Festivalkrant, vrijdag 5 september by Rob Bömer

festival oudemuziek utrecht vrijdag 5 september 2014

Wiennerisches Diarium Oorspronkelijke Weense krant, v00r het Weense publiek, sinds 8 augustus 1703

Recensie: knarsende dissonanten in de St-Willibrordkerk

De duivelse samenklank van Servir Antico Catalina Vicens is en kleine tengere vrouw. Zij staat op één been, het andere, met de voet op een stoel, vormt een hoek met haar lichaam. Op dat dwarse been torent een orgeltje.

foto: Valentin Behringer

Zij bedient, met haar armen elk aan een kant van het orgeltje, met de ene hand het toetsenbord, met de andere de blaasbalg die vanuit het corpus van het instrument opwaarts uitwaaiert en neerwaarts geduwd ‘adem’ genereert: lucht die de pijpen doet zingen, de melodie doet klinken. En hóe klinken die pijpen. Fors, luid. Bij sommige

Twee Italianen door een gepassioneerde Oostenrijkse

meerklanken, de secunde bijvoorbeeld, knarst het. Dat is nog eens een dissonant! Zo ga je begrijpen waarom de middeleeuwer stellig wist: de duivel heerst in deze ‘onvolkomen’ samenklank. Je moet wel van wanten weten als zanger naast dit klankgeweld. Maar gelukkig, de sopraan Els Janssens-Vanmunster heeft een stem als een klaroen. Met gemak handhaaft zij zich naast het orgel, de trompet en de boventoonrijke, loom-melkige klank van de vedel. Allemaal tot uw dienst, maar klonk er muzíek? Jazeker, maar een beetje anders dan we gewend zijn. Neem Dufay: neergetuimeld uit de hemel stond hij in de St.Willibrordkerk met de voeten op de grond. Al met al was dit een opmerkelijk concert, dat wat mij betreft naar meer smaakt. Van de begeleidende teksten, uitgesproken door de sopraan, verstond ik bijna geen woord. « ENSEMBLE SERVIR ANTICO/CATALINA VICENS Een dynastie van grondleggers

wo 3 sep, 15.00 uur / St.-Willibrordkerk

Liters appelsap Ansichtkaarten Programmaboekjes Pinda’s Bossen bloemen Festivaldagkranten Catalina Vicens

Muziek van de kapelmeesters Bertali en Sances

5 2 6 1 8 0

7 2 9 4 2 0

3 6 2 9 5 0

Dankzij de periodieke uitstapjes naar de wereldmuziek zijn niet alle muziekcritici altijd even blij met Christina Pluhar en haar ensemble L’Arpeggiata maar het wereldwijde publiek voelt het prima aan: een concert met Pluhar is altijd spetterend en bijzonder. Ook het concert van deze avond om 20.00 uur in de Grote Zaal is ingericht met een vertrouwde ‘Pluhaarse’ formule: muziek met veel durf en van zeer hoge kwaliteit. Het programma van vanavond is opgebouwd rondom twee Weense kapelmeesters: Bertali en Sances. De herontdekking van de muziek van Sances is grotendeels toe te schrijven aan de Oostenrijkse dirigente en luitiste Pluhar, die ook aan de wieg van L’Arpeggiata stond. Sances werd in 1600 in Rome geboren en maakte in Europa faam als componist van religieuze werken en opera’s, wat er toe leidde dat hij in 1669 werd benoemd tot kapelmeester aan het Weense hof. De Italiaan bleef meer dan 40 jaar in keizerlijke dienst en zijn muzikale nalatenschap moet enorm veelzijdig zijn geweest: van gelegenheidswerken tot opera’s en missen oratoria. Tijdens het concert van deze avond stoft Pluhar ook een andere kapelmeester af: Antonio Bertali. Deze Italiaan was de voorganger van Sances aan het Weense hof, en zo mogelijk nóg invloedrijker dan Sances. Hij was een bejubelde meesterviolist en stond bekend om weelderige en virtuoze lees verder op pagina 2

Recensie: Juilliard415 in Utrecht

Balboekjes en flair The Julliard School for Music: de naam van het beroemde conservatorium in New York herbergt zoveel geschiedenis en prestige, dat dit op zichzelf al erg nieuwsgierig maakt. Het sinds 2009 bestaande studentenensemble Julliard415 trad gisteren op in de Utrechtse Geertekerk. Het wisselende gezelschap conservatoriumstudenten wordt geroemd om de repertoirekeuze, ze spelen zowel zeldzame als iconische werken uit de zeventiende en achttiende eeuw. Tijdens dit festivalconcert stonden werken van de Habsburgse componisten Johann Joseph Fux, Johann Caspar Ferdinand Fischer en Georg Muffat centraal. Het eerste concertdeel bevat uitbundige hofmuziek. Het is niet moeilijk om het hofleven er bij voor te stellen: zware jurken zwieren in het rond en balboekjes worden volgeschreven. Het Weense hof van Leopold I werd automatisch als rivaal van het Franse hof van Lodewijk XIV gezien. Dat weerhield Leopold er echter niet van om Franse invloeden in zijn hofkapel toe te

laten. Maar ook de Italiaanse stijl werd aan het hof vertegenwoordigd. Deze komt in het tweede en derde concertdeel naar voren. Het klinkt wat minder frivool en heeft wat meer dramatiek en flair. De cijfers in de ensemblenaam Julliard415 verwijzen naar de stemming die gebruikelijk is voor het uitvoeren van barokmuziek: A is 415 Hertz. In het logo wordt hierop gezinspeeld door de a en het getal in een andere kleur te zetten. Een gimmick, voor de insider, maar wel een die past bij de uitstraling van dit ensemble, dat tijdens het spelen erg serieus overkomt, maar die na de laatste noten het applaus enthousiast en blij in ontvangst nemen. Julliard415 is op residentie in Utrecht, een project dat muzikale ontmoetingen en uitwisselingen wil bevorderen door internationale gezelschappen en musici naar Utrecht te halen. Dat maakt het extra toepasselijk dat zij in Geertekerk staan: deze is vernoemd naar de heilige Gertrudis van Nijvel, de patrones van de reizigers. « JULLIARD415 Het Habsburgse Orkest do 4 sep 17.00 uur / Geertekerk

composities. Zijn artistieke nalatenschap is echter vrijwel helemaal verloren gegaan, we hebben het aan bewonderaar en collega Pavel Vejanovský te danken dat Pluhar überhaupt Bertali’s muziek kan spelen. De eclectische blik van Pluhar kan gezien haar achtergrond trouwens geen verrassing zijn: ze studeerde af op moderne gitaar, raakte gefascineerd door oude muziek en specialiseerde zich in de luit, maar verloor haar liefde voor andere genres niet. En ook vandaag blijft deze gepassioneerde Oostenrijkse de vage grenzen tussen kunst-, volks-, en jazzmuziek onder druk zetten. Hier kan je het mee eens zijn of niet maar een ding is zeker, dit concert is een uitstekende gelegenheid om de ongebruikelijk hitsige concerten te leren kennen van een van de meest bevlogen en controversiële musici van dit moment. « BERTALI & SANCES: SALMI CONCERTATI L’Arpeggiata / Christina Pluhar vr 5 sep, 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal

@oudemuziek

Laat ons weten wat u van het Festival Oude Muziek vindt en praat mee met #FOMU14 Cappella Romana @cappellaromana A look at the Augustinian Church where Cappella Romana will sing #TheFallOfConstantinople Sunday @ oudemuziek

Klaviertijger Naam: Jean Rondeau Geboren: 1991, Le Mans, Frankrijk Woonplaats: Parijs Studie: Gestudeerd bij Blandine Verlet Persoonlijk motto: Miles Davis: ‘Stilte is de ware muziek; de noten dienen slechts ter inlijsting van de stilte’. Muzikaal voorbeeld: Johann Sebastian Bach. Trots op: Ik hou niet van ‘trots’, wel van iets ‘delen’. Waarom kijk je uit naar het Festival Oude Muziek Utrecht? Het Festivalprogramma is bijzonder rijk. En Utrecht is zo mooi, ik kijk ernaar uit!

Vervolg: Twee Italianen door een gepassioneerde Oostenrijkse

Derk Wiersema @DerkWie On my way to @oudemuziek to hear the #tallisscolars. It had geen way too long i last heard them perform live. How much have they changed? Lieke Wijnia @liekewijnia Stukje #2 vd dagkrant van Festival @ OudeMuziek. Over Het Laboratorium: Medea. De moeite waard, morgen nog te zien!

PALESTRINA, FUX, MUFFAT, WAGNESEIL EN HAYDN AAN HET KLAVECIMBEL Jean Rondeau vr 5 sep 13.00 uur / Lutherse Kerk

Cappella Romana @cappellaromana Happy to have arrived in the #Netherlands and we’ve have already had coffee in the @oudemuziek concert hall!! Festival Oude Muziek @oudemuziek · 5h The finalists of the International Van Wassenaer Concours are: Never Mind, Seldom Sene, Camerata Bachiensis and Pallade Musica. Congrats!

Maude Gratton repeteert voor haar concert in de Lutherse Kerk. Foto: Susanne Vermeulen

Locatie Utrecht De Domkerk

et Domplein met haar kerk en toren: onmiskenbaar hét gezicht van Utrecht. Door de eeuwen heen werd deze kerk zowel bejubeld als verguisd, en de fysieke littekens van het gebouw zijn een tastbaar bewijs van de veelbewogen geschiedenis. Op het Domplein hadden al verschillende kerken gestaan toen in 1254 begonnen werd met de bouw van de huidige, gotische Domkerk. Ruim 260 jaar is er gewerkt aan het complex met kerk, toren (1320-1382), pandhof en kapittelhuis. Begin zestiende eeuw stopte de bouw definitief: het geld was op. De Dom van Utrecht, gewijd aan Sint Maarten, was de belangrijkste kerk van een groot bisdom, totdat de uitoefening van het Rooms-katholicisme officieel verboden werd in 1580. Tijdens de Beeldenstorm, het hoogtepunt van spanningen tussen Rooms-

colofon Redactie: Juliëtte Dufornee (hoofdredactie), Nicolien van der Veer, Jules van der Leeuw RECENSIES: Marijke Ferguson, Lieke Wijnia EINDREDACTIE: Susanne Vermeulen Vormgeving: Esther de Bruijn, Rob Bömer © Wiennerisches Diarium is de dagkrant van het Festival Oude Muziek 2014

plaatplaats

deze cd’s en andere artikelen zijn verkrijgbaar in de cd-winkel naast de Festivalkassa op Plein 6

From the Imperial Court, music from the house of Hapsburg Stile Antico Harmonia Mundi / B00JS3Y9LG € 15 normaal, € 13 vriend katholieken en de nieuwe protestanten, bleef de Domkerk niet gespaard. Zo werden de gezichten van verschillende beeldhouwwerken werden weggeslagen. Sinds die periode is de Domkerk in gebruik als protestante kerk. Geen van de Utrechtse kerken heeft zoveel te lijden gehad onder de grote storm van 1674 als de Domkerk. Door de volledige instorting van het schip ontstond een gapend gat tussen het koor en de toren. In de huidige bestrating van het huidige Domplein zijn de contouren van de oude kerk nu nog terug te zien. Een tweede toren van Babel De inmiddels gevierde grootsheid van de kerk werd ook bekritiseerd. De beroemde geestelijke Geert Grote hekelde in de veertiende eeuw de Domtoren als zijnde ‘een tweede toren van Babel’, een symbool van trots en verspilling die slechts bedoeld was om de ijdelheid te strelen en de bewondering van bezoekers te wekken. Helemaal bovenin, in de lantaarn van de toren, bevindt zich een in 1664 geplaatste beiaard (carillon) met tegenwoordig 50 klokken. Die kunt u horen tijdens de beiaardconcerten, een van de vele kosteloze muzikale traktaties tijdens het Festival Oude Muziek. « JOSQUIN, ISAAC, DE LA RUE Stile Antico vr 5 sep, 17.00 uur / Domkerk

De nieuwste release van Stile Antico is misschien wel de perfecte Festival-cd! Maar liefst drie generaties componisten die dienden aan het keizerlijk hof in Wenen passeren de revue. Dit ensemble heeft zoals altijd een prachtige klank, heeft veel aandacht voor tekstexpressie én een heldere samenzang.

For a while L’Arpeggiata Erato / # 63375 € 22 normaal, € 20 vriend Christina Pluhar en haar L’Arpeggiata zoeken altijd naar nieuwe grenzen in de oude muziek. Ditmaal hebben ze de muziek van Purcell stevig onder handen genomen en er jazz van gemaakt. De arrangementen zijn wellicht niet voor iedereen weggelegd, maar de uitvoeringen zijn stuk voor stuk steengoed!. «

de bezoeker

van Les Flamboyants / Michael Form Isaac: Ein frölich wesen St. -Willibrordkerk

Musicologe Aagje Pabbruwe heeft in haar leven al eens geschreven over de componist Isaac, maar zijn muziek hoorde ze nog nooit bij een concert. ‘Ik heb gewerkt aan een digitale muziekencyclopedie en daarbij kwam deze componist voorbij. Nu heb ik zijn werk bij dit concert gehoord en ik vond het een bijzondere ervaring. Weliswaar is de muziek behoorlijk monotoon en eenvoudig, ik had het niet langer dan een uur hoeven horen. Ook vind ik het leuk om deze prachtige St.-Willibrordkerk terug te zien.’

Ook Wim Wiskerke (60) heeft het concert aandachtig gevolgd. ‘De musici waren niet helemaal vlekkeloos vandaag, maar na een stroeve start kwamen ze er goed in. De zaal reageerde daar ook enthousiast op, dat hielp zeker mee. Nou moet ik ook zeggen dat ik een erg goede plaats had, ik zat bij de solisten zowat op schoot. Maar of mensen het achterin goed hebben kunnen horen, dat vraag ik me af. Ik bezoek meerdere concerten, maar niet elke dag. Sommige thema’s en ensembles interesseren met niet genoeg. Wel verbaas ik me dit Festival over het aanbod: het is erg goed en bijzonder divers. Er is echt voor elk wat wils. En dat zeg ik niet snel, zelfs na 15 of zelfs 20 eerdere edities te hebben meegemaakt.’ «

Muziek op een vergeten instrument

Virtuozen op de cornetto William Dongois op de cornetto en Jean-François Madeuf op de natuurtrompet: twee absolute fenomenen als het gaat om het bespelen van hun instrument. Vanmiddag is dit team samen met het Franse ensemble Le Concert Brisé te bewonderen met een concert van sonates van Schmelzer en Bertali, om 17.00 uur in de Geertekerk.

William Dongois vertelt: ‘De insteek van dit programma is de instrumentale veelkleurigheid aan het Habsburgse hof na 1650. In tegenstelling tot in Italië, waar de viool het populairste instrument was, bleven trompetten en cornetti in de Duitse taalgebieden heel lang in gebruik: in grote bezettingen, maar ook in ensemblemuziek. De licht gekromde cornetto, of Zink in het Duits, lijkt uiterlijk een beetje op een blokfluit, maar heeft een omfloerste klank tussen trompet en hobo in. Componisten als Bertali en Schmelzer, kapelmeesters aan het Habsburgse hof, waren zelf hoogstwaarschijnlijk ook cornettospelers.‘

Elke dag van 18.00-19.30 uur, €25*. Festivalcentrum TivoliVredenburg

* Inclusief hoofdgerecht, een drankje en een kopje koffie toe.

Le Concert Brisé

Tot in de achttiende eeuw werd er nog voor de cornetto gecomponeerd. Dongois: ‘Toen was het instrument natuurlijk al lang niet meer gangbaar, maar er moeten nog steeds een paar virtuoze bespelers zijn geweest.’ Een zeer belangrijk aspect bij het uitvoeren van deze muziek is improvisatie: vaak is het niet duidelijk wat nu precies van de componist afkomstig is en wat van de uitvoerder. ‘De scheidslijn tussen geschreven en gespeelde noten was niet eenduidig. Sterker nog: lang niet alle instrumentalisten konden goed noten lezen, laat staan alles van blad lezen.’ Dit gegeven leidt ertoe dat de musici van het ensemble tijdens de concerten van het Festival Oude Muziek alles uit hun hoofd spelen. ‘We proberen die improvisatiepraktijk te laten herleven. Dit gaat niet automatisch, daar moeten we tijdens repetities wel hard aan werken. Het doel is om tijdens een concert volledig vrij te kunnen zijn. Mijn ideaal is om zó te spelen dat het net lijkt alsof we alles improviseren terwijl we dat in feite niet doen. Het publiek mag niet denken: ja! Nu gaan ze improviseren.’ « SONATES VAN SCHMELZER EN BERTALI VOOR NATUURTROMPET Le Concert Brisé / William Dongois vr 5 sep, 17.00 uur / Geertekerk

concertladder

herinneringen aan het FOMU

vrijdag 5 september 2014

GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa

11.00 Les Elizées FRINGE La Joye des Elizées Hoog Catharijne, Mirliton Theater GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa

12.00 - 18.00 Oude Muziek Markt TivoliVredenburg GRATIS 12.30 Cantores Sancti Gregorii FABULOUS FRINGE Missa de Venerabili Sacramento TivoliVredenburg, Grote Zaal GRATIS 13.00 Klaviertijgers: Jean Rondeau Palestrina, Fux, Muffat, Wagenseil en Haydn aan het klavecimbel Lutherse Kerk A € 18 / € 16 / € 10 B € 16 / € 14 / € 10 13.00 - 14.30 Masterclass IVWC ensembles Cicerone & Elliot Quartet / door: Robert Mealy & Benjamin Sosland TivoliVredenburg, Hertz GRATIS 13.30 Rondleiding TivoliVredenburg UITVERKOCHT

14.00 Van der Werff & De Vries FRINGE Uit het luitboek van Landgravin Elisabeth von Hessen Kathedrale Koorschool GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa

14.00 Luca Oberti FRINGE Klavecimbelwerken van J.S. Bach Universiteitsmuseum, Museumcafé Ginkgo

Nooit meer naar huis

GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa

15.00 Psallentes / Henrik Vanden Abeele De Heilige Walburgis St.-Willibrordkerk € 22 / € 19 / € 10 15.00 Het Laboratorium Benda’s Medea Theater Kikker € 22 / € 19 / € 10 15.30 Rosa van Walbeek FRINGE Ortiz, Hume, Schenck e.a. De Witte Lelie GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa

15.30 Lilian Gordis FRINGE Contrapunctus: J.S. Bach Hoog Catharijne, Mirliton Theater GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa

15.30 Lord Grey’s Delight FRINGE Muziek voor zang en viool: Tallis, Dowland, Byrd e.a. Het Huis Utrecht, Koepelzaal

foto: Ismael Lorenzo

9.30 Zomerschool: Kathleen Nieuwenhuisen Een kunstgeschiedenis van de rozenkrans /voertaal: Nederlands TivoliVredenburg, Bovenfoyer Grote Zaal, € 5 10.00 Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa, cd-verkoop, live streaming, fringeconcerten en meer! 10.00 - 11.30 Masterclass IVWC ensembles Radio Antiqua & Les Élémens / door: Gunar Letzbor & Lorentz Duftschmid UCK, Marnixzaal GRATIS 10.00 - 11.30 Masterclass IVWC ensembles Weimar & Tarentule / door: Lionel Meunier & Petra Somlai UCK, 026 GRATIS 10.00 Kunstkammer In coproductie met Kunsthistorisches Museum, Wenen TivoliVredenburg, Cloud Nine GRATIS 10.00 - 12.00 Workshop barokdans IV: allemande UITVERKOCHT 11.00 Sergey Malov & Florian Birsak Vioolsonates van Mozart, Beethoven, Hummel TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10 11.00 Harmonie Universelle FRINGE Habsburg en vrienden rond Wenen: Telemann, Senfl, Isaac e.a. De Witte Lely

GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa

16.00 Malgosia Fiebig BEIAARDFESTIVAL Kerll, Schemlzer en Poglietti op beiaard / Domtoren GRATIS 16.30 Film: Baron Prásil (1962) TivoliVredenburg, Workshopruimte UITVERKOCHT 17.00 Stile Antico Josquin, Isaac, De la Rue Domkerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 17.00 Le Concert Brisé / William Dongois Feestelijke muziek aan het hof van Kromer z Geertekerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 18.00 Wien Cuisine TivoliVredenburg, Festivalcentrum € 25 19.30 - 20.00 Festivaljournaal AVRO TROS / Radio 4 TivoliVredenburg, Plein 5 GRATIS 20.00 L’Arpeggiata / Christina Pluhar Bertali & Sances: Salmi concertati TivoliVredenburg, Grote Zaal UITVERKOCHT 22.30 Ars Antiqua Austria / Gunar Letzbor Biber: Rosenkranzsonates I TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10 24.00 Anthony Bailes De luit in Oostenrijk TivoliVredenburg, Cloud Nine € 12 / € 10 / € 7

Violist Baptiste Romain stond dit Festival maar liefst drie keer op het podium: met Per-Sonat, Ensemble Leones en Servir Antico. Zelfs na het Festival kan hij er geen genoeg van krijgen: in november keert hij terug tijdens het Seizoen Oude Muziek met ensemble Le Miroir de Musique. ‘Het afreizen naar het Festival Oude Muziek Utrecht is voor mij uitgegroeid tot een persoonlijke pelgrimstocht. Ik vind het geweldig om terug te keren in deze prachtige stad, om rond te rennen van hotel en restaurant naar repetities en concertzaal, en ook om oude vrienden en collega’s weer te zien. Het Festival is ook een mooie gelegenheid om nieuwe mensen uit de scene te ontmoeten en ideeën uit te wisselen. Dit jaar verbleef ik in mijn favoriete deel van de stad in de buurt van de Nieuwegracht, en ik kijk nu al uit naar een bezoek aan restaurant De Artisjok: een absolute must voor culinaire liefhebbers. De tijd die ik tijdens hier bij het Festival doorbreng geeft een fantastisch gevoel van persoonlijke en professionele voldoening. Dit zorgt ervoor dat ik nooit meer naar huis wil.’ «