Nr 19 3 juni 2015 by Rob Bömer

Nr 19

3 juni 2015 Student Chiem van VU-wetenschappers Studentendecaan wordt Straaten organiseert tellen de dode treinmachinist vluchtelingen extra onderwijs

De Verrekijker: gekraakt voor debat

Onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit â&#x20AC;&#x201D; www.advalvas.vu.nl

~ Vrije Schrijver Nina Weijers pag 16

HOE VER KIJK JIJ? We leven in een snel veranderende samenleving, met grote maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om mensen die verder kijken. Verder dan het voor de hand liggende, verder dan het bekende. Mensen die verder kijken zijn op hun plek bij de VU. De VU stimuleert haar medewerkers buiten hun eigen afdeling en eigen vakgebied te kijken. Om nieuwe wegen in te slaan. Om samen te werken aan toonaangevend onderzoek en onderwijs. De VU is een universiteit die midden in de maatschappij staat. Met de blik gericht naar buiten. VU is verder kijken.

Ben jij een medewerker van de VU? Kijk dan voor een overzicht van alle interne vacatures op: WWW.VU.NL/VUNET/VACATURES Ben jij geen medewerker van de VU maar wel ge誰nteresseerd om bij de VU te werken? Kijk dan op: WWW.WERKENBIJDEVU.NL

INHOUD

jaargang 62 — nr 19

VU NU Dinsdag 26 mei 2015, 12.53 » Nienke Schutte laat haar zuurstofverbruik meten op de campus. Promovendus Schutte is normaal de begeleider, maar nu de proefpersoon van een masterstudent neurowetenschappen. Foto peter gerritsen

Student Chiem van Straaten biedt verdiepend onderwijs 6 Grensdoden tellen: wetenschappelijk handwerk 10 Niña Weijers, VU-schrijver en academische drop-out 16 Carrièreswitch: decaan wordt machinist

En verder Online nieuws

Opinie: pas op voor Jesse Klaver

Column: Lydia Krabbendam

Onderzoeksnieuws

Opinie: De Verrekijker

Column: Roos

Campus: 10 jaar onderwijsvisie

Cultuur: cabaret en restaurant

Sleutelgat

Griff

Coverfoto Martijn Gijsbertsen

Het volgende nummer verschijnt op 17 juni 2015.

onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit Redactieadres De Boelelaan 1105 kamer 1-D-40 1081 HV Amsterdam redactie.advalvas@vu.nl Hoofdredacteur Marieke Schilp Redactie Floor Bal, Peter Breedveld, Kasper Hermans (a.i.), Dirk de Hoog, Marieke Kolkman, Welmoed Visser Eindredactie Win Castermans, Welmoed Visser Secretariaat Anna Jansen (020) 5985630 secretariaat.advalvas@vu.nl Basis Ontwerp Luis Mendo - GOOD Inc. Vormgeving Rob Bömer, behance.net/ rbbmr

ADVALVAS

Medewerkers Yvonne Compier (FotoVU) Merlijn Draisma, Peter Gerritsen, Martijn Gijsbertsen, Christiaan Krouwels, Roos van Rijswijk, Dick Roodenburg (Griffioen), Nienke Stumpel, Peter Valckx Copyright HOP-kopij Hoger Onderwijs Persbureau, Amsterdam VU-advertenties zie secretariaat Commerciële advertenties Bureau Van Vliet (023) 5714745 Druk Opmeer drukkerij BV, Den Haag

nr 19 — 3 juni 2015

RSS feed Abonneer je op het laatste nieuws online Evolutiebioloog wint prijs met bewerkt varkenshart Evolutiebioloog Toby Kiers won de Bio, Art & Design Award samen met de Srilankaanse kunstenaar Isaac Monté.

Martine Coene van de Letterenfaculteit sleepte met haar team de juryprijs in de wacht. De publieksprijs ging naar arts-onderzoeker neurologie Jurre den Haan (VUmc).

Film over VU-robot krijgt Eurekaprijs De makers van de documentaire Ik ben Alice, over de zorgrobot van de VU-onderzoeksgroep Selemca, krijgen de NWO-KNAW Eurekaprijs voor Wetenschapscommunicatie.

UvA claimt schade bezetting bij verzekering Nibud komt met vernieuwde geldwijzer voor studenten Met zuurstofmasker over het campusplein Loopbaanverhaal: Succesvol modebloggen met je VU-kennis Nederlandse wetenschappers steeds gezaghebbender

Voor al het laatste nieuws: advalvas.vu.nl 4

Niemand blij met glazen deuren

en van de gevolgen van de verbouwing van het hoofdgebouw is dat steeds meer werkplekken verdwijnen achter een afgesloten glazen deur. Tot verdriet van velen. De glazen ruimtes zijn het gevolg van een architectonisch argument voor openheid en licht, de vleugels werden vervolgens afgesloten uit

veiligheidsoverwegingen. Frans Huijzendveld, docent geschiedenis: “Er is geen onderwijsargument. Het contact was heel direct, informeel en snel. Dat is veel minder geworden.” Francine Klein Bog, secretaresse bij de economische faculteit, wordt er bijkans gek van: “Het ziet er mooi uit, maar ik ben de hele tijd mensen naar binnen aan het laten.” Bij Letteren bevalt het nieuwe

systeem zo slecht, dat zelfs wordt overwogen om de deuren tóch weer weg te halen. Ironisch genoeg heeft het architectonische argument voor openheid ertoe geleid dat niemand nog zonder afspraak een afdeling opkomt. (RW)

Student-reporter Rutger Westerhof ging de gangen op. Lees zijn reportage over de glazen deuren op: advalvas. vu.nl>nieuws>29 mei.

Sleutelroman rekent af met letterenfaculteit De medewerkers van de afdeling Nederlands van de VU komen er weinig positief vanaf in de nieuwe roman van Arie Storm.

en paar jaar geleden haalde de faculteit Letteren met enig tromgeroffel Arie Storm binnen. De literatuurcriticus van Het Parool kwam als gastdocent cursussen creatief schrijven geven. Inmiddels is hij met stille trom weer vertrokken, maar heeft nog wel even een erfenis achtergelaten in de vorm van de literaire thriller Maans stilte, die onlangs verscheen. Daarin rekent hij af met zijn oud-collega’s.

De plot begint bij de liften in het hoofdgebouw. Als August Voois, het alter ego van Storm, wil instappen ziet hij Eddie Maan bloedend op de grond liggen. De hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde ligt er voor dood bij. De liftdeuren gaan echter dicht voordat iemand kan instappen en de lift verdwijnt naar de kelder. Voois is net door Maan, waar ingewijden ongetwijfeld afdelingshoofd Ben Peperkamp in herkennen, ontslagen. Hij zegt over de hoogleraar: ‘Van het begin af aan

had het August verbaasd hoe ze de grootste idioot met de minste sociale vaardigheden en de geringste wetenschappelijke reputatie deze functie hadden kunnen geven - want dat wás Maan.’ Ook hoogleraar literatuurkritiek Elsbeth Etty, gastschrijverRonald Giphart en hoogleraar literatuurwetenschap Dick Schram komen er weinig positief vanaf in het boek. (DdH)

Lees de recensie van Maans stilte op advalvas.vu.nl>nieuws>29 mei. nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

Dirk de Hoog

VU scoort goed bij Science Innovation Award

advalvas_online

VU snelste stijger op duurzaamheidslijst

en ‘Green Office’, een oplaadpaal op zonne-energie, kranen op de campus om je flesje bij te vullen, duurzame nieuwbouw, een daktuin. Al die initiatieven hebben geholpen, want de VU is van de minst duurzame universiteit van Nederland gepromoveerd tot grootste stijger op de ranglijst van duurzame hoger onderwijsinstellingen. Studentennetwerk Morgen, dat de lijst elk jaar samenstelt, reikt de VU er zelfs een prijs voor uit. De hoofdprijs, de ‘SustainaBul’, gaat net als vorig jaar en het jaar daarvoor naar Wageningen. Om te bepalen wie die Sustainabul krijgt, oordelen de studenten van Morgen niet alleen

(Re)tweets

Een selectie uit de opvallendste tweets van de afgelopen dagen @FrederiqueSix 1-6_’Nog veel seksisme in de wetenschap’ / via @NOS http://nos.nl/l/802845 Vier vrouwelijke wetenschappers uit Leiden hebben zich daartegen verenigd. Ze noemen zich Athena’s angels.

over waterbesparing, duurzame inkoop en afvalreductie van hogescholen en universiteiten, maar ze bekijken ook of er aan instellingen onderzoek wordt gedaan naar bijvoorbeeld biodiversiteit en of studenten tijdens hun opleiding les krijgen over duurzaamheid. Overigens was de VU (waarschijnlijk) nooit écht de minst duurzame universiteit. Duurzame projecten zijn er aan de VU altijd geweest, zelfs met duurzame opleidingen was de VU vaak voorloper, maar er was lange tijd niemand aan de VU die de vragenlijst van Morgen goed kon invullen omdat er geen goed overzicht was van wat de universiteit allemaal deed op het gebied van duurzaamheid. (HOP)

@NWONieuws 1-6_Wat komt er in de Nationale #Wetenschapsagenda? Bepaal mee tijdens conferenties op 16, 17 of 18 juni: http://www.nwo.nl/actueel/ nieuws/2015/cw/conferenties-nationalewetenschapsagenda @Molfers 1-6_Blatter vergeeft wel maar vergeet niet. Vertaald: voorlopig geen aardig functie-tje in aardig commissie-tje voor NL bij #Fifa Marjan Olfers is hoogleraar sport en recht.

Meer hierover op advalvas.vu.nl>nieuws>1 juni.

Competitie niet beter of slechter

@VUSociologie 1-6_Verblijf aan de KU Leuven voor jonge onderzoekers op het gebied van Social Policy en Social Work! http:// fb.me/4Nuhm3pZR Welke jonge socioloog wil voor twee of drie maanden in Leuven wonen en werken? Er zijn nog beurzen.

twitter/facebook/issuu

@Wetenschap_NL 1-6 In de Marsbodem blijken plantjes te ontkiemen en zelfs tot bloei te komen http://bit.ly/1AEvXnb #wetenschap Binnenkort worden in Wageningen de eerste radijsjes geoogst die zijn geteeld in grond meegenomen van Mars.

Campusrapper Tijdnood?

Wordt het toch een herkansing? Lees advalvas. vu.nl>tips&trucs>Tentamen leren in één dag.

Onzinnig

Het is onzinnig dat de Tweede Kamer een overzicht eist van alle vastgoedlasten van universiteiten, betogen AV-redacteuren op advalvas. vu.nl>nieuws>26 mei.

ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

rbbmr

Campusdichter Tijdelijke Toon maakte een rap over café De Verrekijker op advalvas>nieuws>28 mei.

In Nederland wordt de helft van het onderzoeksgeld in competities verdeeld.

et maakt niet veel uit of landen hun budget voor wetenschap in competities verdelen of niet, zegt CPB-onderzoeker Roel van Elk. Hij ziet in landen die erg competitief zijn een kleine daling in de productiviteit: in de Verenigde Staten schrijven wetenschappers minder artikelen dan in Nederland. In Zwitserland mogen universiteiten veel geld naar eigen inzicht besteden en daar presteren onderzoekers juist iets beter. Maar een hard verband is er niet, benadrukt Van Elk. (HOP)

Meer hierover op: advalvas.vu.nl>nieuws>1 juni.

@hetMaagdenhuis 31-5_UITDAGING GEACCEPTEERD! Halbe Zijlstra, fractievoorzitter VVD, heeft naar ons verwezen in een speech http:// fb.me/6FA0PsRHN #maagdenhuis Den Haag: we komen eraan, reageren de maagdenhuisbezetters op Zijlstra’s uitspraak dat linkse mensen Nederland willen veranderen in één groot Maagdenhuis. @FEWEB_VU 27-5_FIlm BoomBustBoom ging gisteren in première, met VU-hoogleraar Theo Kocken en Terry Jones http://www.radio1.nl/ item/293644 In deze film wordt de economische wetenschap bekritiseerd: die zou weinig met de echte werkelijkheid van doen hebben. 5

Student Chiem van Straaten ‘Inspiratie past niet meer in het onderwijssysteem’

nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

in actie

Derdejaars aarde en economie Chiem van Straaten (19) is vicevoorzitter van genootschap Kairos. ‘Ik wil dat studenten meer om zich heen kijken.’

Studentengenootschap Kairos

DOOR FLOOR BAL FOTO PETER VALCKX

airos organiseert alternatieve onderwijsavonden voor studenten. Hoe kom je hierbij terecht? “Een docent die bij de oprichting betrokken was, nodigde ons tijdens een college uit voor de eerste bijeenkomst. Het idee van een genootschap dat studenten wil inspireren om meer naast hun studie te leren, sprak mij erg aan. Tot die tijd ging ik op de gewone manier door mijn studie, maar dit wilde ik er graag bij doen.” Hoezo gewoon? Je doet toch al het honoursprogramma? “Dat wel, maar ik doe bijvoorbeeld geen tweede studie. En het honoursprogramma, daar ben ik eigenlijk vanzelf ingerold. Daarna ging het bij mij steeds meer kriebelen. Dat zie ik trouwens veel. De meeste studenten gebruiken hun eerste studiejaren om aan de universiteit te wennen. Pas aan het eind van hun bachelor gaan ze om zich heen kijken.”

ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

Was je op de middelbare school zo’n leerling die zo ongeveer in de bibliotheek woonde? “Nee, al heb ik op de basisschool een jaar overgeslagen. Maar mijn resultaten op het gymnasium waren helemaal niet spectaculair. Toen hield ik me meer met schaatsen en zeilen bezig. Dat is heel gewoon, je ontwikkelen hoort bij het opgroeien. Als ik over vijf jaar op mezelf terugkijk, vind ik mezelf met terugwerkende kracht misschien ook een idioot.” Waar komt die leergierigheid opeens vandaan? “Die drang om me verder te ontwikkelen, ontstond toen ik via het honoursprogramma het vak retorica bij UvA-hoogleraar Eugène Sutorius volgde. Mijn studie aarde en economie is vooral erg technisch, bij retorica kregen we college van een theaterdocent die ons leerde om een goede speech te houden. We hielden ons met filosofie en psychologie bezig. Opeens ging er een lampje bij mij branden. Ik wil me met meer dan alleen de vakinhoud van mijn studie bezighouden.” Is het niet de taak van de universiteit om te zorgen dat studenten zich in de breedte ontwikkelen? “In principe

Studenten van de VU en UvA richtten dit jaar studentengenootschap Kairos op. Zij organiseren elke maand een vormingsgeoriënteerde onderwijsavond. Het reguliere onderwijs vinden zij namelijk te eenzijdig. Hun avonden gingen onder meer over de sociale psychologie achter racisme, het Israël-Palestina conflict, de filosofie van Hegel, de zin en onzin van duurzaamheid en de huidige betekenis van democratie. Zie hun facebookpagina.

Chiem van Straaten

zou het in het studieprogramma passen. De meeste docenten weten hoe ze een interessant verhaal kunnen houden dat niet over de tentamenstof gaat. Maar in deze tijden van efficiëntie, waar studenten zo snel mogelijk moeten afstuderen, past het niet meer in het systeem. Daarom pakt Kairos het op. Wij willen niet alleen die twee heel gemotiveerde studenten trekken die alle bijeenkomsten aflopen. Door heel veel promotie willen we met een laagdrempelig programma ook de doorsnee student trekken. We hopen dat de avond dan zo leuk is dat ze een volgende keer ook naar een avond komen met een onderwerp waarvan ze minder weten.”

Heeft de gemiddelde student wel interesse in bildung? 2014 – nu Docenten klagen dat als ze Vicevoorzitter Kairos eens van het programma 2012 – nu Bachelor aarde en economie afwijken er meteen vingers de lucht in gaan. “Met de vraag of 2013 – nu dat bij de tentamenstof hoort. Honoursprogramma Dat komt mij bekend voor. Maar 2013 – nu ik vind mijn medestudenten niet Leiding zeilkamp jongeren ongeïnteresseerd, ze komen echt 2006 – 2012 niet alleen voor hun studiepunStedelijk Gymnasium, Nijmegen ten opdagen. En je weet vaak niet eens waarmee iemand zich naast zijn studie allemaal bezighoudt. Daarom mogen studenten tijdens onze volgende bijeenkomst op 11 juni kort delen wat hen het afgelopen jaar geïnspireerd heeft. Dat kan Perzische poëzie of een film zijn, de onderwerpen waarover je normaal alleen in bezopen toestand met je vrienden praat.”

GroenLinks-leider Jesse Klaver lijkt tegen het rendementsdenken in het onderwijs. Maar ook hij stemde voor de afschaffing van de basisbeurs.

Pas op voor Jesse Klaver DOOR NATHANAEL KORFKER ILLUSTRATIE BAS VAN DER SCHOT

en zucht van verlichting ging door onderwijsminnend Nederland toen Jesse Klaver leider van GroenLinks werd. Hij zou de nieuwe oppositie vormen tegen het beruchte rendementsdenken (nu al het woord van 2015). Expliciet verwijzend naar het Maagdenhuis schetste hij een vergezicht waarin de universiteit gewoon weer universiteit kan zijn. Het is goed dat de politiek weer eens wordt opgeschud door een ‘idealistische snotneus’, maar we moeten ook niet vergeten waar Klaver zich de afgelopen kabinetsperiode mee heeft beziggehouden: het studievoorschot, in de volksmond beter bekend als het sociaal leenstelsel. Per 1 september 2015 wordt iedere student die een nieuwe opleiding gaat beginnen geconfronteerd met een systeem waarbij je je automatisch in de schulden moet steken. Voorheen kreeg iedere student standaard een bepaald bedrag (de basisbeurs) dat werd aangevuld door ouders, een aanvullende beurs of een lening. Dankzij dat systeem werd het onderwijs toegankelijk voor een groot aantal studenten en dat hebben de

universiteiten geweten: waar vijf procent van de beroepsbevolking in 1950 universitair onderwijs genoot, is dat percentage nu gestegen naar veertig procent. Door die riante basisbeurs en een klimaat van lekker lang over je studie doen, gaf de overheid steeds meer geld uit aan

studenten, maar er werd niet extra geïnvesteerd in het onderwijs. Integendeel: gecorrigeerd voor inflatie valt de stijging van de investeringen door de overheid vies tegen. Het Sociaal Cultureel Planbureau schrijft hierover in 2001 (!): ‘Het

nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

opinie

wisselcolumn

Wees je toekomstige zelf is niet toevallig dat de aanslagen op de budgetten van universiteiten (…) in de afgelopen 25 jaar hand in hand gingen met het omarmen van economisch-utilitaire criteria.’ Nu staan die economischutilitaire criteria bekend als rendementsdenken, het kwaad dat rondwaart op de universiteit. Als je de uitgaven voor de levensstandaard van de student en de uitgaven voor kwalitatief hoog onderwijs uit elkaar trekt, stemt het uitgavenpatroon je immens treurig. Nu Bussemaker als een soort barmhartige Samaritaan de portemonnee trekt voor de kwaliteit van het hoger onderwijs (met name door het aanstellen van meer docenten per student), kun je dat niet anders zien dan als een ordinaire bezuinigingsmaatregel. Bussemaker denkt dat het een cadeau is als je brood komt brengen nadat je iemand een week hebt laten vasten: natuurlijk wordt zo iemand enorm blij, maar dat brood had al veel eerder moeten komen. Tegelijkertijd leidt het sociaal leenstelsel tot de mentaliteit bij studenten dat ze meer van de universiteiten gaan eisen in termen van comfort: studentenenquêtes worden steeds belangrijker, de concurrentie tussen universiteiten sterker. Onze linkse held heeft een handtekening onder het studievoorschot gezet, maar realiseert zich niet dat hij daarmee het rendementsdenken de kans geeft om de universiteiten nog verder te overwoekeren. Klaver zou politiek lef tonen als hij zich tegen het studievoorschot keert.

Nathanael Korfker studeert wijsbegeerte en theologie. Hij is coauteur van ‘Waar is de Bildung? Zes tekortkomingen van academisch onderwijs’ in: Waartoe is de universiteit op aarde? van Ad Verbrugge & Jelle van Baardewijk. Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

Lydia Krabbendam hoogleraar onderwijsneuropsychologie

als onszelf. Die verklaring wordt onderver vijf maanden heb ik steund door recent neuroimaging onderhet een stuk minder druk. zoek, onder anderen van Jason Mitchell Dus dat boekhoofdstuk, in Harvard en Hal Hershfield in Stanford. waarvoor ik net gevraagd Deelnemers moesten nadenken over hun ben, kan ik tegen die tijd huidige zelf, over hun toekomstige zelf, prima schrijven. En ook en over iemand anders. Het onderzoek die commissie die pas in richtte zich op de hersengebieden die december voor het eerst bij elkaar komt, actiever worden wanneer je nadenkt over zie ik wel zitten. Tot het zover is, heb jezelf dan wanneer je nadenkt over een ik spijt van alle toezeggingen die ik in ander. Datzelfde verschil kwam ook naar mijn optimisme heb gedaan. Hoe heb ik voren bij de vergelijking tussen huidige kunnen vergeten dat ik het in het najaar zelf en toekomstige zelf. minstens zo druk heb als En de proefpersonen bij nu? wie dit het sterkst het Het is maar één voorbeeld Ons toekomstige geval was, kozen ook het van gedrag dat me nu zelf zien we als meest voor onmiddellijke, goed uitkomt, maar waariemand anders in plaats van toekomstige voor mijn toekomstige zelf beloningen. moet boeten. Geld uitgeMijn kortzichtige gedrag ven terwijl je eigenlijk wilt heeft dus een oorzaak: sparen, snacken terwijl je ik ben niet genoeg mijn je hebt voorgenomen om toekomstige zelf. Maar af te vallen, en een klus gelukkig is er een hightech uitstellen tot vlak voor de therapie die ons wat dichdeadline, zijn uitingen ter bij elkaar kan brengen: dankzij Orange van dezelfde kwaal. Die zo frequent voorkan ik niet alleen zien hoe mijn gezicht komt dat er een naam voor is: temporal er over een aantal jaar uitziet, maar kan discounting, de neiging om meer waarde ik ook met mijn toekomstige zelf chatten: te hechten aan een beloning die nu in futureself.orange.com/index.html. Dat plaats van in de toekomst uitgekeerd ga ik zeker doen. In de zomer, als ik weer wordt. wat meer tijd heb. Waar komt die neiging vandaan? Het lijkt er bijna op alsof we ons toekomstige zelf zien als iemand anders in plaats van Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

Grensdoden

Waarom Sicilianen geen vis meer eten VU-wetenschappers maakten een database van de geregistreerde grensdoden uit heel Zuid-Europa. Die blijken slechts een fractie van alle mensen die zijn opgeslokt door de zee.

DOOR WELMOED VISSER BEELD PIETER BOELES

’

s Ochtends vroeg, voordat de toeristen wakker worden, checken jongens het strand of er geen lijken liggen. Ze zijn in dienst van de hotels in de grensregio van Griekenland en Turkije, vertelt promovendus Tamara Last, die onderzoek doet naar grensdoden in het mediterrane gebied. Want hoe dichtbij het allemaal ook gebeurt, we willen niet geconfronteerd worden met het drama van Afrikanen of Aziaten die zijn verdronken bij hun poging de Europese Unie binnen te komen. Zeker niet als we op vakantie zijn. Ergens is het een begrijpelijke reactie, de werelden liggen zo ver uit elkaar dat je als gewone Europeaan het gevoel hebt dat je toch niets kunt doen. Dat zie je pijnlijk terug in die bekende foto van José Palazón, waarin een groepje Afrikanen bovenop het grenshek bungelt bij de Spaanse enclave Melilla. Terwijl ze daar hangen, hun lot onzeker, slaat een vrouw aan de goede kant van het hek rustig een balletje golf. “Doe iets!” wil je haar als kijker toeroepen, maar wat moet ze in godsnaam doen? Mensen wagen hun leven om de Europese Unie binnen te komen en gaan daarbij dood door verdrinking, uitdroging, uitputting of mishandeling. Het is een situatie waarmee we ons geen raad weten, zo blijkt ook elke keer weer uit de reacties van politici en beleidsmakers. Militaire escalatie In antwoord op het drama van 18 april waarbij 700 of volgens sommige schattingen zelfs 900 mensen omkwamen toen een Libische vissersboot kapseisde voor de kust van het Italiaanse eilandje Lampedusa, besloot de Europese Unie onlangs marineschepen in te zetten in de strijd tegen de mensensmokkelaars. Hun boten zullen met militaire inzet worden vernietigd. “Het is een verdere militaire escalatie van het probleem, die niets zal oplossen”, zegt Thomas Spijkerboer, hoogleraar migratierecht. “Ze zoeken een zondebok”, vult

nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

wetenschap

‘Ze zoeken een zondebok: de mensensmokkelaars’

De Middellandse Zee, het graf van duizenden vluchtelingen

Begraafplaats op Malta. In één graf liggen wel drie vluchtelingen

ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

Last aan, “en die hebben ze gevonden in de smokkelaars.” De twee wetenschappers winden zich onder meer op over het huidige grensbeleid dat niet gebaseerd is op feiten. “Politici roepen dat er minder slachtoffers zullen vallen als we de grenzen strenger bewaken, maar enig bewijs daarvoor is er niet”, zegt Spijkerboer. Exacte cijfers over hoeveel mensen er doodgaan bij hun pogingen om Europa binnen te komen, bestaan namelijk niet. Er zijn twee lijsten gebaseerd op mediaberichten en gegevens van hulporganisaties. En hoewel die lijsten ongeveer tot hetzelfde aantal doden per jaar komen, zo’n 15.000 tussen grofweg 1990 en nu, is de overlap van beide lang niet honderd procent. Dit betekent dat er meer grensdoden moeten zijn dan geteld. Maar hoeveel meer weet niemand. Vals paspoort Om een schatting te krijgen die niet op mediaberichten gebaseerd is, zou je eigenlijk gewoon ter plekke moeten gaan tellen en turven, bedacht Spijkerboer een aantal jaren geleden. En dat is precies wat zijn promovendus Tamara Last de afgelopen anderhalf jaar heeft gedaan. Samen met een aantal stagiairs en lokale medewerkers ging ze gemeenteadministraties, begraafplaatsen en lokale bevolkingsarchieven af op 563 plekken in het hele mediterrane gebied. Van Griekenland, de Griekse eilanden, Malta, de hak van Italië, Sicilië, Mallorca, Ibiza en de Spaanse kust tot aan de Canarische Eilanden. Hun lijst begint in 1990 en loopt door tot 2013. Daarvóór had je bijna geen grensdoden. Dan nam je als immigrant bijvoorbeeld gewoon de veerboot van Tunis naar Palermo. Als het niet lukte om een legaal visum te bemachtigen, kocht je een vals paspoort. “De reis was in elk geval een stuk veiliger”, zegt Spijkerboer onderkoeld.

Grensdoden

Spoorloos verdwenen In totaal vond het onderzoeksteam gegevens van 3188 mensen, van wie de lichamen gevonden waren op een van de onderzochte locaties of in de zee. Dat is een fractie van het totaal als je het vergelijkt met de andere lijsten en als je bedenkt dat er alleen al dit jaar in de Middellandse Zee naar schatting 1800 mensen zijn verdronken. “Het viel ons ook tegen hoe weinig lichamen daadwerkelijk worden gevonden en begraven”, geeft Spijkerboer toe. “We hadden gedacht dat we dichter in de buurt zouden komen van de getallen die die andere lijsten geven. Dat dat niet zo is, wijst erop hoeveel mensen zonder spoor in zee verdwijnen.” Spijkerboer had ook graag onderzoek gedaan aan de andere kant van de zee - in Libië of Tunesië - maar dat was financieel en qua veiligheid niet haalbaar. Is deze lijst nou wel bruikbaar, omdat er zo veel verdronkenen níet op staan? Last denkt met deze database veel vragen te kunnen beantwoorden: “Bijvoorbeeld wat het effect is van beleidsmaatregelen, zoals het strenger worden van grenscontroles op het aantal teruggevonden doden, maar ook wat de effecten zijn van media-aandacht, of die er bijvoorbeeld ertoe leidt dat relatief meer lijken worden geborgen.” Onveiliger routes Een eerste analyse toont aan dat strengere grensbewaking in elk geval niet effectief is. Vaak veroorzaakt het een verschuiving van het probleem: op de plek waar de grens beter wordt bewaakt, vermindert weliswaar het aantal immigranten en daarmee ook het aantal grensdoden. Maar dan nemen mensen andere routes die onveiliger zijn, met meer risico op overlijden. “Dat hebben we heel duidelijk gezien bij de Canarische eilanden”, zegt Last. “Rond 2004 kwamen immigranten met boten vanuit Marokko, toen is Marokko in samenwerking met Spanje de kust beter gaan bewaken en kwamen ze met boten vanuit Mauretanië en Senegal. Maar dat is een stuk gevaarlijker: de route is langer en je hebt meer kans om de eilanden te missen. Daardoor groeide het aantal gerapporteerde doden en waarschijnlijk zijn er nog veel meer mensen

Promovenda Tamara Last: ‘Het heeft me de afgelopen jaren dag en nacht beziggehouden’

Je zou de doden eigenlijk ter plekke moeten gaan turven, bedacht hoogleraar migratierecht Thomas Spijkerboer

Mensen gaan dood door verdrinking, uitdroging, uitputting of mishandeling

Database toegankelijk

De onderzoekers besloten de database zo snel mogelijk te publiceren. Daarom kwam er op 12 mei een versie online die iedereen kan inzien via borderdeaths. org. Tamara Last moet zelf nog promoveren op de data. “Sommige mensen vroegen me of ik niet bang was dat anderen zullen weglopen met mijn onderzoek, maar ik denk alleen maar: hoe meer analyses er worden gedaan, des te beter. Er zijn nog vragen genoeg.” nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

Op Lampedusa is niet eens een ziekenhuis of patholoog

de zee op gedreven die nooit gevonden zijn. In 2006 sloot Spanje ook een grensbewakingsverdrag met Mauretanië en Senegal en sinds die tijd is het aantal immigranten en het aantal grensdoden langs deze route sterk afgenomen. Maar het aantal mensen via Libië of Tunesië is sterk toegenomen en daarmee het aantal grensdoden in dat gebied.” Traumatiserend De vaak kleine gemeenschappen aan de rand van de EU krijgen heel wat voor de kiezen. Last hoorde veel geëmotioneerde verhalen van kustwachten, politiemen-

De graven van de vluchtelingen liggen tussen die van de bewoners van Malta

Het knekelhuis ‘voor de botten die zullen herleven’ ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

sen en anderen die met grensdoden of bootjes met drenkelingen te maken hadden gehad. “Het is traumatiserend. Sommige mensen worden er compleet murw van. De lokale voorzieningen zijn er totaal niet op berekend. Lampedusa bijvoorbeeld is een eiland waar zesduizend mensen wonen. Er is niet eens een ziekenhuis of een patholoog”, vertelt Last. De lokale bevolking zoekt iemand om de schuld te geven: vaak de mensensmokkelaars, of de Europese Unie. Soms passen ze zelfs hun hele leefstijl aan om het probleem uit te bannen uit hun dagelijks leven: “Op Sicilië zijn hele dorpen waar ze geen vis meer eten, want die vissen zwemmen in de zee en daar zijn al die lijken. De gedachte is dat de vissen van die lijken hebben gegeten en daarom eet de lokale bevolking geen vis meer. En dat voor gemeenschappen waar vis eeuwenlang het belangrijkste voedingsmiddel was. Aan dit soort verhalen zie je hoe zwaar het drukt op de gemeenschappen in de frontlinie”, aldus Last. Dezelfde tattoo En op haarzelf? Hoe is het om als onderzoeker altijd met doden in de weer te zijn. “Het heeft me de afgelopen jaren dag en nacht beziggehouden”, geeft Last toe. “En soms kom je gevallen tegen die je niet meer loslaten. Ik herinner me dat ik in het dodenregister op Lampedusa twee mannen tegenkwam die dezelfde tattoo hadden: een dolfijn met een kruis, de één had hem op de rechterarm, de ander links. Zo’n detail maakt dat hun verhaal onmiddellijk gaat leven: wat waren die mannen van elkaar? Hebben ze ooit samen die tattoo laten zetten? Of kenden ze elkaar niet en waren ze toevallig bij dezelfde tattooëerder geweest?” Last ziet haar werk ook als morele opdracht: “Deze mensen hebben er recht op dat iemand hen aan de vergetelheid ontrukt. De database is ook een soort monument.”

De foto’s en stills bij dit artikel zijn afkomstig uit de documentaire Counting. The human costs of border control, gemaakt door Pieter Boeles, emeritus hoogleraar immigratierecht aan Universiteit Leiden en gasthoogleraar aan de VU. De documentaire is te zien via borderdeaths.org.

“Veel onderzoek laat vooral negatieve uitkomsten zien van diversiteit: in diverse werkomgevingen treden meer conflicten op, zijn medewerkers minder tevreden en is de cohesie lager”, zei chief diversity officer Karen van Oudenhoven in haar oratie ‘Expanding horizons’ op 22 mei. Hoogleraar Wim Ubachs ontvangt 2,5 miljoen euro, een Advanced Grant, van de European Research Council om moderne fysische theorieën te testen in het LaserLab: precieze lasermetingen bij het waterstofmolecuul en onderzoek met telescopen naar moleculen in de ruimte. Vier VU-wetenschappers krijgen een Vidi-beurs van onderwijsfinancier NWO. Dat is een bedrag tot 800.000 euro om een eigen onderzoekslijn te ontwikkelen: bewegingswetenschapper Nadia Dominici, filosoof Jeroen de Ridder, milieueconoom Wouter Botzen en bestuurswetenschapper Caelesta Braun.

FotoVU/RvdV

Hoogleraar strafrecht Matthias Borgers wordt raadsheer bij de Hoge Raad der Nederlanden. De ministerraad heeft ingestemd met zijn benoeming. Borgers begint op 1 januari 2016 en zal dan stoppen met zijn werkzaamheden als hoogleraar.

Abraham anders

erhalen over Abraham tonen veel diepere verschillen in wereldbeeld tussen christenen en moslims dan soms wordt voorgesteld. Sommige mensen gebruiken Abraham als bewijs voor de gemeenschappelijke waarden van die twee groepen, maar dat is volgens theoloog George Bristow, die op 28 mei is gepromoveerd, onterecht. Hij onderzocht in welke mate de christelijke en de islamitische Abraham echt overeenkomsten hebben. Bristow ontdekte meer dissonantie dan harmonie tussen de verschillende interpretaties van de Abrahamverhalen. Hij baseerde zich voor zijn proefschrift niet alleen op religieuze teksten, maar ondervroeg ook Turkse moslimgeestelijken over hun visie op de islam als de ‘religie van Abraham’. Zo bevestigde hij de resultaten van zijn theologische vergelijking met de uitspraken van leiders van de moslimgemeenschap. (PB)

Het offer van Abraham, Rembrandt (en atelier), 1636. Collectie Alte Pinakothek, München

VIPs

Zie proefschrift via tinyurl.com/ abrahamanders.

Korter depressief Relishoppers

atiënten met een bipolaire stoornis die zogeheten collaborative care krijgen, zijn korter depressief en hun klachten zijn minder ernstig. Dat blijkt uit promotieonderzoek van GGZ-onderzoeker Nienke van der Voort, die op 27 mei is gepromoveerd. Collaborative care is een samengestelde behandeling, waarbij systematische samenwerking tussen de patiënt, diens naasten en alle betrokken hulpverleners wordt

gecombineerd met op zelfmanagement gerichte deelbehandelingen. Zelfmanagement is alles wat iemand zelf doet om zo goed mogelijk met een chronische ziekte te kunnen leven. Daarnaast gebruiken de meeste patiënten medicatie. De verpleegkundige coördineert de zorg. Van der Voort vergeleek twee groepen poliklinische patiënten. Aan de ene groep werd collaborative care aangeboden, aan de andere groep de gebruikelijke zorg. (PB)

Zie proefschrift via tinyurl. com/collaborativecare.

eer dan drie miljoen Nederlanders combineren elementen uit verschillende religies. Dit blijkt uit een enquête van religiewetenschapper Joantine Berghuijs. Mensen combineren vooral onderdelen van het christendom en het boeddhisme. Voor steeds meer mensen vervagen de grenzen tussen religieuze tradities of worden deze zelfs irrelevant. Toch ziet slechts 3 procent van de Nederlanders zichzelf als aanhanger van twee of meer religies, zo blijkt ook uit het onderzoek. (WV)

Zie tinyurl.com/relishoppers. nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

onderzoeksnieuws

aboratoriumtests die bepalen hoe schadelijk zware metalen uit de bodem zijn voor mensen en dieren, geven niet altijd een goed beeld, omdat de proeven niet lang genoeg duren. Dat blijkt uit onderzoek waarop Erkai He op 1 juni promoveerde. Zij onderzocht de giftigheid van nikkel en kobalt in de bodem bij potwormen. Daarbij bleek dat de tijdsduur van de blootstelling een belangrijke factor is. Hoe langer het contact met het metaal duurt, hoe groter de schade. (DdH)

Instellingskinderen

Zie proefschrift via tinyurl.com/giftigemetalen.

Te veel vragen

J ederlanders hebben massaal vragen ingestuurd die moeten bijdragen aan het opstellen van een Nationale Wetenschapsagenda. Om chocola te kunnen maken van die enorme berg, rubriceerde Piek Vossen, hoogleraar computationele lexicologie, samen met zijn team de vragen op steekwoorden. In november moeten al deze vragen zijn teruggebracht tot de Nationale Wetenschapsagenda. (WV)

onge pleegkinderen met ernstige problemen worden in Nederland en in de Verenigde Staten niet optimaal begeleid. Dat is de conclusie van het promotieonderzoek waarop Caroline Jonkman 27 mei promoveerde. Jonkman vergeleek het Nederlandse systeem waarbij de begeleiding wordt afgestemd op individuele problemen, met het Amerikaanse systeem, waar een strikte gedragstherapeutische methode wordt gebruikt. In beide landen kan de zorg beter, concludeert Jonkman. “In Nederland wordt vaak voor een behandeling gekozen die ofwel gehechtheid, of gedrag, of trauma’s aanpakt, terwijl er bij deze kinderen vaak een combinatie is van deze problemen. Intensieve, individuele begeleiding waarin al deze thema’s aan bod komen, is het best. “Daarmee voorkom je bij sommige kinderen wellicht dat ze van pleeggezin naar pleeggezin gaan en uiteindelijk in instellingen moeten opgroeien.” (WV)

De wetenschappers maakten een visualisatie van de wetenschapsagenda. Die is te zien op i.amcat.nl/renwa/index.html.

Zie proefschrift via tinyurl.com/ instellingskinderen.

VU-wetenschappers categoriseerden 11.700 vragen voor de Nationale Wetenschapsagenda.

N ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

Half nature, half nurture Danielle Posthuma, hoogleraar neurowetenschappen, analyseerde bijna drieduizend tweelingonderzoeken. Ze ontdekte dat nature en nurture even belangrijk zijn. “Vaak kreeg ik de vraag: wat is nou de erfelijkheid van IQ of van lichaamslengte? Maar daar was nooit één antwoord op. Het ene onderzoek zei zestig procent, het andere tachtig procent. Samen met Tinca Polderman besloot ik om alle bijna drieduizend gepubliceerde onderzoeken op het gebied van tweelingen van de afgelopen eeuw door te lezen en te analyseren. De oudste papers kwamen uit 1958. We zijn er vier jaar geleden mee begonnen, maar niet fulltime. Het was meer een uit de hand gelopen hobby. “Door het onderzoek kunnen we nu wel stellen dat de verhouding nature-nurture bijna fifty-fifty is. 49 procent is nature, 51 procent is nurture. Maar dat is voor alles samen, per eigenschap loopt de factor erfelijkheid van tien tot 98 procent. Bij alles dat te maken heeft met het skelet ligt erfelijkheid hoog en bij de sociale eigenschappen laag. “Onze onderzoeksresultaten hebben we op een website gezet. Hier kun je van elke eigenschap opzoeken wat de erfelijkheid is en wie erover gepubliceerd hebben. Ook zie je het aantal onderzoeken per land.” (KH)

Het artikel Meta-analysis of the heritability of human traits based on fifty years of twin studies verscheen op 18 mei in Nature Genetics. Op de site match.ctglab.nl kun je zien in hoeverre verschillende eigenschappen genetisch bepaald zijn.

Claudia Coppen

Giftige metalen

nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

vrije schrijver

‘Ik ben een academische drop-out’ Niña Weijers is de nieuwe Vrije Schrijver. ‘Soms mis ik de universiteit. Het feit dat je de diepte wel in moet.’

DOOR ROOS VAN RIJSWIJK FOTO MARTIJN GIJSBERTSEN

“

Na de middelbare school ben ik naar open dagen van de VU en de UvA gegaan. Ik vond de VU heel erg leuk, want die hadden gastschrijvers en de opleiding klonk fantastisch. Maar ik was achttien, woonde in Nijmegen en had een bepaald beeld van Amsterdam: de binnenstad, de grachten. De UvA beantwoordde aan dat beeld. Als ik tijdens mijn studie VU-studenten tegenkwam dacht ik vooral: dat is zó ver weg, helemaal buiten de stad, daar staat een of ander groot gebouw waar jullie allemaal heen moeten! Op de UvA ben je qua locatie verwend. Ik heb jarenlang alleen maar naar de Spuistraat gehoeven, midden in de stad. De universiteit en het echte leven Tijdens mijn opleiding aan de UvA werd

ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

niks gedaan met hedendaagse literatuur. Ik vind het goed dat de VU wel veel doet met het literaire veld. Gastschrijvers, schrijvershuisbezoeken… Nee, heel academisch is het niet. Maar tegelijkertijd denk ik ook: ik heb na mijn studie volledig zelf het wiel uit moeten vinden. Je wordt op geen enkele manier voorbereid op ook maar iets dat in het echte leven plaats zou vinden. Je wordt opgeleid tot promovendus, tot docent, maar hoeveel promotieplekken zijn er nu helemaal? Natuurlijk, je kunt het als student ook zelf opzoeken, maar daar is niet altijd ruimte voor. En die collegereeksen vinden plaats náást het wetenschappelijke curriculum. Je blijft de wetenschappelijke basis houden; een manier van denken, de ethiek in de wetenschap. Soms mis ik de universiteit. Het feit dat je de diepte wel in moet. Werkgroepen. Gelukkig kan ik een deel van die leergierigheid en het onderzoekende kwijt in mijn essayistische werk voor De Groene Amsterdammer en De Gids. Ik heb altijd gedacht dat ik na mijn bachelor een

onderzoeksmaster zou doen, trouwens, maar het schrijven trok te veel. Ik ben een academische drop-out.

Wie is Weijers? Niña Weijers (1987, Nijmegen) debuteerde vorig jaar met De consequenties, een roman over een kunstenares die haar eigen leven gebruikt als basis voor haar werk. Hiermee won ze de Anton Wachterprijs 2014 en de Lezersprijs van de Gouden Boekenuil 2015. Weijers publiceerde ook korte verhalen in diverse media en schrijft literatuurkritieken en essays. Haar onderwerpen variëren van kunst tot immigratieproblematiek tot yoga (‘Namaste, bitches’). Weijers is redacteur van het literaire tijdschrift De Gids en schrijft columns voor De Groene Amsterdammer. Ze studeerde literatuurwetenschap aan de UvA en in Dublin.

Véél lezen met studenten Vrije Schrijver Niña Weijers: “Voor het VU-filmfestival On the Roof ga ik in gesprek met vier wetenschappers. Verder kijk ik uit naar de workshops creatief schrijven. Niet alleen omdat we naar een kort verhaal toewerken, maar ook omdat ik veel met de studenten wil gaan lezen. Men vergeet weleens hoe belangrijk dat is als je wilt gaan schrijven. Het jaarthema van de VU is Connected World. Heel breed, maar wel toepasselijk in het licht van die verbindingen die ik altijd zoek. Het paasgeschenk zal daar, in het verlengde van de Abraham Kuyper-lezing die ik ga geven, ook over gaan. Een fijne kans om me in academische setting ergens helemaal in te mogen verdiepen. Het is eervol om voor de positie van Vrije Schrijver gevraagd te worden. Ik kan denken: Jezus, ik heb maar één boek geschreven, moet ik daar nu de Vrije Schrijver uit gaan hangen? Nou, ja dus. Misschien uit een soort bewijsdrang, maar het heeft geen zin het bangige meisje te zijn. Ik ben meer iemand die er head first in gaat. Er komen vast nog meer projecten, al zal het niet heel megalomaan worden; ik weet dat het studentenleven grillig is en dat er moeilijk veel te plannen valt.”

omdat de grondslag religieus is. ‘Je wordt op geen Mijn moeder heeft zich enkele manier op haar twintigste uitgevoorbereid op ook schreven van de kerk en er maar iets in het alles aan gedaan om haar echte leven’ Eerste generatie versus kinderen niet religieus tweede generatie op te voeden. Vervolgens Als Vrije Schrijver ga ik werd ik als kind een tijdje onder meer een summerop eigen initiatief gelocourse geven aan eerstegevig. De interesse is er nog neratiestudenten. Zij gaan de eerste paar steeds; zowel in Amsterdam als in Dublin hoofdstukken uit m’n boek lezen en die volgde ik vakken over godsdienst omdat verbinden we aan grotere onderwerpen ik het miste tijdens de opleiding literaaan de VU. Er is bijvoorbeeld een soort tuuurwetenschap. De Griekse mythologie gedragscode ingesteld hier. Regels als: kreeg een plek, maar de Bijbel en andere we gaan met respect met elkaar om, we religieuze teksten ontbraken. zijn integer – allemaal ontzettend voor de Ik zoek altijd naar verbinding, ook in hand liggende dingen dacht ik aanvankemijn werk. Tussen verschillende zaken, lijk, maar aan de andere kant: aan de VU tussen het persoonlijke en het universele. lopen volgens mij veel meer afkomsten In mijn boek zitten ook mystieke thema’s. en religies door elkaar heen dan aan de Uiteindelijk gaat De consequenties over UvA. Dan moet je dus ook meer nadenonthechting, de manier waarop je die ken over hoe je met elkaar omgaat. onthechting kunt vinden, of juist heleMijn ouders behoorden ook tot de eerstemaal niet omdat je te verbonden bent generatiestudenten. Zij hebben praktimet de dingen om je heen. Voor mij is sche, veilige studiekeuzes gemaakt en belangrijk: betekenis geven aan het grotedaarna keurig carrière; daarmee kwam ik re geheel. Als schrijver ben je bezig met in een gespreid bedje terecht. Ik heb de het scheppen van een universum. Het luxe gekregen om af te wijken, een risiheeft veel raakvlakken met religie, maar covoller pad te kiezen. Ik weet verdomd zonder een god. goed hoe makkelijk ik het heb gehad; ik Er is ook veel tegen zo’n godsbeeld. De heb me nooit ergens uitkomst van veel religies aan hoeven ontworis dat er een soort totaal stelen, in die zin. Ik wereldbeeld ‘Multiculturaliteit essentialistisch heb bewondering voor ontstaat waarin geen ruimte kan uitmonden in meer is voor iets anders. De studenten die, zoals onverschilligheid’ bijvoorbeeld mijn schrijver Frans Kellendonk vader, alles op eigen heeft daar interessante houtje moeten doen. dingen over gezegd. Het Die academische komt neer op: leuk en aardig, achtergrond went wel die multiculturele samensnel en het elitaire ligt leving met in één straat een dan op de loer. Dat ik, als bijvoorbeeld kerk en een moskee, maar feit is dat als mijn moeder niet begrijpt waarover ik het je gelovig bent, jij je eigen kerk de enig heb, nogal vinnig kan reageren: hoezo belangrijke vindt. Dan kan een ander ken je dat niet? Op zulke momenten hoor geloof voor jou eigenlijk niet bestaan. En ik mezelf op m’n vingers te tikken. zo kan multiculturaliteit ook uitmonden in onverschilligheid. Religie en multiculti Ik ben benieuwd hoe dat op de VU zit. Gaan de verschillende culturen iets Ik heb het idee dat religieuze mensen, met elkaar aan, of lopen ze langs elkaar wat voor religie ze ook aanhangen, liever heen?” naar de VU gaan dan de UvA, simpelweg

nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

Stoppen hoeft niet! Behaal Kunst- en Cultuurwetenschappen MA in deeltĳd Voltijds studeren na de bachelor voor jou geen optie? De Open Universiteit biedt een erkende universitaire master in deeltijd. • cultuurgeschiedenis, filosofie, kunstgeschiedenis, letterkunde • studeren naast werk en vrije tijd • binnen 2-4 jaar • start in september en februari Meer informatie? T 045 - 576 2375 E nicole.gruisen@ou.nl

www.ou.nl/master-cultuur

Open Universiteit

www.ou.nl

6215249

Loopbaan

De reorganisatie aan de VU dwingt veel werknemers om over hun carrière na te denken. Studentendecaan Henk Boswijk maakt een verrassende overstap.

Eindelijk een echt vak DOOR FLOOR BAL FOTO’S CHRISTIAAN KROUWELS

nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

medewerkers

ADVALVAS

nr 19 â&#x20AC;&#x201D; 3 juni 2015

Loopbaan

et is een koude zondagochtend als studentendecaan Henk Boswijk de trein van 7.16 uur mist. Of eigenlijk: de trein mist Henk. Het had een historisch moment moeten zijn. Op 9 december 2012 moet de trein van Amersfoort naar Ede-Wageningen voor het eerst het nieuwe station Hoevelaken aandoen. Iedereen is hiervan op de hoogte, op één persoon na: de machinist. Als de trein voorbij raast, is Boswijk de enige reiziger op een besneeuwd perron. De andere aanwezige is een lokale journalist. Een dag lang zijn Boswijk en zijn gemiste trein landelijk nieuws. Als hij interviews aan Man bijt hond en de radio geeft, weet hij nog niet dat dit hem zijn droombaan zal kosten.

naar school te gaan, heeft hij tijd om iets anders te gaan doen. Langzaam rijpt er een plan bij Boswijk. Wat hij wil doen, is heel iets anders. Geen complexe baan op universitair niveau, maar vakmanschap. Werk waarbij hij machines bedient en een geheel nieuw beroep moet leren. Stuurman op een schip bijvoorbeeld. Of machinist. Een uitdaging voor een man die niet eens een rijbewijs heeft. Tien jaar theologie Een treinspotter is Boswijk niet. Als jongetje spaarde hij geen modeltreinen. Het echte werk, dat is wat hem interesseerde. Nog op het vwo in Dordrecht informeerde hij bij de NS of er banen voor hem waren. Ze vonden hem te hoog opgeleid. Dus ging Boswijk theologie studeren. Niet dat hij dominee wilde worden. Maar theologie bleek een zeer gevarieerde zesjarige opleiding in een tijd waar alle studies vier jaar werden. Die bood niet alleen Bijbelkennis, geschiedenis en sociale wetenschappen. Maar ook, vanwege de digitalisering van de Bijbel, het nieuwe vakgebied informatica. Hij volgt bijvakken Fries en culturele antropologie en studeert na tien jaar af. Anderhalf jaar later keert hij als onderwijscoördinator terug aan de VU. Soms solliciteert hij ergens anders. Altijd komt hij tot de conclusie dat hij het op zijn alma mater te goed heeft. Tot nu toe.

Geen rijbewijs Het is 2011 als Henk Boswijk in het instellingsplan de ideeën van de VU voor de aankomende vier jaar leest. In de afgelopen zeventien jaar heeft hij als medewerker de universiteit zien veranderen. De organisatie wordt hem te groot en anoniem. Nu hij het plan leest, weet Boswijk het zeker: dit komt niet meer goed. Als studentendecaan is het zijn taak om uitzonderingen te organiseren voor studenten die vastlopen in de regels. Het college van bestuur heeft een nieuwe visie op zijn werk: hulp aan studenten wordt gestandaardiseerd Jongensboekromantiek en gedigitaliseerd. Boswijk Hoe wordt een studenbeseft één ding: “Dit is ‘Ik wil machines tendecaan machinist? niet waarvoor ik hier ben.” bedienen: Boswijk begint met een Boswijk is dan 47 jaar. Hij stuurman op een stappenplan. Een aankovraagt zich af hoe hij de schip of machinist’ mend treinbestuurder twintig jaar tot zijn pensiheeft een rijbewijs nodig onering door wil brengen. om ’s ochtends voor de Soortgelijk werk ergens eerste dienst op het statianders zoeken, ziet hij on te kunnen komen. Dus niet zitten. “Op andere volgt Boswijk rijlessen. universiteiten gaan ze Daarna legt hij contact over een paar jaar dezelfmet mogelijke werkgevers. Het wordt snel de kant op.” duidelijk dat zij geen interesse in hem Er volgen veel gesprekken met vrienhebben. “Ik pas niet in hun plaatje van den. En met zijn vriendin Ellie die als een machinist. Ze denken dat ik het werk predikant werkt. Nu zijn drie pubers gauw saai en te simpel zal gaan vinden.” oud genoeg zijn om ’s ochtends zelf

Waar een spoorbedrijf normaal de opleiding tot machinist regelt en betaalt, moet Boswijk dat nu zelf doen. Hij heeft één geluk. Juist omdat de VU heftig reorganiseert, is zijn leidinggevende bereid om mee te betalen aan de opleiding en hem vrije tijd te gunnen. Voor zijn machinistendiploma moet hij zijn theorieopleiding binnen een jaar met een stage afronden. Een aantal vervoersbedrijven wijst hem af, maar hij mag op stage bij het goederenvervoer van een klein bedrijf. “Dat was het Wilde Westen: ongeorganiseerd. Er waren minimale marges en als beginnend bedrijf hadden ze geen tijd om hun personeel op te leiden.” Boswijk maakt het niets uit. Hij rijdt onder begeleiding, vooral ’s nachts, met de trein door donker Nederland. Spoorwegovergangen sluit hij zelf, wissels moeten handmatig omgezet worden. Het is jongensboekenromantiek. Na een half jaar krijgt hij een bericht van zijn stagebedrijf: ze hebben hem ingepland voor het praktijkexamen. Maar Boswijk is daar nog niet aan toe. Ze hebben hem de afgelopen tijd te weinig werkuren gegeven om voldoende te oefenen. Het bedrijf blijkt niet flexibel. Ze vinden dat hij niet geschikt is voor het goederenvervoer en hij kan vertrekken. Boswijk heeft nog vier maanden voordat zijn theoriediploma verloopt. Nu wel boos Als Boswijk zijn leidinggevende op de VU over de situatie mailt, krijgt hij vlot antwoord terug. “Ze verwachtte me op maandag weer op mijn werk. Dat was logisch: dat verlof had ik alleen om die stage te kunnen lopen.” Het is begin 2014 en de studentendecaan zit weer op zijn oude werkplek. “Dat was heel dubbel. Mijn collega’s waren blij om mij weer te zien. En het werk voelde vertrouwd. Maar ik wilde nog steeds weg.” De tijd begint te dringen. Een nieuwe stageplek bij het goederenvervoer kan hij door het negatieve stempel van zijn oude werkgever niet meer vinden. Het personenvervoer is zijn enige oplossing. Daar is de markt krap. Boswijk speurt websites

nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

voelt zich als de studenten die hij zo vaak helpt. Gekraakt tussen bureaucratie en managers. “Ik heb geen illusies meer over werken bij het spoor. Overal waar mensen te veel voor te weinig geld moeten doen, kom je deze problemen tegen.” Opgeven Een ander zou misschien opgeven. Teleurgesteld en gedemotiveerd. Boswijk niet. Sterker nog, nu weet hij zeker dat dit is wat hij wil. “Juist door al die tegenslag moest ik echt mijn best doen om mijn doel te bereiken. Als alles vanzelf was gegaan, was ik misschien gaan twijfelen.” Dit is zijn laatste kans. Als zijn papieren verlopen, heeft Boswijk niet weer de tijd en het geld om de opleiding opnieuw te doen. “Ik voelde sterk dat ik moest doorzetten. Als het met oud en nieuw niet gelukt was, zou het over en uit zijn.” Boswijk vloekt niet, maar hij baalt. En weer pakt hij zijn telefoon. De NS heeft geen werk op de standplaats in zijn buurt. Veolia in Limburg is te ver weg. Arriva heeft geen plek. Een hr-manager van Syntus reageert uiteindelijk positief. “Hij vond dat iemand die op eigen initiatief alles geregeld heeft, niet tussen wal en schip mocht vallen.” In het najaar, vlak voor de deadline, rondt Boswijk zijn stage af.

Nu ziet Boswijk tijdens zijn werk roofvlogels vliegen en reeën oversteken af, belt bekenden en stuurt paar dagen niet werken. mailtjes rond. Dan heeft Nu zou ik met dezelfde Hij mag hij geluk. Hij mag beginman moeten werken. beginnen bij het nen bij het kippenlijntje Die manager was bang kippenlijntje van van Connexxion. voor onrust in het team.” Boswijk is opgelucht. Dit is Connexxion Boswijk moet weer weg. zijn kans om zijn droomDit keer is hij wel boos. baan te krijgen. Drie dagen “Als diezelfde manager die rijdt hij op het traject machinist niet zo zwaar tussen Amersfoort en Edegestraft had, was er niets Wageningen. Dan moet aan de hand geweest. Ze hij zich bij een manager reageerden toen overdremelden. Iemand heeft zijn naam gegooven op de persaandacht en nu deden ze geld en de oude nieuwsberichten over dat weer.” de gemiste trein van 7.16 uur gelezen. Ironisch genoeg loopt hij in zijn nieuwe “Daar waren ze niet blij mee. De machiwerkgebied tegen dezelfde problemen nist is indertijd gestraft, hij mocht een op als bij zijn eerste werkgever. Boswijk

ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

Mooi weer Het is maart 2015 als Boswijk zijn eerste rit alleen maakt. Hij heeft een oproepcontract bij Syntus op zak. Naast de drie dagen die hij bij studentenondersteuning werkt, zit hij gemiddeld één dag per week op de trein. Als de organisatie over een paar maanden de aanbesteding voor een spoorlijn in Overijssel wint, heeft hij uitzicht op een vast contract. Tot die tijd combineert hij het beste van twee werelden. Zenuwachtig is hij niet als hij de route van Zutphen naar Oldenzaal rijdt. Zijn begeleider pikt een stationnetje mee. Tegen de tijd dat die afstapt, heeft Boswijk de slag te pakken. De wereld ligt aan zijn voeten. Hij ziet roofvogels vliegen en reeën het spoor oversteken. De zon schijnt. En Henk Boswijk is machinist op de trein.

‘Ruud’ woordvoerder De Nieuwe Universiteit VU

opinie

‘De Verrekijker is er voor iedereen’

Vrijdag 29 mei ging academisch café De Verrekijker officieel open: een statement tegen het verdwijnen van de sociale ruimtes.

DOOR DIRK DE HOOG

aarom hebben jullie deze ruimte gekraakt? Was er geen plek in het studentendok? “Deze ruimte stond al twee jaar leeg, terwijl allerlei sociale ruimtes van studieverenigingen verdwijnen. Er is al meerdere malen door de studentenraden gevraagd om leegstaande ruimtes om te bouwen. Zonder respons. Daarom gingen wij over tot actie. Wij denken dat er op de campus behoefte is aan zo’n ontmoetingsplek.”

dagen staat op Facebook. We hopen dat De Verrekijker door zijn autonome karakter een plek kan worden waar men kritisch nadenkt over de toekomst van de universiteit.” Is dit nu de gezelligheidsruimte van De Nieuwe Universiteit VU? “Het is vooral een ruimte voor de hele academische gemeenschap. Iedereen is welkom. Niet alleen om langs te komen, maar ook om zelf dingen te organiseren. Er was hier al iemand die debatten over een duurzame campus wil organiseren. En we hebben alle studieverenigingen uitgenodigd om te bespreken wat ze hier allemaal kunnen doen.”

Waarom wil je niet met je eigen naam in de krant terwijl jullie zo voor transparantie zijn? “Het gaat om het collectief dat De Verrekijker draaiende houdt. Iedereen kan hier met ons komen praten over wat we doen. Dat is onze transparantie. Daarvoor hoeft mijn naam niet in de pers te komen. De Verrekijker is gewoon open voor iedereen.” Hoe reageerde het VU-bestuur? “Laat ik zeggen gematigd positief. We zijn in gesprek en ik heb de indruk dat we worden gedoogd.”

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

Het Green Office heeft bijvoorbeeld zojuist een ruimte gekregen naast de mensa in het hoofdgebouw? “Dat klopt. Maar waarom zij wel en krijgen andere verenigingen geen of nauwelijks antwoord op hun vraag om hun ruimte te behouden? Daarom maken wij dit statement.”

Op 19 mei kraakten aanhangers van De Nieuwe Universiteit VU een ruimte in het Wis-&Natuurkundegebouw. Ze vestigden er het academisch café De Verrekijker. Studenten en medewerkers kunnen er koffie en thee drinken, soms eten, en er zijn geregeld gastcolleges, debatten en culturele activiteiten. Vrijdag 29 mei ging het café officieel open. Er waren zo’n 85 mensen, onder wie natuurlijk campusdichter Tijdelijke Toon. Kijk op advalvas.vu.nl>nieuws>28 mei>campusgedicht en op Facebook: deverrekijkervu.

Dirk de Hoog

Wat gaan jullie hier doen? “We maken er een echt academisch café van, met geregeld debatten en lezingen. Verschillende docenten hebben hier al een gastcollege gegeven, zoals Hans Radder bij de opening. Daarnaast organiseren we culturele activiteiten. Op de openingsavond was er een poetry slam. Het programma voor de komende

De Verrekijker

nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

COLUMN

Waarheidsserum

p het kantoor waar ik werk loopt een teckel rond. Of eigenlijk sjokt hij een beetje waarbij hij in de buurt van de keuken versnelt. In teckeljaren is Dries een jaar of tachtig. Soms kijk je op van je scherm en dan zit hij opeens naast je en dat heb je niet horen aankomen, want Dries bezit als niemand kijkt een soort hoovercraftmechanisme waardoor hij geruisloos nét boven de vloer zweeft en zonder een zuchtje wind kan landen. Dag Dries, kir ik in zo’n geval verliefd, want mijn zwak voor honden is eindeloos. Ik buk me om zijn grijze teddyberenvacht te aaien en vlak voor mijn hand de teckel bereikt, ik zweer dat dit de waarheid is, deukt Dries in. Hij deukt net zo lang in tot hij niet verder in kan deuken en dan zet hij een stap naar achter, zodat ik er helemaal niet meer bij kan. Zwijgend kijkt hij mij vanonder borstelige wenkbrauwtjes even aan, waarna hij zich – zo resoluut als binnen de potentie van een tachtigjarige teckel ligt – omdraait.

ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

Roos van Rijswijk Het gevoel dat de hond door me heen kijkt en ziet: Op een teckel dat is niet pluis. Dezelfde projecteer ik sensatie overvalt me als mijn angst ik mij in de buurt van onbetrouwbaar te een kind bevind dat me zijn onafgebroken, zwijgend, maar welhaast in doodsangst aanstaart. In het ergste geval blijft het niet bij bangig kijken, maar schrikt zo’n kind zich de kolere als je het per ongeluk aankijkt en rent het om zijn moeder roepend weg. Zoiets gebeurt altijd in het openbaar, het liefst in een volle tram of op een verjaardag, waardoor ik me niet alleen door een benauwde baby, maar ook door minstens vijftien forensen of feestvarkens begluurd voel. Wat moeten die allemaal wel niet denken? Daar zit een wildvreemde vrouw die zuigelingen schrik aanjaagt. Hijs de hooivork. Bedek het kind. Het idee dat dieren en kinderen mij beter zouden doorzien dan de mensen met wie ik mij normaal omring, raakt natuurlijk kant noch wal. Op een teckel (met als

levensdoel het opvangen van kruimels lunch) projecteer ik mijn angst onbetrouwbaar te zijn. Bij het zicht van een kleinhartige peuter doemt in mij het schrikbeeld op van het Grote Mens (v) met blauwe tanden van de wijn, lippenstift in de plooien rond haar mond, een hals als die van een kalkoen en de neiging iedereen onder de dertien hard in de wangen te knijpen en gênante vragen te stellen. O, trauma’s, o, zo word ik nooit, want dat soort mensen, dat komt met de plooirok aan en het paarse permanentje op de kop hun moeder uit. Toch zou het mooi zijn, zo’n sprookjesachtig waarheidsserum in de vorm van onschuldige wezens die op hol slaan bij het zien van ploerten. Je hoeft, ik noem maar wat, bij een Kamerdebat over bootvluchtelingen alleen maar een teckel en een baby los te laten om ze weer in ontwrichte staat op te vangen na de aanblik van een stel xenofobe VVD’ers. Duidelijkheid. Zolang er maar niemand kruimelt.

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

Onderwijs

Leve de community

Hoogleraar Jos Beishuizen gaat met emeritaat. De ‘communities of learners’ die hij 11 jaar geleden aan de VU introduceerde, lijken ook al slachtoffer van het rendementsdenken. Of is er nog hoop?

DOOR DIRK DE HOOG aar ging het alweer over bij die community of learners? “Dat leren niet alleen een cognitief maar ook een sociaal proces is. Als je de binding van studenten met elkaar en de academie versterkt, verbeteren de leerprestaties en neemt de uitval af”, zegt Jos Beishuizen. In zijn oratie als hoogleraar onderwijskunde introduceerde hij in 2004 het begrip aan de VU en hij werkte het in 2006 samen met James Kennedy, hoogleraar geschiedenis, uit tot de onderwijsvisie van de universiteit. Het komt erop neer dat studenten in groepjes, onder begeleiding van een docent, onderzoek doen. “Onderzoekend leren activeert studenten en brengt ze academische vaardigheden en reflectie bij. Het is dus heel iets anders dan passief in een collegezaal de leerstof aanhoren”, aldus Beishuizen. Hij benadrukt het concept niet zelf bedacht te hebben: “Het komt uit Amerika. Onder anderen Ann Brown werkte zo met leerlingen in het basisonderwijs. Leerlingen leerden in groepjes lezen, om

beurten namen zij de rol van docent op zich. De prestaties van vooral de leerlingen met een leesachterstand namen duidelijk toe. Leerlingen leren namelijk ook van elkaar.” Duidelijke doelen Beishuizen ziet de community niet als hét ideale onderwijsmodel. “Je moet kijken naar de samenhang van het hele curriculum. Daarin is plaats voor verschillende onderwijsvormen. Ik ben zeker niet tegen hoorcolleges, mits ze goed worden gegeven. Maar je moet een verband tussen de vakken aanbrengen en ook kleinschalige onderwijsvormen – werkgroepen – aanbieden waarin het contact tussen studenten onderling en met de docent een belangrijke plaats inneemt.” Hij vindt wel dat je de leerdoelen van zo’n werkgroep duidelijk moet definiëren. “Het gaat natuurlijk niet alleen om de gezelligheid. Je moet er echt wat leren. De doelen moeten aansluiten bij de belangrijkste thema’s binnen het vakgebied. En studenten moeten daarop leren reflecteren, een onderdeel van academische vorming.” Andere wind Dit model van Beishuizen lijkt in een diepe bureaula verdwenen te zijn. In de

nieuwe onderwijsvisie van de VU zie je nergens meer het begrip community of learners. Wat is ermee gebeurd? “In eerste instantie was er redelijk veel animo voor het concept en zijn verschillende projecten gestart. Lees maar na in het boek Verder met onderwijs uit 2010. Maar vier jaar eerder trad ook een nieuw universiteitsbestuur aan. En toen is er een andere wind gaan waaien, mede door veranderingen in de samenleving. Studenten snel door de opleiding heen halen en de kosten van het onderwijs verlagen; het huidige rendementsdenken zeg maar”, analyseert Beishuizen. Niet dat hij de toenmalige bestuurders alle schuld in de schoenen wil schuiven. “Er waren ook actuele problemen. Het aantal studenten was in korte tijd enorm gestegen, terwijl de bekostiging voor het onderwijs achterbleef. Opleidingen met veel studenten zeiden dat ze kleinschalig onderwijs niet meer konden betalen. En ja, docenten zijn nu eenmaal eigenwijs, die laten zich niet zomaar een onderwijsvisie door het bestuur voorschrijven.” Angsthazen Ook grote opleidingen kunnen het idee van een community realiseren, denkt Beishuizen. “Kleinschaligheid moet je slim organiseren. Zet bijvoorbeeld student-assistenten in als begeleider van groepjes eerstejaars. Door motiverende onderwijsvormen zullen studenten beter presteren en op termijn zullen ook de rendementen stijgen. En de tevredenheid van studenten zal toenemen. Mensen die vooral naar de cijfertjes kijken, willen snelle resultaten zien. Hoe krijg ik hogere scores in de Nationale Studenten Enquête? En hoe verhoog ik het rendement van de bacheloropleiding? Het zijn vragen

nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

FotoVU/Yvonne Compier

campus

Hoogleraar onderwijskunde Jos Beishuizen: ‘Ik geloof in de democratie van de meubelwerkplaats: de leermeester en zijn gezellen’

plekken kom je nu nog van angsthazen die hun elementen van dit soort targets willen halen. ‘Kleinschalig en onderwijs tegen. Zo ging Maar de Haagse polionderzoekend in januari de prijs voor tiek heeft die op cijfers leren moet in alle innoverend onderwijs gebaseerde prestatieafbachelornaar het Dragons’ Denspraken bedacht. En de opleidingen een project.” Hierbij liet Pieter bestuurders moesten daar van Beukering, docent iets mee. Ik geloof vooral plek krijgen’ bij Aard- en Levenswein het eigen kunnen van tenschappen, groepen studenten en docenten. studenten een idee Maar goed, ik ben ook een ontwikkelen voor duurechte onderwijsman. Ik zame energie in Afrika. vind college geven ontzetBeishuizen vindt dit een prima voorbeeld tend leuk en uitdagend.” van de community of learners. Beishuizen ziet nog steeds mogelijkheden voor zijn communities. “Het grapDemocratie van meubelwerkplaats pige is dat toen ik tien jaar geleden met En hij ziet nog een lichtpuntje. “De het idee aankwam, allerlei docenten zojuist verschenen uitwerking van de zeiden: ja maar, wat jij zegt, doe ik al nieuwe onderwijsvisie KnowVU pleit lang. Dat leren ook een sociaal proces is, opnieuw voor samen werken, leren en hoort bij de traditie van de VU. Alleen onderzoeken. Sterker nog, ze koppelen heb ik er een naam aan gegeven en er het aan de diverse studentenpopulatie. inhoud aan gekoppeld. Op verschillende

ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

KnowVU roept op om culturele verschillen te kennen, te duiden en te accepteren. Daarmee is de community terug van weggeweest.” Beishuizen heeft ook nog een boodschap voor alle mensen die nu ijveren voor een democratischere universiteit. “Studenten moet je van begin af aan serieus nemen. Dat moet gewoon in het onderwijs zelf gebeuren. Ik noem dat de democratie van de meubelwerkplaats. De leermeester en zijn gezellen. Docenten en studenten werken samen op basis van gelijkwaardigheid, maar wel met een eigen rol en verantwoordelijkheden. Kleinschalig en onderzoekend leren moet in alle bacheloropleidingen een plek krijgen. Daarmee verhoog je de sociale en academische binding en geef je de VU echt een eigen gezicht.”

Jos Beishuizen geeft op donderdag 25 juni om 15.45 uur zijn afscheidscollege.

E: OR@VU.NL | WWW.VU.NL/OR | WWW.ONDERNEMINGSRAADVU.NL | 3 JUNI 2015

‘NA ANALYSEREN, NU OOK KANSEN PAKKEN VOOR ECHTE VERANDERING’ DIT IS DE STELLING VAN OR-VOORZITTER JELLY REINDERS EN HET CENTRALE THEMA VAN DE STRATEGISCHE MEDEZEGGENSCHAPSCONFERENTIE EERDER DEZE WEEK IN CASA 400. DE STELLING HEEFT BETREKKING OP HET DEMOCRATISERINGSPROCES BINNEN DE UNIVERSITEIT. ‘DAT HET DEBAT DOOR MOET GAAN IS EVIDENT. DE ROEP OM ECHTE DEMOCRATIE OP UNIVERSITEITEN EN GROTERE PARTICIPATIE VAN MEDEWERKERS EN STUDENTEN, WAARBIJ DE KWALITEIT VAN ONDERZOEK EN ONDERWIJS WEER CENTRAAL KOMT TE STAAN, WORDT STEEDS LUIDER. Het rendementsdenken moet plaats gaan maken voor inhoudelijke diepgang.’ Reinders roept daarbij op om, na de protesten, onze handelingsperspectieven te benutten en ook onze bestuurders daarbij te betrekken. Daar heeft de medezeggenschap op 2 juni tijdens de conferentie nadrukkelijk gehoor aan gegeven. Reinders signaleert, samen met vele anderen, dat de druk om democratisering die op dit moment van allerlei kanten komt, studenten, docenten, hoogleraren, medezeggenschap, de bestuurders in beweging laat komen. ‘Deze druk heeft zich in de afgelopen jaren opgebouwd. Hoogleraren en bestuurders kwamen steeds vaker uit het bedrijfsleven en de universiteit werd steeds meer als een bedrijf beschouwd, waarbij vooral de werkvloer verantwoording moest afgeleggen terwijl de bestuurslaag daar verschoond van bleef. De bedrijfsleven mentaliteit genereerde prestaties op basis van kwantiteit in plaats van kwaliteit. Door de protesten op de UvA is een politieke discussie losgebarsten. Dit protest leek nieuw, maar op de VU werd al in 2014 geprotesteerd. Actiegroep Titanic was een van eersten die openlijk de problemen in de universitairewereld ter discussie stelde en bestuurders ter verantwoording riep.’ Reinders verwijst hierbij naar het Kerkzaalakkoord, waarin het CvB van de VU heeft toegezegd de discussie over de verdeling van het geld op de universiteit breed te voeren. ‘In woorden lijken bestuurders de druk die nu wordt opgevoerd te hebben geaccepteerd. In woorden, maar nog niet in daden. Er wordt veel gedebatteerd, maar het beleid en de aanpak zijn nog niet veranderd.’ Geluiden vanuit de Raad van Toezicht dat benoemingsprocedures van universiteitsbestuurders tegen het licht gehouden moeten worden, zijn bemoedigend. Reinders geeft aan in de bereidheid tot verandering te geloven. ‘Maar de oude schoenen lopen nog al te lekker. Erkenning dat

Jelly Reinders, voorzitter van de Ondernemingsraad VU

‘Erkenning dat er iets moet veranderen is er, maar in de tussentijd wordt op oude voet voortgegaan.’

er iets moet veranderen is er, maar in de tussentijd wordt op oude voet voortgegaan, wijzend naar Den Haag en “dat we toch niet de instellingsaccrediatie in de waagschaal kunnen stellen”. De bestuurder moet op dit punt ook echt

kiezen’, zo meent Reinders. De voorzitter van de commissie die de intellingsaccreditatie leidt, is Jo Ritzen. Dezelfde Jo Ritzen nam in 1996 als minister van onderwijs de modernisering van de besturing van universiteiten ter hand en schafte de Universiteitsraad af. Hij meldde dat ’studenten daar beter van werden’ en dat de universiteit voor de studenten ’leuker en spannender zou worden’. ‘Wat hij daarmee bedoelde, weten we nu.’ Echte democratie lijkt zich bij de bestuurders te vertalen in de wil de medezeggenschap te herstructureren. ‘Maar gaat het daar wel

om?’ Reinders beantwoordt deze vraag ontkennend. ‘Echte democratie begint bij het herstructureren van de zeggenschap, waarbij top-down wordt gekanteld naar bottom-up, waarbij meer sprake is van participatieve zeggenschap. De zeggenschapsstructuur – wie neemt de beslissingen – moet duidelijk(er) gepositioneerd worden. Door duidelijke fasering en beslismomenten in het besluitvormingsproces komt de formele medezeggenschap op het juiste moment aan tafel en wordt de positie van juist de medezeggenschap verstevigd. De medezeggenschap heeft baat bij voldragen

‘Als docenten, onderzoekers en studenten weer centraal moeten komen te staan, moet er naast cultuurverandering ook structuurverandering komen.’ en weloverwogen voorgenomen besluiten, die nog steeds getoetst worden op de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek waarbij participatie van wetenschappers onderdeel uit maakt van het proces. Het moet helder zijn wat er gebeurt wanneer de organisatie het niet eens is met voorgenomen besluiten.’ De medezeggenschap van de VU buigt zich vanuit de eigen verantwoordlijkheid over hoe het proces van democratisering verder moet en op welke wijze de zeggenschap zich daarbij zou moeten herorienteren. ‘Wil de herorientatie van de zeggenschap echt leiden tot democratische vernieuwing, dan zal dat iets betekenen voor de besturing en dus

het besturingsmodel van de universiteit, het benoemingsbeleid en de participtie van organisatie bij besluitvormingsprocessen.

COLUMN

Als docenten, onderzoekers en studenten weer centraal moeten komen te staan, moet er naast cultuurverandering ook structuurverandering komen. Cruciaal is daarbij op dit moment de invulling van de nieuwe wettelijke bevoegdheid voor de medezeggenschap “Instemming op de hoofdlijnen van de begroting”. Een recht dat van doorslaggevende betekenis is voor invloed op de besteding van de gelden.’ Daar ligt volgens Reinders de sleutel voor de beïnvloeding, mits de medezeggenschap dit recht niet laat minimaliseren door de bestuurder.

LITERAIRE KNOPPEN/ ORWELL-KNOP/ PLEIDOOI VOOR DE ORWELL-KNOP/ NOEM HET BEESTJE BIJ DE NAAM

‘De onderhandelingen die op dit moment gevoerd worden tussen medezeggenschap en het college kan op dit dossier laten zien dan het hen als bestuurder ernst is met de democratie. Dat vraagt ook moed, want er is ook angst bij de bestuurder die zich in de autonomie aangetast ziet en een begroting de soep in ziet draaien.’ “Je moet dat niet willen”, hoort Reinders bestuurders roepen. ‘De medezeggenschap wil dat echter wel, want het is een recht dat gegeven is en dat ook verzilverd moet worden. Aan de bestuurder om er met de medezeggenschap uit te komen en dit proces tot een goed einde te brengen. Echte medezeggenschap is echte invloed. Het is nu het moment om door te pakken en geen excuses meer te accepteren van bestuurders, al doet dat soms een pijn en moet er van de gebaande paden afgeweken worden.’

BESTURINGSMODEL VU Op 20 mei heeft de Gezamenlijke Vergadering (GV) wederom met het College van Bestuur (CvB) gesproken over een aantal voorgenomen wijzigingen in het besturingsmodel van de universiteit. Uit eerdere onderhandelingen is duidelijk geworden dat zowel de centrale als decentrale medezeggenschap grote problemen had met het voorgestelde eenhoofdige leiderschap van faculteiten en het opheffen van de faculteitsbesturen. Het CvB heeft nu besloten op dit moment hierover geen strijd aan te gaan met de medezeggenschap en heeft de voorgestelde wijziging daarom uit het voorstel gehaald. Het CvB en de GV hebben tijdens de vergadering over de overige wijzigingen gediscussieerd. De GV is ervan overtuigd dat het voorgestelde model de belangrijke vraagstukken van democratisering en decentralisering onvoldoende adresseert. In die zin is dit model volgens de GV niet het model dat de VU op dit moment nodig heeft. Daarnaast ging de discussie vooral over de mandatering van faculteitsbestuursleden, de rol van de onderwijsdirecteur en de eis dat de opleidingsdirecteur hoogleraar moet zijn. Ondanks het besef dat dit model nog geen

voltooid model is als het gaat om democratisering en decentralisering, realiseert de GV zich dat de instellingsaccrediatie eisen stelt aan borging van de onderwijskwaliteit in het model. Als er goede afspraken gemaakt worden met het College over hoe het traject naar een écht nieuw model met voldoende oog voor democratisering en decentralisering eruit gaat zien, zal de GV met de nu voorgestelde wijzigingen kunnen instemmen. Het is in ieder geval voor de GV helder dat het model nog een ‘work in progress’ is. Samen met de universitaire gemeenschap moet nog veel werk verricht worden op weg naar een nieuwe en betere universiteit.

COLOFON

COMMISSIE COMMUNICATIE OR ANNEMARIE BIBO, KARIN LURVINK, SANASSIN MAFTOUHI, HENK OLIJHOEK, JELLY REINDERS TEKST LAURA HENDERSON, JELLY REINDERS BEELD MARIEKE WIJNTJES VORMGEVING HAAGSBLAUW

WWW.FACEBOOK.COM/ONDERNEMINGSRAAD.VU @OR_VU

Al jaren is bij medewerkers in organisaties de zogenaamde ‘bullshitbingo’ populair. Daarbij mag je tijdens een vergadering, nadat iemand vijf woorden managementjargon heeft gebezigd die op je bingokaart voorkomen, heel hard ‘BULLSHIT’ roepen (denk aan: KPI’s, taskforce, hands-on). Waarschijnlijk is dit nooit echt gebeurd en het is ook een beetje plat. Op de VU doen we dat chiquer: geïnspireerd door de jaarlijks wisselende literatoren op de VU introduceerde de collegevoorzitter onlangs de Kafka-knop, waarop medewerkers mogen drukken als ze overbodige bureaucratie aantreffen. Het is niet te hopen dat er ook een sirene gaat loeien als de knop wordt ingedrukt, anders krijgen medewerkers voortdurend het idee dat het gebouw ontruimd moet worden. Maar nu we toch literair bezig zijn en een nieuwe universiteit aan het creëren zijn, kan de installatie van een Orwell-knop niet uitblijven. Orwells ‘newspeak’, de taal van bureaucraten en politici die opzettelijk ambigu en misleidend is, domineerde de afgelopen jaren de communicatie door de Nederlandse universiteiten, ook die van de VU. Denk aan ‘operational excellence’: 30% van het ondersteunende personeel eruit gooien en tegen beter weten in hopen dat de ICT-voorzieningen die nodig zijn om dat mogelijk te maken op orde zijn tegen de tijd dat medewerkers er last van beginnen te krijgen. ‘Het nieuwe werken’: bezuiniging op het aantal vierkante meters waarop medewerkers hun werk moeten doen; was het een ‘slip of the tongue’ toen mevrouw Langius tijdens het debat met het CvB op 30 maart over dit punt zei dat de nieuwe VU-gebouwen tenslotte wel ergens van betaald moeten worden? ‘Kwaliteitsimpuls’; kan tenminste twee dingen betekenen: de introductie van nieuwe bureaucratische regels óf mensen ontslaan. Met de introductie van de Orwell-knop en de daaropvolgende verbanning van dit soort taalgebruik kan het CvB er voor zorgen dat de VU eindelijk de toonaangevende universiteit wordt! Kapt. Sal

Cabaret

Restaurant

n va nt. ten ura os ta p k res t o et en lt h tud ee n s ord ee eo at b ga en ek ten we it e d e as u Om valv ad

cultuur

Cin cin met Spritz Aperol Restaurant Oost

Helaas, uitverkocht Griffioenprogramma 2015-2016 De verkoop is gestart Studentenkorting € 5,Korting medewerkers VU € 2,50 griffioen.vu.nl

Dick Roodenburg, publiciteitsmedewerker Griffioen

FOTO Bob Bronshoff

Cultuurcentrum Griffioen Uilenstede

Natuurlijk zijn we blij met de try-out van Youp van ’t Hek in oktober, maar de Griffioen heeft slechts 250 plaatsen. Het optreden was na de start van de verkoop voor volgend seizoen binnen vijf minuten uitverkocht. Tegen 250 gelukkigen staan minstens zoveel teleurgestelde cabaretliefhebbers. Het is niet anders. De meesten nemen hun verlies, een enkeling laat zijn frustratie de vrije loop: ‘Ik kom bij jullie klootzakken langs’, mailde een meneer. Maar er is meer aan de hand. Al voor onze eigen verkoop begin mei begon, stonden de kaarten voor Youp voor tachtig euro op een ticketsite waarvan ik de naam niet ga noemen. Over klootzakken gesproken: ruim vier keer de prijs die de Griffioen zelf vraagt. Mensen: niet doen. Anders moeten we voortaan weer ouderwets alleen aan de kassa verkopen.

CONCEPT Een Italiaan die niet van poespas houdt, maar wel van eerlijk en eenvoudig eten. Ze werken als het even kan met biologische producten. SFEER Hip, maar ook toegankelijk en gezellig. Denk: Berlijnse inrichting met vintage schoolstoeltjes en teksten op de muur. Wij zijn er vrij vroeg op een donderdag en er zijn al enkele gezinnen. Dit restaurant heeft duidelijk een buurtfunctie. Wat later op de avond komen de studenten en stelletjes. Het is niet zo groot, maar oogt ruim doordat het één-en-al raam is. ETEN Antipasti, pizza, pasta; simpel, vers en puur. En verdomd lekker. We nemen de antipasto misto: superlekkere hapjes zoals venkelsalami, vitello tonato, vongole, kaas en bruschetta. Hiervan zitten we eigenlijk al zo vol dat we het hoofgerecht, een heerlijke dunne pizza met verse ingrediënten, en een salade caprese delen. De pasta’s zien er ook heel goed uit, maar ja dan hadden we niet zoveel antipasti moeten eten. BEDIENING Leuke dames die ons snel zien, maar zich niet overdreven met ons bemoeien. AANRADER Absoluut, we vinden het echt een ontdekking. Ook omdat het heel makkelijk te bereiken is vanuit de VU: neem de 51 en stap uit bij het Weesperplein. TIP Allereerst de Italiaanse aperitief Spritz Aperol, de antipasto misto en dan de huisgemaakte tiramisu. PRIJS Pizza gemiddeld 11 euro, pasta zo’n 14 euro. Als je je niet te buiten gaat aan de prosecco en limoncello, is het voor studenten goed te doen. WAARDERING

RESTAURANT OOST Andreas Bonnstraat 46 oostpizzapasta.nl Lynne Wolbert, promovendus theoretische pedagogiek

Ook GRATIS UIT ETEN voor Advalvas? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. nr 19 — 3 juni 2015

ADVALVAS

studenten

Sleutelgat 19

Wat zegt de inrichting van je kamer over jezelf? En klopt die indruk ook? VU-studenten gluren in de kamer van LARS OVERWATER.

“Z

ou hij straatmuzikant zijn?” vraagt VU-leverancier van Gildeprint Freddie Drijsen (36) zich af. “Dit is de kamer van een jonge student met een passie voor muziek en vinyl. Hij houdt van verschillende stijlen, maar vooral van ouderwetse rockmuziek. Aan de rommel op zijn bureau zie je dat hij een echte wetenschapper is. Een slordige professor in de dop. Maar ja in wat? Ik moet gokken: in de sociale wetenschap. Ah, ik zie daar een boekje over duurzame chemie, dan doet hij misschien toch iets met scheikunde. En verrek, die oude Nintendo, doet die het nog?” “Hier woont een ijverige, actieve en chaotische student. Hij is niet zo’n standaard-jongen die alleen naar top-40 muziek luistert, maar heeft zijn eigen stijl en geniet echt van de muziek. Het is een serieuze student, maar niet heel georga-

ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015

niseerd. Hij houdt van reizen en buiten zijn, het hoedje en de zonnebril staan al klaar! Ook is hij een tikkie nerdy, aan die twee computerschermen te zien. Wat staat er op dat ene scherm: gorilla plastic beach? Dat maakt me nieuwsgierig”, zegt student gezondheidswetenschappen Jantine van Wijlick (21). “Een muziekliefhebber, maar toch ook wel een techneut”, gokt student gezondheidswetenschappen Annemarieke Aling (43). “Hij wil graag weten hoe alles in elkaar zit en het zou me niks verbazen als hij die platenspeler zelf heeft gebouwd. Wie heeft er nu al een flesje zonnebrand op zijn bureau staan? Dan moet je wel erg graag buiten zijn. Verder is hij sociaal, na een feestje kan iemand altijd blijven slapen, vandaar dat extra matras. Ik denk dat hij iets technisch studeert, technische chemie?”

Lars Overwater 18 Studeert scheikunde Betaalt 330 euro voor zijn containerwoning in Diemen

“Ik weet nog nét hoe ik een band moet plakken, maar daar houdt mijn technische kennis wel op hoor”, zegt Lars Overwater lachend. Dat ik van muziek houd, is duidelijk. Ik heb ook een cd-speler en laptop met muziek. Maar platen hebben toch nét iets meer, die geven een warm en lekker gevoel. Zelf ben ik helaas geen muzikant, ik zou het wel graag willen leren, maar heb er nu geen tijd voor. O ja, ik verbrand heel snel, vandaar dat flesje zonnebrand. Plastic Beach is een album van de Gorillaz, ik vind die tekeningen op hun cover geweldig. Graffiti vind ik ook mooi. Ik ben niet heel creatief, maar ga wel een groot graffiti-werk van de streetart-kunstenaar Banksy natekenen op mijn muur. Je ziet een plein met hooligans die dan niet met molotovcocktails gooien, maar met bossen bloemen!”

Door Nienke Stumpel Foto’s Peter Valckx

Wil je ook in Sleutelgat? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

Griff

door Merlijn Draisma

nr 19 â&#x20AC;&#x201D; 3 juni 2015

ADVALVAS