Festivalkrant, woensdag 3 september by Rob Bömer

festival oudemuziek utrecht woensdag 3 september 2014

Wiennerisches Diarium Oorspronkelijke Weense krant, v00r het Weense publiek, sinds 8 augustus 1703

Het hof van Ferdinand I

Bruce Dickey speelt Bertali

Een concert voor melomanen

Klanken vol verwachtingen Onder toeziend oog van de twaalf apostelen, onderdeel van het enorme kruis dat het koor van de St.-Willibrordkerk siert, staat de Capella de la Torre opgesteld. Dit ensemble, gespecialiseerd in de historische uitvoeringspraktijk van middeleeuwse en renaissance muziek, is vanaf veel zitplaatsen lastig te zien. Maar hun warme geluid omarmt alle aanwezigen en vult het gebouw tot in de nok. Het hof van Keizer Ferdinand I, wiens kapelmeesters centraal staan in het concertprogramma, lijkt zich moeiteloos te schikken in de decoratieve rijkdom van ornamenten, glas-in-lood ramen, en beschilderde zuilen en plafonds. Het is een doeltreffende omgeving voor oude muziek. Het immateriële karakter van de muziek

resoneert goed met de materiele overdaad in het kerkinterieur. In sommige stukken lijkt het alsof er soldaten voorbij komen marcheren met alle opzwepende egards van dien. Andere stukken klinken vervreemdend hedenlees verder op pagina 2

Appels Pepermuntjes Festivalkranten Massages Viola da gamba Brandalarm

3 6 1 2 4 6 0 0 1 8

7 4 0 0 1 1

Een concert met zin voor avontuur, gevuld met onbekende muziek van een haast melomaan moeilijk niveau, gespeeld door absoluut toptalent. Dat klinkt als een typisch Festival Oude Muziekconcert en past helemaal in het straatje van het Amerikaanse cornetto-wonder Bruce Dickey. Deze graag geziene gast betreedt om 20.00 uur samen met Concerto Palatino het podium van de Grote Zaal in TivoliVredenburg met een programma dat al járen op zijn verlanglijstje stond. Dickey: ‘Het wordt een programma met Italiaanse roots, Weense klasse en een vleugje Tsjechië. Het idee voor dit concert wortelt in een vondst die ik deed met mijn cornetto-leerlingen van de Schola Cantorum in Bazel. Ongeveer vier jaar geleden leidde een klasuitstap naar de bibliotheek van , een stad die altijd nauwe banden heeft onderhouden met het keizerlijk hof in Wenen. In die schatkamer heb ik samen met mijn studenten heel wat muziek bekeken, en plots stootten we op een mis lees verder op pagina 2

Vervolg: Een concert voor melomanen

foto: Thorsten Eichhorst

Vervolg: Klanken vol verwachtingen

Katharina Bäuml

Keizer Ferdinand I

daags. Dan lijkt het Hof van Ferdinand I ingeruild voor de dansvloer van TivoliVredenburg. Halverwege het programma klinkt een dermate vibrerende toon die niet zou misstaan als bas voor de intro van een dance-nummer. Het doet beseffen hoe zeer, ondanks het verschil in uiterlijkheden, nieuwe muziektradities voortbouwen op wat er vroeger gebeurde.

Oude of nieuwe muziek: altijd zijn gevoelens en gedachten het resultaat. Muziek bezit de potentie om te vervoeren. Als de Capella de stemmen op volle kracht inzet, begeleidt door de heldere historische instrumenten, ontstaat het gevoel alsof er iets aanstaande is. Het is muziek die benieuwd maakt naar wat deze festivaleditie nog meer te bieden heeft: het zijn verwachtingsvolle klanken. CAPELLA DE LA TORRE Muziek voor Keizer Ferdinand I di 2 sep 15.00 uur / St.-Willibrordkerk

BERTALI: MISSA REDEMPTORIS Concerto Palatino / Bruce Dickey vr 5 sep, 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal

@oudemuziek

Laat ons weten wat u van het Festival Oude Muziek vindt en praat mee met #FOMU14

Klaviertijger Naam: Mark Edwards Geboren: 1986, Toronto, Canada Woonplaats: Utrecht Studie: Conservatorium van Toronto, Freiburg en nu Universiteit van Leiden (PhD) Persoonlijk motto: Muziek boven metronomen! Muzikaal voorbeeld: Onder anderen Gustav Leonhardt, om zijn controle over de klank van zijn klavecimbel. Rituelen voor het spelen? Sinds het winnen van het klavecimbelconcours in Brugge in 2012 probeer ik me altijd de afronding van het concert te visualiseren: mijn emoties, de sfeer op het podium, de aanwezigheid van publiek. Trots op: De eerste keer dat ik Bach’s Goldbergvariaties voor publiek

van Bertali: de Missa Redemptoris.’ Vanaf dat moment droomde Dickey ervan om dit repertoire te hernemen met Concerto Palatino en vanavond is het dan zover. ‘Uiteraard staat de Missa Redemptoris op het programma, een monumentaal werk voor 21 instrumentale en vocale partijen. Ook te horen is Vidi Luciferum voor een vergelijkbare bezetting. Hoogst fascinerend: het werk is gecomponeerd voor de feestdag van St.-Michael en verklankt de strijd tussen de duivel en de heilige held.‘ Niet alleen het programma doet het hart van Dickey sneller kloppen. ‘Ik ben overgelukkig dat we eindelijk weer in TivoliVredenburg mogen spelen! Dat was altijd een fantastische ervaring, en na jaren deze locatie te hebben moeten missen ben ik opgetogen er weer terecht te kunnen. Het is dan wel geen historische locatie, maar wel een geweldige ruimte die je als musicus én toehoorder ten volle laat genieten.’ «

Cappella Romana@cappellaromana Leaving on Wednesday to head to @ oudemuziek!!!! cappellaromana.org/ classical-musi… Thiemo Wind@TmoWInd Festival @oudemuziek vol uitersten | Telegraaf.nl >> telegraaf.nl/premium/ filmen… #FOMU14 TivoliVredenburg@TiVre_Utrecht As. zondag: gratis openingsconcert Uitfeest @CultureleZondag! @ PhilharmonieUt speelt Brahms - ow.ly/ AYNhM pic.twitter.com/oQRyIfKk7S speelde. Een keerpunt in mijn muzikale loopbaan: vanaf dat moment was het klavecimbel als het ware ‘mijn eigen stem’. Ik had mijn roeping gevonden. IL ROSSIGNOLO Mark Edwards wo 3 sep 13.00 uur / Lutherse Kerk

NTR Podium@ntrpodium Christina Pluhar ging zelf op onderzoek uit met haar @larpeggiata. Ze vertelt over haar nieuwe programma @oudemuziek. Na 17u @NPORadio4 Thea Derks@tdrks Just spoke to Mary Helen Dupree about Benda’s Medea. Really interesting production! première tomorrow @ oudemuziek pic.twitter.com/y919m9eufH

Kinderspeurtocht in TivoliVredenburg. Foto: Anna van Kooij

Fringeconcert op Plein 5. Foto: Anna van Kooij Anne Smith presenteert haar ‘Hand van Guido’. Foto: Nicolien van der Veer

De productiebus is in Habsburgse sferen. Foto: Juliëtte Dufornee V.l.n.r. Festivaldirecteur Xavier Vandamme, voorzitter Joyce Sylvester en de burgemeester van Utrecht Jan van Zanen voor het openingsconcert. Foto: Foppe Schut

Locatie Utrecht De Pieterskerk

plaatplaats

deze cd’s en andere artikelen zijn verkrijgbaar in de cd-winkel naast de Festivalkassa op Plein 6

Gli Incogniti – Apothéoses & autres Sonades Gli Incogniti & Amandine Beyer Harmonia Mundi / B00M168HP6 €19 normaal, €17 vriend

ls men kijkt naar de loop van de geschiedenis, is het een klein wonder te noemen dat de Pieterskerk nog overeind staat. Deze kerk, gewijd aan de apostel Petrus, werd tussen 1040 en 1048 gebouwd. Het is een van de weinige Nederlandse kerken met een crypte: hij herbergt de (lege) sarcofaag van bisschop Bernold uit 1054. Ook bijzonder zijn eeuwenoude, kleurrijke muurschilderingen, de vier zeldzame twaalfde-eeuwse reliëfs en een beschilderde grafkist uit de veertiende eeuw. Ondanks drie grote branden (in 1076, 1148

colofon Redactie: Juliëtte Dufornee (hoofdredactie), Nicolien van der Veer, Jules van der Leeuw RECENSIES: Lieke Wijnia EINDREDACTIE: Susanne Vermeulen Vormgeving: Rob Bömer, Esther de Bruijn © Wiennerisches Diarium is de dagkrant van het Festival Oude Muziek 2014 twitter.com/oudemuziek facebook.com/oudemuziek youtube.com/FestivalOudeMuziek

en 1279) en een kogel die de kerk raakte en het orgel vernielde (tijdens het Beleg van Vredenburg, 1576-1577) bleef de kerk overeind. Onder het orgel ligt nog altijd de Spaanse kogel waarmee het instrument destijds onder vuur werd genomen. Forse stormschade Intussen was de kerk in 1566 al ontdaan van vrijwel alle beelden, schilderingen en liturgische voorwerpen. Dat was het gevolg van de Beeldenstorm, de religieuze strijd tussen Rooms-katholieken en de ‘nieuwe’ protestanten. Tot overmaat van ramp stortten bij een grote storm in 1674 delen van de torens van de Pieterskerk naar beneden. Het dak, de westgevel en het orgel raakten hierdoor ernstig beschadigd. In de zestiende en zeventiende eeuw diende de kerk korte tijd als hospitaal voor soldaten en later als snijzaal. Om het gebouw in zijn oude luister terug te brengen, besloot de Waalse Hervormde Gemeente in 1952 tot een grondige restauratie. Daarbij kwamen ook het oude steenwerk en de net zo oude muurschilderingen tevoorschijn, die de kerk een unieke Utrechtse concertlocatie maken. « DE GEHEIME LINK TUSSEN DE MONTE EN BYRD Gallicantus wo 3 sept, 17.00 uur / Pieterskerk

Na een goed ontvangen Corelli en een Vivaldi heeft stervioliste Amandine Beyer nu haar tanden gezet in de muziek van François Couperin. De componist schreef de Apothéoses ter nagedachtenis aan zowel Lully als Corelli en belichaamt de vermenging van stijlen die Couperin voorstond. Beyer en haar Gli Incogniti zijn met hun zwierige spel de ideale vertolkers van deze muziek.

Gallicantus – The word unspoken Gallicantus Signum Classics / SIGCD295 €20 normaal, €18 vriend De componisten William Byrd en Philipe de Monte hebben enige tijd een muzikale briefwisseling onderhouden. Gallicantus maakte hiervan een indrukwekkende reconstructie die u zowel vandaag in de Pieterskerk als op CD kunt beluisteren. De ensembleklank is warm, de interpretatie is doorleefd en de uitvoering is intens. Dit zou zomaar eens dé festivalrevelatie kunnen worden! «

de bezoeker

De zoektocht naar een authentieke uitvoeringsstijl

Het Laboratorium: Benda’s Medea Na afloop van het ‘fabulous fringe’ concert in Hertz van TivoliVredenburg vragen studentes Line (21) en Lara (21) zich af waarom er niet meer jongeren deze gratis fringeconcerten bezoeken. ‘Er is hier een conservatorium om de hoek, die mensen zijn toch ook wel geïnteresseerd in klassieke muziek?’ vraagt Lara zich af. ‘Je zou kunnen proberen om muziek in een moderner jasje te steken. Maar dan is de muziek niet origineel meer.’ Line, die afgelopen jaar ook op het Festival was, genoot van het samenspel van de hobo en klavecimbel. ‘Ze hadden goede stukken uitgekozen. De levendige tierelantijnen van het klavecimbel werden mooi aangevuld door de viola da gamba. Deze musici wil ik volgend jaar nog wel eens zien.’

Veelvoudig Festivalbezoeker Jan-Willem Briët (74) komt de trap af na het concert van Capriccio Stravagante, waarvoor de Kunstkammer bij hoge uitzondering is omgetoverd tot concertzaal. ‘Een prima concert, maar zelf hou ik niet zo heel erg van deze oude muziek. De barok, dat ligt mij meer. Zondag vier ik mijn verjaardag en dan gaan we met 15 man naar een concert met barokke componisten, daar kijk ik erg naar uit.’ ‘Al bijna 35 kom ik hier, sinds het begin eigenlijk. Ik ben blij dat het Festival weer terug is op de plek waar het hoort. Zoveel mogelijk concerten probeer ik af te gaan; dit was al mijn derde vandaag.’ «

Een revolutionair nieuwe theatervorm, enorm populair in de achttiende eeuw maar nu al snel geassocieerd met overdreven aanstellerigheid. Het genre van melodrama wisselt gesproken teksten af met muzikale intermezzi. Maar wat is precies een melodrama en hoe moet het worden uitgevoerd? Tijdens een driedaagse zoektocht in Het Laboratorium gaan musici en wetenschappers op onderzoek uit. Aan de hand van Georg Benda’s Medea is een team van musicologen en musici aan de slag gegaan met het onderzoeksobject melodrama, de voorlopige resultaten zijn vanaf deze middag in Theater Kikker te zien. Enrico Gatti, een van de deelnemers en organisatoren, verzorgt samen met het Ensemble Aurora de muzikale bijdragen. ‘Onze uitvoering tijdens het Festival Oude Muziek zal in een semiscenische setting plaatsvinden, met declamatie zoals dat in de achttiende eeuw werd gedaan, en in het Duits. De uitdaging is, zoals mijn collega Jed Wentz het omschreef: ‘Het vinden van een authentieke uitvoeringsstijl voor de gesproken tekst van Benda’s Medea’.’ Uit bronnen over de retorica uit die tijd blijkt dat de declamerende acteerstijl in de achttiende eeuw muzikaler was en dichter bij zingen stond dan het acteren van tegenwoordig. Het melodrama is eigenlijk de uitkomst van een gedachte-experiment van Jean-Jacques Rousseau. Deze filosoof vond dat ‘een opera-artiest niet alleen een uitstekend zanger moest zijn; hij moet tevens een even uitstekende mimespeler zijn. Hij moet vanuit zijn ziel alle gevoelens opwekken die door het orkest in klank worden vertolkt. Passen, blikken, gebaren moeten altijd samengaan met de muziek, zodat alles één geheel wordt.’ Deze gedachtegang vond zijn weerklank in de kunst en uiteindelijk kwam Benda in aanraking met deze ideeën. Ze zorgden er zelfs voor dat zijn overtuigingen over theater radiaal veranderden. Zijn Medea, dat hij in 1775 schreef voor de vrouw van de theater-

directeur Abel Seyer, vertelt het verhaal van het beroemde mythologische karakter uit de werken van Euripides en Ovidius. Gatti: ‘Voor deze uitvoering reconstrueren we een dramatische stijl die gebaseerd is op historische bronnen, zowel voor het gesproken woord als voor de gestiek. Die combinatie moet, zoals een van de bronnen aangeeft: ‘de woorden met licht en warmte naar de harten van de toeschouwers sturen’.’ « HET LABORATORIUM Benda’s Medea wo 3, do 4, en vr 5 sep, 15.00 uur / Theater Kikker

Elke dag van 18.00-19.30 uur, €25*. Festivalcentrum TivoliVredenburg

* Inclusief hoofdgerecht, een drankje en een kopje koffie toe.

concertladder

herinneringen aan het FOMU

woensdag 3 september 2014 9.30 Zomerschool: Mary Helen Dupree Declamatie en gestiek in het Duitse theater/ voertaal: Engels TivoliVredenburg, Bovenfoyer Grote Zaal € 5 10.00 Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa, cd-verkoop, live streaming, fringeconcerten en meer! 10.00 Kunstkammer In coproductie met Kunsthistorisches Museum, Wenen TivoliVredenburg, Cloud Nine GRATIS 10.00 - 12.00 Workshop barokdans II: gigue UITVERKOCHT Met Rachel Farr en The Scroll Ensemble 11.00 Gli Incogniti / Amandine Beyer Viennoiseries: Schmelzer, Froberger, Biber, Pandolfi Mealli TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10 11.00 Scaramuccia FRINGE Anonymus: muziek uit de Dresdense manuscripten KuuB GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 11.00 Ensemble Weimar FABULOUS FRINGE Castello, Schmelzer Pieterskerk GRATIS 12.30 Camerata Bachiensis FABULOUS FRINGE Een Italiaanse lente in MiddenDuitsland: Vivaldi ontmoet Bach TivoliVredenburg, Grote Zaal GRATIS 13.00 Klaviertijgers: Mark Edwards Il Rossignolo Lutherse Kerk A € 18 / € 16 / € 10 B € 16 / € 14 / € 10 13.30 Rondleiding TivoliVredenburg TivoliVredenburg € 5 13.30 Kinderspeurtocht (5 t/m 10 jaar) TivoliVredenburg € 5 14.00 Crescimanno & Brodin FRINGE Vivaldi, Hotteterre, Sweelinck e.a. Centraal Museum, Tuinzaal GRATIS 14.00 Eine glückliche Melange FRINGE Hamburg: Telemann, Hasse, Keiser e.a. RASA GRATIS 14.00 Amourette FRINGE Ayery & melancholy: Ward, Jenkins, Simpson, viola da gamba TivoliVredenburg, Plein 5 GRATIS 15.00 Servir Antico / Catalina Vicens Een dynastie van grondleggers St.-Willibrordkerk € 22 / € 19 / € 10

15.00 Het Laboratorium Benda’s Medea Theater Kikker € 22 / € 19 / € 10 15.45 Kinderrondleiding Klokken spelen (5+) Domtoren €5 15.30 Ensemble Euridice FRINGE Historia Christi Nicolaïkerk GRATIS 15.30 Rinnovatori FRINGE Het zijn natuurlijk Italianen: Corelli, Geminiani, Stradella e.a. De Witte Lelie GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 15.30 Divérbium Ensemble FRINGE Over Corelli TivoliVredenburg, Pandora GRATIS 16.00 Malgosia Fiebig Vioolsonates op beiaard Domtoren, Pandhof gratis 16.30 Film: korte films (1965 en 1966) TivoliVredenburg, Workshopruimte €5 17.00 Gallicantus De geheime link tussen De Monte en Byrd Pieterskerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 17.00 The Rare Fruits Council / Manfredo Kraemer Biber: Sonatae, tam Aris quam Aulis servientes/ d : 75 minuten Geertekerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 18.00 Wien Cuisine TivoliVredenburg, Festivalcentrum € 25 19.30-20.00 Festivaljournaal AVROTROS / Radio 4 TivoliVredenburg, Plein 5 GRATIS 20.00 Concerto Palatino / Bruce Dickey & La Dolcezza Bertali: Missa Redemptoris TivoliVredenburg, Grote Zaal € 36/ € 32 / € 10 22.30 FLUX / Lidewij van der Voort & David Van Bouwel Biber: motetten TivoliVredenburg, Hertz € 22 /€ 19/ € 10

Mike Fentross’ vuurdoop Luitist en dirigent Mike Fentross is in het komende Seizoen Oude Muziek te horen met zijn ensemble La Sfera Armoniosa in een concertreeks met liederen van Constantijn Huygens. Maar ook voor het Festival Oude Muziek Utrecht is hij geen vreemde. ‘Ik vind het moeilijk om één herinnering uit te kiezen wat betreft het Festival Oude Muziek. Ik heb daar zoveel meegemaakt en ik kom er al lang, in 1993 stond ik voor de eerste keer in het Festival. Maar de editie van 2004 was zeker een van mijn persoonlijke hoogtepunten, toen mocht ik voor de eerste keer dirigeren in Utrecht. Mijn vuurdoop. We hadden een programma gemaakt rondom de oude muziek uit de twintigste eeuw, we combineerden Schönbergs Pierrot Lunaire met Il Combattimento di Tancredi e Clorinda van Monteverdi, en alles uitgevoerd op instrumenten rond 1900.’ ‘Schönberg is ontzettend moeilijke muziek om te spelen, een zeer ingewikkeld stuk. De week voor de uitvoering hebben we dan ook flink moeten repeteren. Het was toch al complexe productie met bijvoorbeeld zeer bijzondere belichting. Alles moest op elkaar afgestemd worden, en wegens het drukke Festivalschema was daar maar weinig tijd voor. Één dag voor het concert kreeg ik een belletje van de fluitiste: ze was uitgegleden op straat en had haar pols gebroken. Toen sloeg de stress toch wel een beetje toe.’ ‘Gelukkig vonden we snel een invalster: een geweldige musicus met enorm veel lef die we bereid hebben gevonden om mee te spelen. Zij had het stuk al wel eerder gespeeld, maar nog nooit op een houten fluit. Ik geloof niet dat het publiek er iets van heeft gemerkt. De pers overigens ook niet, alle recensenten waren laaiend enthousiast. En zo zie je maar weer, onder druk ontstaan de mooiste dingen.’ «