De Ondernemer - juni 2015

Detailhandel

Onderwijs

Economie

Kleurloosheid is killing

Studeren in hotspot Delta

Woningmarkt laat herstel zien

15e jaargang nummer 6 • juni 2015

d n e m e n r e d n o Voor d n a l e e Z d n e k r e &w

Foto Lex de Meester

Ik heb me nooit laten leiden door wat iedereen doet Nicole Stoelwinder, hoofd engineering en calculatie Wolter &Dros

Nieuw in LED verlichting

Floodlight schijnwerper De floodlight schijnwerper is naast het verlichten van terreinen ook geschikt voor verlichting van reclameborden, gevels, objecten, etc.

De behuizing is van aluminium met een zwarte verstelbare montagebeugel.

Het armatuur is verkrijbaar in warm wit of koel wit en in verschillende lichtsterktes.

Heeft u vragen of wilt u prijzen weten, neem dan contact op met: Meeuwse Handelsonderneming b.v.

Albert Plesmanweg 6 4462 GC Goes Tel. 0113-21620 Fax 0113-232214 Email info@meeuwse-goes.com.

VERHUIZINGEN Middelburg Goes

Burgh-Haamstede Terneuzen

0118 - 626 649

www.caljouw-rademaker.nl www.caljouw-rademaker.nl

Handelsweg 63

Kapelle

0113-316596

WÄłngaardstraat 51 4461 DB Goes 0113-853400 info@veermanlukaart.nl www.veermanlukaart.nl

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Nietjes

Zeeland telt tientallen weekmarkten,

Ivo van der Velde Directeur regionale sales Persgroep Nederland

nog wat meer in de toeristische zomermaanden. Soms tegen de storm in groeit de ambulante handel de laatste jaren uit tot een moderne en innovatieve bedrijfstak - van oudsher met

S

amuel Slocum vroeg in 1841 patent aan op de nietmachine en is om die reden bekend als de uitvinder van de nietmachine en dus ook de nietjes. De PZC bestaat inmiddels meer dan 255 jaar en heeft het dus minimaal 80 jaar zonder nietjes moeten doen.

Waarheid gebiedt mij te zeggen dat we pas pas sinds 2007, toen we overgingen van broadsheet naar tabloid, de nietjes aan de krant hebben toegevoegd. Vanwaar deze geschiedenis?

De redactie heeft de PZC verandert. Hadden we begin dit jaar al een nieuwe Ondernemer, nu dus een nieuwe PZC. Ik zit er natuurlijk volledig gekleurd in en vind de aanpassingen in de PZC fantastisch. Vooral het &magazine en het &katern zijn vernieuwingen waarmee een bredere doelgroep wordt aangesproken en waarmee we een volwaardig pakket aan lezer en adverteerder bieden. Natuurlijk houd je rekening met een aantal mensen die liever alles bij het oude houden, maar eigenlijk werden er overwegend complimenten ontvangen. Behalve... (je verwacht het niet) over het niet hebben van de niet. Niet dat ik het niet begrijp, maar ik merkte het niet eens. Ik kan alleen maar zeggen hulde voor de redactie.

Iets heel anders, morgen begint de zomer. In de Randstad kennen ze het gezegde vrouwen bloot, handel dood. Gelukkig betekent de zomer in Zeeland alleen maar drukte. Drukker met toeristen, fantastische evenementen, wielerkoersen en vooral thuisblijvende Zeeuwen. Maximaal 16 procent van de Zeeuwen gaat tegelijk buiten Zeeland op vakantie, maar daar komen veel meer toeristen voor terug. Humberto Than riep tijdens de opening van de Ster ZLM tour in Goes dat Zeeland iets minder bescheiden moest zijn. Ik ben het met hem eens. Laten we anno 2016 alle zomergasten eens een poepie trots ruiken en laten we eens zien waarom Zeeland de mooiste provincie van Nederland is. Het zou toch fantastisch zijn als wij al die bezoekers kunnen motiveren om minimaal nog één keer terug te komen, vindt u niet?

Voor ondernemen & werkend Zeel d and

de

Redactie Marsika den Hartog, John de Kok, Peter Oggel, Annet van de Ree, Peter Urbanus, Henk van de Voorde

Bezoekadres Edisonweg 37E 4382 NV Vlissingen Commercieel directeur Ivo van der Velde

Chef redactie Dennis Rijsbergen T 088-013 09 22 E deondernemer@pzc.nl

Uitgever Erik van Gruijthuijsen

Advertenties

Algemene voorwaarden en overige informatie www.wegenermedia.nl

Marcel Schreur

Erik Niwele

Kees van Zalinge T 088-013 99 95

De Ondernemer is een uitgave van Wegener Media BV. Aangeboden kopij kan zowel worden geplaatst in de gedrukte als digitale uitgaven van Wegener Media BV © Wegener Media BV

De Ondernemer heeft een bereik van 156.300 lezers.

sfeer en gezelligheid als belangrijke ingrediënten. ‘Op de markt is een goede boterham te verdienen, mits je met de tijd meegaat.’

Tekst Peter Oggel Foto Ronald den Dekker

‘Als je niet praat,

P

raten! Altijd een woordje voor de mensen. Als je niet praat, verdien je niks. En bezig zijn. Altijd bezig blijven. Leg die appelsienen desnoods twintig keer om.” Wijze lessen van Wim Westveer, met bijna een halve eeuw ervaring welhaast de vereenzelviging van de weekmarkt. Veertig jaar - samen met zijn vrouw - met groenten en fruit in het kraam, bestuurlijk actief voor brancheorganisatie CVAH, afkorting voor Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel. Lid van de Raad van Commissarissen is hij, voorzitter van de Zeeuws-Vlaamse afdeling, adviseur in gemeentelijke marktcommissies en dan er zijn er ook nog wat afgeleide functies.

Liefde voor het vak Wim Westveer (71) houdt van de markt. Liefde voor je vak, doceert hij, dat is toch eerste vereiste.

Maar Westveer is ook realist. In zijn lange loopbaan heeft hij op de markt goede én slechte tijden meegemaakt - welke bedrijfstak

trouwens niet? Hij verheelt niet dat de crisis ook aan de ambulante handel niet is voorbijgegaan, niettemin zijn de Zeeuwse weekmarkten ‘redelijk stabiel tot stabiel’ gebleven, zegt hij. Met 780 meter aan kramen is Middelburg de grootste, op eerbiedige afstand volgt Goes (480 meter) als tweede.

De woensdagse weekmarkt in Terneuzen, dat is een zorgenkindje, al jaren eigenlijk.

Geholpen door de directeur Altijd positief, alweer een les.

Klantvriendelijk en servicegericht, dat ook natuurlijk. De klant centraal. “Op de markt word je altijd door de directeur zelf geholpen”, zegt hij met een glimlach.

“Als die er niet is, komen de klanten niet. Een marktkoopman is ook een vertrouwenspersoon.”

Wekelijks zijn er landelijk duizend markten. De ambulante handel (werkgelegenheid 23.000 fte) zet jaarlijks afgerond twee miljard euro om; per bezoek besteedt de consument gemiddeld twee tientjes, dik zestig procent gaat op aan voedingsmiddelen (food). De laatste jaren kampt de markt volgens kenniscentrum Detailhan-

del.info met dalende omzetten.

Het gaat opgeteld om enkele honderden miljoenen op jaarbasis.

Minder kramen, minder bezoekers. Maar Westveer heeft zijn geloof in de markt niet verloren. Vanuit de branchevereniging wordt hard gewerkt aan de toekomst van de weekmarkt: er zijn gastlessen ontwikkeld voor scholen voor beroepsonderwijs, er zijn rapporten geschreven opdat gemeenten, eigenaren en exploitanten van winkels en winkelcentra de waarde inzien van de ambulante handel. Daar is te winnen. Volgens onderzoek wordt het economische belang van de weekmarkt onderschat; omliggende detailhandel draait op een marktdag procenten meer omzet.

Niemand wordt slechter van de markt. Dus, zegt Westveer, is de markt gezamenlijk belang van gemeente, horeca en middenstand.

“De markt geeft kleur en trekt volk. Goede onderlinge relaties zijn superbelangrijk.”

Vernieuwing Hij constateert de laatste jaren vernieuwing en innovatie. Meegaan met de tijd, alert zijn op ont-

2|3

De Ondernemer Zeeland

‘IN BELGIË IS DE FARMACIE TOTAAL ANDERS GEREGELD DAN IN NEDERLAND’ Apothekers Esther Derycke-Reus en Evelyn De Caluwé wonen in België, maar wilden koste wat kost in een Nederlandse apotheek werken.

Samen namen ze twee apotheken in Sluis en Oostburg over. Een flinke uitdaging voor de startende ondernemers in de zorg, zeker in een tijd waarin zorgbudgetten steeds verder onder druk staan.

Evelyn: “Het mooiste van ons vak is de meerwaarde die je kunt bieden aan de patiënt. We kunnen medicijnen wijzigen, verbeteren of stoppen, of het gebruik beter aan de patiënt uitleggen. In België is de farmacie echter totaal anders geregeld. Terwijl je in Nederland als apotheker samenwerkt met artsen, ben je in België slechts een doosjesschuiver over de balie.”

Esther: “Een nadeel voor zorgondernemers in Nederland is dat je afhankelijk bent van de regelgeving door het ministerie van Volksgezondheid in Den Haag en de enorme macht van de zorgverzekeraars.

De bedragen voor medicijnen liggen nagenoeg vast, alleen op diensten als zorg bij medicijnverstrekking kun je nog verdienen. Daarnaast zijn wij aangesloten zijn bij NFZ, die de contracten met de zorgverzekeraars voor ons collectief uit onderhandelt. Zorgverzekeraars onderhandelen namelijk niet met individuele apotheken. Teken maar bij het kruisje, zeggen ze dan.”

❯❯❯ Robert Jan Calon was vorig jaar nog verzekeringsman, maar hij maakte een opmerkelijke carrièreswitch.

Met zijn eigen poeliersbedrijf staat hij nu op Zeeuwse weekmarkten.

verdien je niks’ wikkelingen, oog en oor hebben voor de wensen van de klant, daar gaat het in zijn ogen vooral om.

Hij noemt een voorbeeld: Vers en Handig, samenwerking tussen een handvol (markt)ondernemers voor de levering aan bedrijf en

huis van een breed assortiment biologische voedingsmiddelen.

De formule is simpel: bestelling via internet, aflevering twee keer per week. Kansen zat, wil hij daarmee zeggen. “De klant is steeds veeleisender. Als ondernemer

moet de marktkoopman zijn aanbod aanpassen aan de behoefte van de consument. Een goed en vers product tegen een normale prijs. Een breed assortiment, biologisch, luxe, kant & klaar, noem maar op. Dat is ondernemen.” ●

Esther: “In juli 2014 hebben we de apotheken in Oostburg en Sluis overgenomen. De vorige eigenaar had mij deze te koop aangeboden.

Wetende dat ik dat nooit alleen zou kunnen en willen, heb ik mijn partner in crime en goede vriendin Evelyn erbij gevraagd.”

Evelyn: “Esther was toen hoogzwanger. Ik kwam van een andere apotheek in Breskens en we hadden maar vier weken voordat Esther moest bevallen voor de overdracht. Bankzaken, administratie, personeel… We zijn echt in het diepe gegooid! Maar we leven nog.”

Evelyn: “De apotheken worden begeleid door een ander kantoor, maar daarnaast wilden we een tweede, onafhankelijk partij voor onze persoonlijke bv’s. Via een kennis zijn we bij DRV terechtgekomen. En dat klikte, DRV gaf een goed gevoel. Bij de overname heeft DRV ons alle zorg uit handen genomen, wij hebben alleen onze handtekening gezet.”

Esther: “Je loopt tegen lastige dingen aan, zoals de verschillen in terminologie in het Nederlandse en Belgische belastingsysteem. Daarnaast wil je ook weleens weten waaróm je dit of dat moet betalen. De specialisten van DRV kunnen dat dan haarfijn uitleggen.”

“Als ondernemers in een landelijk gebied met veel vergrijzing moeten we samenwerken. Daarom zijn we bezig met huisartsen, zorgverleners en instanties in de buurt om een zorgcentrum in het Anthonius ziekenhuis van Oostburg op te zetten met alle zorg onder één dak. We vinden het belangrijker dat het hele gebied goed verzorgd wordt, dan dat we een paar extra medicijnen kunnen verkopen. Alleen zo kunnen we op lange termijn overleven. En niet in de laatste plaats omdat er steeds meer online partijen zijn die medicijnen en behandelingen aanbieden.”

Evelyn: “Toch weet ik dat de apotheker een toekomst heeft. Ondanks bedreigingen als concurrentie en bezuinigingen kun je niet om de apotheker heen. We zijn een essentiële schakel in de zorg.”

Wilt u meer weten? Kijk dan op www.apotheekoostburg.nl en www. apotheeksluis.nl.

Van ‘kantoorpikkie’ tot poelier ‘Hé kantoorpikkie, wat kom jij hier doen’, dollen marktkooplui wanneer Robert Jan Calon (49) in 2014 zijn eerste schreden zet op de weekmarkt. Die scherts is er inmiddels wel vanaf; Calon hoort er op de markt helemaal bij.

Maar zijn switch blijft minstens opmerkelijk. Verzekeringsman wordt poelier, is het verhaal. November vorig jaar verruilt Calon zijn assurantiekantoor in IJzendijke voor de wondere wereld van wild en gevogelte en kant-en-klaargerechten: na een aanloop van zeven maanden neemt hij het poeliersbedrijf Zeevla over. Het oorspronkelijke familiebedrijf stamt uit 1961 en bedient met tien medewerkers en drie verkoopwagens twaalf weekmarkten in ZeeuwsVlaanderen en op Walcheren.

De overname betekent een fikse investering. Calon: “Maar ik zag mezelf niet nog eens zeventien jaar verzekeringen doen. Ik vond mezelf jong en energiek genoeg om het roer om te gooien. In Zeevla zag ik een bedrijf met kwaliteit, met uitstraling en met veel klanten. En ik zag vooral ook kansen.

Ik ben alle weekmarkten in Zeeland en West-Brabant gaan

bezoeken, heb het vak geleerd van de voormalige eigenaren. Natuurlijk ben ik enorm in het diepe gegooid, ik heb niet eens met mijn teen de temperatuur van het water mogen voelen.”

Calon is inmiddels zeven maanden onderweg en de zaken gaan crescendo, zegt hij. Drie dagen mee naar de markt, vier dagen is hij in het bedrijf aan de Schansstraat in IJzendijke -inkoop, verwerking en bereiding. “De markt heeft toekomst”, is Calon overtuigd. “Het is hard werken, het zijn lange dagen, maar voor een goede ondernemer is er ook een goede boterham te verdienen.”

Bedrijven worden groter en professioneler, constateert hij. “We moeten voortdurend letten op trends, veranderingen in het consumentengedrag. Vers, kwaliteit, gemak, daar gaat het om. Maar we mikken ook op een breder assortiment vers bereide maaltijden. Nee, wij kunnen niet op tegen de kiloknallers van de super. Maar we leveren wel service, kennen en herkennen onze klanten. Altijd een vriendelijk woord. Of het nou om een soepzakje van 1,20 euro gaat of om een fantastische reefilet.”

Esther Derycke-Reus en Evelyn De Caluwé zijn eigenaar van apotheek Oostburg en apotheek Sluis.

Wilt u meer weten over DRV? Kijk dan op ww.drv.nl/internationaal.

DRV Accountants & Adviseurs is met een team van 420 medewerkers en 11 vestigingen in Zuidwest-Nederland een inspiratiebron voor nuchtere ondernemers.

4|5

De Ondernemer Zeeland

Op 1 juli 2005 is het Ondernemersnetwerk voor Vrouwen Zeeland (OvVZ) opgericht. Het zakelijke netwerk biedt een inspirerende omgeving aan vrouwelijke ondernemers die zichzelf verder willen ontplooien én een klankbord willen zijn voor andere ondernemende vrouwen in en nabij Zeeland.

Op 20 juni vieren de ondernemende vrouwen het jubileum met een besloten feest.

Ondernemende, innovatieve en inspirerende vrouwen

B

innen het OvVZ staan het in een informele sfeer netwerken, informatie uitwisselen, kennis delen en elkaar inspireren centraal. Kernbegrippen daarbij zijn ‘kort en bondig’, maar vooral ‘met inhoud’. Het netwerk telt rond de 70 leden die werkzaam zijn in de meest uiteenlopende branches: van advocatuur tot kunst, van zorg tot techniek, van marketing & communicatie tot allerlei andere vormen van zakelijke dienstverlening.

OvVZ-leden zijn onderne-

mende, innovatieve en inspirerende vrouwen. Zij zijn in staat om hun talenten, ambities en mogelijkheden te ontdekken en verbindingen te leggen en zetten hun eigen zakelijke netwerk in waar dat mogelijk is, zegt voorzitter Mary Beije.

Het bestuur bestaat momenteel uit vier personen die hun taak op vrijwillige basis verrichten.

Dat zijn naast Beije, Loes van der Hoeven (secretaris en PR), Marja Droste (penningmeester) en Karin Smallegange (ledenadministratie). Er zijn vacatures voor de functies van social mediabeheerder/webmaster en van penningmeester, omdat de huidige na dit verenigingsjaar vertrekt en zich niet herkiesbaar stelt.

Bijeenkomsten Per jaar organiseert het OvVZ gemiddeld zes bijeenkomsten met wisselende thema’s op diverse locaties verspreid over Zeeland.

Mary Beije: “Als bestuur streven wij ernaar de bijeenkomsten zo breed mogelijk aan te bieden.

Dat kan zijn in de vorm van een bedrijfsbezoek, een lezing, workshop, of een sportieve activiteit, waarbij wij elkaar nog beter leren kennen.

Zo

organiseerden wij het afgelopen jaar een bezoek aan het Zeeuws Museum met aansluitend ‘boekspeeddaten’ en de interactieve workshop Commerciële vaardigheden en gedrag van mensen.”

Verder waren er een presentatie Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in combinatie met de interactieve ‘Duurzaam Doe Jezelf-Show’, een lezing fotografie en een golfclinic. “Een aantal van deze componenten zijn terug te vinden in ons feestprogramma van 20 juni dat in Middelburg plaatsvindt en bestaat uit een high tea, rondvaart, stadswandeling, komische act en een jubileumdiner.”

Het netwerkjaar van het OvVZ loopt van september tot en met augustus. Dit wordt altijd begin september gestart met een Algemene Ledenvergadering, die uitsluitend voor de leden toegankelijk is. “Hetzelfde geldt voor ons traditionele Nieuwjaarsontbijt.

Bij de overige bijeenkomsten zijn introducés eenmalig welkom tegen een kleine vergoeding.”

Nieuwe leden Het OvVZ maakt zich op voor de volgende tien jaar. Daar zijn wel

leden voor nodig, want zoals dat bij elk netwerk of vereniging het geval is, komen en gaan er ook hier elk jaar weer ondernemende vrouwen.

“Graag begroeten wij dan ook ondernemers of vrouwen die dat op korte termijn willen worden. Voor

meer informatie kunnen zij altijd vrijblijvend contact met ons opnemen via www.ovvz.nl of info@ ovvz.nl. Het OvVZ is al tien jaar een sterk netwerk en zal dat de komende tien jaar ook blijven. Wij als bestuur gaan ervoor”, verze● kert Mary Beije.

Aannemers opgelet, AVA 2013 is gewijzigd!

Mr. E. Gadzo (Edis) Advocaat Haans Advocaten Bergen op Zoom In de bouwwereld wordt veelvuldig gebruik gemaakt van gestandaardiseerde voorwaarden zoals de Algemene voorwaarden voor Aanneming van werk (AVA 2013) of de Uniforme administratieve voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken (UAV 2012).

De AVA werd in 2013 al op een flink aantal punten gewijzigd en in december 2014 volgde een nieuwe wijziging.

Artikel 17 van de AVA 2013 bevat een zogenaamd arbitraal beding. Die bepaling houdt in dat geschillen tussen een aannemer en consument-opdrachtgever uitsluitend beslecht worden door de Raad van Arbitrage voor de Bouw.

Behoudens uitzonderingen, wordt de gewone civiele rechter daardoor buitenspel gezet.

Jarenlang speelde onder bouwrechtjuristen de discussie of deze uitsluiting van de civiele rechter wel toegestaan was. Formeel wel, want de wet achtte een arbitraal beding niet onredelijk bezwarend voor de consument-opdrachtgever. Per 1 januari 2015 is de wet op dit punt echter gewijzigd en wordt het arbitrale beding wel als onredelijk bezwarend beschouwd bij consumentenovereenkomsten. De wet is niet van toepassing op professionele opdrachtgevers.

Het gevolg hiervan is dat een consument-opdrachtgever vernietiging van de van toepassing zijnde bepaling van de AVA 2013 kan inroepen. De Raad van Arbitrage zal zich dan onbevoegd achten en de kwestie zal alsnog bij de civiele rechter aanhangig moeten worden gemaakt. Deze beslommeringen wil de aannemer uiteraard graag voorkomen. En inmiddels is er een oplossing bedacht.

In de per december 2014 herziene AVA 2013 is in artikel 17 de keuze voor de consument-opdrachtgever opgenomen.

Voordat het geschil aanhangig wordt gemaakt, dient de aannemer aan de consument-opdrachtgever de keuze voor te leggen; de civiele rechter of de Raad van Arbitrage? Indien er binnen één maand geen keuze wordt gemaakt, dan is alsnog de Raad van Arbitrage bevoegd.

Aannemers let dus op! In uw offertes en op overige verwijzingen naar de AVA 2013 zal telkens de zinsnede “herzien in december 2014” moeten worden toegevoegd.

BERGEN OP ZOOM EN ROOSENDAAL WWW.HAANSADVOCATEN.NL

6|7

De Ondernemer Zeeland

De ondernemer hoef je het niet te vertellen wanneer zich een prachtige kans aandient. De essentie van het zakendoen is nou net dat neusje voor toekomstperspectief. Maar wat als je de slagkracht om in het gat te springen niet hebt? Of de kennis, het netwerk? Ook die obstakels kun je nemen.

Tekst John de Kok Foto’s Lex de Meester

Investeren met de wind in de rug

❯❯❯ Ro Koster van RO&AD Architecten verhuisde van Belgisch Limburg naar Middelburg.

“Zeeland voelt voor mij als een emotionele thuiskomst.”

9

oor de leverancier van hoogwaardige LED-verlichting en partner voor complete verlichtingsoplossingen, LUXimprove in Kruiningen, kwam er een gouden mogelijkheid op het moment dat de toonaangevende Chinese LED-verlichting producent Optiled het moeilijk had om de Europese markt te bespelen. LUXimprove

had op eigen kracht al de distributie voor de Benelux in handen weten te krijgen, maar de Chinese fabrikant keek toch naar andere landen, met name Duitsland, om de rest van haar Europese markt te bewerken.

Overtuigen “Er kwam nogal wat bij kijken om Optiled te overtuigen naar Zeeland te komen”, ver-

telt Jan-Willem Schlösser, algemeen directeur bij LUXimprove. De Kruiningse verlichtingsspecialist had al goede contacten met Invest in Zeeland, onderdeel van NV Economische Impuls Zeeland, de ontwikkelingsmaatschappij om de Zeeuwse economie te stimuleren. “Invest in Zeeland heeft ons geholpen om Optiled binnen te halen. Zo hebben ze fiscalisten ingezet om aan te tonen dat investeren in Zeeland erg interessant is. Invest had een adviseur op Azië zitten, speciaal om de investeringen naar hier te halen. Om de deal te realiseren moesten we uitbreiden, ook daarmee heeft Invest ons op weg geholpen via het Zeeuws Participatiefonds (ZPF).” Nu levert LUXimprove zelfs lichtbronnen aan fabrikanten, zoals Philips, maar ook aan particulieren, kleine winkels en grote projecten. Schlösser: “LED-verlichting bespaart zo veel dat je de investering binnen enkele jaren terugverdient. Dat is inclusief het complete verlichtingsplan wat wij voor je berekenen en opstellen.” Ondertussen heeft LUXimprove ook het dealerschap voor de high end Italiaanse design verlichting van FLOS, met onder meer ontwerpen van Philippe Starck en Marcel Wanders.

Inspirerende omgeving RO&AD Architecten heeft sinds 2013 een vestiging in Zeeland. “Ik zat in Belgisch Limburg, maar ik had een nieuwe, inspirerende omgeving nodig. De prijzen in Zeeland zijn heel gunstig en toen ik in Middelburg Het Pakhuis Demerary tegenkwam was ik op slag verliefd. Zeeland voelt voor

mij als een emotionele thuiskomst”, vertelt Ro Koster.

Biobased brug “Er ligt veel meer open in Zeeland, je wordt gehoord en krijgt snel voet aan de grond”, vult Ad Kil aan. De twee grensverleggende architecten hebben bij hun komst naar Zeeland hulp van Invest in Zeeland gekregen in de vorm de aanlevering van netwerkcontacten en subsidieonderzoek waar een subsidie van ZigZag uitkwam. “We waren al bezig met een biobased brug, gemaakt van de reststromen uit de landbouw”, vertelt Koster. Veel van de netwerkcontacten die ze hadden, lagen daarom in de biobased economie. Koster: “We willen met ons werk een positieve foot print creëren, een circulaire economie waarbij we kolommen doorbreken en verbinden, net zoals de natuur ecosystemen bouwt.” Die kolommen zijn onder andere economie, cultuur, natuur, maatschappij en duurzaamheid. “Bij veel initiatieven is het moeilijk om geld te vinden, maar door de kolommen met elkaar te verbinden lukt het wel en creëer je iets van grote waarde”, geeft Kil aan.

De ruimtelijke oplossingen van RO&AD zijn in het oog springend, innovatief en duurzaam, ze weten de landschapselementen en de culturele historie te accentueren en kunnen vaak zo worden opgezet dat de werkzaamheden ook als sociaal project kunnen fungeren. ● ◗ www.luximprove.com ◗ www.ro-ad.org

Invest in Zeeland stimuleert en faciliteert Invest in Zeeland stimuleert en faciliteert ondernemers die zich in Zeeland willen vestigen, of willen uitbreiden in de meest brede zin van het woord. Je kunt onder andere denken aan advies en praktische ondersteuning bij bedrijfshuisvesting, juridisch en fiscaal advies, subsidiescans, arbeidsmarktinformatie, bemiddeling bij overheden en begeleiding bij vergunningstrajecten, financieringen, tot aan introducties en begeleiding in netwerken. Kortom een portal om zaken te doen in Zeeland.

Doel daarbij is het creëren van nieuwe economische impulsen

voor Zeeland. De NV Economische Impuls Zeeland (Impuls) is opgericht op 2 juli 2007, dit is mede mogelijk gemaakt door de Provincie Zeeland. Invest in Zeeland is in 2015 als merknaam onder de vlag van Impuls geïntroduceerd voor de activiteiten op promotie en acquisitiegebied. Zeeland heeft nog al wat voordelen waarmee Invest in Zeeland ook ondernemers van buiten de provincie weet te interesseren om zich hier te vestigen. De ondernemingskosten liggen in Zeeland relatief laag, er is nog volop ruimte om door te ontwikkelen, er zijn havens met

daarachter prima verbindingen over weg, water en spoor en de locatie zo tussen Rotterdam en Antwerpen is strategisch gezien erg gunstig. Invest in Zeeland geeft aan dat het bruto regionaal product in Zeeland de afgelopen jaren ruim 10 procent sneller groeide dan in de rest van Nederland. De provincie heeft prima samenwerkingsverbanden en netwerken waar je relatief eenvoudig instapt. Daar komt nog eens de bundeling van bedrijven, overheden en kennis● instellingen bovenop. ◗ www.investinzeeland.com

❯❯❯ Jan-Willem Schlösser van LUXimprove: “Er kwam nogal wat bij kijken om Optiled te overtuigen naar Zeeland te komen.”

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Van Westen Mannen in Zaamslag bouwt deze zomer aan de winkel van de toekomst. Een naadloze samenvloeiing van virtueel en fysiek, wordt het, online én offline. Op weg naar de winkel 3.0 moet omnichannel de consument binden en boeien. ‘In fashion moet je opvallen. In onze branche is kleurloosheid killing.’

Tekst Peter Oggel Foto Ronald den Dekker

❯❯❯ Johan van Westen: “Zeven weken dicht is in onze branche eigenlijk no go. Maar we doen het toch.”

‘Kleurloosheid is killing’

V

an Westen Mannen is deze zomer gesloten. Voor een grootscheepse verbouwing en uitbreiding, maar vooral voor een restyling, in een combinatie van vintage en hi-tech. “Zeven weken dicht is in onze branche eigenlijk no go”, zegt Johan van Westen (55), met broer Peter (47) eigenaar van de grootste mannenmodewinkel van Zeeland.

Maar het moet toch. “Nu moet je ondernemer zijn. Wij kiezen er bewust voor om anticyclisch, nog in crisistijd, te investeren. Het einde van de recessie nadert, sta je nu niet goed voorgesorteerd dan gaat het fout”, doceert Van Westen.

“Dit is gewoon harde business, maar je moet natuurlijk goed weten wat je doet. Als bedrijf steken wij onze nek uit, maar we hebben een visie voor de toekomst. In fashion moet je opvallen. Alles wat jij verkoopt, is elders in winkels of in webshops ook verkrijgbaar.

Kleurloosheid is killing. Wie als ondernemer achterblijft, snijdt in

eigen vlees.” Kledingwinkels hebben het moeilijk - sinds de recessie van 2008 al.

Dieptepunt Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is het bedrijfsresultaat in de modebranche de afgelopen jaren gekelderd met ruim zeventig procent, in euro’s uitgedrukt gaat dat om honderden miljoenen. Eind mei meldt ING weer een dieptepunt: in het eerste kwartaal van dit jaar besteedt de consument opnieuw minder aan kleding. Hevige concurrentie, constateert de bank, nekt de kledingsector - niet alleen in de winkelstraat, óók online.

Op de hoogte van trends Er zijn uitzonderingen. “Winkels zoals wij doen het goed”, is Johan van Westen stellig. Hij kijkt voortdurend om zich heen, in binnen- en buitenland, houdt vakliteratuur bij en blijft daarmee op de hoogte van de trends. “Wat je doet, moet voortkomen uit wie je bent”, zegt Van Westen. De es-

sentie ervan is terug te vinden in zijn businessplan dat deze zomer uitvoering krijgt in een nieuwe winkel. ‘Op weg naar omnichannel retailen’, is de ondertitel en die vijf woorden duiden wat hem betreft precies waar het in de moderne retail om moet gaan.

Van Westen dateert van 1923 en in technologische ontwikkeling heeft het familiebedrijf altijd voorop gestaan. Vader Van Westen decennia geleden met automatisering van boekhouding en (voorraad)administratie; de huidige generatie is al sinds 1995 actief op internet. Van Westen is een volgeling van e-commercehoog-

leraar Cor Molenaar. “De traditionele manier van in- en verkoop keert nooit meer terug. Oude economie heeft plaatsgemaakt voor nieuwe economie. Winkelstraten veranderen, internet gaat razendsnel, technologische vernieuwingen zijn haast niet bij te houden.

De fysieke winkel blijft het belangrijkste verkoopkanaal, maar zonder webshop en apps kan niet meer. Wil je professioneel ondernemen, is het voor retailers een uitdaging om mee te gaan met technologische innovatie en daarin bij te blijven. Als je daar bang voor bent, gaat het fout…”

Op dus naar winkelen 3.0, ofwel

”

Het einde van de recessie nadert, sta je nu niet goed voorgesorteerd dan gaat het fout.

integratie van de fysieke en digitale winkel. De voorbereiding, vertelt Johan van Westen, heeft twee jaar gevergd. Wie eind augustus de winkel in Zaamslag binnenstapt, treft een combinatie van retro (met als blikvanger een niet-gerestaureerde VW-spijlbus) en hi-tech (onder meer touchscreens), inclusief letterlijk in de etalage een horecagelegenheid.

Loyalty app De klant is niet langer afhankelijk van het aanbod in de winkel, maar kan via stockbase neuzen in de complete collectie van de modefabrikanten. Een loyalty app (Ibeacon) herkent de klant via diens smartphone en kan in de winkel gepaste aanbiedingen doen.

Van Westen breidt voorts het assortiment uit met wat mannen interesseert (zoals boeken, parfums en scheergerei). De openingstijden (10.00 tot 19.00 uur) worden aangepast. En de baas, die is alle dagen gewoon aanwezig op de ● werkvloer.

8|9

De Ondernemer Zeeland

Brood, een oer Hollands product, wereldwijd verspreid door een oer Zeeuws bedrijf: Koninklijke Zeelandia Groep BV. Het bedrijf is een wereldwijde marktspeler in circa 2.000 basisproducten voor brood en banket. Het hoofdkantoor in het centrum van Zierikzee is sterk gemoderniseerd, net als de organisatie zelf, nadat de aandeelhouders (Holding familie Doeleman) besloten hier gevestigd te blijven.

Tekst Annet van de Ree Foto Dirk-Jan Gjeltema

Brood... daar zit wat Zeelandia in

:

ereldwijd heeft Zeelandia verkooporga n isat ies in 28 landen en 19 productiebedrijven en het exporteert haar producten over de hele wereld. Het predicaat ‘Koninklijk’ werd verworven in 1950.

Toch heeft Zeelandia nog altijd het karakter van een familiebedrijf, de vierde generatie is sinds kort aandeelhouder. De dagelijkse leiding is ondergebracht in een driekoppige Raad van Bestuur. De kersverse CEO Michiel de Ruiter (what’s in a name?) staat nu aan het roer van dit internationaal opererende bedrijf. Hij straalt enthousiasme en positivisme uit. Na tien jaar in Zwitserland te hebben gewoond en gewerkt, en daarvoor onder meer in Brazilië, lijkt dit solide bedrijf in Zierikzee hem te passen als een warme jas.

Broodcultuur De kracht van het internationaal opereren zit volgens De Ruiter onder meer in de manier waarop er in de afgelopen decennia is gewerkt met partners in het buitenland. “Wij delen onze kennis

❯❯❯ De nieuwe CEO van Zeelandia, Michiel de Ruiter, in de bakkerij van het Zierikzees wereldbedrijf. andere landen werken we in joint ventures samen om een locale ondernemer. Dit hangt sterk samen

”

Neem Vietnam. Ze lopen daar met een stokbrood onder de arm over straat, mooi om te zien. en innovaties met partners over de hele wereld. Soms vestigen wij direct zelf een productiebedrijf in een land waar die ruimte er is, in

met de broodcultuur in die landen. Als er een broodcultuur is, dan is dat in ons voordeel. Neem nu Vietnam, waar sinds kort onze

ingrediënten gebruikt worden. De Franse broodcultuur uit de koloniale tijd is daar gebleven en ze lopen daar met een stokbrood onder de arm over straat, mooi om te zien.”

Stevige groei Wereldwijd verwacht Zeelandia nog een stevige groei te realiseren. Op alle continenten is er nog een vestiging of een samenwerking waarin het bedrijf groeikansen ziet. “In Azie zien we veel groeipotentie. In Turkije is er een echte broodcultuur en in China en India is men dol op zoetigheid.

In Zuid-Afrika hebben we nu voet aan de grond en wij verwachten dat dit de poort is naar meer lan-

den in Afrika. Door het vertalen van productiemethoden en verkooptechnieken naar locale producenten zien we nog groeimogelijkheden.”

“Onze kennis van de producten en de verkooporganisatie levert ook continuïteit in aanvoer en kwaliteit, daarmee voegen we echt iets toe. Zo wordt dagelijks brood voor meer mensen bereikbaar.

Voor landen in ontwikkeling zijn er overigens ook gepensioneerde bakkers actief als adviseurs voor PUM, een organisatie van Nederlandse experts voor ontwikkeling in opkomende markten, die kennis en ervaring ter beschikking stellen.”

In Europa zit Zeelandia in vrijwel

alle landen, enkele uitzonderingen daargelaten, maar het heeft qua groei geen grote stappen meer te verwachten. Wereldwijd ligt dat anders. Er liggen ambitieuze doelstellingen om de huidige omzet van een half miljard euro fors door te laten groeien. En dat alles vanuit het historische centrum ● van Zierikzee. ◗ www.zeelandia.nl

Ken jij ook bijzondere Zeeuwse bedrijven of producten die succes in Nederland hebben of zelfs in het buitenland? Laat het ons weten en stuur ons een e-mail naar: deondernemer@pzc.nl

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

kort Tour-event van Kiwanis en Grand Hotel ter Duin BURGH-HAAMSTEDE • De Tourkaravaan sjeest op zondag 5 juli langs Boerderij Molenberg in Burgh-Haamstede. De tweede etappe van de Tour de France komt over het eiland Schouwen-Duiveland en de boerderij biedt liefhebbers de mogelijkheid deze spectaculaire gebeurtenis van dichtbij mee te maken.

Op het terrein van de Molenberg wordt samen met Grand Hotel ter Duin en serviceclub Kiwanis een tent opgezet, waar gasten kunnen genieten van lekkernijen en veel entertainment.

Het event is van 12.30 tot 18.00

uur. Deze uren worden onder meer ingevuld met paling eten, kazen proeven en met optredens van diverse artiesten, bekende sprekers en verlotingen. Voor kinderen is er een speciaal programma.

Geïnteresseerden kunnen een topplaats reserveren voor 95 euro per persoon. Een groot deel van de opbrengst gaat naar een goed doel, namelijk een zeiltocht op de Zeeuwse wateren voor gehandicapte kinderen. ◗ meer info: www.boerderijmolenberg.nl of jovaa@zeelandnet.nl.

Campagne watermanagement gaat via Tour de wereld over NEELTJE JANS • Rijkswaterstaat onthult morgen (zondag 21 juni) de campagne ‘Bring in the Dutch!’. Doel is Nederland op de kaart te zetten als wereldleider in watermanagement.

De tweede etappe van de Tour de France leidt op 5 juli langs de Deltawerken. Het Topshuis bij de Oosterscheldekering heeft de primeur voor de uitingen die ervoor zorgen dat niemand kan ontgaan dat geen ander land dan Nederland de expertise bezit om bescherming te bieden tegen hoogwater en overstromingen.

De campagne is voor, tijdens en na de Tour de France erop gericht om in Nederland én het buitenland duidelijk te maken dat Nederlanders al vanuit het

verleden de watermanagementexperts bij uitstek zijn.

Met Engelse woordspelingen in prikkelende quotes wordt de aandacht getrokken.

De ‘Bring in the Dutch!’ slogan hangt zichtbaar aan de buitenzijde van het Topshuis.

In aanloop naar de Tour de France brengt Rijkswaterstaat op meerdere grote waterbouwkundige hoogstandjes langs de tourroute slogans aan.

Rijkswaterstaat kiest het grootschalige sportevenement omdat de Tour de France een nationale en internationale publiekstrekker is met wereldwijde exposure. Zeeland en met name de Deltawerken komen hierbij prominent in beeld en gaan de hele wereld over.

TiP ● beveiliging

Minor familiebedrijf In september starten HAS Hogeschool en ZLTO met een pilot ‘Ondernemerschap in het familiebedrijf’; een nieuwe minor voor vierdejaars HASstudenten die zich willen voorbereiden op het zelfstandig ondernemerschap van de toekomst.

Tekst Dennis Rijsbergen Foto Thinkstock.com

+

et programma richt zich op de vertaling van innovatieve ontwikkelingen naar een strategisch bedrijfsplan en een persoonlijk ontwikkelplan.

Koos Dekker, docent Bedrijfskunde en agribusiness aan de HAS en één van de initiatiefnemers: “Deze minor is speciaal bedoeld voor vierdejaars studenten aan de HAS die na hun studie aan de slag willen in een (agrarisch) familiebedrijf. We starten komend studiejaar als pilot met 15 studenten die de richting ‘Bedrijfskunde en agribusiness’ of ‘Dier- en veehouderij’ volgen. Het is de bedoeling

❯❯❯ De HAS start een minor voor vierdejaars studenten die na hun studie aan de slag willen in een (agrarisch) familiebedrijf.

dat het programma, na een jaar van proefdraaien en aanscherpen, wordt toegevoegd als vast onderdeel van het HAS-curriculum.”

De minor is ontwikkeld in nauwe samenwerking met ZLTO en mede mogelijk gemaakt door Ondernemerslift+ . Antoon Sanders, ondernemerscoach ZLTO: “Ook bij de uitvoering zullen de jongerencoaches van ZLTO een belangrijke rol vervullen. Niet alleen vanwege onze kennis van de ondernemerspraktijk, maar ook vanwege onze ervaring met het begeleiden van jonge ondernemers. We zien de minor dan ook als een mooie toevoeging aan Jong ZLTO, het jongerenprogramma van ZLTO waarin onderwijs een belangrijke pijler is.” De minor biedt studenten een stevige voorbereiding op zelfstandig ondernemerschap en management van een bedrijf dat economisch en maatschappelijk rendeert. Om deel te kunnen nemen, is daadwerkelijk zicht op bedrijfsovername of -deelname niet nodig. Wel moeten deelnemers zelf zorgen voor inbreng van een bedrijf dat kan dienen als casus. Dekker: “Ze gaan namelijk een strategisch plan ontwikkelen voor dat bedrijf. Daarbij komen vragen aan de orde als: hoe ziet de markt eruit, waar liggen ontwikkelkansen, welke omgevingsfactoren spelen een rol, wat wil je bereiken en hoe realiseer je dat, zowel organisatorisch, fi nancieel als sociaal?”

Een tweede pijler in de minor is de eigen ontwikkeling. In antwoord op de vraag ‘wat heb je nodig om straks succesvol te zijn als zelfstandig ondernemer?’, ontwikkelt elke student een eigen persoonlijk ontwikkelplan (POP). Het studieprogramma van de minor beslaat in totaal 20 aaneengesloten weken, gebaseerd op fulltime onderwijs. Onderdeel is eveneens een gezamenlijke studiereis naar het buitenland. ●

Wim Huibregtse | Detec Zeeland Beveiliging

Toch nog maar een keer over de vakantie.

Want tijdens de vakantieperiodes, wordt het meest ingebroken.

Zorg daarom, dat tijdens je vakantie iemand anders op jouw huis past. Vraag aan buren of kennissen of hun tweede auto bij jou op de oprit mag staan. Laat het zoveel mogelijk lijken dat je thuis bent. De inbreker woont waarschijnlijk niet zo heel ver uit de buurt. Probeer zelf maar eens in de buurt rond te lopen en er op te letten wie op vakantie is of gaat, dat is niet zo moeilijk.

Laat bij je woning geen trappen of afvalbakken los staan zodat ze kunnen worden gebruikt als opklimmiddel. Losse stenen worden vaak gebruikt om een raam mee stuk te gooien of te slaan. Zet een extra opbouw grendel op een

Velux dakraam, deze is van de buitenzijde gemakkelijk te openen.

Als je bovenstaande maatregelen ter harte neemt, heb je meer dan 25 procent minder kans op een inbraak tijdens je vakantie. Denk hieraan vóór je vakantie, niet tijdens.

Een kluis die ‘echt’ is vastgezet is een goede oplossing, maar heeft de inbreker alle tijd, dan krijgt hij bijna alles open. Daarom is de combinatie van een kluis en een alarmsysteem het beste. Laat dit ruim voor je vakantie installeren, zodat iedereen in het gezin gewend is aan deze nieuwe situatie.Niet dat het gebruik ingewikkeld is, maar het geeft veel meer rust en je gaat ontspannen op vakantie met een gerust en veilig gevoel.

Ik wens u deze zomer een veilige en prettige vakantie!

10 | 11

De Ondernemer Zeeland

Heb je als ondenemer ‘waanzinnige plannen’, dan zou je op maandag 29 juni inspiratie op kunnen doen in boekhandel De Koperen Tuin in Goes.

Die houdt samen met Janse & Janse namelijk een ‘Week-Up’ inspiratiesessie, met als gast Marcel van Driel, auteur van het boek Waanzinnige plannen. Deze inspiratiesessie is overigens inclusief een ontbijt.

Tekst Dennis Rijsbergen

Waanzinnige plannen

-

H NXQW DOV RQGHUQHPHU GH PHHVW IDQWDVWLVFKH LGHHsQ KHEEHQ DOV MH HU YHUGHU QLHWV PHH GRHW EOLMYHQ KHW VOHFKWV GURPHQ LQ MH KRRIG 'e ‘WeekUp’ inspiratiesessie is bedoeld om ondernemers die mooie plannen hebben waar ze elke dag over nadenken, maar waar ze niet aan beginnen, een spiegel voor te houden en in beweging te zetten. Wat houdt je tegen? Geen tijd? Geen budget?

Volgens schrijver Marcel van Driel is er geen enkel excuus om niet direct aan een waanzinnig plan te beginnen. Tijdens de inspiratiesessie licht hij toe waarom en hoe een ondernemer moet beginnen aan zijn waanzinnige plan. Verder lardeert hij zijn verhaal met enkele succesvoorbeelden, waaronder zijn eigen succesverhaal. “Kortom een perfect moment om de week fris te starten�, stelt Sabrina de Koster van Janse & Janse.

Dit Goese bureau heeft al meerder inspiratiesessies georganiseerd. Zo waren er sessies met Anneke Heijning-van den Breemer (directeur van de Douane Regio Roosendaal), Arnd Thomas (directeur Dow Chemicals), Ab Smit (algemeen di-

recteur en provinciesecretaris van de Provincie Zeeland) en Coby Traas (directeur Zorggroep Ter Weel).

Tijdens deze inspiratiesessies stond het thema leiderschap centraal. Gastsprekers gaven hun visie op leiderschap en ondernemers konden zich spiegelen met collega-leidinggevenden. In oktober start de volgende serie inspiratiesessies met onder meer Jurgen van Cutsem, CEO Roompot BV. Inschrijven De ‘Week-Up’ sessie is op maandag 29 juni om 9.00 uur in De Koperen Tuin. Kaarten kosten 25 euro.

Aanmelden kan via www.janse-janse.nl/onzedienstverlening/inspiratiesessies/. Op deze pagina is ook meer informatie te vinden over data, sprekers en voorwaarden. â—?

ADRZ krijgt drie sterren voor gastvrije zorg GOES • Met Het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis (ADRZ) heeft opnieuw drie sterren toebedeeld gekregen voor gastvrijheid. Dat is bekendgemaakt tijdens het Nationaal Congres Gastvrijheidszorg 2015. Het ADRZ is het enige ziekenhuis in Zeeland met drie sterren.

Gastvrijheidszorg met Sterren is een waarderingssysteem voor de kwaliteit van de gastvrijheidszorg. Het doel is de kwaliteit van leven van cliĂŤnten en patiĂŤnten te verbeteren door het stimuleren van

goede gastvrijheidszorg. Dit jaar deden 170 zorgaanbieders mee aan Gastvrijheidszorg met Sterren. De deelnemers zijn beoordeeld op gastvrijheid en afhankelijk van hun score hebben ze sterren toebedeeld gekregen. Dat de lat daarbij hoog ligt, blijkt wel uit het feit dat slechts zeven zorglocaties de maximale score van vijf sterren behaalden. De jury roemt in het eindrapport met name de achtdaagse menucyclus in het ADRZ. Die wordt aangevuld met maatwerk voor de patiĂŤnt,

zoals een ander menu bij langer verblijf, maar ook dieetproducten en extra snacks bij ondervoeding. Het ziekenhuis maakt gebruik van de broodserveerwagen en de ‘Meals on Wheelswagen’. Daarmee kunnen patiĂŤnten de hele dag door zelf producten kiezen. Volgens de jury is er ,,een ruime sortering, waaronder het smakelijke Oosterscheldebrood’’. Ook het opknappen van verpleegafdelingen en de nieuwe inrichting van de kinderpoli worden genoemd in het juryrapport. â—?

kort Nederland zakt plekje op lijst meest concurrerende landen MIDDELBURG • Nederland is een plaats gezakt op de ranglijst van meest concurrerende landen. Dat heeft het Zwitserse economisch onderzoeksinstituut IMD bekendgemaakt.

De afgelopen twee jaar stond Nederland op de veertiende stek, nu neemt ons land dus de vijftiende positie in.

Er zijn enkele uitdagingen waarvoor Nederland dit jaar staat, stelt het instituut. Zo moet de gemiddelde belastingdruk worden verminderd en de pensioenpremies worden verlaagd om de koopkracht te stimuleren en het aantal exportbestemmingen naar gebieden buiten Europa uit te breiden.

Op de lijst meest concurrerende landen staan de Ver-

enigde Staten bovenaan als gevolg van de ‘sterke zakelijke efďŹ ciĂŤntie en ďŹ nanciĂŤle sector, innovatie en effectieve infrastructuur.’ Landen die volgen zijn: Hong Kong (2) en Singapore (3). Zwitserland staat vierde. De top tien bestaat verder uit Canada (5), Luxemburg (6), Noorwegen (7), Denemarken (8), Zweden (9) en Duitsland (10). “Een algemene analyse leert dat de toplanden terugkeren naar de kernâ€?, zegt professor Arturo Bris van het IMD. “Productiviteit en efďŹ ciency staan hoog in het vaandel. Bedrijven in die landen verhogen hun inspanningen om hun impact op het milieu te minimaliseren en te zorgen voor een sterke organisatiestructuur.’’

Film over bioboeren in première bij Kwekerij Zuidbos KRUININGEN • Vandaag tijdens het Lekker naar de Boer-weekend, vindt de Zeeuwse première plaats van ‘Bodemboeren’.

De ďŹ lm wordt vertoond bij biologische kwekerij Zuidbos in Noordgouwe, in het bijzijn van ďŹ lmmaker Joris van der Kamp. De toegang is gratis.

Initiatiefnemers zijn Bionext en het Zeeuws Platform Bodembeheer (samenwerkingsverband tussen provincie, gemeenten, waterschap en rijkswaterstaat).

In de ďŹ lm duiken vijf Nederlandse biologische boeren en een ďŹ lmploeg letterlijk de bodem in. Biologische landbouw begint met een gezonde en vruchtbare bodem en dat verklaart waarom de boeren zich graag in dit onderwerp verdiepen.

De ďŹ lm is geproduceerd in het kader van het Jaar van de Bodem 2015, dat is uitgeroepen door de Verenigde Naties.

Joris van der Kamp: “Het is prachtig om te zien dat deze boeren echt begaan zijn met de kwaliteit van hun bodem en deze voortdurend in de gaten houden, experimenteren en nadenken over nog duurzaamer bodembeheer. Elke boer doet dat op zijn eigen manier.

Dat bracht mij ertoe om hun inspirerende verhalen vast te leggen en te delen met een breder publiek.�

De bodem staat onder druk door bebouwing, klimaatverandering, gewasbeschermingsmiddelen, bemesting, maar ook verschraling. Een gezonde, vruchtbare bodem is onmisbaar voor de voedselvoorziening, nu en op de lange termijn. Miriam van Bree, Bionext: “Als je lekker en gezond wilt eten, heb je een gezonde bodem nodig. Die krijg je alleen als je de bodem óók te eten geeft en af en toe met rust laat, zoals in de biologische landbouw gebeurt. En als je werkt zonder landbouwgif en kunstmest. Op 20 en 27 juni kun je zien dat dit heel goed mogelijk is.â€?

Op 20 juni zijn in Zeeland drie biologische boerderijen geopend voor publiek. Alle bezoekers krijgen een zakje met zaden die de bodemvruchtbaarheid bevorderen. Het gaat om Zuidbos in Noordgouwe, De Grote Verleiding-Meulwaeter in Kruiningen en Kwekerij Bierkreek in IJzendijke. Op zaterdag 27 juni is ook Bioduin in Koudekerke open voor het publiek.

Het Zeeuws Platform Bodembeheer heeft voor het themajaar verschillende activiteiten in petto. Zo zijn er een fotowedstrijd, een kunstproject, excursies, lespakketten voor basisscholen en bezoeken van leerlingen aan boeren.

12 | 13

De Ondernemer Zeeland

Professor doctor Barbara Baarsma is (nog) geen BN’er, maar net als bij de inmiddels populaire professor Erik Scherder, bestaat de kans dat je haar na haar presentatie op Contacta.nl 2015 scherp op het netvlies houdt. Als deskundige is zij regelmatig te gast in tv-programma’s als Buitenhof en DWDD. Tekst Annet van de Ree Foto Christiaan Kouwels

Leading Ladies op Contacta.nl 2015

%

aarsma is bijzonder hoogleraar Marktwerking en mededingingseconomie aan de Universiteit van Amsterdam en als kroonlid van de SER adviseert zij de regering over economische onderwerpen.

Daarnaast is ze nog toezichthouder/commissaris bij een aantal grote bedrijven.

Zakenvrouw Met gedegen kennis van zaken en enthousiasme zal zij haar scherpe visie geven op politiek, economie en ondernemen tijdens Contacta.nl 2015 op 3, 4 en 5 november. Ook op het podium van de Contacta Arena staat zakenvrouw van het jaar Danny Hollestelle. Na het startsymposium met topvrouw Neelie Kroes in De Mythe in Goes op 7 mei, zijn het dus vooral Ladies, die in de aanloop van Contacta.nl 2015 leading zijn. Het trekt Contacta.nl 2015

opnieuw in de schijnwerpers als hét business event voor Zuidwest Nederland en Vlaanderen.

Uitgekristallieerd Wanneer is een concept uitgekristalliseerd? Voor organisator Perry Kentin van LMG strategie+creatie is het elke editie opnieuw een uitdaging om de status van het event verder op te stuwen en te profileren in de hele Zuidwest regio.

“Het thema ‘Kracht van connecties’ is bij uitstek om een verbinding te leggen met grotere organisaties. Onze Contacta Arena leent zich perfect als conferentieruimte voor grotere bijeenkomsten of ledenvergaderingen van organisaties als de Brabants-Zeeuwse werkgevers, Kamer van Koophandel of Vereniging van Zeeuwse gemeenten. De koppeling met deze koepelorganisaties kan de trigger zijn voor Zeeuwse, Brabantse, Zuid-Hollandse en Vlaamse ondernemers en overheden om Con-

tacta.nl in Goes te bezoeken. Daarmee vergroten we opnieuw de potentie voor de exposanten.”

Meer nieuwkomers De bezetting van de pleinen verloopt soepel en dat is goed nieuws voor de pleincoördinatoren, die de pleinen al jarenlang succesvol weten te vullen.

Ook zijn er meer individuele aanmeldingen en er is interesse van Delta NV, die overweegt dit jaar een Eboulevard op Contacta. nl in te richten. Een ambitieus offensief is uitgezet in Vlaanderen. Net over de grens zijn er circa 2.000 gescreende bedrijven

benaderd om deel te nemen in Goes. Het West-Braba nt plei n krijgt, na het succesvolle verloop van vorig jaar, een prominentere plaats op de beursvloer. “We zien op dit moment al 20 tot 30 procent meer nieuwkomers op de beursvloer. We rekenen erop dat Defensie dit jaar wel met een stand en haar planning voor de nieuwe Marinierskazerne naar Goes komt.

Zo staan er nog wat meer items op onze wensenlijst, we geven niet zo snel op,” aldus Kentin. ●

TiP ● start-up In tien stappen naar een nieuw bedrijf De Ondernemer geeft elke maand tips voor de startende ondernemer. Wat zijn de tien belangrijkste stappen naar je eigen onderneming? Vandaag deel 4.

Bedenk een bedrijfsnaam Uiteraard heb je een naam nodig voor jouw bedrijf, al was het alleen maar voor de inschrijving bij de Kamer van Koophandel. Het is wel belangrijk een originele naam te kiezen, met een bestaande naam kun je problemen krijgen met de eigenaar daarvan. Doe dus altijd de handelsnaamcheck van de Kamer van Koophandel. Maar wat zijn verder de do’s en don’ts als het gaat om bedrijfsnamen? Allereerst de do’s: de naamt moet iets zeggen over je merk, maar wel op een een creatieve, suggestieve manier. De naam moet een be-

tekenis hebben. Voorkom een rare afkorting. De klant moet de naam niet vijf keer te hoeven lezen voor die hem snapt.

Kies een naam die mensen voor zich kunnen zien. De kracht van de inbeelding. Zorg ervoor dat de naam geschikt is voor uitbreiding. Kies dus niet voor CoolChairs als je later ook stoelen wil verkopen. Namen met een knipoog werken goed.

Humor is dus in de meeste gevallen aan te raden.

En dan de don’ts... Spel je bedrijfsnaam niet expres verkeerd. De naam moet geen typefout lijken: dus geen q in plaats van een k of een dubbele oo waar één o hoort.

Moeilijk te spellen zijn ook niet handig. Niemand kan je dan vinden op Google. Of niemand kan je bedrijfsnaam uitspreken. Aap niet na. Laat je naam dus niet op die van de concurrent lijken. En ga je internationaal opereren, check dan of je naam niet iets geks betekent in een andere taal.

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Door het toenemende milieubewustzijn in de maatschappij en uitdrogende hulpbronnen zoals aardolie en gas willen industriële bedrijven in toenemende mate hun bedrijfsvoering duurzaam inrichten. Groen ondernemen en werken is bovendien goed voor het imago. In de afgelopen jaren is gebleken dat duurzaamheid niet alleen goed is voor ecologie, maar ook voor economie. Goed voor de portemonnee dus.

Tekst en foto Henk van de Voorde

❯❯❯ Arie de Bode, directeur van Heros Sluiskil waar ‘groen werken’ in het DNA is verweven.

Wat zegt het woord

(

n dan bedoelen we natuurlijk niet de bedrijven die kennis, kunde of materialen leveren op het gebied van duurzaamheid, maar de industriële bedrijven die inzien dat het doorvoeren van energie- of milieubesparende maatregelen geld kan opleveren.

In Zeeland zijn een aantal grote industriële ondernemingen gevestigd die in hun productieproces onder meer volop elektriciteit, gas en olie gebruiken. Hun processen veroorzaken onvermijdelijk uitstoot van rook en afvalstoffen die milieubelastend kunnen zijn. Bedrijven in de kanaalzone zoals Dow, Yara, Cargill en in Vlissingen Oost zoals Zeeland Re-

finery zijn zich hiervan bewust en hebben continu verbeterprojecten lopen ten behoeve van het milieu.

DNA Een bedrijf waar ‘groen werken’ zelfs in het DNA is verweven, is Heros Sluiskil, gevestigd op het terrein van de voormalige Cokesfabriek op het Ecopark Terneuzen. Op haar beurt weer onderdeel van Biopark Terneuzen. “Wij zijn gespecialiseerd in herwinning van grondstoffen uit verbrand afval, afkomstig uit AECBodemas”, vertelt directeur Arie de Bode van Heros Sluiskil, vorige week op de open dag van het afvalrecyclingbedrijf. “Wat zegt het woord duurzaamheid echter nog?

Een voorbeeld: Burgers scheiden steeds meer hun afvalstromen,

We proberen zo veel mogelijk aan waardevolle metalen te recupereren.

waaronder plastic. Dit wordt pas duurzaam als een bedrijf als bijvoorbeeld Dow in haar primaire productieproces gebruik maakt van gerecycled plastic afval, zoals bijvoorbeeld in de schrootverwerkende industrie. Dan is er pas echt sprake van circulaire economie, om maar eens een ander woord te gebruiken met dezelfde lading.

Tot die tijd eigenlijk niet.”

Tweede leven Ruim tweehonderd belangstellenden maakten op de open dag van de gelegenheid gebruik om via een rondrit over het terrein te aanschouwen dat grondstoffen een tweede leven krijgen. “We proberen zo veel mogelijk aan waardevolle metalen te recupereren, afkomstig van bijvoorbeeld een stuk dakgoot, een slot op de

deur, een elektromotor of munten en bestek. Wat is het percentage aan heavy non-ferro, zoals koper, zink, lood, nikkel, chroom? Wat is de hoeveelheid light non-ferro, zoals aluminium?,” legt De Bode uit.

Er worden via de Centrale Bodemas Opwerkings Installatie steeds fijnere metaaldeeltjes teruggewonnen. Daarnaast is een

14 | 15

De Ondernemer Zeeland

kort ‘Groen werken’ in het mkb, een last of een lust?

KAMPERLAND • Is ‘groen werken’ een last of een lust? Feit is dat naast de grote ondernemingen in Zeeland ook mkbbedrijven zich meer en meer bewust worden van het belang van duurzaamheid. Ondanks het feit dat de processen van mkb-bedrijven vaak geen groot gebruik van energiehulpbronnen vergen en geen grote uitstoot van milieubelastende stoffen veroorzaken.

“Het mkb richt zich dan ook meer op het doorvoeren van energiebesparende maatregelen zoals energiezuinige verlichting, isolatie, toepassing van zonnepanelen, en dergelijke”, stelt Bram van Stel, voorzitter van de Middelburgse Bedrijven Club (MBC), die samen met de Vlissingse Bedrijven Club (VBC) afgelopen donderdag een gezamenlijk bedrijfsbezoek bracht aan Uithaven Kamperland.

“Wanneer ik contact heb met bedrijven en ik breng duurzaamheid ter sprake, dan merk ik wel dat het onderwerp veel

meer leeft dan voorheen. Zo is onder veel leden van de MBC het besef doorgedrongen dat duurzaamheid ook geld kan opleveren. Om dit besef te stimuleren heeft de MBC al diverse bijeenkomsten georganiseerd waarbij uitleg gegeven werd omtrent de toepassing van energiezuinige verlichting, toepassing van zonnepanelen en het verkrijgen van subsidies.”

Prior Adviesgroep, het eigen bedrijf van de MBC-voorman, is onder meer actief op het gebied van subsidiebemiddeling. “Wij vragen voor diverse mkb-bedrijven subsidies aan op het gebied van innovatie en duurzaamheid. Onze klanten zijn vaak zelfstandig of in clusterverband bezig om innovatieve oplossingen te bedenken, die door de overheid worden gestimuleerd met financiële middelen of fiscale maatregelen. Een extra steun in de rug voor de mkb-bedrijven om duurzame maatregelen door te voeren”, aldus Van Stel.

duurzaam nog? ❯❯❯ Bram van Stel (links) op bedrijfsbezoek met de MBC. Foto: CPD

zo schoon mogelijk granulaat niet alleen van groot belang in het naleven van de met de overheid overeengekomen Green Deal, maar ook voor de levering aan de betonwarenindustrie. “De Green Deal zet in op nagenoeg volledige toepassing van AEC-bodemas in 2020 als schone bouwstof en ook op een hoger rendement in de terugwinning van metalen”, aldus De Bode.

Edele metalen Ook de terugwinning van edele metalen krijgt steeds meer de aandacht. Die zitten niet alleen in zoek geraakte sieraden. Goud en zilver zit vaak ook in elektronica, die mensen bij het huishoudelijk afval hebben gedeponeerd.

In de opwerkingsinstallatie krij-

gen de (edele) metaaldeeltjes een elektrisch magnetisch lading waardoor ze kunnen worden afgescheiden van de overige mineraalstroom, zoals zand, steen en glas.

Op basis van een grotendeels door het Sluiskilse bedrijf ontwikkelde methode is er zelfs een Nederlandse norm conform NTAvoorschrift tot stand gekomen.

Het betreft de NTA 0191: ‘Monsterneming en bepaling van het gehalte aan metallische delen in AEC-fracties en AEC-non-ferro concentraat’. Deze nieuwe norm zal waarschijnlijk over enkele maanden worden gepubliceerd.

Cokesfabriek Typerend was vorige week de overdracht van een ouderwetse

brandweerwagen door Garage Verbrugge. De Ford uit 1956 is uit de ‘mottenballen’ gehaald en beschikbaar gesteld aan de erfopvolger van de Cokesfabriek.

“Deze brandweerwagen had lange tijd in een hoekje van het autobedrijf gestaan en krijgt bij ons een nieuw leven. Adrie Meertens van Garage Verbrugge heeft het oude kentekenbewijs officieel aan ons overhandigd. Inmiddels is de brandweerauto gepoetst en rijklaar gemaakt zodat hij weer direct kan uitrukken. Een versterking van de Heros vloot! De grootvader van de huidige chauffeur Piet Coppieters bestuurde jarenlang de brandweerauto tijdens de cokesperiode. Hoe mooi kan het zijn… en hoe duurzaam?”, besluit ● De Bode.

Havens Terneuzen en Gent trekken samen op in promotie TERNEUZEN • Zeeland Seaports gaat samen met Havenbedrijf Gent, Gemeente Terneuzen en Invest in Zeeland de Kanaalzone Terneuzen-Gent promoten als aantrekkelijk investeringsgebied voor bedrijven.

De aanwezigheid van zowel het Nederlandse als Vlaamse havenbedrijf op de vastgoedbeurs Provada twee weken geleden in Amsterdam was het startschot voor dit nieuw samenwerkingsinitiatief tussen de twee havens. Als de goederenoverslag van beide havens wordt opgeteld, hebben de havens een zevende plek in de Hamburg - Le Havre

Range van Europese zeehavens. Voor de havens van Terneuzen en Gent is het van belang dat bestaande bedrijven er blijven investeren en dat nieuwe initiatieven worden ontplooid op onder meer de Axelse Vlakte. Eind augustus trekken beide havenbedrijven samen met de Zeeuwse bedrijvenvereniging Portiz en vertegenwoordigers van het Gentse en Zeeuwse havenbedrijfsleven op missie naar de Baltische staten. In het najaar wordt samen opgetrokken op de Biofuels International Conference in Porto, de IBJ Awards in Antwerpen en de Logitrans beurs in Istanbul.

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

ZZP Admin

Waardering:

●●●●●

Beschikbaar:

iPhone

Prijs:

3,99

ZZP’ers met de app ZZP Admin kunnen makkelijk hun uren registreren, overzichten genereren en zelfs facturen versturen. Ook voor de btw-aangifte heb je alles op een rijtje met de overzichten van gekochte producten. Heb je een iPhone én een iPad (of 2 of meer devices) dan is de iCloud functie erg handig. Alles wordt automatisch gesynchroniseerd. Je hoeft dus nooit meer iets dubbel in te voeren. Met de app kun je een overzicht of factuur direct e-mailen als tekst. Maar je kunt die ook als PDF-bestand exporteren of voor de boekhouding een CSV-bestand genereren om deze te importeren in Excel. Erg handig is ook de stopwatch functie. Daarmee kun je heel simpel precies bijhouden hoelang je precies aan een klus hebt gewerkt. Je drukt op start als je begint en weer op stop als je klaar bent. Vervolgens kun je de registratie voltooien met de datum; de uren en minuten worden voor je ingevuld.

Zoover Award voor Zuiderduin WESTKAPELLE • Het Fletcher Zuiderduin Beachhotel in Westkapelle heeft de Zoover Award Silver gekregen.

Het hotel haalde een score van 8,6. Deze score is de uitkomst van alle beoordelingen die gegeven zijn over het hotel. De ligging van het hotel heeft een

9 gekregen van de hotelgasten.

Zuiderduin Beachhotel is door 1081 hotelgasten beoordeeld.

Voordat een accommodatie zichzelf eigenaar mag noemen van een Zoover Award Silver moet deze een minimale gemiddelde score van 8,5 hebben behaald.

Innovatief werkpaard De offshore is een flinke groeimarkt, zowel op het gebied van offshore windenergie als traditionele olie- en gaswinning. Bij het ontwerpen van schepen voor de offshore wordt meer dan ooit op efficiency gelet. Vader en zoon Pieter en Peter Gommers hebben een

Zeelandhallen gaan samen met Brabanthallen

bijzondere werkboot ontworpen voor inzet in ondiepe wateren: de

GOES • De organisaties van Zeelandhallen en Da Vinci Cinema in Goes worden door eigenaar Libéma samengevoegd met die van de Brabanthallen, Congrescentrum 1931 en Autotron.

De structuurwijziging gaat per direct in en moet leiden tot meer efficiëntie.

Het personeel van de Zeelandhallen en Da Vinci Cinema werd vorige week ingelicht. Robert van Overdijk gaat als vestigingsmanager van Brabanthallen,

Tekst Henk van de Voorde Foto Holyhead Towing

1931 en Autotron nu ook leiding geven aan het managementteam van Zeelandhallen en Da Vinci Cinema.

Door deze veranderingen neemt Libéma afscheid van René van Donschot als vestigingsmanager. Er verdwijnen verder geen arbeidsplaatsen. De medewerkers van de genoemde locaties zijn persoonlijk geïnformeerd over wat de samenvoeging voor de uitoefening van hun takenpakket betekent.

Afon Menai.

H

et schip wordt vooral gebruikt voor olie- en gaswinning. Opdrachtgever is Holyhead Towing. De familie Gommers kreeg eind mei nog een mailtje van de rederij dat de Afon Menai zo uitstekend bevalt. Momenteel is de boot actief voor de Britse en Franse kust. De werkboot is 26 meter lang en 13 meter breed en heeft een minimale operationele diepgang van slechts 1,5 meter. Het is een schip met veel werkdek dat erg economisch in gebruik is omdat

het binnen de 200GT valt. De technisch tekenaars richten zich op engineering van zeegaande schepen voor de nieuwbouw zoals sleepboten, vissersvaartuigen, tankers, cementcarriers, containerschepen, passagiersschepen, high-speed aluminium catamarans. Daarnaast op tekenwerkzaamheden voor modificaties, zoals voor cementschepen, dredgers en zandschepen. “Ondanks de geringe diepgang van anderhalve meter heeft de Afon Menai voldoende capaciteit voor brandstof, water en deklading”, stelt

16 | 17

De Ondernemer Zeeland

toerenteller

Zeeuwse economie steeds meer op toeren Morgen is het officieel weer zomer. En niet alleen de temperaturen lopen langzaam maar zeker op, ook de Zeeuwse economie maakt steeds meer toeren. Onze toerenteller laat dan ook een steeds verder uitslaande wijzer zien. Gaven onze experts in januari nog een gemiddeld rapportcijfer van 6.6, vorige maand was dat cijfer al opgelopen tot een mooie 7. Maar daar blijft het niet bij. Het optimisme groeit: de toerenteller komt deze maand uit op 7.1.

Laten we beginnen met de sector die de afgelopen jaren in zwaar weer verkeerde: de bouwbranche. Daar klinken steeds meer vrolijke geluiden.

Faasse&Fermont makelaardij, die desondanks een 7.0 uitdeelt. “Er zijn zeer sterke regionale verschillen als het gaat om bestaande woningen en nieuwbouwwoningen. Datzelfde geldt voor detailhandel en kantoorruimten. Er komt de komende periode nog veel maatschappelijk vastgoed op de markt, die zowel kansen voor herontwikkeling bieden, alsmede prijsafkalving van vergelijkbare objecten.”

Eric de Ruijsscher

6.0

7.2 Voor de rest vooral positieve reacties van onze experts. Voorzitter van Zeeland Port Promotion Council (ZPPC), Henk de Haas, geeft bijvoorbeeld een nette 7.2 en Petra de Baal van Kasus.nu een 7.5. Rasoptimisten blijven voorzitter van het College van Bestuur van de HZ, Adri de Buck (7.6) en gedeputeerde Ben de Reu (8.0).

John Anthonisse

7.1

Commercieel directeur Rabobank Walcheren/NoordBeveland John Anthonise geeft ook een net cijfer: een 7.1. “De Zeeuwse economie verbetert als gevolg van een goed bezet voorjaar en toenemende consumentenbestedingen. We zitten op de goede golf!”

n e u tra a l

4

5

h

op

2

1

tisc tim is

h

7.1

10

0

6 7

3

9

Ontwerp Peter Gommers heeft het bedrijf in 2001 officieel overgenomen van zijn vader, maar Pieter is nog steeds twee dagen in de week actief voor de zaak.

Momenteel zijn ze opnieuw druk in de weer met een ontwerp voor een innovatief schip én met teken- en engineeringswerkzaamheden voor verbouwingen van de SCH 302 bij Scheepswerf Reimerswaal in ● Hansweert.

Henk de Haas

8

Ambachtschool Dat Gommers goed was in technisch tekenen, bleek al op de ambachtschool. Op voorspraak van de schooldirecteur kwam Pieter in 1951 terecht bij de Terneuzense Scheepsbouw Maatschappij (TSM).

Daar bleef hij 22 jaar. Vervolgens was de Axelaar enkele jaren technisch directeur bij Sleepdienst Willem Muller BV. In 1979 werd zijn eigen bedrijf Technisch Bureau Gommers (TBG) opgericht. “Opdrachten kwamen vooral binnen via de Scheepvaartinspectie en classificatiebureaus. Eigenlijk had ik altijd te veel werk.”

Een wezenlijk onderdeel van de bedrijfsvoering vormen stabiliteitsberekeningen. Per slot van rekening is stabiliteit van cruciaal belang voor de veiligheid van de schepen. Oorzaak van vergane vissersschepen is niet zelden een gebrekkige stabiliteit, bijvoor-

beeld door te weinig vrijboord. Rond 1980 kregen diverse Eurokotters gestalte op de tekentafel van Pieter Gommers. De behendige vissersscheepjes werden met steun van de EG en de nationale overheid op de markt gebracht. “Men was verbaasd dat ik al bij het ontwerp de plaats van de verfl ijn bepaalde.

Vaak gebeurde dat later omdat het uiteindelijke gewicht nogal eens afweek van de berekeningen. De visserij nam in die tijd een enorme vlucht. De ARM 46 stond bekend om zijn goede stabiliteit. Vandaar de uitnodiging van de Belgische Zeevaart Inspectie om mee te denken over de stabiliteit van de Belgische schepen.” De Provincie Zeeland had eveneens behoefte aan puur maatwerk. “Een bootje ombouwen, dat snel moest kunnen varen op plantaardige olie om clandestiene kreeftenvissers te pakken te krijgen…”

s tisc

ontwerper Pieter Gommers, die - en dat mag opmerkelijk genoemd worden - enkele maanden geleden zijn 80e verjaardag vierde. “In de jaren negentig ontvingen we een aantal grote orders voor containerschepen, tankers en passagiersschepen. Rond de millenniumwisseling kwam er ook vraag naar sleepboten. Sindsdien zijn we ons gaan specialiseren in ankerbehandelingsvaartuigen voor ondiepe wateren die ingezet worden in de olie-industrie.”

p e s s im i

voor de offshore

De huizenmarkt trekt weer aan, ook in Zeeland zoals op pagina 34 en 35 van deze Ondernemer is te lezen. De opleving is wel broos, en in de nieuwbouw gaat het nog steeds slecht. Eric de Ruijsscher, voorzitter van Bouwend Zeeland, geeft toch een 6.0. “Voor mij de eerste voldoende sinds ik mee doe met de barometer en toerenteller. En dat cijfer is dan ook alleen nog maar gebaseerd op verwachtingen. De situatie momenteel geeft daar echt nog geen aanleiding toe. Er is namelijk vorige week vrijdag een rapport van het EIB verschenen over de verwachtingen voor 2015 en die geeft aan dat de Regio Zuid het in 2015 nog steeds slecht doet.

In de rest van Nederland zien we groei, maar de Regio Zuid is de enige waar er nog krimp in de bouwproductie zal zijn.

Zeeland is daar nog de meest negatieve uitschieter bij in de regio Zuid. Waarom dan toch een 6.0? We hebben onlangs een ledenvergadering van Bouwend Zeeland gehad en daar was de stemming gematigd optimistisch. Daar houd ik me dan ook maar aan vast.”

De OG-markt blijft fragiel, vindt ook Paul Fermont van

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

starter

Ron Diephout van hotel & brasserie Katoen aan het Bleekveld in Goes zag kansen op een plek waar anderen die niet zagen. Dankzij goed denkwerk en hard werken staat er nu een mooie zaak. “Het is een grote leerschool.”

Tekst Peter Urbanus Foto Lex de Meester

‘Stadshotel en brasserie waar alles aan klopt’

De nieuwe gelegenheid aan het Bleekveld opende 9 mei de deuren.

Katoen verwijst volgens Diephout (36) onder meer naar de geschiedenis van deze plek, waar ooit stoffen werden gebleekt. De panden waarin zijn zaak is gevestigd, zijn vijf jaar geleden door de gemeente aan particuliere investeerders verkocht. “Toen ik hier wilde beginnen, verklaarden veel mensen me voor gek. Dat lege plein, met al die hoogbouw. Als ik hier niet was begonnen, zouden deze panden nog leeg staan en verder verpauperen”, weet Diephout zeker. “Moet je het nu eens zien: leven, groen en vaak spelende kinderen op het plein, terwijl hun ouders toekijken toe vanaf ons terras.” Diephout woont al lang in Goes en wil er absoluut niet weg. “Ik kom uit een horecafamilie, werkte als kind al thuis mee en heb ruime ervaring met het leiden van grote keukens. Wat ik hier wilde, was een echt stadshotel met een brasserie waaraan alles klopt. Maar we kopiëren niemand.”

Als je zo van start gaat valt er niks in te plannen, zegt Diephout. “Reken maar dat er elke dag iets aan de hand is. Het is een grote leerschool. Geen wanklanken, maar bijna niets gaat zonder slag of stoot. De gemeente werkt goed mee en is welwillend. Ze wilden ook graag een invulling van dit gebied. Onze hotelgasten zorgen weer voor leven in winkels en horeca. Maar ook borrelaars en mensen die gaan stappen zijn hier welkom, al sluiten we om twaalf uur ’s nachts wel de deuren.”

In de hotelkamers zijn elementen uit 1700 nog zichtbaar en de brasserie gebruikt ook streekproducten. Inmiddels heeft Diephout - inclusief oproepkrachten dertig man personeel. “Een leuk team, van twintigers die een horecaopleiding volgen, tot veertigers die hun sporen verdiend hebben. De jongeren leren van de oudere werknemers.”

Naam Bedrijf Begonnen Meevaller Tegenvaller Website

Ron Diephout (36) Katoen mei 2015 goede medewerking van de gemeente niets gaat zonder sl ag of stoot www.katoengoes.n l

18 | 19

De Ondernemer Zeeland

In de gemeente Schouwen-Duiveland onderscheiden 24 winkels zich. Verspreid over alle kernen van de gemeente vormen zij samen de ‘EerlijkWinkelen route Schouwen-Duiveland’. Op 3 juni kreeg raadslid Dick Meulblok (VVD) in Zierikzee het eerste exemplaar van de route overhandigd.

Tekst Loes van der Hoeven Ilustratie Thinkstock.com/Dennis Rijsbergen

Winkelen... maar dan wel eerlijk

D

eelnemers aan de EerlijkWinkelen route zijn bijzondere winkels, speciaalzaken en horecagelegenheden met een eerlijk(er) aanbod. De route is geprint op een Z-card, een handzaam boekje ter grootte van een creditcard, en staat vermeld op de website www.eerlijkwinkelen.nl. Ook is er een gratis app voor iPhone en Android met alle EerlijkWinkelen routes in Nederland (www.eerlijkwinkelen.nl/app).

De EerlijkWinkelen route Schouwen-Duiveland is een initiatief van Switch en de Wereldwinkel met fi nanciële ondersteuning van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, de gemeente Schouwen-Duiveland en de Rabobank. Deelnemers aan de EerlijkWinkelen route zijn enthousiast over het concept. Greet Timmermans, Unitmanager van Gors: “Op onze locatie Kinderboerderij en Lunchroom De Punt maken wij kinderen bekend met het fenomeen duurzaam. De gebouwen van deze dagopvang voor mensen met een verstandelijke beperking zijn duurzaam, in de kas telen wij eerlijke producten en in onze lunchroom schenken wij fairtrade thee. Deelname aan de EerlijkWinkelen route zal nóg meer milieubewuste bezoekers opleveren.”

Dicky Brouwer eigenaresse van Landwinkel De Zelke: “De EerlijkWinkelen route is een prachtig initiatief. Hiermee help je de kleine ondernemer. Hoe meer Z-kaarten wij uitdelen, des te meer bekendheid wij kunnen geven aan de eerlijke producten die wij verkopen: een diversiteit aan streekproducten van eigen bodem en van collega Landwinkels.”

“De EerlijkWinkelen route zal meer aandacht geven aan de producten van alle deelnemers”, vindt ook Marianne Velthuis, eigenaresse van FasoFair. “Bij mij zijn dat unieke geschenken, die uit West-Afrika afkomstig zijn, maar ook combinaties daarvan met eerlijke Zeeuwse producten. Ik ken alle producenten persoonlijk en adviseer hen, waar nodig.”

Ook Proeflokaal d’Ouwe Smisse doet mee aan de route. Eigenaar Evert van Dilst verwerkt in zijn gerechten hoofdzakelijk producten uit Schouwen-Duiveland. “Ik verwacht dat het

EerlijkWinkelen concept zal werken. De app biedt meerwaarde aan alle partijen. De klant weet ons te vinden en wij kunnen het gebruik daarvan meten. Hetzelfde geldt voor de afname van de Z-card.”

Schouwen-Duiveland is de derde Zeeuwse gemeente met een EerlijkWinkelen route. Eerder werden al routes gelanceerd in de gemeenten Goes en Veere. Nog deze zomer zal ook ● Terneuzen eerlijk gaan winkelen. ◗ www.eerlijkwinkelen.nl

Deelnemers De EerlijkWinkelen route Schouwen-Duiveland is gratis verkrijgbaar bij de deelnemers. Die zijn onderverdeeld in de categorieën: Fairtrade, Biologisch, Tweedehands en Eerlijk Overig. Fairtrade vind je in Burgh-Haamstede bij FasoFair en in Zierikzee bij De Punt Lunchroom, Museumcafé van het Stadhuismuseum Zierikzee en de Wereldwinkel. Voor Biologische Producten kun je terecht bij De Branding Strandpaviljoen in Renesse, De Pluk en Theetuin in Looperskapelle (Scharendijke), De Heerenkeet in Kerkwerve, Biologische Kwekerij Zuidbos in Noordgouwe, Proeflokaal d’Ouwe Smisse in Zonnemaire, Restaurant De Vierbannen in Ouwerkerk en Natuurwinkel De Zonnehoed, Nobel Specialiteiten, MienDomus en Landwinkel de Zelke in Zierikzee. Geïnteresseerd in Tweedehands?

Kijk dan eens bij De Kringloods in Noordwelle en bij Boekwinkel Boven het Dal, YumYum Second Hand Clothes en Kringloopwinkel De Soepkokerij in Zierikzee. Voor Overige Eerlijke Producten ben je aan het juiste adres bij Strandpaviljoen De Haven van Renesse, Vleesboerderij Boot in Kerkwerve, Wijnhoeve De Kleine Schorre in Dreischor, Kaas- en Vleesboerderij De Stolpe in Nieuwerkerk, De BRU 17 in Bruinisse en De Zeeuwse Hemel in Zierikzee.

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

De indrukwekkende oude suikerloodsen aan de Westkade in Sas van Gent zijn omgebouwd tot Industrieel Museum Zeeland. Het vertelt over het verleden, heden en de toekomst van de industrie in Zeeland. Op zaterdag 27 juni opent het museum officieel haar deuren. Commissaris van de Koning, Han Polman, verricht de openingshandeling.

Verleden, heden en toekomst van de industrie et Jong en oud kan zich in het museum verbazen over de maatschappelijke en economische impact van de Zeeuwse industrie. Het ontstaan van de industrie, de omvang, machines en installaties, mensen, markten en de impact op de omgeving kan op eigentijdse en interactieve wijze in het museum worden beleefd.

H

Stoomgedreven generator Het begon allemaal met de wens om de historische stoomgedreven generator uit de voormalige cokesfabriek in Sluiskil (nu Heros) te behouden voor toekomstige generaties. De zoektocht naar een nieuwe locatie voor deze generator werd omarmd door de Werkgroep Industrieel Erfgoed Zeeland en enkele lokale vrijwilligers. Na pogingen om een nieuw museum te vestigen op het kanaaleiland in

Sas van Gent heeft de gemeenteraad van Terneuzen uiteindelijk in december 2008 besloten het toenmalige kleinere Industrieel Museum te verhuizen naar de voormalige suikerloodsen.

Realisatie De totale kosten voor de realisatie van het museum en de aankoop en inrichting van het terrein bedroegen 2,4 miljoen euro.

In samenwerking met de gemeente Terneuzen en met steun van de provincie Zeeland, sponsoren en fondsen (o.a. VSB fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds Zeeland en Rabobank Stimuleringsfonds) heeft een grote groep vrijwilligers zich jarenlang ingezet om het Industrieel Museum Zeeland te maken tot wat het nu is: uniek in zijn soort in en buiten Zeeland.

Openingsdag voor publiek Op zondag 28 juni is iedereen tussen 10.00 en 17.00 uur van harte welkom op de feestelijke openingsdag. Er is muziek en voor de kinderen is er van alles te doen. Er staat een springkussen, er is een ballonnenman die ballonfiguren maakt en de kinderen kunnen worden geschminkt. In het museum vertellen de suppoosten interessante anekdotes over de machines die te zien en in werking zullen zijn. Ook staat er een touchtable om (nog) meer te weten te komen over een specifiek industrieel bedrijf in Zeeland. Daarnaast kunnen kinderen zich vermaken in het doe-lab waar ze bijvoorbeeld zelf haargel kunnen maken.

Op deze feestelijke dag geldt er een speciale openingsprijs, namelijk 4 euro (in plaats van 7,50 euro). Kinderen tot 12 jaar mogen, onder begeleiding, gratis het museum bezoeken. ●

Zélande arrive De finish van de Tour de France levert Zeeland direct het Economisch Bureau van ING stelt dat de Tour goed is voor

De Tourfinish kost de Provincie

4% extra buitenlandse toeristen

320.000 euro

Aanvankelijk was

70.000 begroot

Tijdens de Tour is Zeeland een nationaal uithangbord Zo gaat de campagne Bring in The Dutch van start

3.000.000 euro op denkt de Provincie

Ja, het kost geld om de Tour de France naar Zeeland te halen.Zo hebben Zeeuwse bedrijven meer dan 500.000 euro bij elkaar gebracht om de finish fee te betalen. Ook de Provincie Zeeland tast diep in de buidel voor het evenement op zondag 5 juli. Was aanvankelijk 70.000 euro nodig, zo dacht de Provincie, nu blijkt nog eens een kwart miljoen nodig te zijn om de 2e etappe van de 102e editie van de Tour te beveiligen.

Toch zijn velen het er over eens: de Tour levert uiteindelijk veel meer op voor Zeeland. Zo gaan beelden van het landschap en de Oosterscheldekering de hele wereld over. Het ING Economisch Bureau schat dat de Tour zo’n 4 procent extra buitenlandse toeristen naar Zeeland trekt. Direct zou het wielersportevenement Zeeland 3 miljoen euro opleveren. Er zijn echter ook schattingen die reppen van zo’n 6 miljoen.

20 | 21

De Ondernemer Zeeland

Wie zijn de Zeeuwse technici van morgen? Dat is het thema van een conferentie donderdag 25 juni in het Bio Base Center in Terneuzen. Eén van de prangende vragen die aan bod komt: hoe zorgt Zeeland voor meer technisch personeel, bij een krimpend arbeidsaanbod?

Tekst Dennis Rijsbergen Foto Paul van Bueren/www.laatzeelandzien.nl

Meer jongeren nodig voor de techniek... maar hoe?

I

n 2013 hebben onderwijsinstellingen, werkgevers en werknemers, jongeren, topsectoren, regio’s en het Rijk een nationaal Techniekpact gesloten. Gezamenlijk doel: mee blijven doen in de top als het gaat om concurrentie, innovatie en wetenschap. En om dat te bereiken zijn meer technici nodig. Jonge mensen die kiezen voor een techniekopleiding, aan de slag gaan in een technische functie en daar zich met veel plezier in ontwikkelen.

Het besef van een toenemend tekort aan gekwalificeerd technisch personeel bestaat in Zeeland al langer. Veel studenten die buiten de provincie een technische studie volgen, keren niet meer terug. Daarnaast is er sprake van vergrijzing. In de provincie zijn al talrijke acties ontplooid met als doel de instroom in de techniek te vergroten. Al deze activiteiten hebben ervoor gezorgd dat de belangstelling van de Zeeuwse jongeren relatief gunstig afsteekt bij de landelijke cijfers, maar toch is meer nodig om de technische sectoren draaiende te houden. De Zeeuwse economie is voor een groot deel gebaseerd op sectoren waarbij juist techniek een belangrijke rol speelt.

De grote vraag op de conferentie in Terneuzen is dan ook: ‘Wat is er nodig om meer Zeeuwse jongeren te laten kiezen voor techniek?’ Onder leiding van Barbara de Lange gaan verschillende panels, met onder anderen Doekle Terpstra als landelijk aanjager van het Techniekpact, Hendrik-Jan van Arenthals, voorzitter College van Bestuur ROC Scalda, Johan de Leeuw, Onderwijs Autoriteit Zeeland, en Arnd Thomas, Zeeuwse werkgeversvoorzitter, met elkaar en het aanwezige publiek het gesprek aan. Waar liggen de kansen

voor Zeeland? Wat zijn de succesfactoren? Hoe kunnen de ervaringen uit het verleden helpen in de toekomst? Zijn in Zeeland de juiste zaken geagendeerd? Naast een interactieve betrokkenheid van het aanwezige publiek, worden de gesprekken afgewisseld door inspirerende Zeeuwse best

practices. Een mooie mix van bedrijfsleven, onderwijs en overheid. ● ◗ Op www.techniekpact.nl/techniekpact-on-tour is een livestream van de conferentie te volgen.

TiP ● Social Media Marjolein van der Horst | Mediastrategie Zeeland Een goede positie in Google bemachtigen kan een onmogelijke klus zijn als je niet weet hoe je het aan moet pakken. Google Mijn Bedrijf is een uitstekende manier om toch hoog in de zoekmachine getoond te worden.

Het gaat hier om zoekopdrachten waarbij een duidelijke link is tussen een dienst of service en een locatie. Als je bijvoorbeeld zoekt op ‘garage Vlissingen’ zie je bovenaan de pagina lokale garages. Dit zijn de lokale zoekresultaten.

Om hierin getoond te worden heb je een goed ingerichte Google Mijn Bedrijf pagina nodig. Deze kun je aanmaken vanuit je persoonlijke Google account. Bij het aanmaken van deze bedrijfspagina zijn de volgende drie zaken belangrijk: kiezen wat voor type bedrijf je hebt, de adresgegevens volledig invullen én de categorie kiezen die bij jouw bedrijf past.

Belangrijk, aangezien deze categorie invloed heeft op de lokale vindbaarheid. Kies de categorie die zo goed mogelijk aansluit en rond de volgende stappen af. Richt vervolgens de Google Mijn Bedrijf pagina in. Vul de contactgegevens volledig in en zorg voor een korte heldere introductietekst waarin duidelijk staat wat jouw bedrijf doet. Voeg hierin ook belangrijke zoektermen én de locatie van jouw bedrijf toe en voeg links toe naar jouw website. Zorg bovendien dat je goed beeldmateriaal toevoegt. Tot slot is het van belang dat je voor elke bedrijfsvestiging een pagina aanmaakt. En plaats regelmatig berichten om volgers te krijgen.

Met Google Mijn Bedrijf neemt de kans toe dat jouw bedrijf bij de lokale zoekresultaten wordt getoond. Wel zo fijn als je lokale vindbaarheid optimaal is.

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Volgens het Technocentrum Zeeland

Topvrouwen in Zeeland Danny Hollestelle (1975) uit Kapelle is dit jaar gekozen tot Nederlands Zakenvrouw van het Jaar. Hollestelle komt uit een ondernemersfamilie. Ze is de zesde generatie die het bedrijf bestuurt. In 2007 nam zij de leiding over van haar vader.

Danny Hollestelle studeerde commerciële werktuigbouwkunde aan de HTS in Vlissingen en Bedrijfskunde aan Nijenrode Business Universiteit. Hollestelle zit verder in het bestuur van de Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging en Regionaal Leerbedrijf Vakwerk.

Sinds 1 november 2011 zwaait Nathalie de Muynck de scepter over Zeeland Refinery, het vroegere Total. Een miljoenenbedrijf met 650 medwerkers. De 51-jarige De Muynck komt oorspronkelijk uit Gent waar ze op haar achttiende ging studeren voor ingenieur. Deze vrouwelijke algemeen directeur werkt al bijna 25 jaar bij de Total-groep en begon haar carrière bij Total Raffinaderij Antwerpen. Daarnaast heeft De Muynck diverse technische en economische functies bekleed in de raffinaderij in Duitsland en op het hoofdkantoor van Total in Parijs.

groeit het aandeel meiden in de techniek, maar het loopt nog wel achter bij het landelijk gemiddelde. In vergelijking met vijf jaar geleden zijn er nu bijna 400 meiden meer die een technische opleiding volgen.

Teksten Mariska den Hartog en Annet van de Ree Foto Lex de Meester

Emilie Schotte is commissaris bij Koninklijke Zeelandia Groep BV, het Zierikzees miljoenenbedrijf dat met zijn bakkerijproducten in ruim zeventig landen actief is. In het dagelijks leven is Schotte onder meer actief als docent aan de rechtenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam en als rechter bij de Rechtbank van Den Haag.

Scarlett Kwekkeboom nam de leiding over Istimewa Elektro in 1996.

Het elektrotechnisch installatiebedrijf verkeerde in zware omstandigheden sinds het overlijden van haar vader in 1993.

Ze bouwde de onderneming uit tot een belangrijke speler in de markt. Ze verkocht het bedrijf eind 2007 aan Stork. Sinds enkele jaren is Scarlett Kwekkeboom eigenaar van organisatie adviesbureau Janse & Janse in Goes. In 2001 was ze de eerste Zeeuwse die gekozen werd tot Zakenvrouw van het Jaar.

Deze vrouwen zijn rolmodel

'

e afgelopen jaren heeft het onderwijs in Zeeland hard zijn best gedaan meer meiden te interesseren voor een technische studie. Er zijn techniekambassadeurs en vrouwelijke rolmodellen actief die op scholen hun enthousiasme voor techniek willen delen. Ook wordt er een magazine voor meiden uitgegeven; Girls Future.

Het lijkt te helpen, want het aantal meiden in Zeeland dat kiest voor een technische opleiding, neemt toe. Of die toename iets te

maken heeft met de diverse projecten om techniek bij meiden te promoten, is volgens Ad van Hoek van Scalda moeilijk te meten. “Als meiden kiezen voor techniek, komt dat dan door een campagne, een leuke excursie of gewoon door familie of vriendinnen? Dat weet je nooit precies.”

Bewuste keuze Bij Wolter & Dros in Heinkenszand werkt zo’n driehonderd man. En een handjevol vrouwen.

Nicole Stoelwinder is er hoofd engineering en calculatie. Zij koos ooit bewust voor een technische opleiding. “Ik heb het niet van huis uit meegekregen, mijn vader was fruitteler. Maar ik vond de

combinatie van commercieel en technisch in de opleiding commerciële werktuigbouwkunde heel interessant. We zaten met drie meiden in het eerste jaar. Ik was de enige van die drie die koos voor de commerciële richting.

Ik heb me nooit echt laten leiden door wat iedereen doet, ik doe wat ik leuk vind.”

Na de HTS werkte Stoelwinder een tijdje in Amsterdam, maar kon daarna bij Wolter & Dros aan de slag. Inmiddels werkt ze er al 18 jaar. “Eigenlijk heb ik nog nooit een reden gehad om weg te gaan.

Ik heb een heel breed pakket van woningbouw tot utiliteitsbouw en vind het erg leuk om de wensen van een klant te vertalen naar de

techniek. Het is een uitdaging om uit te zoeken hoe we aan alle eisen kunnen voldoen.”

Bij binnenkomst zijn klanten vaak verrast als ze zien dat ze met een vrouw te maken hebben. “Dat zeggen ze soms zelfs ook. Maar als we dan aan tafel gaan en ze zien wat je kunt, dan is het ook goed. Je hoeft je maar een keer te bewijzen.”

Bij Wolter & Dros weten ze inmiddels wel wat ze aan Nicole hebben. Het bedrijf staat dan ook zeker open voor meer vrouwen in de techniek. Commercieel manager Martin Adriaanse: “Wolter & Dros is een prima plek voor scholieren en studenten die de technische kant op willen. We zijn een erkend

leerbedrijf en door het jaar heen hebben we hier heel wat stagiairs en afstudeerders over de vloer. We hebben hen veel te bieden. We zijn ook het installatiebedrijf om de hoek en doen dus zowel grote als kleine projecten. Dat weten mensen vaak niet, maar je kunt bij stageplekken denken aan richtingen als elektra en werktuigbouw, in utiliteit en industrie, automatisering, commercieel, administratief. Mensen zijn onze waarde.

Natuurlijk verwachten we van iedereen een proactieve werkhouding, maar het is een wisselwerking. We bieden elkaar inspiratie.

We kunnen jonge mensen dingen leren en zij kunnen dat op hun ● beurt ook aan ons.”

22 | 23

De Ondernemer Zeeland

De feiten In 2014 waren er in vergelijking met vijf jaar geleden bijna 400 meisjes meer die een technische opleiding volgen. Het aantal ging van 1.093 naar 1.491. Vooral bij de Zeeuwse technische vmbo- en mbo-opleidingen zijn er weinig meisjes.

Op havo/vwo- en hbo-niveau zijn er veel meer technische meiden en ligt het aantal niet veel lager dan landelijk het geval is. Zeeland verliest tijdens de doorstroom op alle niveaus meer techniekstudenten aan onderwijsinstellingen buiten Zeeland dan dat ze techniekstudenten uit andere regio’s trekt.

Bron: Technocentrum Zeeland

Ik vind het erg leuk om de wensen van een klant te vertalen naar de techniek

❯❯❯ Nicole Stoelwinder is hoofd engineering en calculatie bij Wolter & Dros.

+

et moet ergens halverwege de jaren ’80 zijn geweest dat het begrip ‘positieve discriminatie’ haar intrede deed. Overgewaaid uit de VS werd dit fenomeen door vakbonden en toenmalig minister van Sociale Zaken De Koning enthousiast gepropageerd. Weinig trommelgeroffel op dit terrein in 2015, maar er is wel een stille revolutie gaande in bankwezen, industrie en mkb onder meer dankzij de familiebedrijven.

Die positieve discriminatie uit de jaren ‘80 was bedoeld om mensen uit achterstandgroepen bij gelijke geschiktheid bij voorkeur aan te nemen. Dit zou op termijn dus tot meer vrouwen op de arbeidsmarkt moeten brengen en dat is ook gelukt. Positieve actie is nu uit de tijd, maar in de top van het Zeeuwse bedrijfsleven is vooral het familiebedrijf een goede basis voor die toppositie. Directeuren en managers hier zijn vaker vrouw, meestal dochter van, hoog opgeleid en met een fl inke dosis werkervaring zoals Danny Hollestelle zesde generatie Koninklijke Hollestelle BV, Monique van Velzen, directeur AVV Beheer, Manon van Opdorp van Van Opdorp Transportgroep,

Emilie Schotte, vierde generatie in Koninklijke Zeelandia Group als commissaris en statutair toezichthouder en niet te vergeten Scarlett Kwekkeboom-Janse, voorheen Istemewa Elektro. Meer dames die topposities bekleden in mannenbolwerken zijn momenteel: Nathalie de Muynck, directeur Zeeland Refi nery, Sandra Wabeke, directeur van ABN AMRO Vlissingen en exZeeuwse Jacqueline Zuidweg, Zakenvrouw 2012 en directeur Schuldhulpverlening Ondernemend NL. Minder bekend is Ineke Dezentjé-Hamming, commissaris Zeeland Seaports tot 1 januari 2015.

Positief. En er zijn steeds meer vrouwen die zelf een onderneming starten en groeiambities hebben. Stichting ZIGZAG, een particuliere stichting met een stimuleringsfonds voor innovatie, startte haar eigen ‘positieve actie’ met het ‘ZigZagzoekt’ project, die vrouwelijke ondernemers een extra zetje wil geven. Circa 22 vrouwen werden geselecteerd en vijf coaches zijn nu beschikbaar als adviseur in het realiseren van de nieuwe ideeën zoals bij Janine Hazelaar, Patricia van den Berge en Lieneke Triou.

“Ons doel voor het ZigZagzoekt project is

heel concreet”, vertelt Janine Hazelaar van De Appelaere B.V. “Wij willen onze export gaan uitbreiden, maar daarin ontbreekt het intern aan kennis. Met ons bedoel ik dan mijn vader, man en zus. Wij zitten al een aantal jaren samen in het bedrijf. Met meer export komen er een aantal organisatorische aspecten bij, waarin wij ondersteuning zoeken en wij denken dat er mogelijkheden zijn voor Europese subsidies.

Wij verwachten van de coach dat zij daarin een belangrijke rol gaat spelen. We hebben onze defi nitieve keuze overigens nog niet gemaakt.”

Patricia van den Berge is met Para Design en Para Concept al langere tijd actief in ontwerp en design voor de buitenruimte, bouw en interieur samen met businesspartner Carolien Baert. “Wij zien snelle ontwikkelingen in de bouw en spelen daarop in met ons concept Grow homes. Dit is een nieuwe vorm van bouwen met handzame bouwdelen, die in cascovorm geplaatst kunnen worden. Er wordt nog erg traditioneel gedacht in de bouwwereld maar wij zien bijvoorbeeld Ikea of Tesla straks met alternatieve bouwvormen op de markt komen. En dat willen wij voor zijn. Er komt op

strategisch vlak veel op ons af. Daarnaast zien wij internationaal mogelijkheden. Samen met een coach van ZigZag willen we de positie van ons bedrijf versterken in de infra- en bouwwereld.”

Over een typisch mannenbolwerk gesproken: Lieneke Triou werkt al lange tijd in de installatietechniek, eerst in loondienst maar nu een aantal jaren in haar eigen bedrijf EZComfort. “Techniek interesseerde me al op jonge leeftijd en ik ging dus naar de Ambachtsschool. Installatietechniek is op lange termijn toch vrij eentonig, ik wil daarom proberen om een nieuwe richting te kiezen in de zorgtechniek. Mijn idee is nu om een aantal chalets te gaan beheren, die aangepast zijn aan bijzondere zorgvragen.

Voorzien van moderne zorgtechnieken en multifunctioneel te gebruiken, kan ik een brede groep mensen een vakantie bieden.

Maar het is ook mogelijk om de chalet bijvoorbeeld tijdelijk naast een huis te plaatsen. Ik ben enthousiast na de kick-off van ZigZag en ga verder met het ontwikkelen van mijn ideeën met één van de coaches.” ● ◗ www.zigzagzoekt.nl

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Studeren in hotspot

Het oogt nog kaal op de dijk aan de Jachthaven van SintAnnaland, maar lang zal dat niet duren nu de dijkverzwaring langs de Oosterschelde is afgerond. Met enige weemoed werd hier afscheid genomen van de oude basalt-

“Actief leren in een omgeving die een hotspot is voor jouw studierichting; dat is uniek in de wereld. Onze studenten kunnen direct in de mooie Zuidwestelijke Delta aan de slag in vier onderzoeksgebieden; Aquacultuur in Delta Areas, Building with Nature, Water technology en Water Safety and Spatial Planning. En dat trekt ook steeds meer buitenlandse studenten”, zegt Willem den Ouden, dean HZ Delta Academy en directeur Centre of Expertise Delta Technology.

dijk met haar zeldzame begroeiing. Ook het groefwiertje zou definitief verdwijnen als onderdeel van de unieke vegetatie langs de Oosterschelde.

Tekst Annet van de Ree Foto Dirk-Jan Gjeltema

Tekst Annet van de Ree Foto Your Captain Luchtfotografie/ www.laatzeelandzien.nl

V

an de circa 500 studenten is er 30 procent afkomstig uit het buitenland en dat aantal zal nog verder stijgen, verwacht Den Ouden. “De opleiding wordt daarom 100 procent Engelstalig gegeven. Beheersing van het water, de veiligheid, behoud van natuur en aquacultuur zijn wereldwijde vraagstukken en de interesse naar de Nederlandse aanpak groeit vanuit uit de hele wereld.” Er zijn nu studenten actief met onderzoeken in onder meer Vietnam en Lousiana (VS). Met een snel veranderende wereld is het ook voor HZ Delta Academy belangrijk om up-to-date te blijven en dit wordt bereikt via de expertise ontwikkeling in het Centre of Expertise Delta Technology. “De moderne maatschappij vraagt om actuele kennis op het gebied van bijvoorbeeld drones en het gebruik van big data. Willen wij een onderzoekpartner blijven voor vraagstukken uit de markt dan moeten onze 60 medewerkers zich

daarin steeds blijven ontwikkelen.

Nieuwe inzichten in bijvoorbeeld ecosystemen en de toepassingen van watermanagement in ons deltagebied actualiseren wij ook in onze opleidingen. We sluiten om die reden ook kennisallianties met instituten als NIOZ en Imares. Er is wereldwijd veel vraag naar mensen met de toegepaste kennis in alle aspecten van waterbeheersing.

Denk maar eens aan de mosselsector, waterbouwers en baggeraars in onze wereld.” En de vraag naar gecombineerde kennis neemt toe, zegt Den Ouden. “De strikte scheiding tussen infrastructuur en natuur vervaagt. We kijken dit jaar serieus naar een herinrichting van de opleiding in 2016. De opleiding zou dan starten met een bredere basisopleiding, waardoor de studenten gevoel en interesse ontwikkelen voor elkaars aandachtsgebieden. Ook na hun specialisatie zullen zij in de toekomst moeten samenwerken. Het is dan een groot voordeel elkaar te kennen.” ●

HZ Smart Services Boulevard helpt je innoveren Heb je een innovatievraagstuk waar je al langer mee rondloopt?

Een projectplan dat maar op de plank blijft liggen of een innovatief idee om je organisatie verder te brengen? HZ Smart Services Boulevard (HZ SBB) maakt jouw project concreet. De HZ University of Applied Sciences heeft door haar diversiteit een uitgebreide kennisbasis opgebouwd. Die kennis stelt zij in dienst van het Zeeuwse mkb. Samen met leergierige studenten en kennis van onderzoekers en lectoren kun je een project opstarten waarmee je jouw bedrijf of organisatie verder helpt. HZ SSB bouwt een kennisbrug tussen hbo-onderwijs en beroepspraktijk. Ook innoveren? Neem contact via ssb@hz.nl

Bouwen aan de

+

Z Delta Academy nam het initiatief om onderzoek te starten naar een alternatief voor de bestaande ecoblokken om de natuur op de dijk te sparen. Zo startte het project ‘Building for Nature’ in samenwerking met ondermeer Rijkswaterstaat, Haringman Betonwaren en Waterschap Scheldestromen om het ecosysteem op de dijk opnieuw te laten floreren. “We werken bij de vernieuwing van de dijken tot nu toe met de zogenaamde ecotop, een betonzuil met lavasplit, die als ecologisch verantwoord wordt beschouwd”, vertelt Yvo Provoost, adviseur waterbouw bij projectbureau Zeeweringen.

“Het plan van de onderzoeksgroep van HZ Delta Academy maakte ons enthousiast over het idee om via proefvakken een nieuwe vorm van betonblokken aan te leggen en te toetsen waar het dijkleven zich het best thuis voelt.”

Experimenteren “Wij zijn al in een vroeg stadium over het ontwerp van nieuwe dijkbekleding gaan nadenken”, vertelt Tim van Oijen, docent aan HZ Delta Academy en onderzoeker bij de onderzoeksgroep Building with Nature. “Samen met studenten van de opleidingen

Civiele Techniek en Watermanagement, zijn we gaan experimenteren met ontwerpen in 3D prints, zeg maar ecoblokken in het klein. De uitdaging lag in het ontwerp van blokken, die de dijk sterker moet maken, maar ook in het belang moet zijn van de natuur op dijk. Samen met onder andere Yvo Provoost van projectbureau Zeeweringen en producent Haringman Betonwaren, die beide een belangrijke rol speelde in dit project, zijn we als echte blokkengieters aan de slag gegaan. Daaruit is een ontwerp met een bijzondere gatenstructuur ontstaan van één, twee, vier of negen gaten.”

Dijkvakken Op de experimentele locatie bij Sint-Annaland zijn nu diverse vakken neergelegd; betonzuilen met een topping van lavasteen, gladde stenen en de specials met één, twee, vier of negen gaten. Daarboven is een brede strook van blokken met basaltsplit over de hele dijk gebruikt en projectbureau Zeeweringen nog een eigen proef toegevoegd met een extra type betonzuilen. Van Oijen: “Door het uitvoeren van een transplantatieproef kunnen we straks zien of het zeldzame groeiwier weer gedijt op de nieuwe ondergrond. Maar dat niet alleen, ook ander leven zal opnieuw een plekje vinden op de dijk. Een schat aan informatie komt hier in de komende jaren beschik-

24 | 25

De Ondernemer Zeeland

kort Europees waterproject E4water gaat de grens over TERNEUZEN • Wilbert van den Broek, teamleider Process & Technology, is onderweg naar Namen (Wallonië) als wij hem telefonisch spreken over de inzet van studenten van HZ Delta Academy bij projecten van Evides Industriewater.

“Wij werken veelal in samenwerking met grote industriële bedrijven in Zuidwest-Nederland en België en zoeken bijvoorbeeld samen met hen naar oplossingen voor het geschikt maken van grote hoeveelheden oppervlakte of vervuild water als industrieel water.

Bij Dow Terneuzen zijn we bijvoorbeeld bezig met een pilot voor milde ontzouting. Dit onderzoek is opgestart vanuit E4water. Samen met projectmedewerkers en studenten van HZ Delta Academy voert Evides Industriewater daar nu onderzoek uit naar methoden

voor het ontzilten van locale brakwaterstromen. Voor studenten is dit onderzoek zeer praktijkgericht. Zij gaan aan de slag met onderzoek naar de waterkwaliteit en welk effect dat heeft op de werking van de zuiveringsstappen. Zo is de vervuiling van de membranen belangrijk, de frequentie van terugspoelen en b.v. het chemicaliën- en energieverbruik.

Het faciliteren van onderzoek voor studenten is voor Evides een kans hen zelf al voor een deel op te leiden, want hoe beter opgeleid, hoe beter de collega’s van de toekomst! Het is dus een investering in nieuwe potentiële medewerkers. Onze klanten uit de regio roepen regelmatig onze expertise in voor vestigingen in het buitenland. En ook dat zijn interessante uitdagingen voor onze toekomstige medewerkers.

HZ en St. Zeeschelp zoeken alternatief voor palingvissers ❯❯❯ Docent en onderzoeker Tim van Oijen bij de proefvakken op de dijk bij Sint-Annaland.

natuur baar; voor blokkenproducent Haringman Betonwaren, voor projectbureau Zeeweringen, die deze toepassing op grotere schaal kan gebruiken in de rest

van NL, voor Waterschap Scheldestromen en voor ons als HZ Delta Academy onderzoekers en studenten in dit Building for Nature project.” ●

‘Hbo-studenten denken als 21e eeuwers’ VLISSINGEN/BREDA • Marty van de Klundert is directeur van Spacevalue BV, een bureau in Breda voor advies en ontwerp in gebiedsontwikkeling.

Van de Klundert is zelf actief als adviseur gebiedsontwikkeling en werkt graag met hbostudenten. “Ik hecht waarde aan hun frisse blik en opvattingen. Ze denken als 21e eeuwers, zien nieuwe uitdagingen. Vrij denken buiten kaders kan echte innovatie opleveren.”

“Op dit moment werken we met zes studenten van HZ Delta Academy in het project Wa-

terpoort aan nieuwe ontwikkelingen rondom het Volkerak Zoommeer. Zij gaan nu actief op zoek naar oplossingen. Voor het project Waterpoort is er samen met hen een gebruikersatlas opgesteld waarin de effecten van het project in beeld zijn gebracht.”

De waardering voor de opzet van de HZ Delta Academy steekt Van de Klundert niet onder stoelen of banken. “Ik vind het echt knap wat ze doen in Vlissingen. Midden in de Zuidwestelijke Delta is er een natuurlijke band met het water.

Het is een levend laboratorium

met een historische geschiedenis in watermanagement. Dit gaat al terug naar de 13e eeuw en dat maakt het buitengewoon interessant. Waterveiligheid is door de eeuwen heen steeds meer in handen gekomen van de overheid (waterschappen, Rijkswaterstaat, provincies) maar je ziet dat er een trendbreuk is, waarin de private kant weer een grotere rol krijgt.

Beter luisteren naar de burger is positief, maar het daadwerkelijk overdragen verantwoordelijkheden aan burgers, daar kun je toch vraagtekens bij ● plaatsen.”

VLISSINGEN • Voor de beroepsvissers op het Veerse Meer loopt de palingvangst sterk terug. Met enkele studenten van HZ Delta Academy werkt Stichting Zeeschelp samen in een onderzoek naar het optimaliseren van de kweek van onder meer venusschelpen, kokkels, tapijtschelpen en mossels. Het onderzoek moet antwoord geven op de vraag of er hier toekomst is in alternatieve visvangst voor de beroepsvisser. Het onderzoek op het Veerse Meer wordt uitgevoerd door studenten en docentonderzoekers van de onderzoeksgroep Aquaculture in Delta Areas.

“We gaan regelmatig het meer op om te monitoren op welke plaatsen en bij welke kweekdichtheden van hangcultuur en bodemteelt het meeste productierendement wordt gehaald”, vertelt Marco Dubbeldam, voorzitter van en onderzoeker bij Stichting

Zeeschelp. Stichting Zeeschelp werd in 2004 opgericht en stimuleert mariene aquacultuur.

“Nu het Veerse Meer zout is, is het weer geschikt voor de teelt van schelpdieren. Door de aanvoer van het polderwater uit de omliggende landbouwgrond komen er voldoende meststoffen in het water. Dat zorgt voor algengroei, hét voedsel voor schelpdieren. In feite overlapt onze kennisontwikkeling en die van HZ Delta Academy elkaar in het aanbod in praktijkgericht onderzoek, maar onze doelstellingen sluiten prima op elkaar aan.

Dankzij fondsen van onder meer het Ministerie van Onderwijs, kennisinstellingen en ondernemers kunnen we onze samenwerking optimaal benutten. De zogenaamde RAAK-gelden zijn de bodem onder het uitvoeren van innovatieve projecten die vanuit de praktijk bij ons worden uitgezet.”

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

linked@ Huybert van Eck heeft zijn functie als voorzitter van de Raad van Bestuur van het ADRZ neergelegd.

Van Eck trad vijf jaar geleden aan als bestuursvoorzitter en beheerde sindsdien sindsdien de zorgportefeuille. Hij richtte zich met name op de ontwikkeling van de zorg in het ADRZ. Onder zijn leiding werd de scheiding tussen de acute en complexe zorg in Goes en de planbare zorg in Vlissingen en Zierikzee verder vormgegeven. Ook bracht hij de nauwe samenwerking met het Erasmus MC en het Amphia ziekenhuis tot stand. Collega-bestuurder Claudia Brandenburg neemt voorlopig zijn taken waar.

Voormalig Tweede CDA-Kamerlid Ad Koppejan is de nieuwe voorzitter van de raad van toezicht van Emergis.

Koppejan, woonachtig in Zoutelande, zat tussen 2006 en 2012 in de Tweede Kamer en runt nu zijn eigen ICT-bedrijf Swinth.

Koppejan was voorheen onder meer voorzitter van het CDJA, de jongerenorganisatie van het CDA en bestuurder bij het CNV. Ook is hij werkzaam geweest als hoofd van de afdeling communicatie voor het Havenbedrijf Amsterdam.

Carlo Broeren is benoemd tot lid van de raad van toezicht, als opvolger van Bart Bouwmeester. Broeren (49) was tot 2014 financieel directeur bij Roompot Groep en is tegenwoordig werkzaam bij Geesch Holding BV, interim en advies.

Leen Harpe uit Kloetinge is gekozen tot voorzitter van GroenLinks Zeeland. Harpe volgt Marten Wiersma op. De Kloetinger was 12 jaar Statenlid voor GroenLinks. Voorheen werkte Harpe als senior beleidsmedewerker bij de afdeling Bestuurlijk Juridische Zaken van Rijkswaterstaat en was hij freelance adviseur vergunningen Wet milieubeheer.

Kapellenaar en chefkok van Cleijenborch CulinR in Colijnsplaat Hans Everse is gekozen tot voorzitter van het landelijk bestuur van Het Koksgilde. Het Koksgilde is de grootste vereniging van Nederland van koks in horeca, instellingen en catering. Everse kookt voor het zorgcentrum Cleijenborch en de bijbehorende tafeltjedekjedienst en promoot verse, lokale producten in instellingskeukens.

Everse vergaarde bekendheid als winnaar van het Nederlands kampioenschap Snert en Stamppot koken 2012 en 2013.

Bert Vermeersen uit Clinge is sinds 10 juni officieel hoogleraar Planetaire Exploratie binnen de afdeling Astrodynamics and Space Missions van de faculteit Aerospace Engineering aan de TU Delft en binnen de afdeling Geoscience en Remote Sensing van Civiele Techniek en Geowetenschappen. Vermeersen vervult naast het hoogeleraarschap ook een functie als senior onderzoeker bij het NIOZ, het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee.

❯❯❯ Jan Lievens en Nynke van der Ploeg hebben investeerders en sponsoren gevonden voor een landelijke speelfilm over Zeeuws-Vlaanderen.

Petit-Paris geeft ‘landje apart’ een boost

'

e een leidde jarenlang een communicatiebedrijf, de ander was lange tijd directeur van de VVV Zeeuws-Vlaanderen.

Jan Lievens uit IJzendijke en Nynke van der Ploeg uit Philippine hebben elkaar gevonden in de zoektocht naar investeerders en sponsoren voor de landelijke kwaliteitsspeelfilm Petit-Paris, die zich voor het overgrote deel in Zeeuws-Vlaanderen afspeelt.

Lievens en Van der Ploeg laten zich leiden door ideële doelstellingen, waarbij imagoverbetering van ‘het landje apart’ centraal staat.

“Het mag niet zo zijn dat bedrijven zich hier niet vestigen of uitbreiden vanwege een onterechte beeldvorming”, meent Lievens. “Imago en identiteit van Zeeuws-Vlaanderen liggen helaas ver uiteen voor mensen van buiten de regio. Vaak hebben die een beeld over onze regio als zijnde ‘een grote kale vlakte waar het altijd waait en weinig te beleven is’.”

Maar er is volgens Lievens en Van der Ploeg juist van alles te doen in het bourgondische Zeeuws-Vlaanderen. Er is volop (industriële) bedrijvigheid en ook de sectoren recreatie & toerisme en landbouw zijn van oudsher sterk aanwezig.

“Bovendien is er een fantastisch achterland met Vlaamse steden als Antwerpen, Brugge en Gent. De problematiek van de bevolkingskrimp en de dreigende krapte op de arbeidsmarkt kun je natuurlijk niet met een speelfilm oplossen, maar de streek kan er wel een positieve impuls van krijgen.

Analoog aan de ‘Franse film Bienvenue chez les ch’tis’ over het plaatsje Bergues in Nord-Pas de Calais. Daardoor kreeg die regio een enorme boost.”

Jan Lieverns is de initiator van Petit-Paris. In deze film worden niet de gebruikelijke stereotypen van Zeeland benadrukt. Juist de kracht van Zeeuws-Vlaanderen, haar bedrijvigheid en unieke inwoners worden treffend in beeld

➜ Mail naar deondernemer@pzc.nl

◗ www.petitparisfilm.com

Workshops & Trainingen Online sales: hoe en wat werkt het?

Ook in Linked?

gebracht. Het verhaal gaat over een hautaine ‘Hollander’ die uiteindelijk op positieve wijze door ‘het achtergebleven’ gebied wordt ingepakt in plaats van andersom. De hoofdrolspeler wordt zowel verliefd op de regio als op een ZeeuwsVlaamse schone. De vreemdeling vestigt zich in ‘Petit Paris’, de erenaam voor IJzendijke. De film wordt gemaakt door de top van de Nederlandse en Belgische filmwereld. Filmproducent is Gijs van de Westelaken (Column Film), regisseur is Gouden Kalf winnaar Eddy Terstall en de hoofdrollen worden vervuld door bekende Nederlandse en Belgische topacteurs. Voor sterrenkok Sergio Herman uit Sluis is een gastrol weggelegd. Lievens is zelf coproducent van PetitParis om het Zeeuws-Vlaamse gedachtengoed te bewaken.

De film verschijnt in 2016 in de Nederlandse en Belgische bioscopen. Het doel is om via bioscoop, tv, VOD en dvd één miljoen kijkers te bereiken.

“Het benodigde budget bedraagt 1,7 miljoen euro. Daarom zijn we op zoek naar mensen en bedrijven die onze regio een warm hart toe dragen en mee willen investeren in Zeeuws-Vlaanderen”, vertelt Nynke van der Ploeg. De Friezin vestigde zich halverwege de jaren negentig in de regio. Eerst woonachtig in Gent, vervolgens in mosseldorp Philippine.

Wat was destijds haar beeld van Zeeuws-Vlaanderen? “Ik had geen beeld eerlijk gezegd. Helemaal blanco. We ontdekten de streek vanuit Gent en vonden ook het mooie gebied over de grens er Vlaams uitzien. We wonen in een heerlijke omgeving, ideaal ook om de kinderen te laten opgroeien.

Het Vlaamse achterland en de interregionale aspecten zorgen voor een extra meerwaarde.”

Social media gebruiken als jouw persoonlijke sales instrument? Het kan. In deze training wordt uitlegd hoe. Deelnemers leren zo effectief mogelijk met Facebook, Linkedin maar ook Google+ om te gaan. Deze training is geheel interactief met cases en opdrachten.

Shinemark• 25 juni 19.00-22.00 • Vlissingen • meer inforamtie via info@shinemark.nl of 0646327471 •www.shinemark.nl

Op naar jouw job Voor alle mensen zonder werk, bij wie ontslag dreigt of die ander werk willen, is er deze workshop voor inspiratie, praktische tips en frisse motivatie. Je krijgt informatie over de beste manier om een goede eerste indruk te maken, zowel verbaal als non-verbaal. Je leert ook hoe je een positief gevoel en zelfvertrouwen vasthoudt, ook wanneer alles even tegen lijkt te zitten.

Een ervaren communicatieadviseur/

tekstschrijver kijkt bovendien naar je sollicitatiebrief en CV. Appelblauw Coaching • maandag 22 juni 09.30 -11.30 of 14.00 -16.00 uur; woensdag 24 juni 20.00 -22.00 uur; maandag 13 juli 20.00 - 22.00 uur • Kapelle • kosten inclusief advies sollicitatiebrief en cv 25 euro • info@appelblauwcoaching. nl, 06-425 44 877.

Ook uw workshop hier?

Mail naar deondernemer@pzc.nl

26 | 27

De Ondernemer Zeeland

Net Werk

Agenda juni-augustus Zaterdag 20 juni DvdA2015 Expo-event over over (ver)bouwen en (her)inrichten met circa 20 landschap-interieur-exterieur architecten en 20 bouwgerelateerde bedrijven. Met uitreiking van De Zeeuwse DVDA architectuurprijs 2015.

Chrysler garage, Amundsenweg 37, Goes • www.aazeeland.nl/ evenementen Techniekpact on Tour Wie zijn de Zeeuwse technici van morgen? Dat is het thema van de conferentie. Eén van de prangende vragen die aan bod komt: hoe zorgt Zeeland voor meer technisch personeel, bij een krimpend arbeidsaanbod?

Bio Base Center, Zeelandlaan 2, Terneuzen • 15.00-18.15 • livestream via www.techniekpact. nl/techniekpact-on-tour

Tennispark De Veste, Griffioenpad 1, Middelburg • vanaf 10.00 uur • info www.challengerzeeland.nl

Week-Up inspiratiesessie Met schrijver Marcel van Driel.

Bedoeld om ondernemers die mooie plannen hebben waar ze elke dag over nadenken, maar waar ze niet aan beginnen, een spiegel voor te houden en in beweging te zetten.

Boekhandel De Koperen Tuin, Keizersdijk 16, Goes • 9.00 uur • 25 euro • inschrijven via www. janse-janse.nl/onze-dienstverlening/inspiratiesessies

Dinsdag 30 juni PZC Social Media dag Internationaal toptennis- en businessevenement Tennispark De Veste, Griffioenpad 1, Middelburg • 10.00-14.00 Medisch congres Fysiotherapie Zeeland Met landelijke en regionale specialisten als gastsprekers Tennispark De Veste, Griffioenpad 1, Middelburg • 17.00 21.30 uur

Dinsdag 23 juni

Woensdag 1 juli

LT Forum Regio Zeeland BNI is een Best-Practice netwerkorganisatie. Tijdens dit LT forum is er ruimte voor het uitwisselen van successen en vragen.

ZWA, Park Veldzigt 75b, Middelburg • 13.30-16.00 • 12,50 euro • aanmelden via www.bnizuidwest.nl

Netwerkevent Met bekende ex-topsporter als gastspreker Tennispark De Veste, Griffioenpad 1, Middelburg • 20.00-22.30

Donderdag 2 juli Informatiebijeenkomst over personeel op zorgboederijen Avond door ZLTO over de nieuwe wet Werk en Zekerheid en de Participatiewet, dienstverbanden, pensioen en cao’s.

ZLTO • Zorgboerderij de Akkerwinde, Lageweg 8, Nisse • 20.00 uur • aanmelden via www. zlto.nl

Woensdag 24 juni ZO! bijeenkomst Bijeenkomst waar (potentiële) ondernemers uit de gehele provincie met elkaar kunnen kennismaken, netwerken en opdrachten uitwisselen.

Van der Valk Hotel, Anthony Fokkerstraat 100, Goes • 10.00 uur • gratis

Vrijdag 3 juli ABN AMRO zakelijk businessevent Tennispark De Veste, Griffioenpad 1, Middelburg • 14.00-17.00

Geen haring? Toch party!

Maandag 29 juni

Jubileumfeest In het kader van het 10-jarig bestaan van Ondernemersnetwerk voor Vrouwen Zeeland (OvVZ).

Op diverse locaties in Middelburg • start is bij theehuis HoneyPie om 11.30 uur • alleen voor leden van OvVZ • info: www.ovvz.nl

Lunch en Kenniswerken Netwerklunch voor innovatieve starters, gevestigde ondernemers, adviseurs, ZZP’ers en studenten DOK41, Edisonweg, Vlissingen • 12.00-17.00

Monica

Go! netwerkavond Netwerkavond met een korte workshop timemanagement Het Gerecht, Havenstraat 12, Terneuzen • 18.00-21.30 • 25 euro • inschrijven via info@ gozvl.nl

Zondag 5 juli Arrivée Zélande Aankomst Tour de France in Zeeland met netwerken op de Arrivée Zélande Business Boulevard Neeltje Jans, Faelweg 5, Vrouwenpolder • 10.00-19.00 • kaarten via www.detourdefrancezeeland.nl

Woensdag 8 juli ZO! bijeenkomst Bijeenkomst waar (potentiële) ondernemers uit de gehele provincie met elkaar kunnen kennismaken, netwerken en opdrachten uitwisselen.

Van der Valk Hotel, Paukenweg 3, Middelburg • 10.00 uur • gratis

Donderdag 16 juli Netwerkborrel PTK Business Center Elke donderdag van de maand kunnen ondernemers netwerken en borrelen bij het PTK Business Center.

Lange Noordstraat 48, Middelburg • 17.00-18.30 • gratis • aanmelden is niet nodig

Woensdag 29 juli ZO! bijeenkomst Bijeenkomst waar (potentiële) ondernemers uit de gehele provincie met elkaar kunnen kennismaken, netwerken en opdrachten uitwisselen.

Van der Valk Hotel, Anthony Fokkerstraat 100, Goes • 10.00 uur • gratis

Wat

Haringparty Kapelle

Waar

Gemeentehuis Kapelle

Wanneer

Dinsdag 16 juni van 17.00 tot 20.30 uur

De ondernemersvereniging Kapelle en MKB Wemeldinge organiseren samen met de gemeente Kapelle elk jaar een haringparty. De avond ging van start met een welkomstwoord door de organisatoren. De haring is dit jaar vertraagd, maar daardoor liet de organisatie zich niet uit het veld slaan. Ze organiseerden een Fish & Chips party (erg origineel). De netwerkers krgen kwaliteitskibbeling en -lekkerbek voorgeschoteld en er was een puntzakje friet te bemachtigen bij de frietkraam. Top idee als je het mij vraagt, want die ‘Hollandse Nieuwe’ kan mij namelijk gestolen worden, laten we het daar maar op houden... Uiteindelijk was het toch mogelijk een haring te happen, voor de liefhebber. Iedereen blij! De Fish & Chips party vond buiten plaats onder het genot van een aangenaam zonnetje. Op de haringparty waren vooral ‘locals’ aanwezig, voor veel bezoekers dus een weerzien met bekende gezichten. Gezellig sfeertje kunnen we wel zeggen!

❯❯❯ Jaap van den Hoven (links) van Logistic force en Piet van der stel van 2W logistiek. ❯❯❯ Peter de Punder (Rogiers de Koeijer) en Linda Beuman (LMB Beauty) kwamen ook een visje meeprikken.

Dinsdag 11 augustus Netwerkborrel Santé Zeeland Onder de naam Santé Zeeland wordt iedere twee maanden een netwerkborrel georganiseerd voor professionals en geïnteresseerden die positief bijdragen aan de toekomst van de Zeeuwse zorgeconomie.

Kloveniersdoelen Café-Cinema, Achter de Houttuinen 30, Middelburg • 16.00-18.00 • gratis • aanmelden is niet nodig

❯❯❯ Antwan de Punder, directeur bij Roegiers de Koeijer.

❯❯❯ Maurice Huijskens (links) van Tilburg-Bastianen DAF en Joost de Maat, 2W logistiek.

Zaterdag 27 juni tot zondag 5 juli Driekleur Challenger Zeeland Internationaal toptennis- en businessevenement

Laat je zien!

Meld jouw activiteit aan voor de agenda van de Ondernemer. Mail naar deondernemer@pzc.nl

❯❯❯ Lokale ondernemers van l’Hirondelle, Mammacare Advies, J&R Schoop schoenmode, Willeke Hairfashion-nails-visagie en LMB-Beauty.

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Omzet bedrijfsautobranche stijgt met 11 procent

bedrijfsauto

Niet zuinig als je de stekker negeert GOES • De omzet van de bedrijfsautobranche is in het eerste kwartaal van 2015 bijna elf procent gestegen, meldt het CBS. De personenautobranche deed het slechts één procent beter in Q1. Wel was het haar eerste omzetgroei sinds het vierde kwartaal van 2013. De omzetten van de merkimporteurs en onderhoudsbedrijven daalden met ruim twee, respectievelijk één procent. De prijzen van autoonderdelen en -toebehoren stegen in het eerste kwartaal met ruim acht procent.

De stemming van ondernemers in de auto- en motorbranche is volgens het CBS verder verbeterd.

Het vertrouwen komt aan het begin van het tweede kwartaal bijna op +3 uit. Het is de eerste keer sinds begin vorig jaar dat het ondernemersvertrouwen in deze branche positief is.

Het aantal openstaande vacatures nam met driehonderd toe ten opzichte van het vorige kwartaal, tot zeventienhonderd in de eerste drie maanden van 2015. Sinds het vierde kwartaal van 2011 is het aantal vacatures niet meer zo hoog geweest. Het aantal faillissementen in de auto- en motorbranche daalde opnieuw. In de personenautobranche zijn nog steeds de meeste faillissementen (18), tien minder dan in het vierde kwartaal van 2014.

Nieuwe regels: run op leaseauto’s Hij is razend populair onder leaserijders: de Mitsubishi Outlander PHEV. Het is een ruime SUV die door de hybridetechniek extra zuinig is. En met een bijtelling van 7 procent heb je veel auto voor een relatief lage maandelijkse bijdrage. Maar is de PHEV wel zo zuinig? Wel als je hem steeds oplaadt. Tank je hem gewoon vol zonder aan het eind van de dag de stekker in de muur te steken of je rijdt veel lange ritten, dan ‘verdient’ deze groene Outlander de indeling in ‘categorie 7 procent’ niet. Niet zo vreemd dus dat bedrijven steeds hardere eisen stellen aan hun plug-in hybride-rijders.

Tekst Dennis Rijsbergen Foto Thinkstock.com

D

uurzaamheid is voor negen van de tien fleetmanagers een zaak waar je niet omheen kunt, maar bij 40 procent zit dat nog niet in de genen. Met de plug-in hybride heeft menigeen ‘problemen’: 56 procent van de bedrijven stelt hier harde eisen aan en 30 procent beperkt het brandstofbudget. Dat blijkt uit onderzoek van Motivaction in opdracht van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), Nederland Elektrisch, Natuur en Milieu (N&M) en de Dutch Organisation for Electric Transport (DOET). Het onderzoek is uitgevoerd onder 510 fleetmanagement professionals. Het merendeel daarvan beheert een vloot van meer dan 100 leaseauto’s.

Voor veel bedrijven zijn plug-in’s als de Outlander PHEV een tegenvaller gebleken. Want de auto mag op papier zuinig zijn en weinig CO2 uitstoten, de praktijk bleek anders. Niet dat je met de PHEV niet zuinig kunt rijden, nee... het probleem is dat veel leaserijders hun milieubewuste Mitsubishi niet opladen. Soms hebben ze geen zin om een laadpaal op te zoeken, maar nog vaker is het geval dat leaserijders gewoon veel lange afstanden rijden. En dat is niet gek: juist daarom hebben ze die auto van de zaak. Echter, lange afstanden rijd je niet op stroom, maar op benzine. Want wil je ook lange afstanden elektrisch rijden, dan moet je halverwege de rit een half uur aan het stopcontact. Dat is niet te doen in een wereld waarin tijd geld is. Het gevolg is dat de brandstofkosten veel hoger uitvallen

dan verwacht. Voor de leaserijder zelf is dat geen probleem. Die betaalt gewoon zijn bijtelling. Voor de werkgever echter is de appel extra zuur. Die zit niet alleen met veel hogere brandstofkosten dan van tevoren ingeschat. Een een plug-in hybride is vaak ook nog duurder in de aanschaf. Volgens leasemaatschappij Leaseplan is een plug-in hybride dan ook niet gunstig wanneer de berijder voor zijn werk veel kilometers moet maken. Het omslagpunt ligt volgens Leaseplan bij 22.000 kilometer per jaar. Maakt een leaserijder meer kilometers, dan betekent dat een extra rekening bovenop de vastgestelde leaseprijs. Inmiddels stelt 56 procent van de bedrijven harde voorwaarden aan hun berijders om in een PHEV of andere plug-in hybride te mogen rijden. Een derde van de bedrijven beperkt het brandstofbudget waardoor werknemers wel gedwongen worden om hun wagen vaker op te laden. 21 procent van de werkgevers pakt het anders aan en geeft een financiële prikkel voor goede verbruikpercentages. 43 procent van de fleetmanagers ziet financiële prikkels voor goede verbruikspercentages als een kansrijke maatregel als de bijtelling afhankelijk wordt gemaakt van het werkelijke verbruik bij plug-in hybrides. Ondanks het feit dat bedrijven nu met hogere kosten worden geconfronteerd zien ze toch toekomst in elektrisch rijden. Uit het onderzoek Motivaction blijkt namelijk dat 71 procent van de ondervraagde bedrijven van plan is om meer elektrische auto’s te leasen. ●

VLISSINGEN • Net als voorgaande jaren zorgen wijzigingen in de regels rondom bijtelling voor een run op leaseauto’s die in een gunstige bijtellingscategorie vallen.

Leasemaatschappij ALD Automotive constateert - ruim een half jaar voordat de nieuwe regels ingaan - sterk oplopende levertijden voor de populaire modellen, gemiddeld al 3 tot 4 maanden. Om er zeker van te zijn dat leaserijders nog gebruik kunnen maken van de gunstiger tarieven van 2015 worden veel bestellingen nu al geplaatst voor levering in de laatste 2 maanden van dit jaar.

Per 1 januari 2016 gaat het aantal bijtellingscategorieën van vijf naar vier en veranderen de bijtellingspercentages en CO2-grenswaarden.

De bijtellingscategorieën 7%, 14% en 20% komen in 2016 te vervallen. Daarvoor in de plaats komen twee nieuwe categorieën: 15% en 21%. Bovendien worden de CO2grenzen voor ‘verlaagde bijtelling’ aangescherpt. Auto’s die niet alleen populair zijn omdat ze zuinig zijn maar ook vanwege een gunstige bijtelling, kunnen na 1 januari 2016 in een minder gunstige bijtellingscategorie vallen.

28 | 29

De Ondernemer Zeeland

Deze dagen ligt de vloot van de meest prestigieuze zeilwedstrijd ter wereld - de Volvo Ocean Race (VOR) - in Scheveningen. Stichting Zeeland Sport & Leisure (ZSL) was er gisteren samen met haar partners bij om Bouwe Bekking en zijn Team Brunel weer te verwelkomen nadat ze bijna een jaar geleden Vlissingen en Breskens bezochten.

Tekst RW Communicatie Foto Stichting ZSL

Podium voor bedrijfsleven en sporttalent talent behouden voor de regio en vormen zij een voorbeeld voor leeftijdsgenoten om te sporten en het beste uit zichzelf te halen.”

Terwijl Shivam en Esmeé streven naar deelname aan de Olympische Spelen, is ZSL ook betrokken bij de Ocean Race Experience van oud-VOR schipper Hans Bouscholte in Breskens. “Onze partners ondersteunen waar nodig en wij helpen bij het leggen van contacten.”

❯❯❯ Honderden basisscholieren maakten kennis met zeilen toen de Brunel in juli 2014 op uitnodiging van Zeeland Sport & Leisure Vlissingen en Breskens bezocht.

*

isteren hield ZSL samen met oud VOR-schipper Hans Bouscholte aan boord van de oud VOR-racer Sanya een netwerkbijeenkomst met een knipoog naar de Scheldebeker 2014. Wietse Beerens, winnaar van de Scheldebeker, ontving uit handen van Bouwe Bekking het door de negentig Scheldebekerzwemmers getekende zeildoek retour dat vorig jaar door Team Brunel is meegenomen.

Elk van de Volvo Ocean Race (VOR)-zeilers is ooit klein begonnen. In een Optimist of een Laser maakten zij hun eerste zeilme-

❯❯❯ Esmeé van Drielen ters en groeiden door naar de top.

Een waterrijk gebied als Zeeland kent diverse jonge zeiltalenten met diezelfde ambitie, maar om die top te bereiken, is meer nodig dan veel trainen. Shivam Ramdas uit Brouwershaven en Esmeé van Drielen uit Scharendijke kunnen hier over meepraten. “Hoe hoger

Sterk netwerk “Ik noem ZSL wanneer ik potentiele sponsoren benader”, zegt Esmeé. “Dit komt sterker over omdat zij kennis en ervaringen hebben met sportsponsoring en er een

je komt, hoe meer je traint, des te beter je materiaal moet zijn, hoe internationaler je trainings- en wedstrijdlocaties zijn en hoe meer kosten je maakt”, zegt Esmeé.

Financiële ondersteuning Veel zeilers lopen hier tegenaan aldus de 15-jarige Scharendijkse.

Zelf heeft ze dit seizoen al diverse trainingen en wedstrijden in de Laser 4.7-klasse moeten laten schieten uit kostenoogpunt. Voor de 17-jarige Shivam is dat dit jaar anders. “De samenwerking tussen ZSL en Talentboek motiveerde mij om me in te schrijven op Talentboek.nl. Via dit crowdfundingplatform heb ik ruim tweeduizend euro aan sponsoring binnengehaald om volgende maand naar het EK in Portugal te kunnen en in de Laser Radial-klasse uit te komen. Duizend euro hiervan komt van de Zeeland Seaports Stimulerings- en Aanmoedigingsprijs die ik in februari won.”

“De kosten lopen soms te hoog op om enkel door de ouders van het talent gedragen te worden”, zegt Tilly Stroo, directeur van ZSL. “Hierdoor zijn zij soms genoodzaakt om te stoppen met sporten op topniveau. Omdat financiële ondersteuning richting de top onontbeerlijk blijft, ondersteunen wij Zeeuws talent in de meest uiteenlopende sporten bij het vinden van sponsoren. Zo blijft

City2Beach rent, zwemt en fietst langs stadsgrenzen Vlissingen Zondag 12 juli is het sportiefste evenement rond de viering van Vlissingen 700: City2Beach. Deelnemers kiezen uit een duo funrun, een mini triatlon óf een zeezwemtocht. Speciaal voor kinderen is er een recreatieve strandjutwandeling onder leiding van Z@pp’s eco-professor Daniël Poolen.

De funrun en mini triatlon starten bij het Dokje van Perry en gaan via de Nieuwendijk, het Bellamypark en de boulevard richting Piet Hein. Tijdens de funrun - die in duo’s wordt gelopen – en het hardlooponderdeel van de mini triatlon komen de deelnemers hindernissen en ludieke opdrachten tegen.

Scheldebeker 2019 Het zeezwemonderdeel van City2Beach gaat van de Gevangentoren stroom mee tot Piet Hein en is de aftrap voor de Scheldebeker 2019. Tijdens de afsluitende barbecue-party van City2Beach wordt het laatste nieuws gepresenteerd over de kwalificatieronden voor deze bijzondere oversteek van de Westerschelde in 2019.

Kinderstrandjuttocht met Z@pp eco-professor Kinderen vanaf groep 4 gaan op ontdekkingstocht langs de Vlissingse stranden. Daniël Poolen van Z@pp laat zien wat er in zee drijft, wat de invloed van het ronddrijvende afval is op het zeeleven en hoe kinderen hun steentje kunnen bijdragen aan schonere wereldzeeën. De wandeling start bij het Nollestrand en loopt tot Piet Hein.

❯❯❯ Shivam Ramdas heel netwerk van bedrijven en instanties achter zit.” Zowel Shivam als Esmeé biedt sponsoren zeilclinics aan. Ze bekostigen hun sport door ’s zomers zeillessen te geven.

Shivam: “Naast inkomsten krijg ik er ook meer kennis door, want door de zeiltechnieken uit te leggen, ga ik ze zelf nog beter begrijpen.” De bedrijven die zich via de stichting aan een sporttalent verbinden, profiteren tevens van het grote netwerk van ZSL waaruit al diverse zakelijke en sportieve relaties zijn ontstaan. Het netwerk groeit hard. Dit weekend heeft ZSL tijdens de VOR Pitstop samen met talenten en partners op uitnodiging van Rabin Baldewsingh, wethouder sociale zaken, werkgelegenheid, wijkaanpak en sport van de gemeente Den Haag nog een harinkje gehapt en ook hier weer duurzame relaties opgebouwd.

“We laten het beste van Zeeland zien”, sluit Stroo af. ● ◗ www.stichtingzsl.nl

City2Beach-party Deze sportieve dag wordt feestelijk afgesloten met een barbecue voor de deelnemers en de perspresentatie over de Scheldebeker 2019. De Zonnetrein verzorgt vervoer tussen de start- en finishlocatie. ◗ Info en inschrijven: www.city2beach.nl

• DUO FUNRUN • MINI-TRIATLON • ZEEZWEMMEN ÓF STRANDJUTWANDELING

cit y2beach.nl

30 | 31

De Ondernemer Zeeland

De Appelaere viert haar twintigjarig jubileum. Nederland is veroverd, nu is de Appelaere rijp voor het buitenland, vindt de familie Tazelaar dat het bedrijf runt. Dat blijkt al in België en Denemarken. Daarom wil het bedrijf uit het Zeeuws-Vlaamse Waterlandkerkje haar horizon nog verder verbreden.

Appelaere wil het buitenland veroveren

ZEEUWS BEDRIJFSLEVEN MET DE VLAM IN GEEFT MASSAAL GEHOOR DE PIJP AAN NAAR MVO „Met de OVERSTAP vlam in de pijp, scheur ik door de Brennerpas.

Met mijn 30-tonner-diesel, van huis, maar m’nissas…”, Maatschappelijk Verantwoordver Ondernemen loont,indaar Switchzo klonk nummer 1-hit vanstartte HenkSwitch Wijngaard tijdens mijn jeugd uit van de overtuigd.

In juli 2011 daarom met het ambitieuze programma Loont’ metvan als doel vier jaarkeek tijd 20.000 de radio.‘MVO Bij het horen dat in nummer ik danMKB dromerig ondernemers in Nederland te inspireren verantwoord te gaan uit het raam, denkend aan al die verre plaatsen waar truckers ondernemen. Ondernemers zijn gericht op de eigen regio. MVO Loont kwamen. die ik bij hadmet moeten leren, werkte daaromPlaatsen met uitvoerders in aardrijkskunde verschillende regio’s elk hun eigen netwerk en gedegen van de lokale ondernemers.

Switch maar waarvan ik nooitkennis begreep waarom ik die moest kennen. had“Voor naast het ook de uitvoering de aardals programmamanagement je vrachtwagenchauffeur wordt”, zei mijnvan leraar concrete activiteiten in Brabant en Zeeland in handen. Oók in Zeeland dan. “Dan weet je waar je bent, altijd handig.” wasrijkskunde de respons groot.

Goed voorbeeld…

Vrachtwagenchauffeur ben ik nooit geworden. Accountant Als non-profit organisatie waren eende beetje eenofvreemde eend in al wel. Als accountant krijg ikwe vaak vraag het economisch de bijt, want ondernemers luisteren vooral naar andere ondernemers. beternamen gaat. we Eerlijk gezegd ik ookvan maar Daarom koplopers opmoet het gebied MVOantwoorden als voorbeeldmet ik uit de media hoor en lees. Maar, net zoals mijn oma aan voorwat andere ondernemers.

haar eksterogen kon voelen of het ging regenen, heb ik ook

MVO-prijzen andere indicatoren. Ik moet bijvoorbeeld al meer dan 10 jaar De MVO-prijs is een tweejaarlijkse prijs voor ondernemingen uit één van onze cliënten naar zijn Venlo (als accountant kom je een voor specifieke gemeente, die succesvol door maatschappelijk toch ooktenog eens ergens).

Enkleine in hetalsbegin het mij op dat verantwoord ondernemen.

Zowel grote viel bedrijven kunnen zich hiervoor inschrijven. winnen van de MVO-prijs geeft het vooral na Eindhoven zoHet druk was met vrachtwagens.

Conde onderneming een goede (publicitaire) boost en geeft andere tinu een hele colonne op de rechterrijstrook richting Duitsondernemingen inspiratie en motivatie om ook met MVO aan de slag te land. heb dan vier ookjaar we zijn leens als(2x), zo’nTerneuzen vrachtwagaan.

In deIkafgelopen de gemopperd MVO-prijs Goes en Hulst uitgereikt.

2016 en volgt MVO-prijs Schouwen-Duiveland. gen in gingInhalen mijdevertraagde.

Aan die colonnes kwam

een abrupt einde bij het uitbreken van de recessie. Het kon

MVO-excursies zo maar gebeuren dat ik nauwelijks een vrachtwagen tegenWat is er beter dan leren van een bedrijf dat in de praktijk al heeft kwam. een jaarDat geleden dieMVO-excursie. trend gebroken ervaren watVanaf MVO oplevert. was dewerd inzet met van de In Zeeland stelden o.a.

Heros BV, meer Cleanmaster Biolux, Hemi BV,bijen verschenen erH4A, ineens weer vrachtwagens (met Wilthagen BV, Luximprove, WarmCO2 en het bedrijventerrein in Sint behorend oponthoud) op de A67.

Niet veel later kwam het Philipsland hun deuren open voor andere ondernemers. Er werden bericht dat de recessie op zijn retour was. ideeën opgedaan, ervaringen uitgewisseld en nieuwe contacten gelegd.

MVO de detailhandel is niet alleen een indicator van hoe de Deintransportsector Ookeconomische aan de detailhandel werd gedacht.

Omook het voor klantenwaar veel temperatuur is, maar een sector makkelijker te maken om duurzame inkopen te doen, werden er andere sectoren geld aan kunnen DatGoes, begint al bij Eerlijk Winkelenroutes samengesteld voor verdienen. de gemeenten Veere, de opdrachtgevers die op eenElke goedkope wijze Schouwen-Duiveland en Terneuzen. route wijst je dehun wegspullen langs 24 bijzondere winkels, speciaalzaken en horecagelegenheden in de kunnen laten vervoeren.

Hoe digitaal onze 24-uurs-samenlegemeente met een eerlijker aanbod (fairtrade, tweedehands en/of ving ook wordt, die leuke spulletjes die wij bij al die webshops biologisch). De routes zijn ook verkrijgbaar als mobiele app voor IPhone kopen, zullen toch eerst van China naar Rotterdam moeten en Android.

worden vervoerd, om van daaruit naar allerlei opslagplaatsen Bijeenkomsten en presentaties worden gebracht, waarna ze bij jou worden bezorgd. Daar is MVO Loont organiseerde of participeerde in bijeenkomsten waar niets digitaals aan.

Daarnaast kan bijvoorbeeld de overheid uitgebreid stil werd gestaan bij de voordelen van MVO. Zo werden met o.a. de accijnsheffing veel geld over duizenden ondernemers geïnformeerd overbinnenhalen het belang van(grapjes MVO voor de toekomst van hun laat bedrijf. verkeersboetes ik even achterwege), financieringsinstel-

lingen kunnen goed verdienen aan financieringen (onroerend

Switch Challenge goed, transportmiddelen en debiteuren), werknemers Momenteel loopt de Switch Challenge – Let’s get personal.

Hierbijhebbenondernemers baat bij de goede CAO en verzekeraars goede kunnen hun MVO-ambities op een noghebben hoger plan zetten doorinkomsten een vraag te aan een denktank van Je 12.000 opstellen de verzekeringspremies. zou studenten haast denken en young Switch werkt hiervoor samen metzo Battle of verdat alsprofessionals. iedereen aan die transportondernemers goed Concepts.

dient, ze toch een aardige boterham over houden? Op eigen risico mag je dat aan de Henk Wijngaards van deze wereld zelf Resultaten In totaal bereikte met haarniet bedrijvenprogramma Loont vragen.

Ga erSwitch echter maar vanuit dat je wiltMVO ruilen. tot nu toe zo’n 17.000 ondernemers, verspreid over het hele land.

Onderzoeksbureaus Ordina en Telos concludeerden dat maar liefst welondernemers weet is dat transportondernemingen eenSwitch goedezijn 24%Wat van ik deze mede door dit programma van accountantverder kunnen gebruiken.

Een adviseur die samen met bedrijfsvoering heeft verduurzaamd.

hen kijkt hoe kosten kunnen worden bespaard, of het aantrek-

❯❯❯ Appelaere wint al aan populariteit in België en Denemarken, maar het Zeeuwse merk wil meer.

,

n landen als Engeland en Spanje is veel vraag naar gezonde, duurzame sappen van hoge kwaliteit, maar ook bijvoorbeeld op de Antillen”, vertelt Janine Tazelaar, dochter van grondlegger Henk en mede-eigenaar. “Wat voor ons spreekt, is dat wij geen hype-merk zijn. Maatschappelijk verantwoord ondernemen deed mijn vader al toen hij nog fruitkweker was, vijftig jaar geleden. Daar komt ook de heldere visie vandaan waarmee ons bedrijf voet aan de grond heeft gekregen. Namelijk dat duurzaam produceren voor ons begint bij de boom en eindigt bij de flessen die de klant in handen krijgt.”

De Appelaere (oud Nederlands voor appelboom) produceert 100 procent natuurlijke appelsap, perensap en sinaasappelsap. Allemaal pure producten zonder toevoegingen en conserveringsmiddelen, verkrijgbaar in supermarkten en horecazaken door heel Nederland. “Mensen zijn zich steeds beter be-

wust van wat ze eten en drinken”, zegt Janine Tazelaar. “Ze kijken vaker op het etiket, op zoek naar alternatieven voor de producten met toevoegingen, zoals suikers. Maar onze sappen zijn puur natuur.

Daarmee oefenen de flessen een grote, natuurlijke aantrekkingskracht uit op consumenten en bedrijven. Zo krijg je ambassadeurs. En die hebben wij door het hele land.”

Naast die verantwoorde productie maakt de familie Tazelaar ook bewuste keuzes voor de ‘schil’ van haar producten: het verpakkingsmateriaal. Het sap zit in glazen flessen, een natuurlijk verpakkingsmateriaal dat volledig recyclebaar is. “De kratten waarin we de flessen laten vervoeren, worden telkens weer hergebruikt. Dozen en drukwerk bestaan bovendien uit fsc-gecertificeerd materiaal.”

Consumenten kozen begin dit jaar Appelaere overi● gens tot Beste Product van het Jaar 2014-2015.

Conclusie kelijk is om te tanken in België (accijns terug vragen!) of hoe In de afgelopen vier jaar is keer op keer door ondernemers aangetoond personeel efficiënter kan worden ingezet. adviseur dieofbedat MVO geen ‘geitenwollensokken’ denken is. HetEen is niet een trend iets oordeelt wat u er bij doen. Het is noodzaak wilt de komende jaren ofmoet de financieringsstructuur weluoptimaal is opgezet overleven.

Wilt u beter inspelen de snel veranderende (waar is nog geld kunnen te krijgen?) of deopaansprakelijkheid welwereld goed en de concurrentie voor blijven, bv. in aanbestedingen door de overheid, genoeg is afgedekt.

Hebben mogelijkheden tot samenwerken dan zal MVO ook in het DNA van uw bedrijf moeten gaan zitten. In 2013 zin? Hoe de onderneming kan worden overgedragen, etc. zei MKB-Nederland al: “Kies je nietgoed voor duurzaam ondernemen, dan besta je over vijf jaar niet meer.” Voor wie nog inspiratie zoekt: alle informatie is te vinden op de www.mvoloont.com .

Kortom, ookwebsite financieel kan het van A naar Beter. Neem gerust

contact met mij op als u advies wenst of vragen heeft.

Marc van Can is accountant en partner bij DRV Accountants & Adviseurs.

Tel. 0165-573700 Email m.van.can@drv.nl

Pascal Elegeert Switch p.elegeert@maakdeswitch.nl

DRV Accountants & Adviseurs is met een team van ruim 400 medewerkers en 11 vestigingen in Zuidwest-Nederland www.maakdeswitch.nl www.mvoloont.com een inspiratiebron voor nuchtere|ondernemers.

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

Wat Peter van der Velden, oud-burgemeester van onder meer Breda en Bergen op Zoom, duidelijk is geworden na zijn eerste honderd dagen als voorzitter van de Coöperatie Werk en Vakmanschap is het ongelooflijke belang van goede, technische arbeidskrachten. “Niet zozeer het geld, maar vooral arbeid is het kapitaal van een bedrijf. Nederland als kennisland moet vooral niet het belang van de maakindustrie onderschatten. Want vakmanschap is de basis van kennis.”

Tekst Ron Gregoor Foto Willem Paterik

Arbeid is het kapitaal van het bedrijf

1

a drie minuten is al duidelijk: Peter van der Velden voelt zich als een vis in het water in de wereld van arbeid en techniek. Dat hij een bevlogen bestuurder is, weten we al lang.

Maar voorzitter van de Coöperatie Werk en Vakmanschap, een landelijk werkgeversplatform, is toch een heel andere tak van sport dan het bedrijven van politiek en het besturen van een gemeente. Die hem niet minder enthousiasmeert. “Het is inderdaad heel iets anders.

Maar ik heb het prima naar mijn zin. Er is genoeg te doen, ik kom tijd tekort, heb het hartstikke druk.”

Zijn eerste stappen in zijn nieuwe baan: het ontdekken van zijn nieuwe wereld. “Het eerste wat ik deed, was alle regio’s waar wij actief zijn, bezoeken en kijken wat daar speelt. Iedere regio is natuurlijk anders, heeft zijn eigen specifieke problemen. De werkloosheid in Groningen is bijvoorbeeld gigantisch veel groter dan bijvoorbeeld in Zeeland. Maar het centrale probleem is hetzelfde: hoe verzekeren bedrijven zich van goed technisch personeel en hoe slagen zij erin dat te behouden.”

Veranderingen op de arbeidsmarkt De problematiek, die Van der Velden en de Coöperatie het hoofd moeten bieden, is in een paar zinnen te omschrijven. Hoe zorgen we er met zijn allen voor dat bedrijven aan goed, technisch personeel komen. En vanuit het standpunt van de werknemer: hoe garanderen we dat die mensen ook aan het werk blijven. “Dat heeft alles te maken met de veranderingen op de arbeidsmarkt. Anders dan vroeger krijgen mensen niet meer zo snel een contract voor onbepaalde tijd. Het zijn contracten van een half jaar, een jaar.

Voor bedrijven is het heel moeilijk om mensen voor ‘het leven’ aan zich te binden, ik snap dat wel. Maar aan de andere kant zeg ik ook dat we fatsoenlijk met mensen moeten omgaan. De factor arbeid is het belangrijkste kapitaal dat zijn alde bedrijven hebben. We moeten daar met len een oplossing voor vinden.

Zorgen dat bedrijven goede krachten krijgen en dat dat kapitaal niet verloren gaat.

Dat begint al met het vinden van goede technische mensen.

Door de vergrijzing verdwijnen er binnenkort tienduizenden banen in de techniek, vakbekwame technici gaan met pensioen. Zie daar maar

eens goede vervangers voor te krijgen. Dat valt niet mee omdat er op dit moment niet zo heel veel aanbod van goede technici is. Dat heeft mede te maken met het imago van de techniek. Techniek wordt nog lang niet altijd als sexy ervaren. Maar hier wordt hard aan gewerkt. Het verhaal begint met kinderen enthousiast te maken voor technische beroepen. Daar wordt gelukkig veel aan gedaan en in bijvoorbeeld Breda zien we dat het vmbo techniek langzaam weer terrein wint. Er zijn heel veel initiatieven die dat imago proberen te verbeteren. En langzaam zie je ook de resultaten.”

Maar daarmee zijn we er nog niet. “De daaropvolgende vraag is: kun je die techniekstudenten werk bieden en het behoud van hun baan garanderen. Daar zullen we ons over moeten buigen. We zullen mogelijkheden moeten verzinnen om, ondanks het feit dat werkgevers arbeid voor de langere termijn niet kunnen garanderen, die mensen te behouden voor de branche. Dat kan als we met zijn allen samenwerken, ons buigen over oplossingen. Overheid, als regisseur, bedrijfsleven en onderwijs. En ook bedrijfsleven onderling. We zijn voortdurend bezig om clusters te vormen van bedrijven. Die kunnen elkaar helpen met het oplossen van deze problemen.”

Nog een taak voor de Coöperatie in de komende tijd: het verkleinen van de afstand tussen onderwijs en het bedrijfsleven. Heel simpel: het onderwijs levert niet altijd die kwaliteit die het be d r ijf s le ven nodig heeft en a nderso m , h e t o n der-

wijs weet ook niet wat het bedrijfsleven verwacht. “Ik constateer dat de afstand tussen school en werk te groot is.

Dat moet beter. Wat dat betreft doen ze dat in Duitsland en Oostenrijk een stuk beter. Daar heb je de praktijkgerichte scholingsstructuur met een ‘meister’ en ‘geselle’. Het techniekonderwijs zou eigenlijk anders moeten, meer op de praktijk gericht. Een heroriëntatie is wel op zijn plaats. Ik wil daar graag werk van maken. Het Techniekpact is wat dat betreft een goede start.”

Techniekpact Het Nationaal Techniekpact 2020 moet de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt in de technieksector verbeteren en daarmee het tekort aan technisch personeel terugbrengen. In het techniekpact staan concrete afspraken tussen bedrijfsleven, onderwijs en overheid.

Van der Velden: “Nederland telt nog steeds mee in de wereld, gelukkig maar. Als het gaat om concurrentiekracht, innovatie en wetenschappelijk onderzoek behoren we tot de wereldtop, ondanks de economische tegenwind. Dat hebben we te danken aan een goed opgeleide bevolkingsgroep. Maar als we mee willen blijven doen, hebben we meer nodig dan alleen goede mensen in het hoogste segment. Vaklui, technici, mensen die alles wat de bollebozen verzinnen, ook tot uitvoer kunnen brengen. We hebben het hier in Nederland even op een laag pitje gezet, de maakindustrie. Maar juist die is van levensbelang voor een goed draaiende economie. Vandaar dat het zo belangrijk is om voldoende goed opgeleide technici te hebben. En dan zeg ik maar weer eens: Een kennisland kan niet zonder maakindustrie. Voor maakindustrie heb je arbeid nodig. Goede geschoolde technische arbeiders zijn het kapitaal van je bedrijf. Zonder kan je niet.”

Ondanks alle bestaande initiatieven neemt het aantal technici niet snel genoeg toe. Uit analyses van het researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) blijkt dat op termijn jaarlijks 30.000 extra technici nodig zijn om in de groeiende behoefte aan technisch personeel te voldoen. Dat vraagt om extra inspanningen. “En die inspanningen willen wij graag, samen met anderen, leveren.” ●

de Ondernemer

Voor ondernemend & werkend Zeeland

De huizenmarkt op de Zeeuwse eilanden draaide goed in het eerste kwartaal van dit jaar, al blijft Zeeuws-Vlaanderen wel wat achter. Het aantal huizenverkopen in de provincie nam eindelijk weer eens toe, met zelfs een flinke uitschieter in de gemeente Goes. Voor velen een teken dat de woningmarkt uit het dal krabbelt en dus een teken van hoop.

Tekst Peter Urbanus Foto Lex de Meester

Woningmarkt in Zeeland laat herstel zien

$

pril was de beste maand voor de Zeeuwse woningmarkt sinds het begin van de crisis. In landelijk opzicht doet Zeeland benoorden de Westerschelde het heel redelijk, blijkt uit cijfers van onder meer de Rabobank en makelaarsvereniging NVM. In Zeeuws-Vlaanderen nam het aantal transacties echter nauwelijks toe en bleven de prijzen nagenoeg gelijk. Maar de daling van de gemiddelde huizenprijs in de periode voor 2013 was daar ook verreweg het geringst van heel Nederland.

Het aantal transacties in Zeeland nam in 2014 al met een kwart toe en de gemiddelde verkoopprijs steeg met gemiddeld 1,5 procent. Mark Faasse is makelaar bij Woningadviseurs en voorzitter van de NVM Zeeland. Hij ziet vooral een wisselend beeld.

“In Goes en Middelburg gaat het over het algemeen goed. Ook de nieuwbouw komt op gang, onder meer bij stadspark Toorenvliedt in Middelburg. Maar op het platteland loopt het nog niet geweldig.”

Vraagprijzen In de Goese Meer gaat het slecht, volgens Faasse. Daar staan huizen soms al vijf jaar te koop, maar willen of kunnen eigenaren

niet zakken. Nu zijn de woningen die daar staan niet de goedkoopste van Zeeuwse woningmarkt, met vraagprijzen die variëren van 450.000 euro tot ver over het miljoen.

Verwende kopers “Huiseigenaren moeten soms hun wensen bijstellen”, zegt Faasse. “We hebben te maken met verwende kopers.” Zelfs huizen die op een aantrekkelijke locatie staan, maar een investering behoeven in het onderhoud of het interieur, blijven langer te koop staan. “Soms is het beter om zelf te investeren, bijvoorbeeld in een nieuwe badkamer. Daardoor ding je weer

mee naar de gunsten van de kopers en zolang het huis niet verkocht is, kun je er zelf nog van genieten.” De wat achterblijvende verkoopcijfers voor Zeeuws-Vlaanderen relativeert Faasse. “Daar hebben ze de dip al ruim voor de crisis gehad, waardoor tijdens de economische crisis de prijzen niet zo ver meer zakten. Bovendien zijn er honderden woningen gekocht door Belgen, die in eigen land de huizen in twee jaar tijd gemiddeld 15 procent duurder zagen worden.” Dat het nu beter gaat met de Zeeuwse woningmarkt valt vrij logisch te verklaren, meent Faasse. “De markt heeft met 40 procent minder verkopen dan vóór de crisis langdurig vast gezeten, maar op

In Goes maar liefst 44 procent meer transacties De Nederlandse woningmarkt profiteert van het toegenomen vertrouwen. In elke regio nam in 2014 het aantal woningverkopen toe en in 37 van de veertig regio’s steeg de gemiddelde verkoopprijs. Dit schrijven economen van de Rabobank in het rapport ‘Herstel op de regionale woningmarkt’. Het aantal woningtransacties in 2014 steeg fors ten opzichte van 2013, door de gedaalde woningprijzen, lage hypotheekrente, meer werkgelegenheid en hersteld vertrouwen in de woningmarkt. Dat leidde tot een minder ruime woningmarkt, waardoor ook de prijzen hoger lagen dan in 2013.

De Zeeuwse Rabobanken zien deze landelijke trend in het grootste deel van de provincie terug. Zo nam het aantal transacties in de ge-

meente Goes tot en met het eerste kwartaal van 2015 (gemiddelde van vier kwartalen) met maar liefst 44 procent toe. Ook in Borsele, Kapelle, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland en Tholen steeg het aantal transacties, variërend van 23 tot 35 procent. De gemiddelde verkoopprijs in Tholen, Schouwen-Duiveland en Zuid-Beveland steeg tot en met het eerste kwartaal van dit jaar met zeven procent.

Ook op Walcheren ziet de Rabobank meer woningverkopen. Zo steeg het aantal transacties tot en met het eerste kwartaal van 2015 in Middelburg met 19 procent, in Veere met 11 procent en in Vlissingen met 28 procent. In Vlissingen en Noord-Beveland steeg de gemiddelde verkoopprijs met respectievelijk vier en drie procent,

terwijl die in Middelburg en Veere juist respectievelijk drie en zes procent daalde.

Zeeuws-Vlaanderen is volgens de Rabobank de vreemde eend in de bijt. De landelijke daling van de huizenprijzen in 2013 zette hier minder hard door. Het bijzondere is dat in België de huizenprijzen toen juist hoger lagen. Makelaars, notarissen en ook de Rabobank sloegen met succes de handen ineen om deze twee woningmarkten bij elkaar te brengen, via de Stichting Zeeuws en Vlaanderen. Sindsdien maken jaarlijks ruim zeshonderd Belgische singles, gezinnen of gepensioneerden ‘de oversteek’, waar dit er vroeger hooguit een paar honderd waren.

34 | 35

De Ondernemer Zeeland

kort Minder faillissementen maar bouwbedrijven zijn kwetsbaar MIDDELBURG • Het aantal faillissementen in Nederland neemt het komend jaar met 15 procent af naar 6.500 failliete bedrijven. Die voorspelling doet kredietverzekeraar Atradius. Ondanks de goede vooruitzichten voor de Nederlandse economie zijn volgens Atradius veel bouwbedrijven nog wel kwetsbaar.

Die hebben de laatste jaren immers flink moeten interen op hun kapitaalbuffers.

De winstmarges waren voor de meeste bouwbedrijven de laatste jaren lager en ze moesten soms zelfs projecten onder de kostprijs aannemen.

Een klein zetje is genoeg om

bouwbedrijven die het zwaar hebben over de rand van faillissement te duwen. De installatiebranche is er het slechtst aan toe, stelt Attradius. Deze branche werd getroffen door een tegenvallende productie en een kwetsbare liquiditeitspositie. Internationaal staat Nederland overigens in de middenmoot als het gaat om het aantal bedrijven dat de deuren moet sluiten. “Nu naast de export de consumentenuitgaven en bedrijfsinvesteringen toenemen, verbetert het vooruitzicht voor veel bedrijven wel”, zegt John Lorié, hoofdeconoom van Atradius.

Nieuwe fase Zeeduinse Poort gaat van start

” Zeeland is altijd heel gematigd. De pieken en dalen zijn hier nooit zo groot. Tijdens de economische crisis deed Zeeuws-Vlaanderen het zelfs nog het beste van alle Nederlandse regio’s.

een bepaald moment moeten mensen wat doen. Ze willen niet langer meer wachten en gaan samenwonen of doorgroeien naar een groter huis. Dan komt de markt in beweging.” Ook de regeling dat ouders tot een ton belastingvrij mochten schenken aan hun kinderen voor aankoop van of investering in een woning heeft een rol gespeeld, zegt Faasse.

Bouw De huizenmarkt mag dan wel aantrekken, de cijfers in de nieuwbouw vallen nog tegen, zegt Eric de Ruijsscher, directeur van H4A en voorzitter van Bouwend Nederland, afdeling Zeeland. “We waren eigenlijk relatief optimistisch gestemd. Maar er is net een rapport van Bouwend Nederland verschenen en dat valt toch tegen voor ons. Landelijk zit de nieuwbouw in de lift, maar de regio Zuid blijft ach-

ter. In Zeeland was er een krimp van twee procent in het eerste kwartaal.” De utiliteitsbouw (scholen, bedrijfsruimten, kantoren) laat zelfs een afname met 17 procent zien, zegt hij.

Bevolking Verklaringen kan De Ruijsscher ook wel geven. “We zijn een kleine provincie en Zeeland is altijd heel gematigd.

De pieken en dalen zijn hier nooit zo groot. Tijdens de economische crisis deed Zeeuws-Vlaanderen het zelfs nog het beste van alle Nederlandse regio’s. Verder staan er nog veel huizen te koop en groeit Zeeland vrijwel niet.

Dat is heel wat anders dan Amsterdam, waar de bevolking met duizend inwoners per maand toeneemt.” De behoefte aan nieuwe woningen wordt hier vooral veroorzaakt door toename van het aantal eenoudergezinnen en een● persoonshuishoudens, besluit De Ruijsscher.

OOSTKAPELLE • De verkoop van nieuwe woningen in Zeeduinse Poort in Oostkapelle is gestart. Het gaat om een nieuwe fase met 10 luxe woningen op royale kavels. In totaal worden 8 twee-onder-eenkapwoningen en 2 vrijstaande villa’s met een klassieke, traditionele of eigentijdse architectuur aangeboden. De woningen variëren in woonoppervlakten van 125 tot 154 vierkante meter. Koopsommen starten bij 267.000 euro v.o.n. voor de twee-ondereen-kapwoningen en vanaf euro 379.000 v.o.n. voor de

vrijstaande villa’s.

Zeeduinse Poort wordt een rustige woonwijk voorzien van veel groen. Een lage haag omzoomt de tuinen van de woningen. De nieuwe wijk ligt op 3 minuten fietsen vanaf het centrum van Oostkapelle. De eerste fase van het plan is deels gerealiseerd of in aanbouw. De bouw van de tweede fase aan de Noordweg start binnenkort.

Informatie over het woningaanbod is te verkrijgen bij Wisse Vastgoed in Oostkapelle en M2 Makelaars in Vlissingen.

250 miljoen extra voor mkb VLISSINGEN • Voor mkb-ondernemers en groot zakelijk ondernemers die willen investeren hebben DLL en de Rabobank deze week 250 miljoen euro extra beschikbaar gekregen van de Europese Investeringsbank (EIB). Met deze faciliteit ondersteunt de EIB het herstel van het bedrijfsleven in Nederland en in de rest van Europa.

Ondernemers, van mkb tot groot zakelijk, die voor de financiering van hun investering behoefte hebben aan een bancair-krediet of lease en die voldoen aan de criteria kunnen profiteren van een rentekorting tot 0,65%.

“Nu de Nederlandse econo-

mie zich herstelt kunnen ondernemers een extra ruggensteun om te investeren goed gebruiken. De vorige EIB tranche van 300 miljoen euro voor bancair krediet heeft geleid tot ruim het drievoudige aan investeringen. Met deze extra steun stimuleren we ondernemers in het MKB en groot zakelijk om te investeren in een gezond bedrijf en daarmee in een gezonde Nederlandse economie”, aldus Paul Dirken, directeur Bedrijven van de Rabobank.

De kortingsregeling is voor bedrijven die minder dan 3.000 medewerkers hebben en de investering mag niet meer dan 25 miljoen zijn.