Onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit
jaargang 66 #18 5 juni 2019
Papa’s brein zal nooit meer hetzelfde zijn P6_Student Yentl Keijser geeft criminologieles aan ouderen P16_Geen studieplek te vinden? Dan zoek je niet goed P20_Onderzoek doen in een land waar je niet naartoe mag P26_Nieuw! Een studiezaal met echte boekenkasten!
advertenties
WERKEN BIJ DE VU Bijdragen aan een betere wereld, door onderscheidend onderwijs en grensverleggend onderzoek. Dat is de ambitie van de Vrije Universiteit Amsterdam. Persoonlijke vorming en maatschappelijke betrokkenheid staan hierbij centraal. Vanuit verschillende disciplines en achtergronden werken wij samen aan innovaties en nieuwe inzichten op het hele wetenschappelijke spectrum.
Aan de VU studeren 23.000 studenten en werken 4.500 medewerkers. De uitstekend bereikbare VU-campus ligt in het hart van de Amsterdamse Zuidas.
Ben jij geĂŻnteresseerd om bij de VU te werken? Kijk dan op:
Werk jij al bij de VU? Hou dan de interne vacatures in de gaten op:
WWW.WERKENBIJ.VU.NL
WWW.INTERNE.VACATURES.VU.NL
Jaargang 66 #18
Yiha! Met een feestelijke buitendag viert Tandheelkundecentrum Acta zijn 30ste verjaardag.
grote speelweide, amsterdamse bos_24 mei 2019, 11.57 Foto peter gerritsen
cover
De fysieke gevolgen van vaderschap 10 Yentl Keijser geeft colleges aan ouderen 6 Studieplekken genoeg
16
Onderzoeksgebied: Jemen 20 Ouderwets nieuwe studiezaal 26
Opinie
Milieuheffingen
8
Meer vegan op VU
19
Column
Vinod Subramaniam Sanne Pieters
9 32
En verder Online nieuws
4
Mail/colofon
13
Onderzoeksnieuws
14
Studentenraad
24
De voorzitter vraagt
25
Ondernemingsraad
28
Griffioen en restaurant
30
Uilensteders
31
Pieters & Drachman
32
Coverfoto Anna Lotz Het volgende nummer verschijnt op 19 juni 2019. klimaatneutraal natureOffice.com | NL-001-221499
gedrukt
ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
3
Sander Voerman
advalvas.vu.nl Voor al het laatste nieuws
Weinig draagvlak renteverhoging Het plan om de rente op studieschulden te verhogen sneuvelt naar verwachting in de Eerste Kamer. Minister Van Engelshoven erkent dat er weinig draagvlak is voor de wetswijziging.
Onderwijswoordvoerder ontslagen Kamerlid Zihni Özdil is uit de fractie van GroenLinks gezet. Aanleiding was zijn oproep om het “verrotte” leenstelsel af te schaffen dat zijn partijleider Jesse Klaver in 2015 aan een politieke meerderheid had geholpen.
Extra geld voor onderwijs Het kabinet trekt de komende jaren 41 miljoen extra uit voor bètatechnische opleidingen in het mbo en het hoger onderwijs. Het effect van de herverdeling van het hoger onderwijsbudget door de commissie-Van Rijn wordt er maar deels mee verzacht.
Geen probleem met citaties tellen Tweederde van de wetenschappers staat neutraal of positief tegenover het huidige systeem van erkennen en waarderen, blijkt uit onderzoek van wetenschapsfinancier NWO. Maar aan ‘science-diva’s’ hebben ze een broertje dood.
4
Arnon Grunberg is de nieuwe Vrije Schrijver
“
Ik wil de VU niet anders benaderen dan dat ik een slachthuis heb benaderd, een psychiatrisch ziekenhuis of een hotel in Beieren. Het gaat mij om het in kaart brengen van menselijke verhoudingen, hun overlevingsstrategieën op de werkplaats en het decoderen van hun geheime codes”, stelde schrijver Arnon
Grunberg bij zijn aantreden. Grunberg is inmiddels zijn Vlaamse collega Annelies Verbeke opgevolgd aan de VU. Met deze auteur haalt de Vrije Universiteit een heel grote naam uit de literaire wereld binnen, die veel literaire prijzen heeft gewonnen. Hij debuteerde in 1994 met Blauwe maandagen. De verfilming van zijn roman Tirza (2010) leverde hem een nog breder publiek op.
Grunberg (Amsterdam, 1971) woont in New York, maar zal komend studiejaar geregeld op de VU zijn. Hij zal tijdens zijn aanstelling aan de VU reflecteren op het thema Governance for Society, over de weerbaarheid van de democratie. Hij is de dertiende Vrije Schrijver aan de VU. (WC)
Volg het nieuws over Grunberg op advalvas.vu.nl>nieuws
Jaar uitstel voor volledige open access Uitgevers en kennisinstellingen krijgen een jaar langer de tijd om over te stappen naar volledige open access. De ingangsdatum is verschoven naar 1 januari 2021.
‘
Coalitie S’, een internationale groep van onderzoeksfinanciers waartoe ook NWO en ZonMW behoren, wil dat wetenschappers alleen nog publiceren in open accesstijdschriften. Publiek gefinancierd onderzoek moet voor iedereen gratis toegankelijk zijn, is de gedachte. Auteurs betalen eenma-
lig voor plaatsing, waardoor peperdure abonnementen op vakbladen tot het verleden behoren. Oorspronkelijk was het de bedoeling om vanaf 1 januari 2020 over te gaan naar volledige open access. Maar dat bleek te snel. Daarom wordt de ingangsdatum een jaar uitgesteld. Er is nog meer veranderd aan het plan: weten-
schappers mogen straks ook via de ‘groene’ route publiceren, dat wil zeggen dat hun artikelen in een tijdschrift nog steeds achter een betaalmuur staan, maar dat ze in een eigen archief voor iedereen toegankelijk zijn. (HOP)
Meer hierover op advalvas.vu.nl>nieuws> 3 juni nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
Advalvas.vu.nl @advalvas_vu Een selectie uit de opvallendste (re)tweets van de afgelopen dagen @MirandaKlaver 3-6_Doe mee met het grote PROFETIE ONDERZOEK in Nederland http://vu.nl/profetie @BNR 3-6_De telefoon stond roodgloeiend! #AskMeAnything ging over de berechting van Syriëstrijders en IS-strijders! @JorgenRaymann sprak @mariekedehoon en advocaat André Seebregts. Terugluisteren? https://www.bnr. nl/podcast/ask-me-anything/10379930/ de-berechting-van-syriegangers … Marieke de Hoon is onderzoeker op het gebied van internationaal recht aan de VU.
I
n kleding van kombuchaleer paradeerden de modellen van Organic Living Kombucha Couture zaterdag 1 juni door de VU-hortus. Scheikundestudent Iza Awad doet onderzoek naar de stof en ontwierp zelf de outfits. Zie tinyurl.com/izakombucha
Vrijheid van onderwijs? Het islamitische Haga Lyceum blijft de gemoederen verhitten. ‘De vrijheid van onderwijs moet eraan geloven in menig debat’, stelt hoofddocent Johan Lievens. Lees zijn hele opiniestuk op advalvas.vu.nl>opinie
Paper in één nacht
Hoe het zover gekomen is, doet er nu even niet toe. Je hebt nog maar één nacht om een paper te schrijven. Advalvas legt uit hoe je dat, zonder knip- en plakwerk, voor elkaar krijgt op advalvas. vu.vl>tips&trucs
facebook.com/ advalvas Reportages, bijeenkomsten, borrels, lezingen & meer ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
Kredietlimiet
5.000 euro moeten studenten meer aflossen aan rente op hun studieschuld als de voorgestelde renteverhoging doorgaat.
A
ls studenten een gemiddelde studielening hebben van 21.000 euro en een bovenmodaal inkomen, en ze lossen hun schuld af in 35 jaar, dan zijn ze over die periode 5.000 euro meer kwijt aan rente. Als de plannen van onderwijsminister Van Engelshoven doorgaan, tenminste. Maar de kans dat de renteverhoging deze week wordt afgeschoten is groot: er lijkt geen meerderheid in de Eerste Kamer voor dit besluit. (HOP)
Volg het nieuws over of de renteverhoging doorgaat op advalvas.vu.nl
@Rooske_Gaal 28-5_Vandaag geinterviewd door @advalvas_ vu over de 10de plek in de #SustainaBul Volgend jaar weer een stapje extra, en op naar een plaats in de top 3 voor de VU! Nog beter ingaan op de samenwerking tussen de bedrijfsvoering op de VU en het onderwijs en onderzoek! #GoGreen Dit in reactie op advalvas.vu.nl/nieuws/vu-maaktduikvlucht-duurzaamheidsranking @BasvdKlaauw 24-5_@advalvas_vu Ben het grotendeels eens met analyse van Govert Buijs. Maar hij maakt een stropop van de homo economicus. De economie gaat uit van rationaliteit, wat anders is dan het nastreven van eigenbelang. De echte homo economicus is niet egocentrisch en materialistisch. @koenvd_strijen 23-5_Helaas na 5 minuten naar buiten, tegenvaller dat we opnieuw op moeten voor het tentamen maar de wijze waarop de VU beveiliging heeft gehandeld verdient respect #VU #amsterdam. Dit omdat de tentamenhal van de VU was ontruimd vanwege een weggegooide sigaret die rookontwikkeling in de TenT veroorzaakte. @MarijeJeltes 23-5_Met pijn in mijn hart gesurveilleerd bij het laatste tentamen #jeugdstrafrecht @VU_ criminallaw. Het vak komt niet meer terug in het curriculum van @VU_law. Echt heel jammer @64alexz19 20-5_Briefgeheim is zó 1990.. Dit in reactie op het bericht in Advalvas dat de VU van plan is om post digitaal te scannen en niet meer fysiek te bezorgen bij medewerkers. 5
6
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
student IN ACTIE
Yentl Keijser
‘Ik benadruk graag de kant van de dader’
Waarom zou je senioren veroordelen tot bingo en haken? Als student-docent bij stichting Oud Geleerd Jong Gedaan geeft Yentl Keijser colleges criminologie aan ouderen. ‘Ik hoop vooral op moreel gebied te prikkelen.’ DOOR DAPHNE DAMIAANS FOTO PETER VALCKX
V
an de collegezaal naar de bejaardensoos. Hoe is dat zo gekomen? “Het is wat mij betreft een unieke combinatie: vertellen over mijn vakgebied aan deze ontzettend leuke doelgroep. Mijn moeder heeft in de ouderenzorg gewerkt en dat heeft mij altijd geïnspireerd. Hiervoor gaf ik studievoorlichting aan middelbare scholieren, maar daar haalde ik minder voldoening uit. Wat het extra leuk maakt is dat ik van stichting Oud Geleerd Jong Gedaan (OGJG) de ruimte krijg om de onderwerpen te behandelen die ik interessant vind. Het is zo inspirerend om bijvoorbeeld over het Stanford Prison Experiment te mogen vertellen.” Zijn senioren niet veel te koppig om iets aan te nemen van een student? “Integendeel: vanaf het eerste college dat ik gaf kreeg ik ontzettend veel waardering. De senioren vinden het heel bijzon-
ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
der dat studenten, met hun drukke agenda, de tijd voor ze nemen. We behandelen ze ook zeker niet als kleine kinderen. Senioren worden vaak onderschat, terwijl ze actief boeken en kranten lezen. In aanvulling daarop horen ze graag van een student waar de techniek en wetenschap nu staan. Toen de brexit voor het eerst in het nieuws was, kregen we bijvoorbeeld veel aanvragen voor colleges rondom dat thema.” Jouw onderwerp, criminologie, is niet het meest toegankelijke. Hoe ga je daarmee om? “We houden voor alle colleges middelbaarschoolniveau aan. Ik geef altijd een reeks van vier colleges en ga om te beginnen terug naar de basis. Uiteraard baseer ik de inhoud op de capaciteiten van de deelnemers. Ik sta in bibliotheken voor kwieke, zelfstandige ouderen, maar heb ook een reeks gedaan voor dementerende ouderen op een gesloten afdeling. Bij de ene groep ga ik in op wetenschappelijke theorieën die crimineel gedrag verklaren, bij de andere werk ik met simpele voorbeelden. Het is juist zo belangrijk om ook mensen met zware geheugenklachten cognitief bezig te houden.”
23 Masterstudent interventiecriminologie Maart 2019 – nu Regiocoördinator, stichting Oud Geleerd Jong Gedaan 2017 – nu Master interventiecriminologie 2017 – nu Student-docent, stichting Oud Geleerd Jong Gedaan Januari – juli 2018 Stage, Stichting Verslavingsreclassering GGZ, Amersfoort 2014 – 2017 Bachelor criminologie
Oud Geleerd Jong Gedaan
Is criminaliteit niet een te gevoelig thema voor ouderen? “Het is absoluut een gevoelig thema, daarvan ben ik me bewust. Bijna elke oudere heeft wel iets meegemaakt, van een inbraak op latere leeftijd tot een mishandelde zoon. Ik zorg dat we op een laagdrempelige manier over criminaliteit kunnen praten en ervaringen kunnen delen. De colleges gaan niet alleen om het overdragen van kennis, maar ook om de interactie. Ik wil de uitwisseling bevorderen en op mijn beurt leren van de senioren. De deelnemers aan mijn colleges hebben zoveel levenservaring, sommigen hebben de Tweede Wereldoorlog nog meegemaakt. Het is voor mij heel waardevol om daarover te kunnen praten.”
Persoonlijke groei is niet afhankelijk van leeftijd, stelt stichting Oud Geleerd Jong Gedaan. Ze organiseert interactieve colleges voor senioren, gegeven door studenten. Doel is de deelnemers cognitief uitdagen en uit de eenzaamheid halen, terwijl de jongeren kennismaken met de zorgsector en op hun beurt van de ouderen leren. Meer info op oudgeleerdjonggedaan.nl
Wat hoop je dat de senioren opsteken van jouw colleges? “Ik hoop vooral op moreel gebied te prikkelen. Ik wil de deelnemers aan het denken zetten, ook na de colleges. Gebaseerd op wat mensen lezen in de krant en zien op televisie, denken ze vaak dat we in Nederland te licht straffen. Ik leg hen uit hoe het systeem in elkaar zit en benadruk ook graag de kant van de dader. Er kan zoveel meer achter zitten; de persoonlijke situatie speelt zo’n grote rol. Dat vinden de deelnemers inspirerend om te horen.” Je bent bijna afgestudeerd. Maak je de overstap van de criminologie naar de zorg? “Inmiddels heb ik ook een betaalde functie als regio-coördinator bij OGJG, omdat ik graag meer wilde doen voor de stichting. Ik voel me heel betrokken en kan nu helpen in de groei. Het is zo mooi dat we met een grote groep studenten zorgen dat ouderen zich gehoord en gezien voelen. Maar de criminologie blijft mijn grote passie, dus uiteindelijk zal ik toch overstappen naar een jongere en criminelere doelgroep.”
Ben of ken jij ook een student, medewerker of promovendus die zich inzet voor de maatschappij? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.
7
Sluis milieuheffingen terug naar de burger Milieuheffingen raken armere huishoudens relatief harder dan rijkere. Het Zweedse systeem van teruggave is rechtvaardiger en prikkelt bovendien de milieuvriendelijkheid. DOOR ALFRED KLEINKNECHT ILLUSTRATIE BAS VAN DER SCHOT
I
n Den Haag was er recentelijk veel ophef over hogere energierekeningen, deels het gevolg van hogere milieuheffingen. Een probleem daarbij is dat deze heffingen mensen met kleine portemonnees meestal harder treffen dan de welgestelden. Vandaar dat Frankrijk te maken kreeg met de gele hesjes, een beweging van vooral de lagere middenklasse die zich door hogere belastingen op brandstof gepakt voelde. Het protest van de gele hesjes staat symbool voor een breder dilemma van de milieubeweging: de meest efficiënte manier om burgers tot milieuvriendelijk gedrag te prikkelen zijn heffingen op milieuschadelijk gedrag. Maar milieuheffingen zijn meestal regressieve belastingen. Armere huishoudens zijn daarbij vaak een groter deel van hun inkomen aan de heffing kwijt dan rijkere huishoudens. Er lijkt dus een lastige keuze te bestaan tussen milieubeleid en sociale rechtvaardigheid. Wordt daar niet goed mee omgegaan, dan ondermijnt dit het draagvlak. Zweden heeft een vrij eenvoudige oplossing. Al vóór invoering van een heffing kondigde de regering aan dat de gehele belastingopbrengst terug zou worden gesluisd naar de burgers. En wel op de meest eenvoudige manier: het ministerie van financiën stelt jaarlijks de totale opbrengst uit de milieuheffing vast en deelt die door het aantal belastingplichtigen. Daar kwam een gemiddelde
8
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
opinie
Alfred Kleinknecht is emeritus hoogleraar economie. Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
Different strokes
T foto Annabel Oosteweeghel
van 85 euro uit. Iedere belastingplichtige kreeg vervolgens een tegoed van de belastingdienst van 85 euro onder vermelding ‘Teruggave milieuheffing’. Een belasting eerst heffen en vervolgens teruggeven is beslist geen zinloos rondpompen van geld. Immers, wie zich milieuvriendelijk gedraagt betaalt minder dan 85 euro milieuheffing en krijgt toch 85 euro terug, terwijl zware vervuilers flink veel betalen aan heffingen en relatief weinig terugkrijgen. Zo ontstaat een prikkel om bij de aanschaf van een nieuwe koelkast beter op de verbruiksinformatie te letten en wellicht toch voor het iets duurdere, zuinige model te kiezen. En als meer mensen de meest zuinige modellen kiezen, krijgen fabrikanten een prikkel om die modellen verder te ontwikkelen en aan te bieden. Ook is teruggave in de vorm van een lumpsum wel zo rechtvaardig. Mensen met lage inkomens consumeren minder en betalen daardoor absoluut minder milieubelasting. Maar als percentage van hun inkomen betalen ze relatief meer. Zij hebben voordeel bij een teruggave per hoofd. Dat biedt tegenwicht tegen het regressieve karakter van de heffingen. Voor het direct teruggeven pleit ook dat milieuheffingen als doel hebben de vervuiling te verminderen. Naarmate ze daarin beter slagen, vallen de rijksinkomsten uit de heffingen tegen. Ook daarom kunnen we de opbrengsten het best als tijdelijk en incidenteel bekijken, niet bedoeld om de lastendruk voor de burgers op te voeren. Zeker moeten we geen langetermijnuitgaven van het Rijk ermee willen afdekken. Men zou de inkomsten uit milieuheffingen ook via lagere inkomstenbelastingen kunnen teruggeven. Maar dan krijgen we in Nederland gehakketak met koopkrachtplaatjes: er is altijd wel een groep die daarbij achteruitgaat en gecompenseerd wil worden. Zo wordt het belastingstelsel geleidelijk aan nodeloos ingewikkeld. En naarmate de inkomsten tegenvallen, moet het geheel weer worden teruggedraaid. De Zweedse manier van terugsluizen heeft de charme van de eenvoud en is veel makkelijker aan de burgers uit te leggen.
wisselcolumn
Vinod Subramaniam rector
Closer to home, VU/AUMC colleague here’s been a lot of discusJeroen Geurts has written in his NRC sion lately about how the column about his efforts to achieve idea that academics are balance between these aspects within expected to excel in all his own department, where talented aspects of their academic researchers are given the leeway to focus endeavours - teaching, on research, and those with a passion for research, knowledge teaching are encouraged to innovate in transfer (kennisvalorisatie), and leadeducation. He reports that the results are ership – places unrealistic expectations promising – not only does everyone seem on us, and no longer measures up to the to be doing better on all aspects, they’re realities of today’s academic landscape. also happier. The biggest challenges of our times There’s a lesson in this for all us that’s increasingly require working in teams, worth exploring. A few years ago, where different disciplines, expertise, the VU introduced a and strengths are essenFramework for Teaching tial to a concerted effort Performances (Raamwerk to find solutions. The Teaching and Onderwijsprestaties) focus is then no longer on research go that is meant to address individual success in all hand in hand, precisely this balance. We these aspects, but rather but it’s perfectly recognize that teaching on the team’s success, reasonable to lay and research go hand in where each member plays hand, but it’s perfectly a crucial role, based on his different accents reasonable to lay different or her particular strengths accents, or weights, on the and contributions. constituent components My colleagues Rianne to progress on your career Letschert at Maastricht path. Traction is slow, but acceptance University and Frank Baaijens at is growing. I encourage you to engage Eindhoven University of Technology are in this discussion within your own leading a workgroup of the Association of teams. With perseverance, continued Universities in the Netherlands (VSNU) evangelism, and leadership, I’m hopeful that seeks to rethink how we evaluate that we will find that balance and be the and reward academic activities, with better for it. a view towards more balanced talent development, and ultimately better quality of teaching and research. Dutch funding agencies are also on board. Respond? Mail to redactie.advalvas@vu.nl.
9
Vaders als blinde vlek
Mannen veranderen ook als ze vader worden Onderzoek naar ouderschap gaat vaak alleen over moeders. Dat is onterecht, vindt hoogleraar Marian Bakermans. DOOR Floor Bal FOTO Anna Lotz
O
pvoeden wordt vooral door moeders gedaan. Tenminste, dat lijkt de wetenschap te denken. Een zoekopdracht binnen de literatuur naar het begrip ‘opvoeden’ levert in 95 procent van de gevallen artikelen over het moederschap op. Als het al over vaders gaat, dan gaat het over de effecten van afwezige vaders. “Het is jammer dat die mannen zo buiten beeld blijven. Vooral omdat de laatste dertig jaar vaders steeds meer in de opvoeding zijn gaan participeren. Dat zie je in het wetenschappelijk onderzoek niet terug”, zegt Marian Bakermans, hoogleraar neurobiologie van opvoeding en ontwikkeling. Hoog tijd om daar meer onderzoek naar te doen, vindt zij. “Die blinde vlek wil ik oplossen.”
10
Bij de studie Vaders in Beeld van de afdeling Ontwikkelingspedagogiek staan aanstaande en nieuwe vaders centraal. “Wij onderzoeken wat er verandert in de hormonen, in breinreacties, en in het gedrag van mannen die voor de eerste keer vader worden. De geboorte van een kind zet je hele leven op zijn kop. Dat geldt niet alleen voor moeders, maar ook voor vaders”, stelt Bakermans. In de meeste gezinnen is de moeder nog altijd de primaire opvoeder, ofwel de ouder die de meeste tijd met de kinderen doorbrengt. Ook als de vaders wekelijks een werkdag voor hun kind zorgen. En ook als de respondenten binnen een onderzoek hoogopgeleid zijn, is het meestal de moeder die de vragenlijsten invult. Dat heeft tot gevolg dat de focus binnen de pedagogiek sterk op het moederschap ligt. Volgens de traditionele wetenschap is dat ook logisch: tijdens de zwangerschap maakt de aanstaande moeder allemaal hormonen aan en door het contact met de baby komen er hersenprocessen op gang die de band
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
Wetenschap
met het kind versterken. In deze klassieke versie staat de kersverse vader erbij en kijkt ernaar.
Andere hersenactiviteit Maar is dat ook zo? “Het is evident dat als er iets in je gedrag verandert, je hormonen meeveranderen. En daarmee verandert ook de werking van de hersenen”, legt Bakermans uit. Dat zou dus ook voor aanstaande vaders moeten gelden, dacht ze. “Wij zijn niet ons brein. We doen niet wat ons brein ons vertelt. Het is andersom: de dingen die je doet, veranderen de werking van je hersenen. “Dat zien we bijvoorbeeld bij professionele dansers en profvoetballers. Als zij bij het kijken van een dansvoorstelling of een voetbalwedstrijd in een MRI-apparaat liggen, lichten bij hen andere hersendelen op dan bij doorsnee mensen.” Hun hersenwerking is door het vele oefenen beïnvloed. Dat zou bij actieve, betrokken vaders ook zo kunnen zijn. Dus kijken de onderzoekers die Bakermans begeleidt naar het hormonenniveau en de hersenwerking van (aanstaande) vaders. “We doen hormoonmetingen en fMRI’s voor en na de bevalling.” Ze verwacht dat de vaders door hun ouderschap verzorgender en beschermender worden. Zo is uit een studie naar opvoeding door homostellen bekend dat de hersenactiviteit in bepaalde gebieden van de vader die de meeste tijd met het kind doorbrengt, meer op die van moeders gaat lijken.
Zingen voor de baby Maar hoe kun je betrokken vaderschap voor de geboorte nou meten? Een aanstaande moeder kan haar kind voelen bewegen. Voor de vader blijft de komst van de baby abstract. De oplossing van Bakermans is om de
ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
11
Vaders als blinde vlek
vaders alvast contact met de ongeboren baby te laten leggen. Waar de ene groep deelnemers gesprekken over de ontwikkeling van de baby met de onderzoekers voert, worden bij de andere groep drie extra echo’s gemaakt. Dat gebeurt tussen de twintigste en dertigste week van de zwangerschap, als de baby nog niet zo groot is dat die niet meer goed in het echobeeld past. De onderzoekers laten de vaders de zwangere buik masseren of een liedje voor hun ongeboren kind zingen. “Ik vond het echt verbijsterend wat we zagen. De baby’s reageren daar echt op”, vertelt Bakermans. “Bij het zingen van de vader zag je de baby achterover leunen en gaan duimen. Bij het masseren van de buik, draaide de baby naar de vader toe. Deze interactie tussen vader en kind had ik niet verwacht.” De hersenwerking van de aanstaande vaders wordt gemeten door hen tijdens een scan naar video’s van baby’s te laten kijken en kindergehuil te laten horen.
Aanstaande vaders gezocht Het vinden van geschikte aanstaande vaders voor het onderzoek ‘Vaders in beeld’ is nogal een uitdaging, zegt Marian Bakermans, hoogleraar neurobiologie van opvoeding en ontwikkeling. Want waar vind je nou aanstaande vaders? Ze staan niet in de Hema met een sentimentele blik naar babykleding te staren. “Er is ook geen database van mannen die binnenkort vader worden.” Daarom zoekt Bakermans nog mannen die binnenkort voor het eerst vader worden of die een baby jonger dan vier maanden hebben. Meer info op vadersinbeeld.nl
12
Geen gewone baby’s trouwens, het is bekend dat de meeste mensen alleen in de actieve ouderstand schieten als het om een kind gaat dat op hen lijkt. “We hebben foto’s van een baby gemengd met een foto van de vader. Zodat de baby op de foto op hem lijkt.”
Draagzakken Bij het andere onderzoek krijgen vaders van een jonge baby een draagzak of een speciaal wipstoeltje aangeboden. Bakermans verwacht dat het gebruik van het stoeltje, waarbij meer oogcontact is met de baby, een positief effect zal hebben op de ouder-kinderrelatie. Hetzelfde geldt voor de draagzakken. “Uit eerder onderzoek in de jaren negentig blijkt dat de baby’s van moeders die een draagzak gebruiken beter gehecht zijn. We gaan kijken of dat ook voor vaders geldt.” Ze maakt daarbij wel één kanttekening: dat eerdere onderzoek werd betaald door een draagzakkenfabrikant. Om ervoor te zorgen dat hun onderzoek zuiver blijft, sloeg de afdeling de gratis draagzak, die ze bij de bestelling van tien draagzakken aangeboden kregen, af. “We hebben gevraagd of ze die naar een blijf-vanmijn-lijfhuis willen sturen. De draagzak aannemen zou ongewenste sponsoring zijn.” Voordat de vaders met hun baby in de draagzak op pad gaan, krijgen ze eerst uitgebreide uitleg van een draagzakconsulent. Met behulp van een grote babypop. “Als het dan misgaat, laten ze niet hun eigen baby vallen.”
Hormonen snuiven In een derde studie krijgen de deelnemende mannen extra hormonen toegediend. Dit om te onderzoeken of
de veranderende hormonale niveaus daadwerkelijk het verwachte effect op het brein hebben. Oxytocine staat bekend als het knuffelhormoon. Het wordt onder meer aangemaakt als er positief contact is, als ouders hun kind aanraken of aankijken. Vasopressine zou het ‘Bij het masseren beschermend instinct van van de buik vaders aanwakkeren. “Bij draaide de baby knaagdieren blijkt dat het naar de vader toe’ niveau van vasopressine toeneemt als ze hebben gepaard. Hier worden de mannetjes agressiever van: ze beschermen hun woongebied meer.” Het is een vrij lichte ingreep, zegt Bakermans. “Volgens de richtlijnen van de medisch-ethische commissie is dit geen medicijnenonderzoek. Het zijn hormonen die de mannen al zelf in hun lichaam hebben. En in die paar uur dat de hormonen werken, gebeuren er geen gekke dingen.” Het zijn hormonale veranderingen die waarschijnlijk bij veel aanstaande vaders toch al plaatsvinden. “Het schijnt dat 20 tot 70 procent van de aanstaande vaders zwangerschapsklachten als misselijkheid, kramp en toenemend gewicht heeft. Het zou kunnen dat dat door extra aanmaak van die hormonen komt.”
Beschermender door kind Het is niet zo dat Bakermans wil aantonen dat vaders en moeders meer dan gedacht op elkaar lijken. “Dat is niet zo, mannen en vrouwen zitten anders in elkaar. Maar het lijkt erop dat ook mannen door de zwangerschap en het ouderschap op hormonaal en neuraal niveau veranderen. De onderzoeken lopen nog, we kunnen nog niet naar de testresultaten kijken. Maar we horen het ook van de vaders zelf: ze worden door de geboorte van hun kind verzorgender en beschermender. Zelfs als ze het van tevoren niet van zichzelf verwacht hadden.”
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
advertenties
LOOP MEE VOOR VLUCHTELINGEN WERELDWIJD
colofon
onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit www.advalvas.vu.nl
Redactieadres De Boelelaan 1105 BelleVue, Kamer 1H-43 1081 HV Amsterdam redactie.advalvas@vu.nl Hoofdredacteur Marieke Schilp Redactie Floor Bal, Peter Breedveld, Dirk de Hoog, Marieke Kolkman, Welmoed Visser Eindredactie Win Castermans, Welmoed Visser Secretariaat Anna Jansen (020) 5985630 secretariaat.advalvas@vu.nl Basis Ontwerp Luis Mendo - GOOD Inc.
Vormgeving Rob Bömer - rbbmr.nl Medewerkers Yvonne Compier, Daphne Damiaans, Dido Drachman, Peter Gerritsen, Anna Lotz, Sanne Pieters, Dick Roodenburg (Griffioen), Bas van der Schot, Peter Valckx Copyright HOP-kopij Hoger Onderwijs Persbureau, Amsterdam VU-advertenties zie secretariaat Commerciële advertenties Bureau Van Vliet (023) 5714745 Druk Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam
WEAPON OF MASS DESTRUCTION
This toy gun might kill more people than a real gun. Simply because it’s made of plastic. It will end up as waste in our oceans. Where it degrades in small particles and ends up in our food chain. This way poison enters our body on a daily basis. We must reduce now or suffer later.
ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
13
VIPs
Universitair hoofddocent Leonore de Wit krijgt een Comenius-beurs van 100.000 euro. Haar aanvraag is samen met 23 andere aanvragen geselecteerd door de onderwijsminister. De Wit gaat een opleidingsprogramma van de Britse Exeter University implementeren in het psychologiecurriculum van de VU. Pieter van Beukering is benoemd tot hoogleraar milieueconomie met als leeropdracht: Economics of Natural Capital. De leerstoel is ingebed bij het Instituut voor Milieuvraagstukken van de bètafaculteit. Hij heeft ruim 25 jaar ervaring in onderzoek en onderwijs in milieueconomie. Emeritus hoogleraar theoretische chemie Evert Jan Baerends ontving een eredoctoraat van de universiteit van Girona. In de jaren zeventig legde hij het fundament voor cruciale ontwikkelingen in de dichtheidsfunctionaaltheorie.
14
MD Rasel
FotoVU/RvdV
Hoogleraar biologische psychologie Dorret Boomsma is een van de wereldwijde topwetenschappers in de biomedische wetenschappen. Dat blijkt uit de Nature Index 2018. Zij is gespecialiseerd in genetisch onderzoek bij tweelingen en staat aan de wieg van het Nederlands Tweelingen Register.
Milieukosten hoger voor verre landen
K
limaatverandering brengt grote economische kosten met zich mee. Promovendus Theodoros Chatzivasileiadis deed onderzoek naar de impact van klimaatverandering en in het bijzonder naar de economische gevolgen
van het stijgen van de zeespiegel. Zijn conclusie: “De zeespiegelstijging gaat onze wereldeconomie veranderen.” Chatzivasileiadis ontwikkelde een model dat de impact van zeespiegelstijging kwantificeert. Deze resultaten geven aan dat de mondiale economie en welvaart
onder druk staan door de zeespiegelstijging, maar dat Europese regio’s minder getroffen worden in vergelijking met de rest van de wereld. (WV)
Chatzivasileiadis promoveerde op 23 mei. Zie proefschrift via tinyurl.com/ TheodorosC
Giftig paracetamol
Hemelrente H
I
n de Gouden Eeuw was hemelrente een beloning in het hiernamaals voor wie aan de armen schonk. Emeritus predikant George Hooijer, die op 27 mei is gepromoveerd, meent dat eigenbelang níét het voornaamste motief was om aan liefdadigheid te doen. ‘De term hemelrente diende niet alleen om de mensen te prikkelen om te doneren, maar had ook de func-
tie om de particuliere geldwerving op gang te houden’, legt hij uit in het Nederlands Dagblad van 21 mei. Hooijer concludeert dat ‘er een zekere verantwoordelijkheid gevoeld werd tegenover de medemens die tekortkwam.’ Mensen gaven volgens hem dus niet alleen om in de hemel te komen. Hemelrente was een marketingbegrip dat niet alleen door de kerk, maar ook de overheid werd ingezet. (PB)
oewel paracetamol als veilig wordt beschouwd bij normale doseringen, treden er toch vaak bijwerkingen op. Dat blijkt uit het onderzoek waarop Angelina Huseinovic 24 mei bij de bètafaculteit promoveerde. Uit haar onderzoek blijkt dat paracetamol bepaalde processen in het lichaam kan verstoren. Dit gebeurt doordat paracetamol qua structuur veel op het aminozuur tyrosine lijkt. Bij veelvuldig gebruik kan de pijnstiller door het lichaam als een teveel aan tyrosine beschouwd worden. Daardoor raakt de opname van voedingsstoffen uit balans. (FB)
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
onderzoeksnieuws
MIJN SCRIPTIE
(Wan)gedrag op de werkvloer: waar ligt de grens?
‘Onderzoek e-learning moet anders’
‘Rechters gaan verschillend om met wangedrag op werkvloer’
Hester van den Dorpel | 26 | master rechtsgeleerdheid, afstudeerrichting arbeidsrecht | cijfer 8 | 12 ects Is je onderzoek gelopen zoals je had verwacht? “Ongeveer wel. Gaandeweg kwam ik er wel achter dat ik mijn data meer moest beperken. Daarom heb ik zaken uit één jaar genomen waar al dan niet sprake was van verwijtbaar handelen.” Wat zou je met de kennis van nu anders aanpakken? “Toen ik al aan het schrijven was, kwam er één uitspraak van de Hoge Raad. Die heb ik nog wel meegenomen, maar ik ben er niet heel diep op ingegaan. Terwijl dat achteraf wel interessant was geweest.” Wat is je grootste ontdekking geweest? “Dat lagere rechters verschillend omgaan met zaken waar wel of niet sprake is van verwijtbaar handelen. Sommige rechters nemen de persoonlijke omstandigheden van de werknemer mee, iemands leeftijd, de kans dat die persoon weer werk vindt; anderen houden daar minder rekening mee.” Ben je goed begeleid? “Ja, supergoed. Mijn begeleider Vivian Bij de Vaate was goed bereikbaar en hielp me door mee te denken, maar het niet voor mij te doen. Ze heeft me ook geholpen met snel nakijken en het cijfer doorgeven, zodat ik nog op tijd ben voor mijn inschrijving bij de Orde van Advocaten. Ik begin in september als advocaatstagiair.” (WV)
Ook met je scriptie in Advalvas? Mail redactie@advalvas.vu.nl. ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
Vergelijk e-learning niet altijd met traditioneel onderwijs, vindt promovendus Robert de Leeuw.
Geen Nexit
66 procent van de Nederlanders vindt dat de Europese Unie maatregelen moet nemen tegen de opwarming van de aarde.
N
ederlanders zijn helemaal niet zo sceptisch over Europa. Dat bleek al bij de EU-verkiezingen, waar de eurosceptische partijen SP en de PVV naar huis werden gestuurd. En het blijkt ook uit het onderzoek van hoogleraar communicatiewetenschap Jan Kleinnijenhuis. Een meerderheid van de Nederlanders vindt dat Europa maatregelen moet nemen om belangrijke issues waarin de losse staten vastlopen op te lossen. (WV)
“Er is al heel veel onderzoek gedaan waarbij e-learning met traditioneel onderwijs wordt vergeleken. Daardoor weten we de voor- en nadelen van beide vormen. Waar we minder van weten, is hoe de verschillende vormen van e-learning het onderling doen. Zo zou in theorie interactiviteit heel goed moeten werken. Maar toen we de resultaten van interactief leren vergeleken met simpel zitten-en-luisteren naar een online uitleg, bleek er geen verschil in de leerresultaten te zijn. De groep bij wie ik onderzoek heb gedaan, medische professionals, is anders dan gewone studenten geneeskunde. Ze werken veertig uur in de week, hebben drie kinderen en eigenlijk nergens tijd voor. Aan de andere kant kunnen ze alles wat ze doen direct in de praktijk toepassen. De vraag is bij hen niet of ze ervan leren, dat doen ze wel, maar of ze gemotiveerd zijn om een bepaalde vorm te gebruiken. Onderzoek naar e-learning zou daarom meer gericht moeten zijn op de vraag of gebruikers een bepaalde vorm daadwerkelijk gebruiken.” (FB)
Robert de Leeuw is gynaecoloog bij Amsterdam UMC, locatie VUmc. Op 18 juni promoveerde hij bij de medische faculteit op e-learning bji medische professionals.
15
Bibliotheek
Wie geen studieplek moet bete
Kun je geen plek vinden o er wel! De campus barst e soms moeilijk te vinden.
Door Peter Breedveld Beeld harm derks
E
r zijn te weinig studieplekken, klaagden studenten laatst in Advalvas. Het kan flink druk zijn op de campus, en dan zitten er vaak nog middelbare scholieren en studenten van andere universiteiten ook! De directeuren en beleidsmakers van de verschillende faculteiten gaven toen niet veel sjoege, maar Advalvas werd na publicatie van de klachten ontboden door Hilde van Wijngaarden en Harm Derks van de universiteitsbibliotheek voor een nadere toelichting. Wat blijkt? Studieplekken zat op de campus, die studenten zoeken gewoon niet goed! Nou ja, in alle eerlijkheid steekt Van Wijngaarden, directeur van de bibliotheek, de hand meteen in eigen boezem. “Blijkbaar communiceren we nog niet goed genoeg”, zegt ze, “want er zijn de afgelopen jaren veel nieuwe studieplekken gecreëerd waar de studenten die ze weten te vinden, heel tevreden over zijn.” Maar het zit ‘m een beetje in de aard van het beestje, in dit geval dus de mens. “Studenten hebben de neiging om altijd naar vertrouwde plekken te gaan. Als daar dan eens een groepje middelbare scholieren zit, hebben ze al snel het gevoel dat de VU-campus vol is”, zegt
16
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
campus
k vindt, er zoeken
om te studeren? Ze zijn ervan, alleen zijn ze
Harm Derks, manager of library services. Daarnaast is er op de VU-campus ook nog wat schroom om in andermans territorium te gaan zitten. “Psychologiestudenten gaan niet snel bij filosofie zitten om te studeren”, aldus Derks.
Slaapcabines Maar de VU-bibliotheek, die in de woorden van Derks is gegroeid van ‘een plek voor boeken naar een plek voor mensen’, heeft zich de afgelopen jaren samen met de facilitaire campusorganisatie ingespannen om goede studieplekken te creëren die voldoen aan de wensen van de studenten. In een aantal ‘pizzasessies’ met tussen de twintig en dertig studenten zijn die wensen geïnventariseerd en zo zijn er in de B-toren van het hoofdgebouw, zeg maar de bibliotheekvleugel, samen met studenten pop-up-studieplekken gecreëerd. Toen de tweede verdieping leeg kwam te staan, heeft de bibliotheek er samen met de dienst Facilitaire Campus Organisatie (FCO) én studenten een ‘utopische Pop Up Studieomgeving’ ingericht met de redelijk geniale naam ‘De Verdieping’. Het is een grote zaal die een beetje oogt als de bezoekruimte van een ziekenhuis in de jaren zeventig, met tafels en comfortabele fauteuils, antieke boekenkasten en zitbanken. De zaal is in tweeën gedeeld met een scheidingswand. De ene kant heeft iets van een huiskamer, de andere kant is duidelijk een studie-
ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
17
Bibliotheek ruimte. Kamerplanten, aangeleverd door de Hortus, geven extra sfeer en je kunt er zelfs een uiltje knappen in een soort éénmans-slaapcabines achterin de ruimte. De grote ramen laten veel natuurlijk licht binnen. De gebruikers zijn tevreden, blijkt uit een peiling van de bibliotheek. Van een dikke tweeduizend studenten geeft tachtig procent aan de studieplekken te waarderen. Met name de slaapcabines vallen in de smaak. ‘Eindelijk tukken op de VU’, aldus een student op Instagram. ‘Sleeping spots op de VU!!!’, schrijft een ander. ‘Personally tested the sleeping spots’, aldus een derde.
Overzicht ontbreekt Op de VU-campus bevinden zich volgens Derks rond de 2500 studieplekken. Daarmee wordt de landelijke richtlijn van één studieplek op elke tien studenten ruimschoots gehaald. De bibliotheek werkt samen met FCO, met de dienst Studenten- en Onderwijszaken, de IT-dienst en vertegenwoordigers van faculteiten én studenten aan een campusbreed concept voor studieplekken. Dit ligt nu ter goedkeuring bij het college van bestuur en moet eenheid brengen in het studieplekkenbeleid. Er is ook sprake van de inrichting van ruim 500 nieuwe studieplekken in het Nieuwe Universiteitsgebouw. Overigens verdeelt Derks de studieplekken in drie categorieën: groepswerkplekken, 35 procent van het totale aantal, stiltewerkplekken, 65 procent en dan nog een categorie ‘aanlandplekken’, die volgens Derks niet als officiële studieplek worden aangemerkt. Aanlandplekken zijn plekken waar studenten nog even voor een tentamen of college kunnen zitten. Denk aan de lange tafel voor de grote collegezaal in het hoofdgebouw, of de plekken rond het VU-restaurant. “Een probleem is dat er tot nog toe niet echt één VU-breed studieplekkenbeleid was”, zegt Van Wijngaarden. Daardoor mist een overzicht en dat draagt eraan bij dat studenten niet weten waar ze een goede plek kunnen vinden, ondanks inspanningen van de bibliotheek om student en plek bij elkaar te brengen. Bovengenoemde visie op de studieplekken gaat dit verbeteren De Verdieping op de tweede verdieping is een proeftuin, vertelt Derks. Aan de hand van de feedback van de gebruikers daar worden de studieplekken elders ingericht. “Het is belangrijk dat studenten zich thuis voelen, en dat er ook sociale veiligheid heerst. Op die manier breng je de hele campus bij elkaar.”
18
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
Justin Pieternella Vegan Student Associaton Amsterdam
opinie
‘Bied alleen veganistische snacks aan’
De net opgerichte Vegan Student Associaton Amsterdam wil veganistisch eten stimuleren op de universiteit. Tweedejaars psychologie Justin Pieternella (20) legt uit waarom.
W
TEKST EN FOTO DIRK DE HOOG
aarom promoten jullie veganistisch eten? “Voor ons staat voorop dat je geen dieren moet doden als dat niet strikt noodzakelijk is. Ikzelf draag bijvoorbeeld geen leren schoenen. Veganistisch eten is ook veel beter voor het milieu. Er is uitgerekend door de onderzoekers Poore en Nemecek dat als ieder mens vegan zou zijn, er wereldwijd 76 procent aan landbouwgrond meer beschikbaar zou zijn voor de natuur. Daarbij is veganistisch eten gezond.”
Beter zichtbaar en met heldere opschriften. Nu is niet altijd duidelijk of de vegetarische maaltijd ook veganistisch is en het is best duur.” Vind je het aanbod voldoende? “Het kan echt beter. Eigenlijk zouden we willen dat veganistisch voedsel het
Volgens voedseldeskundigen moet je wel vitaminepillen slikken. “Ikzelf slik vitamine B12, maar op zich kun je van een gevarieerd vegan dieet gezond eten met genoeg bonen, granen, fruit en groenten. We willen voorlichting geven hoe je dat kunt doen. Op 2 juni organiseren we een picknick in het Vondelpark.” Wat willen jullie op de universiteit gaan doen? “We willen graag dat de restaurants de vegetarische en veganistische gerechten duidelijker aanbieden.
ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
Vegan Student Association Amsterdam De Vegan Student Association Amsterdam is half mei opgericht. Het initiatief daartoe kwam van de zusterorganisatie in Groningen, de eerste in Nederland. Via Facebook hebben die Amsterdamse vegan studenten bij elkaar gebracht. Nu zijn er vijf actieve leden van VU en UvA. De organisatie wil ook graag contacten leggen met wetenschappers die verstand hebben van veganisme. Contact via Facebook: Vegan Student Association Amsterdam.
uitgangspunt is en als je vlees of vis wilt, je erom moet vragen. In Rotterdam is een faculteit die dit principe al naleeft. Ook zijn er steeds meer organisaties die op recepties en partijen alleen maar veganistische snacks aanbieden. Het zou mooi zijn als de VU dat ook gaat doen.” Gaan jullie actie voeren? “We willen vooral voorlichting geven met lezingen. En mensen adviseren en helpen met hoe je veganistisch kunt leven. Als je weet hoe die biefstuk op je bord komt, hoef je ’m echt niet meer. Wij hoeven ze niet uit het restaurant weg te slepen.”
Mogen snacks van insecten wel? “Ons uitgangspunt is dat het niet nodig is. Insecten zijn ook dieren. Maar het is geen kwestie van niet mogen. We willen een inclusieve organisatie zijn, waarbij iedereen die plantaardig eten wil bevorderen zich kan aansluiten. Dat is ook het voordeel van veganistisch. Iedereen kan het eten, want het is zowel halal als koosjer. En lekker gezond!”
Justin Pieternella
Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.
19
Buitenland
Wat doe je als je onderzoeksland verscheurd wordt door oorlog? Of wanneer je te horen krijgt dat je asiel moet aanvragen? Antropoloog Marina de Regt en activist Rana Noman over hun Jemen.
Verdreven uit Jemen DOOR WELMOED VISSER FOTO YVONNE COMPIER
A
ls antropoloog woon je soms jaren in een land. Je gaat van de mensen houden, bouwt een leven op, leert de taal, krijgt vrienden. Kortom, het land wordt je tweede thuis. Antropoloog Marina de Regt bracht op die manier zes jaar in Jemen door. Maar aangezien dat land al jaren verscheurd wordt door oorlog, is er voor haar zoveel meer weggevallen dan alleen haar onderzoek. “Ik heb me een poos juist niet met Jemen willen bezighouden”, vertelt ze. “Het deprimeerde me te veel.” Activist Rana Noman had een tussenstop op Schiphol. Ze was een paar maanden in Ecuador geweest om Spaans te leren, en had heimwee. Ze was onderweg naar Caïro, waar ze haar neef en andere familie zou ontmoeten. Jemen was op dat moment al zo onrustig dat ze niet echt naar huis ging. Maar precies op die dag, 26 maart 2015, begonnen de bombardementen van Saudi-Arabië op Jemen. Op de luchthaven van Caïro werden alle Jemenieten vastgezet: ze konden niet naar huis, maar mochten ook Egypte niet in. “Ik kreeg een telefoontje van mijn neef: dat het oorlog was. Ja, dacht ik, what else is new? Maar nu echt, zei hij. Je komt ook Egypte niet in. Zie je iemand in een uniform? Je moet asiel aanvragen. Ik dacht dat hij gek was geworden.”
Steeds minder zicht op Jemen In Jemen is het op dat moment al jaren onrustig. In de nasleep van de Arabische Lente van 2011 was de regering verzwakt en hadden de Houthi’s, een stam uit het noorden, grote delen van het land bezet. Ze veroverden de hoofdstad Sanaa in september 2014 en stelden de president onder huisarrest. Begin 2015 dwongen ze hem alsnog om af te treden en ontbonden ze het parlement.
20
Ze schoven een eigen presidentskandidaat naar voren, maar die werd door veel partijen in het verdeelde land niet gesteund. De voormalig president vluchtte naar Aden, een havenstad in het zuiden. Van daaruit begon hij de tegenaanval. Ondertussen mengden zich ook verschillende radicaal islamitische groeperingen in de strijd, waaronder ‘Al Qaida op het Arabisch Schiereiland’ en IS. De burgeroorlog begon officieel met de slag om Aden, 19 maart 2015, en een week later mengde Saudi-Arabië zich in de strijd met bombardementen die vele levens kosten. Iran steunde ondertussen de Houthi’s. Sindsdien is het land in chaos en lijkt een oplossing steeds verder weg. De bevolking lijdt honger, er breken ziekten uit, hulpgoederen verdwijnen naar de zwarte markt en westerse journalisten krijgen geen toegang, waardoor de wereld het zicht kwijtraakt op het land.
Heel sterke vrouwen De Regt is sinds 2013 niet meer in Jemen geweest. Toen al was het moeilijk om een visum te krijgen en reizen tussen de gebieden die door verschillende groepen waren bezet, was onmogelijk. De sfeer was gespannen. De mensen bij wie ze te gast was, werden in de gaten gehouden. De Regt was bezorgd dat ze anderen in problemen zou brengen. “Het Jemen dat ik heb gekend, is er niet meer”, zegt ze, “dat maakt me verdrietig.” Zij ging zich noodgedwongen met een ander land bezighouden: Ethiopië. “Er zijn veel banden tussen Ethiopië en Jemen. Van oudsher zijn er altijd migratiestromen tussen beide landen geweest.” Die stromen ging De Regt onderzoeken. Maar dat viel haar moeilijker dan ze dacht. “Als antropoloog en specialist in een land dat in oorlog raakt, kun je een paar dingen doen: je kunt de geschiedenis induiken van het land, onderzoek doen in een ander land of je verdiepen in het conflict. Ik heb nooit geleerd archiefonderzoek te doen, ik had geen netwerk in Ethiopië en ik hou niet van conflicten, ook niet als
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
WETENSCHAP
Rana Noman en Marina de Regt ‘Wij willen Jemenitische vrouwen laten voelen dat ze niet alleen zijn in deze moeilijke tijd, dat ze ertoe doen’
ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
21
Buitenland
onderzoeksthema. Wel heb ik me altijd beziggehouden met de rol van vrouwen. In Jemen zijn de vrouwen interessant: ze hebben formeel weinig rechten, maar ze zijn zo sterk en krijgen vaak zoveel voor elkaar”, zegt De Regt.
Niet tegen te houden
Hoofdstad Sanaa vóór het uitbreken van de oorlog 22
foto’s Marina de Regt
Noman kwam in het azc in Dronten terecht. Haar moeder en broers en zussen wonen nog in Sanaa dat door de Houthis is bezet. Ze zijn oké, zegt ze. Ze hebben het niet gemakkelijk, maar ze leven. In de jaren voordat Noman in Nederland terechtkwam werkte ze vanuit Egypte als blogger en activist op het gebied van mensenen vrouwenrechten. Vanuit het azc bleef ze zich hiervoor inzetten. Ze zocht contact met Voice4Thought, een aan Universiteit Leiden gelieerde organisatie die zich inzet voor vrije communicatie in landen waar oorlog en onderdrukking heersen. “Noman heeft een groot netwerk, ze kent iedereen in Jemen”, zegt De Regt. Het was een collega-antropoloog uit Leiden die hen met elkaar in contact bracht. “Ik heb Rana Noman gevraagd een gastcollege over de situatie in Jemen voor eerstejaars te komen geven. En dat klikte zo goed dat we zijn gaan nadenken wat we nog meer samen kunnen doen”, zegt De Regt. Noman was toen al bezig een organisatie op te zetten die zich richt op vrouwenrechten, de Yemeni Organization for Women Policies. Overigens volgt Noman nu de cursus Nederlands als tweede taal aan de VU. “Vrouwen zijn niet vrij in Jemen”, zegt Noman, “maar mannen zijn misschien nog wel mínder vrij. Zij vertegenwoordigen hun familie en stam en moeten zich altijd schikken naar de groep waar ze bij horen. Een vrouw die weinig mag van haar man, kan stiekem studieboeken lezen en zichzelf ontwikkelen. Niemand kan haar tegen-
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
Marina de Regt in 2007
foto Arda Nederveen
2013, laatste bezoek aan Jemen. Tijdens een qatsessie in de havenstad Hodeidah
houden. Ik denk dat vrouwen een cruciale rol moeten spelen bij het opbouwen van vrede in Jemen.”
Levensverhalen als onderzoeksgegevens
Activist Rana Noman
‘Hoe heb ik al die tijd in mijn land kunnen wonen zonder die dingen te weten!’
Antropoloog Marina de Regt
‘Het Jemen dat ik heb gekend, is er niet meer’
Noman en De Regt zetten een netwerk op waarin vrouwen van verschillende bevolkingsgroepen met elkaar praten. We moeten vertrouwen creëren tussen vrouwen, vindt Noman: “Daarom willen we graag dat ze elkaars verhalen leren kennen.” Het project dat Noman en De Regt samen doen draait om storytelling: vrouwen die elkaar gaan interviewen en naar elkaars levensverhalen luisteren. Het achterliggende idee is tweeledig: naast het opbouwen van zo’n vrouwennetwerk wil De Regt op deze manier ook onderzoeksgegevens verzamelen uit het land waar ze zelf al zo lang niet naartoe kan. De Regt: “Maar we moeten het heel voorzichtig opbouwen. Er is veel wantrouwen. Dat moeten we stapje voor stapje zien te doorbreken.” De vrouwen die verhalen verzamelen krijgen daar een klein bedrag voor. “Zo kunnen we ze misschien een klein beetje helpen vanaf hier”, hoopt ze. Een implicieter doel van het onderzoek is om Jemenitische vrouwen te laten voelen dat ze niet alleen zijn in deze moeilijke tijd, dat ze ertoe doen, dat er mensen buiten Jemen belangstelling hebben voor wat ze te vertellen hebben en wat ze nodig hebben. De Regt: “We willen het project daarom ook niet helemaal vastleggen vanuit Nederland, voor een deel is het ook hún project dat moet gaan over de dingen waar zij behoefte aan hebben.”
Bijna belazerd Noman blijft zich vanuit Nederland ook inzetten voor betere juridische rechten voor vrouwen in Jemen: “We hebben rechten op papier nodig. Nu heeft een vrouw
ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
die wil scheiden geen recht om haar kinderen te zien, ze erven minder dan mannen. We vinden het normaal dat een man besluit of zijn vrouw het huis uit mag. Al die dingen moeten in de wet veranderen.” De oorlog heeft het sociale weefsel van de Jemenitische samenleving vernield, stelt Noman. Dat herstellen zal tijd en moeite kosten. “We moeten om de tafel gaan zitten en praten over de dingen die we in het verleden te veel onder de mat hebben geveegd: sociale verschillen bijvoorbeeld. Ik ben opgegroeid in de veronderstelling dat er geen grote verschillen waren tussen bevolkingsgroepen, tussen de elite en mensen met minder opleiding, tussen verschillende religieuze groepen en tussen verschillende stammen, maar die waren er wél. Ze zijn er al die tijd geweest, alleen niemand had het erover. Soms voel ik me bijna belazerd. Hoe heb ik al die tijd in mijn land kunnen wonen zonder die dingen te weten! Nu komen die verschillen des te harder naar boven. Als we ooit vrede willen, moeten we het over deze ongemakkelijke, fundamentele tegenstellingen hebben. Niet alleen op het hoogste niveau, van politici en bestuurders, maar op alle niveaus van de samenleving.”
Meer macht Jemenitische vrouwen zijn sterk, benadrukt De Regt. Formeel hebben ze dan misschien nooit gelijke rechten gehad, maar een groot deel van de samenleving draaide dankzij hen. Zij houden de gezondheidszorg en het onderwijs overeind. En zij kunnen een belangrijke rol spelen in het vredesproces. Noman noemt het voorbeeld van Sudan, waar vrouwen na de oorlog meer macht opeisten en zeiden: ‘Wij hebben ons al die tijd staande gehouden in deze oorlog, nu is het tijd om ook eens naar ons te luisteren.’ Noman: “Ik hoop dat we in Jemen ook zover komen.”
23
ingezonden mededeling
De universitaire studentenraad is het medezeggenschapsorgaan van en voor studenten van de VU. De raad houdt zich vooral bezig met de kwaliteit en toegankelijkheid van het onderwijs en het studentenbeleid van de VU. De raad overlegt hierover geregeld met het college van bestuur.
Kennen wij elkaar? De docent (m/v). Hij komt binnen en gaat voor de zaal staan. Gewapend met microfoon en powerpointpresentatie dompelt hij jullie onder in de collegestof van deze week. In de pauze wordt hij belaagd door een kudde van jullie, studenten, met vragen over Het Tentamen en nadat de klok anderhalf uur heeft getikt, lijkt de docent in rook op te gaan. Twee keer per week staat hij anderhalf uur voor je neus, maar het blijft een ondoordringbaar figuur, je docent. Wat is zijn natuurlijke habitat, waar zou die heen gaan na het college? Wat drijft hem, wat motiveert hem? Ooit was hij zelf student, maar zou hij zich dat nog helder kunnen herinneren? De student. Tja, je ziet honderden koppies voor je neus. Je weet dat er halverwege je college nog wel een paar komen binnenvallen, maar je hebt geleerd die te negeren. Het is niets persoonlijks, hun prefrontale cortex is immers nog in ontwikkeling. Je vraagt je af: wat gaat er in die hoofden om? Wat zouden ze vannacht uitgespookt hebben, wat steken ze eigenlijk op van wat jij ze probeert te vertellen? Waar maken ze zich zorgen om, met de wereld nog aan hun voeten? Twee keer per week, soms vaker, zitten ze anderhalf uur voor je neus. Het blijven complexe figuren, studenten. Dagelijks luisteren ze naar elkaar. De docent. De student. Regelmatig geven ze elkaar ook antwoorden. Maar práten ze ook echt? En wat zouden ze zeggen, wat zouden ze elkaar meegeven, hoe zouden ze samenwerken? Wat zou jij willen zeggen en vragen? Begin een goed gesprek met je docent. Verander de colleges, studeer aan de VU.
wat er verder speelt
Sarah Al-Ramadan
Sarah Al-Ramadan
E: usr@vu.nl | FB: StudentenraadVU | HG StudentenDOk, kamer OD-12
Een selectie uit de onderwerpen waarover de USR nu nadenkt en/ of onderhandelt: • Kwaliteitsafspraken. De raad werkt aan een nog concreter plan, denk aan een integrale rapportage die ook voor studenten inzichtelijk is. • Vusam. Het financieel verdeelmodel van de VU. Hoe wordt het geld dat wij van de overheid krijgen verdeeld over en binnen de faculteiten? En de bijhorende discussie: willen wij wel een brede, internationale universiteit zijn?
Merel Crezee, algemeen raadslid m.crezee@studentenraadvu.nl
• Aurora Network. We zoeken een nieuwe Aurora Student Ambassador! Heb je interesse? Mail ons voor info en/of sollicitatie: usr@vu.nl.
De voorzitter vraagt
O
universiteit is opgericht vanuit de vraag p 9 mei zijn we flink naar rechtvaardigheid en humaniteit in wakker geschud. Ik heb een veranderende samenleving en dit is het al bijna een jaar lang nog steeds relevant, aldus Smalbrugge. in deze column over Door invulling te geven aan de begrippen veranderingen om ons rechtvaardigheid en humaniteit, niet heen en over afwegingen alleen in theorie, maar juist in onze die we moeten maken als leefwereld, kunnen we van unieke we als VU willen sturen op de toekomst. meerwaarde zijn voor onze samenleving. Maar die dag werden we allemaal met Deze twee verhalen inspireerden ons. onze neuzen op de feiten gedrukt. Als Het groeiende belang van academische onderdeel van een conferentie waarin we vorming, zoals met A Broader met zo’n zestig leidinggevenden van de Mind, en het afnemende belang van VU onze strategie voor 2020-2025 verder kennisoverdracht werd breed gedeeld. vormgaven kwamen twee sprekers ons Ook is er behoefte aan minder grenzen het een en ander vertellen. tussen disciplines en faculteiten en Allereerst Bert van der Zwaan, schrijver aan meer ondernemendheid, zowel van het boek Haalt de universiteit 2040? in de organisatie als en daarnaast Matthias onder studenten en Smalbrugge, bijzonder medewerkers. Vragen die hoogleraar Europese Moeten we alle opkwamen met, zeg maar, cultuur en christendom faculteiten tamelijk verstrekkende aan onze universiteit. afschaffen? consequenties: moeten Beiden brachten dezelfde we alle hoorcolleges boodschap. Smalbrugge afschaffen en zelfs vanuit onze eigen historie alle faculteiten om zo en Van der Zwaan vanuit kleinschalige ontmoeting een omgevingsanalyse: te stimuleren en hokjesdenken tegen te de universiteit zoals we deze in de gaan? Of moeten we, zo werd geroepen, afgelopen eeuwen hebben gekend – en nauw samenwerken met Google en de daarmee ook de VU sinds 1880 – houdt eerste heuse Google University worden? op te bestaan. Universiteiten zullen geen Met de resultaten van deze en eerdere unieke rol meer kunnen hebben als zij conferenties en alle gesprekken die we blijven focussen op het verzamelen, het afgelopen academisch jaar hebben creëren en doorgeven van kennis. Een gevoerd, onze consultaties en analyses groot deel van deze kennisgeoriënteerde gaan we nu echt het Instellingsplan 2020rol wordt tegenwoordig namelijk door het 2025 schrijven. internet en technologiereuzen als Google Begin september zullen we de gespeeld. conceptversie breed verspreiden en dan Met dit gegeven is het belangrijk ons af te gaan we nog één keer met iedereen in vragen wat de rol van de universiteit nog gesprek voordat het plan definitief wordt is, zowel van het concept ‘universiteit’ als met de medezeggenschap. van onze universiteit specifiek. Gelukkig hebben wij als VU door onze geschiedenis Heb jij nog input die je in dit stadium wilt delen? Mail mij en anders spreken we en achtergrond genoeg handvatten elkaar na de zomer weer. om deze vraag te beantwoorden. Onze
ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
Annabel Oosteweeghel
Zullen wij de eerste heuse Google University worden?
Mirjam van Praag voorzitter college van bestuur Heb jij nog input voor ons Instellingsplan 2020-2025? Laat het weten! VU-baas Mirjam van Praag werkt aan het strategisch toekomstplan voor de VU. Advalvas verzamelt voor haar de reacties. Reageren kan per mail naar devoorzittervraagt.advalvas@vu.nl of online onder Van Praags column op advalvas. vu.nl/blog-item/Zullen wij de eerste heuse Google University worden?
25
Bibliotheek/duurzaamheid
Eigenlijk is het een terugkeer naar de studeerkamer van weleer. Docent Lidewij van Gils gebruikte de opbrengst van haar DocenTalentprijs 2017 voor de gloednieuwe Onderzoekskamer Klassieken.
Onderzoekskamer Klassieken brengt docent en student bijeen et winnen van 4.000 euro voor de DocenTalentprijs 2017 zette docent Latijnse taal en cultuur Lidewij van Gils voor een dilemma. Want die prijs had ze niet gekregen omdat ze zo goed multimediaal bezig was of op zo’n bijzonder innovatieve ‘Ik kan direct naar Hoogleraarportretten manier met de lesstof de kast lopen en omging. “In het juryrapaan de muur een boek pakken’ port stond dat de studenMaar het terugkrijgen van ten het zo waardeerden een studiezaal leek Van dat ik met ze in gesprek Gils een onmogelijke taak. ga.” Het bedrag investeTot ze Harm Derks, manaren in software of andere ger library services sprak. innovaties lag daarom “Als bibliotheek vinden we minder voor de hand. het belangrijk om ons om Na meer dan een jaar docenten en studenten te nagedacht te hebben, wist ze opeens wat bekommeren”, zegt Derks. “Daarom zijn de oplossing was. Ze wilde het contact we in gesprek gegaan om te kijken wat er tussen docenten en studenten meer mogelijk was.” stimuleren. “Toen ik hier in de jaren Op 24 mei opende op de elfde etage de negentig studeerde, was er op de twaalfde nieuwe Onderzoekskamer Klassieken. verdieping bij de Universiteitsbibliotheek Een stijlvolle ruimte met hoogleraarpor(UB) een studiezaal. Daar zaten je docentretten aan de muur, een klassiek kleed ten en studiegenoten te werken.” Doordat op de vloer en flink wat boekenkasten.
26
Marieke Wijntjes
H
DOOR FLOOR BAL
docenten tegenwoordig op afgesloten afdelingen werken, of zelfs thuis, zijn ze minder benaderbaar geworden. “Voor classici zijn bibliotheken onze laboratoria, ons materiaal de boeken. Het was door flexplekken van medewerkers en een uitgedunde leeszaal op de UB met nog meer flexplekken voor studenten onmogelijk geworden op de VU onderzoek te doen. Dat betekende ook dat studenten te weinig wisten van het onderzoek van hun docenten en ook de collega’s onderling wisselden steeds minder uit.”
Lidewij van Gils
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
campus
Duikvlucht in duurzaamheidsranking Die kwamen er niet zomaar. Derks hoorde via via dat in het W&N-gebouw nog een studeerkamer stond vol meubilair dat Reyer Hooykaas na zijn emeritaat als hoogleraar van de geschiedenis van de natuurwetenschappen had achtergelaten. “Ik vind het mooi om een verbinding met de geschiedenis van de VU te maken.” De portretten van hoogleraren aan de muur zijn de eerste hoogleraren Latijn en Grieks aan deze universiteit. Zodat studenten kunnen zien in welke traditie ze staan.
Eindelijk weer boeken bij de hand Van Gils is al tevreden over hoe ze de kamer kan gebruiken. “Vanochtend zat ik hier met een student die aan haar scriptie werkt. Ik kon direct naar de kast lopen en even een boek pakken. Op een flexwerkplek kan dat niet.” Dat past bij hoe de UB haar collectie wil beheren. Waar voorheen alle boeken apart aangevraagd moesten worden, is de huidige boekencollectie steeds vaker open. Zodat bezoekers tussen de boeken kunnen snuffelen. Derks ziet ook voor zich dat in de toekomst in deze kamer college wordt gegeven en dat oude drukken naar de ruimte gebracht kunnen worden. “Het is onnodig dat studenten daarvoor met z’n allen naar de collectie toe moeten komen.”
ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
De VU is flink gezakt in de SustainaBul-ranking, de lijst van duurzame hoger onderwijsinstellingen die jaarlijks wordt opgesteld door Studenten voor Morgen. Vorig jaar stond de VU op de vierde plaats, dit jaar op de tiende.
Groen-blauw dak
“Ik denk dat we nog beter moeten ingaan op de samenwerking tussen de bedrijfsvoering op de VU en het onderwijs en onderzoek”, aldus Gaal. Met die integratie is al een begin gemaakt in de vorm van de oprichting van het Amsterdam Sustainability Institute (ASI), een netwerk voor iedereen aan de VU die zich met duurzaamheid bezighoudt. Het ASI moet een We balen als een stekker”, zegt einde maken aan de versnippering die er energiecoördinator Rooske Gaal nu nog is op dat gebied. van de Facilitaire Campus OrgaEen geslaagd voorbeeld van de samennisatie. Zij was samen met vertewerking is het ‘groen-blauwe dak’ dat genwoordigers van Green Office nog voor het einde van de bij de presentatie zomer op de aula van het van de ranking en komt. Het is de uitreiking van de ‘Het barst nog van hoofdgebouw gebaseerd op een idee van SustainaBul, een oorkonde het plastic en de studenten en behelst een voor de universiteit met petflessen op de tuin op het dak die regende ‘best practice’ op het water opvangt en waar gebied van duurzaamheid. campus’ wetenschappelijke proeGaal wijt de daling van de ven worden gedaan. VU in de ranking aan het Verder is er nog veel werk feit dat alle hogeronderte doen op de campus. Zo wijsinstellingen steeds barst het er nog van het meer doen aan duurzaamplastic en de petflessen. heid, waardoor er steeds Green Office probeert de minder verschil is tussen campus petflesvrij te krijgen. (PB) de scores. Er zit inderdaad niet heel veel verschil tussen de scores van de VU en die van de Erasmus Universiteit, met Lees meer hierover op advalvas.vu.nl>nieuws> wie ze de tiende plaats deelt, en de UvA, 28 mei 2019 die op negen staat. Het verschil met de instelling die dit jaar op de vierde plek staat, is echter best groot. Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.
“
27
E: OR@VU.NL | WWW.VU.NL/OR | WWW.ONDERNEMINGSRAADVU.NL | 5 JUNI 2019
DE OR AAN HET WERK:
IT DOSSIERS
De afgelopen maanden ging het op deze plaats in Advalvas steeds over de OR en ODC-verkiezingen, maar het werk gaat natuurlijk gewoon door en inmiddels hebben de eerste vergaderingen van de raad in de nieuwe samenstelling plaatsgevonden. Het leek de OR een goed idee om een overzicht te geven van een aantal in het oog springende IT-gerelateerde dossiers die de laatste maanden zijn behandeld. AVG
Het is nu ruim een jaar geleden dat de AVG, de Algemene Verordening Gegevensbescherming, in werking is getreden. De AVG zorgt voor een uitbreiding en versterking van de privacy-rechten van burgers, maar het legt ook een grotere verantwoordelijkheid bij organisaties om verantwoord met persoonsgegevens om te gaan. Ook de VU kijkt daarom of er correct wordt omgegaan met gegevens. Een goede zaak. Maar slaat de werkgever soms niet door? Want zoals de AVG de burger wil beschermen, zo moet de werkgever er alles aan doen om zich aan de wet te houden. En dan zijn de medewerkers niet alleen burgers, maar ook werknemers, met als gevolg dat bij bepaalde maatregelen de medewerkers kunnen gaan twijfelen of er misschien sprake is van wantrouwen. Het is voor de ondernemingsraad steeds zaak of de werkgever proportionele maatregelen neemt om zich aan de AVG te houden. Bijvoorbeeld een data-lek: als iemand bewust een data-lek veroorzaakt is dat een groot probleem. Maar waar gewerkt wordt, worden ook fouten gemaakt. Het is van groot belang dat iedereen die met data omgaat, weet wat wel en niet is
HET IS VOOR DE ONDERNEMINGSRAAD STEEDS ZAAK OF DE WERKGEVER PROPORTIONELE MAATREGELEN NEEMT OM ZICH AAN DE AVG TE HOUDEN
toegestaan. Op VUnet zijn er wel definities te vinden wat een data-lek is, maar het ontbreekt een jaar na invoering van de AVG nog steeds aan een bruikbare handleiding om aan te geven hoe we als medewerkers kunnen voorkomen dat we onbewust fouten maken. Kortom, weet elke medewerker wel wat een data-lek is? Daarom stelt de ondernemingsraad zichzelf steeds de vraag bij behandeling van regelingen: zijn de middelen die de VU inzet verstandig en proportioneel?
ICT-VOORZIENINGEN
Om te zorgen dat medewerkers weten wat ze wel en niet mogen doen met de ICT-voorzieningen die de VU hen ter beschikking stelt, is er het reglement ICT-voorzieningen voor medewerkers Vrije Universiteit. In maart is dit reglement met het College van Bestuur besproken. Het reglement gaat over het bevorderen en handhaven van acceptabel ICT-gebruik en stelt een kader over de omgang met gegevens die vastgelegd kunnen worden. Het reglement is duidelijk over wat medewerkers mogen, maar ook wat ze niet mogen. Een computer is er in de eerste plaats voor de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden, ofwel zakelijk gebruik. Beperkt privégebruik van de computer is toegestaan, mits het de werkzaamheden voor de VU niet hindert. Besef echter steeds dat je werkt met een zakelijke computer. Als er bijvoorbeeld toch privébestanden of -berichten worden opgeslagen, is het zaak deze als privé te markeren. Alleen dan zal de werkgever er niet in kijken. Want het kan zo maar zijn dat er bijvoorbeeld in geval van langdurige ziekte, een collega in de computer moet gaan kijken. In zo’n geval is
het de collega dan niet toegestaan om in deze privé-berichten te kijken. Het reglement geeft verder aan wat er door de VU wordt gelogd en wanneer monitoring plaatsvindt. Vooral het loggen gebeurt heel veel: inloggen, mailen, bellen en het bezoek van websites, het wordt allemaal gelogd. Dat wil niet zeggen dat de baas de hele dag meekijkt. Alleen bevoegde functionarissen kunnen naar de logs kijken en zij hebben bovendien alleen leesrechten.
INDIVIDUEEL ONDERZOEK
Een apart hoofdstuk gaat over een gericht individueel onderzoek bij een gerechtvaardigd vermoeden dat een medewerker de gedragscode heeft overtreden of zich schuldig heeft gemaakt aan ongewenst gedrag. Zo’n onderzoek moet altijd door twee personen gedaan worden (het vierogenprincipe) en de medewerker moet zo snel mogelijk van het onderzoek op de
op een envelop gezet moet worden om de brief direct, zonder openmaken van de envelop, bij de geadresseerde terecht te laten komen? Het antwoord is dat de VU zich zal inspannen om afzenders te laten weten dat post geopend zal worden in verband met een digitaliseringsslag. Ook is toegezegd dat post aan medewerkers die werken in een speciale positie niet geopend zal worden als hun functie op de envelop is vermeld. Dat laatste gaat de DE OR HAD EEN FLINK OR niet ver genoeg. Ook een student die AANTAL VRAGEN VOOR HET een brief aan een studentenpsycholoog COLLEGE DIE VOOR EEN DEEL stuurt, moet er op kunnen vertrouwen NAAR TEVREDENHEID ZIJN dat deze niet geopend wordt. Het advies BEANTWOORD van de OR is daarom te beginnen met een pilot en dan na de evaluatie hiervan te kijken of de aanpak werkbaar is. Ondanks nog steeds toenemend emailverkeer waardoor er steeds minder brieven verstuurd zullen worden, wil de OR graag alle mogelijke risico's uitsluiten.
MONITORINGSAPPLICATIE
hoogte worden gesteld. Met dit reglement heeft de ondernemingsraad gedeeltelijk ingestemd. Er is nog niet ingestemd met het artikel dat gaat over (contact met) medewerkers die een speciale positie hebben binnen de universiteit. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de bedrijfsarts, de ombudsman, een vertrouwenspersoon en ook leden van OR en ODC’s. Bij zo’n onderzoek worden alle bestanden, vanwege het vertrouwelijkheidsgehalte, buiten beschouwing gelaten. De OR vond de omschrijving niet nauwkeurig genoeg in vergelijking met omschrijvingen in andere reglementen. Inmiddels is van de kant van het college een aanpassing gekomen die in juni wordt besproken.
DIGITALE POSTVERWERKING
Met de instemming van de OR met het bovengenoemde reglement zijn twee andere onderwerpen nauw verbonden: allereerst de digitale
postverwerking. De VU ontvangt per jaar nog ongeveer 70.000 brieven. Het plan is dat deze bij binnenkomst worden geopend, gescand en digitaal worden doorgestuurd naar de geadresseerden. Het voordeel is dat zo’n brief dan meteen digitaal wordt gearchiveerd. De OR vroeg zich echter af of dit niet in strijd is met het briefgeheim; het briefgeheim bestaat om de burger te beschermen tegen de overheid. Maar in dit geval gaat de VU er van uit dat medewerkers de post ontvangen als ‘medewerker van de VU’. Iedereen heeft immers ook een adres waar privépost naar toe gestuurd kan worden. Vanaf het begin zijn leden van de OR door de projectleiders van deze postdigitalisering bijgepraat. Inmiddels is het duidelijk dat als er privé op een envelop staat, deze niet wordt geopend en gewoon door de medewerkers van logistiek worden bezorgd bij de geadresseerde. Maar hoe weet iemand die een brief verstuurd dat er privé
Het tweede onderwerp dat de gemoederen heeft bezig gehouden, is de invoering van de monitoringsapplicatie DTEX. De VU heeft deze applicatie al aangeschaft. Door alert reageren van de onderdeelcommissie van de dienst IT is de ‘inzet van monitoringstool DTEX’ alsnog aan de ondernemingsraad ter instemming aangeboden. De ODC IT heeft al veel vragen gesteld die, net als de antwoorden van de directeur van de dienst IT, eigenlijk voor elke medewerker belangrijk zijn om kennis van te nemen, vooral omdat een monitoringstool een hoog Big-Brothergehalte heeft. Het kan heel bedreigend overkomen als een werkgever, bij wijze van spreken, elke toetsaanslag kan herleiden. Daarom ook had de OR een flink aantal vragen voor het college die voor een deel naar tevredenheid zijn beantwoord. Toch blijft er een soort onbehagen. De applicatie is aangeschaft om datalekken te voorkomen, maar onduidelijk blijft hoe vaak deze datalekken met de applicatie gesignaleerd zullen worden. Wordt er niet met een kanon op een mug geschoten? Daarom kwam er van de kant van de OR, ook voor dit dossier, geen instemming op de invoering. Wederom is ook hier het advies eerst een pilot bij een onderdeel uit te voeren en zo te kijken of invoering zinvol is.
COLOFON
COMMISSIE COMMUNICATIE OR VICTOR BIJLERT, SANDRA DE MAESSCHALCK, HENK OLIJHOEK EN ERIC-JAN HARTSTRA TEKST ERIC-JAN HARTSTRA BEELD PETER VALCKX VORMGEVING HAAGSBLAUW
WWW.FACEBOOK.COM/ONDERNEMINGSRAAD.VU @OR_VU
Seizoen 19/20
Restaurant
L’Osteria Nog op Uilenstede Seizoen 19/20 staat online. De kaartverkoop is gestart Korting voor studenten: € 6,Korting medewerkers VU: € 2,50 griffioen.vu.nl
N
iets is zeker, maar waarschijnlijk wordt komend Griffioen-seizoen het laatste op Uilenstede. Toevallig staan ook meerdere artiesten met hun afscheidsvoorstelling op het podium. Jammer! Of is hun houdbaarheidsdatum misschien al lang verstreken? Aan u de keus. Fluitist Chris Hinze neemt zijn publiek nog één keer mee op een kleurrijke reis door India. Muzikaal cabarettrio Enge Buren vindt het na 2.893 optredens en 43.056 keelsnoepjes mooi geweest. Gitarist en zanger Fernando Lameirinhas speelt een best-of met de hoogtepunten uit zijn muzikale carrière. Martin Simek (foto) is nu echt uitgepraat over Martin Simek en kijkt in zijn laatste voorstelling terug op een leven vol misverstanden. Over houdbaarheid gesproken. Komende december bereik ik de pensioengerechtigde leeftijd van 66 jaar en 4 maanden. Wegwezen dus, kan iemand anders deze stukjes schrijven. Maar zoals gezegd: niets is zeker. Dick Roodenburg publiciteitsmedewerker Griffioen
30
FOTO Iris
Cultuurcentrum Griffioen
SFEER Ontspannen, met leuke Italiaanse muziek. We zitten op een terras in het zonnetje langs de Amstel. Perfect voor zomeravonden. Ideaal voor met vrienden, familie of date. Je hebt prachtig uitzicht, wij genieten van de ondergaande zon. Daarna zetten wij ons diner voort aan de ronde bar. Met zicht op de open keuken, ook leuk. ETEN Wij beginnen met een glas witte wijn. Goed gevuld, goede kwaliteit. Ondertussen komer er enorme pizza’s langs; wij hoeven dus niet lang na te denken over wat wij willen eten. Het menu biedt keuze uit pizza, pasta, salades. Wij bestellen een pizza met pikante salami en eentje met vier kazen. De pizza’s zijn royaal belegd en perfect om te delen. BEDIENING Vriendelijk, maar het duurt vrij lang voordat wij ons eerste drankje kunnen bestellen. TIP Neem een pizza. Als toetje kun je twee kleine glaasjes nemen met tiramisu en panna cotta. AANRADER Zeker, wel op tijd reserveren. PRIJS Goed betaalbaar. Per persoon heb je twee flinke glazen wijn én een grote pizza. Zeker geschikt voor de grote eter én ook voor de kleine, want als je je eten niet op krijgt mag je het lekker mee naar huis nemen. L’Osteria Koude Ouderkerkerdijk 16 losteria.nl Lisanne Smulders, eerstejaars master bestuurskunde
Wil je ook GRATIS UIT ETEN, in ruil voor een restaurantrecensie? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS
Uilensteders
Ik vind de beste plekken om bier te drinken Zoë Betrian
22 Vierdejaars communicatiewetenschap Lichtblauwe flat
“
Al toen ik in de brugklas zat, wilde ik naar Amsterdam verhuizen. Ik kom uit Helmond, daar valt het na acht uur ’s avonds helemaal stil. Nu ik hier woon, ga ik elke avond iets doen. Het moet wel binnen mijn budget passen. De leukste evenementen in de stad zijn gratis. En ik vind alle aanbiedingen. Zo is dinsdag Ginsdag. Dan gaan mijn vriendinnen en ik goedkope gin-tonics drinken. Of we gaan naar een restaurant waar je voor 4 euro meerdere taco’s kunt eten. Dan heb je voor 10 euro een leuk avondje uit. Momenteel werk ik in de online marketing. Maar ik hou er niet van om mensen over te halen om een product te kopen. Deze zomer loop ik stage bij Het Parool. Voor PS Stadsgids ga ik bijvoorbeeld uitzoeken wat de beste plekken zijn om bier te drinken. Dat vind ik het mooist: mensen enthousiast maken. In plaats van ze over te halen om iets te doen. Door Floor Bal Foto Peter Valckx
Wil je ook in Uilensteders? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. ADVALVAS
nr 18 — 5 juni 2019
31
column
Vier het Leven
M
ijn oma en ik staan in de rij bij een koffiezaak in Scheveningen. Oma heeft zich feestelijk aangekleed omdat zij van de generatie is die zich als het ware nog optuigt als ze de deur uit moet, ze heeft een gekleurd bloemenbloesje aan, een sjaaltje om, clipoorbellen in, haar paarlemoeren haren glad gekamd. Ze staat kaarsrecht, met haar tas voor haar borst en oefent hardop wat ze straks gaat bestellen. Latte, zegt ze, latte. Als we aan de beurt zijn is dat precies wat ze zegt: latte. “En wilt u dat met haver, soja, amandel of gewone melk?” vraagt de barista behulpzaam. Verward kijkt mijn oma haar aan. “Gewone melk is koemelk”, zeg ik. “Koe dan”, zegt ze. “Klein, middel of groot?” vraagt de barista. Mijn oma kijkt me vragend aan. “Doe maar klein”, zeg ik.
Sanne Pieters derdejaars sociologie
illustratie Dido Drachman masterstudent beeldverhaal, Sint Lucas, Brussel
32
Ik vraag me vaak af hoe de steeds groter wordende wereld op mijn steeds kleiner wordende oma overkomt. Ze is een stoere vrouw en weert zich kranig. Ze heeft een iPad waar vanaf ze me soms een mailtje zonder interpunctie stuurt. Ze gaat iedere week naar de sportschool. Ze zit bij een club voor ouderen die stichting Vier het Leven heet, waarmee ze dingen doet als advocaat maken, films kijken en naar het theater. Toch lijkt het alsof ze de wereld in toenemende mate steeds minder bijhoudt. Wij jonge mensen, we praten te snel en te zacht en we lijken onze eigen taal te spreken. We hebben het over open relaties, vlogs en selfcare, over de aantrekkingskracht van nieuwe politieke partijen, monstera’s en podcasts. Wij navigeren moeiteloos tussen verschillende soorten melk en koffiekopmaten, ov-fietsen en live-blogs. Wat we gaan doen, mijn oma en ik, is naar de musical The Lion King. Van eerder genoemde stichting Vier het Leven kreeg oma twee kaartjes en ze wist meteen met wie ze daarheen wilde, namelijk met mij. Iemand op wie ik graag indruk wil maken - we dronken bier op een terras en ik hield een vurig betoog over aaneenvolgend, het oprukkende conservatisme, het neoliberalisme en het debat tussen Rutte en Baudet - zei: “Jij moet oppassen dat je niet alleen maar heel kritisch wordt.” Als iemand waar je nog indruk op wilt maken zoiets over je zegt, blijft het hangen en waarschijnlijk zat zijn stem nog in mijn hoofd toen oma me opbelde en vroeg of ik mee wilde naar een musical en stemde ik daarom in ondanks het feit dat ik
musicals haat en als straf (probeer nooit indruk te maken op een man) zit ik nu ontzettend niet-kritisch te zijn bij een drie uur durende musical. Als de musical eindelijk klaar is lopen we naar buiten. “Ik ga toch nog even binnen plassen”, zeg ik tegen mijn oma. “Blijf jij hier staan?” Ze knikt. Ik loop naar de wc, plas en was mijn handen. Als ik terugkom is mijn oma weg. Meteen raak ik in paniek. Verhalen over jongens die oude vrouwen beroven schieten door mijn hoofd. Wie laat er nou een bijna 90 jaar oude vrouw alleen achter in een stad die ze niet kent? Dan zie ik haar. Ze zit op een terras iets verderop en zwaait, haar clipoorbellen bungelen. Ik loop naar haar toe en ga bij haar aan tafel zitten. Ze heeft een tosti en een latte besteld. “Ik dacht dat je weg was”, zeg ik. “Waarom zou ik?” vraagt ze. Ze neemt een hap en wijst met haar tosti naar haar koffie. “Kijk”, zegt ze met volle mond, “helemaal zelf besteld.”
nr 18 — 5 juni 2019
ADVALVAS