Nr 5 25 oktober 2017 by Rob Bömer

Onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit

jaargang 65 #5 25 oktober 2017

â&#x20AC;&#x2DC;Hier gaan mensen aan kapotâ&#x20AC;&#x2122;

Hoogleraren willen actie tegen werkdruk P6_Tandarts Sharif Tairie helpt daklozen, ook met brug en kroon P10_Een patholoog kan levens redden, maar niemand wil betalen P16_De gespleten levens in de boeken van Haruki Murakami P20_Kiezen hoeft niet meer: vijf neutrale toiletten op de VU

advertenties

WERKDRUK OP DE VU: KOMEN WE ER VANAF? Op 16 november organiseert de Ondernemingsraad een fORum over werkdruk aan de VU ter gelegenheid van de Week van de Werkstress (13-16 november). Vanaf 16:30 worden de verschillende standpunten over de werkdruk aan de universiteit toegelicht door vier sprekers: Jaap Winter (College van Bestuur), Meindert Flikkema (Associate Professor, School of Business and Economics), Kitty Jong (Vakbond, FNV) en Paul van Soest (Afdelingshoofd Arbo en Milieu). Na deze toelichting zullen de sprekers met elkaar en met de zaal in discussie gaan. Aansluitend op de discussie vindt een borrel plaats. Alle VU medewerkers zijn welkom! Geef je op via or@vu.nl voor 7 november. Donderdag 16 november 2017, 16:00-18:00 Agora 1, Hoofdgebouw (3e verdieping)

Ondernemingsraad

HOE VER KIJK JIJ? We leven in een snel veranderende samenleving, met grote maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om mensen die verder kijken. Verder dan het voor de hand liggende, verder dan het bekende. Mensen die verder kijken zijn op hun plek bij de VU. De VU stimuleert haar medewerkers buiten hun eigen afdeling en eigen vakgebied te kijken. Om nieuwe wegen in te slaan. Om samen te werken aan toonaangevend onderzoek en onderwijs. De VU is een universiteit die midden in de maatschappij staat. Met de blik gericht naar buiten. VU is verder kijken.

Ben jij een medewerker van de VU? Kijk dan voor een overzicht van alle interne vacatures op: WWW.VU.NL/VUNET/VACATURES Ben jij geen medewerker van de VU maar wel geĂŻnteresseerd om bij de VU te werken? Kijk dan op: WWW.WERKENBIJDEVU.NL

Jaargang 65 #5

Henk Verhoef bespeelt het orgel voor de intocht van het cortège tijdens de dies natalis.

aula hoofdgebouw_20 oktober 2017, 16.33 Foto peter gerritsen

cover

Actie tegen werkdruk 22 Sharif Tairie: de daklozentandarts

‘De patholoog heeft altijd gelijk, maar altijd te laat’ 10 Filosoof Ype de Boer over Haruki Murakami

Genderneutrale toiletten

Opinie

Levenseinde & autonomie Kapot aan werkdruk

8 22

Columns

Siema Ramdas

Sanne Pieters

En verder Online nieuws

Onderzoeksnieuws

Buitenlandbloggers

Studentenraad

Mail/colofon

Campus: reiskostenvergoeding

So you think you can teach

Personeelspagina

Theatercollege en restaurant

Uilensteders

Lae

Het volgende nummer verschijnt op 8 november 2017. klimaatneutraal natureOffice.com | NL-001-742287

gedrukt

ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

advalvas.vu.nl Voor al het laatste nieuws

Hoger onderwijs en wetenschap naar Van Engelshoven

Innovatieprijs: Online Summer Prep-Campus Eerstejaars heel goed laten starten dankzij de juiste voorbereiding met het programma van het team van Ines Lindner. Haar team won op de dies de tweejaarlijkse VU-Innovatieprijs: 50.000 euro.

VU-bestuursleden krijgen diploma Bestuurslid Marjolein Jansen en rector Vinod Subramaniam hebben hun BKO gehaald, de Basiskwalificatie Onderwijs, een bewijs van didactische bekwaamheid voor universitaire docenten.

{meer nieuws online}

Erasmus ontruimt gebouw om instortingsgevaar Seksueel geweld is overal ‘Geen btw op gezond eten’ Promovendi teleurgesteld in Bussemaker 4

DocenTalent gaat voor ‘spannend’ onderwijs

niversitair docent Latijnse taal- en letterkunde Lidewij van Gils is uitgeroepen tot DocenTalent van het jaar. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een jonge docent die innovatief en creatief onderwijs geeft dat aansluit bij de belevingswereld van studenten. De prijs werd vorige week uitgereikt tijdens de diesviering. Van

Gils werd geprezen om de manier waarop ze studenten weet te betrekken bij het onderwijs. Ze krijgt 4000 euro om te besteden aan de verbetering van het onderwijs. In haar bedankwoord noemde ze goed onderwijs ‘onvoorspelbaar en spannend’. “De dialoog tussen student en docent kan alle kanten opgaan. Onwetenschap is het begin van wetenschap. Ik zie dit als een aanmoediging om door te gaan op wegen die afwijken.”

Marieke Wijntjes

D66 heeft Kamerlid Ingrid van Engelshoven naar voren geschoven als minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Arie Slob van ChristenUnie is de beoogde tweede minister van OCW voor basis- en voortgezet onderwijs.

Naast Van Gils waren ook docent biomedische wetenschappen Nienke Stumpel en docent klinische farmacotherapie Jelle Tichelaar genomineerd. Juryvoorzitter Martijn Goosensen prees de manier waarop de drie genomineerde docenten studenten verder laten kijken dan alleen de collegebanken. (DD)

Volgende week een uitgebreid interview met Van Gils op advalvas.vu.nl.

VU steunt #WOinactie

De VU is een van de vier universiteiten die de petitie van #WOinactie ondersteunen, onder meer tegen de hoge werkdruk in het hoger onderwijs.

ier wetenschappers zijn onlangs de petitie ‘Er moet meer geld naar wetenschappelijk onderwijs’ begonnen, die inmiddels al meer dan 2700 keer is ondertekend. Daarin pleiten ze voor vierduizend extra docenten die met het geld van het leenstelsel moeten worden betaald. Een van hen is Yolande Jansen, bijzonder hoogleraar humanisme aan de VU. Aan de VU heeft rector Vinod Subramaniam de petitie vorige

week ondertekend bij de diesviering. Ook de besturen van de UvA, Maastricht University en de Rijksuniversiteit Groningen steunen de actie. Het kabinet Rutte-III heeft te weinig geld over voor onderwijs, stellen de actievoerders, waardoor de werkdruk van de toch al overbelaste wetenschappers verder toeneemt ten koste van het onderwijs. Ze sluiten een landelijke stakingsdag niet uit. Universiteitenvereniging VSNU zei

vorige week niet warm te lopen voor zo’n actiedag. De manier waarop instellingen aan de slag zijn gegaan met de cao-afspraken biedt genoeg hoop op verbetering, liet woordvoerder Bart Pierik weten. ‘Je vraagt je af wie de VSNU vertegenwoordigt. Zeker niet het personeel, noch het bestuur van de Nederlandse universiteiten’, twitterde WOinactie daarop. (HOP)

Meer over #WOinactie op pagina 22 en 23. nr 5 — 25 oktober 2017

ADVALVAS

advalvas.vu.nl

Vloeren nieuwbouw VU vooralsnog veilig verklaard

ij een deel van de vloeren in de nieuwe gebouwen van de VU is dezelfde techniek gebruikt als bij de ingestorte parkeergarage in Eindhoven. Dit type vloeren, dat Bubble Deck wordt genoemd, is gebruikt in de parkeergarage van het Acta-gebouw en in het O|2-gebouw op de eerste, vijfde en tiende verdieping. De Erasmus Universiteit in Rotterdam en Hogeschool Windesheim sloten onlangs

gebouwen waarin dit soort vloeren is gebruikt, omdat ze niet konden instaan voor de veiligheid van studenten en medewerkers. De VU heeft bouwkundige onderzoeken laten doen waarbij de vloeren onder meer op onregelmatigheden zijn geïnspecteerd. Uit dit onderzoek blijkt dat er voorlopig geen reden is om aan te nemen dat de vloeren onveilig zijn. Deze week loopt nog een onderzoek met ultrasoon geluid, laat de VU in een mail

Imams toetsen? Een keurmerk voor imams is een prima idee, als het maar geen staatskeurmerk is, vindt Adriaan Overbeeke. Lees het hele artikel op advalvas.vu.nl>opinies

Spek je portemonnee Op jezelf wonen én je studieboek betalen én leuke dingen doen met je vrienden én op vakantie gaan. Het kan gewoon, met deze 8 tips. Zie advalvas.vu.nl>tips&trucs

facebook.com/ advalvas Reportages, bijeenkomsten, borrels, lezingen & meer ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

weten die naar de gebruikers van de gebouwen is gegaan. Ook was er een informatiebijeenkomst. De vloeren worden gemaakt door een constructie van betonnen platen waarin bollen met lucht zitten. Daarop wordt een tweede laag beton gestort, zodat de totale constructie minder zwaar wordt dan met massief beton. In Eindhoven stortte de parkeergarage in omdat de lagen van elkaar waren losgeraakt. (WV)

Half geld

5632 D

mensen ondertekenden een petitie om het collegegeld te halveren.

e nieuwe regering geeft studenten een sigaar uit eigen doos, vinden studentenorganisaties ISO en LSVb, met die duizend euro korting op het collegegeld van eerstejaars. Studenten betalen daar zelf voor doordat de rente op studieschulden omhooggaat. De LSVb vindt het bovendien niet eerlijk dat de halvering van het collegegeld alleen geldt voor eerstejaars en begon een petitie om dit voor alle studenten te bereiken. (HOP)

@advalvas_vu Een selectie uit de opvallendste (re)tweets van de afgelopen dagen @eppobruins 20-10_Zo’n wetenschapsparagraaf in het regeerakkoord. En nú komt #WOinactie...? Slechtere timing nauwelijks denkbaar. Bruins is Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie, een gevalletje ‘wij van WC-eend’ dus. @TaalcentrumVU 20-10_De gevolgen van automatisch #vertalen in de praktijk. Een professioneel #vertaalbureau is zo gek nog niet! Dit in reactie op het bericht dat een Palestijn is opgepakt door de Israëlische politie omdat die dacht dat hij ‘Pijnig hen’ onder een selfie met een bulldozer had geschreven, terwijl er gewoon ‘goedemorgen’ stond. @UBVU 20-10_Gratis #workshop over #Kleitabletten voor #VU #studenten 2-11-17. Schrijf je nu in. @VUamsterdam @ StudentenraadVU Altijd al een kleitablet willen lezen? Dit is je kans. @OverwijkJan 19-10_#Duisenberg: ‘Ik spreek namens alle CvB’s, de VSNU steunt #WOinactie niet!’ CvB’s RUG, Maastricht, VU en UvA: ‘Nee hoor, wij steunen @WOinactie!’ @theNUC1 17-10_ Op 27/10 organiseren we “Mis-informed: de ontmaskering van het eurocentrisme” met o.a. @Simbuktu @ IZIsolutions en Djehuti-Ankh-Kheru De discussie over witte suprematie in de wetenschap gaat verder. @dentisthumanity 16-10_Changed another life! #dentistforhumanity De foto’s die Sharif Tairie (zie ook de In Actie op pag. 6) van het gebit van zijn dakloze cliënt maakte voor en na behandeling, mag u er zelf bij zoeken. Voor wie een sterke maag heeft. @rensvl 10-10_Eerlijk gezegd: beperkt extra geld, niet voor brede wetenschap, en over hele linie bezuinigingen in het HO. Niet echt stap in goede richting Dit in reactie op een tweet van de VSNU dat het regeerakkoord een stap in de goede richting is voor het hoger onderwijs. 5

nr 5 â&#x20AC;&#x201D; 25 oktober 2017

ADVALVAS

TANDARTS IN ACTIE

‘Maar vier kinderen wisten wat een tandenborstel was’ Tandarts Sharif Tairie behandelt vrijwillig heftige klachten van daklozen en krijgt ontroerende bedankbrieven. Maar het begin was alles behalve gemakkelijk. DOOR WELMOED VISSER FOTO PETER VALCKX

en jij de enige daklozentandarts in Amsterdam? “Voor onverzekerden is er de Kruispost, daar zit ook een tandarts. Maar die heeft geen materialen om dingen te repareren. Die kan alleen trekken en antibiotica uitschrijven. Ik doe allerlei dingen: gaatjes vullen, bruggen repareren, kronen opbouwen. Dat deed nog niemand.” Toen jij aankondigde dat je graag mensen wilde helpen die buiten de ziektekostenverzekering vallen, stonden de hulporganisaties in de rij om je aan het werk te zetten? “Niet bepaald. Mijn eerste idee was om iets op te zetten voor vluchtelingen of illegalen. Ik heb allerlei opvangcentra gebeld en mocht uiteindelijk komen in het asielzoekerscentrum in Buitenveldert om voorlichting te geven over tandzorg. Maar een dag voordat we zouden langskomen met vier tandartsen, belden ze af. Volgende week dan? vroeg ik, maar ik kwam erachter dat ze helemaal niet wilden dat we kwamen. Waarom weet ik nog steeds niet.

ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

“Toen heb ik een groot aantal organisaties gemaild die vluchtelingen of andere mensen zonder verzekering opvangen. Drie reageerden positief: de Regenboog Groep, Dokters van de Wereld en HVO/ Querido. Met die organisaties ben ik dit project begonnen.” Hoe ging dat? Hadden zij ergens een kamertje leegstaan waar je kon beginnen? “Zo waren we het eerst wel van plan, maar toen we er wat beter over nadachten vonden we dat toch geen goed idee. Een tandartsruimte moet aan allerlei eisen voldoen van de gezondheidsinspectie. Dat kun je niet zomaar overal doen. Toen bedacht ik dat we misschien bestaande praktijkruimtes konden huren die op zondag toch leegstaan. Die voldoen al aan de eisen.” Alle partijen worden daar beter van, toch? “Ik heb allerlei tandartsen gebeld, maar die waren bang voor overlast. Ze zeiden: als wij eenmaal bekendstaan als daklozenpraktijk, dan komen ze misschien ook op andere dagen van de week en eisen dat we ze gaan helpen, of veroorzaken overlast voor andere cliënten. Uiteindelijk vonden we een praktijk in de Rivierenbuurt waar we een paar maanden hebben gezeten. Nu gaan we verhuizen naar de Pijp, maar ik ben hard op zoek naar een eigen ruimte.” Want je wilt uitbreiden? “Ja, eerst deed ik het alleen op zondag. Nu doe ik het samen met een andere tandarts en verdelen we de zondagen. In die vijf maanden dat ik dit nu doe heb ik 75 patiënten behandeld, maar er zijn er duizenden. Elk deel van je lichaam valt onder de basisverzekering, behalve je tanden. Dat maakt de groep zo groot. Dus ik zou heel graag de hele week opengaan, met meer tandartsen. Maar dan heb ik een eigen ruimte nodig en budget om een inrichting te kopen. Een beetje tandartsstoel kost dertigduizend euro, maar dan kun je wel vijftien jaar vooruit.”

Dentist for humanity In de vijf maanden die Tairie nu werkt als daklozentandarts heeft hij 75 mensen behandeld. Momenteel werken hij en een andere tandarts alleen op zondag. Tairie wil zo snel mogelijk vijf dagen per week open zijn. Zie: dentistforhumanity.org

Sharif Tairie 26 Masterdiploma tandheelkunde, Acta 2016-heden Oprichter en behandelaar van Dentist for Humanity 2016-heden Tandarts in Amsterdam op invalbasis (drie dagen per week) Onderzoeker VUmc, bij afdeling Mondziekten, Kaaken Aangezichtschirurgie 2014-2015 Facultaire studentenraad Acta, vertegenwoordiger master 2012-2015 Tandartsassistent Ivory&Ivory

Hoe komen patiënten bij jou terecht? “Eerst konden ze zich aanmelden via mijn site, maar ik merkte al snel dat dat niet werkte: ik kreeg mensen van wie ik het idee had dat ze wel tandartsenzorg konden betalen, maar andere prioriteiten hadden, op vakantie gaan bijvoorbeeld. En er waren veel mensen die niet kwamen opdagen. Nu laat ik de verwijzingen over aan de organisaties waarmee ik samenwerk. Zij kennen de mensen goed en weten wie mijn zorg echt nodig heeft.” Was het altijd al je toekomstdroom om daklozentandarts te worden? “Nee, dat is langzaam gegroeid. Een paar jaar geleden ging ik mee met een studiereis naar Marokko met ISA, Islamitische Studentenvereniging Amsterdam. Ik dacht: wat kan ik doen voor de mensen daar? Voorlichting geven over mondzorg. We waren in een dorp ten zuiden van het Atlasgebergte. Van de vijftig kinderen wisten er vier wat een tandenborstel was. Pas daarna ben ik gaan nadenken over wie er in Nederland niet wordt bereikt door de reguliere tandartszorg.”

Wat drijft jou om dit te doen? “Twee dingen: mijn ouders hebben moeten vluchten uit Afghanistan, met drie kleine kinderen. Daardoor ben ik me ervan bewust dat iedereen in een moeilijke positie terecht kan komen. En mijn geloof: vaak wordt gezegd dat religie slecht is, maar dat zijn de mensen die slechte dingen doen. Mijn geloof inspireert mij juist om te proberen bij te dragen wat ik kan bijdragen.”

Ben of ken jij ook een student of promovendus die zich inzet voor de maatschappij? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

Autonoom ben je niet in je eentje In de levenseindediscussies staat autonomie centraal. Maar we bedoelen er niet allemaal hetzelfde mee. Door Suzanne Metselaar en Yvo Smulders Illustratie Bas van der Schot

olitici, artsen en ethici buitelen over elkaar heen bij discussies over het levenseinde. Telkens staat daarbij één begrip centraal: autonomie. Wie daaraan tornt, schendt fundamentele mensenrechten, betogen velen. Onvoorwaardelijk respect voor autonomie wordt gebruikt voor legitimering van dingen die voor veel mensen intuïtief ingewikkeld aanvoelen, zoals euthanasie bij vergevorderde dementie of beëindiging van een gezond maar ‘voltooid’ leven. Er is ook kritiek, vooral omtrent het oprekken van criteria voor euthanasie of hulp bij zelfdoding, of het moeten volgen van een behandelverbod, zoals een reanimeer-mij-nietpenning. “Autonomie is te ver doorgeschoten”, klinkt het. Dat lijkt tegenstrijdig: een fundamenteel mensenrecht dat te ver doorschiet. Maar dat is slechts schijn, want de kern van het probleem is niet dat autonomie té belangrijk is geworden, maar dat een verkeerde definitie ervan wordt gehanteerd. De ethiek kent twee benaderingen van autonomie: de individualistische en de relationele. Individualistische autonomie voert de boventoon in het huidige debat en steunt op een concept van negatieve vrijheid: vrij zijn betekent dat je zelfstandig beslissingen neemt over zaken die je eigen leven betreffen en dat niets je daarbij in de weg wordt gelegd. Dat impliceert dan ook dat mensen zo min mogelijk beperkt of tegengewerkt mogen worden in het maken en tot uitvoer (laten) brengen van keuzes, zeker als die gaan over hun dood. Daar vraagtekens bij zetten wordt gezien als schending van een fundamentele vrijheid. Het begrip relationele autonomie is eind jaren tachtig van de vorige eeuw opgekomen. Hierin staat geen individualistisch, maar een sociaal en relationeel mensbeeld centraal. Wie wij zijn, wordt bepaald door onze relaties met anderen. Autonomie en afhankelijkheid staan zo beschouwd helemaal niet op gespannen voet.

nr 5 — 25 oktober 2017

ADVALVAS

opinie

wisselcolumn

De juiste persoon

Relationele autonomie betekent: regie voeren over je leven, gebonden aan de grenzen van je sociale, lichamelijke en geestelijke staat van zijn. Daarvoor is interactie en afstemming met anderen, je familie, vrienden, maar bijvoorbeeld ook de arts die je ontmoet tijdens je ziekte, onontbeerlijk. Uit een relationeel autonomiebegrip volgt een concept van positieve vrijheid: de mogelijkheden hebben om je leven vorm en betekenis te geven, actief ondersteund door anderen. Zelfontwikkeling, iemands fundamentele waarden en authenticiteit staan hierbij centraal. Dat is anders dan het formuleren van geen verboden rondom het levenseinde, zoals de eis te sterven op een volledig zelfbepaald tijdstip. De implicaties van deze autonomieopvattingen zijn belangrijk, niet in het minst voor de formerende politici in Den Haag. Individualistische autonomie leidt tot eisen en verboden. Hulp bij zelfdoding wordt bijvoorbeeld een opeisbaar recht, wat weer wetten en regels uitlokt. Als autonomie niet als individualistisch, maar meer als relationeel begrip wordt gezien, dan staan bij levenseindebegeleiding geen ge- of verboden centraal, maar is het gesprek over de stervenswens en de betrokkenheid van dierbaren het belangrijkst. Bij gesprekken over hoe men later wil sterven wordt niet gevraagd wat mensen ‘met alle geweld’ wel of niet willen. De vraag zou eerder zijn: wat zijn je diepste overtuigingen waarmee we als omgeving rekening moeten houden, en hoe wil je dat we dat doen? Deze alternatieve benadering werkt veel motiverender: iemand kan wensen aangeven in plaats van eisen, kan naasten motiveren in plaats van gebieden. Dit past allemaal veel beter bij wat wij zijn: relationele mensen, niet alleen.

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

foto Yvonne Compier

Suzanne Metselaar is medisch-ethicus en filosoof, Yvo Smulders is hoogleraar interne geneeskunde. Beiden zijn verbonden aan VUmc.

“

Siema Ramdas docent Learn! Academy

slechts een beperkte opvatting van het Maar ben jij dan wel de juiste thema diversiteit zou omvatten (ik weet persoon om deze training te tenslotte niet hoe het is om te studeren geven? Jij staat hier toch niet met bijvoorbeeld een functiebeperking) neutraal in?” Mijn adem stokt en niet per se leidt tot het verkennen van even in mijn keel, en zestien de eigen aannames en blinde vlekken, paar ogen richten zich vol verwachting op mij. De training doet er dan minder toe. Maar misschien is dat wel weer een aanname van mij. ‘Diversiteitssensitief onderwijs’ die ik Terug naar Hendrik en zijn vraag. Je zou aan docenten in het hoger onderwijs geef bijna kunnen zeggen dat hij een goed is net twee uur aan de gang. Om zo ver punt maakt. Laat bewustwording van je mogelijk weg te blijven van de lijstjes do’s eigen referentiekader nu en don’ts, die juist stereonet een van de trainingstypering en generalisering doelen zijn. In dat opzicht in de hand werken, onderMijn adem stokt is Hendrik dus al een heel zoeken we als groep eerst even in mijn keel eind. Nu nog de stap van onze eigen aannames, het referentiekader van de blinde vlekken en impliander naar dat van zichciete associaties. zelf. Zijn opmerking biedt Deze docent, laat ik hem me wel de gelegenheid om Hendrik noemen, kan niet met de groep het gesprek vermoeden dat ik mezelf aan te gaan over het inderdaad regelmatig begrip neutraliteit. Als ik deze vraag stel. Ben ik dat niet ben, is hij dat dan wel de juiste persoon om wel? En ben je ooit neutraal als docent? deze trainingen te begeleiden? Ik word Uiteindelijk komen Hendrik en ik er wel door mijn Surinaams-Hindoestaanse uit. Of ik de juiste persoon ben voor deze achtergrond al snel gezien als vertegentraining weet ik eerlijk gezegd nog steeds woordiger van de biculturele student. In niet. Maar minder neutraal dan hij? Ik die hoedanigheid wordt er verwacht dat denk het niet. ik het felbegeerde lijstje met praktische do’s en don’ts eigenlijk wel zou kunnen produceren. Dat een dergelijke lijst Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

Medisch

Pathologen snijden te weinig

De depressie blijkt dementie, de longontsteking een longembolie. Diagnoses komen vaak niet overeen met de echte doodsoorzaak. Artsen kunnen heel veel leren van autopsie, maar niemand wil daarvoor betalen. DOOR FLOOR BAL FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S DigiDaan

nr 5 â&#x20AC;&#x201D; 25 oktober 2017

ADVALVAS

WETENSCHAP

oms denkt Annemieke Rozemuller, hoofd neuropathologie bij VUmc, dat lang niet alle MRI’s en CT-scans de medische wetenschap vooruitbrengen. Daarvoor moet scangebaseerd onderzoek eigenlijk gecombineerd worden met weefselonderzoek. De microscoop ziet namelijk meer dan de scanner. En bij alle 220 hersenen die zij, als hoofd van de Nederlandse Hersenbank, jaarlijks analyseert, blijkt een kwart van de diagnoses niet te kloppen. Dus klopt dat scangebaseerd wetenschappelijk onderzoek óók niet. “Artsen denken te weten wat mensen mankeren en waar ze aan overlijden”, zegt ook Judith Fronczek, forensisch patholoog in opleiding. “Maar als je na de dood een sectie doet, dan blijkt de eerdere diagnose vaak niet overeen te komen met de uitslag van de sectie.” Als onderdeel van haar promotieonderzoek bekeek Fronczek in 2016 bij 460 secties op overleden patiënten of de oorspronkelijke diagnose klopte. “Eenzelfde onderzoek is twintig jaar geleden ook uitgevoerd. Het percentage diagnoses waarbij grote verschillen zaten tussen wat de behandelende arts dacht

ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

en de patholoog zag, was ongeveer 25 procent.” Een percentage dat in het nieuwe onderzoek van Fronczek hetzelfde was gebleven. “En dan gaat het hierbij om grote verschillen in diagnoses. Als de juiste ziekte bij leven bekend was geweest, had dat grote invloed op de therapie en de levensverwachting van de patiënt gehad.” En had die mogelijk nog geleefd.

voordat een Parkinsonpatiënt de herkenbare tremors krijgt, krijgt diegene last van obstipatie. Dat werd jarenlang niet aan aanstaande artsen gedoceerd. Pas als iemand trillende handen krijgt, gaat de huisarts aan Parkinson denken. Dan zijn er vaak al veel darmonderzoeken geweest.”

Stil infarct

De top-drie van gemiste diagnoses is volgens Fronczek: longembolie, hartinfarct en longontsteking. “Veel hartinfarcRozemuller vindt het zo zonde als blijkt ten verlopen stil. Iemand heeft bijvoordat de overleden patiënt aan een andere beeld alleen maar een ziekte leed dan de eigen raar gevoel in de maag. arts dacht. “Van iedereen De huisarts schrijft maagdie ik onderzoek krijg ik ‘De patholoog zuurremmers voor en de de klinische gegevens heeft altijd gelijk, patiënt overlijdt.” binnen. Dan zie ik dat maar altijd te laat’ Dat artsen fouten maken, iemand eindeloos in is volgens haar niet zo gek. praatgroepjes heeft geze“Het is inherent aan het ten, aan de antidepressiva vak dat je dingen soms is gegaan of in therapie is niet goed inschat. Bij een geweest. En dan had de man van tachtig die al patiënt eigenlijk beginvaker rugpijn heeft gehad, nende Alzheimer. Mensen kan ik me voorstellen dat een huisarts kunnen hierdoor zo passief worden dat niet aan een gebarsten aorta denkt. Daar de neurodegeneratieve aandoening kun je ook rugpijn van krijgen, alleen ben aangezien wordt voor een depressie.” je vervolgens heel snel dood.” Soms blijkt de ziekte zelfs helemaal over Zij vindt het vooral belangrijk voor de het hoofd gezien te zijn. “Dertig jaar

Voor niks in een praatgroep

Medisch

nr 5 â&#x20AC;&#x201D; 25 oktober 2017

ADVALVAS

medische zorg dat artsen weten dat de diagnose niet klopte en hoe ze zo’n misser in de toekomst kunnen voorkomen. Toen ze nog als klinisch patholoog in een ziekenhuis werkte, besprak ze daarom elke patiënt die zij onderzocht met de behandelend arts. “Zolang je het blijft bespreken en niet met een vinger gaat wijzen, is het voor iedereen leerzaam.” “De patholoog heeft altijd gelijk, maar altijd te laat”, grapt Annemieke Rozemuller. Zij begrijpt dat de dokter het soms moeilijk met haar conclusies heeft. “Soms zijn artsen gepikeerd. Maar het is een obductie, geen inquisitie. Ik wil dat artsen hiervan leren. Zodat de volgende patiënt misschien wel eerder de juiste diagnose krijgt.”

Vervelende klus

pvallend feit: het onderzoeken van lichamen hoort niet tot het dagelijks leven van pathologen. De beroepsgroep bestaat voor het grootste deel uit klinisch pathologen die in ziekenhuizen werken. “Vijfennegentig procent van hun werk bestaat uit het stellen van diagnoses door weefsel van levende mensen te onderzoeken”, vertelt Judith Fronczek, forensisch patholoog in opleiding. Alleen gespecialiseerde forensisch pathologen staan dagelijks in de sectieruimte. “De meeste klinisch pathologen vinden het doen van een sectie geen leuke bezigheid, het is ook maar een klein deel van hun opleiding.” Dus als er bij de afdeling klinische pathologie een verzoek tot een obductie binnenkomt, staan de meeste pathologen daar niet om te springen. Omdat het toch een confrontatie met de dood is, denkt Fronczek: “Bovendien heb je te maken met urine, pus en bloed. En de lucht die vrijkomt, is ook niet aangenaam, vooral als iemand al langer dood is.” Zij vindt dat een gemiste kans. “Elk groter ziekenhuis zou twee of drie pathologen in dienst moeten hebben die het geen vervelende klus vinden. Onderzoek doen naar de dood van patiënten is heel leerzaam voor artsen.”

ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

wilde springen. Bij de achterwacht die gebeld werd, zat toevallig een neuroloog. Die dacht niet aan een psychiatrische stoornis, maar aan deze ziekte. De vrouw knapte erg op van de behandeling. We zijn in het proces om nieuwe ziekten te vinden, maar daar heb je hersenweefsel voor nodig.”

Levens redden en kosten besparen

Fronczek kijkt jaloers naar landen waar obducties wel vergoed worden. “Het is van publiek belang om te weten waaraan mensen overlijden. Daarmee kun je levens redden én kosten besparen.” Annemieke Rozemuller voelt zich soms een roepende in de woestijn. Omdat zij een van de weinige neuropathologen in Nederland is, is zij ook de enige die al die diagnosefouten ziet. “In de jaren zeventig waren er nog 64 neuropathologen, nu Nieuwe ziekten vinden zijn dat er elf. Er zijn wel mensen in opleiAutopsies zijn niet alleen voor artsen ding, maar er is geen werk.” een goede manier om te toetsen of zij De reden daarvoor is simpel: medische meer voor hun patiënten kunnen doen. autopsies worden niet vergoed door de Volgens de neuropatholoog is de hele ziektekostenverzekering. De kosten zijn medische wetenschap erbij gebaat dat er voor het ziekenhuis of de nabestaanden. meer obducties gedaan worden. “Diag“Als een patiënt dood is, is het einde noses stellen we vaak aan de hand van verhaal. In Nederland worden jaarlijks biomarkers in het bloed. Maar als de miljoenen aan scans uitgegeven, er wordt diagnose van een kwart van de patiënten heel veel geld in behandeniet klopt, dan kloppen de lingen gestopt. Maar als data waarop die biomariemand overleden is, kijkt kers gebaseerd zijn ook ‘Als iemand niemand of de diagnose niet. Zo krijg je nog meer eenmaal overleden klopte. Terwijl dat op den verkeerde diagnoses. is, kijkt niemand duur juist kostenbespaOm wetenschappelijk of de diagnose rend voor verzekeraars onderzoek te doen heb je klopte’ zou zijn.” Daardoor neemt hersenweefsel nodig om het aantal autopsies in te checken of je bevindinNederland al jaren af. En gen kloppen. Het liefst als er al een sectie gedaan zou ik hebben dat een wordt, wordt daar meestal patiënt voor een autopsie geen uitgebreide, en duurdere, hersenook door de scan gaat, zodat je wat je in obductie gedaan. “Hersenen zijn niet de microscoop ziet, ook haarfijn kunt homogeen, één stukje hersenen is niet correleren met beelden van de MRI. representatief voor het hele gebied.” Zodat MRI-onderzoek in de toekomst ook Zo’n hersenobductie kan verbazingwekpreciezer is. De wetenschap is nog niet kende resultaten opleveren. De neuroklaar. Als je nieuwe dingen niet checkt, patholoog noemt het voorbeeld van een kom je ook niet tot nieuwe inzichten.” onderzoek na een suïcide. Een van de recentelijk ontdekte hersenNa hersensectie bleek dat die persoon ziekten is auto-immune limbische enceeen ernstige auto-immuunziekte in de falitis. Patiënten kunnen onrustig, parahersenen had. “Dat was de reden voor de noïde, psychotisch of zelfs catatonisch zelfdoding, alles was in de war. Dat was worden. “Ik ken een zaak van een jonge een enorme opluchting voor de nabevrouw die al zeven jaar in een psychiastaanden.” trische inrichting zat en van een gebouw

VIPs Student tandheelkunde aan Acta Willem Rademacher heeft de Hokwerda Award 2017 gewonnen. Voor Medische Tandheelkundige Interacties (MTI) bedacht hij de MTIscanner: een kwaliteits- en veiligheidsmodule. Hij krijgt 1000 euro en hulp om zijn idee te realiseren. Een interview met promovendus filosofie Noami Kloosterboer is gepubliceerd op de site theyoungphilosophers.org. Kloosterboer: ‘Veel neurowetenschappers beweren dat de redenen die we voor ons gedrag geven, verzinsels achteraf zijn. Daar ben ik het niet mee eens.’ De Nobelprijs voor Economie ging naar Richard Thaler voor zijn analyses van gedragseconomie. VU-hoogleraar Martijn van den Assem en universitair docent Dennie van Dolder deden samen met Thaler onderzoek naar het keuzegedrag in situaties waar veel geld op het spel staat.

Karijn Kakebeeke

Universitair docent taal en communicatie Joyce Lamerichs krijgt samen met projectleider Mirjam de Vos van AMC vier ton subsidie van ZonMw voor onderzoek naar de verbetering van levenseindegesprekken met families van wilsonbekwame, zeer ernstig zieke patiënten.

Liever een stuwmeer

e overgrote meerderheid van de Zwitsers (92 procent) is ervoor dat hun land meer waterkrachtcentrales krijgt om energie op te wekken. Van hen is 78 procent ervoor om kerncentrales op te heffen ten gunste van waterkracht. Dat blijkt uit het onder-

zoek van Matteo Mattmann, waarop hij 17 oktober promoveerde. De Zwitsers zijn zelfs bereid tot de helft meer voor hun energierekening te betalen als de energie door waterkracht wordt opgewekt, constateert Mattmann. Waterkrachtcentrales hebben ook effect op het landschap, vaak gaat het om het maken van stuwmeren op

Werkplezier van professionals

Zie proefschrift via tinyurl.com/ Matteomattmann

Actieve boeren

de manier waarop zij dit doen. (PB)

e Braziliaanse sociale beweging Movimento dos Trabalhadores Sem Terra (MST; beweging van landloze boeren) groeit al ruim dertig jaar. Waardoor komt dat? Die vraag staat centraal in het proefschrift van Jamile Santos Nascimento. Het lidmaatschap begint vaak uit een behoefte aan materiële steun, bijvoorbeeld in de vorm van een huis. Men blijft daarna actief lid om andere redenen, ontdekte Santos Nascimento: het gevoel van morele verplichting, maar ook emotionele verbintenis. Leden hebben het daadwerkelijk naar hun zin en hele gezinnen zijn verankerd in de beweging. (DD)

Zie proefschrift via tinyurl.com/Marittekaandorp

Zie proefschrift via tinyurl.com/ Santosnascimento

erkrelaties zijn een van de belangrijkste componenten waardoor professionals plezier in het werk hebben en waardoor informatie wordt uitgewisseld. Uit onderzoek van econoom Mariëtte Kaandorp, die hierop 9 oktober promoveerde, blijkt dat subjectieve componenten als perceptie, intuïtie en motivatie een belangrijke rol spelen in het onderhouden van deze werkrelaties. Zij onderzocht in welke mate professionals hun werkrelaties vormgeven en onderhouden en

plekken waar voorheen gewoon een dal was. De Zwitsers onderkennen de bezwaren daarvan, maar ze willen niet extra betalen om deze effecten te verminderen, zo blijkt uit Mattmanns onderzoek. (WV)

nr 5 — 25 oktober 2017

ADVALVAS

onderzoeksnieuws

Onbehandelde spierarmoede

e behandeling van spierarmoede bij ouderen blijft uit door een gebrek aan geld, tijd en samenwerking tussen zorgverleners. Dit blijkt uit onderzoek onder leiding van VU-hoogleraar veroudering Andrea Maier. Een van de meest genoemde knelpunten om de zorg te verbeteren is het ontbreken van de juiste apparatuur om spiermassa te meten. Zorgprofessionals hebben ook andere knelpunten gemeld, zoals gebrek aan tijd, voedingsstrategieën en bewustzijn bij andere zorgverleners. “Deze problemen moeten zo snel mogelijk worden weggenomen”, aldus Maier. (PB)

Narcistische leiders

Groente-oproer

De btw op groente en fruit zou naar 0 procent moeten, niet naar 9.

aarvoor pleiten VU-gezondheidswetenschappers Ingrid Steenhuis en Jaap Seidell. Samen met een aantal maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor gezond eten stuurden ze een brief aan de regering. Ze zijn boos over de plannen om de btw op groente en fruit te verhogen van 6 naar 9 procent. “Het duurder maken van groente en fruit is een verkeerd signaal”, stelt Steenhuis, hoogleraar preventie op het gebied van de volksgezondheid. (WV)

Er is ook een online petitie: footwatch.org>maak groente en fruit niet duurder maar btw-vrij ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

ensen die graag leider van een groep willen worden, moeten zich eerst narcistisch gedragen om zich te onderscheiden en vervolgens moeten ze juist benadrukken dat ze een van de groep zijn. Dat concludeert Fabiola Gerpott in haar proefschrift, waarop zij 12 oktober promoveerde. Organisaties hebben een steeds plattere structuur, maar ook in een platte organisatie zijn er mensen die formeel of informeel de leiding naar zich toetrekken. Gerpott onderzocht hoe deze mensen dat succesvol doen. De eerste stap op weg naar leiderschap is je onderscheiden, benadrukt Gerpott: “Maar om een succesvolle leider te zijn, moet je dat onderscheid daarna ook weer opheffen. Dit is belangrijk omdat je dan pas als representatieve leider wordt gezien.” (WV)

‘Positief zelfbeeld kind kan ook narcisme zijn’ Niet elk kind dat een positief zelfbeeld lijkt te hebben, is psychisch even gezond, stelt promovendus Max Güldner. “Kinderen met een gezond positief zelfbeeld hebben het gevoel dat ze grip op hun leven hebben. Met een kwetsbaar positief beeld hebben ze juist de neiging om hun onzekerheid te overschreeuwen: Kijk eens hoe geweldig ik ben. Hoe hoger ze daarop scoren, hoe meer ze naar narcisme neigen. Dat is jammer, want gezonde zelfwaardering beschermt het kind tegen effecten van faalervaringen. Het zorgt er ook voor dat ze negatieve feedback als nuttig en leerzaam ervaren. Bijsturen kan op die leeftijd nog. Het is belangrijk dat behandelaars of ouders aan het kind laten weten dat ze niet overal in hoeven uit te blinken. En dat er ook nog veel te leren valt. Ook moet de omgeving erop alert zijn dat complimenten meer op het gedrag gericht zijn dan op prestaties. Dus liever: Ik vind het goed dat je zo je best doet met lezen dan Jij bent vast de beste van de klas met lezen.” (FB)

Max Güldner promoveerde 12 oktober bij Gedragsen Bewegingswetenschappen. Hij was meer dan 25 jaar als klinisch psycholoog en psychotherapeut en senior onderzoeker verbonden aan de Bascule. Nu is hij nog als supervisor aan die instelling voor kinderpsychiatrie verbonden. Ook geeft hij postdoctoraal onderwijs bij Rino, onderwijsinstelling voor de GGZ.

Haruki Murakami

Ze zijn tobberig en eenzelvig, en soms sluiten ze zich zelfs op in een put. Toch spreken de personages van schrijver Murakami miljoenen lezers aan. Filosoof Ype de Boer snapt dat wel. DOOR WELMOED VISSER

Als bij saaie mensen het beest loskomt

e zou ze saai kunnen noemen, de hoofdpersonen die de boeken van de Japanse schrijver Haruki Murakami bevolken: ze leven hun leventje, doen hun werk en hebben verder met niemand iets te maken. Soms hebben ze een relatie, maar ook daar spatten de vonken niet vanaf: ze zijn samen omdat ze zich met die persoon op hun gemak voelen. “De hoofdpersonen leven in termen van zelfbehoud”, stelt filosoof Ype de Boer, die onlangs het boek Murakami en het gespleten leven publiceerde. “Ze zijn vaak teruggetrokken, van niemand afhankelijk, er gebeurt weinig in hun leven en dat vinden ze wel prima. Ze hebben een stabiel beeld van zichzelf en van het leven opgebouwd, en beschermen dat koste wat het kost. Op die manier houden ze zich staande in de wereld.” Hun levens zijn herkenbaar voor veel mensen, denkt De Boer. En hetzelfde geldt voor hun karakters: ze zijn niet uitzonderlijk slim, moedig, of origineel, maar omschrijven zichzelf vaak als gewoon. Toch bereikt de schrijver een miljoenenpubliek. Toen zijn boek 1Q84 in 2011 uitkwam, gingen er wereldwijd boekhandels om middernacht open en stonden er hordes mensen voor de deur. Een circus dat een Londense boekhandelaar vergeleek met het uitkomen van een nieuwe Harry Potter. De Boer begrijpt de Murakami-koorts wel: “Hij schrijft heel toegankelijk, maar tegelijkertijd raken zijn verhalen ons op een existentieel niveau. Ze gaan over thema’s die ons allemaal bezighouden: kun je jezelf kennen? Ben

ik vrij of word ik van buitenaf beïnvloed? Wat is liefde?” In zijn boek haalt De Boer, die Murakami vanuit een filosofisch perspectief belicht, onder anderen de Italiaanse filosoof Giorgio Agamben erbij: wij, mensen in deze tijd, maken heel veel mee, we beleven van alles, zien de hele dag dingen voorbijkomen in de media, maar die dingen veranderen ons niet. Dat is ook de toestand waarin de personages van Murakami zich aanvankelijk bevinden. Niks heeft in eerste instantie echt impact op ze. Sterker nog, ze proberen ontregelende gebeurtenissen uit alle macht buiten de deur te houden en leven in een afgestompte toestand. Agamben noemt dat ervaringsarmoede. ‘Het punt dat Agamben maakt is dat de moderne mens niet in staat is gebeurtenissen uit zijn leven om te zetten in een ervaring, laat staan in levenswijsheid’, schrijft De Boer.

Liefde die alleen comfort biedt Maar voor de personages van Murakami is er hoop. Want hoewel ze zich vastklampen aan hun saaie, afgeschermde leventje, gebeurt er altijd iets waardoor ze op drift raken: ze raken geobsedeerd door de oren van een meisje (De jacht op het verloren schaap), een vriend pleegt zelfmoord (Norwegian Wood), of ze kunnen ineens niet meer in slaap vallen (Slaap). Dat is het begin van een reeks gebeurtenissen, waardoor de hoofdpersonen een andere kant van zichzelf leren kennen. Er komen scheuren in hun saaie bestaan. De personages reageren anders dan ze van zichzelf hadden gedacht: onredelijker, dierlijker, avontuurlijker.

nr 5 — 25 oktober 2017

ADVALVAS

LITERATUUR

Haruki Murakami

juist openbreken, de De liefde kan bijvoorbeeld in gevaar zo’n ontregelende ervaring Grote kans dat dit continuïteit brengen, het vertrouwde zijn. Geliefden hebben veel lezers pijnlijk zelfbeeld doen wankein Murakami’s werk grofherkenbaar len. Vaak worstelen de weg twee functies. Soms voorkomt hoofdpersonen met die biedt een liefde alleen twee vormen van liefde maar comfort. Dat type (waarbij natuurlijk de liefde vergelijkt De Boer vraag is of je de eerste zo met het uitkiezen van mag noemen): Kumiko in een meubelstuk dat niet de Opwindvogelkronieken vloekt met de rest van je is enerzijds tevreden met inrichting. Steunend op de haar gezapige huwelijk, maar wordt dan Franse filosoof Alain Badiou stelt hij dat van de ene op de andere dag bevangen de nieuwe geliefde dan enkel in het eigen door een onbeheersbaar verlangen om leven toegestaan wordt voor zover het seks te hebben met allerlei mannen. En, geen werkelijke verandering in dit leven dat geldt voor alle hoofdpersonen, als het teweegbrengt. Er staat niks op het spel, beest eenmaal los is, is het onmogelijk maar er gebeurt dus ook niks. Grote kans om weer terug te keren naar het oude, dat dit veel lezers pijnlijk herkenbaar vertrouwde leven. voorkomt. Murakami’s personages komen dan vaak in een griezelige tussenwereld terecht, Wankelend zelfbeeld in een hotel waarvan de gangen steeds Daarnaast heb je in Murakami’s werk de veranderen (Opwindvogelkronieken), geliefden die elkaars alledaagse bestaan

ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

maar niet in een naïeve in een labyrintisch bos (Kafka op het strand), of ze ‘Er is geen moment eind-goed-al-goedvorm. De Boer: “Murakami roept trekken zich terug in een waarop je eindelijk ons op om het leven zo put (Opwindvogelkroniekwordt wie je bent’ open en ontvankelijk en). Er gebeuren dingen mogelijk tegemoet te buiten hun controle om. treden. Zelfkennis is bij Soms doen ze zelfs dingen hem geen eindpunt, er is die ze zich niet herinnein het leven geen moment ren (Kafka op het strand, waarop je zogenaamd waarin de hoofdpersoon eindelijk wordt wie je wakker wordt met bloed bent, je authentieke zelf. aan zijn handen). Maar Dat is een even hardnekkig als gebrekjuist doordat ze gedwongen worden om kig ideaal. Zelfkennis is daarentegen een hun vaste kaders los te laten over wie activiteit geworden: door te ervaren hoe ze zijn, over hun verleden, over hoe ze je reageert in allerlei situaties, je erdoor dachten over de wereld, ontstaat er weer te laten bewegen en veranderen, veranruimte voor ervaringen die wel indruk dert het leven in een oneindig avontuur. maken, die een transformatie vereisen en En gelukkig is er geen eindpunt, geen een nieuwe richting aangeven. moment waarop je alles weet, want dan zou er geen groei meer mogelijk zijn.” Vechten met gespletenheid De Boer ziet deze spanning tussen de bekende, beheersbare kant van het leven en de onkenbare, onvoorspelbare kant als de kern van Murakami’s werk. “Die gespletenheid kom je in al zijn boeken tegen.” De personages gaan in gevecht met die gespletenheid, proberen zich te ontdoen van die vreemde, onbeheersbare elementen in hun bestaan en proberen zichzelf volledig te kennen, maar dat blijkt keer op keer onmogelijk. Hoe nu verder? Volgens De Boer zit de ruimte om te groeien nu juist in die spanning tussen het bekende en onbekende, in de wisselwerking tussen beide levenszijden. Uitgerekend in de omgang met deze blinde vlekken kan de mens zich een oneindig aantal vormen aanmeten en vrij zijn. Dan pas worden groei, transformatie, vrijheid en echte liefde mogelijk. Murakami’s boodschap is na alle Ype de Boer, Murakami en het gespleten leven, omzwervingen uiteindelijk optimistisch, Amsterdam University Press, 2017, 203 pag.

Cora Hendriks

Haruki Murakami

Filosoof Ype de Boer (1989) is geïnteresseerd in de verwantschap tussen filosofie en ervaring, en onderzoekt de raakvlakken van filosofie met literatuur, kunst en geschiedenis. Voor het digitale platform rondom Oswald Spengler – leesspengler.nl – schreef hij een uitgebreide leeswijzer, waarin hij De ondergang van het Avondland analyseert, samenvat en ook de belangrijkste begrippen ervan uitwerkt. Eerder vertaalde De Boer een aantal filosofische boeken, waaronder werk van de Italiaanse filosoof Giorgio Agamben. De Boer heeft aan de VU gewerkt als docent wijsgerige vorming voor letterenstudenten, en werkt daar momenteel aan een proefschrift over het werk van Agamben. Daarnaast geeft hij hovo-colleges (hoger onderwijs voor ouderen) en cursussen aan de Vrije Academie en The School of Life. nr 5 — 25 oktober 2017

ADVALVAS

Buitenlandbloggers

advalvas.vu.nl

Standplaats

Montréal (#4)

e warme zomerbriesjes in Montréal hebben plaatsgemaakt voor een gure wind die tussen de hoge gebouwen door de straten blaast, de groene bladeren aan de bomen zijn langzaam vervangen door prachtige herfstkleuren, en de shirts met korte mouwen zijn ingeruild voor dikke coltruien. De zomer is voorbijgevlogen. Hoewel ik het nog niet helemaal besef, zit ik al bijna op de helft van mijn exchange in Canada. Na ongeveer twee maanden van nieuwe indrukken, een nieuwe stad en veel nieuwe vrienden begin ik toch aardig te wennen aan mijn leventje op het Noord-Amerikaanse continent. Verdwaalde ik in het begin nog regelmatig in deze miljoenenstad, nu weet ik makkelijk mijn weg naar de universiteit te vinden. Kende ik eerst niemand in de collegezaal, nu zit ik altijd met een vast vriendengroepje bij elkaar. Wist ik eerst niet waar ik moest beginnen in Montréal Museum of Fine Arts, nu ken ik zo onderhand de moderne kunstcollectie uit mijn hoofd. Ik sta er niet zo vaak bij stil, maar ik vind het wonderlijk dat ik hier zo ver van huis ben en me tegelijkertijd zo ontzettend thuisvoel. MIKE MEGENS Derdejaars communicatie- en informatiewetenchappen

ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

Buffalo (#4) e muziek was echt top. Ik stond zelfs mee te blèren op High School Musical. Jammer genoeg werd de dj steeds onderbroken. De politie wilde namelijk ook meedoen. Dat zorgt echt voor een anticlimax. Daar sta je dan je gedeisd te houden op een feestje. Om mij heen hoorde ik nog steeds aangeschoten geroezemoes, hoe hard er ook “SHUT THE F*CK UP!” werd geschreeuwd. Omdat minderjarigen nog niet naar clubs mogen, is dit voor hen de ideale uitgaansgelegenheid. Alleen zorgen zij er ook voor dat de politie ongeveer elk huisfeestje afspeurt naar deze illegaaltjes. Het was niet heel spannend, want de politie stond alleen voor de deur geparkeerd. En als ze een huis binnenvallen en je aangehouden wordt, mag je in principe gewoon weer gaan. Behalve als je je echt als een randdebiel gedraagt, dan moet je mee naar het bureau. Na het loze alarm ging de muziek weer aan en werd het feestje hervat. Wij hadden het wel gezien en wilden weggaan. Eenmaal buiten liepen we zo langs de politieauto naar huis toe. KIMBERLY HERMANS Derdejaars literatuur en samenleving

Volg onze bloggers op advalvas.vu.nl/blogs&columns

Uppsala (#4)

p zondag hebben we fietsen gehuurd. Voor 24 uur huur hoefden we maar 5 euro te betalen. We gingen naar het Nationaal Kunstmuseum. Daar heb ik het beroemde schilderij ‘De schreeuw’ van Edvard Munch bewonderd. Ik vond het wel grappig om te ontdekken dat er ook enkele kunstwerken van Hollandse meesters hangen, zoals die van Jan Steen. De dag van vertrek kwam te snel voor mijn gevoel. Op maandag moesten we om 17 uur alweer de trein terugnemen naar Stockholm en Uppsala. Die dag waren veel musea en andere bezienswaardigheden gesloten. We hebben eerst wat straatkunst bekeken en zijn daarna doorgegaan naar de VigelandAanleg, dat gelukkig wel open was! Dit is een beeldenpark in het Frognerpark met werken van Gustav Vigeland (1869-1943). Als het over Oslo gaat, heeft mijn oma het altijd over dit park, dus ik moest hier wel een kijkje nemen. SARAH SIMONS Derdejaars rechten

Naar het buitenland? Ga jij voor je studie naar het buitenland? En wil je daarover bloggen op onze website? Stuur een mailtje naar redactie.advalvas@vu.nl.

Genderneutrale toiletten

Transgenders willen geen aparte toiletten, maar wel een plek waar ze veilig naar de wc kunnen. Daarom zijn er nu wc’s op de VU die toegankelijk zijn voor iedereen. DOOR FLOOR BAL FOTO ROB BÖMER

inds een paar maanden zijn er op de campus vijf genderneutrale toiletten te vinden, verdeeld over de verschillende gebouwen. De ‘algemene toiletten’, zoals ze nu op de bordjes heten, zijn toegankelijk voor iedereen. Een conferentie over zorg voor transgenders was een paar maanden geleden de aanleiding om een paar genderneutrale toiletten in te richten. Maar Wim Haan, coördinator diversiteit, was daar al lang mee bezig: “We zeggen altijd dat diversiteit op de Vrije Universiteit een groot goed is. Dat gaat niet alleen om etniciteit of om religieuze diversiteit, maar om alle soorten diversiteit. Ook op het gebied van gender.” Karin West, oprichter van VU Pride, is blij met de toiletten. “Het werkt normaliserend voor mensen die zich niet per se kunnen vinden in het beeld dat je of een man óf een vrouw bent. Stel dat

Niet van de pot gerukt aangepast en alle toiletje transgender bent en ten verbouwd. Er is geen je presenteert jezelf die ‘Het is niet chill budget voor verandedag als vrouw. Dan moet als ik nodig moet ring. Nu hebben we alles je bij gescheiden toiletplassen en ik mag kostenneutraal kunnen ten kiezen of je de strijd de wc niet in’ aanpassen.” aangaat en opmerkingen Wel hopen Haan en West in het vrouwentoilet dat de bordjes op de toiletriskeert.” En ze vindt het ten aangepast worden. ook gewoon handig als Daarop staat nu nog een ze meer toiletten op de figuurtje dat half man VU kan gebruiken. “Het en half vrouw is. Volgens West lijkt het is niet chill als ik nodig moet plassen en zo net alsof die toiletten speciaal voor ik mag als vrouw niet de dichtstbijzijnde genderneutrale mensen zijn. Terwijl het mannentoilet in.” juist een wc voor iedereen is. Daarom worden de figuurtjes vervangen door het Half man/half vrouw woord ‘toilet’. Wim Haan: “Vooraf heb Els van Haasen, manager services bij de ik advies gevraagd bij het Transgender Facilitaire Campus Organisatie, hoefde Netwerk Nederland waar zij behoefte aan er niet lang over na te denken. “In het hadden. Het antwoord was heel simpel: kader van de diversiteit op de campus als transgender willen ze geen apart vonden we dat we het moesten doen. toilet, ze willen toiletten die voor iederHet uitgangspunt is dat in elk gebouw een toegankelijk zijn. En schone toiletten, één genderneutraal toilet op de begane maar dat wil iedereen.” grond is. Zodat ook bezoekers die gemakkelijk kunnen vinden.” Over een jaar wordt geanalyseerd of de toiletten aan Omgedoopt vrouwentoilet een wens voldoen. Een echte uitbreiding Tot nu toe is in elk gebouw één vrouwenvan het aantal wc’s zit er echter niet in. toilet tot neutraal toilet omgedoopt. Een “We hebben net het hele hoofdgebouw kwestie van een ander bordje op de deur

nr 5 — 25 oktober 2017

ADVALVAS

CAMPUS

‘Aan m’n haar eruit gesleurd’ > Geweld en agressie tegen transgenders vindt vaak plaats in openbare toiletten. > Achtentwintig procent van de transgenders is gedurende het jaar ervoor in een openbaar toilet beledigd. > Vijf procent heeft zelfs ‘evident geweld’ meegemaakt. > Onder dit geweld vallen bedreigingen, (seksuele) aanvallen en vernieling van eigendommen. > Dat blijkt uit het onderzoek ‘Veilig, zolang men het niet merkt…’ dat het Transgender Netwerk Nederland in 2015 hield onder 351 Nederlandse transgenders. > ‘Naar het toilet gaan op stations/winkels/ uitgaansgelegenheden was een kwestie van beide hokjes uitgejaagd worden. Vrouwen voelden zich bedreigd (en gaan schelden, hulp halen, met tassen slaan) en bij de heren ben ik er aan m’n haar uitgesleurd’, schreef een respondent van dit onderzoek. F-006. Algemeentoilet in het W&N-gebouw ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

> Meer info: transgendernetwerk.nl

hangen. Het veranderen van heren-wc’s zou ingrijpender zijn omdat daar ook alle urinoirs gesloopt zouden moeten worden. De vrouwelijke gebruikers van veranderde toiletgroepen hoeven zich volgens Van Haasen geen zorgen te maken over mannen die daar voortaan een puinhoop achterlaten. Van de schoonmakers hoort zij dat de vrouwentoiletten viezer zijn dan die van de mannen. “Je zou het andersom verwachten, maar het is niet zo. De vrouwen gooien alles op de grond.” Ook hoeven vrouwen niet bang te zijn dat alle toiletblokken op de campus genderneutraal worden. Dit omdat er ook vrouwen zijn die er niet op zitten te wachten om tijdens toiletbezoek een man tegen te komen. Karin West: “Dat snap ik, ik sta zelf ook weleens voor de spiegel aan mijn panty te hijsen.” Helemaal nieuw zijn de neutrale toiletten op de campus ook weer niet. De rebelse Wim Haan wist het twintig jaar geleden al voor elkaar te krijgen dat de vijftiende verdieping van het hoofdgebouw een neutraal wc-blok had. De reden daarvoor was niet ideologisch, maar praktisch. “Op de vijftiende verdieping werkte ik in een achterafgelegen gang waar alleen een vrouwentoilet was. De mannen moesten naar de andere kant van het gebouw. Op de gang werkten 23 mannen en twee vrouwen. We hebben het in een vergadering besproken, de twee vrouwen vonden het goed en het bordje op de deur werd aangepast. Klaar. Al twintig jaar heeft niemand klachten.”

Paola Gori Giorgi hoogleraar theoretische chemie

‘Academici gaan kapot aan hoge werkdruk’ De werkdruk in het hoger onderwijs is veel te hoog. Er is meer geld nodig: niet voor hogere salarissen, maar voor meer vast personeel, vindt Paola Gori Giorgi. Zij ziet staken als een serieuze optie.

en beetje werkdruk is toch gezond? “Ik ben nu niet in staat om mijn werk goed te doen, want ik heb constant het gevoel dat ik me moet haasten. Na een college kan ik niet napraten met studenten, want ik moet rennen naar mijn volgende afspraak. Dat is toch verdrietig? Ik heb tien minuten om een essay te beoordelen, dat is veel te weinig. En dan te bedenken dat ik veel van mijn tijd kwijt ben aan administratieve taken die voorheen door een faculteitssecretaresse gedaan werden.”

De ondernemingsraad van de VU organiseert op donderdag 16 november een debat over de werkdruk. Het is de bedoeling dat het niet alleen een klaagbijeenkomst wordt, maar dat er ook oplossingen worden aangedragen. Zo opperde OR-lid Dick de Gilder eerder dit jaar in Advalvas meer onderwijsassistenten en juniordocenten aan te stellen om de taken van hoogleraren en seniordocenten te verlichten. Zie ook pag. 2.

Hoe is dit op te lossen? “Er is meer geld nodig voor het hoger onderwijs. Niet voor hogere salarissen, maar voor meer vast personeel. Ik zie briljante promovendi vertrekken omdat er geen geld voor ze is. Daarnaast hebben we behoefte aan ondersteunend personeel. Neem die secretaresse: zij werkte 0,5 fte, maar was geweldig. Ze wees me er bijvoorbeeld op als er een deadline voor een formulier aankwam, zodat ik zelf niet over dat soort dingen na hoefde te denken.”

Wat is nu het plan van aanpak aan de VU? “Laten we beginnen met een open discussie; ik ben benieuwd hoe andere mensen de werkdruk ervaren. De online petitie wordt al gesteund door ons college van bestuur en de rector. Als de petitie niet werkt, willen we een ludieke actie opzetten. Staken is een laatste optie, maar sluit ik niet uit. Ik ben Italiaans en heb in Frankrijk gewerkt: daar is het normaal. En waarom ook niet? Wij Nederlandse academici accepteren te veel.”

Vindt u uw werk nog wel leuk? “Dat is het probleem: ik ben gek op mijn werk. Ik wil eerder meer dan minder uren werken en lees graag wetenschappelijke boeken in mijn vrije tijd. Maar nu ben ik vaak in de avond, als de kinderen naar bed zijn, uren bezig met dingen invullen op VUnet. Dat is frustrerend, vervreemdend werk. Beurzen aanvragen, vergaderingen voorbereiden: allemaal kleine taken, maar wel honderd tegelijk.” Hebt u het gevoel dat de VU hierbij probeert te helpen? “De universiteit

Debat over werkdruk

de universiteit heeft al bij een aanzienlijk aantal mensen geleid tot een burn-out.”

Paola Gori Giorgi

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. nr 5 — 25 oktober 2017

FOTO Pieter Crucq

DOOR DAPHNE DAMIAANS

zet ons juist verder onder druk. In eindeloze meetings en Excelsheets wordt ons verteld hoeveel we kosten en wat we moeten opleveren. Daar gaan mensen kapot aan. Hoeveel collega’s de afgelopen jaren niet huilend mijn kantoor binnen zijn gekomen… De werkdruk in combinatie met de financiële druk vanuit

ADVALVAS

Werkdruk

opinie/achtergrond

Hoogleraren dreigen met staken ‘Meer geld naar het wetenschappelijk onderwijs.’ Met die leus startten wetenschappers de petitie #woinactie die moet uitmonden in een landelijke actiedag, mogelijk met een staking. Waarschijnlijk op 1 november. Dan debatteert de Tweede Kamer over het hoger onderwijs. DOOR DIRK DE HOOG

et initiatief van de petitie #woinactie en de landelijke actiedag komt van UvAhoogleraar digital humanities Rens Bod. ‘Tegen extreme werkdruk, tegen onderfinanciering en voor verdeling van de financiële middelen door de universiteiten zelf’, omschrijft hij de doelen van de actie in een manifest in NRC Handelsblad van 18 oktober. Dat manifest is mede ondertekend door Yolande Jansen, zij is onder meer bijzonder hoogleraar humanisme aan de VU. Ook VU-hoogleraar theoretische chemie Paola Gori Giorgi heeft zich bij het protest aangesloten (zie interview hiernaast).

Hoge onderwijslast Een van de grieven is de hoge onderwijslast. Volgens vakbond FNV is het aantal studenten de afgelopen vijftien jaar met vijftig procent gestegen, maar de omvang van het personeel nauwelijks. ‘De uitgaven per student zijn de laatste jaren met ruim een kwart gedaald’, aldus het manifest. Bod wil dat er vierduizend docenten bijkomen. Dat was beloofd bij de overgang van de basisbeurs naar leenstelsel, maar nog niet gerealiseerd. De proteste-

ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

renden vrezen zelfs dat de universiteiten druk door de vakbonden tot een van de minder geld krijgen van de nieuwe regespeerpunten gemaakt. De universiteiten ring, althans de sociale en geesteswetenhebben beloofd voor het einde van het schappen. Die moeten bezuinigen om jaar met een plan van aanpak te komen. meer geld beschikbaar te maken voor de technische universiteiten. Stress door onzekerheid Een andere grief is de enorme werkdruk Maar op een bijeenkomst in juni dit jaar die het aanvragen van onderzoekssubzei directeur HRM van de VU, Renéesidies vergt, terwijl maar Andrée Koornstra, een klein deel van de dat er geen extra geld aanvragen wordt gehonobeschikbaar is om de ‘Er moeten reerd. Ze noemen dit ‘de werkdruk aan te pakken. 4.000 docenten inefficiënte competitie Maar ze vindt wel dat het bijkomen’ om onderzoeksgelden’. De probleem op elke afdeling ruim 600 miljoen euro die bespreekbaar gemaakt nu via onderwijsfinancier moet worden. “We gaan NWO worden verdeeld, tegen de leidinggevenden kunnen beter direct naar van faculteiten en diende universiteiten gaan. sten zeggen dat ze het probleem serieus moeten nemen. En we gaan ook zelf de werkvloer op om het erover te hebben.” Structureel overwerken De vakbonden hebben in ieder geval De boze hoogleraren zijn niet de eersten al bereikt dat meer docenten een vaste die de hoge werkdruk aan de universiteiaanstelling krijgen. Onzekerheid over ten aankaarten. De vakbonden hebben de toekomst is namelijk ook een stresseind vorig jaar een enquête onder univerfactor. Volgens het vakbondsonderzoek sitair personeel gehouden. Daaruit blijkt ervaart 85 procent van de docenten onder dat acht van de tien werknemers de werkde 35 jaar met een tijdelijke aanstelling druk als hoog tot zeer hoog ervaren. Van extra werkdruk vanwege hun onzekere het wetenschappelijk personeel werkt 70 toekomst. procent meer dan 6 uur per week onbeAan de VU zeggen docenten ook extra taald extra, 35 procent werkt zelfs 11 uur werkdruk te hebben doordat de afgelopen structureel over. jaren sterk is bezuinigd op ondersteuBij de recent afgesloten cao voor de nende medewerkers. universiteiten is aanpak van de werk-

ingezonden mededeling

E: usr@vu.nl | FB: StudentenraadVU | HG StudentenDOk, kamer OD-12 De universitaire studentenraad is het medezeggenschapsorgaan van en voor studenten van de VU. De raad houdt zich vooral bezig met de kwaliteit en toegankelijkheid van het onderwijs en het studentenbeleid van de VU. De raad overlegt hierover geregeld met het college van bestuur.

Werk mee aan jouw universiteit Er was eens een student (m/v), een student met een visie. Hij had grote ideeën om zijn universiteit te verbeteren met zijn revolutionaire ideeën. ’s Avonds in de kroeg schetst hij een plan op de achterkant van een viltje. Hij spart nog eens met een paar vrienden over hoe het nog beter kan en voor hij het weet heeft hij een heuse businesscase. Maar hoe gaat hij dan te werk om het daadwerkelijk voor elkaar te krijgen? Ik heb dit proces met enige regelmaat om mij heen zien voltrekken en steeds weer zie ik het ergens stuklopen. Er worden dingen gezegd als: dat komt toch nooit van de grond, daar heb ik geen tijd en geld voor en ze gaan me sowieso niet serieus nemen. En juist voor mensen die iets willen is er nu een platform: het Studentenforum. Dat forum bestaat sinds januari 2017 en is speciaal opgericht voor studenten die willen meedenken over de campus. Het heeft verschillende werkgroepen, zoals een groep die zich inzet voor een Studentencafé en een groep die een Studentenfestival wil organiseren. Wanneer de werkgroepen een plan hebben uitgewerkt, stappen ze naar het college van bestuur en dat kan dan groen licht geven voor de realisatie ervan. Je hoeft bij het Studentenforum dus niet per se aan te komen met een volledig uitgewerkt plan van wat je wilt doen en hoe je dat gaat bereiken. Het is juist de bedoeling om met alle leden van het Studentenforum na te denken over de wildste en meest absurde ideeën. Uit die ideeën kiezen wij enkele om concreet uit te werken.

Op een gegeven moment hadden we het over een vijf meter hoge fontein die als een Griffioen water kon spuwen in een bassin waar we ’s winters zouden kunnen schaatsen en in de zomer pootjebaden. Dat idee hebben we maar weer aan de kant geschoven. Kortom, dit is een kans voor elke VU-student om zijn stempel op zijn universiteit te drukken en iets achter te laten. Een kans om over tien jaar terug te kijken en te denken: dat hebben we toch maar even mooi gedaan. Een kans om over de campus te slenteren en naar jouw café te wijzen en te zeggen: “Zie je dat café? Dat heb ík opgericht!” Iris van Essen, raadslid i.van.essen@studentenraadvu.nl

wat er verder speelt Een selectie uit de onderwerpen waarover de USR nu nadenkt en/ of onderhandelt: • Voorbereiding Studentenforum. Elke VU-student kan zich inschrijven en meedenken en meewerken. Je bent van harte welkom. Kom maandag 6 november naar het Studentenforum, voor tijd en locatie zie Facebook Studentenraad VU. • Voorbereiding openbare USR-vergadering. Op donderdag 2 november is onze eerste openbare USR-vergadering. Heb je interesse? Meld je aan via het Facebook-event.

mail

colofon

onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit www.advalvas.vu.nl

Reacties (max. 300 woorden) op Advalvas-artikelen zijn welkom op redactie.advalvas@vu.nl. De redactie behoudt zich het recht voor uw bijdrage eventueel in te korten.

Jaargesprekken De Ondernemingsraad (OR) wil graag reageren op het opiniestuk ‘Goed genoeg’ van Marieke Schilp in de vorige Advalvas, over jaargesprekken en beoordelingscategorieën. De OR heeft dit jaar een instemmingsverzoek ontvangen voor de wijziging beoordelingscategorieën jaar- en beoordelingsgesprek. In 2016 zijn de tot dan toe gehanteerde categorieletters A t/m E op verzoek van het bestuur vervangen door ‘zeer goed’ (voorheen ‘excellent), ‘goed’ ( was ‘zeer goed’), ‘voldoende’ (was ‘goed’), ‘bijna voldoende’ en ‘onvoldoende’. Nu wil de dienst HRM-AM in 2018 weer terug naar dit oude lettersysteem. Uit een steekproef in het najaar van 2016 is namelijk gebleken dat er een opwaartse waardering was ontstaan bij de beoordelingen. Voorheen behoorde de omschrijving ‘goed’ bij de middelste categorie (de categorie waar de meeste medewerkers in zullen vallen) en na de aanpassing is dat ‘voldoende’ geworden. Volgens HRM-AM hebben leidinggevenden, waarschijnlijk uit gewoonte en/of zonder de bij het woord ‘voldoende’ behorende omschrijving goed te hebben gelezen, ook in het nieuwe beoordelingssysteem gekozen voor het woord ‘goed’ terwijl dit woord

ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

niet meer gekoppeld was aan de middelste categorie. De opwaartse waardering is dus volgens HRM-AM te wijten aan het niet goed lezen of vasthouden aan het oude woord ‘goed’ en niet aan het feit dat ‘voldoende’ niet passend is voor de prestaties die worden geleverd. Marieke Schilp stelt echter in haar stuk dat deze opwaartse waardering het gevolg is van het gegeven dat leidinggevenden het oordeel ‘voldoende’ voor veel medewerkers te mager vinden. De bijbehorende omschrijving mag dan kloppen, aldus Schilp, sommige leidinggevenden vinden dat daar het oordeel ‘goed’ bij past. Vandaar dat zij toch hebben gekozen voor de hogere categorie ‘goed’. Tevens schrijft Schilp dat de letter C (passend bij de omschrijving ‘voldoende’) op initiatief van de OR wordt ingevoerd na gesteggel tussen het bestuur en de OR over de woorden ‘voldoende’ en ‘adequaat’. Uit bovenstaande uitleg mag duidelijk zijn dat de terugkeer van de letters niet heeft plaatsgevonden op verzoek van de ondernemingsraad. De OR heeft het bestuur geadviseerd de woorden ‘voldoende’ en ‘adequaat’ geheel weg te laten onder de beoordelingscategorieën C (en B). Het college heeft

Redactieadres De Boelelaan 1105 BelleVue, Kamer 1H-43 1081 HV Amsterdam redactie.advalvas@vu.nl Hoofdredacteur Marieke Schilp Redactie Floor Bal, Peter Breedveld, Daphne Damiaans (a.i.), Dirk de Hoog, Marieke Kolkman, Welmoed Visser Eindredactie Win Castermans, Welmoed Visser Secretariaat Anna Jansen (020) 5985630 secretariaat.advalvas@vu.nl Basis Ontwerp Luis Mendo - GOOD Inc.

hiermee ingestemd. De omschrijving onder C luidt nu als volgt: ‘De medewerker functioneert conform gestelde eisen, waarbij het mogelijk is dat op sommige onderdelen nog ontwikkeling is gewenst en op andere onderdelen boven niveau wordt gepresteerd.’ Een beoordeling in categorie C betekent dat je naar behoren functioneert. Het overgrote deel van het personeel zal naar verwachting van de dienst HRM in 2018 binnen deze beoordelingscategorie vallen. De OR is van mening dat de

Vormgeving Rob Bömer - rbbmr.nl Medewerkers Yvonne Compier, DigiDaan, Peter Gerritsen, Sanne Pieters, Dick Roodenburg (Griffioen), Lae Schäfer, Bas van der Schot, Peter Valckx Copyright HOP-kopij Hoger Onderwijs Persbureau, Amsterdam VU-advertenties zie secretariaat Commerciële advertenties Bureau Van Vliet (023) 5714745 Druk Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam

herintroductie van het lettersysteem alleen kans van slagen heeft als leidinggevenden duidelijk worden ingelicht over hetgeen is aangepast in het beoordelingssysteem en dat categorie C vanaf 2018 de norm zal zijn. Alle leidinggevenden en medewerkers moeten daarom dezelfde informatie van HRM krijgen en alle leidinggevenden, zowel binnen diensten als faculteiten, dienen op dezelfde wijze te beoordelen en ook zelf beoordeeld te worden. Ondernemingsraad

Jaargesprekken (2) Ik reageer op het opiniestuk ‘Goed genoeg’ van Marieke Schilp in de vorige Advalvas. Een beoordelingsmethode waarin ‘ruim voldoende’ als score ontbreekt, maakt het een beoordelaar wel erg moeilijk. Immers, mede daardoor worden er te veel ‘goed’ uitgedeeld. Als ‘voldoende’ een te lage beoordelingsscore is om de ‘wijze van functievervulling’ zo

correct mogelijk tot uitdrukking te brengen, is ‘goed’ rechtvaardiger. De beoordelaars worden als het ware door de methode gedwongen tot zo’n keuze. De methode moet herzien worden. Geert Wagenaer, oud-secretaris Unie van Beambten, Leidinggevend en Hoger Personeel

Personeel

De reiskostenvergoeding voor VU-medewerkers gaat veranderen en dat houdt de gemoederen flink bezig. Wegens enorme belangstelling was een tweede voorlichtingsbijeenkomst nodig.

Meer VU’ers krijgen reiskosten vergoed

“

DOOR DIRK DE HOOG

cent per kilometer, tot een maximum van 150 kilometer. Hoe je reist, moet je zelf weten, als je maar niet met de auto komt. Op de fiets, met de trein of lopend. Alleen een kleine groep die nu al een parkeervergunning van de VU heeft vanwege een handicap of omdat het voor hen onmogelijk is de VU per openbaar vervoer te bereiken, mag met de auto blijven komen.

De verandering is geen bezuiniging”, aldus directeur HRM AM Renée-Andrée Koornstra. “Ze is bedoeld om de vergoeding eerlijker en makkelijker te maken.” Volgens Koornstra profiteren momenteel vooral de vervoersbedrijven Overgangsregeling van de onkostenvergoeding voor Nu heeft de VU een budget van twee VU-personeel. De vergoeding is namelijk miljoen euro per jaar voor de reiskostengekoppeld aan een vergoeding. Dat bedrag verplicht jaarabonnement blijft gelijk. Alleen zullen bij de NS of een andere naar schatting na 1 januari Iedereen die vervoerder. En vaak is zo’n bijna vierduizend medezonder auto naar abonnement een dure werkers ervan profiteren. de VU komt, krijgt Nu zijn dat er 1285. Dat reisoplossing. een vergoeding Een groot nadeel van de betekent dus dat medevan 7 cent per huidige regeling is dat werkers gemiddeld een maar ongeveer een kwart lagere vergoeding krijgen. kilometer van het personeel er profijt Berekeningen laten zien van heeft. Vooral mensen dat zo’n vierhonderd met een deeltijdaanstelmedewerkers erop achterling, bijna de helft van de uitgaan onder de nieuwe VU-werknemers, hebben regeling, vooral mensen er geen voordeel van. die verder dan 75 kilometer van de VU Daarbij wil men de bestaande regeling wonen, of die juist heel dichtbij wonen. eenvoudiger maken. Eén keer aanvragen Voor wie er meer dan 20 euro per maand en de rest van je diensttijd aan de VU op achteruitgaat, komt een overgangsrewerkt het vanzelf. geling. De nieuwe regeling, die samen met de Koornstra raadt mensen aan te kijken vakbonden is ontwikkeld, houdt in dat naar een goedkoper reisalternatief. iedereen die zonder auto naar de VU Bijvoorbeeld een trajectkaart in plaats komt een vergoeding krijgt van zeven van een volledig abonnement.

Naast de vergoeding kunnen VU-medewerkers ook nog een fiscaal voordeel krijgen van 19 cent per kilometer over maximaal 214 dagen, afhankelijk van hoeveel dagen je werkt. De VU gaat dit automatisch met het maandsalaris verrekenen. Andere ov-mogelijkheden in het

nr 5 — 25 oktober 2017

ADVALVAS

CAMPUS

onderwijs

So you think you can teach Wie weet van een hoorcollege een inspirerende sessie te maken? Student-reporter Joeke Berg schuift aan. Deze keer: het hoorcollege artificial intelligence & robot law van Rob van den Hoven van Genderen. 04-10-2017|HG-05A00. Mondjeskeuzemodel arbeidsvoorwaarden komen hiermee te vervallen.

Ontmoediging autogebruik Namens de vakbonden verklaart Houkje Vlietstra (FNV) positief tegenover de voorgestelde regeling te staan. Fel verdedigt ze het feit dat automobilisten geen vergoeding krijgen. “De VU wil een duurzame universiteit zijn. Daar past ontmoediging van het autogebruik bij.’’ Dat komt haar op enig gebrom uit de zaal te staan. “Het is niet van deze tijd dat mijn werkgever bepaalt dat ik niet met de auto of motor mag komen”, roept iemand. En natuurlijk komen verschillende voorbeelden van mensen naar voren die er slechter van denken te worden. Op VUnet staat een rekentool, waarop iedereen kan berekenen wat het voor hem/haar concreet betekent. Eén probleem is al aan de orde. Hoe zit het met mensen die per 1 september moesten beslissen hun jaarabonnement te verlengen, of met nieuwe medewerkers die juist net een jaarabonnement hebben genomen? Er komt een hardheidsclausule om bij duidelijk onbillijke gevallen een oplossing te vinden, belooft Koornstra. Maar alles is nog onder voorbehoud. Het plan is nog ter stemming voorgelegd aan de vakbondsleden op de universiteit. Geven die groen licht, dan gaat de regeling per 1 januari van start.

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

meesten een ver-van-mijn-bedshow. Het gehoopte groepsgesprek blijft een monomaat druppelen de rechtenstudenten de loog. “Jullie vinden dit misschien te veel collegezaal binnen. Docent Rob van den sciencefiction, maar geloof mij maar: het Hoven van Genderen is verbaasd over is echt veel meer science dan fiction. Er de opkomst. “Hoeveel mensen komen er was een tijd dat zwarte mensen en vrouongeveer?” fluistert hij naar zijn assiswen geen rechten hadden, en nu geven tent. “Dit zijn er wel heel weinig.” De we zelfs bepaalde rechten aan dieren. enorme zaal ziet er inderdaad nogal kaal Het recht is altijd in beweging en er moet uit met hooguit dertig belangstellenden, serieus worden nagedacht over de rechtsruimtelijk verdeeld over de lange rijen. positie van kunstmatige De robotrechtspecialist intelligentie.” laat zich niet ontmoedigen In zijn overtuigingsdrift en steekt van wal. gaat de docent steeds Er zijn serieuze zaken Zelf erg harder praten en drukte bespreken vandaag. bevlogen ker bewegen. Pas als hij Hoewel niet veel rechin een tussenzin iets zegt tenstudenten iets lijken Krijgt de zaal over het weggeven van hebben met de rechtspersoonlijke informapositie van robots, is die moeilijk mee tie en privacy door het blijkens de indringende downloaden van apps toon van de docent wel komen er wat reacties degelijk een kwestie van los en ontstaat er zelfs belang. Want wat moet een wat stekelige welleshet recht aan met robots nietesdiscussie. Dat die steeds meer lerend schudt de zaal wakker, maar de docent vermogen ontwikkelen en sociale toepaswilde het hier helemaal niet over singen dienen? Hoe verhoudt kunsthebben. “We moeten nu echt weer weg matige intelligentie zich tot natuurlijke van dit onderwerp…” rechtspersonen? “Wie van jullie vindt dat Na een paar filmscènes ter illustratie, robots binnenkort rechtspersoonlijkheid ooit als fiction bedoeld maar inmiddels verdienen?” Vijf studenten steken hun actueler dan ooit, besluit hij zijn college. hand op. “Na afloop van dit college stel ik “Of robots binnenkort rechtspersoonlijkdeze vraag nog een keer. Eens zien wie er heid verdienen? Ik denk van niet. Of in dan van mening is veranderd.” ieder geval niet allemaal. Een robot heeft Van den Hoven van Genderen doet alleen rechten nodig indien noodzakelijk hard zijn best de studenten te betrekom te kunnen functioneren. En laten we ken in een bijna filosofisch debat over een onderscheid maken tussen instrude rechten van apparaten, maar het lijkt mentele rechten en fundamentele rechondanks vele sprekende voorbeelden ten. Dat is wat ik wilde zeggen.” en hypothetische scenario’s voor de

+ �

PERSONEELSPAGINA

ONDER REDACTIE VAN COMMUNICATIE & MARKETING VU JAARGANG 10, NUMMER 3, 25 OKTOBER 2017

VAKANTIE-UREN DONEREN

HELPT VLUCHTELINGENSTUDENTEN ECHT VERDER Het is sinds kort mogelijk voor VU-medewerkers om vakantie-uren te doneren. Daarmee help je vluchtelingenstudenten met hun studie of werk. Directeur UAF, Mardjan Seighali en vice voorzitter College van Bestuur, Marjolein Jansen geven tekst en uitleg. Hoe kwam dit initiatief tot stand?

‘De VU heeft altijd al een pionierende en betrokken rol hierin gehad’

Marjolein: ‘Eigenlijk bij toeval. Op gegeven moment kreeg ik allemaal vragen over het verkopen van vakantie-uren. Uren die niet worden gemist en ook niet onbeperkt kunnen worden verkocht. Tegelijkertijd willen mensen bijdragen aan een betere wereld, wat ook inherent is aan de grondslag van de VU. Bijdragen aan een betere wereld via onderwijs en onderzoek, naast een geefcultuur die wij graag willen stimuleren. We hebben het vervolgens ook in het debat met het college erover gehad, hoe we dit wilden gaan doen. Mensen in hogere salarisschalen doneren gemakkelijker een bedrag aan een goed doel dan diegenen in een lagere schaal. Maar dat

betekent niet dat zij minder betrokken zijn. Ik stelde toen voor om in plaats van vakantieuren te verkopen, het te schenken aan goede doelen zoals het UAF, in het kader van geven. Daar raakten de collega’s van HRMAM gelijk enthousiast van en zijn dat gaan uitzoeken.’ Mardjan: ‘Wij hebben een model ontwikkeld voor samenwerkingspartners bij onderwijsinstellingen die vluchtelingen een warm hart toedragen en willen weten op welke manieren zij vluchtelingen kunnen steunen. Ik ben heel blij dat wij met de VU en andere onderwijsinstellingen zo’n stevige band hebben. Wij zijn de VU zeer erkentelijk dat ze een wezenlijke bijdrage levert aan het creëren van kansen, zodat vluchtelingen een maatschappelijke positie kunnen verwerven en kunnen meedoen. De VU heeft altijd al een pionierende en betrokken rol hierin gehad.’

Uw affiniteit met goede doelen zat er al heel vroeg in?

Mardjan Seighali

Marjolein: ‘In mijn studententijd zat ik met mijn studie milieukunde al in de duurzaamheidshoek. En dat is later ook zo gebleven. Voor mijn werk destijds in Rotterdam werkte ik met moeilijke jongeren op Zuid samen met sportclub Feyenoord. Ik heb de spelers een clinic laten geven, omdat ik die jongeren wilde laten zien dat ook sporters vanuit een lastige positie iets hebben bereikt. Dát zijn de triggers. Naast organisaties die het geld hebben om dingen te verwezenlijken, moet je mensen hebben die je weten te raken. Dáár identificeer ik mezelf heel erg mee. Vanuit mijn positie en functie kan ik ook heel makkelijk mijn netwerk benutten. En altijd vanuit de gedachte hoe ik dit persoonlijk kan maken.’

‘Laten zien dat het geen abstract probleem is, de vluchtelingencrisis, maar een persoonlijk verhaal’ Mardjan: ‘Ik weet uit eigen ervaring wat het UAF voor een nieuwkomer kan betekenen. Ik was 27 toen ik naar Nederland vluchtte met twee kleine kinderen. In het begin moesten we rondkomen met minimale middelen, studiegeld kon ik niet betalen. Het UAF bood financiële steun, naast praktische adviezen die je nodig hebt om verder te komen. In mijn derde studiejaar kreeg ik een betaalde baan; voor het UAF en voor mij is het een investering geweest die dubbel rendeerde.’

Wat raakt u het meest in uw contact met vluchtelingenstudenten?

Marjolein: ‘Wat ik heel bijzonder vind, is dat alle vluchtelingenstudenten die ik heb gezien en gesproken, vertelden dat ze het liefst in eigen land waren gebleven. Maar ze moesten op de vlucht, met ouders en familie vaak nog in land van herkomst. Vervolgens benutten ze hier de kans optimaal om een succes te maken van het leven, in alle dankbaarheid naar de VU. Ik heb het VASVU-jaar mogen openen, een schakeljaar waarin zestig vluchtelingenstudenten verwachtingsvol starten aan een studie. Ik zie ze dit met beide handen aanpakken, omdat ze echt iets willen doen voor hun land én de Vrije Universiteit. Je ziet betrokkenheid, de drive om het zo goed mogelijk te willen doen. Bijna té. Ik probeer ook altijd te zeggen dat je een studentenleven mag hebben, dat je mag genieten. Die serieusheid door de trauma’s die ze hebben opgelopen is de schaduwkant van hoe deze groep in het leven staat.’ Mardjan: ‘Vluchteling zijn is geen identiteit, het is een ervaring die je de rest van je leven met je meedraagt. Je kunt ook niet zeggen dat alle vluchtelingen dezelfde drive hebben. Maar één ding hebben ze wel gemeen en dat is het zoeken naar een perspectief. Om dat te bereiken heb je doorzettingsvermogen nodig. Vluchtelingen vergelijk ik vaak met trekvogels. Ze maken altijd een zware tocht mee waarin continu genavigeerd moet worden om de juiste kracht te vinden en te behouden. Ze willen altijd voorwaarts en een beter leven, een betere omgeving voor hun kinderen.’

En het maatschappelijk debat rondom vluchtelingen, wat vindt u daarvan?

Mardjan: ‘Helaas is de maatschappelijke

Marjolein Jansen

tendens dat er steeds meer eisen worden gesteld aan vluchtelingen. Er is een tweedeling die zich duidelijk manifesteert: of je bent voor of je bent tegen. De toonzetting in het vluchtelingendebat is hard. Wat mij betreft hoef je niet per se gastvrij te zijn, maar de vijandigheid is geen goede ontwikkeling. Als mens heb je de plicht om je medemens op te vangen. Het gaat om wederkerigheid. Wij kunnen een stukje waardigheid geven; zij brengen op hun beurt kennis en kunde met zich mee.’ Marjolein: ‘Er wordt in het debat erg over anonieme aantallen gesproken. Of dat het er te veel zijn. Terwijl deze mensen echt willen bijdragen aan de samenleving en niet alleen hier komen om geld te verdienen. Onlangs deden twee vluchtelingenstudenten tijdens een werkbezoek van het departement Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, hun persoonlijke verhaal. Ook om te laten zien dat het geen zielige aantallen of nummers zijn. Maar echt krachtige mensen, die in Nederland en ook internationaal als nieuwe generatie banen gaan vervullen. Ik zou het heel mooi vinden als mensen, in een internationaal gremia gaan meedenken hoe we de problematiek van onze samenleving kunnen oplossen. Laten zien dat het geen abstract probleem is, de vluchtelingencrisis, maar een persoonlijk verhaal. Een verhaal dat oplossingsgericht is.’

Tot slot: wat betekent het nu concreet als VU-medewerkers hun vakantie-uren doneren?

Mardjan: ‘Met meer middelen kunnen we meer vluchtelingen een kans bieden en de maatwerkbegeleiding geven die zij nodig hebben. De één heeft alleen een sollicitatietraining en een introductie bij werkgevers nodig, de ander legt een uitgebreid traject van vier of zes jaar af. Het zal nooit makkelijk worden want invechten is onderdeel van het vluchtelingenbestaan. Vluchtelingen hebben vaak geen familie, een netwerk of een vangnet. Maar het einddoel is altijd zelfredzaamheid.’ Marjolein: ‘Ik vind het heel belangrijk om het een gezicht te geven. Met dit goede doel halen we een stukje zorg weg. Niet hoeven na te denken of de kamer of studie betaald kan worden. Daar zorgen wij voor, zodat zij zich focussen op de inhoud. Mooie jonge mensen die met passie voor hun vak staan, en voor de VU. Daar wordt de VU ook beter van. Ik vind het dus heel goed om in de communicatie de verantwoording af te leggen wat er met de inzet van de vakantie-uren wordt gedaan. Maar vooral om te laten zien hoe krachtig en inspirerend deze groep kan zijn. En welke hulp je zelf aan deze mensen kunt bieden.’

HOE ZET IK MIJN VAKANTIE-UREN IN VOOR HET UAF?

Je kunt als VU-medewerker maximaal 16 vakantie-uren doneren via het Keuzemodel Arbeidsvoorwaarden. De VU draagt vervolgens zorg voor afdracht aan het UAF, dat er voor zorgt dat het geld zowel aan studenten als wetenschappers (project “scholars at risk”) ten goede komt. Het betreft een eenmalige keuze per kalenderjaar. Voor meer informatie zie Vunet: home > serviceplein > personeelszaken > keuzemodel arbeidsvoorwaarden.

Redactie Personeelspagina > COMMUNICATIE & MARKETING Tekst > RAMONA MARAMIS Fotografie > MARIEKE WIJNTJES Vormgeving > HAAGSBLAUW Reageren > PP@VU.NL

Theatercollege

Restaurant

The Happy Bull

Wim Kieft Cultuurcentrum Griffioen

Eddy van der Ley interviewt Wim Kieft Donderdag 9 november Aanvang 20.30 uur Toegang: € 13,50 (studenten) € 17,- (VUmedewerkers) griffioen.vu.nl

e kunt je afvragen wat sport met cultuur te maken heeft, maar dat doen we hier niet. In de serie theatercolleges wordt oud-voetballer Wim Kieft in de Griffioen geïnterviewd door journalist Eddy van der Ley. Tijdens het EK ’88 scoorde Kieft vlak voor het einde van de wedstrijd met een kopbal. Nederland ging naar de halve finale en werd uiteindelijk Europees Kampioen. Na zijn succesvolle profcarrière kende Kieft een minder glansrijk privéleven. Een cocaïneen drankverslaving leidde tot leugens, schulden, schaamte en eenzaamheid. Maar hij vond zijn weg terug. Nu is hij een gewaardeerd voetbalanalist. Van voetbaltopper naar junk en van schuldsanering naar televisiecontract… Het kan verkeren! Van der Ley weet Kieft de juiste vraag op het juiste moment te stellen, dus dat wordt een leerzame avond. Dick Roodenburg publiciteitsmedewerker Griffioen

CONCEPT Dit restaurant is gespecialiseerd in burgers en milkshakes. SFEER Mooi eigentijds ingericht; het heeft een gezellige ambiance. De open keuken laat zien hoe je gerechten bereid worden. ETEN Als voorgerecht nemen wij de Tenderly Tenders – in panko gepaneerde kipfilet stukken met saus – en de Happy Bull Classic Nachos met guacamole, zure room en gesmolten cheddarkaas. Daarna komen de Smokey Crispy Chicken op een brioche met sla, tomaat, cheddar en smokey mayo en de Texas Burger met sla, tomaat, cheddar, bacon, barbecuesaus en uienringen. De kipburger is lekker knapperig en goed op smaak; de Texaanse burger is medium-rare bereid en sappig. Met allerlei bijgerechten kun je je eigen draai aan je burger geven. Wij sluiten af met een huisgemaakte aardbeienmilkshake van echt Italiaans ijs. Heel smaakvol. BEDIENING Vriendelijk. De chef komt even peilen of zijn burgers smaken. Je komt echt niks tekort. TIP Bestel een burger én een milkshake. AANRADER Absoluut, wij komen hier terug. PRIJS Voor 50 euro heb je twee voorgerechten, twee burgers en twee milkshakes. Zorg dat je grote trek hebt! THE HAPPY BULL Hoofddorpweg 9H https://thehappybull.nl Khanh Vu, geneeskundestudent

Wil je ook GRATIS UIT ETEN, in ruil voor een restaurantrecensie? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. nr 5 — 25 oktober 2017

ADVALVAS

Uilensteders

Ik verhuis naar het echte Amsterdam Liz ten Bergen 21 Vierdejaars gezondheid en leven Rode toren

“

Ik ga verhuizen naar de Rivierenbuurt. Daar ga ik een huis met vijf andere meiden delen. Een vriendin van een vriendin vroeg of ik bij hen kwam hospiteren. Na mijn bezoek werd ik nog dezelfde middag gebeld dat ik de kamer had. Ik heb veel nagedacht of ik wel wil verhuizen. Mijn huisgenoten ga ik oprecht missen, mijn eenheid is geweldig. We doen heel leuke dingen samen. Mijn mams overtuigde me dat ik het moest doen, dat het een kans is. Op Uilenstede woon ik nu zo’n drie jaar. En volgend jaar ga ik waarschijnlijk voor een master naar het buitenland. Als ik nog eens in het echte Amsterdam wil wonen, moet ik het nú doen. Nog even van het Amsterdamse leven genieten; iets meer zien dan alleen het stukje van de VU naar Amstelveen. Anders was ik over een jaar van Uilenstede vertrokken, nu verlaat ik het nest iets eerder. Mijn huisgenoten zijn mijn vrienden geworden, die zie ik sowieso nog. Ik ga gewoon vaak langs.

Door Floor Bal Foto Peter Valckx

Wil je ook in Uilensteders? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. ADVALVAS

nr 5 — 25 oktober 2017

Sanne & Lae

En wiens vriendin ben jij nou?

riend M. won een prijs in Gelderland. Een serieuze prijs, uitgereikt door een grote, niet-groene, bank. De burgemeester was er. De gemeenteraad was er. Er werden parels en pakken gedragen, witte wijn geschonken. Vriend Y. en ik gingen naar de prijsuitreiking. Na afloop wilden mensen van Y. weten wat hij “doet in het dagelijks leven”. Aan mij vroegen ze: “En wiens vriendin ben jij nou?”

Sanne Pieters tweedejaars sociologie

FOTO Yvonne Compier

illustratie Lae Schäfer student Comic Design, ArtEZ (Zwolle)

Tegen een man zei ik dat ik de vriendin van geen van beiden was, creative writing heb gestudeerd aan de kunstacademie, nu sociologie studeer aan de universiteit en daarnaast schrijf en 25 uur per week programma’s maak bij een literaire stichting in Amsterdam. “Dus jij weet wel wat van literatuur?” vroeg de man. Ik herhaalde wat ik daarvoor ook al had gezegd, dat ik creative writing heb gestudeerd en nu schrijf en bij een literaire stichting werk. Hij keek me vragend aan. “Dus ja, ik weet wel iets van literatuur”, zei ik. “Wij lezen natuurlijk heel andere boeken”, zei de man, “jij houdt je vast niet bezig met het naturalisme.”

“Ik volg nu een honoursvak dat veel over het naturalisme gaat”, zei ik. “Dus je hebt Zola gelezen?” vroeg de man. Ik knikte. “Heb je weleens gehoord van Lodewijk van Deyssel?” vroeg hij. “Ik ken alle Tachtigers”, zei ik. “Wat heb je van Knut Hamsun gelezen?” vroeg de man. “Dat hij een nazisympathisant was”, zei ik, “en verder Pan, Honger, Hoe het groeide, Victoria. “En de Russen?” vroeg de man. “Ik heb het geprobeerd met de Russen”, zei ik, “maar ik vond andere literatuur relevanter.” De man begon te lachen. “Dan weet jij nog niets van literatuur, meisje”, zei hij. Hij nam een slok van zijn wijn en stootte Y. aan. “Ze heeft niet eens de Russen gelezen!” zei hij. Vriend Y., die in zijn leven plusminus drie boeken heeft gelezen, waarvan Ontdek je X-factor van Henkjan Smits er een is, lachte en zei: “Ja, erg hè?” De volgende dag belde vriend M. Hij zei dat de man met wie ik over literatuur had gepraat hem later nog had aangeschoten. Dat hij tegen hem had gezegd: “Dat zou een leuke vriendin voor je zijn.”

nr 5 — 25 oktober 2017

ADVALVAS