Mindfulness en psychotherapie
Succesvolle therapie veranderd de client’s relatie met zijn of haar specifieke wijze van lijden. Mindfulness is een vaardigheid die ons in staat stelt minder reactief te zijn op wat er gebeurd in het moment en dus minder te lijden. Mindful zijn is wakker worden en herkennen wat er in het moment gebeurd. Het goede nieuws is dat iedereen het kan leren, uiteraard afhankelijk van de bereidheid tot oefening
Mindfulness en gewaarzijn
Gewaarzijn is de achtergrond ‘radar’ van bewustzijn die constant de innerlijke en uiterlijke omgeving controleert. Je kunt je gewaar zijn van aspecten zonder dat ze op de voorgrond komen. Aandacht is een proces van het focussen van bewust gewaarzijn, wat een verhoogd gewaarzijn van een beperkt gebied van ervaring brengt. Eigenlijk zijn gewaarzijn en aandacht zodanig ineengestrengeld dat aandacht constant figuren uit de grond van gewaarzijn ‘trekt’ en ze daar een tijd houdt.
Mindfulness is het tegenovergestelde van de automatische piloot; het tegenovergestelde van dagdromen; het is het aandacht besteden aan dat wat significant is in het huidige moment.
Een korte definitie van mindfulness:
(1) Gewaarzijn (2) van actuele ervaring (3) met acceptatie. Deze aspecten zijn onlosmakelijk verbonden in de ervaring van mindfulness. De aanwezigheid van ĂŠĂŠn aspect betekent niet automatisch de aanwezigheid van de andere twee. Ze zijn alle drie nodig voor een moment van volledige mindfulness
Het mindfulness continuum (1)) Aan het ene eind vinden we dagelijkse mindfulness – ons losmakend van onze activiteiten vragen we ons af “Wat voel ik nu? Wat doe ik nu? Wat trekt het meeste gewaarzijn? Dit is hoe mindfulness doorgaans gebruikt wordt / optreedt in therapie. Aan het andere eind vinden we meditatieve mindfulness - hier wordt de geest als een microscoop die minimale mentale activiteit kan waarnemen. Dit niveau vergt duidelijk een grote toewijding en discipline van de beoefenaar. Het actuele moment van ‘wakker worden’ is voor beiden hetzelfde – de ervaring is voor ervaren meditatoren simpelweg meer continue.
Het mindfulness continuum (2)
Dagelijkse mindfulness geeft ons inzicht in ons psychologisch funtioneren en het vaardiger kunnen antwoorden op nieuwe situaties. Meditatieve mindfulness geeft ons inzicht in de natuur van de geest en de oorzaken van lijden.
Kenmerken van mindful momenten (1) ● Non-conceptueel. Mindfulness is gewaarzijn zonder absorptie in onze gedachtenprocessen. ● Hier-en-nu. Mindfulness is altijd in het huidige moment. Gedachten over onze ervaring zijn nooit in het huidige moment. ● Zonder oordeel. Gewaarzijn kan niet vrijelijk optreden wanneer we willen dat onze ervaring andes is dan ze is. ● Intentioneel. Mindfulness omvat altijd een intentie om aandacht ergens op te richten. Aandacht terugbrengen naar het huidige moment geeft mindfulness continuiteit in de tijd.
Kenmerken van mindful momenten (2) ● Partciperende observatie. Mindfulness is geen afstandelijk observeren, het is juist het meer intiem ervaren van lichaam en geest. ● Nonverbaal. De ervaring van mindfulness kan niet in woorden gevat worden omdat gewaarzijn optreedt voordat er worden opkomen in de ● Onderzoekend. Mindful gewaarzijn onderzoekt altijd subtielere niveau’s van perceptie. ● Bevrijdend. Ieder moment van mindful gewaarzijn brengt vrijheid van geconditioneerd lijden.
Kenmerken van mindful momenten (3)
Deze kwaliteiten treden gelijktijdig op in ieder moment van mindfulness. Het beoefenen van mindfulness is een bewuste poging om gewaarzijn meer frequent te richten op het hier en nu. Mindfulness op zich is niet bijzonder; continuiteit van mindfulness is echter vrij zeldzaam.
Mindless momenten Doorgaans ziten we gevangen in afleidende gedachten of in meningen over wat er gaande is in het moment – dat is mindlessness. Voorbeelden van mindlessness (Brown & Ryan, 2003): - Activiteiten haastig afhandelen zonder er met onze aandacht bij te zijn; - Het breken of morsen van dingen door zorgeloosheid, onaandachtigheid of denken aan iets anders; - Het niet waarnemen van (subtiele) gevoelens van ongemak of fysieke spanning, opwinding of angst - Iemands naam vergeten onmiddelijk nadat we hem hoorde; - Preoccupatie met het verleden of de toekomst; - Ieder moment dat we afgeleid zijn van wat we dan ook aan het doen zijn – eten, luisteren, vrijen, auto rijden, mediteren, gestalttherapie et cetera
Mindfulness en Boeddhisme
Mindfulness ligt aan de de kern van de Boeddhistische psychologie. Voor psychotherapeuten klinkt de Boeddhistische psychologie bekend omdat ze het doel om lijden te verlichten en de waarde van fenomenisch (empirisch) onderzoek delen. Verschil is dat de Westerse wetenschap fenomenen onderzoekt door objectieve observatie (subject-object) terwijl de Boeddhistische psychologie een systematische subjectieve (subject-subject), benadering is.
De Vier Nobele Waarheden De Boeddha (iemand die wakker is) onderwees in zijn eerste lering na zijn realisatie deze vier basis ideeen: (1) de menselijke conditie omvat lijden; (2) het conflict tussen hoe dingen zijn en hoe wij wensen dat ze zijn, veroorzaakt dit lijden; (3) lijden kan vermindert of zelfs opgelost worden door het veranderen van onze houding tegenover onprettige ervaringen; (4) er zijn acht algemene manieren om het lijden tot een einde te brengen.
Mindfulness beoefening als noodzakelijke voorwaarde
Mindfulnes is een natuurlijk optredend fenomeen in het dagelijks leven maar vraagt beoefening om onderhouden te worden. Hoewel we allemaal af en toe wakker zijn voor onze huidige ervaring, vallen we doorgaans snel weer terug in ons normale onsamenhangende denken. Zelfs wanneer we ons bijzonder attent weten tijdens therapie zijn we slechts bij tussenpozen mindful. Continue gewaarzijn vraagt toewijding en hard werken.