Festivalkrant, donderdag 4 september by Rob Bömer

festival oudemuziek utrecht donderdag 4 september 2014

Wiennerisches Diarium Oorspronkelijke Weense krant, v00r het Weense publiek, sinds 8 augustus 1703

Recensie: Spelen met declamatie

The Tallis Scholars terug in Utrecht Voor veel bezoekers moet het concert van vanavond 20.00 uur een van de muzikale hoogtepunten zijn van dit Festival Oude Muziek: The Tallis Scholars komen na een afwezigheid van negen jaar weer terug naar Utrecht. En niet alleen het publiek verheugt zich op dit concert, ook de oprichter van het ensemble Peter Phillips kan niet wachten.

Experiment geslaagd De met hout betimmerde Grote Zaal van Theater Kikker is het decor voor Het Laboratorium. Sinds vorig jaar een nieuw onderdeel van Festival Oude Muziek, waarin wetenschappers, musici en acteurs de handen ineenslaan. Door middel van onderzoek naar oorspronkelijke bronnen wordt een historische uitvoeringspraktijk gereconstrueerd en zo dicht mogelijk benaderd. Het melodrama Medea (1775) van de Tsjechische componist Georg Anton (Jirí Antonín) Benda staat dit jaar centraal. Bij binnenkomst is het podium voor driekwart leeg. Aan de linkerzijde staan vier

stoelen voor een strijkensemble, twee stoelen voor slagwerkers en een statief opgesteld. Er wordt een inleiding gegeven door een van de betrokken wetenschappers, Mary Helen Dupree van Georgetown University.

Traverso’s M&M’s Festival Dagkranten Macadamianoten Gefietste km’s stemmer Liter venkelsoep

5 7 0 3 1

3 3 0 6 0 2

0 3 0 7 6 4

Peter Philips: ‘Het fascineert me hoe onze geschiedenis verbonden is met het Festival Oude Muziek. In de jaren ’80 en ’90 waren we vrijwel elk jaar in Utrecht te vinden, met erg uiteenlopend repertoire. Nu houden we ons bij het geestelijke repertoire.’ Op het programma van vanavond staan werken van Isaac en De Monte, beiden componisten in dienst van de Habsburgers. ‘Van Isaac zingen we drie stukken die al lang op ons programma staan. Complexe maar feestelijke werken. De Monte is een heel ander verhaal. Hij stierf bijna een eeuw na Isaac, en zijn stijl is veel moderner. Van hem zingen we een achtstemmige mis.’ Is het ensemble dat vandaag te horen is in de Grote Zaal nog wel hetzelfde als dat van voor de negen jaar durende pauze? ‘Ik heb zeker twintig jaar met dezelfde zangers gewerkt. De laatste jaren heb ik de samenstelling van de groep ingrijpend veranderd. Nu werk ik met jonge mensen die opgegroeid zijn met onze klank in hun oren.’ Vooral dat laatste is volgens Philips een wereld van verschil. ‘Toen ik in de jaren ’70 lees verder op pagina 2

Vervolg: Experiment geslaagd

Vervolg: The Tallis Scholars terug in Utrecht

FOTO: VIA WEBSITE TANJA OBALSKI

Tanja Obalski

Obalski begint na een plechtige opkomst niet te zingen, maar te declameren. Het melodrama is namelijk een genre waarin muziek gecombineerd wordt met gesproken tekst. In haar spreekstem zit zoveel warmte en emotie, dat dit doet verlangen naar een stukje zang. De muziek, uitmuntend uitgevoerd door Ensemble Aurora, is lange tijd opvallend opgewekt. Twee van de zeven scenes worden voluit geacteerd. Waar de jochies die Medea’s kinderen spelen erg aandoenlijk zijn, brengt João Luís Paixão, in de rol van Jason, in de laatste scene de dramatiek die dit verhaal zo karakteriseert. « HET LABORATORIUM Benda’s Medea wo 3 sep 15.00 uur / Theater Kikker

Peter Philips

begon moest ik precies beschrijven wat voor klank ik wilde, omdat de zangers helemaal niet gewend waren zo te zingen. De beste zangers van toen waren mensen die juist géén zangles gehad. Het kostte ons zeker tien jaar om die klank op te bouwen. Maar nu kan ik gewoon goede zangers uitkiezen en ze weten wat ze moeten doen – beter zelfs, want jonge stemmen kunnen werkelijk alles. Ik denk dat The Tallis Scholars nu beter zijn dan ooit. Ik geniet van de makkelijke samenwerking en de excellente klank.’ « ISAAC & DE MONTE The Tallis Scholars / Peter Philips do 4 sep, 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal

Klaviertijger

@oudemuziek FOTO: FLORENCE GRANDIDIER

Naam: Maude Gratton Geboren: 1983, Niort, Frankrijk Woonplaats: Parijs Studie: Conservatorium van Poitiers en Parijs Rituelen voor het spelen? Voor een concert speel ik graag het gehele programma zo langzaam mogelijk, om de rust en eenvoud van de bewegingen te vinden. Trots op: Moeilijk. Muziek speelt dagelijks een belangrijke rol. Het gevoel van ‘trots’ is daarbij niet belangrijk. Waarom kijk je uit naar het Festival Oude Muziek Utrecht? Ik hou ervan om meerdere keren naar een festival terug te keren. De mensen, de organisatie, de plek, de gezelligheid

FOTO: ALBERT ROOSENBURG

Ze benadrukt hoe het onderzoek naar Medea zich richtte op de oorspronkelijke ideeën van Benda over articulatie, intonatie en handgebaren. Ze vertelt over hoe Benda’s reis naar Italië zijn liefde voor drama aanwakkerde en hij dit combineerde met de naturalistische, realistische speelstijl die in Duitsland opkwam rond die tijd. Jed Wentz, van het Conservatorium van Amsterdam, stelt daarnaast hoe in het partituur van Benda iedere regel bol staat van intonatie-aanwijzingen. Dat verklaart de aanwezigheid van het statief voor de tekst van Medea, gespeeld door sopraan Tanja Obalski.

en alles in dienst van de muziek. Het Festival in Utrecht is bijzonder warm en ik verheug me erop om er voor een derde keer te spelen! BENDA OP KLAVECIMBEL Maude Gratton do 4 sep 13.00 uur / Lutherse Kerk

Laat ons weten wat u van het Festival Oude Muziek vindt en praat mee met #FOMU14 peet hoffmanns@peethof Zo ingetogen en lieflijk De Monte was en zo uitgesproken en lijdend Byrd was. Prachtig concert van Gallicantus. #FOMU14 @oudemuziek Lalagè@Lalage_ het festivalgevoel: van het ene concert naar het andere concert wandelen en mensen met vioolkisten tegenkomen :) @oudemuziek Elly van Mensvoort@EllyvMensvoort Het werkt #helend....muziek die de ziel raakt ...#FOMU14

Twee muzikale culturen

Kudsi Erguner in Utrecht

Gli Incogniti repeteert voor hun concert in Hertz. Foto: Susanne Vermeulen

Turk! Een scheldwoord. Connotatie: misprijzen. Niet best ‘te zijn als een Turk’ – want dan ben je onbeschaafd. Vandaag zijn Turken povere immigranten. Voorheen was de Turk de vijand. 145 jaar legerden zij in Hongarije: ze trokken op en moesten halt houden voor Wenen (1683-1699).

Het zenuwcentrum van het Festival: het productiekantoor. Foto: Juliëtte Dufornee

Workshop renaissance-zingen door Tore Tom Denys. Foto: Anna van Kooij

Oorlogen waren toen een plaatselijk gebeuren – kanonschoten, kruitdamp op een slagveld ergens ver weg. Dat er oorlog was, daarover hoorde de burger in mond-totmond-berichtgeving. Hoe schrikwekkend die vijand was kon je horen in hun ‘barbaarse’ muziek. Maar hoorden we barbaarse muziek bij het concert? Nee, dat hoorden wij niet. Wat dan wel? Twee muzikale culturen, die zich niet door kunstgrepen mengen laten. Het voert te ver om precies het hoe en waarom daarvan uit te leggen. Het programma was zeker deskundig voorbereid, naast muziek werden teksten voorgedragen (helaas onverstaanbaar). Ook de instrumenten van het ensemble Kudsi Erguner - kanun, ud, kemence hadden feitelijk geen zeggingskracht in de Grote Zaal. Maar onbeschaafd was hun muziek zeker niet en grote schrik kregen wij er ook niet van. Zij zongen liefdesliederen. Armonico Tributo Austria kweet zich gewetensvol aan dit culturele experiment, dat met tussenpozen in de geschiedenis van de uitvoeringspraktijk oude muziek ondernomen wordt, namelijk die van de ontmoeting met een andere, meest etnische cultuur: avontuur! Waarbij soms vergeten wordt dat ipso facto alle oude muziek ‘anders’ is. Toch? « ARMONICO TRIBUTO AUSTRIA & ENSEMBLE KUDSI ERGUNER Turcaria 1683 di 2 sep 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal

Locatie Utrecht Theater Kikker

plaatplaats

deze cd’s en andere artikelen zijn verkrijgbaar in de cd-winkel naast de Festivalkassa op Plein 6

Heinrich Isaac: Missa de Apostolis, Motets The Tallis Scholars Gimell Records / CDGIM 023 € 18 normaal, € 16 vriend

‘

Het is een sentrum waar niet alleen belangstelling wordt gekweekt voor alle soorten tejater, zoals muziek, politiek, toneel, dans en kabaret, maar waar mensen in de gelegenheid worden gesteld zelf aktief in al deze tejatervormen mee te doen; bv. in kursussen en produksies, maar ook voor artiesten die op weg zijn naar het grote podium.’ Aldus werd in 1972 Theater Kikker, tot februari 1985 geschreven als Tejater Kikker, opgericht door leden van het Utrechtsch

Studenten Corps (USC). Nu, bijna veertig jaar later, is het een professioneel en gevestigd theater, ondersteund door vele vrijwilligers. Theater Kikker ontleent dankt zijn naam aan de ontgroeningen. Los van ongetwijfeld overmatige alcoholconsumptie werd de zaal gebruikt voor het ‘kikkeren’, een soort hurkend rondspringen.

Ramses Shaffy Naast optredens van de dan nog onbekende Jules de Corte, Het Goede Doel en Jos Brink kwam ook Ramses Shaffy na zijn optredens in het land geregeld naar Theater Kikker. Daar ging hij tot diep in de nacht door. De verhuizing naar de Ganzenmarkt in 1981 zorgde voor veel veranderingen. Zo kwamen er 70 stoelen in de zaal, zodat de bezoekers niet meer op de grond hoefden te zitten. Tegenwoordig zijn er twee zalen waarin eigentijds toneel, dans en muziek worden opgevoerd. Bovendien biedt het gebouw een thuishaven aan enkele Utrechtse culturele instanties zoals het Internationaal Liszt Concours en de Gaudeamus Muziekweek.

Festival Oude Muziek is ook te volgen via twitter.com/oudemuziek facebook.com/oudemuziek youtube.com/FestivalOudeMuziek

HET LABORATORIUM Benda’s Medea do 4 en vr 5 sep, 15.00 uur / Theater Kikker

colofon Redactie: Juliëtte Dufornee (hoofdredactie), Nicolien van der Veer, Jules van der Leeuw RECENSIES: Marijke Fergusson, Lieke Wijnia EINDREDACTIE: Susanne Vermeulen Vormgeving: Esther de Bruijn, Rob Bömer

Vandaag lichten we in de cd-winkel twee cd’s met werk van festivalcomponist Heinrich Isaac uit. Deze opname van The Tallis Scholars is al een aantal jaren oud, maar daarom niet minder van belang. Peter Philips, als voorvechter van Isaacs werk, stuwt zijn koor naar grote hoogten in de Missa de Apostolis, maar weet vooral te schitteren in het wonderschone Virgo Prudentissima.

Ein fröhlich wesen – Weltliche werken & instrumentalmusik Les Flamboyants Christophorus / DDD, 2012 € 19 normaal, € 17 vriend Les Flamboyants benaderen Isaac vanuit een geheel andere hoek. Gespecialiseerd in het instrumentale repertoire rond 1500, spelen ze bewerkingen die de componist maakte op bestaande melodieën. Met een zanger, gamba’s, fluiten en tokkelinstrumenten heeft het ensemble op smaakvolle wijze een CD geproduceerd vol met kostbare kleinoden. «

de bezoeker

Een kijkje in de toekomst van de oude muziek

Internationaal Van Wassenaer Concours Het is een minifestival binnen het Festival Oude Muziek: het Internationaal Van Wassenaer Concours. Dit gerenommeerde concours bestaat al sinds 1986 en is de oudste internationale muziekcompetitie voor oudemuziekensembles. De Organisatie Oude Muziek is er dan ook trots op om in 2014 voor de eerste keer gastheer te zijn en elf ensembles te verwelkomen. Dit Festival lopen Gerda Dijkstra en haar dochter Wietske flink wat concerten af. ‘Dit is al ons vierde concert vandaag. In totaal hebben we nu twaalf ensembles gezien en gehoord,’ zegt Gerda trots. ‘vooral fringeconcerten, maar zaterdag gaan we naar Graindelavoix: daar heb ik kaarten voor gewonnen via Radio 4. Daar kijk ik bijzonder naar uit!’Over het concert van het Deverbium Ensemble zijn de dames minder te spreken. ‘De afzuiginstallatie in Pandora was een storend element. Als ze aan het spelen waren, viel het wel mee, maar tussendoor heb ik me er wel aan geërgerd,’ zegt Wietske. ‘Ze speelden werken van Corelli,’ vertelt Gerda. ‘De link tussen Corelli en het Festivalthema, de Habsburgers, heb ik nog niet gezien of gehoord. Ik vind het prachtige muziek, maar het werd wat vlak gespeeld. Niet slecht, maar zeker niet geweldig.’

Vandaag kan het festivalpubliek tijdens de halve ﬁnale kennis maken met het aanstormend talent van wereld van de oude muziek. Bent u ook benieuwd naar de ontknoping? Zorg er dan voor dat u kaarten heeft voor de ﬁnale op zaterdag 6 september (11.00 - 16.30 uur, Hertz), te verkrijgen bij de Festivalkassa of via oudemuziek.nl. HALVE FINALE 10.00-17.00 uur Hertz, TivoliVredenburg (gratis) Alle deelnemers op een rijtje: LES ELÉMENS Anne Simone Aeberhard, blokfluit / Mojca Gal, viool / Bruno Hurtado Gosalvez, cello / Jean-Christophe Dijoux, klavecimbel | De La Guerre, Telemann L’ENSEMBLE TARENTULE Capucine Meens, Macha Lemaitre, sopraan / Cecil Gallois, alt / Xavier de Lignerolles, tenor / David Witczak, bas | Monteverdi, Lassus NEVER MIND Anna Besson, traverse / Louis Creach, viool / Robin Pharo, viola da gamba / Jean Rondeau, klavecimbel | Telemann, Guillemain

Onder het genot van een glas rode wijn spreekt Peter Wesly (78) ingetogen, maar vol passie over concerten uit het verleden. ‘Ik heb ooit een uitvoering van Le Sacre du Printemps van Stravinsky gehoord, maar daar ontbrak helaas het vuur.’ Voor vanavond heeft hij kaarten voor de Missa Redemptoris van Bertali. ‘Dat is een verrassing, ik ken Bertali niet. Mijn partner waarschijnlijk ook niet. Die heb ik op het gebied van klassieke muziek een beetje moeten opvoeden. Maar ze begint het langzaam maar zeker te waarderen, het begint te dagen.’ «

PALLADE MUSICA Tanya Laperrière, viool / Elinor Frey, cello / Esteban La Rotta, theorbe / Mylène Bélanger, klavecimbel | Castello, Biber ELIOT QUARTET Rebecca Huber, Rachel Stroud, viool / Sara De Corso, altviool / Rebecca Rosen, cello | Haydn SELDOM SENE Maria Martinez Ayerza, Eva Gemeinhardt, Stephane Brandt, Ruth Dyson, Hester Groenleer, blokfluit | Guerrero, Byrd, Bodin de Boismortier CICERONE ENSEMBLE Thomas Wormitt, traverse / Adrian Cygan, cello / Andreas Gilger, klavecimbel | Philidor, Bodin de Boismortier

CAMERATA BACHIENSIS Julia Kirchner, sopraan / Roberto DeFranceschi, hobo, fluit / Anne Kaun, Friederike Lehnert, viool / Philipp Weihrauch, cello / Isolde Winter, cello / Julia Chmielewska, orgel, klavecimbel | Graupner, Telemann NEL DOLCE Stephanie Buyken, blokfluit / Olga Piskorz, viool / Harm Meiners, cello / Luca Quintavalle, klavecimbel | Cima, Händel ENSEMBLE WEIMAR Gertrud Ohse, viola da gamba / Daniele Rocchi, klavecimbel, orgel / Elisabeth Lochmann, viool / Gregorio Carraro, fluit | Castello, Schmelzer RADIO ANTIQUA Lucia Giraudo, viool / Isabel Favilla, fagot, blokfluit / Eva Lymenstull, cello / Giulio Quirici, theorbe / Mariano Boglioli, klavecimbel | Telemann, Schaffrath.

Elke dag van 18.00-19.30 uur, €25*. Festivalcentrum TivoliVredenburg

* Inclusief hoofdgerecht, een drankje en een kopje koffie toe.

concertladder

herinneringen aan het FOMU

donderdag 4 september 2014

9.30 Zomerschool: Robert Mealy Juilliard en de oude muziek in de Verenigde Staten / voertaal: Engels TivoliVredenburg, Bovenfoyer Grote Zaal € 5 10.00 Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa, cd-verkoop, live streaming, fringeconcerten en meer! 10.00 - 16.30 Internationaal Van Wassenaer Concours Halve finale TivoliVredenburg, Hertz GRATIS 10.00 Kunstkammer In coproductie met Kunsthistorisches Museum Wenen TivoliVredenburg, Cloud Nine GRATIS 10.00 - 12.00 Workshop barokdans III: sarabande UITVERKOCHT Met Rachel Farr en The Scroll Ensemble 11.00 Odile Édouard & Freddy Eichelberger Vioolsonates van Schmelzer en orgelwerken van Kerll Geertekerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 11.00 Ensemble Afflato FRINGE Pruisische hoffelijkheid: Quantz, C.P.E. Bach, Kirnberger e.a. KuuB GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 11.00 Paper Kite FRINGE Rameau, Drouard de Bousset, Reincken e.a. Sonnenborgh GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 12.30 Duo Frey & La Rotta FABULOUS FRINGE Het violoncello piccolo project, Milaan en Napels: Fioré, Alborea, Castaldi e.a. TivoliVredenburg, Grote Zaal GRATIS 13.00 Klaviertijgers: Maude Gratton Benda op klavecimbel Lutherse Kerk A € 18 / € 16 / € 10 B € 16 / € 14 / € 10 13.30 Rondleiding TivoliVredenburg UITVERKOCHT 14.00 Ein glückliche Melange Hamburg: Telemann, Hasse, Keiser e.a. TivoliVredenburg, Plein 5 GRATIS

14.00 Duo Graziani FRINGE Berlin ca. 1780: Schaffrath, J.C.F. Bach, Graziani e.a. Universiteitsmuseum, Orangerie GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 15.00 Les Flamboyants / Michael Form Isaac: Ein frölich wesen St. -Willibrordkerk A € 22 / € 19 / € 10 C € 16 / € 13 / € 10 15.00 Het Laboratorium Benda’s Medea Theater Kikker € 22 / € 19 / € 10 15.30 Bianco Fiore FRINGE Ferrabosco, Costeley, Passereau e.a. Zuylenspiegel GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 15.30 Ensemble Arcata FRINGE Italiaanse sonates uit de achttiende eeuw: Tartini, Scarlatti, Geminiani e.a. Sonnenborgh GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 16.00 Jan-Geert Heuvelman BEIAARDFESTIVAL Fux, Caldara, Benda en Schmelzer op beiaard Domtoren, Pandhof GRATIS 17.00 Ensemble Clément Janequin / Dominique Visse Chansons en motetten voor Ferdinand I Pieterskerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 17.00 Juilliard415 Het Habsburgse orkest: Fischer, Muffat, Fux, Schmelzer Geertekerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 18.00 Wien Cuisine TivoliVredenburg, Festivalcentrum € 25 19.30-20.00 Festivaljournaal AVROTROS / Radio 4 TivoliVredenburg, Plein 5 GRATIS 20.00 The Tallis Scholars / Peter Phillips De Monte & Isaac TivoliVredenburg, Grote Zaal € 36 / € 32 / € 10 22.30 L’Armonia Sonora / Mieneke van der Velden Bertali’s geestelijke werken TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10

Alles kan en mag

Peter Tra, programmeur klassiek van TivoliVredenburg, begon in 2004 in het oude Muziekcentrum Vredenburg en verhuisde mee naar de ‘Rode Doos’. Hij is blij dat het nieuwe gebouw eindelijk af is, en dat het Festival Oude Muziek weer thuis is. ‘Mijn allereerste herinnering aan het Festival was in 1988. Ik ging Muziekwetenschap studeren aan de Universiteit van Utrecht en belandde tijdens de introductiedagen bij een groot concert in Vredenburg. Het bleek een concert van Festival Oude Muziek te zijn, waar Dame Emma Kirkby liederen uit de zeventiende eeuw zong. Ik was vroeger nog niet zo’n oudemuziekfan en kan me nog herinneren dat ik in slaap gevallen ben bij het concert!’ ‘Ook herinner ik me een Festivalconcert in 2009 nog goed. In de buitenlucht op Lepelenburg werd Ein Sommernachtstraum van Mendelssohn uitgevoerd. Natuurlijk begon het uitgerekend dat moment keihard te regenen en hebben we Leeuwenbergh mensen moeten opvangen. Maar dat hoort allemaal bij een festival: alles kan en mag, er gebeuren spannende en soms onmogelijke dingen die door het jaar heen niet kunnen.’ «