7 minute read

mabalih sundih, ulungin endih (I Wayan Kerti

Next Article
kamus

kamus

Satua Cutet

mabalih sundih, ulungin endih5

Advertisement

5 Satua cutet puniki kawedar wantah saking kerjasama Suara Saking Bali sareng Balai Bahasa Provinsi Bali.

Wenginé punika, damuhé ngetél ngribis mispis, melusin don-don

punyan salaké sané seléag-seléog nutug ampehan angin. Kosodan

don salaké sané madui punika kapiragi sakadi jagaté makidung

bandung, sungsut ring kayun. Dinginé nulang pisan. Titiang

bengong negak ngil-gilang. Sasihé kabaos sasih karo. Sasih

nedeng dingin. Bulané maengkeb katangkeb antuk gulem. Rem-rem

pisan langité. Bintangé taler mangilang kagentosin antuk

kunang-kunang. Amung, i kunang-kunang sané pakenyit-nyit

nyunarin langit.

I Wayan Kerti

Wenginé punika, sareng pitung diri titiang mameteng negakin empagan papah jaka sané sampun tuh ring tengahin abian salak. Sareng pitu majéjér ajér, marep kelod ngurati saksi wenginé ring Delod Bukit. Wenginé punika titiang sareng pitu nyantos kajaba sunaran sundih sané makeber ring langité wanengan Delod Bukit. Anaké lingsir-lingsir ring désan titiangé maosang sundihé punika sundih léak. Daweg punika, ring Delod Bukit wénten anak ngaonin. Sawané kantun karaksa ring jeroné, tur nénten kasuntik antuk formalin. Minabang, punika sané ngarabda kajaba endihan soléh punika sabilang wengi. Bukité punika, pinaka wates desan tiangé, Désa Kuncara Giri sareng Desa Selumbung. Kawéntenané ring delod bukit tinggar pisan saking genah titiangé.

Galah sampun jam solas wengi, dina kaping kalih titiang ngarereh iburan wengi. Wenginé sane teeb tur ngawinang manah kedeh. Aab jagaté sepi pisan. Ring désan titiangé durung wénten listrik. Nadak, wénten raris marawat sunaran sudih kajaba saking kauh, kasarengin lampah anak sané mamargi ring

rurungé. Lampahnyané nyansan nampek, sampunika taler endihan sundihé nyunarin wengi.

“Huhuuuuk… huhuuuukk… huhuuuk!” suaran anak makokohan punika, ngentenin titiang sareng timpal-timpal titiangé, wénten anak ngalintangin margi masundih sénter.

“Kuruék… kruék... kruééékkk,” misan titiangé sagét masuara sakadi suaran bojog. Minawi ipun dot macadén anaké sané ngalintang punika, utawi dot ngédéngang wani ritatkala wengi.

Lampahnyané punika nadak mararian, pas ring wanengan genah tiang negak sareng sami. Lampu sénterné kasunarang ke arep titiangé, maklébat lawat anak lanang sané wani mamargi wengi. Anaké lanang punika majujuk landung lan jangkung makamben sarung. Ipun raris mabanyu ring pinggir marginé.

Misan titiangé sujatiné mula jail. Padéwékané alit, nanging akéh maduwé daya. Ipun nénten surud-surud masuara sekadi bojog. Anaké lanang punika lantas nyénterin titiang sareng sami ring tengahin abian salaké.

“He… hem…! Ngujangin drika?” Anaké lanang sané sampun lingsir punika raris matakén nyambi nyedot lanjaran. Yadiastun peteng dedet wenginé punika, titiang tatas pisan ring sang maduwé suara. Sang maduwé suara sampun katah ring kuping titiang, taler timpal-timpal tiangé.

“Ento pasti Wa Tantra,” sakadi punika titiang mamanah. Wa Tantra ring désan titiangé sampun kaloktah. Anak lingsir puniki biasa mabusana rapi, sakadi madéwék sangsangan. Ipun taler ngamargiang usada utawi dados jro balian. Mawinan ipun manawi nénten madwé rasa kedeh ritatkala kapacédain antuk misan titiangé.

“Mabalih sundih, Wa!” sinarengan titiang nyaurin pitakéné Wa Tantra. Minab ipun taler sampun tatas uning ring titiang sareng sami, sané madamuh ring tengahin abian salak wenginé punika.

Miragi pisaur titiangé sakadi punika, ipun lantas ngalanturang pamargi. Minab ipun sampun tatas uning tatujon titiang, tengahin wengi misadia makumpul ring tengahin abian salak. Ipun raris ngalintang masunar séntér. Minab jagi mantukné.

Galahé nyansan wengi. Jangkriké saling saurin, balangé taler pakrékkék ring carang kayuné sakadi tembang purnaning jagat. Asuné nyalung, i kunangkunang taler kedap-kedip. Aab wenginé nyansan serem. Titiang sami kantun teg-teg nyantos kajaba endihan sundih sané soleh punika.

“Kondén masi pesu,” titiang ngarémon. Rahina dibi, sawatara jam solas wengi sampun medal endihan sundih punika. Ia seliak-seliuk makebyar sakadi pésta kembang api ring duur genah anaké ngaraksa punika. Lampu strongking sané anggéna sunar ring genah ngaraksa punika lantas rem-rem. Sunarané sagét kanten, sagét nénten. Manawi sangkaning sundih léak punika?

Sawatara tigang dasa menit sampun Wa Tantra ngalintang, kajaba malih endihan sundih saking kauh. Sunarané kabur, sakadi warna témbok macét putih sané sampun luntur. Sunarané nyansan nampek. Sapa sira malih manawi ngalintang wengi? Nénten wénten kapiragi suara anak mamargi san nyarengin. Amung sunaran kémanten sané nyansan nganampekang.

Sayongé ngalilus keras pisan, nyaliksik padéwékan titiangé. Déwék titiangé merasa dingin pisan ngarasaang iusan damuh wengi. Nadak, bulun cikut titiangé masrieg jering, ritatkala sunaran sundih punika majadengan abos-bos ring arep titiangé. Titiang mautsaha mangda satata tenang tur ngengkebang rasa jejeh ring timpal titiangé sané sareng mabalih wenginé punika. Malih jebosné, sagét sunaran sundih punika mamargi nganginang saking arep titiangé negak sareng pitung diri. Pamarginé punika taler kapangihin olih timpal-timpal titiangé.

“Melaib…!” Sira kapa sané nundén, sagét titiang sareng pitu cumpu malaib saking pabian salak genahé mabalih sundih. Nénten wénten rasa jerih ring padéwékan pacang tusuk duin salak. Sané utama, gelis malaib nyalametang

padéwékan soang-soang, raris ka kamar tur maubet jelanan. Timpal titiangé sareng limang diri mantuk ka umahné soang-soang. Titiang nginep ring umah misan titiangé. Ipun ngidih olas mangda titing nginepin.

“Yan, da mulih. Iang tusing bani pules didian. Lan nginep dini.” Ngejer misan titiangé mamunyi. Kawanénan ipuné ritatkala micadénin Wa Tantra nénten mabukti. Yuktiné, ipun getap pisan, tan panyali.

Galah nyansan wengi, sunaran sundih nyansan ngalitang. Manawi minyak tanahnyané sampun nyansan ngedikang, jagi telas. Titiang magulung saput, ngindayang ngidemang peningalan, ngengsapang napi sané wawu kapanggihin.

Ajirigén sajeng sané sareng-sareng tunas titiang kawit wengi ring pinggir margi di ajeng balai banjar, nénten prasida ngardi wanén ring sajeroning nampénin pamargi nadak lan sénglad punika.

Nemoning sasih Karo ring warsa 1989 punika, akéh krama Baliné pacang ngamargiang Pitra Yadnya, Ngabén. Daweg punika, wénten pangarsa saking Parisada Hindu Darma Indonesia, mangdéné keramané sané kantun maduwé sawa ngamargiang pangabénan, riantukan pacang wénten upacara Déwa Yadnya, Panca Bali Krama ring Pura Besakih.

Krama banjaran titiangé ring Désa Kuncara Giri taler akéh sané pacang ngamargiang yadnyané punika. Aab pamargin yadnyané kabaos sorogan. Sané nénten sida pisan pacang nangun yadnya, kakarsaang mangda ngamargiang yadnya Nyengker Sawa ring sétra.

Sinalih tunggil, krama sané pacang nangun yadnya, kulawarga I Nyoman Dangin. Kulawarga puniki kaloktah kulawarga madwé ring désan titiangé. Ritatkala ngamargiang upacara ngabén sorogan, kulawarga puniki katibén baya. Pamargi yadnyané kaon pisan, tur dadaos pabaos krama désa. Baya punika kakeniang kalih rahina sadurung rahina karya kamargiang. Krama tamiu, sekaa gong, kantos Ida Pedanda taler tan luput keni baya. Bayané punika kabaos gering agung. Yéning sekadi mangkin, kabaos koléra.

“Wa, énggalin mulih! I Mémé nyelé keneh.” Gagéson pisan anaké alit ngarereh Wa Ketut Dauh ring genah payadnyané. Ipun kantun répot pisan sujatiné, duaning kasudi dados pamucuk bélawa. Wa Ketut Dauh sané ngatur panelas bawi, ayam, bébék, wasa-wasa, kelapa, muah sané siosan. Ipun taler sané magi ulam, nibakang wasa ritatkala jagi maolahan. Taler, ngétangin panelas jatah, panolak, ajengan selaan.

Kramané sané rauh ngoopin, among ngarepah, ngébat, ngincuk, nusuk, utawi ngadonang olahan lawar. Étangan panelas taler sampun cumawis antuk Wa Ketut Dauh. Né mangkin, kawéntenané masiosan. Rabiné taler keni baya gering agung. Ipun lantas gagéson mapamit ring sang madruwé karya.

“Dé, legaang tiang kar mulih malu ajebos. Niki pianaké ngalih, Méméné koné ngalimuh. Nyanan tiang buin mabalik mariki.”

“Ngih, Bli. Marika malu delokin i mbok. Ampunang makelo, nyanan paragatang malu itungan olahané ané lakar anggo mani,” Madé Dana, sang madruwé karya nganika. Wa Ketut Dauh raris mantuk sareng pianakné.

“Yan… bagun Yan...!” Wa Ketut Dauh nundun rabiné. Sampunika taler pianakné. Saleng gentos ngocok lan nundun Mémé Wayan Dauh, sakéwanten nénten taler matangi. Ragan ipuné sampun kaku.

Wa Ketut Dauh bingung.

“Sinah I Wayan suba ngalain,” sampunika ipun memanah, raris magatra ring pisagané indik pariundukan sané kapangguh punika. Pianakné sedih pisan. Ipun ngeling sigsigan, tan sida naanang lara. Wawu inuni semeng ipun matulung ring payadyan. Usan magibung, ipun raris mapamit mantuk pacang ngewéhin tedan bawi, mangkin sampun sagét ngalain.

Riantuakan kabanda antuk galah, taler pikobet dados bélawa ring pangabénané Madé Dana, sawané Mémé Wayan Dauh kaputusang kasirepang dumun. Yadiastun sampun ngaonin, yéning durung kasiramang utawi mabersih, kabaos kantun sirep raga. Sawané taler durung kaformalin. Manawi sangkaning punika, mawinan satunggil wengi medal endihan sané kabaos

sundih léak ring krama désa titiangé. Akéh kramané sané seneng pacang nyingakin kawéntenan endihan sunar punika.

Sampunika taler, titiang maduwé sekaa sareng pitung diri, seraina nyantos iburané punika. Ring désa, daweg punika sayewakti méweh pisan ngarereh iburan. Tipi manten akidik pisan sané madwé. Sané madwé tipi, pastika sampun kulawarga sané kabaos sugih. Listrik taler durung wénten. Masajengan masuluh bulan lan bintang, sambil nyingakin sundih léak, sinalih tunggil sané dados hiburan.

Kruyuk ayam kurungan masuara saling sautin. Makacihna galahé sampun semeng. Sunaran matan ai magurat lem-lem runtuh ring bucun kamar, nyeluksuk saking bolong kluster tembok umahé. Titiang enten, tur rigelis mapamit mulih sareng misan titiangé sané kantun lep-lep pisan sirepné. Gagéson titiang majalan mulih.

Ritatkala mawali punika, titiang singgah ring Jeroné Dadong Komang. Dadong Komang sakadi sané magatra ring wargi, kabaos wikan ngiwa. Irika titiang masadu unduké sané kapanguh dibi wengi.

“Dong, ibi petengé dugas tiang ngajak timpalé mabalih sundih, tiang ulungine tekén sundihé nika. Warnan sundihé nika putih, Dong,” asampunika titiang matur.

“Aget cai sing amaha! Kadén ané selem kar ngamah?” Sekadi punika pinampéné Dadong Komang sambilanga makenyem. Titiang raris mapamit mulih. Kawit rahina punika acara mabalih sundih léak punika ngararis usan.

I Wayan Kerti, embas ring Sibetan, 29 Juni 1967. Swaginané dados guru bahasa Indonésia, ngawit warsa 1995 tugas ring SMP Negeri 1 Kubu, kantos mangkin kasudi dados guru ring SMP Negeri 1 Bebandem. Midep marariptan puisi, miwah satua cutet riantukan katuntut swaginan ipun dados guru. Rariptané akéhan mabasa Indonésia, sané kawedar ring média cetak lan média online.

This article is from: