festival oudemuziek utrecht vrijdag 29 augustus 2014
Wiennerisches Diarium Oorspronkelijke Weense krant, v00r het Weense publiek, sinds 8 augustus 1703
Terug in TivoliVredenburg Eindelijk, we zijn weer thuis! Na de ingrijpende verbouwing die zeven jaar duurde, betreedt het Festival Oude Muziek het nieuwe TivoliVredenburg, dankbaar gebruikmakend van alle nieuwe mogelijkheden die het gebouw biedt.
Habsburg in Utrecht Wenen staat wereldwijd bekend als hoofdstad van de muziek met Mozart, Haydn, Beethoven, Schubert en zo door tot de Tweede Weense School. Maar hoe staat het dan met de muziek van vóór de Weense klassieken? Deze vraag wordt beantwoord tijdens het Festival Oude Muziek 2014. Wenen was de hoofdstad van het keizerrijk van de onwaarschijnlijk machtige dynastie van de Habsburgers. Talloze musici kwamen hier naartoe om een graantje mee te pikken of om een glanscarrière te maken. Eeuwenlang was er alleen maar plaats voor de beste van de besten. Maar als het vandaag de dag over Wenen gaat, lijkt het net
alsof het daar muisstil was voordat Mozart aankwam. Voor Festivaldirecteur Xavier Vandamme een reden om het vergrootglas eens op deze plek en periode te zetten. lees verder op pagina 2
Concerten Musici Fringe Orgels Klavecimbels Vrijwilligers
2 5 1 9 0 0 + 6 3 1 0 1 9 7 0
De locatie voelt tegelijk vertrouwd en nieuw aan: we kunnen weer genieten van de uitstekende akoestiek van de Grote Zaal, een hereniging die menig festivalbezoeker moet plezieren, maar ook zijn er nieuwe vertrekken te ontdekken. Met maar liefst vijf verschillende zalen en bijbehorende foyers is TivoliVredenburg een plek met ongehoorde mogelijkheden. Natuurlijk blijven we de locaties in historische binnenstad van Utrecht bespelen, maar als Festivalcentrum wordt dit imposante gebouw een aangename en inspirerende plek waar iedere oudemuziekliefhebber zich thuis zal voelen. Naast concerten organiseert het Festival Oude Muziek in TivoliVredenburg ook lezingen, filmvertoningen, het STIMUsymposium, de Oude Muziek Markt, rondleidingen en een dansworkshop. In het Festivalcentrum op plein 5 en 6 bevinden zich de Festivalkassa en de cd-winkel, het café en Wien Cuisine, en ook zullen hier fringeconcerten plaatsvinden. «
Vervolg: Habsburg in Utrecht
Artist in residence Václav Luks
Vandamme: ‘We hebben het repertoire strak afgebakend en ons gericht op muziek uit Wenen en Praag. Dat moet wel, anders mis je coherentie. We concentreren ons op de Oostenrijkse Habsburgers en laten de Spaanse buiten beschouwing. Ook gaat het echt om het kerngebied, met Wenen als uitvalsbasis. Maar dit is wel een bijzonder gebied: eentje met doorlaatbare grenzen, een plek waar alle invloeden bij elkaar komen, zelfs die van de Turken, met wie de banden alles behalve vriendschappelijk waren. Praag nemen we er ook bij, omdat de stad onder Rudolf II een centrum van wereldformaat werd. Dit laat ons ook toe om aandacht te besteden aan de jonge Praagse barokscène van nu.’ De Italiaanse invloed is in de barok het meest opvallende gegeven in de muziek die tijdens het Festival te horen zal zijn. Italiaanse componisten als Bertali en Sances kwamen op zeer belangrijke posities terecht en zelfs autochtone componisten als Schmelzer en Biber laten erg duidelijk de Italiaanse invloed horen. Maar chique repertoire is het allemaal, soms bijzonder zachtaardig, soms met uitgesproken contrasten. Vandamme: ‘Voor de rest klinkt er veel renaissance, daar maken we mensen blij mee. Renaissancemuziek wordt op dit moment op de Nederlandse podia veel te weinig uitgevoerd, net als muziek uit de middeleeuwen. Het is zo’n universum, al is bijvoorbeeld Isaac lang niet altijd makkelijke muziek. Maar toch komen hier ook veel jonge mensen naar luisteren.’ Een compleet nieuw element binnen het Festival is de residentie van de Juilliard School of Music, het eerste conservatorium in residence. ‘Met de New Yorkse Juilliard School for Music halen we het meest prestigieuze conservatorium ter wereld naar Utrecht. Pas vijf jaar geleden heeft Juilliard een oudemuziekafdeling opgericht, en dat is nog steeds een wonder voor een instituut dat het ultieme bastion is van de traditionele, twintigste-eeuwse speelstijl. Wat gebeurt er als je oude muziek in zo’n instelling binnenloodst? Ik vind het spannend om ze hun verhaal te laten vertellen.’ «
foto: Hasan El Dunia
Een Boheemse renaissance
Collegium 1704
Drie keer kunnen we artist in residence Václav Luks en zijn Collegium 1704 aan het werk horen tijdens het komende Festival Oude Muziek. In drie uiteenlopende programma’s presenteert Luks naast Weense stukken ook muziek uit Bohemen, repertoire uit zijn thuisland waarvoor hij graag een lans breekt. Naast het uitverkochte openingsconcert van vanavond 20.00 uur in de Grote Zaal van TivoliVredenburg bestormen deze jonge Praagse honden het hoofdpodium opnieuw op maandag 1 september met de hedendaagse première van Caldara’s oratorium San Giovanni Nepomuceno. Een dag later klink onbekende Boheemse barokmuziek in Hertz. Vanavond staat de componist Johann Joseph Fux centraal. Luks: ‘Fux was als kapelmeester van het Weense hof de belangrijkste, meest gezaghebbende en invloedrijkste muzikant van Europa. Je kunt hem vergelijken met JeanBaptiste Lully in Frankrijk. Behalve als componist genoot Fux een uitstekende reputatie als leraar dankzij zijn leerboek Gradus ad Parnassum. Hij heeft generaties componisten na hem beïnvloed.’ Maandag 1 september staat ons een prachtig oratorium van de relatief onbekende Antonio Caldara te wachten. ‘Het is jammer dat zijn muziek niet zo vaak wordt gespeeld. Hij was een van de meest productieve
componisten uit de geschiedenis en zijn enorme oeuvre van 4.500 werken is tot nu toe slechts fragmentarisch onderzocht. Het oratorium San Giovanni Nepomuceno schreef hij rond 1726 voor de aartsbisschop van Salzburg.’ Met het derde concert – Salon 1723 – schuiven we wat op in de tijd. ‘In de lange rij met studenten van Fux vinden we er drie van Tsjechische afkomst: Jan Dismas Zelenka, Frantisek Ignac Antonín Tuma en Johann Georg Orschler, wiens triosonate klinkt in het concert op 2 september.’ Het is grotendeels aan de inspanningen van Luks en het Collegium 1704 te danken dat Zelenka weer wordt gespeeld en zelfs volle zalen trekt. ‘Zelenka’s muziek appelleert direct aan de emotie van de luisteraar, en is subliem, verfijnd en elegant. Maar je moet de muziek ook eerst begrijpen voordat je ervan kunt houden. Zelenka’s renaissance is het bewijs dat dergelijke expedities, mogelijk gemaakt door festivals als Utrecht, echt de moeite waard zijn.’ « COLLEGIUM 1704 / VÁCLAV LUKS Fux en zijn Boheemse volgelingen vr 29 aug 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal Caldara: San Giovanni Nepomuceno ma 1 sep 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal Salon 1723 di 2 sep 22.30 uur / TivoliVredenburg, Hertz
TivoliVredenburg begane grond informatie
garderobe
toilet
Ingang Vredenburgkade (stationszijde)
Bovenfoyer Grote Zaal
lift west
Grote Zaal vanaf 19.00 uur
lift oost
Ingang Vlaamse Toren (centrumzijde)
@oudemuziek Laat ons weten wat u van het Festival Oude Muziek vindt en praat mee met #FOMU14
Plein 5 en 6 Festivalcentrum
Muziekwijzer @Muziekwijzer In aanloop naar het festival @ oudemuziek spreken we met musici en andere betrokkenen. Vandaag: Xavier Vandamme.
Van Festivaljournaals, fringeconcerten, een café en Wien Cuisine, tot praktische zaken als kaartverkoop en de festival-cd-winkel: vol trots presenteren wij ons Festivalcentrum op Plein 5 & 6 van het nieuwe TivoliVredenburg: het kloppende hart van het Festival Oude Muziek. Elke dag kunt u hier terecht voor een aanvullend programma, of juist voor een rustmomentje tussen alle concerten door. Wees welkom!
Malgosia Fiebig @Malgosiafiebig Vanmiddag en morgen zijn we bezig met het versteken van de trommel van #domtoren #utrecht met muziek voor @ oudemuziek. GerhardMuggen @gerhard_muggen @oudemuziek Net kaartjes geboekt voor dit fantastische festival in Utrecht. Festival oude muziek 2014 #FOMU14.
K CD
Asuka Sumi @asuka_sumi Excited about the Juilliard Masterclass with my group @fonsharmonicus with Cynthia Roberts! @oudemuziek !!
Festivalkassa (vanaf 5 september op begane grond)
Hanna den Hollander @hannadenh Net terug van opnames van De Musyck Kamer van @Concertzender. Goed voorproefje van @oudemuziek, heb er al ernstig zin in!
Festival-cd-winkel
Onbewaakte garderobe op Plein 5 tussen de roltrappen
NPO Cultura @NPOcultura De komende drie weken staat de zaterdagochtend in het teken van @ oudemuziek, als opwarmertje naar het festival: http://ow.ly/AmmHn Foyer Pandora
Dekerkalspodium @dekerkalspodium Ook dit jaar zijn de de kerken Utrecht weer een prachtig podium voor Festival @ oudemuziek - ik ga de kunst weer afkijken #dekerkalspodium
lift west ingang naar Pandora Plein 5
ingang naar Hertz
Festivalcentrum Plein 6
colofon
K ingang naar Cloud Nine (Kunstkammer)
lift oost
CD
Inês de Avena Braga @inesdavena Interested in (thinking about learning in) Early Music? Consider attending: http://www.oudemuziek.nl/agenda/ alle-concerten-2013-2014/seizoen2013-2014/fom14-00-stimu-symposiumpassepartout
Redactie: Juliëtte Dufornee (hoofdredactie), Nicolien van der Veer, Jules van der Leeuw EINDREDACTIE: Susanne Vermeulen Vormgeving: Esther de Bruijn, Rob Bömer © Wiennerisches Diarium is de dagkrant van het Festival Oude Muziek 2014
Curriculum Matters De residentie van The Juilliard School of Music was voor de Stichting Muziekhistorische Uitvoeringspraktijk (STIMU) een perfecte reden om het driedaagse wetenschappelijke congres van dit jaar te wijden aan het oudemuziekonderwijs. Want hoe staat het anno 2014 met het oudemuziekonderwijs gesteld? Voor wie professioneel met oude muziek bezig wil zijn, is historische kennis van cruciaal belang. Maar dat is niet alles: deze kennis moet wel toe te passen zijn op een publiek van nu. Van muziekstudenten wordt dan ook steeds meer een interdisciplinaire instelling verwacht. Curator Jed Wentz vindt het daarom ook tijd om te onderzoeken of er een nieuw curriculum ontwikkeld moet worden, met de wortels in het verleden, maar de blik op de toekomst. Wentz: ‘Welke stromingen zijn op dit moment actief in het oudemuziekonderwijs? Hoe kun je als conservatorium een curriculum uitbouwen waar musici van morgen wat aan hebben? Wat kunnen we opsteken van de onderwijsmethoden uit de renaissance en barok? Deze vragen gaan we allemaal onderzoeken tijdens het STIMUsymposium.’ Wentz heeft een bijzondere poel van onderzoekers bij elkaar weten te brengen. Namen als Mary J. Caruthers (New York University, Oxford University), Kate van Orden (Harvard University) en Sharon Weller (Schola Cantorum Basiliensis) prijken op de sprekerslijst. En natuurlijk is The Juilliard School zelf ook aanwezig tijdens dit symposium. Benjamin Sosland, tenor en zakelijk manager van het oudemuziekprogramma bij Juilliard, geeft vandaag om 13.15 uur tekst en uitleg over hoe het programma van Juilliard in elkaar steekt. « STIMU-SYMPOSIUM Curriculum Matters vr 29 aug, za 30 aug, zo 31 aug 09.00-18.00 uur / TivoliVredenburg
Artist in residence Ars Antiqua Austria
De tour de force van Gunar Letzbor De viool staat vaak centraal in het Habsburgs repertoire en het is dan ook geen wonder dat Gunar Letzbor en zijn ensemble Ars Antiqua Austria een van de twee residenties vervullen in dit Festival Oude Muziek. Vier keer zijn ze te horen in de komende dagen, onder andere met Bibers integrale Rosenkranzsonaten. Als het om Oostenrijkse muziek uit de barok gaat is er waarschijnlijk geen grotere kenner te vinden dan Gunar Letzbor. Samen met het door hem opgerichte ensemble heeft hij talloze werken voor het eerst in moderne tijd opnieuw uitgevoerd. Het Utrechtse publiek kent hen nog van de succesvolle openingsavond van vorig jaar. Dit jaar werpen ze hun licht op Festivalcomponist Heinrich Ignaz Franz Biber. Op 31 augustus opent Gunar Letzbor zijn residentie met een groots concert op het hoofdpodium: de Grote Zaal van TivoliVredenburg. ‘De meeste mensen kennen Biber als virtuoze vioolcomponist, maar er is veel meer: hij schreef ook magistrale kerkmuziek. Wij voeren zijn zesendertigstemmige Missa Alleluia uit. Net als vorig jaar neem ik daarvoor het jongenskoor Sankt Florian mee.’ In het tweede concert – Musica Austriaca – staan meer bekende werken centraal. ‘De stukken op dit programma zijn niet allemaal van Biber. De Oostenrijkse instrumentale muziek verschilde sterk van die in Italië, was veel bonter. Deze veelkleurigheid willen we laten horen aan de hand van muziek van verschillende componisten. Van Benedikt Anton Aufschnaiter spelen we twee sonates. Hem vind ik echt een ontdekking. Ook de muziek van de Bohemer Pavel Joseph Vejvanovský is bijzonder, hij schreef veel muziek voor trompet en strijkers. Tot slot spelen we werken van Antonio Bertali, een Italiaanse kapelmeester in Wenen.’ Letzbor sluit zijn residentie af met een ware tour de force: álle vijftien Rosenkranzsonaten van Biber plus de passacaglia die ook wel bekend staat als de zestiende sonate, te verdelen over twee concerten. Deze sonates
foto: WILDUNDLEISE.DE
Het Internationaal STIMU-SYMPOSIUM
Gunar Letzbor
klinken voor de derde keer tijdens het Festival. In 1992 speelde het Freiburger BarockConsort de hele serie, waarbij iedere sonate door een andere violist werd gespeeld; in 2004 werden de sonates over drie concerten en vijftien violisten verdeeld. Letzbor doet het helemaal in zijn eentje. ‘Het is natuurlijk nooit de bedoeling geweest om al die sonates, die elk een andere stemming van de viool vereisen, achter elkaar te spelen. Als ik drie violen gebruik, die ik van tevoren stem en steeds afwissel, krijgen de instrumenten genoeg tijd om aan de andere stemming te wennen. Het is geweldig om te doen!’ « ARS ANTIQUA AUSTRIA / GUNAR LETZBOR Biber & Aufschnaiter zo 31 aug 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal Musica Austriaca ma 1 sep 17.00 uur / Geertekerk Bibers Rosenkranzsonaten (I) vr 5 sep 22.30 uur / TivoliVredenburg, Hertz Bibers Rosenkranzsonaten (II) za 6 sep 22.30 uur / TivoliVredenburg, Hertz
concertladder
Verborgen juwelen festivaltips voor de komende week
Welkom in Utrecht!
maandag 1 september 17.00 Cinquecento Jean Guyot de Châtelet & Philippe Schoendorff Pieterskerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 20.00 Collegium 1704 / Václav Luks Caldara: San Giovanni Nepomuceno TivoliVredenburg, Grote Zaal € 36 / € 32 / € 10
woensdag 3 september 20.00 Concerto Palatino / Bruce Dickey & La Dolcezza Bertali: Missa Redemptoris TivoliVredenburg, Grote Zaal € 36 / € 32 / € 10 22.30 FLUX / Lidewij van der Voort & David Van Bouwel Biber: motetten TivoliVredenburg, Hertz A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10
vrijdag 5 september 22.30 Ars Antiqua Austria / Gunar Letzbor Biber: Rosenkranzsonates I TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10
FLUX
foto: rien zilvold
Graindelavoix
zaterdag 6 september 20.00 Graindelavoix Trabe dich, Thierlein TivoliVredenburg, Grote Zaal € 36 / € 32 / € 10 22.30 Ars Antiqua Austria / Gunar Letzbor Biber: Rosenkranzsonates II TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10
zondag 7 september 11.00 Ensemble Tourbillon / Petr Wagner Finger: virutoze muziek voor gamba TivoliVredenburg, Hertz €22 / € 19 / € 10 20.00 Vox Luminis/ Lionel Meunier & Scorpio Collectief / Simen Van Mechelen Fux: Kaiserrequiem TivoliVredenburg, Grote Zaal € 36 / € 32 / € 10
foto: marieke wijntjes
17.00 Les Cornets Noirs / Johannes Strobl Leopold I: Keizer en componist Jacobikerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 20.00 Armonico Tributo Austria / Lorentz Duftschmid & Kudsi Erguner Ensemble / Kudsi Erguner Turcaria 1683 TivoliVredenburg, Grote Zaal € 36 / € 32 / € 10
foto: koen broos
dinsdag 2 september
Festivaldirecteur Xavier Vandamme
Het Festival Oude Muziek 2014 is begonnen! Wat er zich de komende dagen gaat afspelen is het resultaat van lang denkwerk, veel gepuzzel en bovenal ook veel liefde en passie. Voor ons als organisatie is het spannend om te zien of alle energie die we met de hele festivalploeg in het Festival hebben gestopt ook aankomt en bevalt. Wat de komende tien dagen gebeurt, kan alleen in Utrecht. Nergens anders ter wereld kan een festival een thema als Wenen dragen en zich toch niet te richten op het roestvrij stalen repertoire. Dankzij de ontdekkingslust, de leergierigheid en zeker ook het vertrouwen van het Utrechtse publiek is het hier wel degelijk mogelijk. Nergens anders ook is een stad zo uitnodigend voor een druk en veelzijdig festivalprogramma, zowel in het nieuwe TivoliVredenburg als in de binnenstadkerken. Geniet van al het moois dat komen gaat! En aan het einde van deze tien dagen? Dan hoop ik dat we de Weense Klassieken heel even weg hebben kunnen denken, waardoor zich een breed en weldadig muzikaal landschap openbaart. Een landschap waarin nog zoveel prachtigs te ontdekken valt. «