02 2021 | JAARGANG 50 | WWW.ZHL.NL
blad
Hét tijdschrift voor Beschermers van het Zuid-Hollands Landschap
Van akkers naar natuurgebied Grote aankoopplannen in de Vijfheerenlanden
Op pad met een bijzondere vrijwilligersgroep Zomers dagje uit rond de Vlist
2 | Welkom in het nieuwe nummer
08
VAN AKKERLAND NAAR NATUURGEBIED
Groei Het voorjaar is voor veel mensen de mooiste tijd om van onze gebieden te genieten. Dat is niet verwonderlijk, het is immers de tijd van de toekomst van de natuur: blaadjes ontvouwen zich, knoppen springen open en grassen en kruiden komen weer tot leven. Helaas is er in Zuid-Holland nog steeds veel te weinig natuur en bovendien staat die ook nog eens onder grote druk, door het bouwen van huizen en wegen, de stikstofproblematiek en het massale terreinbezoek vanwege de pandemie. Zo was 2020 een dramatisch jaar voor de weidevogels, waardoor de populaties op termijn dreigen te verdwijnen. En dat is maar één van de gevolgen. Als Zuid-Hollands Landschap pleiten wij voor meer natuur en betere bescherming. De overheid laat het in onze ogen te vaak afweten en daarom pakken we graag samen met u de handschoen op. Zo willen we extra inzetten op aankopen, zoals in de Vijfheerenlanden (zie pag. 8). In het belang van de natuur, maar ook van de generaties die na ons komen. In ons vernieuwde tijdschrift leest u er alles over en hoe u daar zelf aan kunt bijdragen. Maar het gaat om meer dan alleen groei in aantallen hectares, het gaat ook om het bewaren of het herstellen van de balans in de natuur. Daarvoor moet jaarlijks een groeiend aantal beheersmaatregelen uitgevoerd worden. Zo zorgt de neerslag van veel te veel stikstof ervoor dat we vaker en dieper moeten ingrijpen, maar gelukkig zijn de resultaten ernaar, zoals in de Banken. Bij natuurbeheer is de inzet van vrijwilligers van groot belang. Door corona is afgelopen jaar veel werk noodgedwongen blijven liggen en dus moet er nu een inhaalslag komen. U kunt daar een belangrijke bijdrage aan leveren door u aan te melden als vrijwilliger bij het Zuid-Hollands Landschap, of vrienden en familie daarvoor te enthousiasmeren. Samen sterk voor natuur en landschap! Michiel Houtzagers Directeur
11
JAAROVERZICHT 2020
14
HANDEN UIT DE MOUWEN
Inhoud | 3
HET RONDJE VAN ERIK
20
SCHENKEN AAN HET ZHL
26
EENDAGSVAKANTIE LANGS DE VLIST
Een nieuw jasje, een nieuwe naam!
in dit blad: Goedemorgen Zuid-Holland Bijpraten: nieuws van het Zuid-Hollands Landschap Grote aankoopplannen in de Vijfheerenlanden Jaaroverzicht 2020: dit hebben we allemaal bereikt Handen uit de mouwen: vrijwilligers in de Bollenstreek Klussenbank: word ook vrijwilliger! Wandeling door de geschiedenis in Meijendel Zuid Stad uit, land in: fietsen met Erik vanuit Rotterdam Bijzondere gift aan het Zuid-Hollands Landschap Zomertip: ééndagsvakantie langs de Vlist Vraag het de boswachter
23
04 06 08 11 14 17 18 20 23 26 28
Blad staat natuurlijk niet alleen voor tijdschrift, maar ook voor een van de iconen van de natuur: blad groeit ieder jaar weer, kent vele verschijningsvormen en is toch altijd herkenbaar. De inspiratie hiervoor kwam van vijf inzenders bij de titelwedstrijd, zij hebben - met dank aan Pixfactory inmiddels allemaal het boek De mooiste fotolocaties van West-Nederland (zie pag. 6) thuis ontvangen.
4 | de boswachters van het Zuidhollands Landschap
fotografie: Ronald van Wijk
Goedemorgen Duinen van Goeree
de boswachters van het Zuidhollands Landschap | 5
51° 50´ NB 4° 0´ OL 07:39u
tip
Goede klik
Prikken maar
Niet alleen de foto’s in het boek De mooiste fotolocaties van West-Nederland zijn geweldig, de tips zijn dat net zo goed. Van dé plek om bij zonsopkomst ganzen te zien ontwaken tot ‘zo fotografeer je zonneharpen in het bos’. Lokale natuurkenners en -fotografen hebben 180 gebieden in beeld gebracht en beschreven.
Bezoekerscentrum Tenellaplas mag dan nog niet open zijn, buiten wandelen kan wél. En dan zou u weleens ploggers kunnen spotten. Ofwel: vrijwilligers die normaal binnen werken, maar nu al wandelend en joggend afval prikken. Zo zetten zij zich toch nog in voor het ZuidHollands Landschap. Houd voor de heropening van het nieuwe bezoekerscentrum de site in de gaten. www.zhl.nl/tenellaplas 21×24 cm, 464 pagina’s, € 49,90 * webshop.natuurfotografie.nl
Duinvakantie Wat? Logeren in een Cocondo-bunker Waar? Natuurgebied Vinetaduin Voor wie? Tot 2 volwassenen (met max. 2 kinderen) Waarom? Het ‘één met de natuur’-gevoel alleen al! Het vakantiehuis is ecologisch verbouwd en een deel van de inkomsten komt ten goede aan het ZuidHollands Landschap, dus de natuur. Wel zo verrassend! Rugstreeppadden en vossen als buren, duin en stuifzandplekken in je ‘achtertuin’ * www.zhl.nl/cocondo (houd de site in de gaten voor nieuwe locaties)
Nieuw bos? Check! ‘Juist in coronatijd zie je hoe essentieel een ruimer aanbod van bossen is’ lichtte een donateur van onze bomenactie zijn bijdrage toe. En hij was zeker niet de enige die meteen in actie kwam. Bedankt voor alle donaties! (Voor wie het gemist heeft: bijdragen kan nog steeds, www.zhl.nl/doneren).
Tekst Mariska Keus
6 | Nieuws van het Zuid-Hollands Landschap
Nieuws van het Zuid-Hollands Landschap | 7
bijpraten Uh...? Er groeien vleesetende planten in Nederland. Feit of fabel? Test uw natuurkennis in een van de quizzen die onze boswachters samenstelden op www.zhl.nl/quiz. De uitslag én toelichting krijgt u daarna per mail. Nu al nieuwsgierig? Draai om voor het antwoord. Feit! De zonnedauw, om er maar één te noemen.
De boer op! En de maker is ... Hoe mooi, die coverfoto van het eerste Zuid-Hollands Landschap magazine van dit jaar, lieten veel lezers ons weten. En: wie heeft hem gemaakt?! Dat is Fabrizio Micciche, een Italiaanse fotograaf die in Breda woont. Hij stuurde het beeld in 2017 in voor de fotowedstrijd Landgoed & Monument. Meer van zijn werk zien?
photoscapeart.com, @fabriziophotography op Instagram
“Het is een gedurfde droom,” vertelt Michiel Houtzagers (directeur Zuid-Hollands Landschap), ”maar samen met achttien organisaties en gesteund door 5 miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij gaan we er vol voor: het project Rotterdam de boer op! Ofwel: mensen uit de stad door middel van eerlijk eten verbinden met het platteland en de natuur om de hoek. Denk aan een biertje van het Buijtenland van Rhoon, waarmee je variatie van akkerbouw steunt. Biovlees van Boer de Bruin, die koeien op land laat lopen waar geen gif aan te pas komt. Of slobeendkaas uit de Krimpenerwaard, wat ten goede komt aan de natuur
vol weidevogels in dat gebied. Want hoe meer mensen betrokken zijn bij het landschap om hen heen, hoe beter het is voor de natuur en de biodiversiteit. We hopen binnen een paar jaar een keten met lokaal geproduceerd voedsel op te zetten, gebaseerd op kringlooplandbouw: online, in de supermarkt, in restaurants en op boerenmarkten. Met dit project geven we de natuur rond de stad een boost, krijgen boeren een eerlijke prijs en Rotterdammers eerlijk eten op hun bord.” Meer lezen?
www.zhl.nl/rotterdam-de-boer-op
8 | Grote aankoopplannen in de Vijfheerenlanden
Van akkerland naar natuurgebied De natuur in de Vijfheerenlanden, een gebied vol uiterwaarden, hoogstamboomgaarden en griendpercelen, stond de afgelopen decennia zwaar onder druk. Daarom wil het Zuid-Hollands Landschap er met uw steun percelen gaan aankopen. De eerste successen zijn intussen behaald. “Nú moeten we doorpakken!”
Fotografie Floris Scheplitz
Regiohoofd Maarten Breedveld: “Tien jaar geleden stond de mais hier nog manshoog, nu groeien hier zeldzame plantensoorten.”
Tekst Corine Koolstra
‘De aankoop van Luistenbuul is de redding geweest voor veel plantensoorten’
Grote aankoopplannen in de Vijfheerenlanden | 9
Fotografie: Rick Willemsen
Overal zien we konijnen. Ze kruipen uit holletjes, rennen over het gras en richten zich verschrikt op als we dichterbij komen. “Ja, het is hier net Waterschapsheuvel”, lacht Maarten Breedveld, regiohoofd in de Vijfheerenlanden. In zijn stem klinkt lichte vertedering door, want dit reservaatje, in de uiterwaarden van de Lek, heeft iets speciaals. “In 2016 was alleen dit kleine stukje stroomdalgrasland nog over in de Achthovense uiterwaarden. De maisakkers rukten op. Daardoor dreigden we kenmerkende plantensoorten kwijt te raken.”
Voormalige maisakkers
Maar met een postzegeltje natuur ben je er niet, zegt Maarten. “Dan is de natuur te kwetsbaar. Daarom willen we ook de omliggende gebieden robuuster maken.” Met behulp van donaties is sinds 2016 nog zes hectare voormalige landbouwgrond in dit gebied aangekocht. Een deel daarvan is al omgevormd tot natuurgebied, zoals het kruidenrijke grasland aan de Lek naast Luistenbuul. “Tien jaar geleden stond de mais hier nog manshoog”, weet Maarten. Nu groeien ook hier zeldzame plantensoorten, maar dat is niet vanzelf gegaan. “In voormalige maisakkers zit vaak nog veel mest in de grond. We moeten dan eerst de voedselrijke bovenlaag verwijderen. De planten die hier van nature voorkomen, houden namelijk juist van een voedselárme omgeving.” Het kleine Luistenbuul diende vervolgens als zaadbank. Als er in Luistenbuul gemaaid was werd het maaisel, waarin ook zaden van zeldzame planten zaten, verspreid over de nieuwe natuurgebieden in de Achthovense uiterwaarden. “Je hoopt dan dat de zaden ook daar aanslaan. Gelukkig bleek die methode te werken.” De opmars van de maisakkers is intussen gestopt. “Nu moeten we doorpakken. We zouden in de Achthovense uiterwaarden graag zo’n dertig hectare grond willen aankopen. Dat zou kunnen lukken als we voldoende financiële middelen hebben.”
Doordat konijnen het gras opeten, krijgen zeldzame planten weer een kans.
Vijfheerenlanden in ‘t kort Maar in dat jaar kon het Zuid-Hollands Landschap reservaat Luistenbuul aankopen, slechts één hectare groot. “Dit postzegeltje natuur is de redding geweest voor veel plantensoorten, die houden van droge en kalkrijke gebieden: rode bremraap bijvoorbeeld, maar ook: gele morgenster, veldsalie en groot streepzaad. Hadden we het gebied destijds niet gekocht, dan waren we deze soorten kwijt geweest.” En die konijnen? “Dat zijn onze kleine gravers en grazers. Met hun gegraaf halen ze kalkrijk zand naar boven. Precies wat de planten hier nodig hebben. En omdat de konijnen het gras opeten, krijgen zeldzame planten weer een kans.”
Waar? Op de grens van Zuid-Holland, Utrecht en Gelderland, ingeklemd tussen de Lek in het noorden en de Linge in het zuiden. Soort landschap: kleinschalig gebied vol hoogstamboomgaarden, griendpercelen, hakhoutbossen, grazige uiterwaarden en vochtige hooilanden. Bijzondere soorten: rond de Diefdijk o.a. kamsalamander, heikikker, steenuil; in de Achthovense uiterwaarden o.a. planten als veldsalie, rode bremraap en gele morgenster. Het plan: tussen 2021 en 2023 wil het Zuid-Hollands Landschap in de Vijfheerenlanden 65 hectare grond aankopen, zodat de verschillende kleinere natuurgebieden verbonden raken en kwetsbare soorten beter beschermd zijn. Meehelpen kan! Doneer via www.zhl.nl/aankopen
10 | Grote aankoopplannen in de Vijfheerenlanden
Uitwisseling van soorten
De plannen van het Zuid-Hollands Landschap strekken zich uit tot het meest oostelijke deel van de Vijfheerenlanden. Vanaf de historische Diefdijk boven Leerdam laat dit gebied zich goed bekijken: dáár een hoogstamboomgaard, dáár een griendperceeltje, dáár een hakhoutbosje. Ertussen vaak een boerderij of een akker. “Ja, dat is hier nu het probleem: de Diefdijk is een soort ketting waar onze natuurgebiedjes als kralen aan liggen. Ze zijn dus niet verbonden en dat maakt ze kwetsbaar. Door droogte kun je in de zomer zeldzame soorten kwijtraken, zoals orchideeën die van een vochtige omgeving houden. Schaal doet er echt toe. Als de natuurgebieden groter zijn, kun je de waterhuishouding beter beheersen, is er meer ruimte voor de natuur en kan er een uitwisseling van soorten plaatsvinden.”
Heikikkers en kamsalamanders
De komende drie jaar gaat het Zuid-Hollands Landschap daarom met de boeren in dit gebied in gesprek. “Gewoon aan de keukentafel bespreken wat de mogelijkheden zijn. Vragen of ze een opvolger hebben, of we misschien grond kunnen ruilen. Ja, mijn werk bestaat uit veel praten. Niet alleen met boeren, maar ook met rentmeesters, de provincie, het waterschap, de gemeente… maar ik vind dat leuk. Als je afwacht, gebeurt er niets.”
Steenuilen nestelen graag in hoogstamfruitbomen.
Hoe het gebied rond de Diefdijk er na al dat onderhandelen en herinrichten in 2025 zou moeten uitzien? “Ik hoop dat we hier dan in een aaneengesloten lappendeken staan vol grienden, houtwallen, hooilanden en hoogstamboomgaarden. Dat de graslanden niet standaard knalgroen zijn, zoals nu in Nederland vaak het geval is, maar dat ze continu verkleuren door de soorten die er groeien: roze van de pinksterbloemen, geel door grote ratelaar, knalpaars van kale jonker. Ik hoop in een gebied te staan dat weer vol leven is, waarin bijen en vlinders rondvliegen en steenuilen hun kop uit een gat in een hoogstamboom steken. Met overal poelen die volop kansen bieden aan dieren als heikikkers, kamsalamanders en libellen. En dat door die gebieden ook nog een lange doorgaande wandelroute loopt, zodat je níet meer de drukke Diefdijk op hoeft. Ja, dat zou geweldig zijn!”
Op pad in de Vijfheerenlanden Voor fietsers is er de route Fietsen door Vijfheerenlanden (45 km), wandelaars hebben keuze uit de Groene Kikkerroute (2 km), Tussen Luistenbuul en Zouweboezem (9 km) en de Kamsalamanderroute (6,5/11,5 km). Alle routes zijn te downloaden via www.zhl.nl/routes
De aan te leggen poelen gaan dieren aantrekken als heikikkers, kamsalamanders en libellen.
Het jaaroverzicht van het Zuid-Hollands Landschap | 11
SAMEN STERK IN 2020
REGIO EILANDEN
11
Welkom broedende kluten!
21
Bloemrijker dan ooit
3
Purperroze orchideeënzee
Tekst: Leo Meijer
In 2020 zat bij veel dingen de rem erop, maar bij het Zuid-Hollands Landschap hebben we allerminst stilgezeten. Met uw steun is er afgelopen jaar heel veel bereikt: we pikken er negen highlights uit.
Waar?
Waar?
Waar?
De Crezéepolder, een bijzonder stuk getijdennatuur bij Hendrik-Ido-Ambacht, dat het Zuid-Hollands Landschap in 2018 aankocht.
De flora-akker rond de oude kreek Holle Mare bij Zwartewaal.
Natuurgebied d’Onlanden op Goeree-Overflakkee.
Wat hebben we gedaan?
Wat hebben we gedaan?
Wat hebben we gedaan?
We houden het gebied open, zodat het niet dichtgroeit met bijvoorbeeld wilgen, waardoor steltlopers, eenden en broedvogels zouden verdwijnen.
De akker is ingezaaid en onderhouden. En dankzij de donaties aan onze bijenactie konden we de grond beter bewerken en allerlei inheemse soorten zaaien. Dit zorgde voor veel variatie en veel nectar voor de insecten.
De boswachters doen hier al jarenlang intensief maai- en begrazingsbeheer: zo wordt bijvoorbeeld de ratelaar pas na de zaadvorming gemaaid en afgevoerd. Door ook schapen te laten grazen passen we extra verschralingsbeheer toe: goed voor een bloeirijke vegetatie en de biodiversiteit.
Wat is het resultaat? De eerste twee jaar beheer heeft geleid tot de komst van broedende kluten, gele kwikstaarten en zeldzame doortrekkers als de visarend, zeearend, kleinste jager, draaihals en zwarte stern. Het maaibeheer trekt insecten aan en zorgt voor voedsel voor de rietzanger en voor nieuwe flora als kattenstaarten, wilgenroosjes en knoopkruid.
Met eigen ogen zien? Drie ZHL-routes voeren langs dit gebied: Fietsen naar Sophia- en Crezéepolder (36 km), de Waterdriehoekroute (44 km) en de (wandelroute) Crezéepolderroute (7 km) .
Wat is het resultaat? De akker is bloemrijker en kleurrijker dan ooit. Dit trekt veel insecten aan, die belangrijk zijn voor de voedselketen. Maar ook andere diersoorten profiteren van de verbeteringen in het ecosysteem: zo huizen er meer vinken, die graag de zaden van de bloemen eten. Ook muizen zijn er dol op, wat weer roofvogels aantrekt.
Wat is het resultaat? Naast de ratelaar groeien er in d’Onlanden tegenwoordig tienduizenden orchideeën, met name de rietorchis is goed vertegenwoordigd: in mei en juni is er een purperroze orchideeënzee te bewonderen.
Met eigen ogen zien? Met eigen ogen zien? Om de Holle Mare loopt de niet gemarkeerde Boerenzwaluwroute (wandelen, 5 km).
De fietsroute Touren over GoereeOverflakkee (29 km) komt langs d’Onlanden.
12 | Het jaaroverzicht van het Zuid-Hollands Landschap
REGIO KUST
4
IJsvogels spotten
5
Weer terug: de slanke gentiaan
6
Meer smienten
Waar?
Waar?
Waar?
Landgoed Nieuw Leeuwenhorst in Noordwijkerhout.
De Van Dixhoorndriehoek, een jong duingebied bij van Hoek van Holland.
De Banken, twee waterplassen bij ’s-Gravenzande.
Wat hebben we gedaan?
Wat hebben we gedaan?
Wat hebben we gedaan?
Langs de bestaande lanen zijn verschillende soorten bomen aangeplant, bijvoorbeeld eiken. Daarnaast zijn er veel nieuwe voorzieningen aangelegd, zoals een parkeerplaats en een activiteitenbos met allerlei speeltoestellen voor kinderen van 4 tot 15 jaar.
De boswachters hebben zich ingespannen voor de ontwikkeling van flora en fauna in deze vochtige duinvalleien.
Het Zuid-Hollands Landschap heeft in 2019 het volledige natuurbeheer van De Banken overgenomen van het Hoogheemraadschap van Delfland. Er wordt o.a. gemaaid en afgevoerd, dat betaalt zich vooral op termijn uit.
Wat is het resultaat? Nieuw Leeuwenhorst kan weer jaren mee en je kunt de natuur er nóg beter beleven. De nieuwe brug zorgt ervoor dat je weer veilig over de spiegelvijver kunt wandelen. En door het plaatsen van een vogelscherm kun je er nu zeldzame soorten zoals de ijsvogel zien zonder hun rust te verstoren.
Met eigen ogen zien? Op het landgoed bieden we twee routes aan: de Dijkenburgroute (1,5 km) en de Konijnenroute (2 km).
Wat is het resultaat? De zeldzame slanke gentiaan, die op de Rode Lijst van bedreigde soorten staat, groeit er weer volop. Daarnaast zijn er inmiddels veel bijzondere soorten te vinden, zoals parnassia, herfstbitterling en draadklaver. Ook insecten, met name libellen, hebben sterk geprofiteerd van onze inspanningen.
Met eigen ogen zien? Wandelaars kunnen kiezen uit Dwalen door de Van Dixhoorndriehoek (3,5 km) of de wat langere route Verdedigingspark Hoek van Holland (8 km).
Wat is het resultaat? De smient wordt er nu al vaker gesignaleerd en doordat er tegenwoordig schapen grazen wordt de dichte grasmat meer open, wat kansen biedt voor nieuwe soorten, zoals de moeraswespenorchis. Met de aanleg van rieteilandjes in ondiep water zorgen we voor broedplekken voor moerasvogels.
Met eigen ogen zien? Neem een afslag richting de plassen op een van deze twee ZHL-fietsroutes: Atlantikwallroute (28 km) of Westlands mooiste (47 km).
Het jaaroverzicht van het Zuid-Hollands Landschap | 13
REGIO VEENWEIDEN
7
Moeras de luxe
8
Eendenkooi weer als nieuw
9
Koekoeksbloemenzee
Waar?
Waar?
Waar?
Zouweboezem, het mooiste natuurgebied van de Vijfheerenlanden.
Eendenkooi Bakkerswaal, langs de Lek bij Lekkerkerk.
Het Paddenpad bij Krimpen a/d Lek.
Wat hebben we gedaan?
Wat hebben we gedaan?
Wat hebben we gedaan?
We zijn gestart met de uitvoering van de kwaliteitsimpuls van de Zouweboezem: we hebben de kwaliteit van het moeras verbeterd en drijvende eilandjes en vlotjes aangebracht.
Er is allerlei bagger- en grondwerk gedaan en divers groot groenonderhoud. Daarnaast zijn paden, bruggetjes en kijkhutjes prachtig hersteld.
De beheerder heeft een knap stukje vakwerk en maatwerk geleverd. Er is langdurig en consistent beheerd, o.a. door te plaggen, waarbij de bovenste grondlaag met begroeiing wordt verwijderd.
Wat is het resultaat? Wat is het resultaat? De rietkwaliteit neemt weer toe en dat is goed voor de karekiet. Ook hopen we dat de purperreiger en het porseleinhoen hier gaan broeden. De drijvende eilandjes van wilgentenen en riet gaan hopelijk voor meer zwarte sternen zorgen. De uitgelegde vlotjes zorgen ervoor dat de jonge sterns een grotere kans hebben om te overleven.
Met eigen ogen zien? Voor wandelaars zijn er twee routes: Tussen Luistenbuul en Zouweboezem (9 km) en de Sprinkhaanzangerroute (13,5-15 km).
De grootste nog in gebruik zijnde eendenkooi van Nederland is klaar voor het nieuwe seizoen. Wandelaars kunnen er uitsluitend met gidsen op bezoek, van april tot juli. Er zijn slobeenden, krakeenden en wilde eenden te zien, maar ook smienten, aalscholvers, zilverreigers, pijlstaarten en wintertalingen.
Wat is het resultaat? De natte schraallanden en hooilanden in de Krimpenerwaard gaan stap voor stap vooruit. In het voorjaar is er een koekoeksbloemenzee, in juni in juli bloeit de moeraswespenorchis er massaal.
Met eigen ogen zien? Met eigen ogen zien? Twee wandelroutes doen deze eendenkooi aan: Tussen Hollandse IJssel en Lek (7-12 km) en de Buizerdroute (15 km). Voor wie geen excursie wil of kan doen: onderaan de Lekdijk staat een vogelkijkscherm met weids uitzicht over de kooiplas.
De wandelroutes Tussen Hollandse IJssel en Lek (7 of 12 kilometer) en de Buizerdroute (15 km) doen het Paddenpad aan.
Alle genoemde routes kunt u gratis downloaden via www.zhl.nl/route
14 | De vrijwilligers van het Zuid-Hollands Landschap
Handen uit de mouwen in de Bollenstreek
‘Mooi werk hoor, buitenlucht en zo’ ‘Echt heerlijk dit’, roept een van de vrijwilligers, terwijl hij prikkeldraad vast hamert op een paaltje dat nog glanst van nieuwigheid. De groep is de hele dag druk doende in het duingebied dat aan de Bollenstreek grenst: vrijwilligerswerk voor het Zuid-Hollands Landschap.
Even een moment van rust voor Ben, activiteitenbegeleider Liesbeth, Friso, Love en Marcus (v.l.n.r.).
De vrijwilligers van het Zuid-Hollands Landschap | 15
“Opgepààààst!” Dat roept Love (30), kettingzaag geheven. Niet echt nodig, dat alarm, wel fijn natuurlijk: beetje aandacht. De andere groepsleden onderbreken hun werk en kijken geboeid toe hoe de uitgegroeide stam van de els in de goede richting ter aarde stort. Love, die een motorzaagdiploma heeft, licht toe hoe het moet: inkeping hier, stukje inzagen daar - maar toegegeven: “Het is een beetje geluk dat ie precies de goede kant op valt.” Een meter of tien verderop is ook Marcus bezig met rooien. Hij hanteert een nogal kleine beugelzaag, maar het gaat goed. Stammen en takken sleept hij het veld in. Grijnzend: “Waarom die elzen weg moeten? Geen idee. Maar ik vind het mooi werk hoor. Buitenlucht en zo.”
De vrijwilligers werken gestaag door, één van de mannen zingt er zachtjes bij. Liesbeth Beaumond (59), activiteitenbegeleider bij GGZ Rivierduinen in Leiden, komt erbij staan. Op de rug van haar jack staat ‘Landschap Onderhoud Project’ (LOP). “Het Zuid-Hollands Landschap geeft ons opdrachten. Die elzen moeten weg, anders groeit het hier dicht.” Hier, dat is een natuurgebied op de grens tussen de duinen bij Langevelderslag en de Bollenstreek rond Noordwijk. En dichtgroeien, dat is niet de bedoeling in dit landschap. Boswachter Maarten Laming: “Dit is een poel in open grasland; er is zonlicht nodig. Het zijn geen bomen, maar doorgeschoten elzen, uitlopers van zaailingen. Ze bemoeilijken het maaien. En maaien is nodig om het land te verschralen, zodat zeldzame planten een kans krijgen. We willen bloemetjes.”
‘‘Die elzen moeten weg, anders groeit het hier dicht’’ Tekst Egbert-Jan Riethof Fotografie Floris Scheplitz
Driewieler Het is fris en geurig weer, de lente staat op uitbreken. Flink aanpakken is het voor deze mannen, die ook in tijden van corona vier dagen per week in de weer zijn: zagen, maaien, afrasteringen herstellen, zwerfvuil opruimen. Er zijn allerlei soorten vrijwilligersgroepen, in dit geval zijn het cliënten met een psychiatrische achtergrond. Liesbeth: “Dit werk in het groen heeft een enorm positief effect op deze mensen. De omgeving is prikkelvrij. En heel belangrijk: de discipline van op tijd opstaan, een dagritme aanhouden en omgaan met autoriteit. En, het thuiszitten doorbreken.” Al ruim 20 jaar werkt ze samen met Maarten Laming, die om verschillende redenen blij is met de groepen van Liesbeth.
16 | De vrijwilligers van het Zuid-Hollands Landschap
“We hebben als Zuid-Hollands Landschap ook een maatschappelijke functie. Het is toch mooi dat deze jongens die de maatschappij nog niet in kunnen hier zo goed bezig zijn. En we hebben veel aan ze. Ze zijn betrekkelijk jong, 30 tot 40 jaar, en doen wat zwaarder werk. Andere groepen doen weer andere dingen, die schilderen bijvoorbeeld liever. Ze moeten het werk aankunnen én het leuk vinden, dan is het resultaat ook beter.”
‘Je ziet de kameraadschap, iedereen accepteert elkaar’ Dagen in de natuur
Ben is vijftig meter verderop bezig paaltjes te vernieuwen. “Niet te diep boren! En meer hierheen”, roept Liesbeth. Met een enorme hamer beukt Ben het nieuwe paaltje in het gat, het plezier staat op zijn gezicht te lezen. Hij doet al twaalf jaar mee in de groepen van Liesbeth, die van samenstelling wisselen. “Jij bent nog op je driewieler binnengekomen, hè Ben”, roept Liesbeth. De sfeer tussen de mannen onderling - soms zijn er ook vrouwen bij - is altijd geweldig, vertelt zij. “Deze zijn nog maar kort bij elkaar, maar je ziet de kameraadschap al. Iedereen accepteert elkaar, nieuwe mensen zijn welkom.”
Ontroering Geen dag is hetzelfde. Marcus vertelt hoe hij soms in Wassenaar zit, dan weer in de duinen. Met een dikke elzentak over de schouder vat hij zijn verleden samen: zeven jaar in klinieken, was manisch en had na herstel telkens maanden nodig om bij te komen. “Van terugval naar terugval. Maar sinds een paar jaar woon ik weer zelfstandig. Ik wil een sociaalpedagogische opleiding gaan doen en dan aan het werk als ervaringsdeskundige. Dit hier helpt om me daarop voor te bereiden. Het gaat steeds beter.” “Waar is die zaag, Marcus?” roept Friso en weg is hij weer. Ze hoeven natuurlijk niet dóór in het groen, zegt Liesbeth, die Marcus drie weken daarvoor terug heeft zien komen nadat hij lange tijd onbereikbaar was geweest. Ze prijst de samenwerking met het Zuid-Hollands Landschap. “Ze zijn betrokken en laten hun waardering blijken voor het werk van deze jongens. Dat ontroert me weleens. Het zijn dan ook gouden gasten, al hebben ze allemaal hun ding. Ik heb vriendschappen zien ontstaan, en er zijn er ook die na het werk samen een biertje pakken.” Het is tijd voor koffie, die de groep inschenkt aan een picknicktafel. Een enkeling steekt een sigaretje op. Er worden bedaarde grappen gemaakt, iemand vraagt zich af wat er nu nog te doen is in het veld. “Altijd wel iets hoor”, zegt Liesbeth monter. Anderen staren een tikje filosofisch voor zich uit: een moment van bezinning, er hoeft even niks, ook wel weer fijn.
Wat doet deze groep nou zoal?
Zijn activiteiten voor het Zuid-Hollands Landschap helpen Marcus bij zijn terugkeer naar de maatschappij: “Het gaat steeds beter.”
Maaiwerkzaamheden op landgoederen als: Huys te Warmont, Beresteijn in Voorschoten, Nieuw Leeuwenhorst in Noordwijkerhout en bospark Rhijngeest in Oegstgeest. Diverse leden van de cliëntengroep hebben een motorzaagcertificaat, dat betekent: zaagwerk in het zaagseizoen (oktober t/m maart); zo heeft de groep twee maanden lang dode essen gezaagd aan het Laarzenpad in Wassergeest te Lisse. Ook wilgen knotten hoort erbij, snoeien in bermen, het opschonen van watergangen en het repareren van afrasteringen.
Met een enorme hamer beukt Ben alweer een nieuw paaltje in een gat.
Tekst Mariska Keus
300 vrijwilligers van het Zuid-Hollands Landschap zoeken collega’s! | 17
Klussenbank Eilandgasten IJsselmonde. Ambassadeurs gezocht! En wel voor ik een word Met een gratis spoedcursus ‘Hoe over het sten natuurgids?’ leer je in 6 bijeenkom en fauna. flora eiland, van polder en grienden tot gen. De bren te Om dat vervolgens in de praktijk crossed! rs finge Gidsencursus IJsselmonde gaat dit najaar van start.
Puntjes op de i
boswachter Mirjam Eikelenboom, zhl.nl 06 - 8255 61 69, m.eikelenboom@
INFO
Picture perfect
Zin om in de tuin van Huys te Warmont aan de slag te gaan? Het Zuid-Hollands Landschap is voor deze tuin van 50 bij 100 meter op zoek naar vrijwilligers met passie voor tuinwerk en feeling voor verfijnd onderhoud. Om in het voorjaar van 2022 goed voorbereid aan de slag te gaan in de gerestaureerde tuin is er voor de nieuwe vrijwilligersgroep in februari en maart een training op maat. INFO boswachter Maarten Laming, 06 - 2607 49 82, m.laming@zhl.nl
Duizenden foto’s van natuurfotografen hebben we door de jaren heen verzameld in de beeldbank van Zuid-Hollands Landschap. Daar willen we een toegankelijk digitaal archief van maken. Help jij (MBO-niveau, leeftijd onbelangrijk) in een periode van 6 maanden onder leiding van artdirector Rens Putman foto’s taggen op zoekfunctie? Dat kan gewoon vanuit huis, met je eigen computer. INFO Rens Putman, 06 - 3024 62 38, r.putman@zhl.nl
Word ook vrijwilliger! Draagt u de natuur een warm hart toe en wilt u actief zijn binnen een enthousiast team? Meldt u zich dan aan als vrijwilliger bij het Zuid-Hollands Landschap! Kijk voor alle mogelijkheden op www.zhl.nl/klussenbank
Een wandeling door de geschiedenis in Meijendel Zuid
Een zee aan verhalen Meijendel, het meest uitgestrekte duingebied van Zuid-Holland, heeft een rijk verleden. Met de nieuwe interactieve, cultuurhistorische wandeling Meijendel Zuid: een zee aan verhalen beleef je de geschiedenis van dit unieke stukje duingebied terwijl je van de prachtige natuur geniet.
Het duingebied zoals we dat nu kennen is ongeveer duizend jaar geleden ontstaan door zandverstuivingen. De naam Meijendel is afkomstig van de centrale vallei in het gebied, waar van oudsher veel meidoorns groeien. Er is veel onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het gebied, onder andere door archeologen. Daarbij zijn talloze schatten ontdekt. Sporen van aardewerk uit de ijzertijd (800 voor Christus) en vondsten van middeleeuwse scherven en aardewerk uit 1100 wijzen erop dat er in dit gebied ooit mensen hebben gewoond.
Fotografie Nico van Kappel
Landbouw en recreatie In de periode tussen 1830 en 1900 werd het duingebied korte tijd gebruikt voor de productie van voedsel. De droge en voedselarme grond van het gebied werd vruchtbaar gemaakt om producten als aardappels en haver te verbouwen. Om plunderingen te voorkomen, leefden de boeren in die tijd ook in het duingebied. Er is nog steeds een aantal oude boerderijen te vinden. Landbouw bleek echter niet succesvol. Rond 1905 verscheen een eerste
theeschenkerij. Daarmee begon een lange traditie van recreatie als economische activiteit in het natuurgebied. Nog steeds is Meijendel voor bewoners van de drukke Randstad een geliefde plek om uit te waaien en tot rust te komen.
Waterwinning Sinds het einde van de 19e eeuw is Meijendel in gebruik als waterwingebied. Voorgezuiverd rivierwater uit de Afgedamde Maas wordt door grote leidingen het duin in gepompt, waar het op natuurlijke wijze door het duinzand wordt gezuiverd. Een unieke manier van drinkwaterproductie die bijna nergens anders ter wereld voorkomt. De infiltratieplassen en winputten die je her en der ziet liggen, zijn zichtbare tekenen van de waterwinning. Al deze functies en menselijke activiteiten hebben door de eeuwen heen hun sporen nagelaten. Tijdens de nieuwe cultuurhistorische wandeling maak je op een interactieve manier kennis met de geschiedenis van het gebied, aan de hand van historische highlights.
DE ROUTE
Je kunt de wandeling vanaf ieder gewenst punt starten, maar een logisch beginpunt van de route ligt aan de Harstenhoek in Scheveningen, bij het punt ‘Akkertjes voor de armen’. Deze plek was 4000 jaar voor Christus nog onderdeel van de zeebodem. Het is nu een plek waar vele archeologische schatten zijn ontdekt. Vanaf dit punt kom je langs:
1
5
De markante watertoren, waar je meer te weten komt over het winnen van drinkwater en hoe dit hand in hand gaat met natuurbeheer.
2
Het Scheveningse Huis van Bewaring, waar in het verleden vooral dieven en smokkelaars gevangen zaten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg het de bijnaam Oranjehotel, omdat hier verzetsmensen werden vastgehouden. Sinds 2019 is het Oranjehotel een Nationaal Monument.
6
De plek waar vroeger villa De Ruygenhoek stond. Als je de app gebruikt (zie kader) vertelt duinwachter Boris Temming je in een video over dit vorstelijke verblijf en de functie van het duingebied als Koninklijk jachtdepartement tot 1980. 3
Deze pagina’s zijn samengesteld door onze partner drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder Dunea. Kijk voor meer info op www.dunea.nl
De oude grenzen die het grondgebied van gemeenten, Dunea en de voormalige jachtdomeinen markeren.
4 De oude luchtwachttoren, uit de tijd van de Koude Oorlog. Vanuit deze toren speurden luchtwachters tot de jaren ’60 het luchtruim af, op zoek naar vijandelijke vliegtuigen.
De Hofpleinlijn, een oude treinverbinding tussen Rotterdam Hofplein en het strand van Scheveningen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd deze lijn intensief door de Duitsers gebruikt om V2-raketten te transporteren. De schade die in deze periode aan de Hofpleinlijn ontstond, bleek na de oorlog onherstelbaar, waarop besloten werd de lijn op te heffen.
Meer Dunea wandelroutes? Kijk voor meer informatie over onze wandelroutes op www.dunea.nl/wandelen.
PRAKTISCHE INFORMATIE Gebruik voor deze wandeling de BeleefRoutes app. Daarin vind je video’s en achtergrondinformatie over de bezienswaardigheden die je tijdens de wandeling tegenkomt. De app is verkrijgbaar in de App Store en via Google Play. De route Meijendel Zuid: een zee aan verhalen is 5,7 kilometer lang en kost gemiddeld zo’n 2 uur. Omdat de route deels over het strand loopt, is hij minder geschikt voor mindervaliden of mensen met een rolstoel. Kom je met de auto? Parkeer dan bij het Zwarte Pad. Met het openbaar vervoer neem je bus 23 naar Scheveningen Noord en stap je uit bij Van Alkemadelaan/ Maurits de Brauwweg of het Zwarte Pad.
20 | Stad uit, land in: de natuur is altijd dichtbij
Het rondje van Erik
‘Lekker de stad uit peddelen’
Erik Sandifort (57, uit Rotterdam) fietst graag. Vandaag wordt het een rondje op de ‘gewone’ fiets. “Stap ik op mijn racefiets, dan is dat echt om te trainen. Maar nu ga ik op mijn gemak een frisse neus halen, onder de rook van mijn eigen stad.”
M.m.v. Bikers Best Rotterdam
Op Zuid
Het Zuiderpark is een groot stadspark, de route gaat er dwars doorheen. “Leuk wat je hier allemaal tegenkomt. Van een meisje op haar skateboard tot landhuis De Oliphant. Dat gebouw heeft een interessante historie die teruggaat tot 1591. Je kunt erlangs fietsen en verder niets, maar ik verdiep me er graag in als ik weer thuis ben. Zo kom je nog meer van je eigen omgeving te weten.”
Tekst Kees Loogman
Fotografie Margriet Hoekstra, Nico van Kappel
‘Net buiten de stad kom je veel moois tegen’
Stad uit, land in: de natuur is altijd dichtbij | 21
Markant “Molen De Zandweg vind ik een van de markante punten langs deze route, net als het witte kasteel van Rhoon. Telkens als ik hier fiets realiseer ik me dat het toch wel bijzonder is dat je – even de stad uit – zoveel moois tegenkomt. Er staat hier ook nog een schitterend kerkje verscholen, de Kijfhoekkerk. Ik geef het adres, Kijfhoek 30 in Zwijndrecht, want je moet bij fietsknooppunt 28 wel even van de route af.
Afstand! Tijd voor een tussenstop, tussen de kippen en de runderen. “Kijk, die grazers met die lange spitse hoorns... daar blijf ik toch liever wat vandaan. Het zijn lieve beesten, maar ze weten zelf niet hoe sterk ze zijn. Anderhalve meter? Nee, doe mij maar vijftig meter afstand!”
‘Dat landschap ademt wijdheid’ De Alblasserwaard, ook niet ver van Rotterdam is Eriks favoriet. “Daar fiets ik het liefst, dat landschap ademt wijdheid, er is ruimte. Je kan op de lange polderwegen flink kilometers maken, op mijn racefiets doe ik dat dan ook. Maar afwisseling spreekt me aan, dus als ik even later via het pontje in de Krimpenerwaard rij, dan bevalt me dat ook. Al is het daar wat minder strak dan in de Alblasserwaard.”
‘Er staat hier ook nog een schitterend kerkje verscholen, de Kijfhoekkerk’
22 | Stad uit, land in: de natuur is altijd dichtbij
Fietsen & Kletsen
“Dit is een fietstocht die ik graag rijd met vrienden die een dagje op bezoek komen. Niet te ver en samen ben je dan relaxed op pad. Af en toe stoppen we voor koffie of een ander drankje, picknicken doen we bijvoorbeeld bij het Waaltje... fietsend, luierend en kletsend gaat zo’n dag lekker langzaam voorbij. En dat alles onder de rook van mijn stad.”
‘Fietsend, luierend
en kletsend gaat zo’n dag lekker langzaam voorbij’
Polderen Erik is opgegroeid in Ridderkerk en ging als kind graag ‘polderen’. “Zo noemden we dat; we gingen dan met een stel jongens de natte grienden in. Slootjespringen en klooien tussen de wilgen. Kwam ik na zo’n dag thuis, dan moest ik van mijn moeder buíten mijn stinkende kleren uitdoen. Prachtig! Ik kan iedereen aanraden af en toe de fiets aan de kant te zetten om te ‘polderen’. Je komt onderweg de Rhoonse en de Carnisse Grienden tegen. Loop er een stukje in en ontdek ze.”
Wat is úw favoriete rondje?
Langs de groene zuidrand van Rotterdam
Ieder nummer vertelt een provinciegenoot in het tijdschrift over zijn of haar favoriete wandel- of fietsroute.
Stadsparken, interessante gebouwen, slingerende dijkjes met vergezichten over de rivier, de wilde wilgen-jungle van de grienden... U ontdekt het allemaal op 43 fietskilometers in en vlak bij Rotterdam. Deze gratis fietsroute van het Zuid-Hollands Landschap downloadt u via
Wilt u ook uw mooiste plekken in Zuid-Holland delen met onze beschermers? Kies een van de routes op onze website en meld u aan op www.zhl.nl/rondjevan
www.zhl.nl/groene-zuidrand
Schenking aan het Zuid-Hollands Landschap | 23
”We hebben bewust voor natuur gekozen,” vertelt bestuursvoorzitter Herman van Tongeren, “omdat deze in Nederland bijzonder kwetsbaar is. En schaars, zeker in het westelijk deel van de Randstad. Door de verstedelijking en vele economische activiteiten, staat de natuur hier erg onder druk. Terwijl natuur een basisvoorwaarde voor welzijn is!” De focus van de Rens-Holle Stichting op natuur is iets van de laatste jaren. In de jaren dertig van de vorige eeuw richtten een paar families de stichting op, met als doel familieleden in staat te stellen te studeren. Dit veranderde in 2002, toen het bestuur, dat nog altijd uit nakomelingen bestaat, besloot vooral instellingen en initiatieven op het gebied van cultuur te ondersteunen.
‘Wandelen in het groen is aangenaam en het biedt troost’
De natuur is zó waardevol! Tekst en fotografie Caroline Westdijk
Het Zuid-Hollands Landschap ontving onlangs een substantieel bedrag van de Rens-Holle Stichting. Met deze gulle gift kan extra natuur worden aangekocht.
“Later voegden medebestuurslid en penningmeester Johan Beijlevelt en ik daar de pijlers natuur en duurzaamheid aan toe” vertelt Van Tongeren. “Dus gingen we op zoek naar clubs die als core business natuurbehoud in dit deel van Nederland hebben. Zo kwamen we onder meer bij het Zuid-Hollands Landschap terecht. Hun doelstelling om door aankoop van nieuwe gebieden de zes procent beschermde natuur in de provincie Zuid-Holland op termijn uit te breiden naar tien procent, spreekt ons erg aan. De afgelopen tijd blijkt meer dan ooit hoe belangrijk natuur in je eigen leefomgeving is. Wandelen in het groen is aangenaam en het biedt troost. Je verwonderen over de seizoenen, het spotten van mooie vogels: de natuur is zó ontzettend waardevol. Daar moeten ook toekomstige generaties van kunnen blijven genieten.”
Ook schenken? Herman van Tongeren: “Ook toekomstige generaties moeten van de natuur kunnen blijven genieten.”
Meer weten over bijzondere giften zoals schenken en nalaten aan het Zuid-Hollands Landschap? Neem contact op met relatiemanager David Sisson: 06-57282668 of d.sisson@zhl.nl. Hij vertelt u er graag alles over!
24 | Fotowedstrijd
Ontluiken… … bleek een dankbaar thema voor onze fotowedstrijd, gezien de vele inzendingen van lezers. De jury koos na rijp beraad voor deze drie winnaars!
Eindelijk bevrijd, Hans Loos
Colofon | 25 Kwartaaltijdschrift voor Beschermers van Stichting Het Zuid-Hollands Landschap. Jaargang 49, 4/2020. het volgende nummer verschijnt in augustus 2021 Redactie Michiel Houtzagers (hoofdredactie), Kirstin Poot (eindredactie), Rens Putman (art director), Tim Remmel (online marketing), Eefje Arts (social media). Redactionele begeleiding Leo Meijer Foto voorkant Oleksandr Filatov Vormgeving en druk Verloop drukkerij
Op zoek naar een paddenpartner, Mirjam Staalman
Olof Palmestraat 18, 2616 LR Delft (010) 272 22 22 • info@zhl.nl www.zhl.nl Beschermer wordt u vanaf € 25,- per kalenderjaar of € 2,50 per maand. Meld u aan via bovenstaande contactgegevens. Telefonisch kunt u ook doorgeven dat u ons wilt steunen zonder tijdschrift. Graag bij verhuizing gebruikmaken van de PostNL verhuisservice. Opzeggen kan voor 1 oktober. Beschermersadministratie IBAN NL94 INGB 0000 3071 76 Het Zuid-Hollands Landschap besteedt giften verantwoord. Periodieke schenkingen, giften en nalatenschappen zijn voor u fiscaal aftrekbaar en de stichting betaalt over het binnengekomen bedrag geen belasting. Kijkt u ook eens op www.belastingdienst.nl/giften of www.cbf.nl
Grutto in de Vlietlanden, Henk de Haan
NIEUW THEMA:
het gouden uur
Het uur na zonsopkomst en het uur voor zonsondergang zijn perfect om te fotograferen, omdat het licht dan erg mooi is. Tot 19 juli 2021 kunt u op de website uw foto’s uploaden en/of stemmen op de inzendingen. Daar vindt u ook de spelregels van de fotowedstrijd. Wie weet staat uw foto de volgende keer op deze pagina! De winnende inzenders ontvangen een fraaie afdruk thuis. De foto met de meeste stemmen publiceren we op www.zhl.nl/fotoboeken.
Voor elke opdracht die gedrukt wordt bij Verloop drukkerij worden nieuwe bomen geplant. Het bedrijf investeert in projecten van Trees for all om de CO2-voetafdruk die ontstaat bij het realiseren van drukwerk te compenseren. Verloop drukkerij voldoet aan de Duurzaam Inkopen-criteria van de overheid, zie www.verloop.nl. Het papier is van verantwoorde herkomst: FSC® C008234.
26 | Dagje uit in eigen provincie
Weidse uitzichten met typisch Hollandse wolkenluchten, kwetterende weidevogels en ook nog wat vaderlandse geschiedenis: het poldergebied rond het idyllische veenriviertje de Vlist in de Krimpenerwaard is een dagje uit helemaal waard.
Meenemen √ Wandelschoenen √ Lange broek √ Picknick √ Verrekijker √ Camera √ Zakje voor afval √ Reservekleding √ Zonnebrand
De favoriet van boswachter Rolf van Beek ‘Het gebied achter Boezemmolen no. 6 kreeg onlangs, na 100 jaar, z’n oorspronkelijke functie van boezem terug. Doordat er veel klei is afgegraven is er een prachtig natuurgebied ontstaan, de Hooge Boezem. Het is een grote plas ondiep water met eilandjes die een grote aantrekkingskracht hebben op vogels. Hier zie je de grutto op z’n lange stelten, de wulp, de kiekendief die hier ook broedt en alle rietvogels. Vanaf het wandelpad sta je er met je neus bovenop.’
Tekst Ina Babbé
Eéndagsvakantie langs de Vlist Ochtend De vroege ochtend is de beste tijd om de wandelschoenen aan te trekken en de Zilverreigerroute te ontdekken. Deze schitterende route van 12 kilometer voert voor 40 procent over onverharde wegen, dwars door de veenweidepolders van de Krimpenerwaard.
Dichter bij de natuur kun je niet komen. Vergeet je verrekijker niet, want in dit gebied spot je alle Hollandse weidevogels – en – als je geluk hebt, de grote zilverreiger*. Download de route op www.zhl.nl/zilverreigerroute.
Startpunt
Leuke stops onderweg
Parkeren op het Concordiaplein in Haastrecht, achter het Toeristisch Overstappunt (TOP).
Kaasboerderij van Eijk (Oost-Vlisterdijk 4) om van de boerenkaas of het boerenschepijs te proeven. Bisdom van Vliet met zijn schitterende parkbos, met vooral in het voorjaar een zee aan stinsenbloemen. Streekcentrum Ooievaarsdorp Liesvelt met de Avonturenboerderij en - in het voorjaar - broedende ooievaars Boezemmolen nummer 6, een van de oorspronkelijk 7 molens langs de Vlist. Hij is onlangs weer ‘maalvaardig’ gemaakt en voor publiek geopend op de meeste zaterdagen. Als de wieken draaien is hij te bezoeken. De toegang is gratis. Dagje zelf voor molenaar spelen? Mail naar: 6eboezemmolen@gmail.com
Dagje uit in eigen provincie | 27
Vogels spotten Het poldergebied is een trekpleister voor talloze weide- en rietvogels. Hoeveel vinkjes zet u?
Middag
kiekendief
zilverreiger
Vanaf het water ziet alles er weer heel anders uit. Huur een (trap)kano of kajak en zak de kronkelende Vlist met zijn dotterbloemen, knotwilgen, molens en oude boerderijen af richting Schoonhoven. Motorboten zijn niet toegestaan, dus rust verzekerd. Kano’s
zijn te huur bij Kanocentrum Haastrecht (kanocentrum-haastrecht.nl) van mei tot oktober, reserveren aanbevolen). Onderweg zijn er twee terrassen om aan te leggen en bij te tanken, Café de Vlist en De Vlisterstee.
Picknickplek
rietzanger
lepelaar
zwarte stern
visdief
rietgors
kievit
Het schiereilandje Koeneschans in Vlist maakt deel uit van de Oude Hollands Waterlinie, dat na het rampjaar 1672 werd aangelegd om ons land te verdedigen tegen vijanden door grote delen van het omringende land onder water te zetten. Op de Koeneschans vonden de Hollanders een droge plek van waaruit ze de hoger gelegen gebieden konden verdedigen. Nu is het een mooie plek om te picknicken. Op het schiereiland is via een virtual reality tour te zien hoe het er hier destijds moet hebben uitgezien.
Avond Op de plek waar de Vlist begint, ligt zilverstad Schoonhoven met z’n prachtige historische gebouwen en oude gevels. Drink een vestingbier op een van de gezellige terrasjes aan de rivier de Lek of eindig de dag met een diner in een van de
grutto
blauwborst
snor
vele restaurants, zoals het sfeervolle Eethuis de Waag of het klassieke restaurant Belvédère. En heb je nog een plekje over, bij Bakework maken ze de lekkerste taart van de omgeving.* * Check eerst de coronamaatregelen op www.rijksoverheid.nl/corona
Nieuwe gezichten Mijn zoon Wietse van 10 jaar, zelf Beschermer van het Zuid-Hollands Landschap, vraagt zich af: leven er in dit gebied dieren die er 50 jaar geleden niet waren?
Tekst Mariska Keus
Vraag het de boswachter “Jazeker. ‘Overgewaaide’ exoten, zoals de Amerikaanse rivierkreeft, maar ook de bever, het grootste knaagdier van Europa. Die was in 1826 uitgestorven in Nederland en is in 1988 weer uitgezet. Je ziet hem in Zuid-Holland onder andere in Klein Profijt en de Crezéepolder. Nou ja, zien… Je komt hem zelf niet snel tegen, maar wel zijn sporen; puntig afgeknaagde boompjes en mini- glijbaantjes. Als ie over een dijk loopt en het water in wil, glijdt hij er op z’n buik in. Die mini-glijbaantjes op de dijk zijn dus van de bever.”
Instagram @boswachtermirjam
Hadassa de Raaf
“De hekken bij de N210 zijn geplaatst langs een faunapassage, maar deze is niet speciaal voor bevers en/of otters. De otters zitten nog niet in het Loetbos. Wél al in de Reeuwijkse Plassen. Daarom wordt nu gewerkt aan een nieuwe faunapassage, waarmee we ze ook in de Krimpenerwaard hopen te verwelkomen. Tijdens het broedseizoen zijn delen van de Krimpenerwaard afgezet, dus hier zullen ze zich vast thuis voelen. Want de otter heeft niet veel nodig; vooral rust en hoekjes waar ie een beetje aan kan rommelen.”
Otters gespot? Zitten er al otters in het Loetbos? We zien de hekken langs de weg BergambachtRotterdam, maar ze zien er anders uit dan in Reeuwijk. Of is dit voor de bevers?
Willemien Kronenberg
Instagram @boswachtervivian
Mussenmysterie Elk jaar nestelen musjes bij ons, een luidruchtig spektakel. Dan is het opeens stil. Een paar maanden bijna geen mus in de goot en vervolgens begint de cyclus opnieuw. Waar blijven die mussen?
Lisette Scheepstra
Stel uw vraag!
“De huismus broedt van eind maart tot augustus, twee tot drie legsels per jaar. In twaalf dagen worden de eitjes uitgebroed, 1 tot 9 per nest. Dan houden ze zich stil, tot de jonkies uitvliegen om een eigen leefgebied te zoeken. Die doen dat in een straal van 5 kilometer, liefst in hegjes en hagen. De meidoorn en liguster zijn bijvoorbeeld erg in trek. De ouders blijven meestal stil zitten waar ze zitten, ze zijn dus niet echt weg.”
Instagram @boswachterwouter
Ook een vraag aan een van onze boswachters? Stuur een mailtje naar boswachter@zhl.nl en wie weet wordt uw vraag in een van de volgende uitgaven beantwoord.
