in verband met de kwaliteit van de stagevoorbereiding en begeleiding aan buitenlandse studenten uit met name Europa en niet-Europese opkomendemarktenlanden structureel de mogelijkheid te bieden om stage te lopen of een project uit te voeren bij een internationaal bedrijf in Nederland.

Hoofddoelen van het project 1. Cross-culturele competentie en internationale gerichtheid Internationalisering is op een structurele wijze ingebed in het curriculum van P&A, MER en Communicatie in samenspraak met het bedrijfsleven, opdat de cross-culturele competentie en de internationale gerichtheid van studenten en docenten toeneemt.

2. Hoogwaardige stages en/of projecten garanderen Een toenemend aantal studenten voert hoogwaardige stages en/ of afstudeerprojecten uit in het buitenland.

3. Kennisdeling Er vindt kennisdeling plaats met buitenlandse onderwijsinstellingen en bedrijven uit binnen- en buitenland.

4. Internationale duurzaamheid Duurzame partnerschappen zijn ontwikkeld met internationale bedrijven en buitenlandse onderwijsinstellingen en om eerder genoemde doelstellingen te bereiken.

Geoperationaliseerde doelen van het project 1. Het creĂŤren van samenwerking tussen verschillende opleidingen binnen de hogeschool voor de ontwikkeling van een gezamenlijke internationaal programma.

2. De ontwikkeling van een Engelstalig internationaal programma van minimaal 3 maanden voor zowel Nederlandse als buitenlandse studenten in samenspraak met het bedrijfsleven.

3. Regionaal in Nederland. Het opbouwen van een strategisch netwerk/partnerschap onderwijsbedrijfsleven met 15 tot 25 (inter)nationale bedrijven uit met name de regio rond Ede.

Geslaagde Hongaarse studente (midden) Ton Veen in de functie Stagebegeleider (r)

6. Structureel waarborgen van de kwaliteit van de stages en afstudeerprojecten door de invulling en bewaking van partnerschappen met buitenlandse instellingen.

7. Toename van het aantal docentenstages en/of gastdocentschappen van zes tot tien in de looptijd van het project, in samenwerking met de internationale partners.

8. Realiseren van globale verbreiding van het programma.

Bereikbaar door: (1) betrekken van bedrijfsleven in onderwijsmodules, (2) inhoudelijke samenwerking rond stage- en afstudeerprojecten met buitenlandse partners en (3) uitwisseling docenten en studenten.

Versterking van de Engelse taalvaardigheid bij zowel studenten als docenten.

Contactpersoon voor vragen over dit IBIC-programma Drs. Ton Veen (waarnemend projectleider), coĂśrdinator internationalisering opleidingen Communicatie & Journalistiek.

Bereikbaar via e-mail: tveen@CHE.NL.

Tekst: Team HiZ Fotomateriaal: Ton Veen

de Cartograaf Kaarten | boeken | reisgidsen

Die projecten hebben voor Nederlandse studenten in het buitenland, of voor buitenlandse studenten in Nederland. (passend binnen de onderwijsmodules International Business, International HRM, Cross-Cultural Communication en International Communication).

4. Internationaal in het buitenland.

Het opbouwen van een strategisch netwerk/partnerschap onderwijsbedrijfsleven met minimaal 15 internationale bedrijven in het buitenland, met het oog op internationale stages en afstudeerprojecten.

5. Toename van het aantal internationale stages en afstudeerprojecten. Op langere termijn zullen de effecten van het project meer zichtbaar worden en verwachten we een toename tot ongeveer 50.

Kaarten, literatuur of reisgids van Hongarije?

www.decartograaf.nl Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

23

advertorial

Maak gebruik van studenten voor uw Hongaarse activiteiten!

Het bedrijf geeft aan welke opdracht hij door de student wil laten uitvoeren, welke periode het de student het liefst wenst, selecteert zijn eigen kandidaat en AIESEC doet de rest.

Veel bedrijven overwegen om iets in Hongarije te gaan beginnen, maar willen bijvoorbeeld eerst vooronderzoek doen. Of op vrijblijvende basis een aantal mensen aan het werk zetten.

Dan zou de studentenorganisatie AIESEC een uitkomst kunnen bieden.

Waarom zou AIESEC interessant zijn voor het Nederlandstalige bedrijfsleven?

Het mooie van de AIESEC werkwijze is dat u op flexibele en voordelige wijze werkkrachten inhuurt. Via deze constructie kunt u lokale marktkennis opdoen via Hongaren zelf.

Deze internationale studentenorganisatie heeft vertegenwoordigingen op meer dan 1.100 universiteiten in meer dan 108 landen. Via deze organisatie kunnen internationale academici op tijdelijke basis worden ingezet.

De studenten waarmee AIESEC werkt zijn bijna of net afgestudeerd. Het zijn initiatiefrijke studenten omdat zij in het buitenland willen werken of daar ervaring op willen doen. Bovendien hebben de studenten de meest recente kennis op het gebied van organisatiekunde, financiering, accounting, marketing en IT. Op deze gebieden hoeft u hen qua theorie niets meer bij te leren.

Hongarije in Zaken spreekt met Tim Kreukniet verantwoordelijk voor AIESEC in Maastricht.

In hoeverre is AIESEC al actief in Hongarije?

In Hongarije zijn wij al jaren actief. Op alle grote universiteiten is een AIESEC organisatie actief, waar bemiddeld kan worden tussen het bedrijfsleven en de studenten.

Hoe is jullie werkwijze?

AIESEC verzorgt het programma ter opvang en begeleiding van de stagiair. De organisatie zorgt voor alle formaliteiten, zoals het regelen van de verblijfsvergunning, de tewerkstellingsvergunning, het sofinummer en opent voor de stagiair zelfs een bankrekening.

Misschien nog belangrijk te vermelden is dat de student in principe naar Nederland komt.

Vanuit Nederland kan de student een onderzoek doen, in overleg is dit verder uit te werken in Hongarije zelf. Het aantrekken van een stagiair om die kansen te grijpen die er voor uw bedrijf liggen in Hongarije is zeker aan te raden. Jaarlijks maken duizenden bedrijven gebruik van het netwerk van AIESEC. AJC International is de onbetwiste marktleider in de industrie voor de distributie van prote誰nen over de gehele wereld. Vanuit deze positie is AJC toegewijd tot het aantrekken en behouden van toptalent uit de arbeidsmarkt.

De samenwerking met AIESEC in het wereldwijde uitwisselingsprogramma bestaat al meer dan twintig jaar. AJC is afhankelijk van deze samenwerking voor haar groei en om medewerkers met verschillende achtergronden te helpen ontwikkelen in haar tien kantoren wereldwijd. AIESEC helpt AJC in het vergroten van haar succes.

Voor meer informatie verwijzen wij u naar de website www.aiesec.nl.

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

25

Hungarian Business Network

Hungarian Business Network Het Hungarian Business Network (HBN) streeft ernaar een interessante ontmoetingsplaats te creëren voor zowel kleine als grote bedrijven die in Hongarije zijn geïnteresseerd.

Het Hungarian Business Network (HBN) streeft ernaar een interessante ontmoetingsplaats te creëren voor zowel kleine als grote bedrijven die in Hongarije zijn geïnteresseerd.

Dat betekent: - Een unieke toegang tot (nieuwe) business-contacten - Een forum om ervaringen met elkaar uit te wisselen - Een platform voor actuele businessinformatie over Hongarije - Beleving van typische Hongaarse momenten en plezierig netwerken - Een manier om goede doelen te steunen in Hongarije Het HBN heeft jaarlijks tal van interessante zakelijke evenementen voor u in petto. HBN maakt nog steeds een dynamische ontwikkeling door. Dit mede dankzij het nieuwe HBN bestuur en verdere samenwerking met verschillende andere organisaties. Hierbij werken we steeds structureler samen met het interessante zakenblad ‘Hongarije in Zaken’ dat zich ook steeds verder doorontwikkelt en veel soortgelijke doelstellingen nastreeft.

Resultaat van onze inspanningen is een immer groeiende opkomst van leden en geïnteresseerden bij de evenementen. Het kan oprecht gezegd worden dat HBN weer verder gegroeid is als ontmoetingsplaats tussen Nederlandse en Hongaarse bedrijven. Nieuwe bedrijven zijn natuurlijk altijd welkom om zich bij ons netwerk aan te sluiten.

Naast de bedrijfsbezoeken met verschillende thema’s zijn er ook

26

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

steeds verdere ’diensten’ die wij beschikbaar stellen voor onze leden.

Dit zijn er teveel om op te noemen maar enkele initiatieven zijn de volgende:

Onze website ondergaat een grondige opknapbeurt maar u kunt deze wel raadplegen voor meer informatie.

- structurele samenwerking met Hongarije in Zaken; hierbij willen we zorgen dat onze leden niet alleen kortingen krijgen maar ook hun bedrijf kunnen presenteren met zogenoemde “Profielpagina’s”. Verder een vernieuwde website waarbij we nog beter op de wensen van de leden en bezoekers willen gaan inspelen.

Bezoek onze website en neem gerust contact met ons op!

www.hungarianbusinessnetwork.nl

HBN

Hungarian Business Network: Financiële crisis, tijd om te netwerken?

Het zal u niet ontgaan zijn dat in Nederland, maar ook elders in de wereld, de wat mindere huidige economische ontwikkelingen regelmatig het gesprek van de dag zijn. Te vaak lijkt de pessimistische en angstige houding ons handelen te beïnvloeden. Juist nu is het daarom tijd om meer samen te werken, te innoveren en vooruit te denken. Bij het Hungarian Business Network (HBN) zit u daarom goed. Want zo denken wij en zo handelen wij. Dat deden we de afgelopen maanden en dat zullen wij de komende maanden ook blijven doen. Het leek zelfs wel dat hoe slechter de economie draaide, hoe meer mensen en bedrijven de weg naar het HBN vonden. Dat is een goed teken. Een teken dat het HBN een inspirerende en creatieve omgeving biedt, waar mensen en bedrijven profijt van kunnen hebben. Die lijn proberen wij door te zetten en waar nodig aan te vullen. Maar dat kan alleen met uw input. Hopelijk zien wij u dan ook binnenkort weer op één van onze activiteiten.

Koppert Cress-bijeenkomst 4 februari 2009 Ons netwerkjaar 2009 werd geopend door een zeer geslaagd een-tweetje met de Centraal en Oost Europa Trade Club. Deze eerste gezamenlijke bijeenkomst van het HBN met een ander netwerk stond in het teken van Hongarije en de kredietcrisis.

De gastsprekers, de heer E. Molenberg van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en mevrouw I. Jankovich van ProfiPower, waren speciaal uit Hongarije overgekomen om de Nederlandse ondernemers te informeren over de Hongaarse macroeconomische aspecten, kansrijke sectoren en ingestelde steunmaatregelen door de Hongaarse overheid.

Dit zeer actuele thema is goed ontvangen met een deelnemersopkomst van rond de 65 ondernemers.

Agenda 2009 Lagerhuis dinsdag 28 april, Hongaarse ambassade Den Haag Het jaarlijks terugkerende Lagerhuisevent zal dit jaar eind april plaatsvinden op de Hongaarse ambassade.

Dit evenement staat in het teken van een levendige discussie en mag niet gemist worden. Leden van het Hungarian Business Network ontvangen binnenkort een uitnodiging waarin wij nadere informatie zullen verstrekken over onderwerp, datum en sprekers. Niet-leden kunnen meer informatie vinden op www.hungarianbusinessnetwork.nl.

Zeilevent september, Muiden Markermeer Verder zal het zeer geslaagde zeilevenement op het Markermeer worden herhaald! Afgelopen jaar was het zeilevenement naar ons idee een zeer interessante en ook populaire bijeenkomst (55 deelnemers!) waar geïnteresseerden een hele avond lang op het Markermeer zeilden, genoten van eten en drinken en natuurlijk goede contacten opdeden.

Centraal- en Oost-Europa Event 4 juni 2009, Restaurant Groot Kievitsdal te Baarn De Centraal- en Oost-Europa desk van Ernst & Young organiseert in samenwerking met onder anderen de EVD, Kamer van Koophandels,

PublisherPartners (uitgever van Hongarije in Zaken) en diverse ambassades het Centraal- en Oost-Europa Event. Dit evenement staat in het teken van ‘investeren in Centraal- en Oost-Europa’ en dan in het bijzonder Bulgarije, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Polen, Roemenië, Slovenië, Slowakije en Tsjechië.

Ondernemers kunnen kiezen uit de volgende workshops: - Corporate income tax aspects CEA Planning opportunities and incentives - Value Added tax aspects Developments European Union - Legal aspects investments CEA Do’s and don’t-s mergers and acquisitions - Analysis relevant factors for investment decisions in Central and Eastern Europe - Analysis business sectors Central and Eastern Europe.

Aansluitend wordt er een informatiemarkt en netwerkreceptie georganiseerd waar ondernemers op een informele manier andere ondernemers, adviseurs en diplomaten die thuis zijn in de regio, kunnen ontmoeten.

Leden van het HBN hebben gratis toegang. Voor meer informatie: Ernst-Jan.de.Roest@nl.ey.com of +31(0)6 2125 1491.

Koppert Cress-bijeenkomst 4-2-09

V.l.n.r. Ernst-Jan de Roest, Ilona Jankovic en Elzo Molenberg

Kijkje in de keuken

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

27

Handelsreis 2009 Het Oost-Europa Centrum en het HBN organiseren gezamenlijk in 2009 een handelsreis naar Hongarije.

gelijkheden in Hongarije. Gedurende deze reis zullen de investeringsmogelijkheden in noordoost Hongarije, met name in de industriestad Miskolc en omgeving, worden belicht.

Deze handelsreis focust zich op Nederlandse logistieke bedrijven, productiebedrijven, uitzendorganisaties en bedrijven in de energiesector die kennis willen maken met de mo-

Deze regio van Hongarije biedt veel kansen voor Nederlandse bedrijven opererend in voornoemde sectoren.

Daarnaast zal een bezoek worden gebracht aan de hoofdstad van

Hongarije, Boedapest alsmede universiteitsstad Debrecen.

Deelname aan deze reis betekent ondermeer een goede introductie van Hongarije, mogelijkheid om contacten te leggen met medereisgenoten, lokale Nederlandse en Hongaarse ondernemers, lokale overheden en andere nuttige instanties. Hongarije in Zaken is mediapartner van deze reis.

De reis vindt plaats van 9 tot 12 september 2009. De kosten worden geschat op een bedrag rond de â‚Ź 750.

Indien u vragen heeft over de reis dan kunt u onze website raadplegen voor meer informatie of direct contact opnemen met Ernst-Jan de Roest, voorzitter Hungarian Business Network.

OriĂŤntatie- en handelsreis: Hongarije ontdekken

Foto: Cover HiZ editie 12

Per e-mail of telefonisch: Ernst-Jan.de.Roest@nl.ey.com 31 (0)6-2125 1491.

Overige HBN-iniatieven LinkedIn en Weblog Voor verdere uitbreiding van uw netwerk: http://www.linkedin.com/e/ gis/1072297 Het HBN heeft inmiddels een eigen weblog: http://huchamber.wordpress.com Op dit weblog treft u dagelijks nieuwe berichten over het laatste businessnieuws, evenementen en andere interessante berichten uit Hongarije.

Ernst-Jan de Roest Voorzitter HBN

Hungarian Business Network - Weblog

28

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

Hungarian Business Network - LinkedIN

HBN event vooraankondiging / announcement

Banking sector and the financial crisis in Hungary and the Netherlands Beste HBN’ers en geinteresseerden, Bijgaand ontvangt u de vooraankondiging van alweer de vierde editie van de Discussieavond á la Lagerhuis. De Hongaarse Ambassade te Den Haag zal op dinsdag 28 april het toneel vormen voor onze interessante Lagerhuisdiscussie. Dit jaar staat het thema ‘Banking sector and the financial crisis in the Netherlands and Hungary’ centraal.

Dit zeer actuele onderwerp zal garant staan voor interessante discussies: de theorie versus de praktijk, de Nederlandse versus de Hongaarse berichtgeving en beleving. Teneinde alle waarheden boven tafel te krijgen is het HBN momenteel in gesprek met topbankiers uit zowel Nederland alsmede Hongarije! Binnenkort zullen wij u hierover nader berichten.

Wij willen iedereen alvast verzoeken de datum 28 april 2009 in de agenda vast te leggen.

Een Lagerhuis met Nederlandse en Hongaarse topbankiers mag u niet missen!

Datum: 28 april 2009 Adres: Hogeweg 14, 2585 JD Den Haag Tijdstip: 16.30 - 21.00 Als u nog tips, opmerkingen of vragen heeft vernemen wij die graag! Het betreft immers een discussieavond. Wij rekenen op u allen! Aanmelden voor deze discussieavond en netwerk borrel kunt u nu al doen via onze website: www.huchamber.nl / Agenda of via e-mail: events@huchamber.nl Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.

Indien u nog vragen heeft, aarzelt u dan niet om contact met ons op te nemen.

Dear HBN members, Dear Sir/Madame, Please find enclosed our announcement of the fourth edition of the Discussion Evening á la House of Commons.

The Hungarian Embassy in The Hague will be the stage for our interesting event on Tuesday, April 28. This year the theme will be ‘Banking sector and the financial crisis in Hungary and the Netherlands’. This very actual topic guarantees interesting discussions: theory versus practice, the Dutch versus the Hungarian news and experience. To uncover all actual facts and circumstances HBN is discussing the possibilities with topbankers from both the Netherlands and Hungary! Soon we will provide you with more information.

We kindly ask you to mark this date (April 28, 2009) in your agenda, since this is a very interesting event which you can not miss!

Date: April 28, 2009 Address: Hogeweg 14 2585 JD Den Haag Time: 16.30 - 21.00 If you have tips, comments or questions we would like to know!

It is a discussion evening. We count on you all! You can register on our website: www.huchamber.nl / Agenda or by e-mail: events@huchamber.nl We trust to have informed you properly. If there are any questions left, please do not hesitate to contact us. We are looking forward to welcome you in The Hague Met vriendelijke groet, Kind regards, Ernst-Jan de Roest Voorzitter / Chairman

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

29

Hungary Business Club Brussels Impressie van de workshop in Brussel van 12 maart 2009 Vanuit The Hungarian Investment and Trade Development Agency (ITDH) uit Den Haag ontving de redactie een uitnodiging om in Brussel op de ambassade een bijeenkomst bij te wonen getiteld „Industrial / Techno Parks and Clusters Business Day / HBCB”.

Omdat Hongarije in Zaken zich ook op de Belgische markt begeeft en dit een serieus onderdeel van onze lezers bestrijkt, was de keuze snel gemaakt om een kijkje te nemen in het Brusselse. Naast vele interessante presentaties en ontmoetingen leek het onze uitgever verstandig om op deze bijeenkomst Hongarije in Zaken bij zowel nieuwe als bestaande contacten verder onder de aandacht te brengen.

Hieronder een impressie van deze bijeenkomst, in de volgende editie zal ik hier nog verder op ingaan met een gedetailleerde verslaglegging van de aanwezige sprekers en bedrijven.

Op 12 maart 2009 werden uitgever en correspondent om 13.00 uur verwelkomt door de ambassadeur van Hongarije in België, Zijne Excellentie de heer Zoltan Hernyes.

Na een kort onderhoud druppelden alle aanwezigen binnen en kon de dag officieel beginnen. De korte uiteenzetting en het welkom werd verzorgd door de ambassadeur.

Er stond de genodigden een vol programma te wachten met daarin veel nieuwe ontwikkelingen vanuit Hongarije, onderbouwd door een groot aantal Hongaarse aanwezigen uit het bedrijfsleven.

De eerste spreker was Eszter Zimonyi, economisch adviseur. Zij gaf in haar keynote speech aan dat er in uiteenlopende sectoren veel internationale samenwerking is tussen België en Hongarije. Een ander punt dat Zimonyi aanstipte, was de diversiteit aan Europese samenwerkingsverbanden waarin

30

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

specialisten vanuit meerdere landen samen tot innovatieve oplossingen komen.

Erg interessant voor Hongarije in Zaken gezien wij als doelstelling hebben Belgische ondernemers in gesprek te laten treden met het Hongaarse bedrijfsleven om zo de kansen tot wederzijds zakendoen te bekijken.

Namens de vereniging van industrieparken in Hongarije sprak de heer dr. Janos Toth die als directeur verantwoordelijk is voor de onderdelen Transport, Energie, Infrastructuur en informatievoorziening in Hongarije.

Hiernaast is hij betrokken bij het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC).

De clusters in Hongarije werden besproken door de heer Peter Lenkey vanuit zijn functie als Member of Board van de vereniging van

Clusters in Hongarije. De heer Csilla Endrody (Head of Department at ITD Hungary) gaf vervolgens een overzicht van de voordelen die de Hongaarse overheid beschikbaar stelt om investeringen te stimuleren. Deze investeringsprikkels zijn divers en voor vandaag gerubriceerd voor het investeren in Hongaarse Clusters.

Na deze voorafgaande presentaties vanuit Hongaars oogpunt was België aan de beurt. Peter Verboven, directeur van het Vlaams Netwerk van Ondernemingen (VOKA) presenteerde de ontwikkeling van de clusters in Vlaanderen en hij gaf enkele duidelijke voorbeelden van succesverhalen die uit een clusterproject zijn ontstaan.

Verder kwamen de clusters uit Wallonië aan bod en aansluitend spraken er diverse Hongaarse instanties en bedrijven ondersteund door een powerpointpresentatie.

In korte tijd werd er zoveel mogelijk

Bedrijfspresentatie van Hongaars Industriepark “Paksi Ipari Park”

informatie aan de aanwezigen overbracht over uiteenlopende projecten.

De heer dr. Kalman Meszaros, moderator van de dag, gaf last but not least de uitgever van dit blad het woord. De heer Van Erp introduceerde zijn nieuwe correspondent in Brussel en sprak over de interessante kansen die het magazine met zich mee kan brengen voor ondernemers.

Bijgaande foto’s geven een impressie van de dag en zoals beloofd in de volgende editie een special met meer inhoudelijke informatie over deze dag.

Tekst: Huub Nieman Fotomateriaal: Hungarian Embassy, Belgium Van Erp presenteert Hongarije in Zaken

Na dit zeer intensieve programma konden alle aanwezigen de befaamde wijnen en bijzondere delicatessen uit Hongarije gaan proeven om vervolgens met elkaar in gesprek te gaan tijdens een zeer ontspannen en lucratieve netwerksessie.

Aansluitend vonden er nog ingeplande een-op-een gesprekken plaats in het afsluitende onderdeel “Matchmaking�.

Er is op deze dag enorm veel informatie gedeeld met elkaar.

Daarom besteden we in deze impressie slechts in vogelvlucht het samenkomen op de ambassade in Brussel. In de volgende editie zal er een special komen over deze dag met interviews en nadere informatie over bedrijven en sprekers.

Namens uitgever en corespondent een dankwoord aan de uitstekende organisatie, in het bijzonder voor Kalman Meszaros. Evenals alle medewerkers van de ambassade die deze dag mede mogelijk hebben gemaakt

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

31

Elvira Loomans Culinair correspondente

Viering van de onafhankelijkheidsstrijd van 1848 De regels “Talpra magyar hí a haza!

Itt az idő, most vagy soha!” [Sta op Hongaren. Het vaderland roept!

De tijd is daar, het is nu of nooit!] vormen de eerste twee regels uit het beroemde gedicht Nemzeti Dal [Nationaal lied] van de Hongaarse dichter Sándor Petőfi (1823-1849).

Onlosmakelijk verbonden hiermee is de datum 15 maart 1848. De dag in maart die nu geldt als één van de belangrijkste nationale feestdagen in Hongarije. Op deze dag wordt uitgebreid stilgestaan bij de Onafhankelijkheidsstrijd van 1848. Overal in Hongarije wordt op deze dag wel het één en ander georganiseerd om deze datum uit de Hongaarse geschiedenis levendig te houden. Van toneelstukjes in de open lucht, die de gebeurtenissen van 1848 in Boedapest uitbeelden, tot de vele festivals en markten.

Maar welke gebeurtenissen herdenken de Hongaren nu jaarlijks op de 15e van maart? In heel Europa waarde in de 19e eeuw de geest van de revolutie rond. Net als in andere Europese landen ontstond er ook in het Hongarije van toen, dat in die tijd onder het Habsburgse Keizerrijk viel, onder de bevolking steeds meer onvrede over de grote ongelijkheid in de verdeling van de rijkdom.

Het Hongaarse deel van het rijk was ten opzichte van het Oostenrijkse in industrieel opzicht erg achtergesteld.

De Hongaarse afhankelijkheid van de Habsburgers verhinderde de industriële ontwikkeling in het Hongaarse deel van het keizerrijk. Als gevolg hiervan bleef in Hongarije het middeleeuwse feodale systeem tot in de 19e eeuw intact en ontwikkelde zich er, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland, geen middenklasse.

In het kader van deze kwestie traden twee belangrijke mannen in de eerste helft van de 19e eeuw in Hongarije op de voorgrond. Beiden pleitten voor hervormingen van het feodale systeem. De één echter radi-

32

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

caler dan de ander. Zo werkte Graaf István Széchenyi in zijn werken zijn ideeën uit voor het omvormen van het overwegend agrarische Hongarije tot een kapitalistisch land. Hij vond bij de lage adel veel steun voor zijn vooruitstrevende ideeën, maar de conservatieve hoge adel moest niets hebben van zijn voorstellen.

De tweede man die een grote rol speelde in deze tijd was de jonge advocaat Lajos Kossuth, die algauw de oppositie in het parlement leidde.

Kossuth en zijn achterban waren van mening dat de hervormingen waar Széchenyi voor pleitte niet van de grond zouden komen als Hongarije niet ook onafhankelijk zou worden van de Habsburgers. De roep en het verlangen naar onafhankelijkheid namen tenslotte zulke grote proporties aan dat dit op 15 maart 1848 leidde tot een opstand, die als eerst in Boedapest uitbrak onder studenten op de universiteit en waarin de dichter Sándor Petőfi de leiding nam. In het Pilvax koffiehuis die dag ontmoette Petőfi zijn medestanders en las er zijn Nationaal Lied voor. De studenten formuleerden in 12 punten het hervormingsprogramma van Kossuth waarin zij onder andere pleitten voor vrijlating van de lijfeigenen, een onafhankelijke Hongaarse regering en

persvrijheid. De studenten bezetten vervolgens een drukkerij in de stad en lieten de 12 punten op papier drukken, waarna ze zich naar de tuin van het Hongaars Nationaal Museum begaven en het hervormingsprogramma aan de menigte voorlazen.

Aanvankelijk stemde de Habsburgse keizer Ferdinand V uit angst in met de hervormingen en benoemde een regering waar zowel Széchenyi als Kossuth deel van uit maakten. Maar dit duurde niet lang.

Al snel wisten de Habsburgers de in het Keizerrijk wonende minderheden voor zich te winnen en zich tegen de Hongaarse vrijheidsstrijd te keren. De Hongaren leken in de strijd aanvankelijk aan de winnende hand, totdat op verzoek van keizer Ferdinand de Russen aan de kant van de Habsburgers zich in de strijd mengden. Ten slotte moest het Hongaarse volk zich in augustus van 1849 aan de Habsburgers overgeven. Hoewel de Onafhankelijkheidsstrijd voor de Hongaren niet gebracht had waar ze zo vurig naar verlangden, wisten de Hongaren zich -in tegenstelling tot hervormers in andere Europese landen- in de strijd van de revolutie het langst staande te houden.

Het originele gedicht, door Sándor Petőfi

Tekst: Elvira Loomans

April

Mei

Juni

*Diner met muziek en dans in restaurant Bohém, Boedapest, 01-01-2009 t/m 31-12-2009 *Lentefestival, Békéscaba, www.ifihaz.hu, 13-03-2009 t/m 06-04-2009 *Lentefestival in Kaposvár, Kaposvár, www.egyud.somogy.hu, 14-03-2009 t/m 03-04-2009 *Kunstweken in Nyíregyháza, Nyíregyháza, 14-03-209 t/m 07-04-2009 *Lentefestival, Pécs, www.pecsikult.hu, 15-03-2009 t/m 07-04-2009 *Lentefestival, Kecskemét, www.kecskemet.hu, 16-03-2009 t/m 06-04-2009 *Lentefestival van Boedapest, Boedapest, www.festivalcity.hu, 20-03-2009 t/m 05-04-2009 *XVII Muziekfestival van Szolnok, Szolnok, www.szolnokfesztival.hu, 20-03-2009 t/m 04-05-2009 *Lente in Tokaj, Tokaj, www.tokaj-turizmus.hu, 27-03-2009 t/m 29-03-2009 *Paasexpositie in het Landbouwkundig museum, Boedapest, www.mezogazdasagimuzeum.hu, 31-03-2009 t/m 19-04-2009 *Culturele weken van Gyöngyös, Gyöngyös, www.gyongyok.com, 03-04-2009 t/m 24-05-2009 *Pasen in het streekhuis van Nagykörű, Nagykörű, www.nagykoru.hu, 12-04-2009 *Feestelijkheden in Szépasszonyvölgy, Eger, www.ekmk.eu, 12-04-2009 t/m 13-04-2009 *Pasen voor iedereen, Markaz, www.markaz.extra.hu, 13-04-2009 *Paasfeest in het dorp, Nyíregyháza, www.muzeumfalu.hu, 13-04-2009 *Paashapjes en wijnen uit Kisnána, Kisnána, 13-04-2009 *Dansforum t.g.v. de Dag van de dans, Boedapest, www.nemzetitancszinhaz.hu, 16-04-2009 t/m 30-04-2009 *Lente zeilwedstrijd, Balatonfüred, www.hunsail.hu, Balaton, 19-04-2009 *Wijnwedstrijd op Dag van Heilige György, Siklós, www.siklosivar.hu, 24-04-2009 *Stadfeest, Nagykanizsa 24-04-2009 t/m 25-04-2009 *Landelijke volksdansconferentie en gala, Hajdúböszörmény, www.hajduboszormeny.hu, 25-04-2009

*Lentefestival, Nyíregyháza, www.muzeumfalu.hu, 01-05-2009 *Nationaal lentefeest, Dunaújváros, www.dunaferr.hu, 01-05-2009 *Paardenherder-kookwedstrijd, Kocsord, www.kocsord.keletnet.hu, 01-05-2009 *III Wijn-lentefeest, Eger, www.egrihegykozseg.hu, 01-05-2009 t/m 03-05-2009 *Europa Filmweek, Dunaújváros, www.info.dunaujvaros.hu, 04-05-2009 t/m 10-05-2009 *Verkoop van topwijnen in de burcht, Eger, 04-05-2009 t/m 27-09-2009 *Europa Dag, Dunaújváros, www.info.dunaujvaros.hu, 09-05-2009 *XVII Lentefestival van Tiszaújváros, Tiszaújváros, www.tujvmkvk.hu, 16-05-2009 t/m 23-05-2009 *Openluchttentoonstelling en festival, Kiskunfélegyháza, www.kiskunfelegyhaza.hu, 22-05-2009 t/m 30-05-2009 *Bierfestival en varkenspootjesparade, Békéscaba, www.borakft.hu, 27-05-2009 t/m 01-06-2009 *Tijdperkenfestival, Balatonfüred, www.reformkor.hu, 29-05-2009 t/m 31-05-2009 *Pinksterfestival, Hévíz, www.hevizgaleria.hu, 29-05-2009 t/m 01-06-2009 *Feest in Villány, Villány, www.acona.hu, 29-05-2009 t/m 21-08-2009 *Tor-Tura, Egerszalók, 30-05-2009 *Open wijnkelderdagen, Palkonya, www.palkonya.hu, 30-05-2009 *Openhuis in de wijnstreek bij Eger met Pinksteren, Eger, 30-05-2009 t/m 31-05-2009 *Pinksterdag, Noszvaj, www.noszvaj.hu, 31-05-2009

*Pinksteren, Nyíregyháza, www.muzeumfalu.hu, 01-06-2009 *Boekenweek in Balatonfüred, Balatonfüred, www.balatonfured.hu, 04-06-2009 t/m 08-06-2009 *Wijntour door Eger, www.egriborut.hu, 04-06-2009 t/m 27-08-2009 *Ganzenleverfestival, Orosháza, www.libamafesztival.hu, 05-06-2009 t/m 07-06-2009 *XVIII Jókai Dagen en bonensoep-kookwedstrijd, Balatonfüred, www.balatonfured.hu, 05-06-2009 t/m 07-06-2009 *Mediterrane muziekavonden, www.siklos.hu, 05-06-2009 t/m 14-08-2009 *III Feestelijkheden aan het begin van de zomer, Mosonmagyaróvár, www.fkkk.hu, 06-06-2009 t/m 07-06-2009 *I Jazzfestival van Hévíz, www.hevizgaleria.hu, 13-06-2009 *Het vier jaargetijdenfestival: Zomerconcert, www.szallas.gyor.hu, 13-06-2009 *Győr Cultureel festival, www.fesztivalirodagyor.hu, 13-06-2009 t/m 30-08-2009 *IX Animatie en Filmfestival, Kecskemét, www.kaff.hu, 17-06-2009 t/m 21-06-2009 *VI Internationaal dansfestival, Balatonfüred, www.balatonfured.hu, 8-06-2009 t/m 21-06-2009 *IX Jazz-Blues muziekfestival, Haidúböszörmény, www.hafim.van.hu, 19-06-2009 t/m 20-06-2009 *Nachtelijk feest ter gelegenheid van Heilige Ivan en Museumnacht, Kiskunfélegyháza, www.moramuvhaz.hu, 20-06-2009 *Feest ter verwelkoming van de zomer, Dunaújváros, www.iiti.hu, 20-06-2009 *Museumnacht in Kecskemét, Kecskemét, 20-06-2009 *XIII, Burchtdagen van Sirok, Sirok, 20-06-2009 t/m 21-06-2009 *Makó Operettefestival, www.makohagymahaz.hu, 20-06-2009 t/m 27-06-2009 *Balatonfüred Vis/wijnfeest, www.balatonfured.hu, 25-06-2009 t/m 28-06-2009 *Landelijke ontmoetingsdag voor ambachtsmannen en handwerklieden, Eger, www.egrivar.hu, 26-06-2009 t/m 28-06-2009 *Cultureel festival van Gyula, Gyula, www.gyulaivarszinhaz.hu, 26-06-2009 t/m 09-08-2009 *Museumnacht in het streekhuis van Nagykörű, Nagykörű, www.tajhaznagykoru.hu, 27-06-2009 *Festival, Abádszalók, www.szalok.hu, 27-06-2009 *Museumnacht, Eger, www.egrivar.hu, 27-06-2009 *Museumnacht, Szeged, 27-06-2009

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

33

?

Karin Gabor ?

Zakelijk correspondente

Column

Michel Daenen Zakelijk correspondent

De rijke Hongaarse keuken Correspondenten Karin Gabor en Michel Daenen verhuisden in september 2008 met hun gezin vanuit Scheveningen naar het dorpje Tardona in Noordoost-Hongarije. Ze realiseren daar een eigen kleinschalig en exclusief conferentiecentrum met wellness- en hotelfaciliteiten. Daarnaast dragen ze met projectmanagement bij aan de verdere ontwikkeling van de regio. In elke editie van ‘Hongarije in Zaken’ vertellen ze over hun belevenissen.

Een editie van Hongarije in Zaken waarin speciale aandacht aan de levensmiddelensector wordt besteed.

Dan is de link met eten en drinken natuurlijk snel gelegd. Te verwachten is dan ook dat er vast een aantal artikelen in dit blad zal staan over de rijke Hongaarse keuken. Hier vanaf het platteland dan toch een kritische noot. Rijk is de keuken zeker: aan vlees, zoetigheid en verzadigde vetten en calorieën. U hoort ons niets zeggen over Boedapest, waar men wat meer op het Westen georiënteerd is, maar bij ons in het noordoosten is het één en al vlees en (zure) room wat de pot schaft. Als je al een blaadje sla op je bord vindt, dan is dat voornamelijk decoratief bedoeld. Als bijgerecht kan je wel een salade bestellen, die meestal bestaat uit een hoopje ingemaakte kool of andere ingemaakte groente, schijfjes tomaat of biet.

De overwaardering van vlees gaat ver; je bent hier zelfs strafbaar als je je kind vlees onthoudt. Hoewel wij thuis vegetarisch eten (met af en toe een visje) hebben we dan ook maar besloten om de discussie met het kinderdagverblijf niet aan te gaan. Ons zoontje eet daar gewoon met de pot mee (meestal dus vlees) en thuis proberen we hem nog wat groenten te laten eten. Als je buiten de deur eet, is er meestal wel keuze voor vegetariërs, namelijk: broccoli, bloemkool, champignons of kaas in een gepaneerd gefrituurd laagje (rántott). Op één of andere manier gaat men er vanuit dat alles gepaneerd moet zijn, wat het ook meteen weer vet maakt. De link tussen de eetgewoonten en de vele sterfgevallen door hart- en vaatzieken is hier nog niet gelegd.

34

Hongarije in Zaken | 2009 ed. 15

En als we iemand spreken die zich wel wat meer realiseert dat het toch best ongezond is om zoveel vlees te eten, veel verzadigd vet, weinig groente en de nodige drank te nuttigen, dan krijgen we vaak een verklaring te horen die aangeeft waarom de mensen er zelf niets aan kunnen doen. Zoals laatst nog, toen we met iemand over het schrikbarende cholesterolgehalte van veel Hongaren spraken. Tja, was de redenering, als wij aan zee zouden wonen zou alles anders zijn, maar ja, Hongarije is volledig ingesloten door land en daarom kunnen we dus niet genoeg vis eten en krijgen we dus niet genoeg omega 3 binnen.

Met enige moeite konden we nog net onze lachbui bedwingen.

In ieder geval een prachtige kans voor ons dus om als Centrum voor Wellness & Inspiratie ook iets meer bewustzijn te brengen over in balans zijn en gezonde voeding. We willen de mensen laten ervaren dat gezond ook echt lekker kan zijn.

Dat betekent dat we er niet alleen informatie over willen geven, maar juist ook een lekkere en gezonde kaart neer willen zetten. Daar zullen ook best wat zoete toetjes op staan (het geluksgevoel dat je kunt hebben bij het eten van een heerlijke chocolademousse weegt soms ruimschoots op tegen de calorieën die het met zich meebrengt) maar ook heerlijke salades en producten met vers fruit bereid. We zullen zien hoe het ons vergaat. Het is te hopen dat het wat anders loopt dan bij die twee collega’s / vrienden die vanuit het VK naar Spanje vertrokken om daar een mooie bistro neer te zetten.

Binnen enkele weken was de droom van de bistro verworden tot

“fish & chips” tent, omdat de gasten gewoon niet anders wilden. Dat risico zien we zeker, maar wie niet waagt, die niet wint, en markt kan je ook creëren. De Hongaarse overheid probeert in ieder geval ook iets aan het bewustzijn te doen, want langs de snelweg zie je af en toe borden staan dat je toch echt groenten en fruit moet eten. Als de overheid dan ook iets zou doen aan de bizar strenge regelgeving rond voeding en hygiëne (velen malen strenger dan de Europese HACCP-richtlijnen) dan zou het ook voor ondernemers een stuk gemakkelijker zijn om hier een steentje aan bij te dragen. Maar geen geklaag, waar een wil is, is een weg.

Minder alcohol en tabak, meer groenten en fruit, meer lichaamsbeweging en wat meer plezier, we wensen het onze medebewoners van NoordoostHongarije van harte toe.

Tekst: Karin Gabor – Michel Daenen www.movetobalance.nl

Foto: SXC

w w w. v a s t g o e d h o n g a r i j e . n l Uw hulp bij het vertrouwd zoeken naar koop- en huurwoningen in Hongarije

Bent u op zoek naar hardwerkende, gemotiveerde productie- en of vakkrachten?

www.euromunka.nl Uw contactpersoon: Hille Horeman hille@euromunka.eu

De Hongaarse Producten

Specialist • Levensmiddelen • Wijnen • Unicum • Pálinka’s • Likeuren • Túrórudi • Tészta (pasta) • Kruiden

Vakantiewoningen te koop

zie onze website: Bestel nu een Bogrács met standaard en ontvang een Gulyás soeppakket geheel gratis

www.vastgoedhongarije.nl

www.huned.nl

0031-512-372723 of 0031-6-50654053

info@huned.nl

Geschenk

Hier had úw Kleintje kunnen staan!

Voor € 75,00 Inclusief opmaak én een proefje vooraf.

We hebben beperkte mogelijkheden voor de plaatsing van deze kleintjes, bezoek onze website voor deze mogelijkheden. www.

hongarijeinzaken

.nl

33015

Een uniek RELATIE geschenk

Het groot formaat fotoboek: Szemtõl szemben, Auge in Auge, Oog in oog, Eye to eye.

Uw vertaalbureau in de Euregio Wilt u succesvol communiceren in meerdere talen?

Uw mogelijkheden over de grens verbreden?

Professioneel overkomen met kwalitatieve teksten?

ISA Vertaal zet zich in voor uw grenzeloze communicatie!

info@isavertaal.nl Parkweg 7 6212 XN Maastricht 043 351 0118

www.isavertaal.nl

NAGYPALL tükörben, reflektiert, weerspiegeld, reflected, 200 pagina´s hartverwarmende zwart-wit fotografie van Eddy Smid met teksten in vier talen van Frouke Schouwstra Een verslag van een behoedzaam integratieproces, een heel bijzonder beeld van een klein dorp in Hongarije. Om zelf van te genieten, om “zo maar” weg te geven, maar bij uitstek geschikt als relatiegeschenk!

€ 34,90 (incl. verzending) bestellen via:

uitgeverij@hongarijemagazine.nl

#" " " " " " " " #" " " " " " " " "

#" " " " " " " " " " " #" " " " ! " "