Foortse Brug by Brayn

FOORTSE BRUG STAD IN DE POLDER

1

2

3

4

FOORTSE BRUG STAD IN DE POLDER

5

“DE FOORTSE BRUG, VOORWOORD

Vathorst heeft de indeling van Nederland een klein beetje veranderd. Directeuren Ard de Jong van LATEI projectontwikkeling en Maarten van Duijn van Heijmans Vastgoed BV: “Voortaan rijd je al bij Amersfoort de Randstad in via de toegangspoort van Vathorst, De Foortse Brug.”

De boeren wisten niet wat ze zagen. Uit de polder in het noordoosten van Amersfoort rees langzaam een kleine stad op.

Op de kop het bakstenen vlaggenschip De Foortse Brug, met vier markante woontorens als masten op een dek van laagbouw.

Alleen de A28 met zijn massieve geluidswallen verhindert dat Vathorst langzaam oostwaarts verder vaart, omgeploegde weilanden achterlatend in zijn kielzog…

Sprong over de A1 Je bouwt niet zomaar even een nieuwe stad in de polder.

Daar zijn mensen met ambitie, visie en een passie voor kwaliteit voor nodig. Die sleutelfiguren in het prille begin van Vathorst waren directeur Henk van den Broek van Van Zwol (nu Heijmans) en directeur Jim Schuyt van SCW (nu de Alliantie). De aannemer en woningcorporatie werkten al vanaf halverwege de jaren tachtig samen in bekende Amersfoortse projecten als Zielhorst, Kattenbroek, en Nieuwland. Samen deelden de twee mannen een hoge ambitie: een monument voor de toekomst bouwen. Het idee voor De Foortse Brug was geboren.

Directeuren Ard de Jong en Maarten van Duijn van LATEI projectontwikkeling en Heijmans Vastgoed BV, de ontwikkelaars

6

van De Foortse Brug: “Van Zwol en SCW bezaten allebei grond in de polder waar Vathorst gepland werd. Dus hebben ze de krachten gebundeld om kennis en netwerken te combineren en elkaar te versterken. Samen hebben ze de sprong over de A1 gewaagd.”

Soleil. Toen dat begon, sprak het een heel nieuwe doelgroep aan die niet naar het ‘ouderwetse’ circus ging. Wij wilden in De Foortse Brug net zo’n specifiek product ontwikkelen en ons eigen marktsegment creëren. Dit vind je nergens anders terug.”

Andere naamkaartjes, hetzelfde doel In de ruim tien jaar vanaf de eerste stedenbouwkundige plannen tot de oplevering is er echter heel wat veranderd. Van Zwol ging op in Heijmans Vastgoed BV, waar directeur Maarten van Duijn nu verantwoordelijk is voor De Foortse Brug. Uit SCW ontstond LATEI projectontwikkeling en de rollen werden verdeeld. Heijmans Vastgoed en LATEI zijn de opdrachtgevers en ontwikkelaars van de koopwoningen. De Alliantie is de opdrachtgever en afnemer van de huurwoningen, die LATEI ontwikkelt,”

Hoogwaardige grachtenstad in de polder De beginfase van De Foortse Brug was spannend. Van Duijn: “Je gaat midden in de polder een hoogwaardig stedelijk deelplan ontwikkelen met een hoog ambitieniveau: gemetselde kades, gebakken materiaal voor de bestrating, inpandige parkeerplekken.

We investeerden heel veel geld zonder dat we zeker wisten of het plan zou aanslaan. Gelukkig vullen LATEI en Heijmans Vastgoed elkaar goed aan. LATEI heeft inzicht in hoe je sociale woningen moet ontwikkelen. Wij zijn gewend ook scherp aan de wind te zeilen, maar dan voor de commerciële markt. Op deze schaal een hoogwaardige grachtenstad in de polder ontwikkelen, dat deden we echter allebei voor het eerst.” Daarom konden de twee partijen in dit project goed gebruikmaken van elkaars expertise.

De Jong: “LATEI is een sociaal-maatschappelijke onderneming. Wij produceren vijftig procent van onze huizen voor en met corporaties.

We genereren geld uit koopwoningen om sociale woningbouw mede mogelijk te kunnen maken. Het Caisson en de Pyloon bestaan uit (sociale) huurwoningen voor de Alliantie, net als een deel van de woontorens. De mix met vrije sector en koop zorgde voor de financiële onderbouwing die nodig was om een hoogwaardige wijk als De Foortse Brug met ook sociale woningbouw mogelijk te maken. In de twee andere torens, de Bascule en de Pijler zijn ook zowel sociale als vrije sector huurwoningen. Alle woningen zijn ontwikkeld voor verhuur door de Alliantie.”

De naamkaartjes zijn veranderd, maar het doel bleef hetzelfde.

“Geld verdienen waar het kan, investeren waar het moet”, zo vat De Jong de filosofie van LATEI voor De Foortse Brug samen.

“Wat we in het ene onderdeel van de wijk verdienen, investeren we in een ander deel door zorgwoningen en sociale woningbouw te ontwikkelen. De combinatie van die verschillende functies levert een vitale wijk op die voor de komende vijftig à honderd jaar in kwaliteit overeind blijft.”

“Het vak projectontwikkeling draait om één ding: een optimale verhouding vinden tussen kosten en opbrengsten”, stelt ook Maarten van Duijn. “Dat doel kun je op veel verschillende manieren bereiken. Bij Heijmans vinden we dat we ons moeten onderscheiden van de concurrent. Vergelijk het met Cirque du

EEN MONUMENT VOOR DE ­TOEKOMST” Markante woontorens De Foortse Brug is honderd procent gebouwd volgens het hoogwaardige Laakconcept dat de stedenbouwkundigen voor ogen hadden. “Dus geen goedkope woningen”, benadrukt Van Duijn. “En in De Bascule moesten gewoon bijzonder vormgegeven woningen komen die een extra accent aan een bouwblok geven door koperen gevels, vier etage woningen, kapjes en dwarskapjes, en woningen met metalen haringen op het dak. De gemiddelde prijs per vierkante meter is daardoor 600 tot 800 euro hoger dan bij onze concurrent. Maar daar krijg je als bewoner wél een tot in de details uitgevoerde woonomgeving voor terug, waarin geen enkele concessie is gedaan op het gebied van kwaliteit.” De Jong vult aan: “We maken dit boek dan ook omdat we denken dat we met De Foortse Brug een monument voor de toekomst hebben ontwikkeld. De woontorens van De Foortse Brug zijn zo markant dat ze ooit van de bewoners een naam zullen krijgen, net als de Inktpot in Utrecht.”

Woningen voor fijnproevers Toen de economische crisis toesloeg, werd het omvangrijke kwaliteitsproject de ultieme test voor het uithoudingsvermogen van alle betrokken partijen: de Alliantie, LATEI, Heijmans, de gemeente Amersfoort en OBV. Achteraf is duidelijk dat het concept een schot in de roos is. Maar twaalf jaar geleden was een dergelijk duur kwaliteitsproject zelfs onder goede economische omstandigheden al een risicovolle ambitie.

Waarom zijn de projectontwikkelaars er dan toch ingestapt?

“Omdat we geloofden in dit concept”, antwoordt Van Duijn.

“We waren ervan overtuigd dat er een doelgroep bestaat

die interesse heeft in zo’n speciale wijk als De Foortse Brug, met herkenbare woningen die toch allemaal verschillend zijn.

Onze filosofie is: de gemiddelde koper bestaat niet. Wij vinden dat je woonconsumenten veel beter moet leren kennen. En daar hebben we veel moeite voor gedaan. Zo leer je ook specifieke woonwensen kennen bij verschillende soorten publiek. Een iets jonger, individualistischer publiek wil in de regel graag in een hoogstedelijke omgeving wonen. Ze hebben belangstelling voor een grachtenwoning en vinden het plezierig dat hun woning anders is dan die van de buurman.”

gesproken afschrijft binnen 40 tot 50 jaar. Maar Kollhoff stelt daar tegenover: ‘Mijn gebouwen staan er minimaal 100 tot 150 jaar.

Dus mijn gebouw is op termijn goedkoper.’ En dat is natuurlijk ook zo. Een woningcorporatie heeft daar baat bij, maar moet wel durven en kunnen investeren in rendement op zo’n lange termijn.

De Alliantie deed dat. Wij, de consortiumpartijen, hebben mede gezorgd voor de financiële bijdrage om De Foortse Brug mogelijk te maken. Het is een kostbaar visitekaartje, maar we zijn gewoon hartstikke trots op dit project. Zonder het lef van Jim Schuyt en Henk van de Broek, was dat niet gebeurd.”

De ervaringen in De Foortse Brug hebben Heijmans Vastgoed BV over een drempel geholpen. “De tijd van uniforme rijtjeshuizen is voorbij. Er is een doelgroep voor individueel herkenbare woningen, dat wisten we. In De Foortse Brug hebben we ontdekt hoe gróót die is. Wij noemen ze de fijnproevers, dat zijn mensen die niet actief zoeken naar een huis maar wel iets anders willen kopen als ze wat bijzonders aangeboden krijgen. Die fijnproevers hebben we kunnen overtuigen.”

Nog maar het begin Van Duijn: “Ik loop regelmatig even door De Foortse Brug, want ik vind het schitterend om te zien hoe wat we op papier hebben bedacht, in de praktijk geworden is.” De Jong: “En dit is nog maar het begin. Straks varen de bewoners met hun zelfgebouwde bootjes naar de Laak. Naast De Foortse Brug komen kantoren, een winkelcentrum en een leisure functie bij het station. Over tien jaar is de Foortse Brug uitgegroeid tot een fantastisch woon-, winkel en werkgebied.”

Je moet wel durven Samen hebben de consortiumpartners de Alliantie, LATEI en Heijmans Vastgoed BV fors geïnvesteerd in de waardeontwikkeling van de huizen op de langere termijn.

Daar is een hoge kwaliteit voor nodig, waar ook gaandeweg het bouwproces niet op bezuinigd is. De Jong: “De architect van De Foortse Brug, Hans Kollhoff, is een enorme perfectionist.

Dat maakt zijn gebouwen heel duur om te bouwen. Zeker voor een woningcorporatie, die de ontwikkelkosten normaal

De Jong en Van Duijn zijn er trots op dat ze dit project, gestart door hun voorgangers, tot een goed einde hebben gebracht.

Dit boek is hun eerbetoon aan De Foortse Brug, een monument voor de toekomst.

7

8

ONTWERP BOUW BEWONERS OMGEVING

11 29 43 71 9

10

ONTWERP 11

Geen wonder dat op de tekentafels van West 8 de nieuwe skyline van Amersfoort ontstond. Aan de Rotterdamse Schiehaven werken de stedenbouwkundigen van West 8 met de rug tegen de naoorlogse skyline van Rotterdam en hun voeten in het glinsterende water van de Nieuwe Maas, die even verderop uitmondt in de Noordzee. Eigenaars Edzo Bindels en Adriaan Geuze ontwierpen de contouren van De Foortse Brug als markant bruggenhoofd van Vathorst. In de toekomst kunnen de bewoners vanaf de voordeur naar het IJsselmeer varen.

Vathorst had net zo goed het zoveelste anonieme slaapstadje kunnen worden, opgebouwd uit standaard Vinexwijken zonder contact met de omgeving. “We hebben het hier wel over 13.000

woningen, met zo’n 33.000 inwoners. Het zou raar zijn geweest om daar geen echte stad van te maken, want de bewoners ervaren Vathorst ook zo”, legt stedenbouwkundige Edzo Bindels uit. “De geschiedenis, die het stedelijke karakter bepaalt, zie je in een oude stad terug in de contrasten, breuklijnen en veranderingen. Die hebben we in De Foortse Brug gesimuleerd.

Alsof bij wijze van spreken een speculant een paar oude pandjes heeft opgekocht en gesloopt om daar die torens neer te zetten.”

De stedenbouwkundigen wilden koste wat kost dat Vathorst verbinding zou houden met het polderlandschap eromheen.

“Wij vonden daarom dat er in De Laak bij station Vathorst een eigentijdse Hollandse waterstad met een hoge woondichtheid

moest komen, van waaruit je over de Laak naar de randmeren kunt varen.” Bestuurlijke hindernissen vertragen het verbreden van de Laak nog even, maar spelevaren in De Foortse Brug kan nu al. De mooi gedetailleerde bruggen zijn hoog genoeg gemaakt om er met cruisertjes onderdoor te kunnen varen. West 8 had daar vanaf het begin een beeld bij van sloepen voor de bewoners.

“Oud-directeur Henk van den Broek van Heijmans heeft dat in de stuurgroep ingebracht. Van een kant-en-klare plastic boot ontwikkelde dat idee zich naar zelfbouwpakketten voor houten bootjes. Daar hoort dan vervolgens weer een haven met een botenwerfje bij. En we hebben de kades zo stevig gemaakt dat je er een rijnaak tegenaan kunt varen”, grapt Bindels.

EDZO BINDELS STEDENBOUWKUNDIGE, DIRECTEUR WEST 8

“EEN NIEUWE

12

SKYLINE IN DE POLDER” 13

14

Kenmerkend voor De Foortse Brug zijn niet alleen de grachten, maar ook de grote contrasten tussen hoog- en laagbouw.

Voor dit gedeelte van Vathorst bedacht West 8 een hogere dichtheid, vormgegeven uit bouwblokken van inventieve woningtypes met parkeerplaatsen onder de huizen, met een paar torens die het gebied silhouet geven. “Die torens moesten allemaal verschillend van hoogte en uiterlijk worden, maar toch als een soort schaakstukken bij elkaar horen. Ze fungeren in Vathorst als wegwijzer naar het station.” Vanaf de snelwegen A1 en A28 zie je de opvallende vormen van de Bascule, de Pyloon en het Caisson al van veraf. En van alle kanten: komend vanaf de noordkant liggen ze eerst links, en vervolgens duiken ze ineens op aan je rechterhand. “We hadden het totaalbeeld ook egaler kunnen maken. Maar stedenbouw is het maken van een nieuwe werkelijkheid en in onze visie horen daar ook contrasten bij.

Niet alles hoeft te behagen”, aldus Bindels.

De rolverdeling tussen stedenbouwkundige en architect vergelijkt hij met het beeldhouwproces. “Wij zagen het marmer uit voor de beeldengroep: we geven de blokken een bepaalde afmeting en hakken er de openbare ruimtes in uit. De architect beitelt uiteindelijk de gedetailleerde sculpturen uit het marmer.”

De Alliantie zei meteen ’ja’ tegen het idee van West 8 voor De Foortse Brug, maar zette vraagtekens bij de keuze voor Hans Kollhoff als architect voor de uitwerking. “Ze vonden zijn stijl te ingewikkeld. Gelukkig hebben we hen kunnen overtuigen, want Kollhoff heeft het fantastisch ingevuld. Hij kijkt naar een gebouw als een object: hoe kun je het als grote vorm definiëren. Kollhoff heeft zich ontwikkeld in sculpturaliteit, bijzonder metselwerk en enorm vakwerk. Over ieder detail denkt hij na. Je krijgt veel waar voor je geld.”

De kwaliteit van De Foortse Brug, voor Nederland uitzonderlijk, is voor Kollhoff de norm. Die kwaliteit was nodig voor het project, meent Bindels. “We zijn hier te veel gewend geraakt aan de cultuur van compromissen. Een appartementengebouw is hier meestal een galerijflat voor lage en middenklasse inkomens, met zoveel mogelijk bewoners per etage. Een chique flat in de stad, zoals in Berlijn, Madrid of Parijs, is hier geen traditie.”

In de woontorens van De Foortse Brug komen huurders en kopers, bewoners van huursubsidieflats, middenklasseappartementen en het chique penthouse elkaar tegen in dezelfde lift. “Wij hebben bij de torens in De Foortse Brug bewust gekozen voor een centrale lift met twee appartementen per etage en een mooi afgewerkte entree. Dat is duur, en heel ongewoon in Nederland.”

De keuze voor kwaliteit vertaalt zich ook in de openbare ruimte.

Nergens in De Foortse Brug loop je over grijze betonnen stoeptegels. West 8 kreeg de ruimte om alle straten uit te werken in gebakken materialen, net als in oud-Hollandse steden. Het zicht op die mooi beklinkerde straten wordt de wandelaar bovendien niet volledig bedorven door geparkeerd blik. “De ­­Vinex-norm is aan beide kanten dwars parkeren. Daardoor ziet iedere nieuwbouwstraat eruit als een parkeerplaats. De openbare ruimte heeft dan geen enkele waarde. Wij zijn van mening dat de openbare ruimte nog wel aangenaam aanvoelt als er maar aan één kant auto’s staan.

Er is dus voldoende parkeerruimte voor bezoekers, maar er kunnen ook nog kinderen op straat spelen.” De parkeerplaatsen van bewoners wilde West 8 onder de terrassen van de huizen verbergen, of geconcentreerd binnen de huizenblokken.

15

”Dat is een geldkwestie. Koophuizen worden er duurder door.

Voor die hogere prijs krijg je meerwaarde terug in de vorm van een aangename woonomgeving. Maar bij een huis dat je op papier koopt, is dat lastig zichtbaar te maken.” Dat het in De Foortse Brug toch gelukt is, komt doordat de woningcorporatie de Alliantie de woningen in eerste instantie verhuurt en pas op termijn gaat verkopen. “Dat zou je eigenlijk altijd zo moeten aanpakken”, meent Bindels. “Mensen betalen graag voor de kwaliteit die ze al hebben ervaren.”

16

Als stedenbouwkundige moet je vaak afdwingen dat er ook huizen gebouwd worden die ánders zijn. “Daar is veel discussie over, omdat opdrachtgevers vaak denken dat ze die ‘specials’ niet kwijtraken.” Bindels vergelijkt het met een ijssalon. “Je moet natuurlijk veel standaard vanille-ijs in je assortiment hebben, want dat raak je altijd wel kwijt. Maar je kunt niet alleen vanille-ijs verkopen. Je moet meer keuze aanbieden. Zelfs voor iets heel aparts als dropijs is een markt.” In De Foortse Brug zijn dan ook enkele extremere huizenontwerpen te vinden, bijvoorbeeld een hoekhuis met een gevel die van boven tot onder uit glas bestaat. “Ik bel in De Foortse Brug wel eens bij mensen aan om te vragen waarom ze voor die afwijkende woning gekozen hebben. Dan blijkt dat ze zich juist aangetrokken voelden door dat anders-zijn. Hoe apart een huis ook oogt, je vindt er altijd een bijpassende bewoner bij.”

Het is precies die diversiteit die De Foortse Brug zijn unieke karakter verleent. “Daarom hebben we dertig procent van De Foortse Brug expres anders ingevuld. Met kleine huisjes zonder tuin voor gescheiden mannen bijvoorbeeld.

En atelierwoningen voor kunstenaars. Dat zijn er maar vijf, maar als je die er niet tussen zet komen die mensen hier niet wonen.

Als je negentig procent van een wijk vol zet met gezinswoningen, vergrijst iedereen tegelijk. Omdat daar de voorzieningen niet voor zijn, moeten mensen later verhuizen en zijn ze hun sociale netwerk kwijt. Daar moet je nu al over nadenken.” Vandaar ook dat er plaats ingeruimd is voor zorg- en gemaksdiensten, en begeleid wonen. “Daar hoort weer een restaurant bij, waar ook de rest van de wijk gebruik van kan maken. Ik heb nog nooit zo veel rolstoelen in de ontwerptekeningen gezien als op de tekeningen van architectenbureau Kollhoff. Wie in De Foortse Brug komt wonen, hoeft er zijn hele leven niet meer weg.”

17

18

ALEXANDER POLS PROJECT ARCHITECT

19

ARCHITECT PROF. HANS KOLLHOFF

“EEN GEBOUW MOET EEN 20

Met de Duitse architect Hans Kollhoff koos de Alliantie voor een ambachtelijke, tijdloze architectuur die bij de eerste aanblik al meteen vertrouwd aanvoelt. “De traditie is de maatstaf van wat we nu bouwen”, stelt Kollhoff. “Je kunt proberen die traditie te vergeten en wat nieuws willen uitvinden. Maar dan kom je er altijd weer achter dat iemand anders dat toch al eens eerder heeft gedaan. Een verzonnen vorm die nergens op teruggrijpt, veroudert snel. Pogingen tot avant-gardistisch bouwen eindigen vaak in een grote conventionele mengelmoes. Het wordt geeuwend saai als iedereen zo ontwerpt. Neem dan liever iets wat we al eerder ontwikkeld en verfijnd hebben. Wat je niet meer kunt verbeteren, moet je kopiëren!”

Oog voor detail Het gaat Kollhoff niet zozeer om het individuele handschrift van de kunstenaar, maar om een architectuur die algemeen inzetbaar is. “Retroarchitectuur heeft voor mij een grote actualiteit.

Mijn architectuuropvatting is weliswaar erg klassiek maar onderscheidt zich juist in de detaillering.”

Dat oog voor detail beperkt zich niet tot het ontwerpproces.

Er zijn weinig architectenbureaus meer te vinden die hun ontwerpen zo extreem gedetailleerd uitwerken. De uitvoerder van de torens in De Foortse Brug werd geconfronteerd met driedimensionale bouwtekeningen waarin elk onderdeel van

de bouw nauwkeurig is vastgelegd. Het reliëfmetselwerk bijvoorbeeld, kenmerkend voor Kollhoffs stijl, is baksteen voor baksteen uitgetekend. Kollhoff verwacht dus ook dat het precies zo, baksteen voor baksteen, uitgevoerd wordt. Vlak voor het gesprek nam de Duitse architect een kijkje op de bouw van een van zijn projecten in Rotterdam. De uitvoerder bleek zich niet aan de bouwtekeningen te hebben gehouden. De dilatatievoegen, nodig om het krimpen en uitzetten door temperatuurverschillen op te vangen, waren op Kollhoffs tekeningen netjes verborgen in de baksteenreliëfs. “Maar wat je ook zegt, ze maken de dilatatievoegen gewoon standaard om de drie meter zoals ze gewend zijn”, foetert hij. De perfectionist in hem is onvermurwbaar: het metselwerk moet over. Als je voor kwaliteit gaat, doe je geen concessies.

Ambachtelijk denken Kollhoffs handelsmerk, Wittmunder bakstenen, zijn sowieso al een hele opgave voor de metselaars. Wittmunders zijn traditioneel gebrande klinkers van een hoge hardheid, die de woontorens in De Foortse Brug hun warme patina geven. Het extreem hete bakproces levert echter niet alleen een mooie kleuring op, maar ook onregelmatige, kromme stenen die de metselaars tot wanhoop dreven. “Toen ze er eenmaal een paar dagen mee geoefend hadden, werden ze enthousiast”, vertelt Kollhoff.

“Van een afstand ziet het metselwerk er heel precies uit en van dichtbij onregelmatig. Echte metselaars hebben daar veel plezier in, want die zijn trots op hun werk. Dat ambachtelijke denken, dat beroepsethos, was door het standaardbouwen bijna helemaal verloren gegaan.”

GEZICHT HEBBEN” 21

Buiten én binnen Kollhoffs visie op de gebouwde omgeving houdt niet op bij de voordeur. Voor de vele villa’s en openbare gebouwen die hij op zijn naam heeft staan, ontwierp hij ook de binnenkant.

Tot de deurklinken en de lampen aan toe. “Het karakter van een gebouw moet helemaal kloppen. Wat mij interesseert is dat er geen stijlbreuk optreedt. In de woontorens van De Foortse Brug hebben we dus ook de lobby’s vormgegeven en de liftcabine mooier gemaakt dan de standaard rommel die liftbouwers aanbieden.” De ornamentele gietijzeren balkonhekken ogen uitgesproken luxueus. “Dat was niet vanzelfsprekend voor de opdrachtgever, maar we hebben het doorgezet. Als je vanuit je mooie appartement naar buiten kijkt, wil je niet een functioneel hekje zien.”

Reliëf doorbreekt de sleur Kollhoff geeft de voorkeur aan reliëf, omdat hij het een subtielere manier vindt om individualiteit te tonen dan een grote, opvallende vorm. Om de woontorens economisch interessant te maken, was de architect gebonden aan een bepaalde vloeroppervlakte.

Dat betekende breed bouwen, met dikke blokken als resultaat.

In De Foortse Brug loste Kollhoff dat op door de verticale lijn te benadrukken met klinkerreliëfs die oprijzen uit het donkergrijze Chinese natuursteen aan de voet. Dat verleent de blokvorm elegantie. Ook in de laagbouw rond de Pijler is met reliëf gewerkt. Kollhoff: “Rijtjeshuizen zijn altijd even breed. Door in- en uitspringingen krijg je daar toch individualiteit in. Zodra er zonlicht op valt, begint het gebouw te leven.”

22

Daklandschap Kollhoffs handschrift is ook in andere details duidelijk herkenbaar.

Zijn torens in De Foortse Brug zijn afgewerkt met klassieke elementen als het oer-Hollandse puntdak en timpanen.

“Heel hoge flats, zoals in Chicago, kun je afwerken met een kroon. Maar de flats in Nederland zijn niet zo hoog, dus hier worden ze vaak gewoon recht afgesneden. Dat heeft iets abstracts, doosachtigs waar je geen goede zin van krijgt”, vindt Kollhoff. “Als je aan zo’n mooie kroon gewend bent, dan mis je aan de bovenkant gewoon iets. Oude steden hebben altijd daklandschappen. In De Foortse Brug laten we zien dat woontorens niet anders zijn dan heel grote huizen. Het puntdak integreert ze in het daklandschap.” En hoe zit dat met de niet bepaald Hollandse timpanen? “Dat is een wondermooi motief uit de klassieke architectuur. Die driehoek geeft het wat feestelijks.

Ik vind dat een gebouw een gezicht moet hebben, de timpaan is het voorhoofd.”

Urbane variatie De laagbouw in De Foortse Brug is geïnspireerd door het Amsterdamse Java-eiland, waar afwisseling in de appartementenblokken werd gebracht door met verschillende architecten te werken. De laagbouw in de Baluster is van de hand van Babet Galis. De jonge architecten Tobias Nöfer, Jessen Vollenweider en Brunhart Brunner-Kranz, ex-studenten van Kollhoff, ontwierpen de huurwoningen in de Pijler.

De kadewoningen zijn van de architectenbureaus Van Maanen en Molenaar & Van Winden. Zo ontstond op een natuurlijke manier iets wat Kollhoff ‘urbane variatie’ noemt. “Dat is een geweldige bijdrage van de Nederlandse architectuur. In De Foortse Brug was het niet vanzelfsprekend om het zo aan te pakken, want het is veel werk en kost een paar centen. Maar die afwisseling is echt de charme van de wijk geworden”, vindt Kollhoff.

“Niet zo extreem als in Amsterdam, maar subtiel, met mooie kleine, fijne onderscheiden tussen de rijtjeshuizen.”

Tijdloze nieuwbouw Oude steden zijn zo aangenaam afwisselend doordat mensen vroeger op hun kavel gewoon iets bouwden wat zij mooi vonden.

De architecten van De Foortse Brug zijn erin geslaagd die variëteit te vertalen naar tijdloze nieuwbouw. Het is alsof de wijk er altijd al geweest is, en er over honderd jaar nog zal staan. Het ontwerp, de ambachtelijkheid van de materialen en de nauwgezette constructie staan gelukkig ook garant voor een lange levensduur.

Bouwt Kollhoff voor de eeuwigheid, zoals zijn fans beweren?

“Ik ga in ieder geval voor de zeventig jaar”, relativeert Kollhoff.

“Vanaf dat moment vallen gebouwen onder monumentenzorg en wordt er in ieder geval zorgvuldig mee omgegaan.”

23

24

RENS RIKKEN

PROJECTONTWIKKELAAR HEIJMANS VASTGOED “De Foortse Brug staat voor hoog stedelijke woningbouw in het buitengebied. Een stedenbouwkundig experiment dat alleen kan slagen als er een kritische massa wordt gerealiseerd. Alleen bij voldoende woningen ontstaat een identiteit en daarmee een wijk.

Dat is hier gelukt en daarom is de Foortse Brug, en eigenlijk de hele Laak, zo’n succes.

Financieel was het een zwaar traject. Om de huidige kwaliteit van de woonomgeving te realiseren moesten we een lange adem hebben. En of dat is gelukt blijkt pas echt nadat de wijk een aantal jaren is bewoond. De bewoners van een wijk spelen namelijk uiteindelijk de hoofdrol. Wie kopen deze woningen en wat zijn hun verwachtingen? Hoe ervaren de bewoners deze stad?

Het kopen van een nieuwbouwhuis is voor de meeste mensen best lastig. Men kan het huis en de wijk niet gaan bekijken.

De sfeer is er nog niet, er is nog niets, alleen een brochure.

Met de impressies die wij voor de kopers van de woningen maakten probeerden we daarom vooral die toekomstige sfeer van grachten, pakhuizen, vlonders in het water of een gemeenschappelijke binnentuin te visualiseren. We lieten vooral de sociale kant van het leven in de wijk zien. De indeling van het huis en de vierkante meters noemden we natuurlijk wel, maar daar ligt niet het zwaartepunt. Het is namelijk de sfeer in de wijk die maakt of mensen zich thuis voelen. En het kan ook best zijn dat er nog wat verhuisbewegingen nodig zijn voordat alle mensen die er wonen voor deze stad kiezen omdat ze het idee echt snappen. Dan zal de kwaliteit zich pas bewijzen.

Daarnaast zal met de tijd blijken hoe de laag- en hoogbouw zich tot elkaar verhouden. In een oude binnenstad is dat heel gewoon, daar is die variatie in gebouwen in de loop der jaren gegroeid.

Wij bouwen die binnenstad hier in één keer. Pas als alles straks is bewoond en de bewoners zijn gesetteld, zal de wijk zich zetten.

Het is namelijk het geheel van de hele wijk die het hem doet.

Mensen houden niet alleen van de binnenkant van hun woning.

Niet voor niets houden mensen van een jarendertigwijk, terwijl veel van die woningen minder comfort hebben. Het is de sfeer van de wijk waar ze op vallen. Zo ook hier. De aantrekkelijkheid zit hem in de wijk als geheel. Dicht bij het station, dicht bij het winkelcentrum en prachtige en gevarieerde woningen. Dat hele pakket is hier aanwezig en maakt de Foortse Brug tot een succes.”

25

ROGIER

26

MEEUSE

PROJECTMANAGER LATEI PROJECTONTWIKKELING “Binnen Vathorst is De Laak een van de deelplannen voor nieuw te bouwen woningen binnen deze uitleglocatie.

De stedenbouwkundige van dit deelplan, West 8, wilde graag een grachtenstad in het weiland realiseren, een contradictio in terminis. Eigenlijk kan het niet, een stad in een weiland. En toch zag de Alliantie hier de potentie van het gebied en heeft zich vervolgens hard gemaakt voor deze locatie. Wij hadden nog niet veel hoogbouw in Amersfoort gerealiseerd, dus het was voor ons een spannende stap. Toch geloofden wij van begin af aan in dit idee. De wijk ligt strak tegen alle voorzieningen aan die er in Vathorst zijn. Het station, de snelwegen en een winkelcentrum.

We zagen dat Hans Kollhoff de architect was en we bekeken zijn ontwerpen in het begin met de enige reserve. Amersfoort kende wel galerijflats van 11 hoog maar geen woontorens van 57 meter hoogte met een dergelijke allure en uitstraling. Zijn ideeën pasten bij onze visie, namelijk dat we mooie woningen willen realiseren voor vrije sector huur én sociale woningbouw. Onze wensen en

eisen voldeden ook aan wat architect Kollhoff voor ogen had.

Het werd een goed op elkaar ingespeeld team, de architect en ontwikkelaar en de aannemers. Natuurlijk was er verschil in benadering; een architect ontwerpt van buiten naar binnen en wij kijken vooral naar binnen, met name naar het wooncomfort voor bewoners. Grote oppervlakten en goed indeelbare kamers zijn voor ons van belang. Daar zijn gedurende de bouw wel compromissen op gesloten. Een bijzonder moment in de samenwerking was dat wij op de Pijler en het Caisson moesten bezuinigen. Wij wilden met de kaasschaaf over het ontwerp gaan. Maar Kollhoff dacht een tijdje na en liet ons toen inzien dat wat wij wilden niet goed was voor ontwerp, architectuur en het eindresultaat. Door juist één element grof aan te pakken en weg te snijden uit het ontwerp konden we de rest met rust laten.

Zo bleven het ontwerp en de architectuur overeind.

Vanaf 2002 ben ik betrokken bij dit project. Het was een bijzonder moment toen de bouwaanvraag de deur uitging, ik realiseerde me toen echt dat het ging gebeuren. In al die jaren heb ik veel kennis en expertise opgedaan. Je realiseert je maar al te goed het belang van vluchtroutes als je boven in een toren staat. En wat je allemaal tegenkomt op vijftig meter hoogte is echt anders dan op de grond. Neem de wind, die waait er harder. Het is wel een grappig idee dat ik de ‘torenbouwer’ van Amersfoort ben. De torens staan er wel voor honderd jaar, dat realiseer ik me nu het bijna af is. Nog steeds hebben we maandelijks een bouwvergadering, daar stemmen we dan onder meer de wensen van de huurders of Alliantie Eemvallei af met de aannemer. Deze wijk noemen wij een levensloopbestendige

omgeving. Je kunt hier je hele leven wonen. Het biedt plaats aan starters, voor hen zijn de appartementen, en aan gezinnen, daarvoor zijn er de eengezinswoningen, en seniorenwoningen of appartementen voor ouderen. Wanneer ouderen extra zorg nodig hebben maar wel zelfstandig kunnen en willen blijven wonen kunnen ze zorgservices inkopen.

Het is een heel bijzonder project geweest. Zo’n project als dit krijg je maar één keer op je bord. Met trots kijk ik naar ‘mijn’ torens.

En ik hoop dat iedereen die er nu woont of in de toekomst gaat wonen het er naar zijn zin zal hebben.”

27

28

BOUW 29

CEES BROEKHUIZEN DIRECTEUR HEIJMANS

“ DIT IS VOOR

Vanuit zijn kantoor op de vijfde verdieping kijkt directeur Cees Broekhuizen uit over Amersfoort. Het is begin herfst en boven de huizen vliegen tientallen ganzen in langzame cirkelbewegingen, op zoek naar de beste plaats in de V. Broekhuizen wijst op een gebouw in de verte, hoog boven het verkleurend groen.

“Dat is La Balise, die hebben wij gebouwd. Ook heel mooi, maar wel anders dan de torens van Hans Kollhoff in De Foortse Brug.

Persoonlijk houd ik wel van zijn stijl. Ik vind baksteen veel mooier dan een gevel van glas of aluminium.”

Heijmans bouwde in De Foortse Brug de woontorens de Bascule en de Pyloon inclusief de laagbouw de Baluster. Bij de torens het Caisson en de Pijler werkte Heijmans samen in de voorbereiding met Dura Vermeer. Broekhuizen: “We zijn het wel gewend om torens te bouwen, maar het was voor ons wel nieuw om een ontwerp als dat van Kollhoff te realiseren.”

30

WONINGBOUW REGIO OOST

NS VEEL LEUKER BOUWEN O DAN RECHTTOE RECHTAAN RIJTJESHUIZEN” Anders en beter In 2001 kreeg Broekhuizen de eerste ontwerpen onder ogen die de stedenbouwkundige voor het gebied had gemaakt. Doordat het Heijmans-team vanaf dag één bij het project betrokken was, kon het goed afstemmen op de wensen van de architect.

“Kollhoff had niet zo’n goede ervaring met Heijmans Bouw.

Bij een ander project elders in het land was er op de verkeerde manier bezuinigd. Dan begint de samenwerking dus wat lastiger.”

Voor de start van de bouw vertrok Broekhuizen daarom met het hele Heijmans-team naar Berlijn om de torens te bekijken die Kollhoff daar had neergezet. “Ik ben heel blij dat we dat gedaan hebben, want dat gaf onze mensen een indruk van de gedachte van de architect. We schrokken echter wel van de slechte technische afwerking. Die torens staan nu alweer in de steigers!

Daar konden we dus op inspelen. We hebben ons ter plekke voorgenomen om de technische kwaliteit en de detailleringen hier in De Foortse Brug gewoon anders en beter te doen, op de Nederlandse manier.”

31

Verhitte discussies Het Heijmans-team ging aan de slag met de strikte opdracht om de architect te volgen – maar dan wel technisch juist. Dat was niet altijd even gemakkelijk. De projectleider werd geconfronteerd met stapels tot in de details uitgewerkte tekeningen, van het metselwerk tot aan de precieze afwerking van elk hoekje en randje. De aluminium kozijnen moesten bijvoorbeeld geproduceerd worden met behulp van speciaal voor de torens ontwikkelde matrijzen en voorzien worden van een bronsachtig patina, allemaal volgens nauwkeurig voorschrift van de architect.

32

“Dat ging soms wel erg ver, ja. Om het economisch haalbaar te maken moesten we dus proberen dat op de juiste manier te vertalen. Voor de balkonhekjes had Kollhoff bijvoorbeeld een speciale bevestiging bedacht. Er was precies uitgetekend hoe die eruit moest zien. Maar wie ziet dat op de zeventiende verdieping aan de buitenzijde? Kijk, als je weet wat de opstelling van de architect is, kun je daar ook goed op inspelen. En als het goed is wat hij aangeeft, waarom zou je dan afwijken van zijn aanwijzingen? Wij denken als bouwers ook wel eens te simpel. Dan verlies je die details uit het oog. Dat is hier niet gebeurd, want onze mensen hadden de opdracht om de wensen van de architect zo dicht mogelijk te benaderen.” Dat leverde natuurlijk wel eens een spanningsveld op, en verhitte discussies.

“LATEI projectontwikkeling heeft daar een goede rol in gespeeld.

Die zei dan gewoon: tot hier en niet verder, het moet wel werkbaar blijven. Uiteindelijk is het ons goed gelukt om zijn ideeën te vertalen. Ik heb begrepen dat Kollhoff heel tevreden is.”

Kritisch op kwaliteit Kwaliteit stond bij De Foortse Brug in elke fase van het project voorop, dus ook in de uitvoering. “Dat was voor ons een leuke uitdaging. Wij zijn zelf ook altijd heel kritisch als het gaat om kwaliteit, dus zo heel erg lastig vonden we dat niet. Bij zo’n speciaal project heb je wel de juiste man op de juiste plaats nodig. Onze projectleider Henk Nieuwboer is een belangrijke spil geweest in de vertaalslag van Kollhoffs ideeën.” In het begin ging dat nog wel eens met horten en stoten. Het duurde even voordat de ‘click’ met de projectbegeleider van de architect tot stand kwam, maar vanaf dat moment liep het project op rolletjes.

33

34

ons. Een dak van twaalf in een dozijn doe je met je ogen dicht.

Onze mensen zien daar geen uitdaging in, die bouwen liever een villa. De gevarieerdheid van de Baluster motiveert absoluut, daar moesten ze echt bij nadenken. Ik heb groot respect voor mensen die met hun handen kunnen maken wat hun ogen zien. Al die verschillende soorten huizen en daken op een rij, daar komen heel veel details bij kijken. En het moet ook allemaal waterdicht zijn. Dat is een leuk karwei.”

Te mooi metselwerk De speciale kwaliteitseisen van de architect waren ook een uitdaging voor de vakmensen die het allemaal moesten uitvoeren.

Het werken met de onregelmatige Wittmunder bakstenen, Kollhoffs handelsmerk, moest bijvoorbeeld eerst wel even geoefend worden. Want ‘slordig’ metselen, zoals de architect wil, dat zijn Hollandse vaklui niet gewend. “Bij het metselen van de proefstukjes kregen we de opmerking dat we het metselwerk te mooi maakten. Tja, onze mensen willen netjes werken! Maar goede vaklui zijn in staat een idee van de architect te vertalen. Door erover te praten pakten ze dat ‘slordige’ vermetselen snel op. Ik vind het resultaat in de hoogbouw erg geslaagd, dat reliëfmetselwerk is heel mooi geworden. De Foortse Brug bewijst dat je in baksteen bijzondere projecten kunt maken.

Door het materiaal en de details straalt het geheel warmte uit.

Daar zijn wij als bouwers blij mee.”

Trots op kwaliteit Een wijk als De Foortse Brug bouw je voor langer dan twintig jaar. Dat heeft consequenties voor de gebruikte materialen en daarmee voor het prijskaartje. “Als we willen dat die torens er over vijftig jaar nog staan, dan kan je niet anders dan bouwen in beton, en baksteen is de juiste regenjas voor zo’n gebouw. Daardoor is nauwelijks onderhoud nodig. De natuursteenplint maakt het weer extra speciaal, maar kost ook even wat meer. De opdrachtgever heeft behoorlijk geïnvesteerd in de torens. Hij heeft zijn nek uitgestoken voor kwaliteit, en wij zijn er trots op dat we dat gezamenlijk hebben kunnen neerzetten. De Foortse Brug is een mooi visitekaartje voor Heijmans Woningbouw regio Oost.”

De dozen vol gedetailleerde ontwerptekeningen staan te verstoffen in het archief. De projectleider ligt niet meer wakker over onmogelijk hoge kwaliteitseisen. De bouwvakkers werken al aan een volgend project, met gewone regelmatige bakstenen en standaard aluminium profielen. Maar ze namen op hun vrije zaterdag wél allemaal hun familie mee naar Vathorst, om hun die torens plus woonwijk te laten zien waar ze apetrots op zijn.

Leuker bouwen Broekhuizen vertelt met plezier dat ‘zijn’ Baluster, een wijk vol grachtenpanden afgewisseld met specials van gastarchitecten, de blikvanger is in iedere publicatie over Vathorst. “Het hele gebied is zeer gevarieerd, met van die grachtengeveltjes met vissenornamenten waar dan weer twee met koper beklede woningen tussen staan. Dat is voor ons ook veel leuker bouwen dan rechttoe rechtaan rijtjeshuizen. Die tijd ligt gelukkig ver achter

35

ED HAMERSVELD UITVOERDER HEIJMANS, FOORTSE TORENS

“Dit is de eerste toren die ik bouw, daarvoor was het altijd laagbouw. In wezen stapel je de woningen op elkaar. Qua veiligheid komen er heel andere zaken bij kijken dan wanneer je laag bouwt. Die enorme steigers bijvoorbeeld. Of wanneer de hijskraan wanden optilt van 14 bij 3 meter. Bij een beetje wind bewegen ze als een blaadje aan een boom.

Bij windkracht 5 of meer kunnen we niet meer hijsen, dan wordt het levensgevaarlijk.

Mijn werk is een mooie strijd met de tijd. Bouwen is puur logistiek. Ik hang veel aan de telefoon, ongeveer vijftig telefoontjes op een werkdag, van leveranciers die het net iets anders willen dan afgesproken of dat er iets niet op tijd geleverd kan worden.

Mijn verantwoordelijkheid is bouwen binnen de geraamde uren. Deze toren bouwen we in twee jaar tijd en met ongeveer veertig mensen. Wanneer me dat sneller lukt dan ben ik in mijn schik. Ik ben trots op deze torens en ik wil nog wel vaker een toren bouwen.

Zelfs mijn kinderen zijn er trots op. Wanneer we langs rijden vraag ik ze: ’Waar is papa aan het bouwen?’ en dan roepen ze in koor: ’Bij die hóógste kraan!’”

36

37

JERO

38

EN HEIJDRA “De Foortse Torens maken deel uit van het centrumgebied van Vathorst. Samen met het winkelcentrum en het Icoon, scholencomplex, sporthal en bibliotheek vlak bij het station van Vathorst aan rotonde nr. 8. Alle gebouwen rondom deze rotonde hebben wij gebouwd. Dat vervult mij met trots. Ik woon zelf ook in Vathorst en zie vanuit mijn woning de torens staan. Onze dochter van drie denkt zelfs dat ik in de hijskraan werk die hier lang gestaan heeft. De Foortse Torens en de bijgebouwen die we hier bouwen, hebben een bijzondere gevelarchitectuur. De vele rollaagjes en

DIRECTEUR DURA VERMEER

spekbanden van natuursteen geven de gevels een luxe uitstraling.

Natuursteen in overvloed, een ongekende luxe voor gedeeltelijke sociale woningbouw. Het is kwaliteit en voor ons bijzonder om te bouwen, zoiets bouw je maar één keer. Dit gaat wel honderd jaar mee. Het is hier stedelijk wonen binnen de Vinex. Meestal gaan mensen naar een Vinexwijk om buiten te wonen. Parkeerplaatsen zitten hier twee etages diep onder de grond. Dat zie je nergens anders in de Vinex in Nederland. Wij bouwen hier een stukje stad, de Laakse Stad.”

39

40

“Ik ga per verdieping mee omhoog. Als de bouwvakkers de betonnen vloer storten zorgen wij voor het aanbrengen van de afvoer. Daarna gaan we naar binnen en werken de appartementen een voor een af.

Hier is de brandbeveiliging bijzonder. Stel dat er brand uitbreekt, dan klappen brandmanchetten de afvoer dicht en kan de brand de andere appartementen niet via de afvoer bereiken.”

DENNIS TER HAAR INSTALLATEUR BIJ FOPPEN INSTALLATIE TECHNIEK

41

42

BEWONERS 43

“ WIJ WILLEN DE MONUMENTEN KOOS KOOLSTRA, DIRECTEUR VAN DE ALLIANTIE

44

“Als wij onze nek niet hadden uitgestoken, was de stedenbouwkundige gedwongen geweest te concluderen dat niemand De Foortse Brug wilde bouwen.” Koos Koolstra, directeur van woningcorporatie de Alliantie, praat er jaren later nog steeds met dezelfde beslistheid over: “Het was onze absolute overtuiging dat deze kwaliteit op deze plek, met die mooie skyline naar het noorden, er móést komen. De Foortse Brug is de mooiste locatie van Vathorst. We hebben ervoor gevochten om die binnen te halen, omdat kwaliteit zich volgens ons terugbetaalt.”

Koudwatervrees Oorspronkelijk zou de woningcorporatie slechts een heel klein deel van De Foortse Brug voor haar rekening nemen. De Alliantie gooide het roer om toen bleek dat de commerciële consortiumpartijen het te riskant vonden om te investeren in deze bijzondere wijk. Hun koudwatervrees had veel te maken met de stedenbouwkundige keuze voor autoluwe straten. De hoge parkeernorm van 1,4 parkeerplaats per woning, de meeste onder de grond, is een van de duurste manieren van woningbouw. Koolstra begrijpt het wel. “Projectontwikkelaars zijn gebonden aan de noodzaak om directe winst maken. Wij uiteindelijk ook, maar wij zien het als een langetermijninvestering. Als woningcorporatie kunnen we het ons veroorloven om iets moois te maken, te verhuren, de waardeontwikkeling in de toekomst af te wachten en dan pas te beslissen of we het verkopen.”

BOUWER VAN HET JAAR 2300 WORDEN”

45

Dus stelde de Alliantie alles in het werk om De Foortse Brug toch uit de poldergrond te laten verrijzen. Inclusief hoge parkeernorm en de keuze voor een aansprekende architect. “De Foortse Brug moest qua uitstraling bijzonder worden. Wij voelen ons verantwoordelijk voor de leefbaarheid van onze wijken, en architectuur is belangrijk om een gebied vlot te trekken.

We denken ook dat mensen gewoon niet zo snel graffiti zullen spuiten of vuilnis laten rondslingeren in een mooie woonomgeving.

Architect Hans Kollhoff heeft er echt iets indrukwekkends van gemaakt. We hebben ons financieel moeten uitstrekken om dat vol te houden. Maar wanneer je als woningcorporatie staat voor de kwaliteit van de gebouwde omgeving, dan moet je ook mooie dingen durven maken die de tand des tijds doorstaan. Wij willen de monumentenbouwer van het jaar 2300 worden.”

46

Een wereld van verschil Laat je projectontwikkelaars hun gang gaan, dan bouwen ze het liefst huizen voor jonge gezinnen. Maar de samenleving is veel diverser. Om een monocultuur te voorkomen, maakte woningcorporatie de Alliantie ‘haar’ waterwijk De Foortse Brug juist ook aantrekkelijk voor andere bewoners. Bijvoorbeeld door een grote verscheidenheid aan woontypen aan te bieden, en speciale voorzieningen voor senioren. Een gedurfde keuze, weg van de gebaande paden en de ‘makkelijke’ gezinshuizenmarkt.

“Vathorst wil een wereld van verschil zijn en zich daarin onderscheiden. Dat komt met name in De Foortse Brug tot uitdrukking. In monotone oudere wijken tonen mensen zich vaak weinig betrokken bij hun woonomgeving. Wij denken dat mensen zich prettiger voelen bij diversiteit in hun buurt en een gemêleerd woonmilieu. Dat begint met gevarieerde architectuur. Er staan daarom geen eentonige, grote blokken in De Foortse Brug.”

Koolstra hoopt dat diversiteit in combinatie met een luxe uitstraling ervoor zorgt dat mensen zelf betrokkenheid tonen en verantwoordelijkheid nemen voor het goed onderhouden van de gezamenlijke ruimte. Een door de woningcorporatie aangestelde huismeester is vanuit zijn kantoor in de Bascule aanspreekpunt

voor huurders in de hele wijk.

Huur op maat De Alliantie gaf de wijk een gevarieerde bestemming. In de laagbouw vind je koopwoningen en huurwoningen door elkaar heen, in alle prijsklassen. Zelfs in de woontorens heeft de Alliantie voor het eerst gewerkt met een mix van huurappartementen.

Dat werd mogelijk gemaakt door het landelijke experiment ‘Huur op maat’, waar de Alliantie aan meedoet. “In het kort komt het erop neer dat we woningen aanbieden voor de reële marktprijs. Mensen die dat niet kunnen betalen, krijgen korting van ons zodat ze in aanmerking komen voor huurtoeslag”, legt Koolstra uit. Zodra hun inkomen stijgt, valt de korting weg. “Dat werkt beter dan de huur structureel laag houden.

Wij vinden het een eerlijk systeem, dat goed inzicht geeft in hoe de huurwoningmarkt functioneert en wat mensen voor hun woning over hebben.”

Terug naar de praktijk van De Foortse Brug. Onder in de woontorens zijn appartementen ingericht voor een relatief lage huur. Daarboven middenklasse-appartementen, bekroond met een luxe penthouse van waaruit je rondom uitkijkt over de polder, de rest van Vathorst en de kerktorens van Amersfoort.

“Bij zo’n mix zeg je niet: ik ga de entree sober aankleden. Die is dus gewoon heel chic, zodat iedereen zich daar prettig bij voelt.

En waar mensen veel geld voor hun huurwoning betalen, kun je ook een ander serviceniveau neerzetten. In De Foortse Brug krijg je bijvoorbeeld heel veel vrijheid om zelf aanpassingen in je huurwoning te maken.”

47

48

Huiskamer voor de buurt Bij een gemêleerde wijk horen ook voorzieningen voor mindervaliden. Lang voor de eerste paal de grond in ging, sloot de Alliantie een overeenkomst met de plaatselijke zorgpartijen Fokus, Beweging 3.0, Amerpoort, Abrona en Humanitas. “Wij hebben in de Pijler woningen gebouwd voor hun cliënten. Dat zijn geen servicewoningen, een deel verhuren we gewoon zelf. Maar ze zijn bijvoorbeeld wel allemaal aangesloten op de glasvezelkabel, zodat het mogelijk is om er camerabewaking aan te koppelen voor zorgbehoevende senioren.”

De zorgpartijen zijn samen verantwoordelijk voor de bijbehorende voorzieningen op de begane grond: dagopvang, fysiotherapie, het gezondheidscentrum, een vergaderruimte en het restaurant.

Daar kunnen andere buurtbewoners ook gebruik van maken.

“Je moet ervoor oppassen dat de wijk een stigma van ‘ouden van dagen-buurt’ krijgt. We noemen het een woonservicegebied.

Je kunt er als je ouder wordt lang blijven wonen. Maar ook mensen die midden in het leven staan, vinden het fijn dicht bij het station en de winkels te wonen. Als je net een baby hebt gekregen, is het prettig om een gezondheidscentrum of ontmoetingsplek in de buurt te hebben.”

De Alliantie vertaalt zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid voor de leefbaarheid van de wijk ook in cultuur. “In elke grote wijk zou er zoiets moeten zijn als De Kamers, een plek waar ontmoeting en cultuur bij elkaar komen.” Toen dat particuliere initiatief dreigde te stranden, heeft de woningcorporatie het gebouw gekocht en verhuurd aan de mensen die het idee hadden ontwikkeld. In De Kamers zijn nu een theater, filmhuis, bibliotheek en vergaderzalen gehuisvest. “Het is een soort huiskamer voor de buurt. Wij vinden dat een goede investering voor een vitale wijk.”

Een leven lang wonen “Leefbaarheid begint met de zorg voor de woonomgeving en voorzieningen. Die zijn hier optimaal. Misschien zelfs wel wat overdreven”, grapt Koolstra. “Daar zal het dus niet aan liggen.

Maar uiteindelijk is het aan de bewoners om er iets van te maken. Wij kiezen of selecteren die niet. We kunnen hen op hun verantwoordelijkheid wijzen, maar het zou nog mooier zijn als ze die in zo’n mooie omgeving uit zichzelf opbrengen. Ik hoop dat De Foortse Brug zoveel woonkwaliteit heeft dat mensen zeggen:’Ik blijf hier met plezier mijn hele leven wonen, ik hoef hier nooit meer weg want hier is alles wat ik in elke levensfase nodig heb.’ Dat zou heel goed zijn voor de sociale cohesie.

Die mogelijkheid van levensloopbestendig wonen, zoals we dat met een mooi woord noemen, heeft deze wijk bij uitstek. Of dat ook zo uitwerkt, zal de toekomst uitwijzen.”

49

Februari 2009 “We wonen in Leusden in een mooie drive-inwoning, in een groene wijk en erg goed naar onze zin. Op de begane grond in de tuinkamer heb ik mijn eigen bedrijfsruimte gecreëerd. Onze wijk heeft zelfs een eigen zwembad. Je hebt soms het idee dat je op een vakantiepark woont. De beslissing om te gaan verhuizen viel ons dan ook erg zwaar. Ik heb diverse rugoperaties gehad en kan al die trappen eigenlijk niet meer op en af. Toen de klanten letterlijk aan mijn bed zaten dat in mijn kantoor stond dacht ik: dit is toch echt te gek. We oriënteerden ons op een woning die gelijkvloers was. Toen we binnenkwamen bij de Bascule was het meteen raak. De ruimte en het uitzicht zijn echt prachtig.

Er is veel licht in de woning en er is ruimte voor mijn kantoor.

Ook de omgeving is ideaal. Ik reis vaak per trein en het station is op loopafstand. Maar de tuin zullen we wel gaan missen.”

50

Juni 2011 “We wonen hier nu drie jaar en het bevalt ons goed. Voor mijn rug is het heerlijk, na de verhuizing heb ik niet meer plat gelegen en heb ik geen rugklachten meer gehad. Nu de wijk meer bewoond wordt, is het ook wat fijner hier. Meer buren en winkels, meer mensen en minder bouwput. In het begin waren er nog wel wat kinderziektes zoals de intercom en zo, maar dat werd allemaal gelijk goed opgelost. De parkeergarage is een luxe, ik hoef nooit meer te krabben. Wel missen we het naar buiten gaan. En na ruim een half jaar was ik het binnen zijn zat. Na even zoeken op internet kochten we een huisje op de Veluwe, midden in het bos. Daar zijn we nu regelmatig en van het voorjaar tot de herfst verblijven we veel daar.�

DEDDE EN SANDRA VAN ZWOL DE BASCULE

51

Januari 2009 “Tijdens de open dag van de Bascule raakte ik onder de indruk van de appartementen. Zo groot en ruim en een luxueuze uitstraling door de prachtige details, zoals de balustrade. Ik ben twee keer wezen kijken en schreef me in voor de Pyloon.

Goed gezocht naar het appartement met het mooiste uitzicht, en dat heb ik nu. Op de tiende etage, met uitzicht over de Eempolder. Je kunt Almere zien liggen. Ik verheug me erop om de prachtige Hollandse luchten van dichtbij te kunnen beleven.

Hoe een buienwolk zich opbouwt of hoe de bliksem de lucht splijt. Het gevoel dat je zo dicht bij de natuur bent. Dat machtige, hoe de natuur gemaakt is. Mijn appartement heeft aan drie kanten tien ramen, de woning baadt in het licht. En het zal wel lekker stil zijn zo hoog. Ik zie alles, de stad, het station, de snelweg, maar ik hoor ze niet. Dat begin van de dag; de zon in mijn woonkamer en dan zit ik daar lekker met een kop koffie, daar zie ik echt naar uit.”

NELY REHORST DE PYLOON

52

Juni 2011 “Vanaf 1 juni 2009 woon ik hier en het is geweldig. Ik heb het erg naar mijn zin. Prachtige luchten trekken langs mijn ramen.

Ik heb een foto gemaakt van een regenboog die in het ene raam begint en in het andere eindigt. De grond is voor mij niet ver weg.

Ik ben ook veel op pad, naar De Kamers bijvoorbeeld. Daar is een seniorengroep die met elkaar koffiedrinkt of samen een hapje eet. Soms komt er ook iemand spreken. Wanneer de kerstdagen naderen maken we gezamenlijk allemaal kerststukjes. Ik ben heel blij met mijn woning en ook met het winkelcentrum dat zo dichtbij is. Ik heb hier meer contacten dan in mijn vorige buurt.

De feestdagen vieren we met mijn familie hier. En mijn kleinzoon verheugt zich jaarlijks op Oud & Nieuw om dan door alle ramen het vuurwerk te kunnen zien.”

53

Februari 2009 “Veel van onze vrije tijd ging op aan het klussen in ons huis en daardoor ten koste van andere hobby’s. Daar hadden we niet zoveel zin meer in. We gaan veel liever naar onze boot om te varen. Dus langzaam kwam de gedachte op dat we ook zouden kunnen verhuizen. Toen we de appartementen van de Pyloon zagen, wisten we dat het helemaal geschikt was voor ons.

Die Chigaco-achtige, luxe uitstraling, mooi hoor! Het appartement dat we graag wilden hebben was al weg. Precies de goede ligging, niet te hoog en toch kun je aan alle kanten wegkijken.

Toen Woonvast ons belde dat we het toch konden krijgen waren we dan ook heel blij. Het afscheid nemen van onze dieren was lastig. Voor de kippen hebben we een goede plek gevonden bij een boer in Vathorst, dus die zien we nog regelmatig lopen, en de koikarpers zwemmen bij onze vrienden in de vijver. We zijn onze katten nu aan het leren om te wennen aan de boot, zodat het scheepskatten worden.”

54

Juni 2011 “We vinden het geweldig om hier te wonen. Alle verwachtingen komen uit. Het is heerlijk om niet meer te klussen.

Het appartement voldoet aan onze wensen, mooi, luxe en ruim uitzicht. We kunnen alle kanten op kijken. Vanuit de woonkamer hebben we een schitterend uitzicht over een gedeelte van de gracht die langs de toren ligt. We zien het winkelcentrum met winkelende mensen en de gezelligheid die erbij hoort. Kijkend vanuit een van de kamers die aan de zijkant van het appartement liggen, zien we de grachten met leuke bruggen en kijken een andere wijk in. De grachten bruisen van leven. Er zit veel vis.

Zwanen en meerkoeten komen hun jongen ‘showen’. In de gracht naast de toren ligt nu onze ‘punter’ met een fluistermotor. Zodra het weer het toelaat, varen we de grachten door. Buurtbewoners reageren enthousiast. Ze zwaaien vanaf de brug en uit de ramen als je voorbij vaart. Dat is zeer gezellig en gemoedelijk. Afgelopen winter was het erg koud en bevroren de grachten en hebben we met de hele buurt geschaatst.”

AMENA EN SJAAK MAGIELSEN, DE PYLOON

55

BART EN 56

NATIVE BEWONERS VAN HET GEBIED DE FOORTSE BRUG. ZE WOONDEN ER RESPECTIEVELIJK 65 EN 38 JAAR “Het nieuwe station staat op ons oude land, en het fietspad loopt door onze oude tuin. Wij woonden aan de spoorbaan. De machinisten kenden ons en toeterden gedag. Er is wel eens een machinist gestopt voor een kopje koffie.” Annie: “Ik fietste vroeger vaak pal langs de spoorbaan naar huis, dat was de snelste weg. Totdat ik hoorde dat de politie daar heeft gezocht naar een vrouw die daar fietste, dat was ik dus.” Bart: “We hadden een privéspoorwegovergang voor de koeien en om te kunnen hooien, ons land lag aan beide kanten van de spoorbaan, tot aan de torens. Er is tijdens het oversteken wel eens een koe op de rails gaan liggen, maar ze stond weer op voordat het gevaarlijk kon worden. Op de plek waar ons huis stond, verrijst straks een kantoorpand. Vanuit onze achtertuin in Hooglanderveen kunnen we de torens zien. Hemelsbreed wonen we nu maar 500 meter van ons oude huis vandaan. De hele huisraad ging op de tractor, alles was toen nog land, en zo verhuisden we naar ons nieuwe huis.”

ANNIE TIJMENSE 57

“Bewoners weten me voor alles al te vinden. Ze bellen of mailen me en overdag ben ik aanwezig in de wijk. Mijn kantoor bevindt zich op de begane grond van het Caisson. Daar is ook een zorgsteunpunt. Van hieruit worden aan het hele gebied zorg en diensten verleend.

Ik vind het prettig als ik iets voor de mensen kan doen. Ik ben ook benieuwd naar de Fokuswoningen en de bewoners die daar komen wonen. Dat geeft vast een extra dimensie aan mijn werk. Er zijn altijd wel wat kinderziektes als zo´n groot complex wordt opgeleverd. Zoals deuren die niet open of dichtgaan of kleine lekkages. Maar die problemen zijn redelijk snel opgelost.

Ook heb ik een cursus gevolgd om mensen uit de lift te halen als ze opgesloten zijn. Gelukkig is dat nog nooit gebeurd, toch is het handig om dit te kunnen als je huismeester bent in zulke torens en appartementencomplexen.”

PIET TER WEIJDEN HUISMEESTER VAN DE FOORTSE BRUG

58

MAKELAAR BIJ WOONVAST

KIRSTEN DE VEER “De mensen betrekken mij bij hun verhuisbeslissing. Daardoor heb ik een leuk contact opgebouwd met de huurders. Iedereen heeft zo zijn eigen reden om te verhuizen en een eigen verhaal.

Trots als men is, word ik regelmatig gevraagd om te komen kijken naar het eindresultaat.”

59

Oktober 2010 “Ik woon nu 11 jaar in Kattenbroek en heb het best naar mijn zin, maar ik vind mijn huidige woning wel wat klein, ook omdat ik hem deel met een andere bewoner. Toen ik van mijn begeleider hoorde dat er begeleid-wonenappartementen zouden komen in Vathorst, ben ik er eerst een paar keer langs gefietst om te kijken waar het was en om te zien hoe het eruitzag. Ik werk op de Isselt en moet dus wel wat verder fietsen als ik daar ga wonen. Nadat ik binnen was wezen kijken vond ik dat niet erg meer. Het is groter dan hoe ik nu woon en het lijkt me heel leuk om mensen uit te nodigen. Dat ik daar straks alleen in het appartement woon vind ik een prettig vooruitzicht. Toch zal het wel even wennen zijn want alles is nieuw en anders. In november verhuis ik. Deze maand is het druk. De keuken die ik heb uitgezocht gaan ze inbouwen, huurcontracten moet ik tekenen en de sleuteloverdracht vindt ook plaats.”

60

Maart 2011 “Ik ben trots op mijn woning en het gebouw én dat ik hier woon.

Het hele gebouw heeft een heerlijk luxe uitstraling, modern en makkelijk schoon te houden. Mijn woning heeft een balkon dat in de zon ligt. Als het straks lekker weer wordt kan ik daar in de zon zitten. Dat de hele wijk nieuw is vind ik ook erg prettig.

De winkels zijn mooi en zojuist is de HEMA geopend. De mensen zijn vrolijk en aardig en in voor een praatje. Ik verhuisde in november hiernaartoe en viel met mijn neus in de boter. Er was een kerstmarkt in het winkelcentrum en alles lag onder een dik pak sneeuw. Dat was net een sprookje. Toen ik hier net woonde moest ik wel even wennen aan al mijn nieuwe spullen. De bank en de salontafel vind ik prachtig. Ik heb ze ook met zorg uitgezocht.

Ik heb veel banken ‘gepast’ en deze vond ik het mooist. Hij zit zo lekker dat ik er wel eens op in slaap val. Ik ken al twee andere mensen die hier ook wonen. Er zijn ook al collega’s komen kijken en blijven eten. En ik heb kennis gemaakt met de huismeester.

Hij komt nog een keer langs omdat de kraan nog wat borrelt.

Mijn werk is nu wel wat verder fietsen, maar ach, ik heb andere leuke weggetjes gevonden om er te komen. Onder in het gebouw is een parkeergarage, daar heb ik een box en daarin staat mijn fiets. Met een afstandsbediening gaat de toegangsdeur open.

Dus als ik thuiskom kan ik al fietsend de deur openen, heel stoer. Ik durf alleen nog niet de helling naar beneden te fietsen.

Laatst zag ik dat een moeder doen met een kindje achterop, maar ik doe dat nog niet.”

COCK SCHIMMEL HET CAISSON

61

62

MAARTEN VAN DER LINDE & JORRIT GROEN HET CAISSON

Juni 2011 “We wonen hier nu een maand en het bevalt uitstekend.

Prima huis, en vooral, zonder onze ouders. Het op ons zelf wonen, of eigenlijk samenwonen was een goede keus.

We hebben elk een eigen slaapkamer en werkplek en delen de huiskamer, keuken en badkamer. Wat dat betreft lijkt het wel op een studentenhuis. We houden ook wel van een dolletje, hebben pret en drinken bier. Het is alleen niet zo’n rotzooi. We vinden dat dat ook niet kan, we hebben zo’n mooi huis.

Het idee kwam van één van onze ouders om te kijken of het mogelijk was om hier samen een woning te betrekken.

Samen met stichting MEE keken we naar de mogelijkheden.

In Utrecht of de binnenstad van Amersfoort zouden we op een wachtlijst komen en hier in de Foortse Brug kregen we gelijk een woning. Hier realiseerde de Alliantie een aantal zogenaamde Fokuswoningen. Fokus is vanaf het begin bij de bouw betrokken en regelt alle aanpassingen in de woning. We konden kiezen tussen een woning op de 1e of op de 4e etage. We hebben voor de 4e gekozen, lekker op hoogte. Vanuit de zorgpost, beneden in de flat, verleent Fokus assistentie bij algemene dagelijkse levensverrichtingen, ze helpen ons met de persoonlijke verzorging, zoals het opstaan en douchen bijvoorbeeld.

Koken valt ons best zwaar, maar de pizzabakker en een cafetaria zijn dichtbij en snel gebeld.

Het huishouden kunnen we niet zelf, we maken er wel grappen over of we niet een au-pair zouden kunnen nemen die dat voor ons verzorgt. Het studiejaar zit er bijna op. We moeten beiden nog een aantal jaren studeren maar ook daarna denken we dat we hier nog lang zullen blijven wonen. Het is een heerlijk huis.”

63

HENRI & JANNEKE ROMKES

BEWONERS DURGERDAMHAVEN SINDS 2007 “Wij zochten in 2007 een nieuwbouwhuis tussen Zwolle en Amsterdam en gingen bij de makelaar praten voor het huis op de hoek in deze straat. Toen bleek dat er net een ander huis was vrijgekomen en daar hebben we gelijk ja tegen gezegd. We vonden deze straat namelijk al heel mooi met die diversiteit aan woningen, maar we vielen voor de hoogte en stijl van dit huis. Alle huizen in de straat hebben een bijzondere uitstraling, niet een is hetzelfde. Wij wonen in een grachtenpand, er staat ook een huis van koper tussen. Sommige woningen hebben beneden één raam en boven twee of drie. Andere woningen hebben dat net weer omgekeerd.

De grachtenpanden hebben boven op de nok van het dak een beeld in de vorm van een vis.

Dat is heel bijzonder. Onze straat is in het begin van de bouw van Vathorst ook het visitekaartje van Vathorst geweest. Ik denk dat ik hem wel tien keer tegen ben gekomen in verschillende bladen en kranten. Dat gaf ons een trots gevoel.”

GERBEN VAN MANEN ARCHITECT

ARCHITECTENBUREAU VAN MANEN TE NOORDWIJK “Het was een goed idee om in deze waterrijke omgeving te refereren aan de Hollandse Waterstad.

Langs de nieuwe grachten maakten we een wand met hoge grachtenpanden. Ik vind het leuk om ieder huis een andere uitstraling te geven. Sommige hier zijn hoog en smal met de kopgevel naar de straat, andere vormen samen een breder pand met juist een langsgevel naar de straat waardoor deze lager lijkt. Ik heb voor een verder onderscheid in de uitstraling gezorgd door andere kleuren en kenmerken toe te passen. Maar alle woningen hebben mooie details als entrees met een trapje, met een speciaal ontworpen hekje, en een lijst om de voordeur. Een bijzonder terugkerend kenmerk van deze woningen is een vis. Deze komt in verschillende gedaanten terug, zowel in een gevelsteen als als vrijstaand beeld boven de nok van het dak. Er zit ook een grapje tussen. Vroeger brandde er af en toe wel eens een pand af en dan kwam er iets volstrekt nieuws tussen te staan. Hier is dat het koperen huis – een contrasterend ontwerp maar wel met traditioneel materiaal. En er is ook nergens in Nederland, naar ik weet, een grachtenpand van gele steen gebouwd, dat is ook uniek.”

64

65

NIELS HARTGERS & ALINA PUTEATINA

BEWONERS GRIENDWEG SINDS DECEMBER 2008 “We wilden graag een koopwoning met een woonkamer op het zuiden en een balkon.

Het is deze woning aan de Griendweg geworden op deze plek in de rij omdat ik cactussen kweek en daar is deze woning ideaal voor. Daarbij ligt de trap vanuit de gemeenschappelijke tuin gunstig ten opzichte van onze voordeur en we hebben geen last van de schaduw van de toren. Het is een heerlijk huis en we vinden het erg mooi dat alle buitenkanten zo verschillend zijn. Laatst attendeerde een bezoeker mij erop dat de voorkant van ons huis, aan de binnenkant van het complex, een andere kleur heeft dan de achterkant, dat was ons nog niet eens opgevallen. We hebben geen boot en ook geen vlonder, wel een balkon. We voeren de eenden en meerkoeten die in de gracht zwemmen. Zelf hebben we twee katten, waarvan er een al in de gracht heeft gelegen toen ie van de balkonrand viel.

Zij moesten wel even wennen aan de nieuwe woning.”

SIEM GOEDE ARCHITECT

MOLENAAR & VAN WINDEN ARCHITECTEN TE DELFT “De waterkant, de buitenkant, van dit complex is belangrijk, daar kom je aan! De inspiratie kwam van de steden Venetië en St. Petersburg, die ook zo aan het water liggen. Als daar de zon in de golfjes van het water schijnt, zie je de weerspiegeling op de gevels. Dat hebben we hier ook gerealiseerd. Iedere woning heeft een ruime kamer aan het water en als de zon in het water van de gracht schijnt, krijg je hetzelfde schitterende effect op het plafond en in je kamer als in Venetië. Iedere woning heeft een andere gevel en daardoor een andere uitstraling.

Dat zit hem in bijvoorbeeld verschillende daklijsten, andere steenkleuren en gebruik van andere materialen, raamhoogtes en het aantal deuren. Van binnen zijn de woningen nagenoeg hetzelfde. De voorkant van de woningen is aan de binnenkant, in het complex. Daar hebben bewoners ook hun sociale contacten en maken ze hun zitjes. Onze uitdaging was ervoor te zorgen dat de binnenplaats geen parkeerplaats zou worden. De brede galerij die vanuit de grote gemeenschappelijk tuin naar de eerste verdieping leidt, onttrekt de auto’s aan het zicht.”

Collegaontwerpers: Joris Molenaar, Federica Meneguzzo

66

67

Dagbehandeling voor psychogeriatrische ouderen die thuiswonend zijn.

“In Vathorst kunnen straks twee groepen van zeven bezoekers terecht. Onze ruimtes liggen aan de binnentuin. Misschien is er wel gelegenheid voor kippen en konijnen, dat zou leuk zijn. We nemen alle mensen die nu op de dagbehandeling ’t Pluspunt komen mee naar Vathorst en breiden daar de groep verder uit. Ik verbaas me soms hoeveel ze nog weten en meekrijgen van het nieuws. Ze zijn lokaal en regionaal georiënteerd, dus een belangrijke gebeurtenis in Amersfoort biedt voor uren gesprekstof. We besteden natuurlijk ook aandacht aan geheugenactivering. En we maken kruiswoordpuzzels en behandelen spreekwoorden.

Ze vragen naar verschillende activiteiten om te doen, en zilver- en koperpoetsen is favoriet. De geur doet ze vast aan vroeger denken. Laatst heb ik ze getrakteerd op een nagelbehandeling. Ze genoten ervan, ze vinden het fijn om weer aangeraakt te worden, dat gebeurt niet meer zo vaak. Het leukste compliment krijg ik met enige regelmaat van een bezoekster die aan het eind van de dag zegt: ‘Je hebt me zo goed verzorgd, maandag krijg je een bosje bloemen.’ Maar dat bosje is er nog niet gekomen, dat vergeet ze natuurlijk.”

YVONNE VAN DEN HEUVEL

MEDEWERKSTER DAGBEHANDELING, BEWEGING 3.0

68

GEA BOON EN CHANTAL VLUGGEN WELZIJN SENIOREN BEWEGING 3.0

“Naast woonvoorzieningen is de sociale omgeving, de wijk en buurt, waarin je woont van grote invloed op het woongenot. Daarom bouwen wij samen met De Kamers hier in Vathorst aan het platform De Buurtkamer. De Buurtkamer is in de afgelopen twee jaar uitgegroeid tot ontmoetingsplek voor de hedendaagse ondernemende 55-plusser uit Amersfoort-Noord.

En dat past helemaal in onze filosofie: preventie van sociaal isolement en het bevorderen van de zelfredzaamheid van ouderen met de voorzieningen die er zijn. Dit blijft steeds in ontwikkeling en we kijken uit naar aansluiting bij andere ontmoetingsplekken in Vathorst zoals De Brink, de Bibliotheek, natuurboerderij De Brinkhorst en Scholen in de Kunst. We willen ook binnen De Foortse Brug een plek creëren waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en plannen met elkaar kunnen uitwerken, waar ze met elkaar kunnen koken en eten. De Pijler is in dat opzicht een mooie facilitaire toevoeging voor nieuwe mogelijkheden van deze groep 55-plussers.

Een ideale plek om elkaar te ontmoeten, elkaar te leren kennen en samen te ondernemen.”

Links op de foto Tineke Gommans

CHRISTINE KOUMAN “In de torens de Pijler en het Caisson worden zorgeloos-wonen woningen gebouwd. Dat zijn woningen voor mensen die zorg nodig hebben maar nog heel lang thuis kunnen wonen. Verspreid over de twee torens komen er veertig van dit soort zorgwoningen. Voor ons is het prettig dat de appartementen dicht bij elkaar liggen, terwijl de bewoner niet het gevoel heeft omringd te zijn door zorgbehoevende medebewoners. Zo snijdt het mes aan twee kanten. Mensen willen graag zo lang mogelijk in hun eigen huis blijven wonen en de regie over hun eigen leven blijven houden, en dat vinden wij als professionals ook heel belangrijk. We krijgen een zorgpost in de toren de Pijler en van daaruit beginnen we iedere dag ons werk. Wij bieden de bewoners verzorging en begeleiding op maat, de handelingen kunnen zeer divers zijn.

Bijvoorbeeld: hulp bieden bij het wassen of douchen, injecteren, wondzorg en het geven van sondevoeding. Maar ook het begeleiden van mensen in hun ziekteproces en het ondersteunen van de mantelzorg. Wij vinden het prettig dat we altijd dezelfde mensen kunnen helpen en dat is ongetwijfeld andersom net zo.”

PROJECTLEIDER WONEN BEWEGING 3.0 “Bij de oudere van nu neemt de vraag om langer thuis te kunnen blijven wonen toe. Hier in de Foortse Brug biedt Beweging 3.0 de bewoners het Basis Comfortpakket aan. Dit pakket voorziet in veiligheid en comfort en bestaat uit personenalarmering, die dag en nacht bereikbaar is, een automatisch lidmaatschap van Beweging 3.0 en een woonservicecoördinator bij wie bewoners terecht kunnen met leef- en zorgvragen. Het Basis Comfortpakket is uit te breiden met services zoals een boodschappen-, was- of maaltijdservice.”

TINEKE GOMMANS

TEAMLEIDER THUISZORG AMERSFOORT NOORD, BEWEGING 3.0

69

70

OMGEVING 71

WIM VAN VEELEN, DIRECTEUR VAN ONTWIKKELINGSBEDRIJF VATHORST VAN 1997 TOT 2010

“ WE WILLEN VATHORST MOGELIJK INVULLEN” “In De Foortse Brug zit je qua voorzieningen gebeiteld. Je vindt er op loopafstand alle mogelijkheden die de grote stad biedt aan winkels, scholen, cultuur en sport. In het weekeinde stap je op de fiets, even onder de snelweg door en je rijdt zo de Veluwe op.” Voormalig directeur Wim van Veelen van Ontwikkelingsbedrijf Vathorst (OBV) heeft serieus overwogen om er zelf te gaan wonen. “De reden waarom we het niet gedaan hebben, is dat ik hier al zo’n vijftig, zestig uur per week doorbracht. Dan is het toch wel prettig er even uit te kunnen stappen.”

72

ZO VEELKLEURIG

73

74

Veelkleurig en veelzijdig De reusachtige poster die aan de muur van zijn kantoor hing was een niet mis te verstaan statement. Op een tijdbalk van een paar vierkante meter zijn alle culturele, wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen uitgebeeld vanaf het begin van de historie en over de hele wereld. “Kijk, zo zie je hoe de zwaartepunten door de eeuwen telkens verschuiven van het ene deel van de wereld naar het andere, en van de ene cultuur of religie naar de andere”, legt Van Veelen uit. “We willen Vathorst ook zo veelkleurig mogelijk invullen.

Tegenover het kantoor van het OBV staat een transparante koepel: het Informatiecentrum Vathorst. Daar kunnen bewoners tijdens het Vathorst Café komen praten met de medewerkers van het OBV en met andere bewoners en organisaties. Allerlei initiatieven om Vathorst beter te maken zijn daar ontstaan.

Vathorst als visitekaartje Wim van Veelen was twaalf jaar één van de enthousiaste gangmakers van het project Vathorst. Dat is bijzonder, want ontwikkelingsbedrijven zijn tijdelijke organisaties die meestal niet zo’n lang leven beschoren zijn. Vathorst behoort landelijk tot de goede voorbeelden. De succesformule is een optelsom van onderling vertrouwen en een open communicatie tussen de betrokken leidinggevende personen, een goede contractuele basis tussen de gemeente en de deelnemende bedrijven, een gezamenlijke focus op identiteit en kwaliteit en een ondernemende en bedrijfsmatige aanpak in een gezamenlijk bedrijf met voldoende speelruimte.

“Vroeger lag het accent op kwantiteit: zoveel mogelijk huizen.

Bij de Vinex-opgave stond de kwaliteit van het wonen voorop.

Mensen hebben behoefte aan meer ruimte in en om het huis, aan architectuur en een bijzondere woonomgeving. Tegenwoordig wil je je identiteit onderstrepen door de keuze voor een specifieke woonplek”, legt Van Veelen uit. “De bewoners van nu en straks merken dat we ons gericht hebben op het creëren van een prettig woon- en werkklimaat.”

De gemeente Amersfoort experimenteert in Vathorst ook met privatisering van beheer. Het eisen- en wensenpakket voor het eigentijdse beheer van een stadsdeel is vastgelegd in een ‘bestek’. Aan marktpartijen is gevraagd om daarop een aanbieding te doen. Dat heeft frisse nieuwe ideeen opgeleverd qua aanpak en relatie met bewoners. En een scherpe prijs.

Heijmans heeft deze Europese aanbesteding met vlag en wimpel gewonnen.

75

Schoon, veilig en levendig Van Veelen is er trots op dat OBV de voorhoede vormt voor een ontwikkeling die in Nederland verder zal doorzetten.

“Gebiedsontwikkeling wordt minder een technische en meer een conceptuele opgave. Inspelen op verwachtingen en behoeften van toekomstige bewoners in combinatie met gevarieerde voorzieningen in wijken die schoon, veilig en levendig zijn, daar gaat het steeds meer om.” De gemeente enerzijds en de vijf marktpartijen Heijmans, de Alliantie, AM, Bouwfonds en Dura Vermeer anderzijds zijn elk voor de helft aandeelhouder in het OBV. Zij hadden vanaf het begin meer ambitie dan in het gemiddelde bouwproject. “Bij een traditionele aanpak zou een politiek compromis de maat der dingen zijn geweest. Maar OBV kreeg alle ruimte om zich als ondernemer te gedragen. Daardoor hebben we echt een kwaliteitsslag kunnen maken. Dat zie je aan de hoogwaardige openbare ruimte, maar ook aan het feit dat we ervoor konden zorgen dat bijzondere voorzieningen al vroeg in het bouwproces gepland waren.” De samenwerking tussen overheid en marktpartijen in Vathorst zorgt voor een synthese tussen de kennis over wonen en woonmilieu bij beide partners. “De Foortse Brug is een visitekaartje, een voorbeeld van het resultaat waar zo’n aanpak toe kan leiden.”

76

Elk kwartier per trein naar de Randstad Hoe maak je het aantrekkelijk om in Vathorst te wonen?

Wim van Veelen leunt achterover en begint in snel tempo op te sommen wat daar de ingrediënten voor zijn. “We hebben bewust gekozen voor veel horeca. Niet alleen plekken om te eten maar ook om te ontmoeten. Dat hoort bij de way of life van deze generatie nieuwbouwbewoners. Station Vathorst, dat in 2006 openging, wordt onderdeel van een nieuw NS-railconcept van vaste kwartierverbindingen met de Randstad. Door de ligging bij de afslag van de A28 functioneert dit ook steeds meer als transferium voor automobilisten uit het oosten en noorden.

De drie consortiumpartijen van de Foortse Brug, de Alliantie, Heijmans Vastgoed en LATEI, hebben juist vanwege dat geplande station ervoor gekozen hier te bouwen. Toen station Vathorst uitgesteld dreigde te worden door de NS, hebben wij er dus alles aan gedaan om te zorgen dat het er toch op tijd kwam.

De gebruikersaantallen overtreffen de verwachtingen.”

Natuur en cultuur Voor de vrijetijdsbesteding ligt De Foortse Brug comfortabel ingebed tussen natuur en cultuur. Wie wil bewegen, kan kiezen tussen de rust van de polder en het kanovaren in de gracht en de dynamiek van de stad.” Aan de andere kant van De Foortse Brug is het hoofdwinkelcentrum van Vathorst geopend. Een cluster van voorzieningen maakt onderdeel uit van het hoofdwinkelcentrum en herbergt van alles op het gebied van informatie, cultuur en onderwijs. Je vindt er een kinderdagverblijf, een middelbare school, een vestiging van het kunstonderwijs, de bibliotheek, een theaterzaal en een sporthal.

77

Samen boten bouwen Als je het hebt over het stimuleren van sociale samenhang, dan is daar in de nieuwe waterstad een speelse, typisch Nederlandse draai aan gegeven. “Overal door De Foortse Brug lopen grachten. De bruggen zijn zo hoog dat je eronderdoor kunt varen. Henk van den Broek, de vorige directeur van Heijmans Vastgoed, vond het een goed idee om de mensen te prikkelen, zodat ze ook echt bootjes gingen gebruiken. Dus hebben we het botenfonds ‘Alle Hens aan Dek’ opgericht, waar bewoners tegen gereduceerde tarieven een boot-bouwpakket konden kopen.

In de openbare botenwerkplaats konden ze hun grachtenboot zelf in elkaar zetten. Zo zijn ze ook meteen met elkaar bezig. Dat is

toch een prachtige manier om sociale cohesie op te bouwen?”

Foto’s, festivals en films Kunst en cultuur zijn geknipt voor het vergroten van de sociale samenhang. Dus stimuleert het OBV projecten op dat gebied.

Van Veelen doet een greep uit de vele initiatieven. “Fotografen maken foto’s van nieuwe gezinnen met hun eersteling. Dat wordt een prachtige collectie, die we ook gaan tentoonstellen. Samen met de bewoners kiezen we kunstwerken uit voor de openbare ruimte. En als bewoners een goed idee hebben voor een festival, dan dragen wij bij aan de financiering.”

Een bijzonder initiatief is het particuliere cultuurhuis De Kamers.

“Een predikant en een kunstenaar hadden samen het plan opgevat voor een klein theater en een filmhuis, maar het lukte niet dat van de grond te krijgen. Ze hadden het eigenlijk al opgegeven.

Toen zijn wij er aan gaan sleuren om te zorgen dat ze toch een plek kregen. Dat is gelukt: woningcorporatie de Alliantie heeft het cultuurhuis nu als maatschappelijk vastgoed in eigendom.”

78

Passie voor pionieren Als Vathorst rond 2017 klaar is, zit de taak van het ontwikkelingsbedrijf erop en draait men het licht uit in de boerderij waar het OBV in 1999 is neergestreken. Wim van Veelen heeft er ruim twaalf jaar van zijn leven gezeten. Wat is nou het leukste aan zijn werk geweest? “Voor mij was het een jeugddroom.

Hier in Vathorst bouwen we een nieuwe gemeenschap van de grond af op. Wij startten met een poldergebied met enkele tientallen families die vaak al meerdere generaties de grond bewerkten. Daar goed en respectvol mee omgaan om vervolgens systematisch te werken aan de beoogde nieuwe gemeenschap met dertigduizend mensen en vijfduizend arbeidsplaatsen.

Het ‘faciliteren’ van mensenlevens is een vak met veel nieuwe dimensies. Het is mijn passie om op deze manier steden te kunnen bouwen. Als ik er nu nog wel eens door heen fiets op een zonnige lente ochtend tref ik de sfeer aan zoals wij die in onze dromen destijds voor ogen hadden.”

79

TAMARA OOSTERLAAR DIRECTEUR VARIO MUNDO “Nu Vathorst is wat het is geworden en de dromen en schetsen van stedenbouwers, planologen en architecten vertaald zijn in een grote afwisselende wijk, is het tijd om beeldende kunst op overtuigende wijze een vaste plek in Vathorst te geven. Via kunst wil Vario Mundo het stadsdeel Vathorst een gezicht geven, naar binnen én naar buiten toe. Vario Mundo maakt zich op om met jonge, opvallende en bekende kunstenaars Vathorst, letterlijk, op de kaart te zetten.

Medio 2013 houden onze taken als Vario Mundo op. Vario Mundo heeft in het verleden al veel kunstprojecten, tentoonstellingen en andere culturele activiteiten gerealiseerd. Projecten door en voor bewoners van de wijk Vathorst.

Een goed voorbeeld daarvan is het project Vlaggenparade waarin twee kunstenaars drie vlaggen hebben ontworpen voor de Bron, de Velden en de Laak. De vlaggen, die het logo zijn geworden van de drie wijken, zijn op boodschappentassen gedrukt. Zo herkenden Laakbewoners elkaar bij het boodschappen doen en kreeg je gezellige praatjes op straat van bewoners.

In het logo van de Laak staat een leeuw centraal, favoriet bij veel kinderen.

De twee zwanenhalzen bovenop het wapen, vormen samen een hart, het symbool voor liefde. Ook bleek dat ’t Hammetje, een folly aan de rand van de Laak, populair was. Daar maakten de kunstenaars een sprookjesachtig pictogram van.

Voordat Vario Mundo stopt, willen we in ieder geval in deelplan de Bron (het hart van Vathorst) en bij het Entreegebied van Vathorst (A1, afslag 13) twee grote kunstwerken realiseren die Vathorst meer allure zullen geven. Mede daarom zitten we vroegtijdig aan tafel bij planontwikkeling, zodat kunst niet de bekende kers op de slagroomtaart wordt, maar een wezenlijke bijdrage levert aan de kwaliteit van de openbare ruimte.

Kunst die een relatie aangaat met de architectuur en het omringende landschap zal Vathorst als wijk nog aantrekkelijker en herkenbaarder maken.”

80

TRUDY DE MOOY MANAGER INFORMATIECENTRUM VATHORST

“Mijn eerste rondwandeling in het gebied was in 1997. Ik had de tekeningen gezien en al lopend door de groene weilanden kwam je hier en daar al de toekomstige structuren van de wijken tegen.

Later verschenen de eerste damwanden. Zo ontstonden de eilanden van de Laak, waar ook de Foortse Brug een onderdeel van is. Dat was erg indrukwekkend om te zien. Ik besefte wat een enorme operatie er stond te gebeuren. Gigantische draaiboeken lagen er, treinen werden stopgezet en omgelegd, het station dat er wel en niet zou komen. Op mijn netvlies staat nog de enorme buis, die als een aorta onder de A1 door Vathorst binnen kwam.

Ik ben daar met collega’s via een trapje die buis afgegaan, die een doorsnee had van wel drie meter. Daaruit kwam de bekabeling.

Alle elektriciteit voor de nieuwe stad. En voordat er een steen was gelegd zag je dat net onder de grond de hele stad er al lag.

Vanaf dat moment was ik de manager van het Informatiecentrum Vathorst. Midden in het weiland begonnen we. De stad groeide om ons heen. Het Informatiecentrum kende in de beginjaren verschillende functies, in afwachting van het gereedkomen van andere ontmoetingsruimten. Het is een kerk geweest, een cultureel centrum voordat De Kamers er waren en een buurthuis.

De politie en de huisarts hebben hier ook hun opwachting

gemaakt tijdens de buurtavonden met de eerste bewoners.

De dieren die hier woonden en te maken kregen met de grondontwikkeling en de voorbereidingen van de bouw zag je in het begin wel wat hopeloos rondlopen. De stad groeide werkelijk de grond uit. Fazanten raakten in paniek en de familie rat zag je uit een slootje komen, en via net aangelegde parkeerplaatsen op zoek gaan naar een andere sloot. Nu zie je de fazanten gewoon weer rondlopen en hele zwanenfamilies schrijden door de wijk en halen hun broodje bij de bewoners. De boerenzwaluw, die het hier goed had bij de voormalige boerderijen, is in de verdrukking gekomen maar komt langzaam terug. Nu krijgen de huizen nestkasten ingebouwd om allerlei vogels weer een plek te geven.

De Foortse Brug, met z’n hoge torens, is dé eyecatcher van Vathorst en dient als landmark van Amersfoort. Het is flinke hoogbouw en je kijkt vanuit de torens ontzettend ver weg. Het is stedelijk gebied en dus dichtbevolkt. Er zijn vrije sector huur en sociale huur woningen door elkaar. Daardoor krijgt de wijk een aantrekkelijke mix van bewoners. Het ligt naast het centrum met z’n winkels en station. Ja, je kunt wel zeggen dat de Foortse Brug het zwaartepunt van Vathorst is.

81

REMCO

82

VAN LUNTEREN BEWONER VAN DE PIAAMSTRAAT, DE LAAK

“Ik ben van huis uit Hooglander. Voor mijn studie ben ik even weggeweest naar Eindhoven en sinds 2008 woon ik in Vathorst.

Ik heb een gezin met jonge kinderen en wij wilden in een wijk wonen met meer jonge gezinnen en kinderen. Nou, die zijn er in Vathorst genoeg, ideaal dus. Vathorst is een mooie wijk, niet een typische nieuwbouwwijk. Er is veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van de wijk en dat maakt het hier ook uniek.

Wij wonen in De Laak, het stedelijk gebied. Toen wij hier net woonden moest ik wel wennen aan het feit dat iedereen zo je huis inkijkt. Wonen in Vathorst en door de snelweg A1 gescheiden van de oude stad, brengt dat je oriëntatie niet alleen op de stad maar ook naar andere plaatsen in de omgeving. Onze kinderen zitten bijvoorbeeld in Nijkerk op zwemles. Vathorst is een systeem in zichzelf geworden, een eigen stedelijk gebied. Tegelijkertijd ligt het in het groen en genieten we volop van de weidelandschappen met mooie fietspaden naar de Randmeren.

Als gedeputeerde van de Provinciale Staten van Utrecht beheer ik onder andere de portefeuille infrastructuur. In feite woon ik nu in mijn eigen werkgebied. Ik ben er trots op dat voordat Vathorst werd gebouwd er aandacht is geweest voor de ontsluiting van de wijk. Als je ziet hoe druk het nu is ben ik blij dat wij voorwaarden hebben gesteld, zoals een aansluiting op de omliggende snelwegen voordat de wijk gebouwd werd. Ach, en als bewoner van zo’n nieuwe wijk weet je ook wel dat niet gelijk alles op orde is en geregeld kan zijn. Er zijn nog geen bomen en er is nog geen gras en ook zijn nog niet alle wegen gerealiseerd. Dat de grote verkeersstromen zijn gereguleerd is al heel prettig.

De torens vind ik prachtig, hoewel ik ze alleen van de buitenkant ken. Wanneer je de details ervan ziet snap ik wel waarom de bouw zo lang duurt. Toch zijn de torens voor mij nog niet een nieuw ijkpunt van de stad, daarvoor staan ze er nog te kort.

IJkpunten moeten er altijd zijn of zijn geweest. Voor mij is dat nog de Lange Jan in de binnenstad van Amersfoort en de kerktoren van Hoogland zelf.”

83

“EEN

JIM SCHUYT 84

VOORZITTER

ARTIST-IMPRESSION DIE WERKELIJKHEID IS GEWORDEN” NAWOORD “Al vanaf 2001 hangt er in mijn werkkamer een artist-impression van de Foortse Brug. Als directeur van de toenmalige SCW was ik ervan overtuigd dat op deze plek bijzondere woningen moesten verrijzen. Vanaf het eerste begin dacht ik mee aan de ontwikkeling van de Foortse Brug. Overigens dacht iedereen mee, niemand dacht tegen. Eerst kregen de torens en de woonblokken nummers: Blok 38, blok 39, blok 40, 41 en 42, zo gaat dat in het bouwtraject en één voor één worden die blokken dan gebouwd.

Door het stof en de bouwketen heen zag ik de artist-impression werkelijkheid worden. Van nummers werden het torens met een eigen naam.

Nu is het af en loop ik er doorheen. Ik zie nu in het echt alle kleuren van de bakstenen en het groen en de mensen die er wonen. Dat vervult mij met enorme trots, want zoveel jaar geleden was dit een droom van een aantal mensen. Een stad bouwen aan de rand van een stad. Dat is voor Amersfoort heel bijzonder, want dit is geen Rotterdam of Amsterdam waar je die grote landmarks ziet verrijzen. Als je nu aan komt rijden over de A28 zie je de torens al van ver.

Het is een mooie wijk geworden, stedelijke bebouwing met bijzondere architectuur. Een wijk waar je verliefd op wordt of juist helemaal niet. Gelukkig zijn er veel mensen net zo enthousiast over als wij, want wij bouwen deze wijk natuurlijk vooral voor onze bewoners. En met wij bedoel ik met name natuurlijk ook Heijmans, een betrouwbare partner, die de kwaliteit en professionaliteit leverde die voor dit bijzondere project vereist was.

Voor alle samenwerkende partijen was het een spannend traject, iets wat je maar een of twee keer doet en we hebben ons allemaal uitgerekt om het te kunnen realiseren. De gebouwen gaan wel honderd jaar mee, dus de woonomgeving moet vanaf het begin goed zijn, zodat bewoners met elkaar kunnen leven en verkeren. Dan investeren mensen in elkaar en in de buurt en blijven dat doen. Dat gaat in de genen van een wijk zitten, bewoners geven dat aan elkaar door, ook weer aan nieuwe bewoners.

Ik wens de bewoners van de Foortse Brug heel veel woonplezier en geluk en dat deze bijzondere stad hun thuis zal zijn.”

DIRECTIE DE ALLIANTIE 85

86

87

COLOFON Dit boek is een uitgave van: de Alliantie, Heijmans Vastgoed BV en LATEI projectontwikkeling

De Alliantie is een woningcorporatie met woningen in het noorden van de Randstad. Met bijna 60.000 woningen is de Alliantie een van de grootste woningcorporaties in Nederland. De vier regiobedrijven in Almere, Amersfoort, Amsterdam en Hilversum zorgen voor betaalbare en goede woonruimte, in vitale wijken.

Heijmans Vastgoed richt zich op gebiedsontwikkeling van zowel grootschalige als kleinere projecten in binnen- en buitenstedelijke gebieden en is actief als initiator, ontwikkelaar en verkoper van vooral woningen. Heijmans Vastgoed werkt vanuit diverse, over heel Nederland verspreide, vestigingen.

Projectontwikkeling is het invullen van leefwensen van mensen. Niet alleen voor nu, maar ook voor later. LATEI ontwikkelt met die gedachte. Op allerlei gebied, van sociale woningbouw tot integrale gebiedsontwikkeling. Wij streven naar duurzame ontwikkelingen voor een beter klimaat en een hechte samenleving.

De realisatie van de Foortse Brug is tot stand gekomen door de samenwerking van bovenstaande partijen en de partners in het proces.

ISBN: 978-90-79896-00-4 Concept, Projectmanagement en kleine interviews: Franki Klarenbeek, ·B·O·E·K· concept & productie Teksten inleidende interviews: Tekstbureau de Nieuwe Koekoek, Utrecht Fotografie: Marco Hofsté Productie: afdeling communicatie LATEI, Brechtje Dekkers, Sonja van Beek en Marjolein de Vries.

Ontwerp: BRAYN Designers Drukwerk: Reproka Drukkers

88