De Ondernemer - januari 2015

Page 1

Carrière

In Beeld

Zeeuwse renoveert het Binnenhof

Innovatie

Zeeuwse slijter op wereldlocatie

Het nieuwe hip van houten brilmonturen

15e Jaargang nummer 1 • Januari 2015

de

” In deze regio zijn nog 2200 vacatures in de techniek + Middelburg Goes

0118 - 626 649

www.caljouw-rademaker.nl www.caljouw-rademaker.nl

MIDDELBURG

passie voor pakken

+ + Accountancy + Belastingadvies + Belastingaangiften + Bedrijfsadvies

Burgh-Haamstede Terneuzen

T 0118 612 774 E middelburg@joosse.nl

OOSTKAPELLE

+ Salarisverwerking + Loonadvies + HR Diensten + Detachering + Online diensten

T 0118 583 010 E oostkapelle@joosse.nl

INTERNET

WWW.JOOSSE.NL

Foto Lex de Meester

d n e m e n r e d n Voor o d n a l e e Z d n e & werk

vanaf 299,-

nieuwe burg 12 • middelburg w w w. b i j l e v e l d - m a n n e n m o d e . n l

stones • roy robson • hugo boss nino danieli • corneliani speciale mogelijkheden voor bedrijven


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Trots en goede dosis adrenaline

Markten fluctueren sneller, de vraag naar maatwerk groeit en de technologie ontwikkelt zich in een ongelooflijk tempo. De moderne ondernemer houdt zijn positie in de schommelende en onvoorspelbare markt steeds nauwlettender in het oog en speelt er slagvaardig op in. Flexibiliteit is daarbij al snel een doorslaggevende factor.

Ivo van der Velde Commercieel directeur PZC

U

kent het wel, het eerste gevoel bij het ophalen van een nieuwe auto… Gepaste trots en een

Tekst John de Kok Foto Lex de Meester

goede dosis adrenaline, maar stiekem in het achterhoofd de vraag: wat zal mijn omgeving er van vinden?

Dat gevoel heb ik ook bij het lanceren van deze nieuwe Ondernemer. Het zal u niet ontgaan zijn, de Ondernemer ziet er anders uit. De uitstraling in elk geval, maar het is veel meer dan een nieuwe jas. Voor u ligt een servicegerichte zakelijke krant met veel nieuws; wat dat betekent, dat mag u zelf ervaren. Dit is dan ook gelijk mijn eerste column en als vaste lezer zal het u zijn opgevallen dat niet Ron Gregoor de pagina 2 siert. Met veel respect hebben we Ron namelijk toegestaan met pensioen te gaan, gewoon omdat hij dat verdiend heeft. Ron is meer dan 16 jaar redactioneel verantwoordelijk geweest voor de Ondernemer en is de grootste reden waarom deze regionale zakelijke uitgave überhaupt bestaat. Nu, laten we vooruit kijken en u verrassen met nieuwe onderwerpen zoals Linked, Monica Lous als partycrasher, een uitgebreide ondernemerskalender, een overzicht van interessante workshops en veel tips. Dennis Rijsbergen zal als nieuwe redactioneel verantwoordelijke uw interesse blijven voeden. Deze eerste column was een makkie, het gaat over het product waar ik zo enthousiast over ben. Aan trots en adrenaline geen gebrek. Wij wensen u veel leesplezier in deze vernieuwde Ondernemer. Ik zal de sociale media volgen om te horen wat u er van vindt.

de

Voor ondernem & werkend Zeel end and

Bezoekadres Edisonweg 37E 4382 NV Vlissingen

Redactie

Dennis Rijsbergen T 088-013 09 22 E deondernemer@pzc.nl Advertenties

Marcel Schreur

Erik Niwele

Kees van Zalinge T 088-013 99 95

Commercieel directeur Ivo van der Velde Uitgever Erik van Gruijthuijsen Algemene voorwaarden en overige informatie www.wegenermedia.nl De Ondernemer is een uitgave van Wegener Media BV. Aangeboden kopij kan zowel worden geplaatst in de gedrukte als digitale uitgaven van Wegener Media BV © Wegener Media BV

i De Ondernemer Zeeland

De Ondernemer heeft een bereik van 156.300 lezers.

Flexwerken is helemaal flex

I

n 2014 is voor het derde achtereenvolgende jaar de werkgelegenheid in Zeeland afgenomen. Bovendien treedt er een verschuiving op naar zowel kleinere banen (minder dan 15 uur per week), als naar flexibel werk, zoals deeltijd-, uitzendwerk en zelfstandigen zonder personeel (zzp). Dit blijkt uit een onderzoek van Ribiz (Regionale Informatiebank Bedrijven en Instellingen Zeeland) en de Kamer van Koophandel onder 22.000 bedrijven. De economische crisis heeft een onmiskenbare invloed op deze ontwikkelingen gehad. Van 2008 tot 2011 stabiliseerde de werkgelegenheid zich nog, maar omdat de de marktomstandigheden moeilijk bleven waren veel bedrijven uiteindelijk genoodzaakt om ervaren personeel te laten gaan en het op te vangen met meer flexwerk en samenwerking met zzp’ers. Het is een onvermijdelijk trend. Met een kleinere kern aan vaste werknemers en daaromheen een schil van flexibele arbeidskrachten is het eenvoudigweg gemakkelijker meebewegen op een hectische markt. Tegelijkertijd geeft het meer grip op de arbeidskosten.

Ook werknemers zijn blij met deze trend Voor de werkgever kun je dat als een positieve ontwikkeling zien, maar ook steeds meer werknemers zijn blij met deze trend. De populariteit van het flexibel werken neemt toe. Het geeft meer vrijheid in werk en werktijden en er kan gevarieerd worden in werkzaamheden en werkgevers. Het wordt ook steeds gebruikelijker om naast de reguliere werkzaamheden een andere activiteit als zzp’er uit te voeren. Aanbod en vraag in flexibel werk lijkt zich op een natuurlijke manier te ontwikkelen. De arbeidsmarkt in Zeeland lijkt de komende jaren verder af te vlakken. De groei zal hem vooral zitten in de schil van

flexibele arbeidskrachten en een toenemend aantal zzp’ers. Detacherings- en uitzendbureaus hebben daar zowel voor de werkgever, als voor de werknemer een positieve invloed op. “Werkgevers schakelen ons steeds vaker in. De wetgeving voor tijdelijke contracten wordt alsmaar complexer en neemt steeds meer administratieve verplichtingen met zich mee. We nemen veel rompslomp uit handen, van werving tot het bijhouden van de verplichtingen rondom de contracten”, vertelt Remco den Ouden van Hospitality Support, een all-in dienstverlener voor personele ondersteuning binnen recreatie en horeca en onderdeel van Support Service

Zeeuws werk in cijfers

i

Het aantal banen in Zeeland is van 177.000 in 2011 teruggelopen naar 171.000 in 2014. Het werkloosheidspercentage is in Zeeland 4,7 procent tegenover 6,7 procent landelijk. Alleen in de horeca steeg de werkgelegenheid. Het aantal banen van meer dan 15 uur per week daalde met 1,6 procent, banen van minder dan 15 uur steeg met 0,2 procent. Flexwerk nam toe met 2,0 procent. Per saldo is het aantal bedrijven in Zeeland vorig jaar gegroeid met 0,9 procent. Er waren 3000 startende bedrijven, waarvan zo’n 85 procent als zzp.


i De Ondernemer Zeeland

2|3

HEEFT YOUP GELIJK? Als je als beroepsgroep wordt genoemd in de Oudejaarsconference van Youp van ’t Hek, dan is er echt wat aan de hand geweest in het voorbije jaar. Youp sprak over de accountancy en dat is veelzeggend. Hij typeerde de accountant als de ‘gereformeerde pennenlikker’ van vroeger die evolueerde tot een ‘consultant’. Heeft hij gelijk? Laat ik eerst constateren dat het nieuws in 2014 meer over de cultuur binnen accountancyorganisaties ging, dan over de kwesties die aanleiding waren om die cultuur aan de kaak te stellen. Dat is terecht, want in die cultuur ligt de oorzaak. Wat het extra lastig maakt, is als een onderdeel van die cultuur een soort van superioriteitsgevoel is, waarin geen ruimte is voor kritiek, laat staan voor zelfkritiek. Het tij keren is geen sinecure, maar is wel noodzakelijk. Want de essentie van het beroep van accountant is betrouwbaarheid. Als die ter discussie staat, staat de kern van ons bestaansrecht ter discussie. Logisch dat er veel over te doen is.

 De horeca is een lichtpuntje als het gaat om werk. Het is de enige bedrijfstak in Zeeland waar de werkgelegenheid namelijk toeneemt.

Mensen willen hun eigen tijd indelen, maar ook zichzelf ontwikkelen en nieuwe uitdagingen aangaan.

Group in Goes. Ook personeel wil steeds flexibeler zijn, zegt hij. “Twintig, dertig jaar bij hetzelfde bedrijf zal minder vaak voorkomen. We merken dat mensen meer behoefte aan vrijheid hebben. Ze willen hun eigen tijd indelen, maar ook zichzelf ontwikkelen en nieuwe uitdagingen aangaan waardoor jobhoppen normaler wordt. Ik verwacht wel dat de flexibele schil rondom de arbeidsmarkt alsmaar groter wordt, onze omzet groeit in elk geval.” Nog meer voordelen Outsourcen van flexwerkers heeft nog meer voordelen. “Zo kunnen wij in plaats van de verkorte termijn van twee jaar per 1 juli 2015 een ketenperiode van vijf en een half jaar aanbieden.” Detacherings- en uitzendbureaus hebben veel kennis in huis. Van de arbeidsmarkt en van bedrijfsstrate-

gieën. Daarnaast beschikken ze over een uitgebreid netwerk. Ook trainen ze zelf personeel. Hospitality Support merkt bijvoorbeeld dat veel klanten moeite hebben om uit het doolhof van de nieuwe weten regelgeving te komen en staat daarom klanten bij met advies en overzichtelijke documentatie met betrekking tot de consequenties die rondom de nieuwe regelgeving. Daling van de beroepsbevolking Een andere ontwikkeling op de Zeeuwse arbeidsmarkt is de daling van de beroepsbevolking. Uit de Economische Atlas Zeeland 2014 van Scoop blijkt dat in de periode 2011 - 2014 de Zeeuwse beroepsbevolking met zo’n 900 personen is afgenomen. De prognose is dat de komende tien jaar nog eens een daling van in totaal 15.600 personen is te verwachten. Senior onderzoeker bij Scoop,

Dick van der Wouw: “Dat heeft alles met de bevolkingsprognose te maken. Mensen blijven langer doorwerken, maar de Zeeuwse beroepsbevolking is sterk vergrijsd en een groot deel gaat de komende jaren met pensioen. Aan de andere kant zie je steeds meer Zeeuwse jongeren de provincie verlaten. We moeten meer investeren in onze stedelijke aantrekkelijkheid om jongeren te behouden en te kunnen innoveren.” Hoe groter de beroepsbevolking, hoe meer groei je kunt realiseren. Als het aanbod arbeidskrachten op de vraag achter gaat lopen, dan gaat de Zeeuwse economie stagneren. Zo’n situatie zie je al langere tijd met technische functies die moeilijk zijn in te vullen, zegt Van der Wouw. Of anders gezegd, als je techniek gaat studeren, dan zijn je perspectieven op de arbeidsmarkt erg goed. ●

Dan het beroep van ‘consultant’. Ik weet niet hoe u het interpreteert, maar bij mij roept het een beeld op van iemand die voor een hoog tarief komt vertellen hoe je iets zou moeten doen, en er vandoor is voordat de oplossing in gang is gezet, laat staan is gerealiseerd. Toch klopt de constatering van Youp wel. Veel accountantskantoren, ook wij, hebben achter hun naam staan: accountants en adviseurs. We laten ons erop voorstaan dat we dat in toenemende mate zijn. Ook wij doen dat. Wel altijd vanuit het besef dat we niet op de stoel van de ondernemer mogen zitten. We kunnen informatie voorleggen op basis waarvan de ondernemer een goed onderbouwde beslissing kan nemen; het besluit nemen is aan de ondernemer. Die ondernemer heeft in een steeds complexere, snellere en meer geautomatiseerde wereld steeds meer behoefte aan goede informatie. De kwaliteit van die informatie, en dus jouw meerwaarde als adviseur, hangt af van de mate waarin je je kunt inleven in de situatie, de beschikbare informatie kunt analyseren en op relevantie kunt selecteren en duiden. Daarmee kom ik ook weer op het aspect betrouwbaarheid. Heb je de juiste kennis en mindset in huis om altijd een hoge kwaliteit van informatie te kunnen garanderen? Weet je voldoende van de ondernemer en zijn/haar situatie om risico’s goed te kunnen inschatten? Om de juiste gegevens aan te reiken? Sluit die kennis aan bij wat een ondernemer nodig heeft? Als dat zo is, dan ben je iemand die de ondernemer graag ‘consulteert’. Dat de rol van ‘de accountant’ verandert is een goede zaak, want de behoefte van de ondernemer verandert. Maar wel met de nadrukkelijke voorwaarde dat de betrouwbaarheid van onze dienstverlening als een paal boven water staat. Dat is geen status quo, maar voor iedereen elke dag hard werken, ook aan de minder concrete aspecten van je bedrijfsvoering, zoals cultuur.

Manfred Zurhorst is voorzitter van de Raad van Bestuur van DRV Accountants & Adviseurs. E-mail m.zurhorst@drv.nl Tel. 0113-200900

DRV Accountants & Adviseurs is met een team van ruim 400 medewerkers en 11 vestigingen in Zuidwest-Nederland een inspiratiebron voor nuchtere ondernemers.


Risicomanagement: grip krijgen op bedrijfsrisico’s

Het team Verzekeren Bedrijven van Rabobank Zeeuws-Vlaanderen. HULST – Rabobank Zeeuws-Vlaanderen ondersteunt particulieren en ondernemers met financiële middelen en kennis. Ze draagt zodoende bij aan het stimuleren van het economisch klimaat in de regio. “Als financiële marktleider in ZeeuwsVlaanderen zijn we graag een volwaardige partner in business voor de lange termijn. Daar hoort ook een passend verzekeringspakket bij voor bedrijven en ondernemers”, aldus Marjan Dewitte, Manager Verzekeren Bedrijven van Rabobank ZeeuwsVlaanderen. De zakelijke bankzaken worden behartigd door nieuwe teams met eigen specialismen: Bedrijvendesk, MKB, Grootzakelijk én Verzekeren Bedrijven. Voor ondernemers is het van wezenlijk belang om zich op de juiste wijze te verzekeren tegen de risico’s die met ondernemen gepaard gaan. Voor advisering op maat kunnen ze bij het team Verzekeren Bedrijven van Rabobank ZeeuwsVlaanderen terecht. Service, kwaliteit en lokale betrokkenheid zijn de sleutelwoorden voor de risicospecialisten Eelco Goedegebure, Adrie van Putte, Adri de Ree en Lex Sliphorst. Maatwerk Welke gevaarlijke stoffen liggen in ons pand? Hoe wapenen we ons tegen cybercrime?

Gaat deze debiteur ooit de rekening betalen? Ondernemen brengt risico’s met zich mee. Toch zijn ondernemers zich er vaak niet van bewust welke risico’s dat zijn. Met Rabo RisiGo geven de risicospecialisten van Rabobank Zeeuws-Vlaanderen inzicht in de bedreigingen voor de bedrijfscontinuïteit en het welzijn van de werknemers. “De basis van een goede verzekeringsportefeuille is het toepassen van risicomanagement. Belangrijk daarbij is het maken van een risicoinventarisatie én risicoanalyse. Hierbij brengen wij de beïnvloedbare en niet beïnvloedbare risico’s in het bedrijf in beeld. Op basis van de uitkomst geven wij advies. De ondernemer maakt daarna een keuze wat wel en niet verzekerd moet worden. Een wezenlijk onderdeel van risicomanagement is het verkleinen van de kans op brand, inbraak of aansprakelijkheid via preventieve maatregelen. Puur maatwerk dus”, benadrukt Marjan Dewitte. Doelstellingen De risicospecialisten van de Rabobank zijn een belangrijke gesprekspartner voor de ondernemer bij het in kaart brengen van de risico’s. “Wat zijn de doelstellingen van de ondernemer, waar wil deze naartoe? Wat zijn de risico’s

om dromen te verwezenlijken? Wat kan de ondernemer doen om risico’s te beperken of te vermijden? Via preventieve maatregelen kun je een bedrijfspand zo veilig mogelijk maken, maar calamiteiten honderd procent uitsluiten is onmogelijk. Aansprakelijkheidsrisico’s bijvoorbeeld kun je wel beperken via algemene voorwaarden, die juridisch goed zijn dichtgetimmerd”, aldus Adrie van Putte, risicospecialist Verzekeren. Welk financieel risico is de ondernemer bereid te nemen? Wat kan hij financieel zelf dragen? Het risico dat de ondernemer niet kan of wil lopen, moet verzekerd worden. Marjan vult aan: “De kracht van de Rabobank zit ook in ons financieel inzicht van de onderneming, dat we als bankier hebben. Dit wegen we mee. Afhankelijk van alle risico’s en de impact wordt naar het financiële plaatje gekeken. De ene ondernemer kan een financieel risico makkelijker hebben dan de andere. Voor de ene ondernemer kan 10.000 euro veel geld zijn, voor de andere niet. Voor risico’s die over blijven vinden we een passende oplossing. Door risicomanagement, op basis van klankborden met de ondernemer, kom je tot een hele andere propositie dan het ‘ophalen van de polismapjes’ van weleer.” RisiGo Tijdens een bezoek aan het bedrijf van de ondernemer maken de specialisten van de Rabobank de risico’s zichtbaar met een speciaal ontwikkeld programma. Samen met de ondernemer worden vervolgens de uitkomsten verwoord in een RisiGo Adviesrapport. De Rabobank rapporteert de geïnventariseerde risico’s en maatregelen aan de ondernemer. In dit adviesrapport vindt men de volgende zaken terug: – Inventarisatie van de relevante en verzekerde operationele risico’s

– Genomen en/of geadviseerde preventiemaatregelen – Geadviseerde verzekeringen – De keuze van de ondernemer ten opzichte van het advies van de Rabobank Resultaat “Met Rabo RisiGo krijgt een ondernemer niet alleen inzicht in de belangrijkste risico’s als gevolg van de bedrijfsvoering, maar ook advies op maat over beheersmaatregelen. Wij denken graag met de ondernemer mee over een gezonde toekomst van de onderneming!”, aldus Marjan Dewitte.

Marjan Dewitte, Manager Verzekeren Bedrijven.

Rabobank Zeeuws-Vlaanderen Contactgegevens Verzekeren Bedrijven: Tel: 0115-678400 bedrijven@zvl.rabobank.nl www.rabobank.nl/zvl www.twitter.com/rabozvl

‘Ik hou van rust in de organisatie’ CLINGE – “Hoe ga je de toekomst in zonder zorgen? Ondernemen is eigenlijk risicomanagement. Het is een kwestie van afwegingen maken. Welke risico’s kan ik nemen en ben ik daartoe bereid? Ik hou van rust in de organisatie en probeer een stabiele factor te zijn. De continuïteit van de onderneming staat namelijk voorop. Dat zorgt voor rust bij de medewerkers en rust in hun thuissituatie. Daardoor komen onze mensen niet gestrest op het werk, waardoor de cirkel rond is. Ik hecht dan ook veel waarde aan een goede balans tussen werk en privé”, aldus drs. ing. Joris Bracke, directeur-eigenaar van de EB Groep. Er werken bij het concern, dat in 2017 een halve eeuw bestaat, ondertussen 42 mensen. Naast Elektromotoren Bracke BV in bakermat Clinge, wordt de EB Groep gevormd door de Belgische vestiging Bracke Elektro NV in St. Gilles Waes en Boer & Bakker BV te Waddinxveen. Rabobank ZeeuwsVlaanderen is voor Joris een zakenpartner voor de lange termijn. “Er is een klik met de Rabobank. De lokale manier, de betrokkenheid van deze bank, spreken mij aan. De adviseurs van de Rabobank weten wat er speelt bij de bedrijven. Zo helpen deze professionals

via de dienstverlening Rabo RisiGo bij het inzichtelijk maken van de bedrijfsrisico’s en geven ze advies over de maatregelen die ik kan treffen. Wij zijn van oudsher sterk in het repareren en reviseren van elektromotoren. Na verloop van tijd zijn we ons ook gaan toeleggen op de reparatie van aanverwante artikelen en de verkoop en reparatie van (elektrisch) handgereedschap. De adviseurs van de Rabobank stellen gerichte vragen zoals: ‘waar zitten je risico’s en wat doe je om ze te beheersen’? In plaats van het puur verkopen van verzekeringen, ligt de nadruk op de risico’s. Mijn primaire focus is de continuïteit van de organisatie, maar wat is wijsheid? Welk deel kan ik zelf bedrijfseconomisch dragen? Ben ik niet te zwaar verzekerd? De Rabobank denkt door middel van Rabo RisiGo mee, zonder meteen te vragen om een handtekening onder een polis”, verklaart Joris Bracke (42). De Clingenaar is ook penningmeester in het algemeen bestuur van Uneto-VNI. Bij deze ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de elektrotechnische detailhandel zijn 4.500 bedrijven aangesloten, 90 procent van installerend Nederland. www.eb-groep.nl

Joris Bracke van de EB Groep:“Er is een klik met de Rabobank.”


i De Ondernemer Zeeland

4|5

De overeenkomst begin deze maand tussen het Vlissingse op- en overslagbedrijf Kloosterboer en Chiquita voor de jaarlijkse afhandeling van 170.000 ton bananen illustreert de sterke positie van Zeeland in food. De tweede editie van het congres Food in de Delta moet handvatten bieden voor verdere ontwikkeling en versterking van die positie. Tekst Peter Oggel Archieffoto Dennis Rijsbergen

Congres ter versterking van de foodsector

Volledige pro gramma en inschrijvin g: www.foodin dedelta.nl

Handel heeft De Winter vanuit Goes een Zeeuws-brede logistieke keten ontwikkeld voor de levering aan bedrijf en huis van een breed assortiment biologische voedingsmiddelen. In de onderneming werken diverse (weekmarkt)ondernemers (bakkerij, slagerij, kaasboer, groenteen fruitboer, notenbar) nauw samen. De formule is simpel, maar doeltreffend: bestelling via internet, aflevering twee keer per

week aan huis. Vers en Handel is het toetje op de onlinewinkel Fruitje.nu, waarmee groentehandel De Winter al enkele jaren bedrijven en instellingen in Zeeland wekelijks van vers fruit voorziet. Europarlementariër Esther de Lange (CDA), foodprofessor Ruud Huirne en directeur Jack Kloosterboer van het gelijknamige overslagbedrijf vullen de middag ● met hun visie op de sector.

(VER)KOPERS OPGELET: KLACHTPLICHT De crisis: goede reden voor ontbinding Gewijzigde Woningwet BIJslecht EEN GEBREK of excuus?AAN DE WONING

��� De Zeeuwse foodsector staat van oudsher bekend om zilte zaligheden als oesters. Maar de laatste jaren profileert de zuidwestelijke Delta zich nadrukkelijk als producent en verwerker van allerhande voedselproducten.

D

e cijfers zijn duidelijk. De Zeeuwse foodsector vertegenwoordigt een productiewaarde van ruim 1,7 miljard euro, 800 miljoen aan toegevoegde waarde en meer dan vijftien procent van de werkgelegenheid in de provincie. Nationaal en internationaal profileert de zuidwestelijke Delta zich nadrukkelijk als producent en verwerker van voedsel en voedselproducten. De keten omvat innovatieve agro- en aquabedrijven, krachtige handelsondernemingen en prima logistieke mogelijkheden via weg, water en spoor.

Het regionale produkt Tel uit je winst, zou je haast zeggen. Toch kan het altijd beter, is Scarlett Kwekkeboom overtuigd. Met haar Goese adviesbureau Janse&Janse is zij in samenwerking met partners organisa-

tor van het congres Food in de Delta, op donderdag 29 januari in het Vlissingse hotel Arion. Het regionale product centraal. Aan een dergelijk congres, stelt ze, heeft de Zeeuwse foodsector behoefte, voor uitwisseling van kennis, ervaring en onderzoek maar ook als netwerk voor ondernemers in de branche. De cijfers geven haar gelijk. Afgerond honderd deelnemers op het eerste congres vorig jaar; nu neigt het aantal aanmeldingen met wat goede wil in de laatste week bijna naar een verdubbeling. Ook dat geeft de dynamiek in de foodsector weer, concludeert Kwekkeboom. “De sector is altijd in beweging. Innovatieve ondernemers en kwaliteitsproducten, met onze havens als toegevoegde waarde.” Het congres telt drie blokken met elk inspirerende inleiders. Een ochtend-

gedeelte is ingeruimd voor innovatie, onder meer met aandacht voor een experimenteel project (hightech sensing) van landbouworganisaties ZAJK en ZLTO en onderzoeksbureau DLV Plant om bemesting op landbouwpercelen (aardappelen, tarwe) gericht te kunnen uitvoeren. Via luchtfotografie wordt biomassa gemeten; de computer vertaalt de gegevens vervolgens in dosering. Spreker Mark Verhage uit Oostburg is een van de 40 Zeeuwse boeren die aan het project deelneemt. De proef is in 2014 gestart, volgens Verhage nog te kort voor resultaten en/of conclusies. Zijn verwachtingen zijn niettemin gespannen. Biologisch Eveneens in de ochtend staat Franca de Winter op het podium als ondernemer in het regionale product. Met het bedrijf Vers en

Mr.Mr. L.J.S.J.M. van Langevelde (Leen) Mr. E. Gadzo (Edis) Jansen (Sophie) Advocaat en partner Advocaat Advocaat Haans Advocaten Bergen HaansAdvocaten AdvocatenBergen Bergen op op Zoom Haans Zoom Op januari is de Woningwet op belangrijk puntNederlandse gewijzigd. wijziDe 1koper die2015 na de aankoop vanuitgangspunt eeneen woning ontdekt dat er éénDeze ofcontracmeerAfspraak is afspraak! Dat is het in het ging gemeenten meer mogelijkheden handhavend op te treden in situaties deregeeft gebreken gekochte woningom kleven, kan de verkoper tenrecht. Pactaaan suntde servanda: gemaakte afspraken moeten dooraanspreken partijen die zijn ofalshet Bouwbesluit 2012. op strijdig grondnagekomen. vanmet hetde feitWoningwet dat dewat woning koopovereenkomst beantworden Maar u niet dooraan eendeverslechterde financiële

woordt.uw De verplichtingen wet vereist echter dat kunt de koper daarover binnen ‘bekwame situatie nietwel langer nakomen? Is de economische

Een instrument is de bestuurlijke Dit is een leedtoevoegende, tijd’nieuw klaagt verkoper. Dit is de boete. zogenaamde klachtplicht. Laat de koper crisis redenbij omdeonder uw contractuele verplichtingen uit te komen? financiële bestraffing van recht de overtreder. Nu het gaat om gebrek. een ‘criminal charge’, dit na, dan vervalt zijn op een beroep op een bieden zowel het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens als de nationale In het algemeen geldtwaarborgen. dat het partijen vrijstaat om de tussen hen geldende wetgeving, aanvullende Dit zijn enerzijds voor de verdachte en Tot zover niets nieuws onder zon. Maar wat alsrechten aan overeenkomst te wijzigen of de te ontbinden. Komt ude er koper sameneen nietgebrek uit, dan anderzijds plichten voor toezichthouders. de woning aantreft die hij eerst niet klachtwaardig acht, maar waarvan de

kunt u zich richten tot de rechter om op grond van onvoorziene omstan-

omvang en/of aard later ernstiger blijkt te zijn dan hij aanvankelijk dacht?

digheden deeenieder overeenkomst aan te passen of te teverlenen ontbinden. In beginsel is verplicht om medewerking een toezichtOp welk moment vangt de klachttermijn dan aan in die aan situatie? houder. Wanneer de toezichthouder echter weet dat naar alle waarschijnlijkheid een boete worden verandert dat de zaak drastisch. Bij dezal beoordeling ditdan verzoek dedeze rechter zich gebogen terughoudend Recentelijk heeftopgelegd, devan Hoge Raad zichstelt over kwestie in het op. arrest Van ‘onvoorziene omstandigheden’ is pas zich het sluiten ABN AMRO/ Botersloot. Zij overwoog dat sprake aan eenindien beroep opna een dergelijk

De dat geval aan de verdachte mede te delen dat deze niet vantoezichthouder de in overeenkomst omstandigheden waarin partijen gebrek de wegdient kan in staan dat de koperhebben na zijn voorgedaan aanvankelijke ontdekking verplicht is antwoorden te geven op de vragen. De toezichthouder heeft dus cautiebij het sluiten van de overeenkomst niet hebben voorzien. Verder moeten geen nader onderzoek heeft gedaan, terwijl dat in de omstandigheden van plicht en de verdachte heeft zwijgrecht. de omstandigheden van dien aard zijn dat ongewijzigde instandhouding

het geval redelijkerwijs van hem kon worden verwacht. van de overeenkomst niet kan worden verwacht.

Het voorgaande klinkt heel logisch en toch gaat het regelmatig mis. De consequenUit bovengenoemde uitspraak volgt dat de datum van ontdekking van het ties van het niet verlenen van de cautie kunnen verstrekkend zijn. De informatie die gebrek zonder meer als start van de klachttermijn dient te gelden. De Volgensniet vaste jurisprudentie behoort crisis tot het normale onderneingewonnen is van een verdachte, zonder dat hij gewezen is op zijn zwijgrecht, mag koper wordtToch belast met de plicht tot het instellen van een onderzoek naar de mersrisico. oordeelde de Rechtbank Noord-Nederland onlangs dat in beginsel niet gebruikt worden door het bevoegd gezag.

omvang en ernst crisis van het geconstateerde gebrek, ook al lijkt de economische onder bepaalde omstandigheden wél het kangebrek wordennog niet ernstig. Daardoor kan hij meeromstandigheid tijd inwinnen voordat de klachttermijn aangemerkt als een onvoorziene die wijziging van overAls wel alle regels worden gevolgd, zal er een boete worden opgelegd. Dede maximale begint te lopen. eenkomst rechtvaardigt. Een opmerkelijke uitspraak en het is afwachten of boete bedraagt op dit moment € 20.250,–. Over de hoogte van de boetes zullen dit vonnis ook inworden hoger opgesteld, beroep standhoudt. nog nadere regels maar op dit moment ontbreken deze nog.

De vraag of de koper binnen bekwame tijd heeft geklaagd over een gebrek aan de woning, kan dus niet in algemene zin kan worden beantwoord. Het

Het is daarom goed raadzaam om bijen Voor gemeenten is het dus belangrijk om de toezichthouders te instrueren hangt af van deis feiten en omstanvoor verdachten het zeer raadzaam het sluiten van overeenkomsten digheden van het concrete geval. om een advocaatop deeventuele uiteindelijke te anticiperen risico’s boetebeschikking met een stofkam ten gevolge van de crisis en deze Indien u meer wiltEen weten over de door te laten halen. foutje is Voor zoveel mogelijk te specifieke beperken. klachtplicht in uw situimmers snel gemaakt. Ook door een deskundig kuntcontact u uiteraard atie, kunt uadvies uiteraard optoezichthouder. contact opnemen met de specialis-

nemen met de ervaren vastgoed-

ten van Haans specialisten vanAdvocaten. Haans Advocaten.

BERGEN OP ZOOM EN ROOSENDAAL www.haansadvocaten.nl


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

kort DaVinci Cinema groeit tegen landelijke tendens in GOES • DaVinci Cinema in Goes heeft in 2014 2,5 procent meer bezoekers getrokken dan in het jaar ervoor. De groei van de Goese bioscoop is tegen de landelijke tendens in waarbij bioscopen nauwelijks groei laten zien. December was voor Da Vinci een topmaand met ruim 15.000 bezoekers. In 2012 bekeken zo’n 10.000 mensen een film in Goes in december en in 2013 circa 13.000. “De decembermaand lijkt steeds populairder te worden”, stelt Simone Houweling, assistent bioscoopmanager. Da Vinci Cinema is eind 2011 overgenomen door Libéma. Sindsdien zijn er veel aanpas-

singen doorgevoerd, vertelt Houweling, zoals vernieuwing van alle projectoren en geluidssystemen, verbetering van de kwaliteit, training van het personeel en toevoegen van producten. “Na drie jaar hard werken met het hele team zie je nu echt het resultaat ontstaan. We hadden laatst een Ladies Night met meer dan 800 dames, toen we er mee begonnen waren dat er iets meer dan 100. De Mega Kids Party die we met regelmaat organiseren trekt steeds meer kinderen en het aantal zakelijke presentaties in onze zalen neemt sterk toe.” DaVinci Cinema bestaat zeven jaar en heeft 640 stoelen in vier zalen.

Neeltje Jans wordt Ilê de Tour de France

Zelandusdebat rond thema krimp MIDDELBURG • Op donderdag 29 januari is er een Zelandsdebat met als titel ‘Stedelijke ontwikkeling als motor van en voor de regio’. Middelburg en Vlissingen zijn met afstand de meest stedelijke gemeenten van Zeeland. Stedelijke aantrekkelijkheid is een belangrijke voorwaarde voor economische ontwikkeling, innovatiekracht en het scheppen van een aantrekkelijk vestigingsklimaat ook voor jongeren. Zeeland weet door gebrek aan krachtenbundeling stedelijkheid onvoldoende te benutten, dat probleem staat centraal tijdens het debat. Moderator van het debat is Peter Brakman, directeur van MEE Zeeland. Het debat is van 19.30 tot 21.30 uur in het kan-

toor van Waterschap Scheldestromen aan de Kanaalweg 1 in Middelburg. Deelnemers aan het debat zijn onder anderen Peter Arkenbout (regiomanager Zeeland Koninklijke Horeca Nederland), Jan van Beekhuizen (directeur L’Escaut Woonservice), Eric de Ceuster (directeur Woongoed Middelburg), Cees de Hooge (voorzitter Nederlandsche Maatschappij voor Nijverheid en Handel departement Zeeland), Barbara Oomen (dean University College Roosevelt), Marjan Ruiter (directeur Zeeuws Museum) en Ben de Reu (gedeputeerde Zeeland). Wie het debat wil bijwonen, kan zich aanmelden via: ➜ zelandus@zeelandnet.nl

NVM: markt recreatiewoningen trekt flink aan VLISSINGEN • De vraag naar recreatiewoningen wordt de komende vijf jaar ‘omvangrijk’. Dat voorspelt de Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) op basis van een rapport van het Bureau Stedelijke Planning. Zeeland heeft volgens de NVM het beste toekomstperspectief, samen met NoordHolland en de Waddeneilanden. Zolang het economisch herstel doorzet, het consumentenvertrouwen verder groeit

en de mogelijkheden voor financiering toenemen, is het vooruitzicht rooskleurig, stelt de NVM. “Als een kwart van de huishoudens die momenteel zeker zijn over de aanschaf, ook daadwerkelijk over gaat tot de aanschaf, zou dit tot jaarlijks tot circa 3.500 transacties leiden”, rekent de NVM in een persbericht voor. Momenteel zijn er in Nederland ongeveer 110.000 recreatiewoningen. Vooral de kust is populair.

De streep van de finish ligt met exacte coördinaten vast op het wegdek van Neeltje Jans, een onzichtbare garantie dat hier op 5 juli een wielerfeest losbarst. Het voormalige werkeiland verandert die dag in ‘Ilê de Tour de France’, een prachtig stukje Zeeland wordt dan een tableau vivant, waar duizenden wielerliefhebbers op af komen. Tekst Annet van de Ree Foto Johan van der Heijden

T

ot die tijd stroomt er nog veel water door de Oosterscheldekering. De organisatie en inrichting van het Zeeuwse Tourdorp wordt een omvangrijke event. En LMG strategie+creatie, bekend van Contacta. nl, zet hier als organisator de schouders onder. “En ook dit moet een ‘Zeeuwswaardig’ evenement worden”, meent Perry Kentin, directeur van LMG strategie+creatie. Een paar dagen voor de Contacta. nl 2014 van start ging, werd de handtekening onder de organisatieovereenkomst gezet en kon het team aan de slag. “Het is bijzonder om te ervaren dat de Founding Partners, in totaal bijna 28 bedrijven en organisaties, zich vastleggen op de garantie van die finishstreep op Neeltje Jans, alleen om dit mondiale evenement hier naar toe te halen.”

VIP-behandeling De Founding Partners dragen bij in natura of door een financiële bijdrage en committeren zich daarmee aan het evenement. In ruil daarvoor is LMG Creatie+Strategie de opdracht gegeven om te zorgen dat zij een VIP-behandeling krijgen met volop eten en drinken, muziek, presentaties en ontmoetingen. Een Zeeuws evenement, waar het ratelende Franse commentaar als herkenbare achtergrondruis ongetwijfeld voor een typische zomerse Tour sfeer zorgt. Hoe de finishplaats er definitief uit gaat zien, wordt in grote lijnen bepaald door het Franse A.S.O.

(Amaury Sport Organisation) de organisatie die de totale Tour onder haar hoede heeft. Voldoen aan veiligheidseisen Op de parking van Neeltje Jans komt het sfeervolle Tourdorp, voor onder meer de Founding Partners en Zeeuwse sponsoren. “Het beeldmerk staat, de hele sfeer en de inrichting van de VIP- en sponsorpaviljoens is wat ons betreft al in grote lijnen rond. Er komt echt veel bij kijken. We moeten voldoen aan veiligheidseisen, er moet een risico-inventarisatie komen, hulpdiensten moeten ons terrein altijd kunnen bereiken”, legt Kentin uit. “We hebben kilometers aan kabels nodig, een verswatervoorziening en voorzieningen om te koken en te serveren. De A.S.O. heeft een soort draaiboek, zo dik als een bijbel, waarin zij alle details heeft vastgelegd, die met het binnenrollen van de Tour Caravan tot op de punt nauwkeurig beschreven is.” “Wij zijn verantwoordelijk voor het soepele verloop van en naar het Tourdorp van gasten en toeleveranciers. Er wordt champagne en oesters ingevlogen, enkele topkoks buigen zich over de beste recepten.” Een vaartocht over de Oosterschelde mag niet ontbreken, en een rondvlucht met enkele helikopters wordt de ultieme beleving voor enkele bevoorrechte gasten. “Het is ook de eerste finish van de Tour in zee, en dat gebeurt hier in Zeeland!” ●


i De Ondernemer Zeeland

6|7

Innoveren betekent niet altijd dat je state of the art materialen hoeft te gebruiken. Soms is terug naar de basis juist vernieuwend. Neem bijvoorbeeld de zonnebrillen van Wooden Made. De monturen zijn niet gemaakt van metaal of plastic, nee… ze zijn van duurzaam hout. Sinds kort is dit vooruitstrevende brillenmerk in Zeeuwse handen. Tekst Dennis Rijsbergen

Hout is het nieuwe hip

W

ooden Made is jong en hip. Halverwege 2013 begon Sebastiaan Smits - student Innovation Management aan de TU Eindhoven - met het ontwerp en de verkoop van zijn eigen houten zonnebrillen op internet, nadat hij in een Amerikaanse advertentie op houten en bamboe brilmonturen was gestuit. Zijn brillenmerk bleef niet lang onopgemerkt. Smits belandde binnen de kortste keren bij Carlo Boszhard en Irene Moors in het televisieprogramma Life4You en in de nichemarkt van houten zonnebrillen werd hij al gauw de grootste in Nederland. Anderhalf jaar later zijn de brillen van Wooden Made ook te koop bij optieken en modezaken in onder meer Zevenbergen, Oosterhout, Heerlen, Er-

melo en Gent, maar ook bij Grand Hotel Huis ter Duin in Noordwijk en zelfs op campings in Frankrijk en Spanje. De verkoop loopt voor het grootste deel echter via de webshop. Adrie Bal uit Goes heeft het brillenmerk en de webshop nu overgenomen van Smits. De Zeeuw ziet vanuit zijn ondernemersachtergrond zijn vader was eigenaar van de succesvolle slagerij in Goes - een gat in de markt voor houten zonnebrillen. “Thuis draaide alles om tevreden klanten en vanuit dit uitgangspunt gaan we aan de slag met de houten zonnebrillen. Een fantastisch product”, zegt hij. Geen enkele zonnebril van Wooden Made is hetzelfde. Elke bril is uniek door de karakteristieke nerven van het hout, legt Bal uit. “En bovendien wordt elke zonnebril met de hand gemaakt.”

De zonnebrillen zijn van duurzaam hout gemaakt. Er moet zorg zijn voor de natuur. Voor de monturen wordt dan ook alleen FSC gecertificeerd hout gebruikt. Hout is het nieuwe hip. In mode en woninginterieur zijn natuur, back to basics en natuurlijke materialen de trend. Dat verklaart wellicht het succes van de brillen. De natuurlijke uitstraling maakt Wooden Made brillen tot een must have. En voor wie zich

zorgen maakt dat juist die natuur te lijden heeft onder de productie van de brillen, heeft Bal geruststellend nieuws: “De zonnebrillen zijn van duurzaam hout gemaakt. Dat vind ik erg belangrijk. Er moet zorg zijn voor de natuur. Voor de monturen wordt dan ook alleen

FSC gecertificeerd hout gebruikt.” De Zeeuwse ondernemer wil de komende jaren het brillenmerk Wooden Made nog meer op de kaart zetten. Dat betekent dat het assortiment verder moet worden uitgebreid. Ook zoekt hij retailers die de zonnebrillen in hun zaak willen verkopen. En hoewel de verkoop in eerste instantie vooral via de webshop verloopt, gelooft Bal nog steeds in de aloude klantvriendelijkheid die ook in de slagerij van zijn vader gold. “Alles draait om kwaliteit. De kwaliteit van het product is goed en ook de kwaliteit van de dienstverlening is van groot belang. Tevreden klanten, daar doen we het voor. Alles moet gesmeerd lopen, maar mocht er toch iets fout gaan, dan wordt het meteen opgelost.” ➜ www.woodenmade.nl


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Ook 2015 is weer een jaar van veel veranderingen. Ondernemers krijgen te maken met nogal wat nieuwe en gewijzigde regels. Het is ondoenlijk die allemaal op te sommen, maar een aantal nemen we hieronder even door.

Tekst Ron Gregoor Illustratie Shutterstock.com

En dit zijn de veranderingen in 2015… Koopkracht

In 2015 stijgt de koopkracht gemiddeld naar verwachting met een half procent. Ongeveer driekwart van alle huishoudens gaat er in koopkracht op vooruit. Dit is het tweede jaar op rij dat de koopkracht stijgt. Toch profiteert niet iedereen van de kabinetsmaatregelen om de koopkracht bij te spijkeren. Alleenverdieners met kinderen en een modaal inkomen en veel gepensioneerden krijgen er volgend jaar niks extra’s bij of moeten zelfs inleveren. Dat komt vooral door het afbouwen van de zorgtoeslag. Dat treft modale inkomens. Bij gepensioneerden speelt ook het niet verhogen van de pensioenen een rol. De hogere inkomens (meer dan 350 procent van het minimumloon) gaan er 0,75 procent op vooruit. Deze groep profiteert van een verhoging van de arbeidskorting. Ook alleenstaande ouders met minimumloon kunnen een zeer forse plus tegemoet zien: 10 procent. Binnen de inkomenscategorieën zijn overigens ook weer grote verschillen zichtbaar. Zo komt de gemiddelde koopkrachtstijging voor ouderen volgend jaar uit op nul. Maar toch gaat 57 procent van de ouderen er ietsje op vooruit.

Pensioenen

Komend jaar volgen verdere ingrepen in de pensioenopbouw. Het opbouwpercentage wordt verder verlaagd, de pensioenopbouw wordt afgetopt op een ton en er wordt gesleuteld aan de jaarruimte. Voor zzp’ers wordt het makkelijker om een pensioen op te bouwen; zij kunnen deelnemen aan nieuwe fiscaal gunstige initiatieven voor pensioenopbouw.

AOW-leeftijd

We moeten langer doorwerken. Komend jaar komt er nog een schepje bovenop. De AOW-leeftijd gaat met nog eens een maand omhoog, naar 65 jaar plus drie maanden.

Verder wordt vanaf 1 april 2015 ingegrepen in de AOWpartnertoeslag. AOW-gerechtigden kunnen dan geen toeslag meer krijgen voor een partner die nog geen AOW ontvangt. Dit geldt alleen voor nieuwe gevallen.

Niet waardevast

Komend jaar zullen veel aanvullende pensioenen niet of nauwelijks worden geïndexeerd - dat wil zeggen meestijgen met de lonen of de inflatie - en soms zelfs worden gekort. Ook worden ouderen niet langer gecompenseerd voor de verhoging van de zorgpremie voor niet-werkenden.

van noodzakelijk gereedschap: de kwast van de schilder, de duimstok van de timmerman en de naaimachine van de kledingmaker. Bepaalde voorzieningen die geheel of gedeeltelijk op de werkplek worden gebruikt, worden ook gericht vrijgesteld. Herinvoering van de vrijstelling voor personeelskortingen op branche-eigen producten: ten hoogste 20% van de waarde in het economische verkeer met een maximum van 500 euro per werknemer per jaar.

Minimumloon

De door de werkgever verschuldigde inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet daalt van 7,50 naar 6,95 procent. Het verplichte eigen risico voor verzekerden stijgt met 15 euro naar 375 euro.

De brutobedragen van het wettelijk minimumloon en het minimumjeugdloon stijgen 1 januari 2015. Het wettelijk brutominimumloon (WML) voor werknemers van 23 jaar en ouder bij een volledig dienstverband wordt per 1 januari 2015: • 1.501,80 euro per maand; • 346,55 euro per week; • 69,31 euro per dag.

Verhoging belastingtarief

Zzp’ers

Ziektekostenpremie

Het tarief voor de eerste schijf van de inkomstenbelasting bedraagt volgend jaar 36,5 procent. Dat is een verhoging met 0,25 procentpunt. Eerder werd gedacht aan een nog grotere stijging.

Werkkostenregeling

Het keuzeregime vervalt: de werkkostenregeling is per 1 januari 2015 verplicht van toepassing. Belangrijkste wijziging is dat er drie nieuwe gerichte vrijstellingen voor verstrekkingen én vergoedingen zijn. Voor een gerichte vrijstelling van vergoedingen voor en verstrekkingen van gereedschappen, computers, mobiele communicatiemiddelen en dergelijke apparatuur is vereist dat ze noodzakelijk zijn voor een behoorlijke vervulling van de dienstbetrekking. De redelijkheid ervan moet worden bepaald door de werkgever. Het wetsvoorstel geeft als voorbeelden

Zelfstandigen zonder personeel krijgen komend jaar meer mogelijkheden om fiscaal vriendelijk pensioen op te bouwen. Ook wil staatssecretaris Klijnsma ervoor zorgen dat de pensioenopbouw van zzp’ers niet aangesproken hoeft te worden als ze in de bijstand belanden; bovendien zou de pensioenpot aanspreekbaar moeten zijn in geval van langdurige werkloosheid.

Bonussen

De invoering van een nieuwe wet die bonussen van bankiers moet inperken komt waarschijnlijk pas in de komende maanden. Het ministerie van Financiën wilde per 1 januari een wet in werking laten treden die bankiersbonussen maximaliseert op 20 procent van het vaste salaris. Maar de Eerste Kamer was in december nog niet klaar met ● de behandeling. CDA en VVD hebben nog vragen.


i De Ondernemer Zeeland

8|9

i

Tips voor ondernemers ➚ Houd uren bij

Als een ondernemer wil profiteren van een aantal aantrekkelijke ondernemersfaciliteiten, dan moet hij voldoen aan het urencriterium. Voorbeelden hiervan zijn de zelfstandigenaftrek, de startersaftrek voor beginnende ondernemers en de meewerkaftrek. Dit betekent dat hij elk jaar minimaal 1.225 uren moet werken aan, in en voor zijn bedrijf. Is hij niet alleen ondernemer maar ook werknemer, dan is er een aandachtspunt. Hij moet dan meer dan de helft van de tijd aan zijn bedrijf besteden. Hij moet dus zijn administreren. Zo kan hij bij vragen van de Belastingdienst onderbouwen dat hij aan het urencriterium voldoet.

➚ Van VAR naar BGL

De Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) wordt naar alle waarschijnlijkheid in de loop van 2015 vervangen door de Beschikking geen loonheffingen (BGL). De Tweede en Eerste Kamer moeten hier eerst nog wel mee instemmen. Het aanvragen van de BGL gaat straks via een webmodule. Na het invullen van een vragenlijst ziet de ondernemer direct hoe de Belastingdienst zijn arbeidsrelatie met een (potentiële) opdrachtgever beoordeelt. Het invullen van de vragen kost ongeveer twintig minuten, mits hij de benodigde informatie bij de hand heeft. De gegevens blijven

bewaard, zodat hij voor een volgende BGL alleen de wijzigingen hoeft in te vullen. Het is vervolgens aan de ondernemer of hij de BGL daadwerkelijk aanvraagt. De webmodule is nog in ontwikkeling en totdat deze ook daadwerkelijk operationeel is en de BGL ook in werking treedt, blijft de VAR voor 2014 voorlopig ook in 2015 nog geldig. De zelfstandige ondernemer hoeft voor het kalenderjaar 2015 dus geen nieuwe VARaanvraag in te dienen, mits hij hetzelfde werk onder dezelfde omstandigheden en voorwaarden blijft doen.

Sparen voor de oude dag Een belangrijk onderscheid tussen ondernemer en een gewone werknemer is dat de ondernemer de mogelijkheid heeft om geld in zijn onderneming te reserveren voor zijn oude dag: de oudedagsreserve. Voldoet hij aan het urencriterium en had hij aan het begin van dit jaar de AOW-leeftijd nog niet bereikt, dan mag hij bij voldoende eigen vermogen een deel van de winst toevoegen aan de oudedagsreserve. Over dit deel betaalt hij dan nog geen inkomstenbelasting. Dit jaar bedraagt de toevoeging 10,9 procent van de winst met een maximum van 9.542 euro. Vanaf 2015 gaat dit percentage omlaag naar 9,8 procent. Het maximumbedrag wordt dan 8.640 euro.

Eventuele pensioenpremies die al van de winst zijn afgetrokken, verminderen de toevoeging aan de oudedagsreserve. De oudedagsreserve zorgt voor uitstel van belastingheffing, maar niet voor afstel. Op de opgebouwde reserve rust nog een belastingclaim. Op enig moment, vaak als de ondernemer stopt, zal hij moeten afrekenen. Toevoegen aan de oudedagsreserve is vaak alleen aantrekkelijk als hij nu in de hoogste belastingschijf zit.

➚ BV of niet

Voor veel ondernemers is de BV aantrekkelijk. Toch is het antwoord of hij wel of niet moet overstappen op de BV niet eenvoudig te geven. Bedrijfsgroei kan een reden voor overstap zijn, maar er spelen meer factoren, waaronder de persoonlijke situatie. Bij zeer hoge winsten kan het om fiscale redenen voordeliger zijn om voor de BV te kiezen, maar ook dat is lang niet altijd het geval. Sinds 1 oktober 2012 is oprichting en overstap naar de BV wel eenvoudiger geworden. Ook is meer maatwerk mogelijk. Bij oprichting van de BV hoeft men niet langer een minimumkapitaal te storten van 18.000 euro. Wel kan de bestuurder en aandeelhouder eerder aansprakelijk gesteld worden voor schulden van de BV.


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Vlaams voelspriet en aanspreekpunt

Of het komt omdat ze nazaat schijnt te zijn van het vermaarde bouwmeestersgeslacht Keldermans? Hoogstwaarschijnlijk niet. Toch mag de 26-jarige Rozemarijn Dam, afgestudeerd architect uit Oud-Vossemeer, de renovatie van het Binnenhof in Den Haag doen. Niet bepaald een alledaagse klus. Zeker als je nog maar net je studie in Delft hebt afgerond. “Ik ben met mijn neus in de boter gevallen.” Tekst Annelies Wijnen Foto Willem Paterik

De ene rechtsgeleerde is ‘verruild’ voor de andere: mr. Jan Bocken is mr. Philippe Leroy opgevolgd als honorair consul-generaal van het Koninkrijk der Nederlanden in België. Het consulaat verschaft aan Nederlandse ondernemers informatie over het economische reilen en zeilen bij onze zuiderburen. Het is het juiste adres voor vragen als: is er een mogelijkheid om ook een vestiging in België te starten en kan de Nederlandse ondernemer een Belgisch bedrijf overnemen? Tekst Henk van de Voorde

H

et consulaat-generaal in Gent is onderdeel van de Nederlandse ambassade in Brussel. Ambassadeur Henne Schuwer was dan ook prominent aanwezig bij de officiele opvolging. Leroy heeft vijftien jaar lang eervol en onbaatzuchtig (honorair) de Nederlandse belangen in het ressort Oost- en WestVlaanderen behartigd. “Het feit dat er twee honorair consuls zijn, geeft aan dat er veel belang wordt gehecht aan goede betrekkingen tussen Oost- en West-Vlaanderen en Nederland”, stelt Bocken. “Er zijn enorme economische belangen gemoeid met de uitbouw van de hele kanaalzone Gent-Terneuzen. De verdieping van het kanaal is essentieel voor de stad Gent om grote schepen te kunnen toelaten. Dat vereist de bouw van een nieuwe zeesluis op Nederlands grondgebied.”

En er is veel meer grensoverschrijdende economische samenwerking te realiseren tussen Vlaanderen en Nederland, stelt de nieuwe honorair consul-generaal. “Het consulaat ondersteunt bij het zakendoen tussen noord en zuid. Er is niet alleen een natuurlijke scheiding door de Westerschelde, maar ook door

eeuwenoude gedragsvormen.” Bocken refereerde in zijn aanstellingstoespraak aan de Eerste Wereldoorlog toen Duitse troepen Gent innamen en de stad etappehoofdstad van het vierde Leger en het logistiek centrum voor de bevoorrading van de Duitse troepen aan het front werd. “En dat slechts een jaar na de wereldtentoonstelling in Gent waar 25 landen met trots hun cultuur en hun technische kunnen aan de wereld toonden. Die internationale dialoog en samenwerking stopte abrupt door de Eerste Wereldoorlog. Deze gebeurtenissen illustreren ook dat de welvaart en de relatieve stabiliteit die België, Nederland en de Europese Unie de laatste decennia kennen niet definitief zijn verworven, maar dienen te worden gekoesterd en beschermd. Om die reden zie ik het dan ook als een bijzonder voorrecht om, in een weliswaar bescheiden rol, aan die dialoog te mogen deelnemen als aanspreekpunt en voelspriet voor Nederland in West- en Oost-Vlaanderen en vooral in Gent.” Naast de nieuwe honorair consulgeneraal blijft Leen Verschraegen op haar post als consul van Nederland in de provincies Oost- en West-Vlaanderen. ●

Zeeuwse neemt het Binnenhof onderhanden

W

e ontmoeten elkaar in de binnentuin van het prachtig verbouwde Ministerie van Financiën aan het Haagse Korte Voorhout. Wederom een bestaand gebouw dat is aangepast aan de moderne tijd, maar met behoud van bijvoorbeeld de constructie en oude gevelelementen. Dam groeide op in Oud-Vossemeer op een door haar ouders gerestaureerde monumentale oude pastorie. Dat verklaart wellicht haar voorliefde voor de architectuur. Via haar afstudeeropdracht en haar netwerk is de Zeeuwse op haar huidige functie terechtgekomen. “Het is belangrijk om een goed netwerk te hebben”, zegt Dam. “Zonder deze contacten en social media is het heel moeilijk voor afgestudeerden om aan een baan te komen. Dat zie ik ook in mijn omgeving. Ik heb geluk gehad dat ik na mijn afstuderen in juli vorig jaar, sinds november aan de slag ben met deze opdracht.”

Tijdens haar afstudeeropdracht komt ze in contact met het Rijksvastgoedbedrijf (voorheen Rijksgebouwendienst). Ze doet onderzoek naar leegstand en mogelijke herbestemming van rijksgebouwen in Den Haag. “Mijn onderzoek spitste zich toe op de

Prinses Juliana Kazerne en de Seyss-Inquart Bunker.e Het ging hierbij om renovatie en mogelijk nieuwe be-D stemming van deze gebouwen.” Veel architecten ine Nederland doen iets met oude gebouwen, het aan-I passen van inrichting en functievervulling binnens de huidige en toekomstige tijd. “Ik ben wel iemandj die graag puzzelt, recyclet en weer hergebruikt”,o knikt Dam. m v Flexibel e Voor de werkgever kun je dat als een positieve ont-w wikkeling zien, maar ook steeds meer werknemers zijn blij met deze trend. De populariteit van het flexi-M bel werken neemt toe. Het geeft meer vrijheid in werkh en werktijden en er kan gevarieerd worden in werk-d zaamheden en werkgevers. Het wordt ook steeds ge-l bruikelijker om naast de reguliere werkzaamhedenb een andere activiteit als zzp’er uit te voeren. Aanbodt en vraag in flexibel werk lijkt zich op een natuurlijkeh manier te ontwikkelen. De arbeidsmarkt in Zeelandi lijkt de komende jaren verder af te vlakken. De groeiz zal hem vooral zitten in de schil van flexibele ar-d beidskrachten en een toenemend aantal zzp’ers. c m Er ligt een inventarisatie naar de kennis en eisen vanl de mensen, die werken in de gebouwen van de Eersteg en Tweede Kamer. Aan Rozemarijn nu de opdrachtM om die inventarisatie uit te voeren. “We kijken nue


i De Ondernemer Zeeland

10 | 11

kort Nominatie architectuurprijs voor bruggenbouwer Hillebrand MIDDELBURG • Constructiebedrijf Hillebrand uit Middelburg heeft met de spraakmakende Rijnhavenbrug in Rotterdam een nominatie in de wacht gesleept voor de Rotterdamse Architectuurprijs. Uiteindelijk ging de vakjuryprijs naar het nieuwe Centraal Station in de Maasstad en de publieksprijs naar de nieuwe St. Michaëlschool. Het Middelburgse bedrijf bouwde de Rijnhavenbrug, die Katendrecht verbindt met de Wilhelminapier en al haar voorzieningen zoals Hotel New York. In het midden van de brug zorgt een stalen klep met

Als kind al had ik de droom om architect te worden. Ik speelde vooral met lego en hield van hutten bouwen.  De 26-jarige Rozemarijn Dam uit Oud-Vossemeer is betrokken bij de renovatie van het Binnenhof.

eerst naar de tijdelijke huisvesting van de bewoners. Dat is al een omvangrijke klus, want er zijn veel eisen en regels waaraan deze huisvesting moet voldoen. Ik had niet gedacht dat hier zoveel belangen zouden spelen.” Deze eerste stap volgt uit de opgestelde objectvisie, waarin wordt bepaald wat de toekomstige ontwikkelingen van het gebouw en haar gebruikers moeten zijn. Hierbij wordt onder anderen uitgegaan van de historie van het Binnenhof. Het project heeft een lange aanlooptijd en zal pas over een aantal jaar worden uitgevoerd. Met veel enthousiasme vertelt zij over de weg van haar studie tot het moment van nu. “Toen ik in de derde klas van de havo zat, merkte ik dat ik geen talenknobbel had en liever met techniek en wiskunde bezig was. Als kind al had ik de droom om architect te worden. Ik speelde vooral met lego en hield van hutten bouwen. Het mbo was voor mij een veel beter idee, want dat was ook veel meer praktijkgericht en zodoende ben ik tussentijds overgestapt.” Zo heeft de Zeeuwse bijvoorbeeld veel profijt gehad van de combinatie praktijk en studie in haar werk. “Tijdens mijn technische opleiding aan het Markiezaat College in Bergen op Zoom heb ik drie praktijkstages gelopen, waaronder één op een architectenbureau. Maar ik heb ook op een bouwplaats rondgelopen, een muurtje gemetseld en ik weet wat van dakka-

pellen. Ook het opstellen van een begroting en een planning is voor mij geen probleem.” Tekenervaring Haar praktische instelling en werkervaring komen goed van pas. Ook geeft het een voorsprong op de TU Delft, waar zij na een propedeuse jaar op de Rotterdamse Hogeschool, begint aan een studie Bouwkunde. “Ik heb hier de eerste jaren volop geprofiteerd van mijn bouwkundige kennis en tekenervaring. Dat leverde hoge cijfers op. Verder is deze studie natuurlijk theoretisch en daar heb ik in het begin wel aan moeten wennen.” Daarna volgt zij een master Architectuur dat nog theoretischer is en waarbij zij ook veel moet schrijven. Waardering Na het voltooien van haar afstudeeropdracht is ze aan de slag in een team dat verantwoordelijk is voor de renovatie van het Binnenhof. “In het team ben ik helemaal opgenomen en samen met iemand anders volledig verantwoordelijk voor een aantal taken. Ik word voor vol aangezien en dat geeft een groot gevoel van waardering. Voorlopig zit ik hier goed op mijn plek en kan ik veel leren.” En de toekomst? “Wie weet, komt er een ontwerpuitdaging in het buitenland op mijn pad. Dichter bij de bergen, mijn andere grote liefde.”. ●

behulp van een contragewicht voor een doorvaart van 25 meter breed. Volgens de jury is met deze brug een aangename omgeving gecreëerd, waarbij de geknikte hoofdvorm zorgt voor een afwisselend uitzicht. Hillebrand verzorgde voor dit project de engineering, fabricage en montage. Momenteel werkt Hillebrand aan de grootste beweegbare brug in de geschiedenis van het bedrijf. Deze brug wordt geplaatst in Gouda naast de ringvaart, een van de verkeersknooppunten in Nederland. ➜ www.hillebrand.nu

Appelaere verkozen tot beste product van het jaar WATERLANDKERKJE • Appelaere van de gelijknamige sappenmaker in Waterlandkerkje is door Q&A Research uitgeroepen tot ‘het beste product van het jaar’. Meer 113 producten waren genomineerd in 19 categorieën. Uiteindelijk kozen ruim 20.000 consumenten de winnaars. Het Zeeuwse Appelaere won niet alleen in de categorie ‘fruitdranken’, maar ging ook aan de haal met de ‘overall

prijs’. De Appelaere is gemaakt van honderd procent natuurlijk appelsap. In elke fles zit minstens één kilo Zeeuwse appels die milieubewust zijn geteeld. Het Zeeuwse appelsapmerk heeft de afgelopen jaren de Nederlandse markt veroverd en is in veel restaurants en horecagelegenheden te bestellen. Alle winnaars zijn te vinden op de website. ➜ www.besteproductvanhetjaar.nl

Rotary schenkt 10 mille aan Sawasdee OUWERKERK • Rotaryclub Schouwen-Duiveland en Rotaryclub Zierikzee hebben in het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk een cheque van 10.000 euro overhandigd aan Hector Loontjens, voorzitter van Stichting Sawasdee. Het geld is opgehaald met het jaarlijkse Benefiet Menevenement in Oosterland dat door de leden van Rotary SchouwenDuiveland en Rotary Zierikzee

wordt georganiseerd. In totaal hebben beide Rotaryclubs de laatste vier jaar ruim 30.000 euro geschonken, met als doel een technische school in Cambodja te realiseren. Ook gingen leden van beide clubs en leraren en leerlingen van Pontes Pieter Zeeman naar het ZuidoostAziatische land om te helpen bij de bouw van de school. ➜ www.cambodja-sawasdee.nl


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Buijs Afbouw pleisterwerken verbreedt horizon naar Zeeland Buijs Afbouw Pleisterwerken is een betrouwbare partner voor álle afwerking, met toepassing van de nieuwste materialen en technieken. Van isolatie tot pleisterwerk, zowel binnen als buiten, geniet men een reputatie in ‘the best start of finishing’. Vanuit het hoofdkantoor in het Belgische Evergem, langs het Kanaal van Gent naar Terneuzen, spreidt Buijs Afbouw de vleugels uit naar Zeeland. Buijs Afbouw staat voor meer dan zestig jaar kennis en ervaring op het gebied van alle mogelijke pleisterwerken, zowel voor de particuliere- als de zakelijke markt. Het gemotiveerde team bestaat uit een grote groep van welopgeleide en gemotiveerde medewerkers, die zorgt voor een summum aan expertise en een vlotte samenwerking op maat met de klant. ,,Wij staan voor vakmanschap, van het kleinste karwei tot de grootste werken. We kunnen op zeer korte termijn de werken opstarten, de planning strikt naleven en een goede kwaliteit tegen een concurrerende prijs garanderen. Men kan bij ons terecht voor een kleine verbouwing, maar ook voor grote gecompliceerde werken die een grote personeelsinzet vergen. Voor ieder type werk voor aannemers, projectontwikkelaars,

overheden, instellingen, bedrijven en particulieren stellen we ploegen op maat samen. Wij verrichten op jaarbasis meer dan 350 projecten in afwerking, zowel om esthetische als energiezuinige redenen. De ene helft bestaat uit renovatie- en restauratiewerken, de overige vijftig procent wordt gevormd door werken voor de projectenmarkt (nieuwe appartementen, woonwijken, ziekenhuizen, kantoren).

Door de crisis zien wij de laatste jaren een nieuwe evolutie in de bouwsector. Men kiest er meer en meer voor om te renoveren dan te kiezen voor een nieuwbouwproject. Er wordt gestreefd naar een maximaal wooncomfort; renoveren van een verouderd pand is dé oplossing bij uitstek. Wij zorgen voor de opwaardering van een pand met het oog op het budget van de klant”, aldus Johnny Smet, bedrijfsleider Buijs Afbouw Vlaanderen. Energiezuinig Buijs Afbouw draagt duurzaamheid en maatschappelijke betrokkenheid hoog in het vaandel. De werknemers uit alle windstreken in binnen- en buitenland dragen hun steentje bij aan een ecologisch verantwoorde samenleving met een energiezuinig bouwproces. ,,Woning, appartement, authentieke villa of hypermodern kantoorgebouw? Via beschrijving door de klant van het project (plan, termijn en budget) bieden wij een passende oplossing. Vervolgens gaan onze mensen aan de slag. We zorgen voor een duurzame vakkundige oplossing. Stop met dagelijks geld te verspillen. Investeer in gevelisolatie. Zo worden kosten bespaard, het milieu ontzien én wooncomfort verhoogd, in zomer én winter. Ons deskundige personeel geeft de

klant inzicht in de energiewinst. Mits een goede gevelisolatie kan tot dertig procent op de verwarmingskosten bespaard worden”, verklaart Johnny Smet. Vakkundige isolatie van daken, gevels en vloeren, groot of klein? Besparen op de energiefactuur? Vraag dan naar professioneel advies op

maat van Buijs Afbouw: • Gyproc-platen of gipsblokken plaatsen en afwerken • Isoleren vloeren, gevels en daken • Volledige renovatie van allerlei verschillende panden • Stucwerk binnen en buiten • Afkappen en stralen van muren • Leveren en plaatsen van natuursteen • schilder en kitwerken

BUIJS AFBOUW PLEISERWERKEN Doornzeelsestraat 54 B | 9940 Evergem | Tel: 09-3741114 | Fax: 09-3741115 | vlaanderen@buijsafbouw.be www.buijsafbouw.be | www.buijsafbouw.nl

Verdwaalt u in het doolhof van de nieuwe wetgeving?

Laat u adviseren door Hospitality Support!

De expert in horeca HRM en payrolling met de scherpste tarieven van Zeeland.

Voor ondernem & werkend Zee end land

[t] 085-9022 933 [e] info@hospitality-support.nl [w] www.hospitality-support.nl

U bereikt uw doelgroep beter met de Ondernemer De Ondernemer nieuwe stijl brengt meer nieuws en is servicegerichter met een uitgebreide ondernemerskalender, een overzicht van interessante workshops, tips en vermelding van carrière switches.

de Meer informatie? deOndernemer Zeeland T 088-0139995 E adverteren.zeeland@wegenermedia.nl


i De Ondernemer Zeeland

12 | 13

Ondernemen is leuk. Om dat te benadrukken is in 2011 in Zeeland de Stichting Fun in Business in het leven geroepen. Het hele jaar door zijn er interessante en leuke activiteiten. En de club groeit gestaag. “Wij combineren het inhoudelijke met plezier maken met elkaar”, zegt voorzitter Wilfried Boonman. Tekst Henk van de Voorde Foto Lavooij Fotografie

V

Ondernemen met veel fun

oortgekomen uit het voormalige KvKnetwerk zag de Stichting Fun in Business in mei 2011 het levenslicht. Van de oorspronkelijke 25 leden is de netwerkgroep gegroeid naar ruim 60 anno nu. “We mikken uiteindelijk op zo’n 75 leden, dan blijft alles overzichtelijk en behapbaar”, stelt voorzitter Wilfried Boonman, in het dagelijks leven subsidieadviseur bij Prior Advies in Middelburg. Hij wordt in het bestuur van Fun In Business bijgestaan door Marco van Belle (Mcomm Marketing & Communicatie), Harald Lavooij (UnitIT Solutions B.V.) en Anco de Putter (Putter Vastgoed BV). Fun In Business heeft als doel om te netwerken in een informele sfeer, inclusief het uitwisselen van kennis, ervaringen en informatie tussen ondernemers van diverse branches. Zo worden de leden tijdens themabijeenkomsten op de hoogte gesteld van actuele ontwikkelingen op het gebied van ondernemerschap. Ook de ondernemers van de stichting zelf geven regelmatig interessante presentaties. Wat zijn hun drijfveren, tegen welke problemen lopen ze aan en hoe wordt een oplossing gevonden? “En we organiseren natuurlijk bedrijfsbezoeken.”

Bijzondere gasten Soms heeft Fun in Business bijzondere gasten, zoals in 2013 Henkjan Smits, muziekproducer en jurylid van Idols. En vorig jaar kwam Jacco Elting naar De Caisson in Kapelle. Als ex-toptennisser en succesvol ondernemer kent hij als geen ander de overeenkomsten tussen topsport en het leiden van een bedrijf. “Heel Nederland kent hem uiteraard als voormalig toptennisser. Het gerenommeerde dubbel Elting-Haarhuis werd twee keer wereldkampioen en won alle Grand Slam-toernooien. Samen met Paul Haarhuis organiseert hij tegenwoordig clinics voor verenigingen en bedrijven”, legt Boonman uit. “De synergie tussen topsport en ondernemen wist hij op een aangename wijze over te brengen op onze leden. De vraag die zowel in de sport als het bedrijfsleven centraal staat is: ‘Hoe maak je het verschil met de concurrentie? Zowel in topsport als bij het leiden van een onderneming moet je kunnen omgaan met tegenslagen en beschikken over een fl ink stuk doorflink zettingsvermogen.”

Kijkje in de keuken Bedrijfsbezoeken zijn aan de leden van Fun in Business ook wel besteed, zoals vorig jaar bij kunstmestgigant Yara Sluiskil. “Algemeen directeur Jon Sletten gaf ons een interessante rondleiding over het hele terrein. Hij legde uit waar het concern allemaal mee bezig is, ook op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.” Zo is Yara Sluiskil actief met innovatieve natuurprojecten. En eind 2014 was er bovendien nog een bedrijfsbezoek van Fun in Business aan Rederij Denick met presentaties van Art van der Staal van ESJ Accountants & Adviseurs, Ad de Bruine van Deltagras en Kees Koster van Sonora Muziek. Ook in 2015 zijn er weer allerlei activiteiten ‘ter lering en vermaak’. De eerstvolgende bijeenkomst is op donderdag 26 februari.

Meer info en aanmelde zeeuwseond ernemers @ g n: mail.com


de Ondernemer

Park-line

Waardering:

Voor ondernemend & werkend Zeeland

APP van de maand

●●●●●

Beschikbaar: iPhone, Android, Windows en BlackBerry Prijs:

Gratis

Je bent net op tijd voor je zakenafspraak, maar er staat een enorme rij bij de parkeerautomaat. Of je hebt geen kleingeld bij je en je bankpas ligt per ongeluk nog thuis. Bespaar je een hoop gedoe met de Park-line app. Met deze app kun je in meer dan 120 steden in Nederland (waaronder Middelburg, Goes, Hulst) en de Zeeuwse kust ‘mobiel parkeren op straat.’ Via de app kun je een parkeeractie op straat starten en stoppen. De app voorkomt niet alleen parkeerstress, je betaalt ook alleen voor de daadwerkelijk geparkeerde tijd. Ook kun je als ondernemer je medewerkers laten parkeren met de app. De besparing op parkeerkosten kan volgens Park-line oplopen tot wel 20 procent. Aan het eind van de maand vind je alle gemaakte parkeerkosten terug op één btw-gespecificeerde factuur. Daarbij worden de parkeerkosten eventueel uitgesplitst per werknemer.

Oplaadpunt op Mortiereboulevard MIDDELBURG • Wethouder Simons van Middelburg heeft met het doorknippen van een lint het eerste oplaadpunt voor elektrische auto’s geopend op Woonboulevard de Mortiere. Het oplaadpunt is er mede op

initiatief van Media Markt Middelburg gekomen. Het bedrijf wil bezoekers van de Mortiereboulevard de mogelijkheid geven hun elektrische auto op te laden tijdens het winkelen.

Gratis wifi in de binnenstad van Goes GOES • Goes is sinds kort de eerste stad in Zeeland waar je in de binnenstad gebruik kunt maken van een uitgebreid gratis wifi-netwerk. Dit gratis netwerk is tot stand gekomen op initiatief van de ondernemers en de gemeente Goes. In oktober gaf de gemeente Goes Dellta/ZeelandNet de opdracht om het Wi-Fi-netwerk aan te leggen in de Goese binnenstad, het Stationsplein en op de Marconiboulevard. Er zijn nu 49 zogenaamde access-points. Het gratis Wi-Fi-netwerk komt voort uit het project ‘Het

Nieuwe Winkelen’ waarmee de gemeente Goes in 2012 van start is gegaan. Ondernemers werken in dit project samen om met nieuwe marketingtechnieken sneller en beter te kunnen inspelen op het veranderend koopgedrag van de consument. Ondernemers die meedoen aan dit project krijgen professioneel advies en zijn bovendien geplaatst in een online warenhuis; het gezamenlijk platform ‘Echt Goes’ www.echtgoes.nl. Op dit platform kunnen ondernemers hun producten, diensten en aanbiedingen laten zien.

Streekfood is goed voor de Zeeuwse economie Streekproducten zijn goed voor het imago van Zeeland. Gingen toeristen puur voor zon, zee en strand op vakantie in Zeeland, tegenwoordig kiezen ze veel meer voor streekbeleving. Hoe worden kreeften, mosselen of oesters opgevist? En hoe worden zilte landbouwgewassen als zeekraal en lamsoor geteeld? En dan natuurlijk op een terrasje genieten van al dat lekkers. Tekst Henk van de Voorde Foto’s Lex de Meester & Shutterstock.com

A

ls telg van een vissersfamilie uit Bruinisse heeft hij altijd al een bijzondere affiniteit met de zilte Zeeuwse zaligheden. Niet zo vreemd dus dat oud-burgemeester Cees van Liere vandaag de dag allerlei voorzittersfuncties bekleed, die gerelateerd zijn aan visserij en streekproducten. Hij is niet alleen preses van de Nederlandse Oestervereniging, maar ook van de Stichting Vrienden van de Zeeuwse Mossel, van

de Dag van de Visserij en van de Stichting Lekker Regionaal Product. In november onderging hij nog een zware rugoperatie in het Academisch Ziekenhuis Sint Jan in Brugge en revalideert hij in zorghotel Victoria in Zierikzee. Van daaruit blikt Van Liere terug op een bewogen jaar, maar tegelijkertijd is zijn vizier ook gericht op dit jaar. “Zeeland moet beter op de kaart worden gezet als dé ultieme provincie om te proeven en te beleven”,


i De Ondernemer Zeeland

14 | 15

Media-aandacht voor goede Zeeuwse economie VLISSINGEN Het gaat best goed met de Zeeuwse economie, tenminste als je die met de rest van Nederland vergelijkt. En dat nieuws is ook tot de landelijke media doorgesijpeld. Het RTL Nieuws besteedde er onlangs aandacht aan.

melijk met 0,4 procent in de afgelopen drie crisisjaren. Daarnaast is de Vlissingse haven inmiddels uitgegroeid tot de een van de grootste havens voor de offshore in Noordwest-Europa. Bovendien is de grootste daling van het aantal faillissementen in Zeeland te zien. De nieuwsuitzending over de Zeeuwse economie is terug te zien op:

Terwijl een groot deel van Nederland tijdens de crisisjaren diep in de recessie zat, haalde de Zeeuwse economie nog wel een plusje meldt RTL Nieuws. De economie in Zeeland groeide na-

➜ www.rtlnieuws.nl/nieuws/binnenland/het-hardknokken-maar-we-groeien

Toerenteller

Landbouw en Delta temperen optimisme Veel Zeeuwse ondernemers en bestuurders zien 2015 met vertrouwen tegemoet. Vorige maand nog haalde de barometer een 6.9. In deze nieuwe Ondernemer vervangen we de barometer door een toerenteller. De wijzer komt deze maand net iets lager uit op 6.6. einde van het huidige Delta. We vrezen dan voor het verdwijnen van rond de 800 banen. Het cijfer 5 is daar aan gerelateerd; gedwongen splitsing zou slecht zijn voor Delta en voor Zeeland.”

Arnoud Kamerbeek

5

Ben de Reu

7.5

neutraal

5

6

7

2

9 10

6.6

tisch timis op

3

4

8

Zeeland moet beter op de kaart als dé ultieme provincie om te proeven en te beleven.

Verder wordt er opvallend vaak een 7 gegeven. Door Cor Kloet, voorzitter stuurgroep Maintenance Strategic Board Delta Region, bijvoorbeeld. “Het wordt het kansrijkste jaar sinds 2007, door de lage euro en olieprijs”, denkt hij. Ook gedeputeerde Ben de Reu ziet het positief in en geeft zelfs een 7.5: “Er wordt voor Zeeland, sinds lange tijd, weer een economische groei (+/- 1 procent) verwacht.”

1

wording bij sterrenrestaurants om onze streekproducten te gebruiken. Hetzelfde geldt voor de zorgsector, waar ook steeds meer gebruik gemaakt wordt van pure eerlijke streekproducten, onder het motto ‘zoek het niet ver weg, maar dichtbij’.” Schaal- en schelpdieren, zoals mosselen, oesters, kreeft, en zilte groenten als zeekraal en lamsoor, verkopen twee keer zo goed met de geografische aanduiding Zeeland, dan zonder die verwijzing, blikt Van Liere tevreden terug. En als het aan de oester- en mosselvoorman ligt, gaan de Zeeuwse zilte zaligheden nog populairder worden. In Nederland wordt jaarlijks zo’n 50 miljoen kilo mosselen geproduceerd. Slecht een vijfde daarvan wordt in eigen land verorberd. De rest is vooral voor de export naar België, maar ook in het Duitse Ruhrgebied winnen de Zeeuwse schaal- en schelpdieren aan populariteit. Van de Zeeuwse oesters gaat zestig procent naar de zuiderburen, terwijl Duitsland en Italië een potentiële nieuwe afzetmarkt vormen. “In Frankrijk is het heel normaal dat je op een terrasje een portie oesters met een glaasje wijn kunt bestellen. Die trend zou ook naar Nederland en België moeten overwaaien.” ●

0

steekt hij van wal. “Dat komt uiteindelijk de hele Zeeuwse economie ten goede.” Streekfood, zoals hij dat noemt, doet het goed. “Mensen worden zich immers steeds meer bewust van hun gezondheid en de eigen leefomgeving. Daardoor mogen voedingsmiddelen die een natuurlijke en authentieke uitstraling hebben, zich verheugen in een toenemende belangstelling.” En dat niet alleen thuis op de eettafel, maar ook bij restaurants, cateringbedrijven en zelfs zorginstellingen. Van Liere: “Er is een sterke bewust-

pessimi stisc h

��� Cees van Liere (rechts met Han Polman) promoot waar hij kan de Zeeuwse streekfood.

Vooral in de landbouwsector is er nog geen reden tot juichen, stelt André Slootmaker van ZLTO die een 4.5 uitdeelt. “De prijzen van de landbouwproducten blijven nog steeds ver beneden de kostprijs.” Ook Delta tempert met een mager 5-je de positieve verwachtingen. Arnoud Kamerbeek, ceo van de Zeeuwse energiemaatschappij, verklaart waarom: “Delta moet tot 20 maart wachten op een uitspraak van de Hoge Raad over de mogelijke splitsing van het bedrijf in een netwerkdeel en een commercieel bedrijf. De uitspraak zou aanvankelijk 9 januari zijn. Als de uitspraak negatief voor Delta uitpakt, moet het bedrijf in onderdelen worden verkocht en is dat het


i De Ondernemer Zeeland

16 | 17

Zijn visitekaartjes zijn nog in de maak, verontschuldigt Jean-Paul Leenknegt zich, zijn aanstelling per 1 december is nog vers. Directeur Techniek Koepel Zeeland. Dat zijn drie zuilen onder één vernieuwd dak: Bio Base Training Center, Bio Base Coöperatie en Huis van de Techniek waarin ook Technocentrum Zeeland wordt ondergebracht. Tekst Peter Oggel Foto Mark Neelemans

Bio Base heeft potentie

T

echniek Koepel Zeeland heeft als primair doel de keuze voor technische beroepen te stimuleren, via opleiding en promotie. Na moeizame jaren moet Leenknegt richting geven aan de toekomst van Bio Base, het trainingscentrum in het bijzonder. Hij straalt optimisme uit. “Er is ruim voldoende potentieel om Bio Base tot een succes te maken.” In Terneuzen begint hij in elk geval aan een uitdagende klus. Sedert de prestigieuze start in 2012 heeft Bio Base - het Europese samenwerkingsproject met een trainingscentrum in Terneuzen en een pilotfabriek voor biotechnologie in Gent - moeizame jaren achter de rug. Het Terneuzense trainingscentrum is tot dusver verliesgevend geweest. Vorig jaar pasten Zeeland Seaports, Havenbedrijf Gent, de provincies Zeeland en Oost-Vlaanderen het tekort bij. Maar daar verbonden zij wel een voorwaarde aan: reorganisatie. De basis daarvoor heet dus Techniek Koepel Zeeland, in aanvang als samenwerkingsvorm met drie afzonderlijke zuilen, later wellicht een fusie. Maar, zegt Leenknegt, dat is verre toekomst. Zijn prioriteit nu is de samenwerking effectueren tussen de partners, de vormgeving van het Huis van de Techniek en een business-

TiP@ Social Media Voor de rechtgeaarde Zeeuw

plan voor Bio Base Training Center. Dat gaat lukken, is Leenknegt overtuigd. Zijn perspectief is meer opleidingen, meer bedrijven, meer deelnemers, meer bezoekers. De som der delen, zegt hij, is een betere, rendabele exploitatie. “We moeten onze faciliteiten meer en beter uitnutten. Naast recreatie en toerisme is techniek in deze regio een zeer belangrijke sector voor werkgelegenheid en ontwikkeling. Bedrijven hebben de komende jaren grote behoefte aan technici. Met bedrijven en instellingen moeten we meer samenwerken om onze ambities waar te maken. Voldoende instroom van technisch personeel, hoogwaardige opleidingen en efficiente bijscholing, daar gaat het om.” ●

Marjolein van der Horst | Mediastrategie Zeeland

is het niet alleen irritant, het geeft hem misschien zelfs wel een ontheemd gevoel, de automatische plaatstoewijzing van Linkedin. Hoogstwaarschijnlijk is het je al opgevallen: als je als Zeeuw op Linkedin een profiel aanmaakt, dan bestempelt dit sociaal netwerk je automatisch als Hagenees. En nergens is er de mogelijkheid om dat aan te passen… of toch wel? Je wilt als ondernemer, bestuurder of professional je naamsbekendheid vergroten of je expertise laten blijken, dan is Linkedin bij uitstek het platform. Wil je optimaal profiteren van dit netwerk door bijvoorbeeld gevonden te worden door potentiële klanten, dan is het belangrijk dat je jouw profiel zo volledig mogelijk invult. Hoe sterker je profiel is (Linkedin geeft je profielsterkte netjes op je pagina weer)

hoe vindbaarder je bent. Ook erg handig als je op zoek bent naar een nieuwe uitdagende functie. Maar let op. Linkedin plaatst je als Zeeuw automatisch in ‘Den Haag en omstreken.’ Dus mocht je je afvragen waarom Linkedin je vooral vacatures uit de Hofstad en omgeving voorschotelt, kijk dan eens naar de plaatsnaam onder je naam. Juist ja… Den Haag. Ik hoor wel vaker Zeeuwen klagen over deze ‘Haagse bemoeienis’. En ze verzuchten er ook steevast bij: ‘En je kunt het niet eens veranderen.’ Goed nieuws: dat kan wel. En nog vrij eenvoudig ook. Ga in de menubalk naar ‘profiel’ en klik ‘profiel bewerken’ aan. Ga met je cursor op de plaatsnaam staan en automatisch verschijnt er een potloodje. Klik dat aan. Nu kun je de juiste postcode invoeren en ben je eindelijk weer een echte Zeeuw.


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Naast proefrit ook een proefklus

Bedrijfsauto

De leasekanonnen van 2015 GOES • Als ondernemer is het niet alleen fijn om te weten hoe je bedrijfswagen rijdt, maar ook of hij praktisch is voor de klussen die je doet. Autoteam in Goes biedt nu de mogelijkheid om met de nieuwe Opel Vivaro niet alleen een proefrit te maken, maar ook een proefklus te doen. Opel heeft onlangs de nieuwe Vivaro geïntroduceerd. De stoere, brede wegligging en de markante grille spreken duidelijke taal: de nieuwe Vivaro is gemaakt om elke klus te klaren, zeggen ze

bij Opel. Hoe dan ook, de compacte BiTurbo dieselmotor zorgt voor het laagste brandstofverbruik in zijn klasse. Ook met zware belading. Wie een proefklus wil doen, kan zich laten informeren bij Autoteam in Goes of een kijkje nemen op de website. Benieuwd naar de leasemogelijkheden? AutoTeam zorgt samen met leasemaatschappij ZuidWest Lease voor een goede mobiliteitsoplossing. ➜ www.autoteam.nl ➜ www.zuidwestlease.nl

Verkoop bestelwagens stijgt VLISSINGEN • De bestelwagenverkopen trekken weer aan. Dat meldden de brancheorganisaties Bovag, RAI Vereniging en RDC. In 2014 reden in totaal 51.774 nieuwe exemplaren de showroom uit. Dat is een stijging van 2,4 procent ten opzichte van het jaar ervoor.

��� De nieuwe VW Golf GTE Hybride gaat met zijn 7 procent bijtelling waarschijnlijk een leasetopper worden dit jaar.

Wie nog gebruik wilde maken van de gunstige bijtellingsregels voor leaseauto’s heeft zijn slag al geslagen. De drukte is de komende maanden even voorbij, verwacht Bert Flipse, directeur van ZuidWest Lease in Goes. Maar als je in 2015 een lease-auto gaat bestellen… wat zijn dan prijsen milieutechnisch goede keuzes? Tekst Peter Urbanus

E

ind vorig jaar was er een run op auto’s die in een gunstige bijtellingsklasse vielen. De datum van tenaamstelling is doorslaggevend daarvoor. Flipse denkt dat de markt pas medio dit jaar weer aantrekt. De leasekanonnen van het afgelopen jaar, de Peugeot 308 SW, de Skoda Octavia en de Volvo V40 kwamen in 2014 in aanmerking voor 14 procent bijtelling. Na de jaarwisseling geldt voor deze auto’s een bijtelling van 20 procent. Naar verwachting zullen de fabrikanten deze auto’s nog milieuvriendelijker maken, waardoor ze later dit jaar alsnog in de 14 procent categorie vallen. En dat zal dan vast weer een boost geven aan de verkoopaantallen in de zakelijke markt, denk Flipse. Hij noemt nog 3 auto’s die in 2015 populair zullen zijn onder leaserijders. Alledrie zijn het hybrides en prijs- en milieutechnisch een goede keuze: “De VW Golf GTE Hybride is een aantrekkelijke auto in de 7 procent bijtellingsklasse, naast de populaire Mitsubishi Outlander en de Volvo V60.” Alleen zuiver elektrische auto’s komen in aanmerking voor de laagste 4 procent bijtelling. De regels voor de bijtelling worden waarschijnlijk nog strenger en het aantal auto’s dat in een aan-

gename bijtellingsklasse valt, neemt de komende jaren af, vreest Flipse. De leasewereld wacht op de Autobrief 2 van het ministerie van Financiën, waarin de regelgeving voor 2017-2020 wordt vastgelegd. Flipse vindt dat het tijd wordt dat de daadwerkelijke milieubelasting van autorijden zichtbaar wordt in de bijtelling. Kort gezegd: wie veel rijdt, betaalt meer. “CO2-uitstoot is rechtstreeks gerelateerd aan het verbruik”, zegt hij. “Er is dus maar één goede methodiek om dat te meten: via de brandstof. Maar zoiets kan alleen in Europees verband worden aangepakt.” Van vermeend misbruik van plug-in hybrides als de Volvo V60 en Mitsubishi Outlander moet hij niks hebben. “Ik ken genoeg mensen die er een sport van maken om zo zuinig mogelijk te rijden. Met bijvoorbeeld een woon-werkafstand van maximaal 50 kilometer en de mogelijkheid om thuis en op je werk te laden, kun je hele mooie verbruikscijfers realiseren. Voor iemand die beroepsmatig vaak een rondje Nederland moet doen, ligt dat uiteraard anders.” ZuidWest Lease heeft Zeeland en West-Brabant als werkgebied en heeft een leasevloot van 2200 auto’s van alle merken. Het bedrijf is onderdeel van Automotions Groep. ●

In 2013 zakte de verkoop van lichte bedrijfswagens nog in met maar liefst 10,5 procent naar ruim 50.500 stuks. Maar vorig jaar besloten veel bedrijven toch weer meer te investeren in nieuw mate-

rieel. De cijfers zijn een teken dat het vertrouwen van ondernemers in de economie weer aan het toenemen is. De trend van zuinig rijden is niet alleen bij personenauto’s te zien. Zo wonnen elektrische en op CNG (groen gas) aangedreven bestelwagens flink aan populariteit. Het aantal verkochte elektrische bestelwagens verviervoudigde zelfs tot 600 stuks. Volkswagen was het populairste merk met 13.217 verkochte bestelwagens. MercedesBenz (7368) en Ford (5886) zijn de andere gewilde merken.

Eén 14% station in C-segment

VLISSINGEN • Is er na de strengere regelgeving op het gebied van zakelijke bijtelling in het zo populaire Csegment nog wel een stationwagen met maar 14% bijtelling te krijgen? Het antwoord is ja. Om precies te zijn, er is er maar eentje: de Toyota Auris Touring Sports Hybrid. Hoe lang nog is de vraag, want ongetwijfeld zullen andere merken aan hun motoren en CO2-uitstoot gaan sleutelen om zo weer de zakelijke rijder te bekoren. Maar tot het zo ver is, is de Auris Touring Sports Hybrid een sterke

troef voor Toyota in het C-segment. In 2014 werden er in Nederland alleen al ruim 7.700 van op kenteken gezet. De hybride stationwagon variant, de Auris Touring Sports, nam het leeuwendeel voor zijn rekening. ‘De lage fiscale bijtelling van 14% was voor veel leaserijders een belangrijk argument. Maar ook de enorme kofferbak, het fijne weggedrag, prima zitpositie, hoge standaarduitrusting en zijn ease of driving waren veelgehoorde argumenten om voor de hybride Toyota Auris te kiezen’, stelt Toyota.


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Met de samenvoeging van drie banken werkt Rabobank Zeeuws-Vlaanderen aan een nieuwe toekomst. Als financiële dienstverlener wil de bank nadrukkelijk een bijdrage leveren aan de regionale economie en samenleving. In gesprek met directievoorzitter Johan de Winter. Tekst Peter Oggel Foto Mark Neelemans

Met beide benen in de klei

H

et is met goede reden dat Rabobank Zeeuws-Vlaanderen zich met een meerjarig contract als hoofdsponsor heeft gecommitteerd aan de grootste zakelijke netwerkbijeenkomst van de regio. Het B2B-event BO2 van Junior Kamer ZeeuwsVlaanderen past inhoudelijk in de visie van directievoorzitter Johan de Winter. Vertaald is dat: van en voor Zeeuws-Vlaanderen. De verbintenis drukt de betrokkenheid en empathie uit van de bank bij het wel en wee van de regio, legt De Winter uit. Met bankencrisis, Libor-affaire en interne reorganisatie heeft Rabo turbulente jaren achter de rug, niettemin wil De Winter als regionale bank nadrukkelijk onderdeel zijn en blijven van de samenleving - met beide benen in de klei.

De Winter beseft dat de nieuwe bankorganisatie in- en extern tijd nodig heeft om zich te zetten. Maar dat komt helemaal in orde, is hij overtuigd. Dat de fusie de drie culturen binnen Zeeuws-Vlaanderen - die van het Land van Axel, het Land van Hulst

en het Land van Cadzand - onder een dak heeft gebracht verontrust hem niet. “Ieder werkgebied heeft een eigen werkwijze. Prima. De kunst is om het dna-profiel van de drie oorspronkelijke banken te stroomlijnen. Werken vanuit gezamenlijke kerncompetenties: samenwerking, ondernemerschap, ontwikkeling, vertrouwen. Met als vertrekpunt: afspraak is afspraak, we doen wat we zeggen.” Bankieren is nadrukkelijk dienstverlenend, zegt De Winter. Dat betekent: dichtbij de klant, goed luisteren, gedegen en vooral ook eerlijk adviseren, ook als de boodschap inhoudt dat een ondernemer zijn bedrijf beter zou kunnen sluiten. “De afgelopen jaren is de bankensector structureel hervormd, maar de essentie is niet veranderd. Natuurlijk zijn wij geen filantropische instelling, maar bankieren is toch vooral dienen. De klant centraal, bekendheid met wensen en problemen, samen zoeken naar mogelijke oplossingen. Maar als bank hebben we voor ons werkgebied ook een verantwoordelijkheid. Dat hopen we waar te maken.”

In zijn verhaal klinkt meermaals de term ‘dichterbij’, ook de naam van het Raboledenmagazine. “Als bank staan we open voor initiatieven. Als fusiebank zijn we al druk met een projectie op 2016 en 2017. De digitalisering zal steeds verder uitbreiden. Een hypotheek sluit je straks af via internet; voor de retail zakelijk is het nu al mogelijk financieringen tot een miljoen euro digitaal te regelen. Als je als bank geloof en vertrouwen hebt in een ondernemer en zijn plan,

Natuurlijk zijn wij geen filantropische instelling, maar bankieren is toch vooral dienen.

dan is financiering een afgeleide. Populair gezegd gaat het om de vent en zijn tent.“ De Winter heeft alle vertrouwen in de (economische) potentie van Zeeuws-Vlaanderen. De economisch brede structuur met een mix van industrie, logistiek, landbouw, toerisme en midden- en kleinbedrijf beschouwt hij als een kracht. Hij stoort zich niet aan de verhalen over krimp en ontgroening. “Het gaat uiteindelijk om kwaliteit, niet om kwantiteit.” Hij ziet met name zuidelijk kansen voor verdere ontwikkeling van de regio. In Vlaanderen dus. “ZeeuwsVlaanderen is weliswaar een afgesloten gebied, maar de moderne economie stoort zich niet aan grenzen. Met Belgisch-Vlaanderen vormen we toch een economische eenheid. Ondernemers moeten kansen zien en die ook benutten. De grens mag daarvoor geen blokkade vormen, we moeten zorgen dat fiscale en wettelijke belemmeringen worden weggenomen. Er zijn in Zeeuws-Vlaanderen veel plannen; focus je vooral ook op uitvoering. Pak de mogelijkheden. Het stoplicht bij de grensovergang Kapellebrug is tenslotte ook verdwenen.” ●

‘Rabo-fusie was onvermijdelijk’ TERNEUZEN • De fusie van de drie Zeeuws-Vlaamse Rabobanken moet resulteren in een krachtige en toekomstgerichte organisatie. Dat zegt directievoorzitter Johan de Winter. Rabo Zeeuws-Vlaanderen bedient 68.000 klanten, omgerekend zijn dat twee op drie Zeeuws-Vlamingen. De portefeuille telt 6500 zakelijke klanten. Van oudsher is de land- en tuinbouw een belangrijke sector; 90 procent van de Zeeuws-Vlaamse agrariërs bankiert bij Rabo. Ook het midden- en kleinbedrijf en handel, industrie en dienstverlening zijn sterk vertegenwoordigd. Het balanstotaal bedraagt 2,8 miljard. De samenvoeging per oktober vorig jaar past in de landelijke

trend binnen Rabo Nederland om het aantal lokale banken te reduceren. In 2016 bestaan er naar verwachting nog zo’n 100 lokale banken. In Zeeland resteren drie Rabobanken: Zeeuws-Vlaanderen, Walcheren-Noord-Beveland en Oosterschelderegio. Volgens De Winter was fusie onvermijdelijk. Hij verwijst in dit verband naar de schaalgrootte en de financiële positie van de drie partners (Hulst, Terneuzen-Sas van Gent, West-Zeeuws-Vlaanderen) afzonderlijk, het veranderend klantgedrag (digitalisering, internetbankieren) en naar de hervorming van de financiële sector als uitvloeisel van de bankencrisis. “Zonder fusie zou er in Zeeuws-Vlaanderen uiteindelijk geen Rabobank meer mogelijk zijn”, zegt hij.

De samenvoeging heeft ruwweg vijftien procent van de oorspronkelijke 300 banen gevergd. Inmiddels is de personele invulling achter de rug. De nieuwe organisatie heeft een vierhoofdige directie. Naast directievoorzitter De Winter bestaat die uit Caro Dehulsters (directeur particulieren), Adri van der Laar (bedrijven) en Roel Vreeman (bedrijfsmanagement). De nieuwe voorzitter van de Raad van Commissarissen is Hulstenaar Michel Van Bremen. De nieuwe ledenraad telt dertig leden, dat waren er voorheen negentig. De nieuwe raad is inmiddels al bijeen geweest. Rabo houdt kantoor in Hulst, Terneuzen, Oostburg, Sluis en Breskens. In de aanloop naar de fusie zijn enkele bijkantoren in dorpen gesloten.


i De Ondernemer Zeeland

18 | 19

Nog volop kansen voor Contacta.nl De waardering van exposanten en bezoekers was goed, het aantal mensen dat het event bezocht, was prima en er waren enkele aansprekende sprekers. Tevreden blikt organisator Perry Kentin terug, maar hij is vooral al bezig met editie 2015 van Contacta.nl. Tekst Annet van de Ree Foto Dirk-Jan Gjeltema

��� Alexander Klöpping was tijdens de afgelopen editie van Contacta.nl één van de populairste sprekers.

C

ontacta.nl 2014 was een succes, vindt Kentin. “Het benadert bijna volledig het beeld dat wij als organisator voor ogen hebben met dit Zeeuwse Business Event. Een vroege start van de volgende editie biedt de kans om, soms met een lange adem, de gewenste sprekers of exposanten vast te leggen,” meent de organisator van Contacta.nl en directeur van LMG strategie+creatie. “Als we terugkijken op Contacta. nl 2014 dan zijn we positief over hoe het evenement uiteindelijk is uitgevoerd. Sommige beslissingen waren drastisch, zoals de minimum leeftijd van 16 jaar, maar uiteindelijk heeft dit tot slechts zes procent minder bezoekers geleid.” Gemiddelde waardering voor Contact.nl 2014 van zowel exposanten als bezoekers was een 7,5. “Dat is een mooi cijfer”, aldus een tevreden Kentin. En nieuwe elementen brachten actie en reactie op de beursvloer, zegt hij. “Contacta.TV met life interviews was nieuw, een onderdeel als het robotplein trok veel publiek en de E-Academy met workshops over sociale media zat steeds vol.” Leermomenten “Met de instelling van de Contacta Awards hadden we iets te veel

hooi op onze vork genomen”, erkent Kentin. Dit kwam niet goed uit de verf. Dat gold wel voor de OMNI-Tabs, de grote zoekschermen op de beursvloer werden door bezoekers talloze malen geraadpleegd om de juiste stand of Plein te vinden. “Er waren weer diverse leermomenten in het hele traject, maar tijdens onze rondgangen langs exposanten en bezoekers hebben we nauwelijks negatieve klanken gehoord. Wij vragen ons wel af of het mogelijk is om nog meer sociale verbindingen te leggen en interactie te stimuleren. De functies onderling moeten nog beter benut worden door diverse business uitwisselingen te creëren. Voor Contacta. nl 2015 editie gaan we nog meer aandacht besteden aan de vorm en het programma.” Sneak preview Tijdig beginnen met de opzet van Contacta.nl leidt tot het beste resultaat, meent Kentin. “Wanneer het goede gevoel opborrelt, is er veel tijd om dit verder uit te werken.” Een ‘sneak preview’ in de vorm van een Contacta.nl congres is een andere wens van LMG strategie+creatie. “De organisatie van dit congres doen we opnieuw samen met Goes Marketing. Dit is de vorige keer prima bevallen en in 2015 herhalen we dit event graag.”

Enkele dagen voor de opening van Contacta.nl 2014 kreeg het team van LMG strategie+creatie de opdracht binnen om de Tour de France finish te organiseren. Perry ziet nu al mogelijkheden voor combi’s van bijvoorbeeld Tour de France en Contacta.nl 2015. Commercieel ingesteld als hij is, komt hij ongetwijfeld met een aantrekkelijk aanbod. Samen met de Founding Partners en sponsoren van de Tour de France Finish kan er wellicht een mooie brug gebouwd worden naar Contacta.nl 2015, zegt hij. ●

kort Delta Water Award voor meest innovatief project MIDDELBURG • In het Van der Valk Hotel in Middelburg wordt donderdag 29 januari de Delta Water Award uitgereikt. De prijs gaat naar het meest innovatieve en duurzame project dat oplossingen biedt voor de zoetwaterproblematiek in de Zuidwestelijke Delta. De vijf genomineerde teams presenteren zich die dag, onder meer met een kort filmpje en een presentatie. Een van de genomineerden is de TU Delft. Die heeft de waterQUAL app ontwikkeld. Deze app biedt tegen een kleine investering een manier om in korte tijd veel data te verzamelen over waterkwaliteit in oppervlakteof grondwater. Een ander genomineerd project in FreshForce op Schouwen-Duiveland. In dat project wordt de beschikbaarheid van zoetwater vergroot in combinatie met het opwekken van zonne-energie. Witteveen&Bos

en Radboud Universiteit Nijmegen komen met het project Fresh Water Wetland. Het idee is om een bestaand landbouwnatuur gebied of een braakliggend gebied in Zeeland om te vormen naar een zoetwater ‘wetland.’ Hierin wordt op basis van het jaarlijkse neerslagoverschot een zoetwatervoorraad opgebouwd die onder meer voor de landbouw gebruikt kan worden. Project Zoethouder maakt gebruik van de cultuurhistorische waardevolle slaperdijken in Zeeland om op kostenefficiënte wijze water te bergen. Laatste genomineerde is het project Staats Spaanse waterlinie. In dit project kunnen verschillende oplossingen op het gebied van natuur, recreatie en water slim op elkaar meeliften. In het plan worden twee pilotprojecten voorgesteld: Axel en Oostburg. ➜ www.deltawateraward.com

‘Uitbreiding Covra heeft weinig effect op milieu’ BORSSELE • De milieueffecten van de uitbreidingen en nieuwbouw bij Covra op industrieterrein Vlissingen-Oost zijn zeer beperkt. Het stralingsniveau neemt door de uitbreiding weliswaar licht toe, maar blijft ruimschoots binnen de normen, zowel bij normaal bedrijf als bij calamiteiten. Die conclusie trekt de commissie m.e.r. uit het milieueffectrapport voor de uitbreiding van de opslag voor hoogradioactief afval bij Covra. Ook wil het bedrijf nieuwe gebouwen voor laag- en middelradio-

actief afval anders over het terrein verdelen dan nu is vastgelegd in de vergunning. En dus moet de vergunning worden aangepast. Voordat een besluit over deze vergunning wordt genomen, zijn de milieugevolgen onderzocht in een milieueffectrapport. De commissie m.e.r. vindt nu dat het rapport de milieueffecten goed beschrijft. Deze onafhankelijke commissie is bij wet ingesteld en adviseert over de inhoud en de kwaliteit van milieueffectrapporten.

Amerikanen in zee met Tieleman TERNEUZEN • Transportbedrijf Tieleman in Kloosterzande wordt het Europees distributiecentrum voor het Amerikaanse bedrijf Chemtura, producent van gespecialiseerde chemicaliën Tieleman breidt daarom uit met vierduizend vierkante meter extra opslag. Ook trekt het Zeeuwse transportbedrijf vijf extra medewerkers aan en later nog eens vijf. Bij Tieleman werken op dit moment 113 vaste medewerkers en vijftien ingehuurde krachten.

Voor Chemtura verzorgt Tieleman de overslag van toevoegingen voor kunststoffen en vlamvertragers. Deze producten worden in Amerika gemaakt en komen via Antwerpen het distributiecentrum in Zeeuws-Vlaanderen. Van daaruit worden de producten verspreid over heel Europa. Chemtura heeft een omzet van zo’n 3 miljard dollar, is actief in meer dan honderd landen en heeft ongeveer 4400 mensen in dienst. Het hoofdkantoor staat in Philadelphia.


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Starter Dirk Waaijenberg verruilde rond de millenniumwisseling Apeldoorn voor Terneuzen om aan de slag te gaan bij scheepswerf De Schroef. Dat hield hij drie jaar vol. Na enkele andere banen belandde hij toch weer in de scheepsreparatie, maar nu als zelfstandig ondernemer. Tekst Henk van de Voorde Foto Mark Neelemans

Dirk Waaijenberg was ooit operator bij Dow, “maar als daar alles goed loopt, heb je maar weinig te doen.” Hij besloot om weer te gaan varen en werd machinist bij Versloot Zandzuig en Transportbedrijf uit Sas van Gent. Anno 2015 ‘vaart’ Waaijenberg onder de vlag van zijn eigen bedrijf Shipfit. Corebusiness is het verrichten van mechanische en constructieve werkzaamheden in verband met reparatie en onderhoud aan schepen. “Je moet voor reparatiewerkzaamheden beschikken over handigheid, creativiteit en ruimtelijk inzicht. Voor werkzaamheden aan schepen hoef je niet superintelligent te zijn, maar wel handig. Je bent zowel ijzerwerker als monteur die ook een motor moet kunnen repareren of inbouwen. Ik vind het mooi om een schipper te helpen en hem tevreden te zien wegvaren.”

‘Mooi om een schipper tevreden te zien wegvaren’

De keuze voor een eigen bedrijf werd voor Dirk Waaijenberg makkelijker door de samenwerking met de gebroeders Roelse van mechanisatiebedrijf Rovem Terneuzen BV. “Zo kun je elkaar over en weer met technische werkzaamheden ondersteunen. Bovendien is het goed om te klankborden waardoor kennis wordt verrijkt. Het is altijd goed om met technische vakmensen te overleggen.” Scheepsreparatie is nooit saai, zegt Waaijenberg. “Het is heel afwisselend en niet te vergelijken met nieuwbouw. Je moet improviseren en op creatieve wijze oplossingen zoeken. Als ijzerwerker moet je goed zicht op de zaak hebben. Je krijgt er tenslotte geen tekeningetje bij van ‘zo moet het worden’. Waaijenberg werkt nu nog provisorisch vanuit een bouwkeet en een container aan de Beneluxweg in Terneuzen. Deze maand is echter achter de huidige locatie de bouw van een nieuwe loods van 30 meter lang en 15 meter breed begonnen. Het nieuwe bedrijfspand is rond de zomer gereed.

Naam Bedrijf B eg o n n e n Meevaller Tegenvaller Website

LANDELIJKE EXPERTISE LOKALE PROFESSIONALS Thuis in uw regio. Wolter & Dros ontwerpt, installeert, onderhoudt en beheert klimaatinstallaties en elektrotechnische installaties voor de zakelijke en particuliere markt. Wolter & Dros regio Zuidwest is een goede buur, die over de efficiency, expertise en zekerheid van een landelijke speler beschikt en snel, slagvaardig en flexibel optreedt. Uw partner om de hoek! www.wolterendros.nl/zuidwest

Dirk Waaijenbe rg (45) Shipfit medio 2011 bestaand netw erk de procedure o m je plek aan de ka nt krijgen www.shipfit.nl


i De Ondernemer Zeeland

20 | 21

Tijdens de Technische Vakbeurs, begin februari in de Zeelandhallen in Goes, komen bedrijven uit de technieksector hun innovaties presenteren en netwerken. Ook voor mensen die een carrière in de techniek ambiëren is deze beurs interessant. Tekst Peter Urbanus Foto Dennis Rijsbergen

D

Technische Vakbeurs steeds populairder

e Technische Vakbeurs is het precisiepl at for m voor professionals in de techniek, industrieel onderhoud, metaalbewerking, haveninrichting, installatie- en elektrotechniek en bouwnijverheid en wordt gehouden van 10 tot en met 12 februari. De 132 deelnemende bedrijven zijn actief in sectoren als de chemische en petrochemische industrie, de voedingsmiddelen- en procesindustrie, grond-, weg- en waterbouw, scheepsbouw en -reparatie, technische installatiebedrijven, garage- en onderhoudsbedrijven transport- en overslagbedrijven, landbouw en visserij en onderhoud van infrastructuur.

Directeur Rein van Vliet van ESC Goesbv is de verantwoordelijke man. Hij is tevens grondlegger van de jaarlijkse bedrijvenbeurs Contacta in de Zeelandhallen, die hij in 1986 voor de eerste keer organiseerde in de oude fruitveiling in Goes. “De Technische Vakbeurs komt voort uit de Contacta. De laatste jaren kwam het accent daar meer te liggen op dienstverlenende bedrijven, zoals banken en reclamebureaus. Traditioneel aanwezige technische bedrijven als Van der Pijl Techniek en Ko-

ninklijke Hollestelle Groep voelden zich daarnaast niet meer zo thuis”, zegt Van Vliet. “Zeeland kent tal van prachtige bedrijven die dankzij hun innovaties wereldwijd actief zijn, bijvoorbeeld Installatie Techniek Niewenhuijse (ITN) uit Nieuwdorp, ASK Romein in Vlissingen-Oost en Murre Techniek uit Krabbendijke.” 2200 vacatures Met meer dan 7000 bezoekers tijdens de editie van vorig jaar is de behoefte aan een gespecialiseerde technische vakbeurs voor Zuid-West Nederland duidelijk, zegt Van Vliet. Ook voor jongeren die de techniek in willen is de beurs interessant. “In het gebied van globaal Gent tot Vlissingen zijn er zo’n 2200 vacatures. Dat er wel degelijk werk is, zie je aan de vele Portugezen, Spanjaarden en Italianen die in de Zeeuwse havens en industrie werkzaam zijn.” Van Vliet constateert dat ook bedrijven van buiten Zeeland zijn vakbeurs weten te vinden. “Bedrijven zoeken nieuwe afzetgebieden. Onder de deelnemers zijn nu ook bedrijven uit Oost-Nederland. Maar onder de deelnemers zijn er dit jaar ook bedrijven die er in het begin al bij waren. Dat is voor mij een teken dat het goed zit.” Maintenance Value Park Blij is Van Vliet vooral ook met de

Virtueel netwerk voor de 3O’s VLISSINGEN • Per 1 januari is Het Mobiliteitscentrum (MC) Zuid West Nederland online gegaan. Dit is virtueel netwerk platform van en voor ondernemers, overheidsdiensten en onderwijsinstellingen. Het MC Zuid West Nederland is een

onderdeel van www.vacaturebank-zuidwestnederland.nl en alleen toegankelijk voor de 3O’s die elkaar in het ondernemen kunnen stimuleren, ondersteunen en versterken. Op dit platform kunnen ze elkaar snel en effectief benaderen om zaken

��� Er is een grote vraag naar technisch personeel voor bijvoorbeeld de scheepsbouw en -reparatie. presentatie van het Maintenance Value Park op het terrein van Dow Chemical in Terneuzen op de tweede dag van de beurs. Bij het Maintenance Value Park ligt de nadruk op renovatie en innovatie van onderhoudsprocessen in de procesindustrie. Via het Maintenance Value Park worden onderhoudsmensen uitgeleend aan bedrijven in de Kanaalzone. Als Yara dan monteurs of lassers nodig heeft bij een onderhoudsstop

kan het Maintenance Value Park die leveren.

Uitbreiding “Veel bedrijven in de Kanaalzone

breiden uit en er is een nieuw bedrijf bij gekomen, het chemiebedrijf Maschem. Op een terrein bij Dow Chemical wordt straks ook met de bouw van de nieuwe zeesluis van Terneuzen begonnen. Dat zal weer allemaal extra werkgelegenheid opleveren”, zegt Van Vliet. Naast de presentatie door het Maintenance Value Park zijn er ook presentaties door bedrijven die innovatief bezig zijn in de ● food-sector.

hydrauliekcilinders

hydrauliekslangen

revisie en nieuw

op maat, klaar terwijl u wacht!

Door de samenwerking en synergie die daaruit voort komt, worden nieuwe kennis en innovaties op gebied van onderhoud en renovatie ontwikkeld, wat weer ten goede komt aan het regionale bedrijfsleven.

kort te doen, services aan te vragen of een collectief te vormen om grote projecten te kunnen aannemen. ➜ www.vacaturebankzuidwestnederland.nl/ mobiliteitscentrum


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Groenleer Metaalrecycling is een begrip Groenleer Metaalrecycling B.V. is een betrouwbare partner voor de inkoop van ferro en non-ferro metalen van zowel bedrijven als particulieren. De onderneming, met hoofdvestiging aan de Industrieweg in Zierikzee, is al bijna 75 jaar specialist in het inzamelen, sorteren en recyclen van ijzer en metalen op een verantwoorde wijze. Industrieafval, (oude) metalen, kabelresten, sloopmotoren: Groenleer weet er raad mee. De klanten worden volledig ontzorgd, mede dankzij eigen transport en containers van Groenleer die op locatie kunnen worden geplaatst. Voor bedrijven is er de mogelijkheid van schrootcontainers met verschillende volumes, om een passende oplossing te bieden voor de afvalstroomverwerking. Vakkennis, ervaring en flexibiliteit zijn speerpunten van beleid. Groenleer is ISO gecertificeerd en aangesloten bij de Metaal Recycling Federatie (MRF). Naast het plaatsen van containers bij bedrijven, bestaat de mogelijkheid van sloop op locatie of het eenmalig afvoeren van metalen. Ook kunnen er op contractbasis zaken worden gedaan. Metaalhandel Groenleer Metaalrecycling B.V. is opgericht in 1938 door Leen Groenleer. Hij begon in de oude binnenstad van Zierikzee in een kleine schuur met een startkapitaal van 16 gulden. Met een transportfiets haalde hij metalen en lompen op. Tijdens de oorlogsjaren moest de familie Groenleer noodgedwongen naar Colijnsplaat verhuizen. Na de oorlog werd de onderneming voortgezet in bakermat Zierikzee, waarbij paard en wagen de transportfiets vervingen. Vanaf 1978 werd de zaak door Cor

Marco Sinke: ,,We doen wat we zeggen.”

Groenleer gerund, de zoon van de grondlegger. Marco Sinke nam op 1 juli 2013 Groenleer Recycling over van de Jansse Groep, nadat de jonge ondernemer in 2009 al was gestart met een metaalhandel in Kruiningen. Snelle financiële afwikkeling ,,Mijn bedrijf is de afgelopen jaren hard gegroeid, maar in de gemeente Reimerswaal was het lastig om uit te breiden. Toen mij gevraagd werd om Groenleer Recycling in Zierikzee over te nemen, heb ik die kans benut. Daardoor is mijn bedrijf nu vijf keer zo groot dan voorheen, met een overslag van 150 à 200 ton per week. De vestiging in Kruiningen is nu een servicepunt voor bedrijven en particulieren”, aldus directeur-eigenaar Marco Sinke van Groenleer Recycling, waar een vijftal mensen werken. Marco betaalt de klanten een marktconforme prijs voor het sloopafval, met een zeer snelle financiële afwikkeling. ,,Door onze service en snelle betaling

hebben we een goede naam opgebouwd. We doen wat we zeggen.” Toekomst Onder zijn leiding wordt de horizon van Groenleer Metaalrecycling verbreed tot heel Zuidwest Nederland. Bij een rondleiding door het bedrijf springt de enorme opslagcapaciteit in het oog, vanwaar de vele soorten ferro en non ferro metalen een weg vinden naar de smelterij. Op het terrein zijn diverse soorten ijzer en koper netjes gescheiden met het oog op een nieuw leven. ,,Wij dragen bij aan de circulaire economie. Onze slogan is ‘recycling is denken aan de toekomst’. Het is een win-win situatie.

Nu gratis upgrade naar Vivaro Sport

De mensen willen van hun rotzooi af en het levert nog geld op ook. Terwijl men voorheen moest betalen om van

een oude accu af te geraken, krijgt men er vanwege het lood tegenwoordig geld voor.”

Industrieweg 13 te Zierikzee 0111-412598 info@groenleer.com

www.groenleer.com

De oplossing voor al uw ferro en non-ferro afvallen.

TERNEUZEN | SCHUTTERSHOF

WINKELRUIMTE

Enkele winkelunits te huur in winkelcentrum Schuttershof te Terneuzen. Uw collega ondernemers zijn o.a. Xenos, Etos, Bakker Risseeuw, Het Visgilde, Bloemenhuis de Verleiding, Marskramer, BrainWash en Jumbo. In de parkeerkelder zijn ca. 226 plaatsen en de eerste 2 uur gratis parkeren. De units vanaf 100 m² tot 300 m², zijn gelegen aan de entree, binnen- of buitenzijde van het drukbezochte winkelcentrum. Het opleveringsniveau is hoogwaardig en compleet zodat de huurder weinig hoeft te investeren.

Informeer naar de aantrekkelijke huurvoorwaarden! HUURPRIJS op aanvraag. RETAIL VASTGOED ADVISEURS

TE HUUR | 100 - 300 m2 BVO

DE NIEUWE VIVARO

ZE ZULLEN U MISSEN BIJ DE BANK. Met de nieuwe Vivaro profiteert u nu van 5 jaar lang 0% rente. De nieuwe Vivaro staat nu in onze showroom. Een geweldige bedrijfswagen. Gemaakt om elke klus te klaren. Zo rijdt u met een gloednieuwe BiTurbo dieselmotor die zorgt voor het laagste brandstofverbruik in zijn klasse. Ook met zware belading! En als u nu kiest voor de Vivaro Edition dan rijdt u nog luxer en sportiever met de gratis upgrade naar de Sport-uitvoering. Bovendien profiteert u ook nog eens van 5 jaar lang 0% rente! Mooier kan toch niet?

Nieuwstraat 33 4576 AH KOEWACHT | 0114 362 454 | www.arcaretail.nl Voor ondernem & werkend Zee end land

U bereikt uw doelgroep beter met de Ondernemer De Ondernemer nieuwe stijl brengt meer nieuws en is servicegerichter met een uitgebreide ondernemerskalender, een overzicht van interessante workshops, tips en vermelding van carrière switches.

de Meer informatie? Roosendaal (0165) 57 85 78 Goes (0113) 23 79 23

deOndernemer Zeeland

Onderdeel van Automotions Groep

www.autoteam.nl

Breda (076) 587 79 50

www.vriensopel.nl

Gemiddeld brandstofverbruik en CO2-uitstoot: liter/100 km 6,6 – 5,7; kms/liter 15,2 – 17,5; CO2 gr/km 174 – 149.

Prijzen excl. btw/bpm en kosten rijklaar maken. Kijk voor financierings-, actie- en verkoopvoorwaarden op opel.nl. Wijzigingen voorbehouden.

T 088-0139995 E adverteren.zeeland@wegenermedia.nl


i De Ondernemer Zeeland

22 | 23

in beeld

Smaken en culturen komen bijeen

en Arno Kloet Tamara Constandse The World of Drinks ntoor Zierik zee) Rotterdam (hoofdka

op de werken privé een stel, ook Nu vormen ze niet alle ofd ho t dat betreft he t at “W me . of Drinks, voortaan samen lijterijketen The World vloer werken de twee 14 20 er The World of tob van ok ende op 1 en.” Eigenaar kantoor in Zierik zee, op droom die is uitgekom n ee er is uwe e ati loc wt . Hij beschou de nie iten Zeeland. De de eerste vestiging bu s is Anton Krijnse Locker nk Dri ail rkt ret Ma e “De uithangbord. dklasse: de nieuw tterdam als bijzonder Ro meteen één van werel in k zaa . nZo erk uit o Kloet g van internetv open ara Constandse en Arn aar, ook door de stijgin zw t he eft he hal in Rotterdam. Tam je at et sta mo nog atie, je op internet, maar dan k. “Dit is zo’n unieke loc Wij zijn ook flink actief nemaire runnen de zaa le e winkel “Ve uw ts. nie tro de r dse an voo vertelt Const en. Vandaar dat we kk tre n nte kla hier volop in de wereld”, in t alsof je men. Ik zie onze en hier bijeen, het is ne n waar veel mensen ko hte zoc e ati loc n ee smaken en culturen kom ctiviteiten k regent, hier rtaal naar onze interneta hoe hard het buiten oo winkels als een voorpo het buitenland bent. En ruk ind slijterij in zo f, de t zel da w n.” Bijzonder is tje. En dan het gebou onze klanten als gaste en schijnt altijd het zonne r jaa en nstandse : Co zev . m eft rgunning he rk.” Constandse is al rui rkthal ook een horecave Ma de wekkend. Een kunstwe bij g maar lan n, en jar n dan ook laten proeve in dienst en Kloet heeft “We kunnen onze klante bij The World of Drinks en of do je nk s ook gewoon een dra arendijke gewerkt. mensen kunnen bij on Beachclub Perry’s in Sch een kopje kof fie.”

Foto Arjen Jan Strada

S


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Linked@ Vanaf 1 januari is Willem Sederel, directeur Biobased Delta, de nieuwe voorzitter van het Biorenewables Business Platform (BBP). Hij volgt Ton Runneboom op. Willem Sederel heeft een achtergrond in de chemie (Shell, GE, SABIC) en is als directeur Biobased Delta al enige tijd actief in de biobased economy. Vooralsnog zal hij zijn werkzaamheden voor het BBP combineren met die voor de Biobased Delta. Siewert Gorter, directeur en eigenaar van Caravanlife Gorter uit Heinkenszand, is de nieuwe voorzitter van de BOVAG branchegroep Camper & Caravan. Gorter startte zijn carrière in de autobranche maar stapte in 1992, na een overname, in de caravanbusiness. In Heinkenszand kwam niet lang daarna het nieuwe bedrijventerrein Noordzak beschikbaar. Gorter was hier een van de eerste ondernemers. Bij de BOVAG branchegroep Camper & Caravan zijn ruim 300 ondernemers uit de caravan- en camperbranche aangesloten. Rinus van Riel heeft afscheid genomen van het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis (ADRZ). Van Riel is ruim een jaar interimbestuurder geweest bij het ADRZ. Hij was eerder al interim-lid van de Raad van Bestuur van het Amphia Ziekenhuis in Breda, van het Zaans Medisch Centrum in Zaandam en het Catharinaziekenhuis in Eindhoven. De raad van toezicht van het ADRZ heeft Claudia Brandenburg vorige maand benoemd als lid van de Raad van Bestuur. Ze volgt daarmee Rinus van Riel op. Brandenburg studeerde sociale wetenschappen en bedrijfskunde en is gepromoveerd in de economie. Zij werkte ruim 15 jaar als manager en adviseur bij onder meer Arthur Andersen en Deloitte Consulting. Ook had ze managementfuncties bij de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) en bij het Amphia Ziekenhuis in Breda. Sinds begin december is Jean-Paul Leenknegt directeur van de Techniek Koepel Zeeland. Dat is de paraplu van Bio Base Europe Training Center, Bio Base Europe Coöperatie en Huis van de Techniek. De Koepel heeft als primair doel de keuze voor technische beroepen te stimuleren, via onder meer opleiding en promotie. Leenknegt is geboren en getogen in Hulst en studeerde sociale en economische geschiedenis in Utrecht. Hij maakte carrière bij onder meer Koninklijke Scheldegroep en uitzendorganisaties Tence en Assist. Jan van de Voorde uit Middelburg neemt afscheid van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Hij gaat met vervoegd pensioen. Van de Voorde heeft ruim 17 jaar bij de Rijksdienst gewerkt in verschillende functies, van hoofd regio Zuid tot plaatsvervangend directeur. Tijdens de fusie met de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek en later met het Instituut Collectie Nederland, heeft hij op de achtergrond een belangrijke rol gespeeld in de totstandkoming van de huidige Rijkdienst voor het Cultureel Erfgoed. Remy Bun heeft in december als directeur afscheid genomen van Bio Base in Terneuzen. Bio Base profileert zich als een open trainingscentrum voor bedrijven en instellingen in de zuidwestelijke Delta. Bun is als projectmanager teruggekeerd naar zijn werkgever Yara.

Ook in Linked? Mail naar deondernemer@pzc.nl

��� De laatste inspiratiesessie was 3 december met Ab Smit, algemeen directeur en provinciesecretaris van de Provincie Zeeland.

Sparren met topbestuurders

U

bent manager, u geeft leiding aan een bedrijf, aan een team van medewerkers. Maar misschien wilt u ook wel eens sparren met bestuurders van andere bedrijven en instellingen. Uw beleid en manier van leidinggeven spiegelen aan dat van gearriveerde bewindvoerders. Luisteren naar ervaringen van collega’s. Uit haar langjarige carrière en praktijkervaring als ondernemer en zakenvrouw weet Scarlett Kwekkeboom hoe belangrijk klankborden voor leidinggevenden is. Met haar Goese advies- en organisatiebureau Janse&Janse biedt ze sinds de zomer van 2014 zogenoemde inspiratiesessies: een ontmoeting in klein gezelschap (maximum vijftien personen) van managers en leidinggevenden met een topbestuurder als inleider en sparringpartner. Inmiddels zijn twee sessies gehouden, met directeur Anneke Heijning-van den Breemer van Douane Regio Roosendaal en ambtelijk directeur Ab Smit van de pro-

vincie Zeeland als partner. De komende maanden staan nog twee bijeenkomsten op het programma. Op 4 maart is dat Dow-topman en BZW-voorzitter Arnd Thomas, op 21 mei directeur Coby Traas van Zorggroep Ter Weel. Na de zomer volgt een nieuwe cyclus inspiratiesessies. “Voor leidinggevenden is het prettig en stimulerend om te kunnen sparren en netwerken met directeuren die hun sporen inmiddels ruimschoots hebben verdiend”, zegt Scarlett Kwekkeboom. “Hoe gaan zij om met leiderschap, hoe laten zij hun organisatie en hun medewerkers groeien? Hoe gaan ze om met problemen en vraagstukken? Hoe komen ze tot beleidsbeslissingen? Voor managers en leidinggevenden is een ontmoeting met topbestuurders vooral een bron van inspiratie, ook om het eigen functioneren te toetsen en zo nodig aan te passen.”

Inspiratiesessie

4 maart en 21 mei • Zusterstraat 9 in Goes Informatie en aanmelden: www.janse-janse.nl

Workshops & Trainingen Webinar Eigen bedrijf starten vanuit de WW

De Kamer van Koophandel geeft een webinar over hoe je vanuit een WWuitkering een eigen bedrijf kunt starten. Kamer van Koophandel • 27 januari, 10.30-11.30 uur • online • gratis • aanmelden via www.kvk.nl

manager of politicus bent overwin in 8 bijeenkomsten je schroom om voor een groep te spreken. Zeeuwse Volksuniversiteit • aanvang 26 februari (8 lessen van 2 uur), Zeeuwse Bilbiotheek • Kousteensedijk 7, Middelburg • 170 euro, aanmelden: www.volksuniversiteitzeeland.nl

Biobased Economy Introduction

Website bouwen met Joomla!

Deze Engelstalige online cursus van Centre of Expertise Biobased Economyduurt acht weken en is Nederlands ondertiteld. De cursus is gratis beschikbaar voor studenten, docenten en professionals. Centre of Expertise Biobased Economy, vanaf 2 februari • online • gratis, aanmelden: via agenda op www.coebbe.nl

Spreken in het openbaar

Of je nu bestuurslid, ondernemer,

Leer werken met deze op PHP en MySQL gebaseerde software en maak zonder al te veel kennis van webtechnieken een database gestuurde website. Zeeuwse Volksuniversiteit • aanvang 26 februari (5 lessen van 2,5 uur) • SMZ-IT, Stationsstraat 15, Middelburg • 210 euro www.volksuniversiteitzeeland.nl

Online sales: Hoe en wat werkt dit?

Trainingen over online sales voor

MKB ondernemers en marketing- en communicatie-adviseurs. Shinemark • 26 februari • Dok41, Edisonweg 41B, Vlissingen • 50 euro, aanmelden: 06-46 327 47

Zakelijk Engels

Deze cursus is voor mensen die in hun werk moeten communiceren in het Engels. Zeeuwse Volksuniversiteit, aanvang 4 februari (14 lessen van ruim 1 uur), Scalda, Podium 15 (ZEP), Middelburg, 170 euro, aanmelden: www.volksuniversiteitzeeland.nl

Ook jouw workshop hier? Mail naar deondernemer@pzc.nl


i De Ondernemer Zeeland

Agenda Dinsdag 27 januari

Bijeenkomst Participatiewet en inclusieve arbeidsorganisatie/ jobcarving Met de nieuwe Participatiewet wil de overheid meer mensen met een arbeidsbeperking aan het werk krijgen. UWV heeft een methode ontwikkeld om werkgevers te adviseren en te ondersteunen, die mensen met een arbeidsbeperking en weinig opleiding in dienst willen nemen. Over beide onderwerpen, én over het begrip ‘jobcarving’, houdt ViaZorg een informatiebijeenkomst. Voor zorgprofessionals. Emergis, Gravenpolderseweg 53, Goes • 9.00-11.00 uur • Gratis Aanmelden uiterlijk maandag Tel. 0113-25 00 73

Woensdag 28 januari

Netwerkbijeenkomst ZO! ZO! is een laagdrempelig netwerk voor (potentiële) Zeeuwse ondernemers. Het doel van dit netwerk is niet alleen om contacten te leggen met mede-ondernemers, maar vooral om gebruik te maken van de expertise die Zeeland te bieden heeft! Van der Valk, Anthony Fokkerstraat 100, Goes • 10.00 uur Gratis • Aanmelden via www.zeeuwseondernemersclub.nl

Donderdag 29 januari

Business Club Zeeland Nieuwjaarsbijeenkomst en bedrijfsbezoek bij Paauwe Woninginrichting Paauwe, Zuidweg 20a, Zonnemaire 17.00 uur • Gratis • Aanmelden: www.businessclubzeeland.nl Zeelandusdebat Debattenreeks rond het thema ‘Krimp is een bredere maatschappelijke verandering’. Titel van dit debat is ‘Stedelijke ontwikkeling als motor van en voor de regio’. Waterschapskantoor, Kanaalweg 1, Middelburg • 19.30-21.30 uur Gratis • Aanmelden via zelandus@zeelandnet.nl

Vrijdag 30 januari

Bijeenkomst ‘Biomassa als bron van inkomsten en besparingen’ Voorlichtingsavond over de kansen voor boeren en tuinders, als leverancier, producent en benutter van biomassa. Denk aan het verwaarden van reststromen, het drukken van afvalkosten, het telen van bepaalde gewassen en het zelf produceren en gebruiken van goedkope, duurzame energie.

24 | 25

januari-maart

Zeelandhallen, Da Vinciplein 1, Goes • 12.00-14.00 uur • Gratis Aanmelden: www.zlto.nl

Maandag 2 februari

Bestuursvergadering van de MBC (Middelburgse Bedrijven Club) Prior Adviesgroep, Herculesweg 16, Middelburg • 16:00 uur • Gratis

Maandag 9 februari

Zeelandusdebat Debattenreeks rond het thema ‘Krimp is een bredere maatschappelijke verandering’. Dit debat gaat over de afname van de Zeeuwse bevolking, de ontgroening en de vergrijzing. Om de gevolgen van de demografische ontwikkelingen op te vangen is Zeeuws beleid nodig. Beleid dat werkt, en beleid dat recht doet aan de specifieke problemen van regio’s. Hoe ziet dat beleid eruit? Porgy & Bess, Noordstraat 52, Terneuzen • 19.30-21.30 uur Gratis • Aanmelden: zelandus@zeelandnet.nl

Dinsdag 10 t/m donderdag 12 februari

Technische Vakbeurs 2015 De Technische Vakbeurs is een platform voor professionals in de techniek, industrieel onderhoud, metaalbewerking, haveninrichting, installatie- en elektrotechniek en bouwnijverheid. Vorig jaar kwamen er meer dan 7.000 vakgerichte bezoekers. Zeelandhallen, Da Vinciplein 1, Goes • 18.00–22.00 uur (di), 14.00-22.00 uur (wo/do) • Gratis Aanmelden: www.escgoes.nl

Woensdag 11 februari

Netwerkbijeenkomst ZO! ZO! is een laagdrempelig netwerk voor (potentiële) Zeeuwse ondernemers. Het doel van dit netwerk is niet alleen om contacten te leggen met mede-ondernemers, maar vooral om gebruik te maken van de expertise die Zeeland te bieden heeft! Van der Valk, Anthony Fokkerstraat 100, Goes • 10.00 uur • Gratis • Aanmelden: www.zeeuwseondernemersclub.nl Netwerkborrel Santé Zeeland Onder de naam Santé Zeeland wordt iedere twee maanden een netwerkborrel georganiseerd voor professionals en geïnteresseerden die positief bijdragen aan de toekomst van de Zeeuwse zorgeconomie.

Laat je zien!

Kloveniersdoelen Café-Cinema, Achter de Houttuinen 30, Middelburg • 16:00-18:00 • Gratis • Aanmelden niet nodig

Maandag 2 maart

Commercials by the Sea 5e editie van Commercials by the Sea waar de beste (inter)nationale reclamefilmpjes ter wereld worden getoond in drie verschillende blokken. Het accent van de avond ligt op strategie en concepting. Hoe ga je als marketeer en communicatieadviseur om met merkbeleving en vertaal je dit naar een passend concept? Na afloop is er een netwerkborrel. DaVinci Cinema, Da Vinciplein 2, Goes • 19.00-00.00 uur • € 25,Aanmelden: www.commercialsbythesea.nl/aanmelden

Maandag 9 t/m woensdag 11 maart

Horecabeurs Goes Dé vakbeurs van Zuidwest-Nederland op het gebied van horeca. Met aandacht voor de segmenten automatisering, food & fastfood, biologische markt & slowfood, brouwerijen, sfeer & interieur, delicatessen, groothandel, drank & uitgaan en leisure & entertainment. Plaats: Zeelandhallen, Da Vinciplein 1, Goes • 12.00–20.00 uur (ma/di), 12.00–18.00 uur (wo) Gratis • Aanmelden via www.horecabeursgoes.nl

Dinsdag 10 maart

Ondernemersavond CBMC Christelijke ondernemers en zakenmensen uit Zeeland en West-Brabant hebben afgesproken elkaar regelmatig te ontmoeten, hun leven te verdiepen en met elkaar te delen. Tijdens deze avonden is er alle ruimte voor vragen, opmerkingen, delen en netwerken. Speelboerderij ’t Klok’Uus, Wissekerkseweg 6, ‘s-Heer Arendskerke • 19.15-21.30 uur Gratis • Aanmelden: 06-53770701

Donderdag 19 maart

Bijeenkomst ‘Innovatie Ontketend Maintenance Procesindustrie’ Meer klantwaarde realiseren, tegen lagere kosten op een verantwoorde manier. Grote bedrijven binnen de procesindustrie staan voor deze grote uitdaging die vraagt om een andere aanpak. Bio Base Europe Training Center, Zeelandlaan 2, Terneuzen 13.00-18.00 uur • Gratis Aanmelden: via KvK

Meld jouw activiteit aan voor de agenda van de Ondernemer. Mail naar deondernemer@pzc.nl

Net Werk

Monica Lous

Dat is lang geleden! Wat

Nieuwjaarsreceptie Zeeland op Niveau

Waar

BMW-garage Zwartepoorte in Goes

Wanneer Vrijdag 9 januari van 18.00 tot 22.00 uur

“Dat is lang geleden, wij hebben nog bij elkaar in de klas gezeten”, klinkt het. De nieuwjaarsreceptie van Zeeland op Niveau is voor veel ondernemers een wederzien van bekende gezichten. Elk jaar weer, is het een drukbezocht evenement. Hoe komt dat eigenlijk, vraag ik her en der. Nou, dit netwerkevenement biedt de mogelijkheid om te netwerken op een informele manier. De ondernemers komen vooral ook voor de gezelligheid en dat maakt het evenement een groot succes. De BMW-garage was voor de gelegenheid mooi en kleurig belicht, zowel in de beneden- als de bovenzaal. Natuurlijk ontbrak de livemuziek niet en er was de mogelijkheid om kraampjes te bekijken. Iedereen werd voorzien van een drankje en luxe hapjes. Kortom, een sfeervol en gezellig evenement om samen het nieuwe jaar in te luiden. En net als de netwerkers daar, zeg ik: Proost! Op een succesvol 2015 voor ondernemend Zeeland!


de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

ISO, VCA, VCU, HACCP. Voor veel bedrijven zijn dit belangrijke afkortingen. Ze staan namelijk voor certificering. En anno 2015 staat dat gelijk aan borgen én verbeteren. Tekst Henk van de Voorde

Certificering scheidt het kaf van het koren

B

edrijven en instellingen richten zich in toenemende mate op certificeringen, als hulpmiddel om verbeteringen door te voeren. “Bovendien worden certificeringen door de opdrachtgevers steeds meer geëist van de opdrachtnemers”, zegt Bram van Stel, directeur-eigenaar van Prior Advies en voorzitter van de Middelburgse Bedrijven Club (MBC). Het is dus belangrijk om je als bedrijf te laten certificeren. Maar wat houden al die afkortingen eigenlijk in? Te beginnen met de bekendste: ISO. Die drie letters staan voor: International Organization for Standardization. Die heeft voor vele sectoren standaarden vastgesteld. Een ISO-certificering is dus een internationaal keurmerk voor kwaliteit. Andere bekende certificeringen voor organisaties zijn VCA (Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers) en VCU (Veiligheid en Gezondheid Checklist Uitzendorganisaties). VCA is een certificeerbare controlelijst voor aannemers waarmee zij aan kunnen tonen dat zij veiligheid, gezondheid en milieu beheersen tijdens het uitvoeren van

werkzaamheden op de werkvloer. Tevens bevat deze norm aanvullende eisen om het veiligheidsbewustzijn tijdens het werk te verhogen. VCU is een vergelijkbare certificering maar dan voor de uitzendbranche. Risico-inventarisatie Een voorbeeld van procescertificering is de HACCP standaard, de afkorting voor Hazard Analysis and Critical Control Points. Het is een risico-inventarisatie voor voedingsmiddelen. Bedrijven die zich bezighouden met bereiding, verwerking, behandeling, verpakking, vervoer en distributie van levensmiddelen dienen conform de HACCP-norm alle aspecten van het voortbrengingsproces te identificeren en op gevaren te analyseren. Daarnaast zijn er persoonscertificeringen zoals de BOBB: Beroeps Organisatie voor specialisten in bedrijfsoverdracht. “Bij een dergelijke certificering wordt de persoon getoetst. Een persoonscertificering is een bewijs van bekwaamheid dat de man of vrouw in kwestie de werkzaamheden op de juiste wijze verricht”, legt Van Stel uit.

Speciaal logo Zijn bedrijf, Prior Fusie & Overnames, is als eerste bedrijf in Zeeland BOBB gecertificeerd. Om het kaf van het koren te scheiden in het woud van ‘overnamespecialisten’ heeft de brancheorganisatie BOBB enkele jaren geleden deze certificering in het leven geroepen. Aanbieders en kopers van ondernemingen kunnen aan het voeren van het speciale logo herkennen dat zij met gekwalificeerde overnamebemiddelaars van doen hebben. Naast opleidingen en trainingen bevordert de BOBB markttransparantie op het gebied van bedrijfsoverdracht. Complex Van Stel: “Bedrijfsovername processen zijn erg intensief en meestal complex. De afgelopen jaren hebben we diverse bedrijfsoverdrachten in het MKB goed afgerond en op korte termijn zullen er nog een aantal succesvolle overnames volgen. De noodzaak ervan wordt alleen maar groter, vanwege de uittredende generatie die net na de oorlog is ● geboren.”

Kloosterboer goes

+4.5 miljoen euro

Antwerpse haven verliest 1/5 van de bananenoverslag

Jaarlijks

170.000 ton Chiquita bananen naar haven van Vlissingen

10% extra omzet

+10-15 banen

“Chiquita is gelukkig een van onze kleinere bananenklanten”, doet Johan Claes, verantwoordelijk voor Belgian New Fruit Wharf, de fruitdivisie bij Sea-Invest ietwat luchtig. Toch is het verlies van 170.000 ton bananen per jaar aan Kloosterboer in Vlissingen een gevoelige tik voor de Antwerpse haven. Bij Kloosterboer heerst daarentegen een juichstemming. Voor het Vlissingse overslagbedrijf betekenen de bananen die vanuit Ecuador en Panama worden verscheept een 10 procent toename van de omzet. En die extra trossen moeten ook gelost worden, dus verwacht Kloosterboer dat het nieuwe contract met Chiquita tussen de 10 en 15 banen oplevert.


i De Ondernemer Zeeland

26 | 27

Nadat ze in de laatste drie maanden van 2014 al warmliep, is het per 1 januari 2015 officieel een feit: Jacqueline d’Hooghe runt voortaan Kayser Lingerie aan het Cornelis de Vosplein in Hulst. Daarmee is de zaak in het karakteristieke pand behouden gebleven voor de Reynaertstad. Geen vanzelfsprekendheid in een tijd waarin leegstand aan de orde van de dag is, door uittredende ondernemers die kampen met opvolgingsproblemen. Tekst Henk van de Voorde Foto Mark Neelemans

J

Winkel in PEMA-pand blijft behouden

acqueline d’Hooghe is jarenlang in de logistiek werkzaam geweest, maar in haar hart wilde ze altijd al een eigen bedrijf hebben. “Toen deze mooie lingeriezaak op mijn pad kwam, heb ik niet lang geaarzeld. Ik ben van huis uit handig met naald en draad en het bijhouden van de voorraden en nieuwe collecties heeft ook raakvlakken met de logistieke baan die ik had. ” Het pand tegenover de Basiliek kent een rijke historie. Willy Kayser (73), middenstander en oudwethouder, kan er gepassioneerd over vertellen. “Mijn grootvader Peter Maas begon in de jaren dertig in de Noordstraat van Terneuzen een kruidenierswinkel met grossierderij. Daarbij lag het accent vooral op kaas. De kreet ‘Kaas van Maas’ was een begrip. Bij een bezoek aan Amsterdam werd mijn grootvader geconfronteerd met een aansprekend bedrijf aldaar: HEMA. Zo kwam hij op het idee, om zijn zaak de naam PEMA te geven. Naar de voorletters in PEter MAas. Het bleek een aansprekende naam.”

Amsterdamse School Peter Maas zocht uitbreiding van zijn bedrijf met een filiaal van een kruidenierswinkel in Hulst. De grondlegger kocht het pand Markt 88, nu Cornelis de Vosplein 4, in 1938. Architect de Bruijne uit Terneuzen ontwierp een modern gebouw in de stijl van de Amsterdamse School. Het oude pand werd grotendeels gesloopt en in 1938 en 1939 vond de bouw van de kruidenierszaak in Hulst plaats. Zijn dochter, Athi had inmiddels kennis met een medewerker in de grossierderij in Terneuzen: Daan Kaiyser. In 1940 opende het filiaal in Hulst. Daan en Athi trouwden in 1940 in Hulst en gingen PEMA in Hulst leiden. “In 1965 kwam ik in het bedrijf. Net als mijn vader en grootvader ging ik in Hulst door het leven als PEMA. Zelfs op de rapporten van de Broedersschool (de lagere school) stond op de voorzijde met een kroontjespen geschreven: W. Pema. Rond 1960 opende mijn vader ook een PEMA filiaal in Sluis aan de Oude Kerkstraat.” Nadat Daan Kayser in 1970 met een ernstige ziekte werd geconfronteerd, trokken de ouders zich terug en nam zoon Willy de

-

 In 1940 opende PEMA Hulst het pand in de bouwstijl ‘Amsterdamse School’.

 En zo ligt het gebouw aan het Cornelis de Vosplein er anno 2015 bij.

 Jacqueline d’Hooghe zet de lingeriezaak van Willy en Corry Kayser voort.

zaken over. Daan bleek over een sterk gestel te beschikken want hij hield nog bijna 45 jaar het leven en stierf uiteindelijk op 17 mei 2014 op 97-jarige leeftijd. Naald en draad In 1984 zagen Willy Kayser en zijn vrouw Corry weinig toekomst meer in een supermarkt in de binnenstad van Hulst. Uitbreiden was nauwelijks mogelijk en sowieso te duur. Vanuit hun ingebakken natuur wilden Willy en Corry in de detailhandel actief blijven. Ze orienteerden zich op een speciaalzaak met kwalitatief hoogwaardig aanbod, waarbij geen personeel nodig was. Dat werd naar keuze van Corry, die erg goed was met naald en draad, een zaak in lingerie. Ze bezochten internationale beurzen en legden relaties met fabrikanten en importeurs. Op 25

Alle waardering dat je het in de huidige tijd aandurft om een zaak te beginnen. oktober 1985 zag Kayser Lingerie & Foundations het levenslicht. De klantenkring reikte tot ver over de grens. “In oktober 2013 werd mijn vrouw Corry getroffen door een ziekte en moesten we afscheid nemen van onze zaak. Maar gelukkig hebben we met Jacqueline een waardige opvolger. Alle waardering voor deze jonge onderneemster, die het in de huidige tijd aandurft om een zaak te beginnen. Ze heeft de spirit en de capaciteit om de klanten met nieuwe energie te

dienen. Met een fysieke lingeriewinkel durft ze ook in te gaan tegen de trend van de webshops.” Parel “Ik ben blij dat Corry en Willy me zo goed hebben ingewerkt”, knikt Jacqueline d’Hooghe. “De speciaalzaak is een parel voor van Hulst. Ik zie er wel brood in en heb alle vertrouwen in de toekomst. Het feit dat de zaak vanaf 1 januari alle dagen open is, zie ik als extra ● service naar de klanten.”


Vestigingen in: Groede: Voorstraat 5, T: 0117-377170 | Goes: Livingstoneweg 5b, T: 0113-271500 (vh. Jumbo-Offset)

info@pietersmedia.nl / www.pietersmedia.nl


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.