Deventer Waag(t)

t WA AG D

E

V

E

N

T

E

R

PLUK & PROEF

WANDELING

ZIJ WAREN VAN BETEKENIS VOOR DEVENTER PORTRET

DE UITVERKORENEN VAN GO AHEAD EAGLES MAAK JE EIGEN SPELLETJE

Over fijn, slim en bewust leven

Stadsmagazine voor & door Deventenaren

EETBARE NATUUR

DEVENTER WAAGT Je hebt een bijzonder tijdschrift in handen. Een echt Deventer Stadsmagazine, gemaakt door ons; tientallen Deventenaren die hebben gedaan wat ze het leukst vinden. Foto’s maken, een mooi portret schrijven, een puzzel maken of een recept uitwerken. Wat ons bindt is dat we uit Deventer komen, in Deventer samen leven en het geWAAGd hebben dit avontuur aan te gaan!

Het heet Deventer WAAGt en is een ode aan het leven. Het goede leven, maar ook aan de obstakels als het leven je (tijdelijk) niet toelacht. Een ode aan slimmigheid, aan ‘meer doen met minder’. Aan bewust leven. Het is ook een ode aan mensen.

Aan gewone Deventenaren die het leven mooier, leuker of interessanter maken. Het leven omarmen met alles wat het, in positieve en negatieve zin, te bieden heeft. Die ‘gewoon’ blijven meedoen. Omdat hele kleine acties (vandaar de kleine letter -t achter WAAG) grote impact kunnen hebben! Zoals het maken van dit magazine. Sommigen van ons hadden nog nooit zoiets gedaan, wisten niet of ze het wel konden, hadden het druk thuis en in hun werk, maar samen is het ons gelukt! We hebben met z’n allen geleerd, elkaar beter leren kennen en een mooie lancering van Deventer WAAGt beleefd. En daarom kun je het nu gaan lezen! Wie weet waar dat toe leidt?

Wij, als makers (dat zijn we en zo noemen we onszelf vanaf nu!) zijn trots op Deventer WAAGt. De volgende stap is dat we het met nog veel meer Deventenaren gaan maken. Met jou! Zodat Deventer WAAGt, nog mee dan nu al het geval is, een magazine van, voor en door heel Deventer wordt. Wil je meedoen? Mail dan tamtam@rastergroep.nl.

Voor nu enorm veel leesplezier gewenst!

De makers

�

Ps. Wil je weten wie wij zijn? Blader dan naar de volgende pagina.

de makers Monica Linssen:

Seval Sonmez:

‘Het goede leven is lekker actief zijn en te genieten. Elke dag te plukken; carpe diem.’

Anika van Lente

Marco Paulo Dicker:

‘Er zijn slechts twee manieren om het leven te leven. Alsof niets een wonder is. Of alsof alles een wonder is!’

Mabel Schotgerrits: ‘Ik ben 18 jaar oud en studeer communicatie.

In mijn vrije tijd dans ik bij Studio DanZo.’

Lidwien Vermeulen:

Angela Koerkamp: ‘Het zijn eigenlijk de kleine dingentjes die mijn dag mooi kunnen maken. Van een mooie (glim)lach tot een klaproos of een dagje aan zee.’

‘In het alledaagse leven maakt het mij blij om creatief en scheppend bezig zijn. Het enige wat je hier voor nodig hebt is je verbeelding, materiaal om je verbeelding over te brengen en focus.’

Ed Maatman: Rebecca: ‘Volop genieten door te leven in het moment met dat wat er is.’

Evert Jan Ebbink:

Berry Steenbrugge: ‘Mijn yoga levensquote is: Leven in het hier en nu is elk moment een nieuw begin.’

Lindsey Sanders:

‘Op de keukenhof, daar word ik blij van.’

‘Mijn dochters betekenen alles voor mij. Een glimlach op hun gezichten, dat maakt mij blij en geeft me een gelukkig en trots gevoel!’

‘Kunst maakt me blij.

Open kritische blik, nieuwsgierig, enthousiast, dagelijks genietend van kleine dingen.’

Agnes van der Schuur:

‘Lekker creatief bezig kunnen zijn.’

‘ Ik word blij van lange wandelingen. Op doordeweekse (werk) dagen lukt dat niet maar dan loop ik een Mirjam de Ruiter: paar keer per dag met de oppashond langs de ‘Do what makes IJssel. Ook erg fijn!’ your soul shine!’

Sandra Hessing: ‘Ik brouw wel eens wat.’

Gulsah: ‘Geniet vandaag. Gister is voorbij en morgen is nooit beloofd.’

Shuk-Yee Man: Bart Beijer:

Effi Oosterwijk:

‘Ik hou van kranten, goed vertelde verhalen, een gierende lach.’

‘Ik hou ervan om mensen te helpen met leerprocessen.’

Gerrie Nieuwenhuis:

Fokke Linssen: ‘...een mooie wandeling, sauna en ...verlaagde Wellepad.’

‘Waar ik heel blij van word, is een on gehaast leven, met lieve mensen om me heen en lekker eten.’

A&S Fotografie: ‘Doe wat je niet laten kan... En laat wat je niet doen kan...’

‘Je mag blijven leren tot je vingers even lang zijn.’

Tys Damhuis:

Astrid Stok: ‘Voor mij is alledaags geluk wanneer ik dro­­merig mijn tuin in kijk.’

‘Ik word blij van verwondering om mij heen.’

DEVENTER WAAGT 01

4

Mirjam Hagendijk: ‘Als ik bij de IJssel ben, dan stroomt alles.’

inhoud

WA AG t D

E

V

E

N

T

E

R

C U LT U U R

7

8

43

K UNSTROUTE

De letters Wij, Zij, G ij en Hij

PORTRETTEN

11 M UZIEK

12

15

Het maakproces van Greg & Christy

44

21

Het leven van twee 17-jarigen door de tijd heen

26

GEVOEL VAN .. .

René Temmink

48 M ONIQUE MICHEL

DEVENTER UITDRUKKING

Anders kijken, denken, doen

52

ZOEK DE VERSCHILLEN

55

W ANDELING BEGRAAFPLAATS

56

RAALTERWEG

25

Deventer inkijk

46 H ET

V ROGGER EN NOE

16 M AKER

20

TRUUS LENTINK

Zij waren van betekenis voor Deventer

Schilderen om de magische kan van het leven te raken

H ILMA

Leven in onzichtbaarheid I k kijk tevreden terug

V ETKAMPSTRAAT

De uitverkorenen van Go Ahead Eagles

D E CREATIES VAN KOEN

Ik wil iets leuks doen voor de wijk!

59

OP NAAR DE EREDIVISIE

DOEN N AT U U R

31

32 P LUK

BEZIG: L ekker luisteren, maak je eigen spelletje 61 Fotospeurtocht, proefjes met drijven en zinken 62 Schattenzakje 63 F ERMENTEREN: Leren, proberen en experimenteren

60 L EKKER

EN PROEF:

E etbare

natuur 36 Alles went 38 Zwemmen in de IJssel 40 S amen in actie voor een schone IJssel 41 Wandelen voor een leeg hoofd

64 66

MAKERS

5

PUZZELEN

Dwalen door Deventer

beeldcolumn

BEELD: Mirjam de Ruiter

DEVENTER WAAGT 01

6

cultuur

�

kunstroute

De letters Wij, Zij, Gij en Hij

Het grote beeld Wij. Links of rechts afslaan en je kan recht door gaan.

Ligt er aan welke weg je in wil slaan.

Alsnog verder de wijk in gaan dan zie je nog meer van de grote beelden van Zij, Gij, Jij en Hij staan.

Het is soms heel fijn om een afspraak te maken, als je de kroeg of links of rechts wil gaan.

Ik zie voor mij een hele grote vraag staan.

Hoe zijn die ontstaan?

En wat voor verhaal geeft het bij een ander aan.

Alle mensen nemen anders waar die geven ook iets anders aan.

Daar wil de kunstenaar ook voor gaan.

Zo blijven deze grote letters in bedwingen staan.

DEVENTER WAAGT 01

8

GEDICHT: Tys Damhuis TEKST: Evert Jan Ebbink en Fokke Linssen BEELD: Marco Paulo Dicker

C U LT U U R

9

KUNST OF GEEN KUNST?

Kunst gaat per definitie over durf, lef hebben en ‘wagen’. We kennen kunst in velerlei vormen. Niet alleen statisch zoals schilderijen, bijzondere gebouwen, beeldhouwwerken, maar ook bewegend in de vorm van toneel, acrobatiek, dans, muziek. Kunst valt kort te omvatten als een bewuste creatie van iets moois of betekenisvols met behulp van vaardigheid en verbeelding. En over smaak valt te twisten. Wat de een kunst vindt, zal de ander als geen kunst betitelen. “Dat kan mijn zoontje van 5 jaar ook…”

Het is dus kunst om kunst in al zijn facetten wel of geen kunst te noemen.

IK EN DE ANDER

Marc Ruijgrok kreeg in 2000 opdracht om een verbinding te leggen tussen de bewoners in de nieuwe stadswijk De Vijfhoek. Zes jaar eerder was de eerste spade de grond ingegaan en er wordt nog steeds druk gebouwd. Vanuit de verbindingsvisie ontstond het idee om elke rotonde van de Leonard Springerlaan te gebruiken. Eerst werden de levensgrote ‘WIJ’, ‘ZIJ’ en ‘JIJ’ geplaatst, door ‘MIJ’, ‘GIJ’ EN ‘HIJ’. Hier kan niemand figuurlijk omheen, letterlijk gelukkig wel… Of men nu van de richting Flora of Immer Weiterbrug de wijk inkomt.

Hier kan niemand figuurlijk omheen, letterlijk gelukkig wel…

Op het Andriessenplein wordt ‘HIJ’ bijna overschaduwd door het woongebouw ‘Het Baken’, een architectonisch kunstwerk op zich. Een mooi punt om passanten naar hun mening te vragen. Deze meningen lopen uiteen. Van “Ik woon hier al jaren met veel plezier, maar het kunstwerk zegt me niets” tot “Ik zie er een verbinding in, die de bewoners nader tot elkaar zou moet brengen”. Een enkeling wordt er niet vrolijk van, daar het te somber (donker) is. Een ander ziet het als een verstild object dat vanbinnen toch het een en ander losmaakt. “Kunst is sterk, de mens is zwak”.

‘Ik en de ander’ moet een verbinding maken, maar daar komt weinig van. Vaak worden de persoonlijke voornaamwoorden gebruikt om iemand de weg te wijzen, maar sporadisch wordt er over gesproken. En dan kan de discussie uitlopen tot wereldse thema’s.

“Alleen de liefde voor elkaar kan de aarde aangenamer maken om op te wonen.”

DEVENTER WAAGT 01

10

interview

TEKST: Fabian Schrijver BEELD: A&S fotografie

Voor deze editie van het magazine gaan we in gesprek met powerduo Greg & Christy.

Beiden zijn creatieve duizendpoten die zich bezighouden met zowel dans, rap, zang en video editing. We vroegen ze hoe het schrijven van een liedje nou precies werkt.

Hoe werkt het om een liedje te maken, hoe doen jullie dat?

“Als wij een liedje maken zitten wij met een producer of gitarist die de melodie / beat in elkaar zet. Hierop gaan wij iets neuriën en vanuit daar bedenken wij de flow en tekst.”

Waar krijg jij inspiratie van?

Greg: “Ik schrijf meestal over gebeurtenissen die ik in het leven heb meegemaakt of over wat ik wil bereiken in de toekomst. Ik ben een beelddenker en daar maak ik vaak wel gebruik van om mijn teksten en melodieën te bedenken.” Christy: “Waar ik mijn inspiratie vandaan haal, zijn mijn idolen.

Ik luister vaak naar muziek van alle genres. Zo leer ik verschillende flows van verschillende artiesten waardoor ik mijn eigen stijl creëer. De meeste inspiratie haal ik uit Tabitha en Adele.”

Welk stuk tekst van jezelf ben je het meest trots op?

Greg: “Dat jij bent gegaan dat was nergens voor, Het lijkt of ik elke dag weer gekker word door de ziekte die elke dag weer mensen moordt.”

Christy: “Zou wel willen weten waar jij nu bent, Is het daar op een goede plek, Het is koud en stil, je bent niet hier, ik hoop dat je vrede hebt.”

Als je een liedje af hebt of uitgebracht hebt, hoe voel je je dan?

Opgelucht omdat ik dan mijn gevoelens in de muziek heb geuit en trots omdat ik dan tevreden ben met het resultaat.

Hoe ben je begonnen met muziek?

Greg: “Al sinds kleins af aan ben

ik veel bezig met verschillende muziekstijlen. Ik luister naar alle soorten muziek. Toen ik 10 jaar oud was, begon ik mijn eigen teksten te schrijven en deed ik opnames met vrienden in het wijkcentrum. Ik spaarde voor een eigen studio en vanaf mijn 16e ben ik begonnen DEVENTER MUZIEK met het leren van vocal mix en mastering.” Christy: “Ik HET MAAKPROCES VAN ging naar open podia op Boerhaave, de school waar ik toen op zat. Daarna heb ik een keer opgetreden in de Leeuwenkuil.

Een lange tijd heb ik er niet veel mee gedaan.

Sinds mijn relatie met Greg schrijf ik mijn eigen teksten.”

Greg & Christy

Waar kan iemand in Deventer terecht om meer te leren over muziek?

In Deventer heb je veel wijkcentra waar je zelf bezig kan gaan met je muziek opnemen en ook workshops kan volgen. Daarnaast heb je een organisatie ‘New Deventer Collective’ vanuit Het Burgerweeshuis waar je je kan aansluiten en veel kan leren over muziek en alles daarom heen zoals: videoclips, promoties, social media etc.

Wij hebben in Deventer ook een groep genaamd ‘Shout Out’ waar rappers, zangers/zangeressen en producers met elkaar in contact kunnen komen.

Deventer is echt een muziekstad dus bijna in elke straat woont wel iemand die muziek maakt. De meeste rappers komen in Deventer in Input studio, dat is een professionele studio die gespecialiseerd is in opnames en mixen & mastering.

C U LT U U R

11

dêventer vrogger en noe TEKST EN FOTO'S: Mabel Schotgerrits

HET LEVEN VAN TWEE 17-JARIGEN DOOR DE TIJD HEEN

Mijn opa Hans (Peet) en ik hebben één ding in het bijzonder gemeen: we zijn in dezelfde straat geboren en opgegroeid. Op de Worp, in de Spaarpotstraat, heeft mijn opa’s jeugd zich afgespeeld en speelt die van mij zich nog steeds af. Ondertussen is er veel veranderd in 75 jaar: regels, gebruiken, omgaan met geld, uitgaan, technologie, dagindeling en zo kan ik nog wel even doorgaan. Ik ben in gesprek gegaan met mijn opa over hoe het vroeger was om 17, 18 jaar te zijn. Wat is er veranderd?

DEVENTER WAAGT 01

12

A

ls eerste wil ik je kennis laten maken met de verschillen in onze omgeving. Mijn opa heeft twee broers en ik heb één broertje. Ook hebben wij beiden geen vaste taken in het huishouden.

Het avondeten verschilde wel heel erg. Zo at mijn opa altijd aardappelen, groente en vlees en ik eet juist elke dag wat anders. Couscous, sushi, hamburger, pasta of juist helemaal vegetarisch! Na het avondeten studeer ik meestal nog even of kijk een serie op Netflix. Ook lees ik soms een boek en om twaalf uur ga ik dan slapen. Rond 1960 was er nog geen tv en al helemaal geen smartphone. Nee, mijn opa las in de avond en kletste met zijn ouders en broers. Tien uur was dan ook een normale tijd om te gaan slapen. Naast de voetbalwedstrijden die opa elke zaterdag speelde, ging hij elke zondagmorgen naar de kerk. Dat is iets wat ik nooit gedaan heb, omdat ik niet gelovig ben.

TWIJFELAAR

Voor de coronapandemie was ik 17 en deed ik de havo op Het Vlier in Deventer. Elke dag fietste ik de brug over om van de Worp naar de Platvoet te gaan; die vijftien minuten zijn niks in vergelijking met opa’s fietsroute. Hij begon de middelbare school in Zutphen en kwam voor het laatste jaar naar Deventer voor de ulo (tegenwoordig mavo). Ik ben zelf een enorme twijfelaar en wil dan ook goed over mijn ‘grote’ keuzes nadenken, zoals mijn studiekeuze. Op Het Vlier kreeg ik veel hulp in de vorm van persoonlijkheidstesten, open dagen en gesprekken met de decaan om een zo best passende studie te vinden. Uiteindelijk, na één jaar zoeken, ben ik terecht gekomen bij HBO communicatie waar ik het nog steeds erg naar mijn zin heb. Bij mijn opa ging dat heel anders. Hij maakte zijn studiekeuze ook op zijn 17e, maar in plaats van dat hij er net als ik één jaar over deed, wist opa het binnen één dag. De school had na de examens een markt georganiseerd waar bedrijven de jongeren kwamen informeren over verschillende banen en mogelijkheden voor het komende jaar. Opa koos uiteindelijk voor de analistenschool, want halve dagen werken en halve dagen school spraken hem erg aan.

NIET VERDER DAN BELGIË

Bij Noury & van der Lande (later Akzo), waar hij halve dagen werkte, verdiende opa zijn eerste salaris.

�

C U LT U U R

13

dêventer vrogger en noe

“Mijn opa koos zijn

Er waren al wel vakantiebaantjes langsgekomen, maar tijd om doordeweeks te werken was er eerder niet.

Ik heb al langer een bijbaantje. Sinds mijn 15e ben ik bezig als vakkenvuller en momenteel ben ik caissière en werk ook meer uren. Ik vind het fijn dat ik mijn eigen geld verdien en daardoor ook leuke dingen kan doen met vriendinnen. Ik geniet dan ook best van het leven en pak vaak een terrasje en ga in de zomer naar het buitenland. Mijn opa daarentegen ging niet naar het buitenland, tenminste niet verder dan België, en zat ook niet elk weekend op het terras. Daar was nou eenmaal het geld niet voor. Er was bijvoorbeeld op verjaardagen precies genoeg wijn en bier en ook was er uitgerekend hoeveel hapjes ieder kreeg. Tafels vol met chips, nootjes, kaas en worst waren onnodig. Mensen hadden er ook geen problemen mee, want dat was normaal.

studie in één dag, waar ik er een jaar over deed”

OP TIJD THUISKOMEN

Net zoals het normaal was om ‘op tijd’ thuis te komen van het uitgaan. De kunstijsbaan was net geopend en opa sprak daar met vrienden af om een rondje te schaatsen. Meestal begon de avond al om 20.00 uur. Later trokken ze door naar de stad, naar het Parochiehuis in de Keizerstraat. Daar dronken ze een paar biertjes, niet teveel, en om 00.00 uur liepen ze al richting huis. Lopend? Jazeker! Opa liep altijd met een vriend van de stad naar de Worp, nadat ze soms nog een meisje naar huis brachten. Maar altijd samen en altijd eerst onder de brug afgesproken. Helaas kan ik nu niet meer uitgaan door corona, maar daarvoor ben ik altijd naar Boode in Bathmen geweest. Van te voren sprak ik met een paar vriendinnen af en dronken we een paar wijntjes. Om 9 uur gingen we dan naar Boode en we bleven daar tot een uur of 2 ’s nachts.

VEEL VERANDERD

Er is veel veranderd in ruim een eeuw tijd. Het is lastig om het leven van mijn opa en mij te vergelijken met elkaar. Sommige technologieën bestonden nog niet eens en veel gebruiken zijn nieuw of juist weggevaagd.

Door het gesprek met mijn opa heb ik geleerd dat niet alles te plannen valt en dat alles vanzelf wel komt.

Je hoeft niet alles van tevoren vast te leggen en te bedenken. Geniet nu van het leven, want nu ben je jong.

DEVENTER WAAGT 01

14

deventer uitdrukking

biet ‘m in de rugge ILLUSTRATIE: Marco Paulo Dicker

Dat Deventer veel eigen(aardig)heden heeft, is bekend. Een beetje Deventenaar is daar trots op. Naast onder andere de koeken, de boeken en het rood-geel kent onze stad ook een aantal uitdrukkingen.

In de eerste aflevering van mogelijk een fijne serie: Biet ‘m in de rugge (of: Biet ze in de rugge als het om meer mensen gaat).

Wat dat betekent, hoeft natuurlijk eigenlijk niet uitgelegd te worden. Maar toch: Zet ‘m op of: Pak ze of: Ga ervoor.

Ken je ook een typisch Deventer uitdrukking? Mail ons en wellicht staat deze in een volgend nummer.

C U LT U U R

15

maker

ANDERS KIJKEN, DENKEN, DOEN DEVENTER WAAGT 01

16

Op onverwachte momenten kom je vaak de leukste mensen tegen. Mensen waarmee je in gesprek raakt en die een stukje van hun leven, hun wereld met je delen. Mensen die vertellen wat hen bindt en wat hun vreugde geeft in het dagelijks leven. Mensen die het beeld of de taal gebruiken om je deelgenoot te maken van hun reis.

C U LT U U R

17

maker TEKST: Lidwien Vermeulen FOTO’S: Tys Damhuis, Astrid Stok

T

ys Damhuis is een maker. Een man die autisme heeft en dyslexie. Een man die anders kijkt naar de wereld. Hij zorgt er voor dat hij niet te veel prikkels krijgt waardoor zijn brein de weg kwijt raakt. En waardoor hij in oud gedrag vervalt. Tys stippelt zijn weg uit door dagelijks opnieuw te kijken naar de dag die voor hem ligt.

Zijn ‘beperkingen’ buigt hij om naar voordelen.

Talenten, hij heeft er veel. Dagelijks schrijft hij gedichten. Dat kan ook een zin zijn. Tys: “Zo heb ik onder mijn e-mail deze zinnen staan: Voor mij rollebollen en dansen de woorden in mijn hoofd, dit noem je ook wel dyslexie.

Dus als u mijn dansende woorden niet begrijpt, wacht dan niet en mail mij voor meer duidelijkheid.

Doordat ik deze weg open zet, komen bij mij wel dingen aan.”

PRIKKELS

Dagelijks werkend in het groen ontstond voor Tys een nieuwe vorm om naar de wereld te kijken: met fotografie. Hij startte een bedrijf en fotografeert fragmenten van zijn dagelijkse werkzaamheden. De overvloed aan prikkels langs de drukke wegen werd hem teveel, waardoor hij zijn groenwerkzaamheden niet meer kan uitvoeren. Prikkels kunnen in vele varianten binnenkomen. Voor GGnet heeft Tys een filmpje gemaakt hoe hij met autisme omgaat. Je kunt het zien via onderstaande link: www.youtube.com/watch?v=aQs-9ZBoR1E

Wat Tys beweegt kan van alles zijn. Een mesje op tafel beweegt hem om karton uit te snijden, of om van een tafelpoot een totempaal te maken. Is het verveling?

“Nee, ik doe het voor mezelf, en het zijn gedachten die ik op dat moment heb. Voor mij is ook iets laten ontstaan, zoals een beeld maken of een vorm kiezen belangrijk. Dat geeft mij ook wel kracht om door te gaan.”

Tys: “Ik maak keuzes. Stapje voor stapje kom ik verder.

Door los te laten komen er nieuwe dingen op mijn pad. Ik ben er van overtuigd dat op deze wijze de juiste dingen mijn pad kruisen.

Kruispunten blijven altijd in je leven bestaan. Maar als je dan liefde aan jezelf geeft dat is de kracht om je er doorheen te slaan.”

Hij krijgt rust door het fotograferen van planten, takken, bloemen, bladeren, regendruppels. Kleurrijke beelden, die hij naar zijn hand zet door ook te spelen met nieuwe vormen. Een set tandenborstels wordt ingezet en vervormd tot een bloemenhart. Een inkijkje in de belevingswereld van een maker.

DEVENTER WAAGT 01

18

ORDE AANBRENGEN

K A R TO N

Op enig moment schrijft hij zijn gedachten van zich af. Gedichten kort en krachtig. Het zijn overwegingen die passen bij het beeld van de dag, zoals Tys zijn dag ziet. Of hij wordt getriggerd door een foto en hij schrijft een gedicht. Het is een zin, soms zijn het meerdere die in hem naar bovenkomen, die opgeroepen worden door het beeld. Vragen die hij zichzelf stelt. Levensvragen, over vriendschappen, over de liefde, over elkaar helpen, over rust, over prikkels…

Duurzaamheid en recyclen van materiaal is een gegeven voor Tys. In kartonnen fruitdozen worden stillevens uitgesneden.

Een heuvellandschap met cottagehuisjes.

Een tafel met twee stoelen, omdat het gesprek met de ander én het luisteren naar elkaar essentieel is. Een kamer met raam en halfdichte lamellen. Een bos bloemen op een tafel. Een plant staat in de hoek.

Een wereld die soms te snel voor je brein gaat, wil je graag inperken, begrijpen en behappen. Iedereen kijkt op zijn eigen wijze naar de wereld. Een leven waarin je wordt uitgedaagd. Soms maak je die wereld kleiner, zodat je stapjes kunt zetten naar de doelen die je hebt gesteld.

Een kartonnen uitsnede wordt voor een bewegend beeld gezet. Tys maakt een filmpje, waarbij de tekening achter de uitsnede ronddraait, snel en dan weer langzaam zoals gedachten zich bewegen.

Ik ben niet iemand die vast in het plaatje kan staan.

Ik laat mijn gedachten vaak hier gewoon ontstaan.

Dan komen bij mij vaak mooie worden aan.

In dit beeld geef ik iets aan, waar u als kijker de veder kan laten ontstaan.

Want ik vind het leuk om met u gedachten op een andere blik komt te staan.

Zo ben ik ooit met mijn tafelpoot aan de haal gegaan. Daar wil ik nu niet heen gaan.

Ik zag dit plaatje in mijn hoofd omgaan, zo zijn deze woorden er bij ontstaan.

C U LT U U R

19

zoek de verschillen BEELD: Berry Steenbruggen. FOTOGRAFIE: Ed Maatman.

"Er was ooit een vrouw achter een kinderwagen met een sigaret in de mond. Vraagt haar kind aan haar, wie is dat, wijzend naar het standbeeld van Albert Schweitzer? Waarop moeder zegt: dat is Arnold Schwarzenegger".

�

Oproep: wie heeft hier ook nog een leuk verhaal/anekdote bij? Stuur die naar: tamtam@ rastergroep.nl

DEVENTER WAAGT 01

20

wandelroute

einde

tijdsduur: ongeveer 2 uur

IDEE: Evert Jan Ebbink FOTO’S: Ed Maatman

start

WA N D E L I N G

Begraa fp laats Raalte rwe g - Zij waren van betekenis voor Deventer -

We nemen je mee op een wandeltocht langs een aantal interessante graven. Dit zijn graven van mensen die van betekenis waren voor de stad Deventer en zijn inwoners. Ze ervoeren tijdens hun leven grote rijkdom, of vonden dit pas na hun dood. Het is een begraafplaats vol diversiteit. � C U LT U U R

21

wandelroute De begraafplaats is ontworpen door landschapsarchitect Leonard Springer.

Er is ook een straat in de Vijfhoek naar hem vernoemd (hier staan ook de kunstwerken Ik en de Ander, waarover het elders in dit tijdschrift gaat).

De opening van de begraafplaats was in 1916. Op deze begraafplaats bevinden zich ook de Nederlandse oorlogsgraven en de oorlogsgraven van het gemenebest. start Vanuit de ingang sla je na de fietsenstalling het eerste pad rechtsaf. Je komt dan op het oudste gedeelte van de begraafplaats. Je loopt rechtdoor en slaat aan het einde rechtsaf het grote pad op. Daar zie je meteen rechts het eerste graf van deze wandeling, mevrouw Adelerhof.

LANGS BEKENDE DEVENTENAREN Mevrouw Adelerhof is bij velen bekend als de toiletjuffrouw van de Hema. Menig kind heeft herinneringen aan het snoepje dat je van haar kreeg als je bij de Hema naar de wc ging. Het is een recent goed onderhouden graf. Het ligt vlakbij de rijken, want na de dood is er geen verschil tussen arm en rijk.

1

a het graf van mevrouw Ade� N

lerhof sla je meteen linksaf. Je loopt door tot een rond perkje.

2 In deze ronding zie je de graven van vier bekende Deventer families: Schimmelpenninck (veel hoge politieke functies), Van Marle (burgemeesters), 3 Ankersmit (politici en industriëlen) en 4 Van Groningen.

� Je loopt links om het perkje heen en neemt de vierde afslag. (Bij de derde afslag zie je op de hoek het graf van

de familie Birnie. Dit pad sla je echter niet in.)

5 Dit is het enige graf op deze begraafplaats met een echte grafkelder. De familie Birnie was een plantersfamilie die in het voormalig Nederlands-Indie een tabaksonderneming stichtte.

O m op een binnenhofje te �

hij de rust om zijn schetsen uit te werken.

� Je gaat weer terug naar het

hoofdpad om dit verder te vervolgen. Aan het einde van dit pad, net voor de graven van de familie Schutte, ligt links het graf van een andere bekende Deventer schilder.

komen verlaat je dit hoofdpad door het eerste pad rechts te nemen en vervolgens de eerste links. Op dit stukje vind je halverwege aan de rechterkant twee graven van bekende sportmensen.

Schilder Bartus Korteling had een enorme voorliefde voor deze streek. Een bekende uitspraak van hem luidt dan ook: “Een koolveldje bij Deventer is mooier dan de hoogste berg in Zwitserland.”

p de begraafplaats zijn meerdere O graven van sportmensen die van hun club een grafsteen aangeboden kregen. Hier zijn die van 6 Pietje Remeijer (voetbalvereniging Go Ahead) en 7 Jan van den Berg (worstelvereniging Hercules). Hierdoor werd hun status na hun dood aanzienlijk verhoogd. Zonder hun sportieve achtergrond zouden ze vermoedelijk in een algemeen graf hebben gerust.

bij de graven van de familie Schutte, sla je linksaf. Je loopt dit pad helemaal uit tot aan de rotonde, het centrale middenstuk van de begraafplaats. Meteen scherp links kun je een pad in. Vervolgens het eerste pad rechts. Hier links op de hoek zie je het volgende graf, huisarts Fischer.

� Je verlaat het binnenhofje

op dezelfde manier en loopt terug tot je weer op het hoofdpad bent. Daar sla je rechtsaf. Vlak voor het einde van dit pad kun je na het graf van de familie Schrek weer een klein binnenhof in.

DEVENTER SCHILDERS 8 Deventer had veel bekende schilders. Hein Balsink was er één van. Hij was de schilder van het Deventer stadsgezicht. Wonend en werkend op het Bergschild, in de schaduw van de Bergkerk, vond DEVENTER WAAGT 01

22

9

� Aan het einde van het pad,

Twee Deventer huisartsen kregen hun steen aangeboden door hun patiënten, wat laat zien hoeveel zij voor hen betekend hebben: huisarts 10 Fisscher en huisarts 11 Van der Horst. Weekenddiensten en huisartsenpost bestonden in die tijd nog niet. Arts zijn was een roeping.

Je gaat weer het eerste pad �

rechts en dan tref je direct links het graf van de andere huisarts, Van der Horst. Aan het einde van dit pad sla je linksaf het grote pad op. Vlak voor de aula ligt links het graf van een andere Deventer schilder.

wandelroute

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

C U LT U U R

23

16

wandelroute 12 Han van Meegeren is misschien wel de beroemdste (en ook beruchte) schilder uit Deventer. Hij werd vooral bekend als vervalser. Van huis uit werd zijn schilderstalent niet geaccepteerd, maar Van Meegeren beschikte over een onwrikbare passie, liet zich niet afhouden van wat hij zag als zijn levenswerk. Hij kreeg veel commentaar van kunstcritici.

Hij koos echter de moeilijke weg en ging schilderen met oude technieken en materialen Om de kunstcritici publiekelijk te vernederen, besloot hij een valse Vermeer te maken.

Hij kopieerde geen schilderij, maar schilderde er zelf één in de stijl van Vermeer. Zijn opzet lukte, het schilderij werd als echt bestempeld.

In 2016 is de film ‘Een echte Vermeer’ over het verhaal van Van Meegeren van Rudolf van den Berg uitgekomen.

� Je gaat rechtsaf en loopt voor de aula langs, waar de wandeling vervolgens verder gaat over het volgende deel van de begraafplaats, ook wel het oorlogsdeel genoemd.

Je volgt het bordje ‘oorlogsmonument’, schuin rechts een pad in. Je ziet rechts het oorlogsmonument.

HET TWENTOLDRAMA

13 Hier liggen de slachtoffers van het Twentoldrama begraven. In de ochtend van 10 april 1945 leverde een Deventer verzetsgroep strijd tegen de Duitsers bij het Twentolcomplex nabij de huidige Gashavenstraat. Twee verzetsstrijders sneuvelden ter plekke, één ontsnapte en vijf andere leden van de groep werden bij het speeltuintje van het Hoornwerk neergeschoten. Een half uur later werd Deventer bevrijd.

� Direct na het oorlogsmonu-

ment sla je rechtsaf en vervolgens het tweede pad weer rechts. Je komt dan weer uit bij de rotonde, het centrale midden van de begraafplaats.

Je loopt links langs het rond perk totdat je bij het grote Chinese graf komt.

Hij kopieerde geen schilderij, maar schilderde er zelf één in de stijl van Vermeer UIT DIVERSE HOEKEN VAN DE WERELD 14 De grote diversiteit op de begraafplaats komt tot uiting in het volgende deel van deze wandeling.

Als eerste komen we langs een groot Chinees graf, waar familieleden regelmatig hun dierbaren met Chinese rituelen herdenken, zoals het branden van wierook. De stenen leeuwen zijn een symbool van bescherming en bewaken het graf.

� Achter het Chinese graf loop je het pad in waardoor je langs het volgende deel van de begraafplaats loopt. Hier tref je vele Molukse graven aan met diep religieuze teksten. Voor de hoofdroute dien je hier linksaf te slaan.

(Om even bij een binnenhof te komen sla je het eerste pad rechts dat naar een rond DEVENTER WAAGT 01

24

bloemenperk leidt. Daar schuin linksachter tref je het graf van de familie Alladin.)

Opmerkelijk op dit stukje begraafplaats is het graf van Mohamed Isaac Alladin. Dit is het enige islamitische graf op dit stuk. Later werd er een apart islamitisch gedeelte in gebruik genomen. Daar nadert de wandeling haar eindpunt.

15

� Je neemt het derde pad linksaf langs de kindergraven. Vlak voor het einde van dit pad sla je rechtsaf. Je komt dan aan het einde op het islamitische deel van de begraafplaats. Daar eindigt deze wandeling. Je kunt op eigen houtje verder terugdwalen naar de ingang van de begraafplaats.

Op het islamitische deel van de begraafplaats zijn de graven anders gesitueerd dan op de rest van de begraafplaats. Dit komt doordat alle doden met het hoofd richting Mekka liggen. 16 einde

Voor dit artikel is dankbaar gebruik gemaakt van het boekje ‘Waarheen pelgrim, waarheen gaat gij’ van H.J van Baalen en drs. A.H.J. Vijge.

Hierin staan vier prachtige wandelingen en informatie over de graven beschreven.

Mocht je na het lezen van dit artikel enthousiast zijn geworden, dan kan er op verzoek bij voldoende animo een rondleiding door Henk van Baalen (auteur van het boekje) verzorgd worden. Stuur dan even een mailtje naar tamtam@rastergroep.nl.

interview

Steenbrugge is de nieuwste wijk in Deventer, midden in het groen, architectonisch vormgegeven als een dorp. Grenzend aan het Zandweteringpark biedt de buurt een zee aan speelmogelijkheden. Dat is de wijk waar Koen woont.

TEKST: Lidwien Vermeulen BEELD: Sanne van der Laan

Vanachter zijn iPad vertelt Koen Teunissen zijn verhaal. “Ik wil iets leuks doen voor de wijk, zodat we met elkaar plezier kunnen maken.” Switchend tussen een spelletje dat hij speelt, worden vragen beantwoord. Hij laat de ‘look and feel’ van de Monty Glossy (een schooltijdschrift van de Montessorischool Van Lithstraat) zien, waarvan Koen een van de redactieleden is. En hij eindigt bij een nieuwe website die hij net heeft gebouwd voor de jeugdcommissie Steenbrugge.

GENOEG TE ONTDEKKEN

Het creatieve brein van Koen is altijd aan het werk. En in een nieuwe wijk is er genoeg te ontdekken. Met een mindmap geeft Koen zijn ideeën vorm.

Rechthoeken, strepen, rond en vierkant worden met pijlen verbonden. Je krijgt overzicht wat er allemaal mogelijk is: droom groot. En je ziet welke stappen je kunt zetten om je doel te behalen. Twee ideeën zijn uitgevoerd. Koen heeft met Fynn, zij woont iets verderop in de buurt, een speurtocht en een schoonmaakactie in de wijk georganiseerd.

“In een nieuwe wijk is er genoeg te ontdekken”

POSITIEVE MINDSET

Koen wil meer leuke dingen organiseren en ontwikkelen. Hoe kun je dat nu het beste doen?

Koen heeft contact opgenomen met de Bewonerscommissie Steenbrugge en met Anne Fleur, kinderwerker bij Raster, om zijn idee, het oprichten van een jeugdcommissie, te D E C R E A T I E S VA N KO E N toetsen. Anne Fleur was meteen enthousiast: ”Dit IK WIL is de eerste keer dat kinderen IETS zelf het initiatief nemen om een jeugdcommissie op te richten.”

VOOR De eerste activiteit die de jeugdcommissie Steenbrugge DE heeft georganiseerd, was een speurtocht en daarna een opruimactie met de jeugd om de wijk schoon te houden. De eerstvolgende activiteit is een wieltjesdag. De jeugdcommissie is niet leeftijdgebonden. Koen: “Nee, ook al ben ik 24, ik kan altijd nog activiteiten voor de jeugd organiseren.” Zo is het, met een positieve mindset zijn er altijd mogelijkheden en kansen.

leuks doen wijk!

�

Meer weten?

Op dit moment wordt er hard gewerkt om de website verder vorm te geven. Ben je nieuwsgierig of heb je vragen, bekijk de website. www. jeugdcommissiesteenbrugge. nl Genoeg ideeën, ook om jouw buurt een stukje leuker te maken. We zeggen doen!

C U LT U U R

25

op naar de eredivisie TEKST: Monica Linssen BEELD: Bart Beijer

DEVENTER WAAGT 01

26

De avond van 12 mei 2021 was een heel wonderlijke. De fans weten hoe die verliep, dat hoeft niet meer uitgelegd te worden. Deventer beleefde die avond het goede, ‘zoete’ leven. En aan het eind kolkte het in de stad. De Eagles gaan naar de eredivisie.

Het is een hoogtepunt in de roemruchte geschiedenis van de club.

Go Ahead Eagles speelt al ruim honderd jaar in het stadion aan de Vetkampstraat. Daar zijn dan ook veel rood-gele herinneringen gemaakt.

Monica Linssen ging op pad en verzamelde er een aantal.

�

C U LT U U R

27

Tonny Haas is met haar 95 jaar één van de oudste en trouwste supporters van Go Ahead Eagles. Ze heeft een te hoge leeftijd bereikt om nog wedstrijden te bezoeken, maar in de woning van de stokvis zijn legio ornamenten te zien die het Go Ahead-gevoel uitdragen.

Ze variëren van een voetbal, gesigneerd door vele voetbalvedettes, tot gebreide rood-gele sjaals. Zelfs in de badkamer bevinden zich in voetbaltenue gehulde knuffelberen. Op foto’s poseert zij met oud-trainer Hans de Koning en oud-voetballer en coryfee Michel Boerebach. Haar liefde voor Go Ahead Eagles roept ook een dissonant op. Haas: “U moet in mijn aanwezigheid één club niet noemen. De naam doet pijn aan mijn oren. Het is de club ‘Ajakkes’.”

op naar de eredivisie

“Vroeger verkocht ik programmaboekjes, daardoor kon ik makkelijk naar binnen bij Go Ahead. Maar het mooiste was dat ik onder de tribune naar geld zocht. Ik heb daar een aardig zakcentje kunnen vinden.”

“Ik heb in totaal vijftien meter gebreid aan de rood-gele kleuren.

Ik was toen ernstig ziek en ik heb gedacht: mocht het mis gaan, dan is dit een leuke herinnering voor mijn zoon Dennis, die af en toe nog gaat kijken. Maar ik ben er gelukkig nog! Ik heb toen ook meegelopen met die lange sjaal over het veld en door de wijk Voorstad.”

Henry Verweg

Henny Kamperman

“Wachten op de vliegbeurt van onze mascotte de zeearend Harley en daarna uit volle borst het “rood-geel, rood-geel, dat zijn de kleuren van juweel” meezingen als het elftal het veld opkomt. Als trotse Deventenaar ben je GAE-fan in hart en nieren en voor het leven.”

“Met mijn zoon Frank Jan gingen we naar een thuiswedstrijd van Go Ahead. Frank Jan was helemaal onder de indruk van de supporters van Go Ahead. Bij thuiskomst bij oma vertelde hij opgewonden. A lady behinds me says al the time: ‘Go moar naor huus.’”

Leyla Yanbeyi

“Als je het hebt over Go Ahead, heb je het over saamhorigheid, mooie club aan de IJssel, trots op onze stad en dat zie en hoor je terug van Deventer bewoners.

Go Ahead is een club om trots op te zijn.”

Gert Stenvert (uit Engeland)

“Toen ik oud genoeg was, mocht ik eindelijk met mijn vader mee.

Eenmaal in het stadion wist ik niet wat mij overkwam, wat een sfeer.

Een paar jaar geleden hoorde ik de supporters in de verte zingen en nu stond ik er zelf middenin.

Toen er gescoord werd, klommen jongens de hekken in en werden er fakkels aangestoken. Wat was dat prachtig om te zien. Ik was verkocht en wilde vaker met mijn vader mee naar het stadion.Nu ben ik zelf vader en neem af en toe mijn zoontje mee. Dan denk ik terug aan de tijd toen ik zijn leeftijd had. Zal hij het op de dezelfde manier beleven als ik in mijn tijd?”

Debby Brugeman

“Man, man, man… wat was het een heerlijke wedstrijd in 2016 tegen De Graafschap. Een mooie lenteavond.

Een kolkende Adelaarshorst! Het samenzangspel tussen de B-side en de IJsseltribune (waar ik toen nog zat). En maar liefst vier keer juichen voor een doelpunt van Kowet! Het geluid, de sfeer, de vreugde en vooral het koprollende publiek dat het veld opeiste na het laatste fluitsignaal.”

Rolf Elzer

Hans Beltman

DEVENTER WAAGT 01

28

�

Ook de zestienjarige Antonio Scholten, woonachtig aan de Vetkampstraat, draagt het clubgevoel uit.

�

“We woonden aan de Tjoenerstraat en bij een thuiswedstrijd klommen we op het platte dak van ons huis. Dan konden we zo op het veld kijken en de wedstrijd volgen.” Ans Spoelstra

C U LT U U R

29

beeldcolumn

BEELD: Mirjam de Ruiter

DEVENTER WAAGT 01

30

natuur

�

pluk en proef

DEVENTER WAAGT 01

32

E E T B A R E N AT U U R TEKST: Lindsey Sanders BEELD: Jetske Schimmel

Overal in de natuur zijn eetbare verrassingen te vinden voor degenen die goed zoeken.

Veel mensen kijken in de natuur wel om zich heen, maar zien het niet echt. Dian Paramita is zo’n persoon die alles ziet. Zij weet wat er in de natuur te vinden is en waar het voor te gebruiken is.

N AT U U R

33

pluk en proef

S

amen met haar zoon verdiept zij zich al jaren in planten die in Nederland te vinden zijn en welke je daarvan kunt eten. Als onderzoekster aan een universiteit in Indonesië is zij het gewend om te observeren en te onderzoeken. Hier in Nederland is zij hiermee doorgegaan door alles te weten te komen over de eetbare natuur. Ze is begonnen met boeken uit de bibliotheek. Dat is voor haar echt de weg naar kennis.

Met deze boeken is zij in Deventer op pad gegaan om de planten te gaan ontdekken. Deventer blijkt een rijke eetbare natuur te hebben. Samen met haar zoon heeft ze inmiddels zelfs een eigen boekje gemaakt over eetbare planten.

VINDEN

Dagelijks wandelt zij door het Zandweteringpark, waar zij al veel soorten eetbare planten is tegenkomen. De kunst van het vinden van deze planten is vertragen.

Ze heeft een oog voor detail en zo ziet zij plantjes, beestjes en andere kleine dingen waar de gemiddelde mens aan voorbij loopt. Tijdens een wandeling voor dit tijdschrift door het Zandweteringpark is zij wel twaalf soorten eetbare planten tegengekomen. Dat was nog maar in een klein deel van het park. De gevonden planten liepen uiteen van kleefkruid tot zuring, van watermunt tot korenbloem en van weegbree tot paardenbloem. Ze vond zelfs een cai sim, wat familie is van paksoi en een koolsoort. Zo blijkt maar weer dat de natuur veel te bieden heeft voor hen die er echt bij stilstaan. De gevonden planten zijn dezelfde dag nog omgezet in een lekkere lunch in de vorm van een omelet.

De stappen

1. Bestudeer eerst thuis de eetbare

wilde planten. Je kunt hiervoor boeken over eetbare wilde planten of een website over eetbare wilde planten gebruiken.

2. Neem (een) boek(en) over eetbare wilde planten tijdens een wandeling mee (of een speciale app voor planten).

Kies een locatie waar veel variatie van planten te vinden is. Het liefst in de late lente wanneer de planten aan het bloeien zijn.

3. Observeer de plantensoorten.

Herken je één soort plant?

Bijvoorbeeld: zevenblad. Vergelijk de kenmerken van de plant met de informatie uit het/de boek(en).

Beoordeel daarna of de plant inderdaad zevenblad is.

ZELF DE NATUUR IN

Wil jij zelf nou ook eens ontdekken wat de natuur je te bieden heeft? Dat kan natuurlijk, maar houd hierbij wel rekening met een aantal zaken. Dian geeft aan dat je vooral niet te veel moet plukken, alleen dat wat je nodig hebt. Zorg dat je goed weet wat je wel en niet kan plukken. Bij twijfel, vooral laten staan! Pluk ook DEVENTER WAAGT 01

34

recept

De kunst van het vinden van planten is vertragen LINZENSOEP MET ZEVENBLAD

Zevenblad (ook hanepoten genoemd) wordt door veel mensen vervloekt wanneer dit als onkruid de siertuin teistert. Maar wist je dat je zevenblad heel goed kunt eten? De smaak lijkt op die van peterselie en je kunt het dan ook heel goed als vervanger hiervoor gebruiken.

Er zijn tal van recepten te vinden op internet.

Hier een recept voor een lekkere soep. Linzen zijn lekker voedzaam en in combinatie met zevenblad echt heerlijk.

Ingredienten: • 200 gram zevenblad; • 2 uien; • 1 theelepel peper; • 2 tenen knoflook; • 1 liter groentebouillon; • 250 gram rode linzen; • 1 theelepel sambal (dit kan je weglaten als je het iets minder pittig wil).

Bereiding: Snipper de uitjes en doe ze in de pan en laat even fruiten. Knijp met de knoflookpers de knoflook boven de pan uit en laat dit even kort meefruiten. Laat ondertussen het bouillonblokje trekken in een kopje met heet water. Voeg het bouillonblokje en de rest van het water toe aan de ui en knoflook in de pan.

Roer alles goed door en doe het zevenblad en de linzen erbij, laat dit nog 20 minuten lekker doorkoken.

Pureer alles met de staafmixer tot een mooie gladde massa. En als je wil, kan je er nog een beetje sambal aan toevoegen.

alleen op plekken waar veel van de plantjes aanwezig zijn, zo blijft er genoeg over voor de natuur en voor andere mensen om van te genieten. “En”, zo zegt Dian, “pluk niet op plekken waar veel mensen wandelen.

Laat de natuur daar zijn gang gaan en verwonder je over de schoonheid om je heen. Zo kunnen andere mensen er ook van blijven genieten.”

Vind je het leuk om een keer met Dian mee te lopen?

Stuur dan even een mailtje naar tamtam@rastergroep.nl.

N AT U U R

35

happy hoofd

ALLES WENT Het is menselijk om weg te willen bewegen van onprettige gevoelens. Dat is heel normaal.

Wanneer we boos, verdrietig of gekwetst zijn, willen we daar zo snel mogelijk vanaf.

TEKST: TEKST: Rebecca Schaake (Meditatiekring Deventer)

w

e onderdrukken die gevoelens met uitspraken als: ”Stel je niet zo aan. Niks aan de hand. Hou nou maar op. Nu heb je wel lang genoeg gemopperd, dus ga aan wat leuks denken.”

Vervolgens gaan we ze wegdrukken door bijvoorbeeld afleiding te zoeken in ons werk of op social media. Of we proberen ze weg te poetsen door het gebruik van alcohol of andere middelen.

Reageren op bijvoorbeeld pijn, door ervan weg te bewegen, is een overlevingsmechanisme dat ons supergoed van pas kwam in vroegere tijden. Angst zorgde ervoor dat we wegrenden van gevaar bijvoorbeeld.

Pijn en jeuk overtuigde je ervan om de brandnetels en andere stekelige planten voortaan te vermijden. Zo zijn we geprogrammeerd om weg te bewegen van alle onprettige gevoelens.

ANDERE WERELD

We leven inmiddels in een compleet andere wereld. Maar dat instinct om weg te bewegen van onprettige gevoelens hebben we nog steeds. Daar is ook niets mis mee. Het is alleen wel van belang dat we daar op een goede manier mee omgaan. Het hard wegrennen van gevaar gaf het lichaam direct een uitlaatklep voor die spanningsenergie. Met flink trillen

DEVENTER WAAGT 01

36

kan de adrenaline van een schrikreactie als het ware opgebrand worden. Maar niet iedere situatie, niet iedere negatieve emotie gaat tegenwoordig gepaard met een lichamelijke actie. Integendeel.

We onderdrukken dat. Want wie gaat er na een vervelend gesprek met een werkgever of partner direct een rondje rennen? En waar we voorheen dan die opgebouwde stress nog in de sportschool kwijt konden, ging dat het afgelopen jaar met de lockdown ook al een stuk lastiger.

Daarnaast willen we niet dwarsliggen of moeilijk doen. We houden niet van confrontaties en willen vooral aardig en professioneel blijven.

GEZONDE SPANNING

En zo bouwt spanning na verloop van tijd op in ons lichaam. Iedere boze gedachte,

‘We zijn geprogrammeerd om weg te bewegen van alle onprettige gevoelens’

‘Je kunt wennen aan het op een positieve manier met jezelf praten’

iedere frustratie, ieder stressmoment zet zich vast in het lichaam. Beetje bij beetje. Tot je ongemerkt hele dagen rondloopt met op elkaar geklemde kaken, opgetrokken schouders en hoofdpijn. Want je lichaam reageert op jouw gedachten. Daarom is het ook zo belangrijk om je bewust te zijn van hoe je denkt, van hoe jouw innerlijke dialoog verloopt.

Je praat de hele dag door tegen jezelf. Of je dat nu doorhebt of niet. En wát je zegt heeft impact. Merk maar eens op hoe het voelt wanneer je dingen zegt als: “Oh ik hóóp toch zo dat ik dat kan onthouden!” en “Ik wou dat ik genoeg motivatie had om …” of: “Zie je wel, dat lukt mij toch niet, ik ben echt zo’n idioot!” En hoe voelt het wanneer je dat omdraait? Hoe voelt het wanneer je zegt: “Ik heb een gewéldig geheugen. Ik ga dit onthouden.” En: “Ik ben supergoed in mijzelf motiveren!” of: “Ik ga morgen die presentatie geven. Ik vind het wel spannend, maar ik heb mij goed voorbereid en ik kan prima omgaan met die gezonde spanning.”

WENNEN

Het voelt waarschijnlijk een beetje gek om dat soort dingen tegen jezelf te zeggen.

Dat komt, omdat we het negatieve gewend zijn. En dan voelt dat positieve als

‘gek’. Maar dat is een kwestie van wennen.

Verandering is altijd lastig. Ons brein wil namelijk heel graag blijven bij alles wat bekend is. Ook dat is in ons DNA geprogrammeerd. Zoals een kind iedere avond uit hetzelfde boek voorgelezen wil worden en het liefst iedere dag hetzelfde eet. Dat wat bekend is voor ons, voelt veilig. In de middeleeuwen nog was het levensgevaarlijk om je buiten de gebaande paden te begeven en om dingen te eten die je niet kende. Het bekende hield je in leven.

En het streng tegen onszelf praten, die negatieve dialoog is bekend. Dat kennen we. Zeker hier in Nederland vinden we er al gauw wat van als iemand hardop zegt: “Ik ben hier echt heel goed in,” of: “Ik ben erg trots op mijzelf.” Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg toch?

OEFENEN EN VOLHOUDEN

Maar alles went. Kijk maar naar het afgelopen jaar. We zijn het inmiddels helemaal gewend om afstand te bewaren van elkaar en elkaar te begroeten zonder handen schudden. Dus je kunt ook wennen aan het op een positieve manier met jezelf praten. Het is gewoon een kwestie van oefenen en volhouden. En de impact die jouw innerlijke dialoog op jouw leven heeft, is fenomenaal!

N AT U U R

37

zwemmen

FOTOGRAFIE EN GEDICHT: Astrid Stok DEVENTER WAAGT 01

38

water omsluit mijn blote huid de ademhaling stokt ik snak naar lucht een diepe teug en mijn lichaam neemt mij over in het water ik daal neer terwijl mijn armen openen en de benen sluiten ik zwem en de meerkoet kijkt mee de aalscholver vliegt met snelle slagen de ganzen kakkelen over ons heen trekken naar het zuiden het water stuwt mij naar voren ik zwem en voel dat ik leef al mijn gedachten doen er niet meer aan toe ze worden met iedere slag meegenomen een diepe kracht laat mij verbinden met het water en haar prachtige omgeving mijn camera legt alle jaargetijden vast mijn lijf tintelt van blijdschap de dag is nog maar net begonnen maar kan door de tintelende energie die ik ervaar niet meer stuk

N AT U U R

39

opruimen

TEKST: Agnes van der Schuur FOTO’S: Ed Maatman

Samen in actie voor een schone IJssel!

Wereldwijd vormt de plasticsoep een bedreiging voor het milieu en de gezondheid van mens en dier. Dat probleem begint dichterbij dan je denkt. Plastic afval dat in de IJssel en andere Nederlandse rivieren belandt, stroomt naar de Noordzee. Maar als we de handen ineenslaan, kunnen we er zelf wat aan doen!

PROJECT SCHONE RIVIEREN

250

vrijwilligers

178

vuilniszakken

TOP 3 meest gevonden:

1. PLASTIC 2. METAAL 3. GLAS Cijfers opruimactie IJssel 2019, Kampen, Zwolle, Olst-Wijhe, Deventer.

Wij spraken Peter Mol, projectleider IVN natuureducatie. De opruimactie is onderdeel van het project ‘Schone Rivieren’. Dit project is een initiatief van IVN Natuureducatie, Plastic Soup Foundation en Stichting de Noordzee. Het uiteindelijke doel: samen met consumenten, bedrijven en overheden ervoor zorgen dat in 2030 de Nederlandse rivieren plasticvrij zijn.

Er wordt gewerkt aan de hand van de vier O’s: Opruimen, Onderzoeken, Ontdekken en Oplossen. Het begint met het opruimen. De opruimacties zijn vooral bedoeld om het acute probleem op te lossen, namelijk het verwijderen van afval dat aanspoelt aan de rivieroevers.

Langs alle rivieren in Nederland worden de opruimacties georganiseerd.

OPRUIMACTIE VOORJAAR 2021 DEVENTER

Sinds 2019 ruimen vrijwilligers van verenigingen in Deventer twee keer per jaar in groepen het afval bij de IJssel op. Zo ook dit voorjaar. De gemeente Deventer en Cambio zorgen voor DEVENTER WAAGT 01

40

voorzieningen waarna iedere groep een stuk van de rivieroever krijgt toegewezen.

In april ging de opruimactie van start.

Vrijwilligers van Scouting Westenenk, Scouting Steyn, het Bouwkundekoor en het Stedelijk Orkest Lebuïnus maken dan de oevers van de IJssel afvalvrij.

SCOUTING STEYN DEED MEE

Wieke Harmsen van Scouting Steyn vertelt dat dit jaar zo’n 20 scouts hebben geholpen met de actie. Voorzien van opruimmaterialen gingen zij op zaterdag 17 april aan de slag. Voor hen is de belangrijkste reden om mee te doen het schoonhouden van de natuur. Het opruimen van de IJsseloevers is daar onderdeel van. Bovendien ontvangen de verenigingen voor hun hulp een kleine financiële bijdrage. “Op die manier kunnen we wat geld verdienen voor het kamp op Terschelling dat we deze zomer organiseren. Naast het belangrijkste doel van een schone natuur een leuke bijkomstigheid”, aldus Wieke.

�

Bezoek de site voor meer informatie:

www.schonerivieren.org

mindfulness

TEKST: Agnes van der Schuur (Meditatiekring Deventer) BEELD: Inkdropcreative1

g

ezin, familie, huishouden, werk, gezondheid, hobby, we zijn druk. Altijd.

Zeker het afgelopen jaar waarin de mogelijkheden om leuke dingen te ondernemen beperkt waren. Want ja, ook Deventer is al een ruim een jaar ‘in de ban van’.

En met al dat thuiswerken, kinderen lesgeven en op elkaars lip zitten loop je het risico dat je vast komt te zitten in je hoofd. Dat je altijd alleen maar aan het denken bent. En die energie die je voorheen kwijt kon in de sportschool, op de dansschool of bij een vereniging stapelt zich op.

Wat kun je dan doen? Nou, wandelen bijvoorbeeld!

POSITIEVE EFFECTEN

De lichamelijke voordelen van wandelen zijn inmiddels algemeen bekend. Daarnaast heeft beweging ook positieve effecten op je mentale gezondheid, vooral als je dat buiten doet. Een half uur wandelen kan je afleiding geven van negatieve gedachten, je zelfvertrouwen en zelfwaardering vergroten en je gaat er in zijn algemeenheid beter door in je vel zitten. Je komt er letterlijk van ‘uit je hoofd’. Het bijzondere van Deventer is dat je je vanuit iedere wijk binnen no time in de natuur kan bevinden. Maar ook door de wijken en parken zelf zijn leuke en mooie wandelroutes aangelegd.

AANDACHT RICHTEN

Voordat je er op uit gaat, sta dan heel even stil bij hoe jij je voelt. Maak een soort scorelijstje en geef jezelf punten

Wandelen voor een voor bijvoorbeeld hoeveel leeg spanning je voelt, hoe gestrest je bent, of hoe druk het is in je hoofd hoofd. Laat dan bewust al je zorgen thuis en richt je aandacht helemaal op dat wat je aan het doen bent. Voel bewust hoe je lichaam ademt en let eens op hoe je voeten voelen op elke ondergrond. Ook kun je bewust luisteren naar alles wat je hoort en de kunst is dan om daar geen oordeel over te hebben. Probeer alles wat je hoort niet te beoordelen als prettig of niet prettig, als goed of slecht. Maar probeer echt alleen maar te horen.

Al is het maar een paar minuten.

Mindfulness, oftewel bewust zijn; je aandacht helemaal richten op het huidige moment vergt oefening en je zult heel vaak worden afgeleid. Je zult merken dat je dan toch ineens weer aan je werk loopt te denken, of aan die ene ruzie die je laatst had. Dat is helemaal niet erg en heel normaal.

Zodra je merkt dat je was afgedwaald, breng je je aandacht gewoon weer terug. Terug naar wat je hoort en ziet bijvoorbeeld. Zo wordt je wandeling een soort van meditatie. Mediterend wandelen dus.

PRACHTIGE STAD

Wanneer je weer thuis bent, pak dan je scorelijstje er nog eens bij.

Hoe scoor je nu op die punten?

Voel je het verschil? We wonen in een prachtige stad waar ontzettend veel te ontdekken is. Dus trek je wandelschoenen aan en ga lekker je hoofd leeg maken met een mindfulness wandeling.

N AT U U R

41

“Je komt er letterlijk van ‘uit je hoofd’”

beeldcolumn

BEELD: Mirjam de Ruiter

DEVENTER WAAGT 01

42

portretten

�

DEVENTER WAAGT 01

44

portret

TEKST EN FOTO: Bart Beijer

De foto met rechts Truus Lentink (63) en haar moeder Maria (85) doet denken aan een tweetal dat de verveling de baas probeert te blijven door te puzzelen zolang het coronavirus aanhoudt. Maar dat is schijn. Beiden zijn ware puzzelfanaten. Maria spant de kroon. Het is dat het tafeltje voor haar neus zo klein is, anders had ze puzzels van groter formaat aangedurfd. Nu bereikt ze haar taks bij ‘slechts’ duizend stukjes. Het tweetal heeft ook een poging gedaan om de nieuwste puzzel van Deventer (drieduizend stukjes) te voltooien, maar daar slaagden ze niet in. “De puzzel beviel niet. Je ziet alleen maar rode daken”, zegt Truus.

Moeder en dochter verhuisden in 1973 vanuit Zutphen naar Deventer, waar Truus werk vond als heftruckchauffeur bij de voormalige chipsfabriek van Croky. Eind jaren negentig betrokken ze hun huidige woning aan de Middelweg.

De barkruk is met reden Truus’ vaste plek in huis.

“Je kunt er goed de straat van twee kanten overzien, voor mij uit en rechts van mij. Het is goed wonen hier, ik zou voor geen geld Deventer achter mij willen laten.”

DEVENTER INKIJK

PORTRETTEN

45

portret

In Deventer hebben we vele bekende en onbekende illustere Deventenaren wonen. Hoe beleven zij hun woonplaats? Wat gaat er door hen heen als ze terug van het werk of vakantie de Lebuïnustoren in de verte zien opduiken? Naast alle festiviteiten, waar Deventer om bekend staat, staat natuurlijk ook Go Ahead Eagles regelmatig in de schijnwerpers. Echter, wij laten geen voetballer of trainer aan het woord, maar een internationale scheidsrechter. Met zijn 203 cm lengte stond er een indrukwekkende leider op het veld, waar je niet snel omheen kon.

Het gevoel van …

René Temmink TEKST: Monica Linssen ILLUSTRATIE: Marco Paulo Dicker

oude stad: mooie kerken, parken, de IJssel, de bruggen, het mooie voetbalstadion van Go Ahead Eagles midden in een oude stadswijk en de mooie bossen, zoals Kolkbos en Keukelenberg.”

DEVENTER HART

René Temmink is een Deventenaar in hart en nieren.

Geboren in een volkswijkje bij de sluis, waar nu de Gasfabriek staat. Op vierjarige leeftijd verhuisd naar Tuindorp, een volksbuurt waar hij heel veel mooie herinneringen aan overgehouden heeft.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat in het machtige lichaam een Deventer hart klopt. “Ik beleef Deventer als een warme en sfeervolle stad met zijn herkenbare wijken. Bijzonder mooi centrum met veel leuke evenementen. Ook zijn er mooie wandelroutes in Deventer en directe omgeving. De diversiteit van de

GO AHEAD EAGLES

Met een club als Go Ahead Eagles in de buurt is het niet moeilijk te raden dat voetbal een van zijn passies werd. Als jongetje tussen al die trouwe supporters door de wijken lopen, op naar de Adelaarshorst, gaf hem een gevoel van trots. Voor een kwartje op de tribune, vanuit het ‘kippenhok’ kijken naar de ‘grote’ mannen aan de

Voor een kwartje op de tribune, vanuit het ‘kippenhok’ kijken naar de ‘grote’ mannen aan de overkant en genieten van de spelers in rood en geel.

DEVENTER WAAGT 01

46

overkant en genieten van de spelers in rood en geel.

Later ging hij met bussen naar uitwedstrijden, dat was ook een hele belevenis. Het was de tijd van Peter Arntz en Nico van Zoggel.

geregeld in de Business Lounge, waar GAE-coryfeeën als Wietze Veenstra, Dick Schneijder en Paul Bosveld regelmatig te vinden zijn.”

FLUITEN

“Of ik nog een anekdote heb? Ik moest de interland Griekenland – Oekraïne fluiten en we vlogen met Olympic Airways naar Athene. Op een gegeven moment kwam de piloot naar mij toe en zei dat zijn vriend onze begeleider zou zijn rondom de wedstrijd.

Ik werd uitgenodigd om samen met Pieter Vink in de cockpit plaats te nemen en zo hebben we de hele landing meegemaakt op Athene.”

“Ik heb werkelijk zoveel mooie momenten meegemaakt.

Het vervoer naar de stadions met loeiende sirenes was ook iedere keer weer heel bijzonder met name in Rome en Parijs.”

De start van het ‘echte’ werk begon toen de A1-jeugd van Helios moest aantreden tegen die van Apeldoornse Boys. Iedereen was aanwezig voor deze belangrijke wedstrijd, behalve ….. de scheidsrechter. “Ik werd benaderd door de voorzitter en de waarnemer van de KNVB met de vraag of ik het heft in handen en fluit in de mond wilde nemen. Het was wel erg spannend om dit te doen, maar het ging boven verwachting goed.” Het balletje ging rollen en dat rook naar meer. René was nieuwsgierig hoever hij kon komen in het scheidsrechtersvak. Enkele jaren later leidde hij, na een bliksemcarrière, op 34-jarige leeftijd wedstrijden in de eredivisie en één jaar later was hij al te bewonderen op de internationale velden. Met het voetballen zelf was het echter niet meer te combineren.

HET LEVEN ERNA...

Ook had René zich inmiddels opgewerkt tot directeur van AutoCity AVK. Naast dat hij het sportieve en zakelijke combineerde, is er nog een sterk punt waardoor hij alom gerespecteerd wordt: zijn sociale inborst. Hierdoor komen klanten graag naar hem toe, beschouwt hij zijn personeel als familie en heeft hij altijd oor voor innoverende ideeën en sportieve uitdagingen.

Als men dan toch een bijnaam zoekt voor René, zou dat de GVR zijn oftewel de Grote Vriendelijke Reus.

“U vraagt mij wat er met mij gebeurt als ik nog voor de IJsselbrug de Lebuïnustoren vanaf de A1 zie opdoemen? Ha, ik ben weer thuis, zeker als je van vakantie terugkomt. ’s Avonds is het nog mooier door de verlichting op de toren.”

Eind 2006, na meer dan 450 (na)competitie- en bekerduels in Nederland, meerdere competitiewedstrijden in onder andere België, Frankrijk, Saoedi-Arabië en 114 interlands (zowel oefen-, als op het EK en WK), nam hij afscheid van fluiten op het hoogste niveau. “Ik had zelf al de beslissing genomen dat 47 een mooie leeftijd is om te stoppen. Mijn internationale carrière zat erop. En ik ben me er altijd van bewust geweest dat er meer in het leven is dan voetbal. Ik heb twee opgroeiende kinderen, daar wilde ik tijd aan besteden, zeker ook tijdens de weekenden. Fluiten doe ik niet meer, daar ik als KNVB-waarnemer geen (officiële) binding mag hebben met GAE. Maar ik kom wel PORTRETTEN

47

portret

SCHILDEREN OM DE M AG I S C H E K A N T VA N

TEKST EN BEELD: Bart Beijer

HET LEVEN

Monique Michel, woonachtig

TE RAKEN

in Deventer, maar geboren en getogen in de Franse Vogezen, is autonoom kunstenaar. Haar schilderijen op doek en steen zijn met weinig middelen gemaakt en springen door het bonte kleurgebruik vol levenslust in het oog.

DEVENTER WAAGT 01

48

PORTRETTEN

49

ALTIJD AL KUNSTENARES

Ook al is Monique als kunstenaar meer dan vijftig jaar in de weer, het is pas sinds kort dat ze zich een ‘master’ binnen haar werkterrein durft te noemen. “Nu ik 65 ben, heb ik genoeg geleerd. Mijn ziel en vakmanschap zijn rijk genoeg. En ik ben goed in staat om mijn verstand en gevoel harmonieus te laten samenwerken”, licht ze toe. Maar al voordat ze naar de lagere school ging, wist ze dat zij een kunstenares was. “Ik kon het niet benoemen, maar ik wist het door een voorval. Mijn oudste broer kreeg eens verf en een penseel cadeau.

Ik besefte dat de vele kleuren aan mij waren besteed, maar ik kreeg niets omdat ik pas vier jaar was. Huilend liet ik moeder mijn teleurstelling weten. Als troost gaf zij mij een kleurboek met kleurpotloden. Zo raakte ik in de ban van tekenen met kleuren. Op mijn veertiende kocht ik van mijn eerste salaris een doos met olieverf en schilderde ik mijn eerste doek.”

Na haar vrije jeugd in de bosrijke Vogezen en het moeizaam voltooien van de middelbare school – Ik vond het geen leuke tijd, als autodidact kon ik veel meer leren dan op school – vertrekt ze op haar zestiende naar een Engelse kostschool om er Engels te leren. Ze ontmoet er haar latere hartsvriendin Paula

“Niet het verstand moet de leiding hebben, maar het gevoel moet voorrang krijgen” uit Meerssen. Deze weet Monique over te halen de kunstacademie in Maastricht te gaan volgen. Maar al na een halfjaar houdt ze het daar voor gezien. “Ik vond het een verspilling van tijd en geld”, vertelt Monique. “Ik wilde de oude meesters bestuderen, hun vakmanschap leren. Maar in de jaren zeventig was de trend jezelf uit te drukken. Ik vroeg mij af hoe je dat wil doen als je niet de technieken van de meesters beheerste. Dus besloot ik met de opleiding te stoppen en mijn weg als autodidact te vervolgen.”

DEVENTER WAAGT 01

50

DE MAGISCHE KANT VAN HET LEVEN

En autodidact zal ze met haar vrijgevochten karakter de rest van haar leven blijven. Ze gaat samenwonen, krijgt vijf kinderen en aardt in Nederland. Een punt van kritiek op haar landgenoten heeft ze wel.

“Nederlanders zijn vriendelijk, maar ik mis bij hen het drinken, dansen en eten. Een joie de vivre. Het is toch vooral een doe normaal, dan doe je gek genoegmentaliteit. En het is bekend, Nederlanders zijn heel gierig.” De volkstrek maakt haar als kunstenaar erg kwetsbaar wanneer ze moet zien te schipperen tussen erkenning en waardering. Maar ook in alledaagse situaties. Als voorbeeld noemt ze de keer dat ze voor een vrouw een portret moest tekenen, een spoedklus.

Omdat ze de man kende voor wie het cadeau bestemd was, besloot ze een vriendenprijs te vragen. Bij nader inzien trok ze een streep door de rekening. Ze schónk de vrouw het portret. Maar de opdrachtgeefster ging niet akkoord met het gulle gebaar, ze wilde per se betalen voor het portret. Monique hield de boot beleefd af, maar de vrouw bleef ruimhartig aandringen: “Nee, nee, ik gá je betalen”. Ze opende haar portemonnee en betaalde haar waardering voor het kunstwerk uit met een schamele twee euro. Monique: “Ik was zo geraakt… Je kon er nog geen kopje koffie van betalen.”

Voorvallen als deze hebben haar gewapend. Monique: “Ik wil mij niet langer bezighouden met wat anderen van mijn kunst zeggen of vinden. Ik richt mij uitsluitend nog op het in contact zien te komen met de magische kant van het leven. Wat ik daarmee bedoel? Als ik schilder, gaat het in eerste instantie niet om het resultaat, maar om het vinden van een harmonie tussen mijn verstand en mijn gevoel. Niet het verstand moet de leiding hebben, maar het gevoel moet voorrang krijgen. Het verstand is er alleen om het gevoel te steunen, zodat het gevoel zich kan ontwikkelen. Het schilderen is niet meer dan een excuus om dit te bereiken. Als het gevoel ontwikkeld is – ik praat niet over emoties, maar over het gevoel – dan raak je zonder het te merken ‘getuned’. Dan zie je zowel op het doek als in de praktijk steeds meer ‘toevalligheden’ ontstaan waarin je kunt opgaan. Dan raak je de magische kant van het leven.”

�

Monique Michel heeft een leermethode ontwikkeld die zij als docent op scholen heeft gebruikt en in haar workshops aan bod laat komen. In de nabije toekomst wil zij ook workshops voor docenten starten.

Ben of ken je zelf een Deventer kunstenaar die WAAGt! Schroom dan niet en laat het ons weten via tamtam@rastergroep.nl.

PORTRETTEN

51

portret

Met een leven in de psychiatrie en tal van lichamelijke klachten het hoofd boven water houden. En elke dag het leven tegemoet treden met een glimlach naar wat de nieuwe dag mag brengen. Hoe doe je dat nou? Dan moet je wel een enorme overlevingskracht hebben. Hilma, een vrouw met een warm hart en een poëtische hand.

LEVEN IN ONZICHTBAARHEID Afgelopen jaar hebben we gezien dat niets vanzelfsprekend is. Of je nu heel gezond bent, financiële zekerheid hebt, een warm gezinsleven hebt, het maakt niet uit. Plotseling was daar een ziekte die al ruim een jaar onze levens beheerst en onze lichamelijke en mentale gezondheid op de proef stelt. Termen als onzekerheid, kwetsbare groepen en eenzaamheid zijn nog nooit eerder zoveel ter sprake geweest.

vrouw die met haar warmte uitnodigt tot mooie gesprekken. Over het leven en alledaagse dingen, met een warme humor. En niet te vergeten, haar gedichten. Alles weet zij daarin een plekje te geven.

Van de pijn, lichamelijk en geestelijk, het gemis van liefde en warmte tot de mooie vriendschappen die haar leven verrijken.

LEVEN ONDERSTEBOVEN

Amper zeven jaar was Hilma toen haar moeder bezweek aan manische depressiviteit. Een vader die het allemaal niet aankon en vertrok, broers en zussen die snel uit huis waren. En een kleine Hilma die achterbleef met de zorg voor haar moeder. Alleen naar school en alleen naar huis, je eigen dingen doen en ook nog verantwoordelijk voelen voor je moeder. In tijden dat het stelsel van jeugdzorg verre

THEMA’S VAN ALLE TIJDEN

En toch zijn het thema’s van alle tijden. Er is namelijk een grote groep mensen die dag in dag uit, jaar in jaar uit in eenzaamheid leeft. En het pijnlijke is, zij worden niet gezien, zij zijn onzichtbaar in hun kwetsbaarheid.

Hilma is een van deze mensen. Ik leerde haar kennen in het psychiatrisch wooncomplex waar mijn broer ook jaren heeft gewoond. Een bijzondere spraakzame

DEVENTER WAAGT 01

52

TEKST: Seval Sönmez BEELD: Sem Izci

�

Schrijf jij graag portretten over mensen? Of ken je zelf een Deventenaar die een mooi geschreven portret verdient? Dan zijn we op zoek naar jij! Maak dit mooie magazine mee en mail ons via tamtam@rastergroep.nl.

PORTRETTEN

53

GELUKKIG EN TEVREDEN Leef nu weer gelukkig en heb volle moed Echte vriendschap dat doet een mens goed Leef weer vol vertrouwen Kan nu eindelijk weer van mezelf houden

van voldoende was. Dat wens je geen enkel kind toe.

Wanneer je als jong kind je moeder verliest raakt je hele leven ondersteboven. De veilige basis, die je nodig hebt om te groeien in je persoonlijkheid, is weg en je bent verdwaald. Hoe kun je dan uitgroeien tot een gezonde tiener en volwassene? Een onmogelijke opgave, die ook voor Hilma niet te doen was. Na enkele jaren thuis overleefd te hebben, was een van haar moeders psychiaters scherp genoeg om te merken dat de situatie sociaal emotioneel gevaarlijk was. Hij schakelde hulpverlening in en Hilma werd uit huis geplaatst. Het jeugdtehuis leek een mooie uitkomst tot ze verkering kreeg met een van de jongens daar.

De gelovige aard van het tehuis liet een relatie tussen de bewoners niet toe waardoor zij en haar vriend werden weggestuurd. Gelukkig konden ze bij een gastgezin terecht die ze met warmte ontving. In die periode raakte ze zwanger van haar eerste kind, een dochter. Na een tijdje volgde de stap naar een eigen huurwoning. Haar vriend kreeg werk en een tweede kind, een zoon, werd geboren. De relatie was niet van lange aard. Met haar eigen bagage aan trauma’s en een partner met een eigen pijnlijk verleden was er veel leed en verdriet. Een scheiding was niet te voorkomen.

En het was slechts een kwestie van tijd dat Hilma ook zou bezwijken aan psychische klachten. Verschillende opnames volgden, totdat ze een permanente bewoner werd van Dimence.

Door mijn verleden beschadigd en depressief Daardoor had ik mezelf niet meer lief Leef nu weer naar tevredenheid Neem nu voor mezelf ook alle tijd Nu geen gevlieg meer en gehol Nu weer echt blij en energie vol Gehospitaliseerd en in mekaar gedoken Zag overal tegenslagen en spoken Woon nu lekker in mijn eigen huis Voel nu echt ik heb een thuis Eindelijk weer zelfstandig wonen en zijn Zonder verdriet en pijn Mijn eigen domein Kan nu eindelijk weer mezelf zijn Heb voor een ieder een gastvrije deur en welkom Sta niet meer onder stress en spanningen krom Iedereen kan bij mij terecht met verdriet of pijn Ze kunnen bij mij echt zichzelf zijn Ook heb ik lol en vertier Het is echt gezellig hier Hilma

GELUK GEVONDEN

Inmiddels heeft ze het geluk gevonden in haar drie kleinkinderen en nog een tweeling op komst. Een rijk leven dat ze aanvult met haar tweede familie, haar medebewoners. Mensen die een bijzondere plek in haar hart hebben, krijgen een gedicht van haar opgedragen. Zo bijzonder mooi hoe deze dame in het leven staat. Wanneer je haar kamer binnenloopt voel je haar spirituele energie die ze ook doorvoert in meerdere creatieve bezigheden zoals de prachtige ‘encaustic art’ kaarten die ze maakt. Op social media

start en eindigt ze elke dag met spirituele plaatjes en teksten waarmee ze inspireert tot een positieve instelling. Hilma, een van die mensen in mijn leven waarvan ik persoonlijk zeg “Ik voel me vereerd dat ik je ken!” Een bijzondere vrouw waar we met z’n allen nog veel van kunnen leren. Over volhouden, niet klagen maar tevreden zijn. En bovenal, over liefdevol leven!

DEVENTER WAAGT 01

54

101 jaar en corona

Een verslag van een gesprek met een bewoonster uit Deventer over haar beleving van de coronatijd

TEKST: Gerrie Nieuwenhuis

“Ik zie wel wat ervan komt”

d

it is het levensmotto van een dame van 101 jaar. Ze is de oudste uit een gezin van vijf.

Van dit vijftal leven er nu nog twee, zij, de oudste van het gezin en haar broer, het één na jongste kind. Eind november 2019 vierde ze met familie en vrienden haar 100ste verjaardag. Toen kon alles nog, er was nog geen corona.

De eerste fase van corona, maart 2020, was een rare tijd voor haar. Niets ging meer door. Je ontmoette eigenlijk niemand meer. De meisjes van de zorg die kwamen nog binnen, maar verder niet.

MINDER BEWEGEN, MEER

TEKST: Gerrie Nieuwenhuis

SPELLETJES

Ze heeft geen angst of verzet tegen de maatregelen gehad. Leuk is het niet, maar zoals bij veel dingen in haar leven besloot ze: “Okay, niks aan te doen we maken er maar wat van.”

Eventjes zijn alleen de vogeltjes buiten aan het woord. Na een klein zuchtje gaat ze verder: “Ik kan goed alleen zijn en mag graag spelletjes doen op de computer.” Ze draait zich een beetje om en wijst naar links naar achteren, “daar in de hoek staat de computer, een oud dingetje maar hij doet het nog goed.

Ik speel patience en er staan nog zes andere spelletjes op, nee geen ommetje meer doen, daar wen je ook wel weer aan”, zegt ze.

DE TABLET

Ze pakt een tablet van de lage tafel: “kijk”, zegt ze. “Deze kregen we van de gemeente.” Ze schakelt de tablet

in, tikt op een symbool onder in het scherm en schuift met een ferme zwiep de foto’s van haar 100-jarige feest over het scherm. “Alles staat er op”, zegt ze. “De kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen. Ik vind het fijn dat ik dat allemaal nog meemaak, moeder, oma en nu ook omi zijn. Ze houden mij overal van op de hoogte met die foto’s en in de eerste coronatijd belden we regelmatig ook via deze tablet.” Ze heeft zich het werken met de tablet snel eigen gemaakt. “Ging eigenlijk van zelf”, zegt ze en ja ze wil hem nu niet meer kwijt. “Zou jammer zijn van al die foto’s toch.” Ze heeft geen moeite met de regels, handen wassen, anderhalve meter en niet knuffelen. Ach ze waren niet zo’n knuffelfamilie. Tenminste niet met de ‘groten’ onder elkaar, maar wel met de ‘kleintjes’. Die vergissen zich soms bijna en van schrik doen ze dan de hand voor hun mond. “Oh ik zou bijna…, mag niet hè omi”, zeggen ze dan.

RARE PRAAT

“Ik maak mij niet naar over dat corona.

Ik kijk tevreden terug en vind elke dag nog leuk om mee te maken. Heb geen plannen meer, maar die heb ik nooit zoveel gehad. Ik deed het met wat zich voordeed en dat was genoeg.” Ze zegt: “Die rare verhalen van die Baudet die geloof ik niet hoor, die zegt dat corona niet bestaat. Dat is natuurlijk onzin”, zegt ze kordaat. “Nee hoor en het is fijn dat ik nu door de vaccinaties weer veilig mijn ommetjes kan maken, mijn familie en schoonzussen kan ontmoeten, dat is zoals je het toch wilt.”

PORTRETTEN

55

Ik kijk tevreden terug en vind elke dag nog leuk om mee te maken

vetkampstraat TEKST: Lindsey Sanders ILLUSTRATIES: Angela Koerkamp en Marco Paulo Dicker FOTO: Marco Paulo Dicker

Go Ahead Eagles, wie kent de club niet in Deventer? Veel Deventenaren voelen zich verbonden met de voetbalvereniging en Go Ahead Eagles voelt zich ook verbonden met Deventer. Het rood-geel is bij veel mensen wel op één of andere manier aanwezig en de wedstrijden worden nauw gevolgd. Hoe gaaf is het dan als jij als jongere wordt uitgekozen om uit te komen voor jouw club in de bijzondere eredivisie?

D E U I T V E R KO R E N E N VA N GO AHEAD EAGLES

D

it geldt voor een select clubje spelers uit Deventer. De spelers zijn samengebracht uit vier verschillende verenigingen: FC RDC, SV Colmschate, AZC en Witkampers. Onder leiding van trainer Erick, ook trainer bij FC RDC, speelt dit team van dertien jongeren nu sinds 2020 in de bijzondere eredivisie. Dit is een competitie die is gestart op initiatief van Het Gehandicapte Kind. Tien clubs uit het betaald voetbal hebben teams gemaakt, die in deze competitie tegen elkaar gaan spelen. De spelers zijn jonge voetbaltalenten tussen de 10 en 18 jaar met een beperking.

TROTS ALS EEN PAUW

In september 2020 was een wedstrijd tegen Ajax en Excelsior het debuut van het team van Go Ahead Eagles. Dit was hun eerste en door corona ook gelijk de laatste wedstrijd in de bijzondere eredivisie. Ondanks dat er nu geen wedstrijden zijn, betekent het onderdeel zijn van dit team en van Go Ahead Eagles veel voor hen. “Ze zijn zo trots als een pauw”, vertelt Erick.

Door hun beperking hebben de spelers het niet altijd makkelijk gehad in het reguliere voetbal. Ze hebben DEVENTER WAAGT 01

56

hard moeten knokken voor hun plaats. Hun eigen teams, speciaal voor jongeren met een beperking, doen al veel goeds voor hun zelfvertrouwen, maar hun plaats bij Go Ahead Eagles maakt het allemaal nog specialer.

“Dit team en de bijzondere eredivisie geeft hun hun waarde terug en laat ze zien dat ze erbij horen.” Bij FC RDC traint Erick ook het passend voetbalteam.

“G-voetbal, of passend voetbal, is voor mij het leukste wat er is. Deze spelers hebben altijd moeten knokken, waardoor zij misschien wel enthousiaster zijn om te voetballen. Ik krijg altijd veel passie van ze terug en ze zullen nooit zomaar een training overslaan”, vertelt hij vol trots.

WINNEN VAN AJAX

Jacqueline, de moeder van Cammy, vindt het heel bijzonder dat hij is gekozen voor dit team van Go Ahead Eagles. “Het doet als moeder veel met je als je kind wordt uitgekozen, we waren dan ook gelijk enthousiast. Voor Cammy is het ook een hele bijzondere ervaring dat hij nu voor de club mag spelen. Hij is ook heel trots als hij het pak aan mag.”

Dit seizoen heeft het team gewonnen van Ajax, een overwinning waar de spelers nog steeds van genieten.

De trots en het plezier van de overwinning stralen nog steeds van hen af als Amber, Cammy en Angelica erover praten.

“We wilden van hen winnen en het is ook gewoon gelukt!”. Ze kijken ook al vooruit naar het volgend seizoen, ook al is het nu nog niet bekend of en wanneer er gevoetbald kan worden. “Volgend seizoen willen we weer veel spelen en trainen”, zegt Angelica. “Dan kunnen we leuke herinneringen maken en weer mooie feestjes hebben in de bus met

UITLAATKLEP

De spelers zelf zijn ook erg enthousiast over de plek die zij hebben gekregen binnen het team.

Het team zelf ontstond vrij onverwachts. Veel spelers wisten pas van het team toen ze het telefoontje kregen dat ze waren uitgekozen. “Ik vind het heel bijzonder”, vertelt Angelica, een van de speelsters. Zij is al jaren fan van Go Ahead Eagles en vindt dit een geweldige kans om nu zelf ook in het rood-geel te kunnen spelen. Ronald,

‘Volgend seizoen willen we weer veel spelen en trainen!’ haar vader, vindt het ook geweldig dat ze in het team is gekomen. “Van jongs af aan is ze al fan en nu mag ze er zelf voor spelen.” Het spelen in het team is een geweldige kans, maar het doet ook veel met haar.

“Voetbal is een echte uitlaatklep voor haar”, vertelt haar vader. “In dit team is zij helemaal thuis en kan zij zijn wie ze is.” Dit merken de andere ouders ook bij hun kinderen. Daniëlle, de moeder van Amber, merkt ook dat het team van Go Ahead Eagles veel impact heeft op haar dochter. “Ze heeft veel meer zelfvertrouwen gekregen. Ze heeft eerder drie jaar bij een regulier team gespeeld, maar sinds de overstap naar het G-team kan ze veel meer haarzelf zijn.”

elkaar.“ Voor nu is het nog even wachten totdat de wedstrijden weer beginnen, maar het team, hun trainer en hun ouders zijn klaar voor nog meer wedstrijden.

De spelers hebben er zin in om hun club weer te vertegenwoordigen in Nederland. Maar waar ze het meest naar uitkijken, is Angelica heel duidelijk in: “We willen vooral de andere teams weer inmaken!”

�

Wil je ook zo'n toffe foto van je team? www.fotocheese.nl

P ON RA TT RU ET UT RE N

57

beeldcolumn

BEELD: Mirjam de Ruiter

DEVENTER WAAGT 01

58

doen

�

lekker bezig TEKST: Sandra Hessing ILLUSTRATIES:

Marco Paulo Bicker (kaartjes), Angela Koerkamp (giraffe), Roos Leffers (gezinnetje) FOTOGRAFIE Mirjam Hagendijk, Marieke Peet

Maak je eigen spelletje

Lekker luisteren

KWARTET:

Voor iedereen van 8 tot 88!

Heb je een luie dag? Luister dan eens naar een luisterboek. Het is heerlijk ontspannen om voorgelezen te worden. Luisteren kan op een smartphone of een tablet. Heb je die zelf niet? Vraag of je die van, bijvoorbeeld, je moeder mag lenen.

Dit heb je nodig: • papier of dun karton, potloden, liniaal, stiften, reclamefolders, lijm/plaksel, schaar.

Knip kaartjes van het papier of karton.

Bedenk kwartetten. Bijvoorbeeld: Huisdieren (hond, kat, cavia, vogelspin), vervoersmiddelen (fiets, auto, step, boot) en zo meer. Maak er kaartjes van, zoals hierboven.

MEMORY:

Knip kaartjes van het papier of karton. Maak steeds op twee kaartjes hetzelfde plaatje. Je kan tekenen.

Als je twee dezelfde reclamefolders hebt (vraag de buren), kan je plaatjes uitknippen. Voor degenen die een printer hebben, zij kunnen zelfgemaakte foto’s printen.

Als je lid bent van de bibliotheek, kan je gratis �

luisterboeken lenen. Ben je nog geen 18? Dan kan je gratis lid worden van de bibliotheek. Je betaalt alleen één keer voor je pasje (€2,70). Je kan via de website lid worden. Kijk op:

www.bibliotheekdeventer.nl/over-de-bieb /ik-wil-lid-worden.

� Als je lid bent van de bibliotheek, kan er nog veel meer. Dat lees je ook op de website.

Ben jij zelf ook lekker met iets bezig? En wil je dat delen met Deventer?

Schroom dan niet en laat het ons weten via tamtam@ rastergroep.nl. En als we dan toch lekker bezig zijn? Wist je dat dit magazine ook te lezen is via www.rasterwelzijn.nl/waagt? Daar vind je ook nog de podcast Aan de Stok met... boordevol mooie gesprekken met Deventenaren!

� De bibliotheek Deventer is er op verschillende plekken in Deventer, maar ook in Diepenveen, Schalkhaar en Bathmen.

DEVENTER WAAGT 01

60

lekker bezig

Maak een fotospeurtocht voor vrienden, familie of anderen. Als je dit in twee groepen doet, kan elke groep voor de andere een speurtocht maken.

Proefjes met drijven en zinken Het is handig om deze proefjes buiten te doen (tuin, � stoep, balkon). Het kan nog al een kledderig gedoe worden. En je hebt vast geen zin in dweilen.

Vul de emmer of teil met water.

Een fotospeurtocht maken

WAT DRIJFT EN WAT ZINKT?

Dit heb je nodig: • emmer of teil, aluminiumfolie, knikkers of kiezelsteentjes, diverse voorwerpen.

Neem diverse voorwerpen, niet te groot, want ze moeten wel in de emmer passen.

Bedenk van tevoren of een voorwerp zal drijven of niet. Probeer het uit. Had je gelijk? Natuurlijk neem je geen telefoons, afstandbedieningen of andere voorwerpen die niet van een bad houden.

Wat heb je nodig?

• per groep een smartphone (als je er zelf niet één hebt, mag je er misschien wel één lenen); • eventueel pennen en papier.

BOOTJES VAN ALUMINIUMFOLIE

Van aluminiumfolie kan je heel makkelijk vormen maken. Vorm een bootje/bakje en laat het drijven in de emmer. Vul het nu voorzichtig met (één voor één) knikkers of kiezelstenen. Wanneer gaat het bootje zinken? Kan je een bootje maken dat nog meer knikkers kan dragen, voordat het zinkt?

Bedenk een route in je eigen wijk. Dit kan je van tevoren doen, of tijdens het lopen. Maak steeds een foto van de straat waar de andere groep naar toe moet.

Bedenk onderweg ook opdrachten/vragen. Schrijf deze op of zet ze in de telefoon. Om de tocht van de andere groep te lopen, kan je de telefoons ruilen. Ook kan je de foto’s appen, mailen of uitprinten.

Mogelijke opdrachten/vragen: • iets laten tellen (bomen, ramen, of iets anders dat niet weggaat; auto’s kunnen wegrijden); • vragen naar soorten bomen, kleuren van deuren, enzovoort; • tekening laten maken van iets onderweg (een bruggetje, een tuinkabouter…).

Wil je de speurtocht wat moeilijker maken? Maak dan geen foto van de straat waar de anderen in moeten lopen, maar ga er met je rug naar toe staan en maak dan een foto. Dus precies de andere kant op. Dit vertel je natuurlijk wel aan de anderen.

DOEN

61

diy

Schattenzakje Maak een zakje om kleine schatten in te bewaren.

MAKER:

Shuk-Yee Man

De stappen

1. Gebruik een sok of en mouw van een shirt dat je niet meer gebruikt. Naai het aan 1 kant aan de binnenkant dicht en vouw het zakje weer binnenstebuiten, zodat je de mooie kant aan de buitenkant hebt.

2. Nu gaan we er 2 draden door rijgen zodat je het zakje eenvoudig kunt sluiten

Makersacademie

Start.

Rijg rondom

Herhaal dit 1 cm naar onderen, start vanaf de andere kant.

Leg een knoop in de uiteinden.

Rijg rondom en leg een knoop in de uiteinden.

Als je aan beide knopen trekt sluit het zakje.

3. En nu rijgen we er 2 draden door om het weer te kunnen openen.

Tussen de lijnen steek je er voor in en kom je er achter meteen weer uit.

Doe hetzelfde aan de andere kant.

Leg een knoop in de uiteinden.

Als je aan deze knopen trekt opent het zakje.

�

Welke schat stop jij in je zakje?

DEVENTER WAAGT 01

62

Zin in een creatieve workshop op school, feest of evenement? Neem contact op met Shuk-Yee van de Makersacademie via 06 42 111 998

diy TEKST EN BEELD:

Sandra Hessing

Dit heb je nodig: • een grote glazen pot met deksel of een emmertje van bijvoorbeeld mayonaise of yoghurt en iets gewichtigs om af te dekken (zie hiernaast); • een emmer of teil; • een stamper (voor het fermenteren van kool); • kleinere glazen potjes met deksel om het resultaat in te doen; • mes, lepels, snijplank.

Zorg dat alles goed schoon is. Glazen potjes (niet de deksels!) kan je snel steriliseren door ze nat te maken en in de magnetron op de hoogste stand te zetten.

Als ze droog zijn (na ongeveer één minuut per potje), zijn ze gesteriliseerd (en loeiheet!). De deksels kan je in kokend water zetten.

WAAROM ZOU JE FERMENTEREN?

Vroeger hoorde fermenteren in hetzelfde rijtje als inmaken, jam maken en wecken. Dit werd gedaan om de groente- en fruitoogst lang houdbaar te maken. Door de komst van koelkasten en vriezers is dat niet meer nodig.

Wanneer we nu gaan fermenteren, is dat vaak omdat we het resultaat lekker vinden, of leuk om te doen. Fermenteren is geen dure bezigheid, je hebt er geen bijzondere spullen voor nodig. Kies voor seizoensproducten. En als je niet alles van een recept in huis hebt, kan je het gewoon aanpassen naar wat je wel hebt (of naar smaak).

Fermenteren: leren, proberen en experimenteren VOOR HET FERMENTEREN VAN KOOL:

• snijd de kool in stukken of repen; • snijd ook eventuele andere ingrediënten (bijvoorbeeld (bos)ui, knoflook) in stukken; • de hoeveelheden komen niet zo precies, zorg wel voor 2% zout • neem een emmer/teil en weeg deze (leeg); • roer de kool, de overige ingrediënten en eventuele kruiden in de emmer/teil door elkaar; • weeg nu de teil/emmer met inhoud en trek het gewicht van de teil/emmer eraf; • om te fermenteren is er 2% zout nodig van wat je wilt fermenteren; dat wil zeggen: 20 gram per kilo koolmengsel; voeg dit toe en roer alles goed door elkaar; • laat dit een minuut of tien staan en duw met een stamper het vocht uit het mengsel (je hoeft dan niet meer naar de sportschool); onderbreek dit af en toe om het zout nog meer de kans te geven vocht uit de kool te halen; • wanneer alles ‘onder water’ staat, kan het in een grote glazen pot of emmer worden gedaan, zorg dat alles ‘onder water’ blijft, dus leg er iets gewichtigs op (bijvoorbeeld een passend bordje met een zak met knikkers), doe dan de deksel erop; • laat ongeveer drie weken staan (gewoon af en toe even proeven), open de deksel elke dag even om de druk eraf te halen (mocht je toevallig een pot met waterslot hebben, dan hoeft dat niet); • na een week of drie kan het in potjes, het is lang houdbaar.

DOEN

63

deventer puzzel PUZZELMAKER: Sandra Hessing

Filippine Wat weet je van Deventer? Over Deventer nu, over Deventer toen, over Deventer al heel lang, soms cryptisch, meestal niet. En: zelfde getallen zijn zelfde letters. De vetgedrukte cijfers in de eerste kolom vertegenwoordigen geen letters, ze geven de nummering van de omschrijvingen aan. Trema’s en eventuele andere leestekens kan je negeren.

ILLUSTRATIES: Angela Koerkamp

1

1

2

3

4

5

6

2

6

7

2

5

8

3

9

10

11

5

5

6

12

7

13

3

5

12

6

4

4

6

4

13

14

15

11

16

7

6

8

3

17

13

15

5

18

6

13

16

3

2

6

19

20

15

3

18

20

5

8

15

13

13

8

7

4

21

22

3

15

8

16

3

6

5

14

21

15

7

9

6

8

8

19

23

11

4

4

6

5

21

18

10

8

21

11

12

17

6

6

5

8

11

14

3

8

6

15

18

13

15

9

8

12

12

6

15

11

12

7

14

3

7

6

4

13

16

13

10

3

14

5

13

12

16

15

13

5

8

6

6

7

15

4

6

3

12

13

15

16

5

20

15

11

16

5

24

23

3

21

8

6

12

2

6

7

17

14

6

15

7

9

2

13

15

8

11

6

15

18

7

6

18

6

6

12

8

6

14

6

4

13

19

18

3

5

8

6

15

16

20

7

3

3

11

9

6

15

5

20

13

15

9

12

8

7

6

12

7

15

1. In deze straat vond de Deventer Moord(zaak) plaats.

2. De naam van Deventer tijdens carnaval.

3. Artiestennaam van Lars Bos. 4. In deze film speelde Sean Connery generaalmajoor Roy E. Urquhart.

5. Naam van de horecagelegenheid op het stadsstrand.

6. In welke straat kom je uit als je deze route volgt: je staat voor Saxion en loopt de Mr. de Boerlaan in. Neem de tweede straat rechts, vervolgens de eerste links en dan de eerste rechts. Steek schuin naar rechts het pleintje (parkeerplaats) over en ga dan de eerste straat rechts. Welke straat is dit?

7. Naam van de bioscoop die van 1918-1983 op de Brink was.

8. Geboorteplaats van onze huidige burgemeester.

9. Ter ere van wie is het monument ‘Het verstoorde leven’?

10. Poëziefestival op de avond voor de boekenmarkt.

11. Hier kon Catootje maken wat ze wou.

12. Voormalige putdekselfabriek.

13. Brouwerij.

14. Hier staat het oudste nog bestaande stenen huis van Nederland.

15. Ontwerper van (onder andere) het Rijsterborgherpark.

16. Welke straat heeft de postcodes 7413 XA, 7413 XB, 7413 XC en 7413 XD? 17. Een vierde deel van een spitsuur.

18. Grootste partij in de gemeenteraad.

19. Van welk product bestaan (onder andere) de soorten/smaken: knoflook, sinaasappel, Kowet en Bourgondisch?

20. Park waarin De Ulebelt zich bevindt.

DEVENTER WAAGT 01

64

deventer puzzel PUZZEL:

Appellare

Cryptogram

Deze 12 omschrijvingen beschrijven Deventer op z’n best!

1. Het tegenovergestelde van niete (5) 2. Gebouw met lef (2+4) 3. Deventer zet z'n tanden in deze met sterfte bedreigde diersoort (5) 4. Schatwijk (9) 5. We've passed the connection already (1+6+3+3) 6. Maar is het nou zwaarder dan 500 gram lood? (10) 7. Dramatisch vertoon van architectonische vaardigheid (7+9) 8. Aanstelling voorbij de stadsmuren, waar de cider goed smaakt (10) 9. Vijftien minuten aan het water (13) 10. Gekleurd buurtschap (3+4+4) 11. Familie van Karel Koolossaal en Erik Eenorm (5+6) 12. Wat Mozes tegen zoetwaterstromen zou zeggen (11)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

De oplossing van deze puzzel kun je vinden op www.appellare.nl Geen gedachte is uniek, geen dilemma is nieuw. Toch worstelen mensen vaak met kennisvraagstukken, zonder de hulp in te roepen van wetenschap. Appellare maakt psychologie en onderwijskunde toegankelijk en toepasbaar, voor burger en bedrijf. Wij helpen u bij uw informatieproducten en educatievraagstukken. Als ludiek informatieproduct bieden wij Deventer haar eigen cryptogram! Deze 12 omschrijvingen beschrijven Deventer op z’n best!

1 2 3

Het tegenovergestelde van niete (5) Gebouw met lef (2+4) Deventer zet z'n tanden in deze met sterfte bedreigde diersoort(5)

N AT U U R

65

dwalen door deventer

BEELD: Patty Bruinsma

�

DEVENTER WAAGT 01

66

volg dwalen.door.deventer op instagram voor meer mooie plaatjes van Deventer.

Dit is een uitgave van Raster Groep.

Wil je reageren:

tamtam@rastergroep.nl

REDACTIE

Mirjam Hagendijk Sandra Hessing Marieke Peet Lindsey Sanders Jetske Schimmel Eelco Visser GRAFISCH ONTWERP

TinekeWerkt, Deventer

t WA AG C U LT U U R

D

E

V

E

N

T

E

N AT U U R

DOEN

R

PRAKTISCHE TIPS

BUITENKUNST DEVENTER. Het Kunstwerk Ik en de Ander is onderdeel van een fietsroute B (25 km) van Buitenkunst in Deventer. Ontdek op de fiets (of lopend) de verschillende kunstwerken in de openbare ruimte van Deventer. Sommige werken staan aan de IJssel, andere op een plein of op een meer verborgen plek in of buiten de stad. Op de route staat korte informatie over de kunstwerken, meer uitgebreide informatie staat op de website Buitenkunst in Deventer. � www.buitenkunstindeventer.nl/routes/buitenkunst-in-deventer-route-b-zuid-oost Lees het artikel op pagina 8: De letters Wij, Zij, Gij en Hij NEW DEVENTER COLLECTIVE (NDC) is een platform voor jong en opkomend talent uit de omgeving van Deventer. Een jong professional met verborgen talent heeft namelijk soms een duwtje in de rug nodig. NDC biedt opkomende artiesten een leerzame en veilige omgeving om kennis en ervaringen over muziek, kunst en multimedia op te doen en uit te wisselen. � Meer info: info@newdeventercollective.nl of Jelle Hoving (projectleider): jelle@newdeventercollective.nl of 06 12 06 26 02 Lees het artikel op pagina 11: Muziekmakers ONLINE FEEDBACK CAFE van ‘de Nieuwe Oost’ en Booster: kennisdeling over de Nederlandse muziekindrustrie, dynamisch groepsgesprek en inspiratiesessies met medemuzikanten. Behoefte aan inhoudsvolle kroegenpraat over jouw act? Schuif dan online aan in het feedback café!

Dinsdag 27 oktober is de eerstvolgende editie van 16.30 tot 18.30 uur. � www.boosterfestival.nl/feedback-cafe SHOUT OUT: een groep jongeren die begeleidt wordt bij het maken van urban acts. Waar rappers, producers, zangeressen, maar ook filmmakers van 14 tot 23 jaar elkaar vinden in creativiteit, van elkaar leren en kunnen oefenen. � Meedoen of meer info? Neem dan contact op met Fabian Schrijver: 06-14471173 of f.schrijver@rastergroep.nl APP KWIKSTART: Als je 18 jaar wordt, moet je heel wat zaken zelf regelen. Verzekeringen, school/ werk en misschien zelfs een eigen kamer of woning. Wist je dat hier een hele handige app voor is? In Kwikstart vind je alle te regelen zaken op een rijtje! Daarnaast kun je veel informatie vinden over allerlei vormen van hulp, je gezondheid en rechten en plichten. De filmpjes en checklist helpen je op weg. � Download de app in de Play Store of de App Store Lees het artikel op pagina 12: Dêventer vrogger en noe ZELFREGIECENTRUM VRIENDENDIENSTEN: is een open centrum waar iedereen welkom is voor inloop, activiteiten en specifieke herstelcursussen. Je hebt geen indicatie nodig en je betaalt geen eigen bijdrage. � Wil je jezelf verder ontwikkelen en/of je eigen GGZ ervaring inzetten? Neem dan contact op via zelfregie@vriendendiensten.nl / 0570-612515.

Lees het artikel op pagina 16 en 52: Anders Kijken Denken Doen en Leven in onzichtbaarheid HISTORISCHE WANDELINGEN: De historische binnenstad van Deventer is op een eigentijdse manier toegankelijk via de telefoon. Met de gratis app IZI.Travel kun je namelijk op eigen gelegenheid door de binnenstad zwerven. En helemaal leuk: je kunt gebruik maken van vijf beschikbare stadswandelingen in maar liefst drie talen. � De app geeft informatie over ruim 100 interessante punten in de stad.

De routes zijn ook te bekijken op de website: www.izi.travel/nl Lees het artikel op pagina 21: Wandeling Begraafplaats Raalterweg WIJ DEVENTER: Of het nu gaat om een plannetje voor groen in je straat, een feestelijke of leerzame activiteit voor je buurt of een plan om elkaar als buren te helpen, WijDeventer is het adres! Er zijn verschillende subsidie mogelijkheden. � Meer info: wij.deventer.nl of kijk op de facebook-groep: samen zijn wij deventer.

Lees het artikel op pagina 25: Creaties van Koen STICHTING LEERGELD. Heb je een laag inkomen? Stichting Leergeld biedt kansen aan ouders om kinderen in de leeftijd van 4 tot en met 17 jaar om te kunnen laten deelnemen aan binnen- en buitenschoolse activiteiten. Het kan hierbij gaan om activiteiten voor kinderen op het gebied van onderwijs, sport, cultuur of welzijn, zoals meedoen aan schoolreisjes, muziekles of lid worden van een sport- of scoutingvereniging. Stichting Leergeld maakt gebruik van Leergeld Cheques. � Een Leergeld Cheque kunt u aanvragen per email via ikvraagaan@leergelddeventer.nl of telefonisch op maandag- of woensdagochtend via telefoonnummer 0570 - 672599.

Lees het artikel op pagina 26 en 56: Op naar de eredivisie en De uitverkorene

TALENT ONTWIKKELINGSFONDS: Dit fonds zet zich in voor jonge talentvolle mensen in Deventer die zich verder in de kunsten willen ontwikkelen en daarvoor niet over voldoende financiële middelen beschikken. � www.tofdeventer.nl, info@tofdeventer.nl MEEDOEN IN DEVENTER. Zou je graag een creatieve cursus willen doen en ontbreekt het je aan financiële middelen? Onderzoek dan eens wat Rechtop voor je kan betekenen.

Rechtop! is een project van de gemeente Deventer met als motto Meedoen! in Deventer. Meedoen! omdat het leuk en gezellig is, Meedoen! om uzelf te ontwikkelen en Meedoen! om uw talenten ten volle te benutten. Rechtop! wil iedereen de gelegenheid geven mee te doen en biedt daarvoor verschillende opties. Zo bestaat er de Rechtop! Beweging en is er de Rechtop Financiële Regeling. je meer informatie dan kunt u bellen met Rechtop! � Wilt

Op telefoonnummer 0570 - 628090. Ook is het mogelijk dat je bij Rechtop! langs gaat.

Rechtop! vindt je aan de Vetkampstraat 1A, vlakbij Go Ahead Eagles.

Openingstijden: dinsdag, woensdag en donderdag van 9.00-12.00 uur.

Lees het artikel op pagina 48: Kunstenares Monique WILDE EETBARE PLANTEN. In het boek ‘Eetbare wilde planten’ vind je alle informatie over 200 planten. Een must-have voor elke wildplukker! � www.foresttoplate.com/wilde-eetbare-planten-lijst

� www.manners.nl/eetbare-planten-nederlandse-natuur � woudapen.be/2017/07/20/het-eetbare-bos-wildplukken-voor-beginners Lees het artikel op pagina 32: Eetbare natuur MEDITATIE Elke dinsdag en donderdag is er een middagmeditatie in de prachtige meditatieruimte van Commovendo aan de Bergschild 14. Van 12.15 u tot 13.45 uur, donatie naar eigen vermogen.

20 minuten mediteren op jouw manier! � www.ontknellen.nl/meditatie.html

Of doe zelf mindfulnessoefeningen � www.mindfulcentrum.nl/gratis_mindfulness_oefeningen Lees het artikel op pagina 36 en 41: Alles went en Wandelen voor een leeg hoofd PUZZEL-RUIL-BANK Iedereen die noodgedwongen, of uit liefhebberij, ooit verslaafd geraakt is aan puzzelen (500-1000-1500 stukjes) kent het probleem: Ik heb een hele stapel staan, en ik ben op zoek naar een nieuwe. Inmiddels de hele familie en directe buren al bevraagd en uitgeruild, en die voorraad is uitgeput. Daarom is er een puzzel-ruil-bank opgericht. Iedereen is welkom om een puzzel te komen ruilen. 1 meebrengen betekent 1 meenemen. Van harte welkom! � Oerdijk 188 B (Gemeenteschool), Jeanny Rouwet, 06-26695010 Lees het artikel op pagina 44: Deventer inkijk FERMENTEER HET SEIZOEN: de winter. In januari vindt er vanuit het duurzaamheidscentrum een gratis online cursus fermenteren plaats. Leer de kunst van groente fermentatie met elk seizoen unieke recepten. Je krijgt van te voren de benodigdheden door en kunt live meedoen. � Aanmelden kan via de site van het duurzaamheidscentrum: www.dcdeventer.nl/activiteiten Lees het artikel op pagina 63: Fermenteren: leren, proberen en experimenteren LEZEN EN LUISTEREN. Met een lidmaatschap van de bibliotheek kun je een jaar lang onbeperkt lenen. Je mag dan maximaal 25 boeken, cd’s, dvd’s en andere materialen in huis hebben.

De uitleentermijn is 4 weken. Daarna kun je de materialen 2 keer verlengen (als niemand anders een reserveringsaanvraag heeft gedaan). Met je pas kun je lenen in alle vestigingen van de Bibliotheek Deventer, ook in de Athenaeumbibliotheek. Daarnaast kun je gastlenen in heel het land! � www.bibliotheekdeventer.nl/lid-worden-ab Lees het artikel op pagina 60: Lekker bezig

Gedrukt op papier dat gemaakt is van agrarisch restafval

DEVENTER SCHRIJFT! Hou je van schrijven, dichten, spoken word of wil je graag zelf liedjes schrijven? Dit najaar starten in Bibliotheek Deventer twee korte cursussen van elk vier lessen. Je kunt kiezen uit Poëzie (start 23-9) of Het podium op (start 21-10): songwriting, spoken word, rap of theaterteksten. Na vier donderdagavonden, ga je werken aan een optreden in De Hip (Brink, Deventer).

Tijd: donderdag 19.30-22.00 uur. Locatie: Bibliotheek Deventer. � Aanmelden en meer informatie: deventerschrijft@deventerboekenstad.nl

DEVENTER AANBIEDINGEN ALGEMEEN � www.kortingscouponcodes.nl/aanbiedingen-deventer � www.indebuurt.nl/deventer/aanbiedingen � www.indebuurt.nl/deventer/acties/aanbiedingen-van-de-week � www.reclamefolder.nl REGELINGEN ALGEMEEN In Deventer zijn heel veel regelingen waar je gebruik van kan maken wanneer je een laag inkomen hebt. Denk aan kwijtschelding gemeentelijke belastingen, individuele inkomenstoeslag en studietoeslag. Op de website van de gemeente Deventer vind je hier informatie over. Mocht je er niet uitkomen, kan je altijd binnenlopen bij het geldfit spreekuur in Keizerslanden (wijkwinkel Keizerslanden, elke woensdagochtend van 10.00 tot 12.00 uur, Graaf Florisstraat 3).