VUMAG 2009#3

VUMAGAZINE 2009# 3 m ONDERZOEKERS ONDER DRUK: wetenschap moet nuttig zijn m ALGENDIESEL gaat het maken m Universiteit VERKOOPT kennis m Trouw-chef wil dat de VU zich roert m Het NETWERK van politici

HET DILEMMA-INTERVIEW

Laetitia Griffith

‘Wilders is anti-allochtoon, dat doet de deur dicht’

COLOFON

Zesde jaargang, nr. 3, oktober 2009.

Oplage: 55.000. VU Magazine verschijnt vier keer per jaar. ISSN 1572-445X. VU Magazine is het magazine voor alumni en andere relaties van de Vrije Universiteit Amsterdam, het VU medisch centrum en de Vereniging VUWindesheim.

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur.

Een gratis abonnement regelt u via www. vu.nl/vumagazine.

Redactieadres De Boelelaan 1105, kamer 0E-60, 1081 HV Amsterdam. vumagazine@vu.nl www.vu.nl/vumagazine Redactie Marieke Schilp (hoofdredacteur), Rianne Lindhout (eindredacteur), Petra Bolten (eindredacteur a.i.), Anita Mussche M.m.v: Floor Bal, Peter Breedveld, Gert de Jager Redactieraad Mariet Bolluijt, Irene Costera Meijer, Kas de Vries, Jelle Belksma, Roeleke Vunderink Uitgever Dienst Marketing & Communicatie, Vrije Universiteit Amsterdam Correctie Marian van Ham, MetaVision Ontwerp Rob Bömer [rbbmr.nl] Vormgeving Rob Bömer Druk Senefelder Misset Verzending Adreswijzigingen of fouten in adressering kunt u doorgeven via www. vu.nl/vumagazine, via vumagazine@vu. nl of via antwoordnummer 2941, 1000 SN Amsterdam. Vragen over de verzending: Charlotte Vroon, vumagazine@vu.nl of 020 5985665.

22

‘De kinderen van nu wat te hoog zitten’

10 Irakezen te gast Twee wetenschappers, ernstig bedreigd in hun thuisland Irak, kwamen op de VU op adem.

12 Van uitvinding tot toepassing Je hebt een remedie gevonden tegen chronische huidwonden. Maar dan?

18 Chef Religie Meer debat en meer duiding. Trouwjournalist Lodewijk Dros over de toekomst van de krant.

26 Laetitia Griffith moet kiezen Verdonk of Wilders? Versace of Armani?

29 Mail & win Win ‘Van Esfahan tot Efese’, een rehabilitatie van de Perzische cultuur.

4 20 30 32 34

Update campus Update onderzoek In de collegebanken Met de bul op zak Service

COVERFOTO: BRAM BELLONI 2 | VUMAGAZINE

INHOUD

hebben hun zelfrespect weer 6 De nutsvraag

M&C-VU/PETER SMITH

Onderzoekers voelen steeds meer de hete adem van ‘maatschappelijke relevantie’ in hun nek.

14 Energie uit algen

GREET EGBERS

‘Over een jaar of tien is biodiesel uit algen heel gewoon,’ zegt biofysicus Rienk van Grondelle. Wereldwijd werken wetenschappers eraan.

M&C-VU/PETER GERRITSEN

23 Politici in een grafiek Tienduizenden kranten laat Wouter van Atteveldt lezen door computers.

Zo blijkt hoe politici zich tot elkaar en de media verhouden.

VUMAGAZINE | 3

Update[campus] M&C-VU/MARIEKE WIJNTJES

Docent van het jaar Levenslange prestatie Ruimtelijk econoom Henk Scholten kreeg op 13 juli in San Diego de ESRI Lifetime Achievement Award. Hij kreeg hem voor zijn bijdrage aan de wetenschap van de ruimtelijke informatica en de ontwikkeling van geo-informatiesystemen (GIS). De prijs van ESRI, softwareontwikkelaar voor

GIS en geodatabasebeheer, is de belangrijkste award in de sector wereldwijd. Scholten bracht eind jaren tachtig de geo-informatie naar Nederland en was een pionier op het vakgebied. Sinds 1990 is hij hoogleraar ruimtelijke informatica bij de economische faculteit van de VU. (AM)

Redder van archief

Neuropsycholoog Erik Scherder (57) is door een jury van vijf studenten uitgeroepen tot docent van het jaar. Scherder ontving tijdens de opening van het academisch jaar op 31 augustus een cheque van 10.000 euro, te besteden aan onderwijsvernieuwing. De andere twee genomineerden waren rechtsgeleerde Marc Schuilenburg (38) en bewegingswetenschapper Hendrik Schutte (53).

De jaaropening stond in het teken van netwerken en digitalisering, het nieuwe jaarthema van de VU. Collegevoorzitter René Smit opende het jaar met een toespraak over de betekenis van netwerken en digitalisering voor onderwijs en samenleving. Wim van de Donk, voorzitter van de Raad voor het Regeringsbeleid, hield als gastspreker een voordracht over netwerken, gemeenschapswerking en de menseneconomie. (RL) De toespraken zijn na te lezen op vu.nl, via het nieuwsarchief.

Netwerken op Dies VU-Archivaris Hans Seijlhouwer was in de zomervakantie vrijwillig reddingswerker bij het ingestorte stadsarchief in Keulen. Toen het Keulse Stadsarchief op 3 maart door een aardverschuiving in een twintig meter diepe bouwput schoof, verdwenen 65.000 oorkonden, 26 kilometer archief, 104.000 kaarten en meer dan 700 particuliere verzamelingen onder bergen puin. Seijlhouwer vertrok met Blue Shield – het Artsen zonder Grenzen van de culturele sector – naar Keulen om te helpen met het eerste schoonmaakwerk. Later worden alle papieren gerestaureerd. Dat zal zo’n veertig jaar in beslag nemen. (FB)

VU Podium wordt Dit najaar gaat de nieuwe organisatie VUconnected van start. Niet alleen is vuconnected.nl het nieuwe adres voor de activiteiten van het oude VU podium. Ook is het de plek waar alumni, studenten, medewerkers en alle anderen die een relatie hebben met VU, VUmc en Windesheim elkaar ontmoeten. Zie ook de advertentie op de achterzijde van dit magazine. (GdJ) vuconnected.nl 4 | VUMAGAZINE

Op 20 oktober viert de VU haar 129ste verjaardag. Veel aandacht is er voor onderzoek naar interactieve netwerken in de wereldwijde digitale omgeving. Sir Timothy Berners-Lee, de uitvinder van het World Wide Web, ontvangt een eredoctoraat. Bij de realisatie van diens recentere ideeën rond een semantisch web, waarbij computers de data van het web beter ‘begrijpen’, is de VU een belangrijke partner. De Dieslezing door hoogleraar Frank van Harmelen gaat over het Web in wetenschappelijke context. U bent van harte uitgenodigd om de Dies bij te wonen op dinsdag 20 oktober om 15.00 uur in de aula in het Hoofdgebouw. (AM) www.vu.nl/dies2009

HERMAN VAN DER WAL

Allochtoon onderzoekstalent Dit jaar gingen vier van de twintig door onderzoeksfinancier NWO uitgereikte Mozaïekbeurzen naar afgestudeerden van de VU. De Mozaïekbeurs is bedoeld om meer jong allochtoon talent te trekken voor de weten-

schap. Chen Fliesher, Raphie Hayat, Katja Iachina en Babak Mahdavian Delavary krijgen ieder 200.000 euro voor hun promotieonderzoek. (AM) Zie www.nwo.nl onder pers en publiek, persbericht van 22 juli

Nieuwe decaan

Onderzoekers van VU en Hogeschool Windesheim krijgen een subsidie van 139.000 euro van het Stimuleringsfonds voor de Pers.

Ze gaan daarmee onderzoek doen naar de manier waarop burgers

DIGIDAAN

Burgerjournalisten

Jan Passchier (1948) is de nieuwe decaan van de faculteit Psychologie en Pedagogiek. Daarnaast is hij benoemd tot hoogleraar psychology of physical problems, in particular pain. Passchier was onder meer directeur van het Centre of Psychomedical and Psychotherapeutical Research Rotterdam (CEPPOR) en is momenteel hoogleraar medische psychologie en hoofd van de afdeling medische psychologie en psychotherapie in het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam. Jan Passchier volgt op 1 november de huidige decaan Hans Koot op. (AM)

meer kunnen bijdragen aan de journalistiek. Het onderzoek wordt geleid door Irene Costera Meijer, hoogleraar Journalistiek aan de VU en lector Media & Civil Society van Hogeschool Windesheim. (AM)

Breingeheimen Neurobioloog Jeroen Geurts van VU medisch centrum publiceerde onlangs het boek Kopstukken, waarin hij in de geheimen van ons brein duikt. Hij bezocht nationale en internationale autoriteiten (kopstukken) uit de wereld van het hersenonderzoek, zoals Oliver Sacks, Ricard Dawkins en Nobelprijswinnaar Rita Levi-Montalcini, om hen aan de tand te voelen over filosofische dilemma’s in hun vakgebied.

Hebben wij mensen eigenlijk wel een vrije wil? Kunnen we ‘de geest’ helemaal vanuit de hersenen verklaren? En kan de hersenwetenschap bewijzen dat God niet bestaat? Ook veroudering en dementie komen aan bod. (RL)

Na twee jaar verbouwen heeft VUmc nu zestien hypermoderne operatiekamers. De verbouwing werd gecompliceerd door een grote brand in mei 2007, waarbij acht operatiekamers volledig uitbrandden. Met tijdelijke operatieruimten in de tuin en op het dak lukte het om tijdens de bouw te blijven opereren. VUmc huisvest nu ook een stamcellaboratorium en een dagchirurgisch centrum, ingericht volgens het ‘healing environment’ concept, waarbij de omgeving patiënten moet ondersteunen bij hun genezingsproces. (AM) Kopstukken - Gesprekken met bekende wetenschappers over hersenen en bewustzijn. Uitgeverij Scriptum, 208 pagina’s, ISBN 978 90 5594 665 5, prijs € 19,95.

Onder snelle mailers verloot de redactie tien exemplaren. Mail uw adres o.v.v. ‘Kopstukken’ naar vumagazine@vu.nl.

Annual Review In juni verscheen het Annual Review 2008 van de Vrije Universiteit. Het Engelstalige jaarverslag, getiteld Facing Facts, is als pdf te downloaden via

vu.nl/annualreview2008. Voor een papieren exemplaar kunt u uw adres mailen naar pers@vu. nl onder vermelding van Review Facing Facts. (AM) VUMAGAZINE | 5

WETENSCHAP OM DE WETENSCHAP ‘Wedijveren met onderzoek naar de Mexicaanse griep’ Universitair docent organische chemie Eelco Ruijter

“

Mijn vakgebied is de synthetisch organische chemie. Wij ontwikkelen chemische reacties die moleculen aan elkaar koppelen en ontwerpen daarmee nieuwe stoffen. Je kunt ons onderzoek plaatsen tussen fundamenteel en toegepast in.

Onze moleculen zijn wellicht in de toekomst bruikbaar, maar dat staat nooit vast. Dat kan bij subsidieaanvragen een probleem zijn.

Steeds meer subsidieprogramma’s richten zich nadrukkelijk op toegepast – dat wil zeggen: direct toepasbaar – onderzoek. Ik moet nu bijvoorbeeld een referent uit de industrie zien te overtuigen dat mijn onderzoek mogelijk in de toekomst grote mogelijkheden zal bieden, terwijl hij zelf dagelijks profiteert van de resultaten van exploratief of fundamenteel onderzoek uit het verleden.

“De afgelopen zes jaar hebben we zo’n tien nieuwe reacties ontwikkeld. Sommige zijn rationeel ontworpen, andere bij toeval ontdekt. Sinds kort hebben we een wereldrecord op onze naam staan: een acht-componentenreactie, waarbij het gelukt is om acht moleculen samen te smeden tot één molecuul. Dat heeft een publicatie opgeleverd in het toonaangevende tijdschrift Angewandte Chemie en veel aandacht in de media, van Nature tot Spits.

“Voor de ontwikkeling van een nieuw medicijn zijn heel veel kandidaatstoffen nodig. Ons onderzoek is dus niet maatschappelijk relevant in de zin dat wij volgend jaar een nieuw product op de markt kunnen brengen. Het komt steeds vaker voor dat bij subsidieaanvragen, voor mijzelf bijvoorbeeld bij NWO-Vidi, expliciet een paragraaf over de maatschappelijk en technologische relevantie geschreven moet worden. Zie op ons vlak maar eens te wedijveren met iemand die bijvoorbeeld werkt aan een vaccin tegen de Mexicaanse griep. Daarnaast speelt dat het deelgebied Chemische Wetenschappen van subsidieverstrekker NWO vooral focust op de grensvlakken van de chemie met andere disciplines, zoals biologie en natuurkunde. Dit beleid kan leiden tot uitholling van het kloppend hart van de chemie. En die expertise is juist nodig om het multidisciplinair onderzoek naar een hoger plan te tillen. Ik vind dat de actualiteit niet belangrijker moet worden dan de kwaliteit. Ik denk dat de maatschappelijke relevantie soms te veel wordt gemeten in zekerheid op succes.”

6 | VUMAGAZINE

ONDERZOEK Subsidiegevers stellen steeds vaker de eis dat onderzoek maatschappelijk relevant moet zijn.

Maar enthousiaste wetenschappers die puur uit interesse of nieuwsgierigheid werken zijn er ook.

PETRA BOLTEN FOTO’S: M&C/PETER SMITH

A

an de telefoon zegt hij: “Zoekt u een onderzoeker die het maatschappelijk nut van zijn onderzoek niet kan aantonen? Ja, dan bent u goed, dan moet u mij hebben.” Hoogleraar Oudere Nederlandse Letterkunde Johan Koppenol werkt aan een nieuwe teksteditie van de gedichten van P.C. Hooft.

Het is een voorbeeld van onderzoek dat steeds minder kan rekenen op goedkeuring,

laat staan op subsidie van onderzoeksfinancier NWO (de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek).

Om aansluiting te krijgen bij het maatschappelijke veld én om eigen bronnen van inkomsten te creëren, zoeken universiteiten steeds meer de samenwerking met bedrijven en staat ‘maatschappelijke relevantie’ centraal. » VU-rector Lex Bouter zei een

‘Waarom moeten wij P.C. Hooft nog kennen?’

Hoogleraar oudere Nederlandse letterkunde Johan Koppenol

“

Ik zie het als een taak om een nieuwe teksteditie van de gedichten van P.C. Hooft uit te brengen, voorzien van commentaar.

Een vorm van erfgoedbehoud. Maar edities liggen niet goed bij NWO, terwijl ze toch de ruggengraat zijn van mijn vak. Waarom moeten wij P.C. Hooft nog kennen? Ik vind het belangrijk om het verleden te kennen in het heden. En dan niet alleen de uiterlijke franjes, zoals het Muiderslot en de P.C. Hooftstraat. Door de literatuur kun je leren hoe mensen toen in het leven stonden. Hooft heeft een belangrijke rol gespeeld in de kunst en cultuur van de Gouden Eeuw, hij heeft de literaire Renaissance in Nederland tot volle bloei gebracht. Hij stelde vragen over vrijheid en gezag, hij vertegenwoordigde het begin van onze nationale identiteit.

“Er is een sterke tendens om alles om te rekenen in harde euro’s.

Dán heb ik een slechte uitgangspositie. Ik probeer mijn leerstoel zo zinvol mogelijk in te vullen. De waarde van mijn onderzoek ligt op een ander niveau, een cultureel niveau. Waar ik allergisch voor ben, is het verleden te presenteren als een grabbelton met oplossingen voor onze problemen van vandaag. Wij leren onze studenten: er is niet zoiets als een concreet toetsbaar verleden, er is alleen een beeld van het verleden. Er verschijnen vaak van die populair wetenschappelijke boekjes waarin heden en verleden met elkaar worden vergeleken. Dat is een idiote versimpeling van de geschiedenis. Met dat schijnargument van de directe toepasbaarheid van het verleden op het heden wil ik geen maatschappelijke relevantie claimen.

“Er staat wel druk op de situatie. Als Neerlandicus ben je bezig met Nederlandse taal en cultuur, maar ik moet opereren in een omgeving die in ijltempo de bakens verzet naar Engels als voertaal voor wetenschappelijke publicaties. De meetinstrumenten worden daar ook op afgestemd.

Natuurlijk is niet iedereen geïnteresseerd in Hooft, en ik houd weer niet van voetbal. Maar er is een behoorlijke groep, ook al is het voor druk twitterende meisjes van zestien misschien niet hun eerste ding. Behalve als een taak zie ik mijn onderzoek ook als bron van plezier. Met die relevantie-eis lijkt het of onderzoek alleen nog maar nuttig mag zijn. Maar het moet ook léúk zijn.”

De nieuwe P.C. Hooft-editie, i.s.m. Ton van Strien, komt uit in 2010 VUMAGAZINE | 7

jaar geleden in de universiteitskrant Ad Valvas: “Wetenschappers mogen zich best laten leiden door hun nieuwsgierigheid, graag zelfs, maar daarnaast moeten ze ook altijd bereid zijn om na te denken over wat hun onderzoek aan de maatschappij kan bijdragen.”

De uitspraak van Bouter staat niet op zichzelf. De commissie Nationaal Plan Geesteswetenschappen onder leiding van Job Cohen stelt in haar onlangs verschenen rapport Duurzame

Geesteswetenschappen: voor aanvragen van onderzoeksfinanciering moet de prioriteit liggen bij het ‘grote en wezenlijk belangrijk potentieel tot maatschappelijke uitstraling’. Wat bij Bouter een jaar geleden nog vriendelijk ‘nadenken’ heette, is nu, binnen de geesteswetenschappen althans, een harde eis geworden.

Bijzaak

Je zou bijna vergeten dat er meer is dan onderzoek dat

meteen geld kan opbrengen of op andere wijze nuttig is. Er zijn ook nog wetenschappers bezig met fundamentele vragen.

Al decennialang doen genetici van de VU onderzoek naar het genoom van petunia’s. Ze doen dat puur uit nieuwsgierigheid, om te leren hoe plantengenen zorgen dat bijvoorbeeld bloemen rood worden en bladeren groen. “Naar mijn smaak is zulk fundamenteel onderzoek vrijwel altijd maatschappelijk zeer relevant, maar hebben we

het geduld niet om dat af te wachten”, zegt afdelingshoofd Ontwikkelingsgenetica Ronald Koes. Dat kwekers de opgedane kennis mogelijk ook te gelde kunnen maken in de vorm van blauwe rozen, is voor hem en zijn collega’s altijd bijzaak geweest. En omdát dat bijzaak was, bleven de creativiteit en academische vrijheid van de onderzoekers gewaarborgd. Juist in dat klimaat zijn er ontdekkingen gedaan die op allerlei terreinen ook nog eens nuttig

‘Toepassing in de realiteit is echt niet nodig’ Wiskundehoogleraar Ronald Meester

“

De meeste wiskunde is niet maatschappelijk relevant, in welke context dan ook. Per saldo is er maar een klein percentage dat toepasbaar is. Maar ja, wat is maatschappelijk relevant? Het is maar welke meetlat je daarvoor gebruikt. Waarom abstracte wiskunde bedrijven? Omdat het over denken gaat. Het is onze natuur dat we dingen willen begrijpen, inzicht willen krijgen.

Nieuwsgierig zijn we: driven by curiosity. In mijn eigen werk bijvoorbeeld gaat het om wiskundige systemen waarin onzekerheid een rol speelt. De banen van de planeten in ons zonnestelsel zijn een voorbeeld van zo’n systeem. Dat is ontzettend interessant.

Wiskundigen abstraheren juist van de werkelijkheid. We zoeken naar de kern, de oorzaak, de reden.

“Maar het moet niet zo zijn dat je maar doet waar je zin in hebt.

Een nieuw modelletje simuleren op de computer is niet creatief, dat is louter routine. Of iets voor wiskundigen interessant is, hangt vaak af van het bewijs. Het resultaat hoeft op zichzelf niets met de realiteit te maken te hebben maar je moet wel kunnen laten zien dat er iets gebeurt. Op middelbare scholen is het lange tijd bon ton geweest alle abstracties uit de wiskunde te gooien. Alles moest nuttig zijn en op de praktijk gericht. Met zulke platte, vlakke opvattingen werden de mogelijkheden van de wetenschap aan de basis al beperkt. Inmiddels heeft men wel ingezien dat vakken over inhoud moeten gaan. Maar het duurt nog wel tot minstens 2016 voordat die koers helemaal is teruggedraaid.

“Is wiskunde nodig? Ik stel een wedervraag. Wie bepaalt wat nuttig is? Als de geldschieter het bepaalt, komen we in zwaar weer. Laatst is er vanuit de bètafaculteiten van heel Nederland een brandbrief naar de Tweede Kamer uitgegaan: als we afhankelijk worden van geld, is dat een gevaarlijke situatie. Het betekent een verschraling van het intellectuele klimaat. Wetenschap is dingen snappen, niet mensen tevreden stellen.

Ik denk dat kwaliteit de maatstaf moet zijn. Sommige wiskunde is beter dan andere. Maar dat is geen objectief statement, dat is hoe ik het zie. Subjectief, maar niet vrijblijvend: ik heb argumenten!”

8 | VUMAGAZINE

‘Hoezo relevant?

Denkende mensen, dát is relevant’

bleken, of dat nu voor rozenliefhebbers gold of voor mensen met kanker.

Wat betekent de ‘relevantietendens’ voor de onderzoekers aan de VU? Een rondvraag onder verschillende decanen leert dat veel onderzoeken getuigen van passie, bevlogenheid, en hoog wetenschappelijk gehalte, maar lang niet altijd van aantoonbare maatschappelijke relevantie.

Menig onderzoeker zit met de onderzoekseisen in zijn maag of verdringt ze. Decaan Douwe

Yntema van de letterenfaculteit: “Bij onze faculteit is van veel onderzoek het maatschappelijk belang of effect niet onmiddellijk duidelijk. Als een archeoloog in Zuid-Italië opgravingen doet, wordt al snel aangevoerd: ‘Wat? Niet eens in eigen bodem?’”

Bij exacte wetenschappen voldoen onderzoeken ook maar deels aan de norm van maatschappelijke relevantie: als het concreet toepasbaar is, maak je de grootste kans op subsi-

die. Maar hoe kun je die norm toetsen bij zuivere wiskunde of abstracte kansberekening?

Ronald Meester, voorzitter van de facultaire wetenschapscommissie en hoogleraar bij exacte wetenschappen repliceert de vraag: “Wat is maatschappelijk relevant? Denkende mensen, dát is maatschappelijk relevant.

Als promovendi hier vier jaar onderzoek hebben gedaan, gaan ze als ándere mensen weg. Omdat ze hebben leren denken.”«

‘Het gaat over de oorsprong van onze normen en waarden’ Mediterraan archeoloog Jan Paul Crielaard

“

We doen opgravingen in l’Amastuola, in de hak van de laars van Italië, naar de tijd waarin de Grieken daar kolonies hebben gesticht, tussen 700-400 voor Christus. De VU zit al dertig jaar in Zuid-Italië. In de eerste jaren hakten mijn voorgangers in de keiharde kleigrond met pikhouwelen en scheppen. Later kwamen er ook machines, maar het meeste moet nog steeds handmatig worden uitgelepeld.

Voor archeologisch onderzoek is weinig geld. Europese wetgeving heeft vastgelegd dat degene die een archeologische vindplaats verstoort, het archeologisch onderzoek moet betalen. Meestal blijft dan nauwelijks geld over voor het uitwerken van deze gegevens en voor het reconstrueren van het grotere, wetenschappelijke ‘verhaal’. Voor Nederlands archeologisch onderzoek in het buitenland ligt de situatie iets anders. Wij bevinden ons enerzijds in de luxe positie dat we veldwerk doen dat is ingegeven door wetenschappelijke vraagstellingen. Anderzijds is het daardoor moeilijker geld te krijgen, omdat dit onderzoek minder urgent lijkt dan noodopgravingen en omdat het zich buiten het directe blikveld afspeelt.

“Voor financiering zijn we vooral op NWO aangewezen. Daar heerst weleens het idee dat archeologen genoeg geld krijgen via bijvoorbeeld noodopgravingen. De subsidiegevers zien over het hoofd dat er ook Nederlands archeologisch onderzoek in het buitenland plaatsvindt. Niet zo lang geleden liet een Leidse collega zich ontvallen dat Mediterrane landen maar zelf voor hun erfgoed moeten zorgen. Dat is een kortzichtige visie. Aan onze subsidiegevers moeten wij duidelijk maken dat erfgoed zowel lokale als internationale dimensies heeft. En dat onze onderzoekresultaten niet altijd direct toepasbaar of onmiddellijk zichtbaar zijn, maar daarom niet minder maatschappelijk relevant. Het gaat om nieuwe kennis over de oorsprong van onze normen en waarden. Wat betreft het onderzoek in Zuid-Italië, moet ik aannemelijk maken dat onze vondsten werkelijk een nieuw licht op de wortels van onze beschaving werpen. In een tijd waarin de focus nogal ligt op het nationale verleden, kunnen we daar iets van leren.

“Iedereen wil toch weten waar hij vandaan komt? Eigenlijk zouden er bijvoorbeeld eens Japanners hier moeten komen opgraven om te zien hoe zij naar ons erfgoed kijken. Maar dat ik dat nu aannemelijk moet maken terwijl de VU dit onderzoek al dertig jaar doet...”

VUMAGAZINE | 9

ACTUEEL De VU had twee Irakezen te gast, socioloog Lahay Hussain en communicatiewetenschapper Hameed Jaed Muhsin Al-Dulaimi. Drie maanden waren ze weg van de chaos in hun thuisland.

PETER BREEDVELD FOTO: JORDI HUISMAN

Al-Dulaimi (l) en Hussain werden in Irak ernstig bedreigd.

10 | V U M A G A Z I N E

Op adem gekomen S

ocioloog Lahay Hussain en communicatiewetenschapper Hameed Jaed Muhsin Al-Dulaimi zijn in hun thuisland Irak ernstig bedreigd. Een collega van Al-Dulaimi kreeg een envelop met een kogel bezorgd en een collega van zijn vakgroep is vermoord. Zo’n driehonderd wetenschappers zijn sinds de Amerikaanse invasie in 2003 vermoord door terroristen.

De twee Irakezen maakten van april tot en met juni gebruik van de mogelijkheid een tijdje aan de VU te verblijven, aangeboden door het VU-fonds Academische Vrijheid.

Woningcorporatie Ymere stelde woonruimte ter beschikking. Het is de bedoeling dat wetenschappers uit oorlogsgebieden hier op adem komen, hun vakkennis ophalen en daarna weer terugkeren.

Hussain en Al-Dulaimi vinden Nederland een heerlijk land. “Iedereen is zo behulpzaam en tolerant jegens buitenlanders. Ze letten er niet eens op dat je een vreemdeling bent”, vindt Hussain. “Nederlanders lopen allemaal zo snel”, vervolgt ze. “Ze zoeven je voorbij. Ik sta daar altijd met verbazing naar te kijken, voel me dan al zo oud, met mijn geslof.” Al-Dulaimi grijnst en knikt instemmend.

Dat Hussains echtgenoot en Al-Dulaimi’s gezin duizenden kilometers van hen zijn verwijderd, lijkt hen niet veel te doen. “We zijn gewend om maanden van elkaar gescheiden te zijn”, legt Hussain uit. “Drie maanden is in vergelijking daarmee maar kort.”

Te weinig informatie

Hussain deed als genderspecialist onderzoek naar de rol van de vrouw in de islam en nu bestudeert ze de rol van vrouwen in het democratiseringsproces van haar land. Het blijkt moeilijk om in Irak te voorzien in de behoefte aan vrouwelijke verplegers. “Veel vrouwelijke patiënten willen niet worden behandeld door mannen, maar het verplegersvak wordt voor vrouwen niet gezien als een eerzaam beroep”, vertelt ze.

Al-Dulaimi denkt dat het komt door het

eeuwenoude patriarchale systeem in Irak, dat een drempel is voor de maatschappelijke deelname en de emancipatie van vrouwen. “Vrouwen willen zelf niet emanciperen”, zegt hij. Hussain geeft hem gelijk.

“Voordat er in Irak een doorbraak kan worden geboekt, is er eerst een mentaliteitsverandering bij de vrouwen zelf nodig.”

In een college dat Al-Dulaimi op de VU gaf, legde hij uit hoe de Irakese massamedia explosief zijn uitgebreid sinds de Amerikaanse invasie. “Vóór 2003 waren er vier kranten, één televisiestation met twee kanalen en één radiostation met twee kanalen. Sinds 2003 zijn er 250 kranten, 70 televisiestations en 95 radiostations. Maar het probleem is dat er een gebrek aan informatie is. Al die media zijn vooral afhankelijk van geruchten en speculaties en van de toevoer uit het buitenland.”

Het fonds Financiële steun om meer wetenschappers een tijdelijke positie en onderdak te geven is hard nodig. U kunt een bijdrage overmaken op banknummer 48.83.25.978 van VU Amsterdam, o.v.v. VU voor academische vrijheid. Zie ook vu.nl onder alumni, academische vrijheid.

Riskant feminisme

Beide wetenschappers voelen zich sinds de val van Saddam Hussein niet per se vrijer in hun land. Hun inkomen is er wel enorm op vooruitgegaan, maar Hussain zegt nog steeds voorzichtig te zijn. “Ik denk wel twee keer na voordat ik mijn feministische overtuigingen op tafel leg. Dat kan riskant zijn. Je moet niet altijd willen provoceren.”

Al-Dulaimi zegt dat de bemoeienis van religieuze groeperingen met het openbare leven sinds de val van Saddam onmiskenbaar groter is geworden. “Je kunt geen festival organiseren zonder de bemoeienis te moeten dulden van groepen die bijvoorbeeld eisen dat de mannen van de vrouwen gescheiden blijven.”

Toch hebben ze uitgekeken naar hun terugkeer naar Irak. De situatie is de laatste maanden aanzienlijk verbeterd en er is veel werk voor hen te doen. “Als jij in Irak zou komen, zou je waarschijnlijk alleen maar chaos zien”, zegt Hussain. “Maar wij kennen het land natuurlijk goed. Wij zien het systeem in die chaos. En het gaat de goede kant op.” « V U M A G A Z I N E | 11

ACHTERGROND Een remedie tegen ernstige huidwonden ligt al jaren klaar. Maar tussen uitvinding en toepassing liggen veel obstakels. Door zelf bedrijven te starten probeert de universiteit kennis toch toegepast te krijgen.

ANITA MUSSCHE FOTO: M&C-VU/PETER SMITH

KENNIS VERKOPEN T

oen hij het idee zag dacht hij: daar moeten we patent op aanvragen.

Rik Scheper, hoogleraar bij de afdeling Pathologie van VUmc vertelt over de vinding die Sue Gibbs, hoofd van het Dermatologie laboratorium, deed in 2005 en die doorligwonden en andere chronische open wonden bleek te kunnen genezen. De onderzoekster nam bij de patiënt een lapje huid van drie millimeter diameter weg en wist de cellen in het laboratorium te vermenigvuldigen. In drie weken ontstond zo een stukje van anderhalf bij twee vierkante centimeter nieuwe huid van de patiënt zelf.

Door die stukjes huid als patchwork over de wond te leggen, werd het genezingsproces op gang gebracht.

Scheper: “Bij de eerste patiënten werkte het, maar we wilden meer mensen helpen.”

Voor de ontwikkeling van een kant-enklaarproduct is echter geld nodig. Dat geld wisten Scheper en Gibbs te genereren door te gaan ondernemen. Sinds 2005 zijn zij, naast hoogleraar en onderzoeker, directeur van het bedrijf A-SKIN. Voor Gibbs haar vinding publiceerde in de vakbladen vroegen de wetenschappers patent aan.

Waarom patent aanvragen en daarmee alle wetenschappers ter wereld de mogelijkheid ontnemen die vinding verder te ontwikkelen? Daar help je patiënten toch niet mee?

Juist wel, legt Steef Blok van het Technology Transfer Office (TTO) van VU en VUmc uit: 12 | V U M A G A Z I N E

“Voor een vinding een product is, is een grote investering nodig voor productontwikkeling. Niemand is bereid zo’n investering te doen zonder de zekerheid deze terug te kunnen verdienen.” Vandaar het patent. TTO hielp Scheper en Gibbs op weg.

Het bureau assisteert wetenschappers die met hun kennis de markt op willen bij het aanvragen van octrooien en licenties, het

Het grootste struikelblok bleek de wet- en regelgeving opstellen van een doortimmerd bedrijfsplan en de financiering. Met een BioPartner beurs van 250.000 euro, een startsubsidie van het ministerie van Economische Zaken voor innovatieve bedrijven in de levenswetenschappen, legden Scheper en Gibbs zo de basis voor hun onderneming. VUmc werd grootaandeelhouder, en met het geld dat “friends, family & fools” in het bedrijf stopten bedroeg het aandelenkapitaal in totaal 575.000 euro.

Er ging twee jaar overheen

Op de oprichting van het bedrijf volgde een

Al 32 bedrijven gestart

Binnen VU en VUmc draaien 32 bedrijven, waarvan de instellingen zelf grootaandeelhouder zijn. In totaal gaat er in de bedrijven zo’n tien miljoen euro om. Maar is het een goed idee om je wetenschappers als ondernemer aan de slag te laten gaan, en ook nog eens op jouw kosten? Wim Stalman, decaan van VUmc, is daarvan overtuigd. “De antwoorden die de wetenschap vindt op de vragen die in de maatschappij leven, moeten worden vertaald naar maatschappelijk relevante toepassingen.

Tussen antwoorden en toepassingen zat en zit nog te vaak een enorm gat. Kennis bereikt bedrijven niet of bedrijven wisten niet hoe ze die kennis konden exploiteren. Daarom is het goed als de wetenschap daar zelf een stap in zet.”

Twintig van de gestarte bedrijven zijn spin-off bedrijven, net als A-SKIN begonnen op basis van een patent. Stalman: “Wij zetten de eerste stap in de productontwikkeling. De universiteit is geen fabriek, dus we zijn niet uit op productie op grote schaal. De succesvolle spin-offs moeten dan ook redelijk snel privatiseren. Onze primaire opdracht is immers kennis naar de maatschappij brengen en niet winstbejag.” Als een bedrijfje goed loopt en verkocht kan worden levert dat natuurlijk wel geld op, dat weer teruggaat naar de wetenschap. Daarmee kan de wetenschapper terug naar zijn lab en de cyclus van onderzoeken, ontdekken en “vertalen” hervatten.

Gibbs (l) ontdekte een manier om huid te kweken. Samen met Scheper vroeg ze patent aan.

serie logistieke hobbels. Het grootste struikelblok bleek de wet- en regelgeving. Er ging twee jaar overheen voor het laboratorium kon worden geregistreerd als weefselen orgaanbank. Ook was lang onduidelijk aan welke kwaliteitseisen het product moest voldoen. Viel het juridisch in de categorie ‘geneesmiddel’ of in die van ‘medisch hulpmiddel’?” A-SKIN heeft al pionierend zelf veel bijgedragen aan het ontstaan en aanpassen van zowel Nederlandse als Europese wet- en regelgeving op het gebied van weefselkweek, vaak in samenwerking met verwante bedrijven. Het voordeel daarvan is wel dat na de goedkeuring meteen de hele Europese markt voor het bedrijf open ligt.

Nu nog vier jaar wachten

Toch moeten de patiënten nog even wachten. Gibbs is nu bezig met de tijdrovende beschrijving van wat Tiscover© is gaan

heten: hoe het werkt, hoe het geproduceerd, verpakt en vervoerd wordt, hoe lang het houdbaar is. Pas als dat over anderhalf jaar is afgerond, kan een nieuwe klinische studie van twee jaar opgestart worden om definitieve toestemming voor productie en verkoop van de Europese Geneesmiddelen autoriteit EMEA te verkrijgen. Hoeveel Gibbs en Scheper daar zelf nog aan zullen bijdragen is de vraag. A-SKIN gaat een externe directeur aantrekken, die het bedrijf moet gaan leiden als een onderneming met winstoogmerk.

Word je er rijk van om ondernemende wetenschapper te zijn? Die vraag krijgt ze vaker, zegt Gibbs, maar ze moet ontkennend antwoorden. Ze hoopt dat de aandeelhouders er nog eens rijk van worden, want die hebben hun nek uitgestoken. Als wetenschappelijke ondernemer moet je vooral idealist zijn, vindt Scheper: “We hebben dit

gedaan omdat we al die patiënten wilden laten profiteren. Als je liever lui dan moe bent, of problemen thuis hebt, dan moet je hier niet aan beginnen. Je moet het vooral als een uit de hand gelopen hobby zien.” « vumc.nl/afdelingen/UNO/Onderzoek/Tiscover/

V U M A G A Z I N E | 13

14 | V U M A G A Z I N E

ONDERZOEK Algen kunnen ons energieprobleem oplossen. Ze moeten nog wel wat efficiënter worden; biofysici van de VU werken eraan. ‘Over een jaar of tien is biodiesel uit algen heel gewoon.’

WELMOED VISSER EN RIANNE LINDHOUT ILLUSTRATIE: GREET EGBERS

A

lgen zijn hot. Ze zouden weleens de oplossing kunnen zijn voor ons energieprobleem. Algen zijn goedkoop, gemakkelijk te kweken en hebben voor hun groei – net als andere planten overigens – alleen water, koolstofdioxide, licht en wat mest nodig. Maar ze hebben een belangrijk voordeel ten opzichte van andere planten: je kunt ze in tanks opslaan, waardoor er geen grond verloren gaat voor voedselgewassen. De tanks zet je op het dak van een flatgebouw of ergens anders in de zon, en de algen produceren vanzelf ‘gratis’ energie.

De belangstelling van investeerders is dan ook groot. “Over een jaar of tien is biodiesel uit algen een algemeen gebruikte brandstof”, verwacht hoogleraar biofysica Rienk van Grondelle, die al 35 jaar onderzoek doet naar fotosynthese, het proces waarmee planten energie uit licht opslaan.

Waarom nog tien jaar?

Het duurt nog tien jaar, omdat er fundamentele problemen op te lossen zijn, legt Van

Grondelle uit. “Algen zijn micro-organismen met maar één doel: overleven. Dat bereiken ze door ‘fitter’ te zijn dan concurrende organismen. In de strijd om fitness gaat heel veel van de in eerste instantie opgeslagen energie weer verloren. Gekweekt in tanks is dat niet nodig; je zou dus hogere rendementen kunnen halen als je de algen kunt aanpassen. Het rendement zou zo’n tien procent kunnen worden, terwijl het nu op z’n best een paar procent is. Dat zou een belangrijke stap zijn op weg naar de commerciële exploitatie van algen voor energie.”

Behalve dat algen nu nog te veel van hun energie gebruiken voor de strijd om fitness, kan ook de energieproductie zelf veel efficiënter dan de natuur het uit zichzelf doet.

Van Grondelle: “Planten zetten maximaal slechts drie procent van het invallende zonlicht om in energie. De rest wordt afgevoerd. De evolutionaire verklaring daarvoor is dat het organisme zich beschermt tegen een teveel aan licht. Maar bij het gebruik van planten of algen voor de energieproduc- » V U M A G A Z I N E | 15

Hoe haal je energie uit een alg?

Je kunt algen op twee manieren als energievoorziening gebruiken. Eén manier is door de algen zelf te verbranden of te vergassen, maar dan is er veel technologie nodig om daar een brandstof van te maken. Een andere, efficiëntere manier is om algen een energierijk product te laten uitscheiden dat als brandstof kan dienen. Waterstof bijvoorbeeld, of butanol, een alcoholachtige stof. Dit wordt vaak biodiesel genoemd. Onderzoekers zijn bezig om algen te ontwikkelen die veel energierijke stoffen uitscheiden. Rienk van Grondelle: “Zulke algen bestaan al wel, maar ze worden nog niet op grote schaal gekweekt, omdat ze eerst efficiënter moeten worden. Ook moet er nog veel uitgezocht worden omtrent de optimale kweekcondities. Om algen een specifiek product te laten maken, moet je genetisch ingrijpen en moet je kunnen ‘controleren’ en ‘optimaliseren’ en dat vereist een systeembiologisch model van het systeem. Het is een van mijn doelen de komende jaren zo’n model te maken.”

16 | V U M A G A Z I N E

tie, is dat niet nodig en zeker niet handig, want er gaat daarmee een groot gedeelte van de potentiële energie verloren.” Wereldwijd proberen wetenschappers daarom de efficiëntie van de fotosynthese te verhogen, of de fotosynthese zelf kunstmatig na te bootsen. Sommigen werken vanuit de biologie en de genetica. Anderen, zoals de biofysici aan de VU, willen het fysische proces van de fotosynthese in detail doorgronden.

Naarmate het energieprobleem nijpender wordt, ziet Van Grondelle de belangstelling voor algen en andere biobrandstoffen toenemen. Zo stelde de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) Van Grondelle aan als Akademiehoogleraar: een erkenning van zijn kwaliteit als wetenschapper, maar ook een teken dat de KNAW zijn onderzoek naar fotosynthese relevant vindt.

Middelbareschool-scheikunde

De formule van de fotosynthese is met middelbareschool-scheikunde te snappen: 6H2O + 6CO2 + licht p C6H12O6 (glucose) + 6O2 (zuurstof): uit water en koolstofdioxide wordt onder invloed van licht glucose en zuurstof gemaakt. De formule is al sinds 1800 bekend. Maar het proces is complex.

Want hoe zet licht de reactie in gang?

Wanneer gebeurt dat? En wat gebeurt er dan precies in de organismen?

Van Grondelles onderzoeksgroep biofysica probeert een generiek model te maken van de fotosynthese door het proces stap voor stap te ontrafelen. In 2007 publiceerden de onderzoekers in het natuurwetenschappe-

Wereldwijd storten wetenschappers zich op fotosynthese lijke tijdschrift Nature hoe de antennes in bladgroenkorrels de overmaat aan lichtdeeltjes (fotonen) afvoeren als de plant te veel licht opvangt, wat bijvoorbeeld gebeurt bij directe blootstelling aan zonlicht. Een van hen is chemicus Jan Dekker: “Het groen van een plant bestaat voor 99 procent uit die antennes. Als het licht daarop valt, maakt het systeem een keuze voor afvoeren van of doorvoeren naar de energiecentra van de cel. Wij hebben de structuur van de eiwitten die dat regelen in kaart gebracht, waardoor je kunt zien wanneer het een gebeurt en wanneer het ander.”

Deze fundamentele kennis zou je uiteindelijk kunnen gebruiken om de fotosynthese efficiënter te maken. Een volgende stap is dat onderzoekers kunnen uitzoeken welke genen verantwoordelijk zijn voor de beslissing om licht af te voeren of door te sluizen.

Als dat bekend is, is het mogelijk die genen aan te passen of organismen te selecteren die hoog scoren op bijvoorbeeld het doorsluizen van energie. “Maar dat doen wij niet”, benadrukt Van Grondelle. “Dat laten we over aan biologen en genetici. Wij willen de principes begrijpen. Dat is al moeilijk genoeg.” «

M&C-VU/PETER VALCKX

Biofysicus Bart van Oort

Fotosynthese voor gevorderden

Miljoenen voor onderzoek Het onderzoekprogramma ‘Towards Biosolar Cells’ krijgt van het kabinet 25 miljoen euro, zo werd in juli bekend. In dit programma, gericht op het efficiënter maken van fotosynthese, werken naast de VU onder andere vijf andere universiteiten en dertig bedrijven samen. Rienk van Grondelle: “Onze kennis van fotosynthese zal de basis zijn voor het efficiënt en goedkoop produceren van ‘bio solar cells’. VU-onderzoekers zullen een belangrijke rol spelen in dit programma, dat in Europa z’n weerga niet kent.” Zie minlnv.nl, persbericht van 10 juli.

De biofysici van de VU kregen samen met andere Europese fotosyntheseonderzoekers en enkele bedrijven eerder al 4,5 miljoen euro van de Europese Unie. Daarmee is een netwerk van jonge onderzoekers opgezet, het Marie Curie Initial Training Networks. Met het geld zijn negentien promovendi en vier postdocs aangesteld. Vijftien onderzoeksgroepen uit negen landen doen mee. VU-wetenschapper Jan Dekker is de coördinator van dit netwerk.

Met de formule voor de fotosynthese ben je er niet. De grote vraag is hoe de energie van het licht precies in de energiecentra van planten of algen terechtkomt en daar glucose vormt. Biofysicus Bart van Oort kreeg een subsidie van onderzoeksfinancier NWO om er in het buitenland onderzoek naar te doen. Maar na zijn promotie in Wageningen koos Van Oort voor de VU. “Dit is voor mij op dit moment de beste groep. Ik zie niet in waarom ik naar het buitenland zou gaan.”

Van Oort is druk bezig zijn onderzoek op te zetten. Metingen doen kan nog niet, wel kan hij al uitleggen wat hij wil onderzoeken: “De energie die door een lichtantenne in bijvoorbeeld een blad wordt doorgegeven, gaat in de vorm van een overspringend elektron op weg naar een energiecentrum waar het wordt omgezet in glucose. Dat moet je je voorstellen als een soort biljart: het ene elektron stoot een andere aan, dat weer een volgende aanstoot, totdat de energie wordt opgenomen door het energiecentrum.

Mijn onderzoek gaat om de vraag hoe ver die energie kan komen. Een plant heeft heel veel energiecentra, maar als die in de buurt toevallig bezet zijn omdat een ander elektron daar net zijn energie heeft afgegeven, kan die energie verloren gaan. Dat is zonde. Het zou dus goed zijn als de energie verder ‘reist’ naar een vrij energiecentrum.”

V U M A G A Z I N E | 17

DE ALUMNUS

Chef Religie bij Trouw Lodewijk Dros

‘Ik ben keihard onderuitgehaald’ PETRA BOLTEN FOTO: MARIJN ALDERS

H

ij bedacht de succesvolle Calvijn-factor voor dagblad Trouw en de VU: een internet-tool waarmee je kunt meten hoe calvinistisch je bent. Lodewijk Dros, redactiechef religie en filosofie bij Trouw, scoorde zelf vrij hoog.

“Tja, ik ben wel behoorlijk calvinistisch.”

Het gesprek vindt plaats in het grote glazen gebouw op het Amsterdamse Stork-terrein in een kamertje dat uitzicht biedt op de afdeling marketing. Marketing? Dros lacht. “Dit laat direct zien hoe de tijden door de opkomst van internet zijn veranderd. Vroeger zat marketing op een heel andere locatie, maar nu zitten redactie en marketing dicht bij elkaar, want – is de gedachte – als je meer van elkaar weet, kan dat behulpzaam zijn.

Zo wordt november de maand van de spiritualiteit. Door daar nu al steeds over te communiceren met marketingmensen, kunnen zij ideeën opdoen over activiteiten die ze willen ontplooien om dit thema onder de aandacht te brengen.”

Op de redactie van Trouw is de stemming bedrukt. PCM, de uitgever van de Volkskrant, AD, NRC en Trouw, is net verkocht aan de Belgische speler Van Thillo van De Persgroep. Velen vrezen een sanering onder de papieren kranten. Dros denkt dat het zo’n vaart niet loopt. Zorgen zijn er wel. “De advertentiemarkt is in elkaar gezakt en er zullen nog een paar forse bezuinigingsronden volgen. Dat doet wel pijn. Ook religie-filosofie moet tien procent terug.”

Toch vindt hij niet dat er een heffing moet komen op internetaansluitingen om de krantensector te redden, zoals de commissie Brinkman onlangs voorstelde. “Een idioot advies: je moet internet niet belasten met geld.” Zou de overheid de kranten moet redden? “Ik ben niet zo dol op subsidies, maar ik vind het wel raar dat de publieke omroepen dankzij belastinggeld een concurrentiepositie kunnen innemen ten opzichte van de kranten.

18 | V U M A G A Z I N E

Dat is oneerlijke concurrentie, waardoor het faciliteren met publiek geld een perverterend effect krijgt.”

De vraag is, vindt Dros, wat de papieren krant zelf kan doen om te overleven. Alle kranten zijn aan het experimenteren met nieuwe abonnementsvormen, tabloidformaat, nieuwe ochtendedities en tal van andere initiatieven, maar geen van de kranten lijkt hierin winstgevend te zijn. Volgens Dros moet de krant zich helemaal richten op een ankerfunctie. “Als er nieuws is, ben je als krant altijd te laat. Voordat de krant op de deurmat valt, staat het nieuws allang op internet. Daarom moet de krant de diepte in: onderscheidend nieuws maken met onderzoeksjournalistiek en tijdens nieuwsbombardementen bedding en duiding geven. En zich mengen in het maatschappelijk debat.”

Onverschilligheid

Dat laatste doet Dros zelf graag, zoals anderhalf jaar geleden in het integratiedebat. In zijn vaste column op de site van Trouw, reageerde hij op een initiatief van Doekle Terpstra om de ‘neerwaartse spiraal van intolerantie en onverschilligheid’ in Nederland te doorbreken. In zijn column Kwetsen is heel Bijbels stelde Dros daarop dat zelfs Jezus in conflicten die hij had met bijvoorbeeld de Farizeeën kwetsende woorden niet schuwde. Dros: “Ik geloof niets van de halfzachtheid die aan Jezus wordt toegeschreven. Hij zei: ‘Wees lief als de duiven en arglistig als de slangen.’ Jezus was geen naïeve geest, dat vind ik sympathiek aan hem. De gedachte van Terpstra dat mensen elkaar niet mogen kwetsen, maar elkaar moeten ontzien, was mij te gemakkelijk, te gladjes, te naïef.” Dros meent dat allochtonen van een hardere, meer confronterende aanpak helemaal niet minder zijn geworden. “Het zou islamitische allochtonen vervreemden van het land. Dat is niet gebeurd. In Nederland is een waardenconflict gaande, dat gáát ergens over, dat móét gewoon worden uitgevochten. Bij een waardenconflict kan

Lodewijk Dros: ‘In Nederland is een waardenconflict gaande, dat móét gewoon worden uitgevochten.’

CV 1964 geboren op Texel l 1988 afgestudeerd in theologie aan de VU l 1993 - 2000 Predikant in Amsterdam l 2000-2002 redacteur bij Trouw l 2002-heden redactiechef religie en filosofie bij Trouw

het niet anders dan dat het je raakt. Dat geldt ook bij waardenconflicten die zich richten op vrouwen, homo’s en joden.”

VU te terughoudend

Ook de VU zou, vindt Dros, wat dieper in het waardendebat moeten duiken. “Ad Verbrugge is bijna de enige hoogleraar van de VU die zich roert. Ik heb vroeger veel over integratie geschreven. Ook kritisch, naar aanleiding van uitspraken van imams dat homo’s van het dak moesten worden gegooid. Ik ben toen keihard onderuitgehaald: ik zou de multiculturele samenleving aanvallen. Ik vond dat de VU een te terughoudende, te dunne positie in dat debat innam. Wat is eigenlijk haar positie? Ik heb meer van moslims

gehoord: Ahmed Aboutaleb heeft zich er wel over uitgelaten.”

Zich roeren, daar gaat het om. Op welke manier, dat moet iedereen zelf weten, zegt Dros, die tot 2000 zeven jaar predikant was. “Ik dacht dat ik het tot mijn dood zou blijven. Ik moest altijd een kerkblaadje vol tikken. Op een nacht had mijn wederhelft gedroomd dat ik mijn stukje naar Trouw moest sturen. Dat heb ik gedaan en het werd integraal geplaatst. Na drie stukjes werd ik gevraagd er te komen werken. Ze vroegen wat ik van Trouw vond. Ik zei: ‘Ik lees geen kranten. De eeuwigheid behoeft geen krant.’ Zo ben ik journalist geworden: zonder opleiding, aangenomen op een onderbuikgevoel. Ik had mezelf nooit aangenomen.” « V U M A G A Z I N E | 19

Update[onderzoek] Vrouwtjes zingen sexy Vrouwelijke kanaries zingen normaal gesproken niet, maar met wat trucjes kan hun hersenstructuur zo veranderen, dat ze gaan zingen. Ze kunnen zelfs sexy zingen, zo liet bioloog Tessa Hartog zien; ze promoveerde 2 september.

De invloed van hormonen op de hersenen en op leer- en geheugenprocessen is complex en lastig te meten, maar kanariezang is een goed model om er toch iets over te leren. Uit eerdere onderzoeken was al bekend dat testosteron nieuwe zenuwcellen laat groeien in het hersengebied dat de zang controleert. Het was echter nog onduidelijk in hoeverre andere eiwitten zoals BDNF een rol spelen. Hartog stelde vast dat BDNF de wijfjes kon laten zingen, zelfs zonder dat ze waren behan-

deld met testosteron. De combinatie van testosteron en BDNF kon zorgen dat de vrouwtjes zelfs de ‘sexy’ zangstructuren wisten te beheersen, die normaal gereserveerd zijn voor viriele kanariemannetjes. (RL)

Eet niet te veel paling

250.000 blikjes Gaan kinderen meer eten als je de suiker uit hun frisdrank of limonade weglaat? Voedingshoogleraar Martijn Katan en zijn collega’s hebben 250.000 blikjes limonade besteld voor zeshonderd basisscholieren om het antwoord te vinden. Wetenschappers vermoeden dat suiker uit frisdank of limonade ongemerkt naar binnen glijdt en dat je er niet minder door gaat eten, maar dit is bij kinderen nooit aangetoond. Daarom krijgen drie-

honderd basisscholieren anderhalf jaar lang elke dag een blikje limonade zonder suiker. Driehonderd andere kinderen op dezelfde scholen krijgen dagelijks net zo’n blikje, maar dan met suiker.

Alleen kinderen die al dagelijks frisdrank of vruchtensap drinken, mogen meedoen. De onderzoekers willen kinderen namelijk geen extra suiker geven. Welk kind wat krijgt, blijft geheim tot in 2011 alle kinderen voor de laatste keer zijn gewogen. (AM)

Ooroperatie kleine baby In VU medisch centrum is eind augustus een vier maanden oude baby aan beide oren geopereerd om een zogenoemd cochleair implantaat te plaatsen. Het jongetje werd doof door een hersenvliesontsteking. Een cochleair implantaat zorgt ervoor dat klanken, geluiden en spraak opnieuw waargenomen kunnen worden. Wereldwijd heeft nog niet eerder zo’n jong kind deze implantaten gekregen. Meestal wordt deze operatie rond de leeftijd van één jaar verricht. (RL) 20 | V U M A G A Z I N E

Populaire nieuwe kweekvissoorten als pangasius, tilapia en tropische garnalen bevatten opvallend weinig chemische vervuiling.

Zeker als je dat vergelijkt met wilde vis als schol, tong, kabeljauw, koolvis, mosselen, garnalen en paling. De hoeveelheden stoffen in gekweekte zalm en wild gevangen haring lagen ertussenin.

Stefan van Leeuwen van het Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) onderzocht de vis op residuen van vervuilende stoffen zoals zware metalen en dioxines. In alle vis, zowel de gekweekte als de wilde, werd vervuiling aangetroffen, maar alleen bij paling uit de grote rivieren kwam die boven de geldende productnormen. Daarin lagen de waarden voor dioxines en pcb’s meerdere malen boven de toegestane norm. De vervuilingen komen voor in het milieu; vissen nemen ze op via hun voedsel. Bij gekweekte vis kunnen de vervuilingen in het visvoer voorkomen. (AM)

Bas Stemmingmakerij Wanneer werknemers zichzelf zien als deel van een groep, kunnen ze elkaars stemming overnemen. Het meest bepalend voor hun gedeelde gemoedstoestand is het prototypische groepslid. Dat is de persoon in de groep die de groepsidentiteit het dichtst benadert. Naar deze persoon – niet per se de manager – gaat de meeste aandacht uit.

Wanneer de prototypische collega chagrijnig is tijdens een vergadering, zullen de anderen al snel ook chagrijnig zijn.

Dat ontdekte arbeids- en organisatiepsycholoog Jacqueline Tanghe bij onderzoek in het bedrijfsleven. Bedrijven zien het gevoelsleven van werknemers vaak als een privéaangelegenheid. Maar het blijkt toch belangrijk voor het resultaat om in te grijpen in de gemoedstoestand van medewerkers, te beginnen bij het prototypische groepslid. Tanghe promoveerde op 9 september. (AM)

Kwestie van formuleren Een nieuw klimaatverdrag zou moeten gaan over het ontwikkelen van klimaatvriendelijke technologie. Dat concludeert Heleen de Coninck, die in september op dit onderwerp promoveerde bij de Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen. In het Kyoto Protocol werden afspraken gemaakt over het reduceren van CO2-uitstoot. Dit wordt door veel landen opgevat als een economische beperking, waardoor ze zich niet aan de afspraken houden. Technologieovereenkomsten suggereren innovatie, met bijkomende economische voordelen, en benadrukken de kansen van schone technologie in plaats van de kosten van klimaatbeleid.

Landen op die manier ‘verleiden’ is ook belangrijk, omdat het niet nakomen van de afspraken niet kan worden bestraft. De onderhandelaars, voor wie De Coninck delen van haar onderzoek uitvoerde, gebruiken haar conclusies in de onderhandelingen voor de klimaattop in Kopenhagen aan het eind van dit jaar. (AM) http://dare.ubvu.vu.nl/handle/1871/13417

Groepjes werken Kinderen vinden elkaar aardiger en het klimaat in de klas verbetert als ze samenwerken in groepjes. Dat concludeert Miranda Witvliet in haar promotieonderzoek naar de leermethode ‘Taakspel’. Hierbij krijgen kinderen in groepjes opdrachten, waarmee zij als groep kleine beloningen kunnen verdienen, zoals een sticker of wat langer school-tv kijken. Kinderen moeten elkaar zo stimuleren om de beloning te krijgen. De nadruk ligt op belonen van goed gedrag, niet op het bestraffen van slecht gedrag. In de groepjes worden ook kinderen bij elkaar geplaatst die niet met elkaar bevriend zijn. Dat blijkt de sociale relaties te verbeteren: kinderen vinden elkaar aardiger en het klimaat in

Wereldrecord Organisch chemicus Romano Orru en zijn collega’s hebben een wereldrecord gebroken. Het is ze gelukt om acht eenvoudige moleculen in één reactievat te laten reageren tot een complex product. Deze acht-componentenreactie verloopt uiterst efficiënt: er worden wel negen nieuwe bindingen gevormd terwijl water het enige bijproduct is.

Het oude wereldrecord, zeven moleculen in één vat, stamt uit 1993. Op pagina 6 komt dit onderzoek ook aan bod, in het artikel Wetenschap om de wetenschap. (RL) http://www3.interscience.wiley.com/journal/122490539/abstract

2+3=5 of 7 In het leren rekenen is stampen net zo goed als het steeds maar zelf uitrekenen. Om te leren rekenen is vaak veel herhaling nodig. Je moet uiteindelijk direct weten hoeveel 2+3 is. Hiervoor hoeven kinderen niet altijd de som helemaal zelf uit te rekenen. Het is voldoende als ze kunnen herkennen dat 5 het goede antwoord is. Mirte van Galen liet kinderen op twee verschillende manieren optelsommen oefenen: kinderen in de eerste groep schreven het goede antwoord achter de som (2 + 3 = ...) en kinderen in de tweede groep kozen het goede antwoord uit twee gegeven antwoorden (2 + 3 = 7 of 5). Beide groepen leerden evenveel in dezelfde tijd. Van Galen promoveerde 22 september op dit onderwerp, bij de Faculteit der Psychologie en Pedagogiek. (AM) http://dare.ubvu.vu.nl/bitstream/1871/13418/5/8534.pdf

de klas verbetert. Kinderen met probleemgedrag zoals agressie of pesten worden meer gewaardeerd door kinderen die hen anders zouden mijden. Daardoor voelen zij zich meer geaccepteerd en krijgen meer vriendjes, wat het probleemgedrag vermindert. ‘Taakspel’ is op veel basisscholen in de lagere klassen geïntroduceerd als spel; in de hogere klassen is het als onderwijsprincipe meegenomen. (AM)

Schoolscheikunde passé VU-chemici hebben aangetoond dat een koolstofatoom met vijf andere atomen kan binden en daarmee een stabiel molecuul kan vormen. Al meer dan een eeuw leren we op de universiteit en op school dat het koolstofatoom (C) vierwaardig is: het kan vier substituenten binden, bijvoorbeeld vier waterstofatomen (H), zoals in het aardgasmolecuul methaan (CH4). Al decennialang onderzoeken chemici of atomen toch meer bindingen kunnen vormen. (RL) http://dx.doi.org/10.1002/anie.200902125 V U M A G A Z I N E | 21

M&C-VU/RIECHELLE VAN DER VALK

DE KWESTIE Ouders willen strengere leerkrachten, toonde onderzoek van maandblad J/M aan.

‘Volslagen uit de tijd’, zegt Trees Pels.

RIANNE LINDHOUT

Trees Pels (1950) is sinds juni bijzonder hoogleraar opvoeden in de multi-etnische stad. Daarnaast is ze onderzoeker en themacoördinator multiculturele vraagstukken bij het Verwey-Jonker Instituut.

Strengere leerkrachten Tachtig procent van de ouders wil dat leerkrachten strenger worden. Wat vindt u?

“Onhaalbaar en onwenselijk. Ik durf te wedden dat er protesten van ouders komen als de leraren weer autoritair zouden worden en de strafregels weer zouden invoeren. Onze maatschappij is veranderd, gezinnen zijn ook niet meer autoritair. We willen onze kinderen opvoeden tot zelfstandige, assertieve personen die zelf beslissingen kunnen nemen.”

Maar waarom willen ouders dan toch die strengere leraar?

“Omdat met de individualisering, die in Nederland relatief krachtig is, ook de hufterigheid is gekomen. De kinderen van nu hebben hun zelfrespect wat te hoog zitten.

Empathie, gehoorzaamheid en jezelf wat kleiner maken in de omgang met de ander zijn moeilijk geworden. Enerzijds door onze veranderde waarden, anderzijds doordat de gezinnen kleiner zijn geworden. Ouders ervaren die spanning, maar leerkrachten ook. De ordeproblematiek in het onderwijs neemt niet voor niets toe. Geen van allen weten ze wat ze ermee aan moeten, daarom wijzen ze maar naar elkaar. Leraren vinden juist dat de opvoeding een taak van de ouders is. Zij klagen dat ouders hun kinde22 | V U M A G A Z I N E

ren geen respect bijbrengen, en er te weinig op toezien dat ze op tijd komen en hun zaakjes op orde hebben.”

U richt zich specifiek op opvoeding in allochtone gezinnen en op de stad.

“In de stad is de assertiviteit meer doorgeschoten dan daarbuiten, én er ontstaat meer spanning. Onder allochtonen is het probleem nog acuter dan bij autochtonen.

Nieuwe Nederlanders hebben niet geleerd om met hun kinderen op gelijke voet te staan en zijn niet gewend aan de onderhandelcultuur. Ook het gebrek aan sociale controle is nieuw voor ze. Nederlandse ouders worden ronduit agressief als een ander hun kinderen corrigeert, terwijl dat in andere culturen heel gewoon is.”

We mogen dus niet naar de leerkrachten wijzen en niet naar de ouders...

“We moeten nadenken over hoe ouders, leerkrachten, andere professionele opvoeders en bijvoorbeeld de moskee kunnen komen tot samenwerking en afstemming. In plaats van met de vinger naar elkaar te wijzen moeten ze meer in gesprek gaan, samen op zoek gaan naar een nieuwe balans bij het opvoeden.

Ze moeten kinderen enerzijds de autonomie meegeven die ze in de maatschappij hard

nodig hebben, en anderzijds sociale betrokkenheid aanleren. Kinderen moeten ook leren eens te buigen voor een ander, om de lieve vrede te bewaren.”

Hoe krijgen we de kinderen dan een kopje kleiner, zonder hun autonomie in te leveren?

“Daar zijn nog geen kant-en-klare methodieken voor. Het is lastig, leraren bijvoorbeeld moeten hard werken om hun verhaal te kunnen doen in een klas met dertig prinsen en prinsessen. We moeten systematisch kijken naar leerkrachten en jongerenwerkers die niet over zich heen laten lopen en toch de kinderen aan zich weten te binden.

Ik wil daar met mijn onderzoek graag aan bijdragen. Ik heb al een goed voorbeeld gezien van een leraar die aan het begin van het schooljaar gedragsregels introduceerde en zijn leerlingen inspraak gaf; daarna werd hij heel consequent in het naleven ervan.

Als we meer weten over goede manieren van opvoeden, kunnen we die kennis verwerken in lerarenopleidingen en adviezen aan ouders.” « m reageren?

Mail naar vumagazine@vu.nl.

Het netwerk van draaikonten ONDERZOEK Hoe verhouden politici zich tot elkaar en tot de media? Om dat uit te vinden, laat Wouter van Atteveldt computers tienduizenden kranten doorspitten.

PETRA BOLTEN FOTO’S: M&C/PETER GERRITSEN

B

ij de laatste verkiezingen heeft ‘draaikont’ Wouter Bos als geen ander gemerkt dat aan woorden een gewicht hangt. Onder de AD-kop “Weest u nou voor de verandering eens eerlijk” werden de persoonlijke aanvallen van Maxime Verhagen en Jan Peter Balkenende op een rijtje gezet. Na dit artikel werden de aanvallen op de PvdA en zijn lijsttrekker steeds hefti» ger: “PvdA gaat door met blunderen”, en

V U M A G A Z I N E | 23

“Hete lente wordt gure herfst.” Wouter van Atteveldt (29) doet, samen met Jan Kleinnijenhuis en Janet Takens, onderzoek naar de vraag hoe het netwerk van Nederlandse politici volgens de media in elkaar steekt en wat de invloed van de media is op de politiek en de publieke opinie. De communicatiewetenschapper die eerst informatica studeerde, licht toe: “We brengen een netwerk in kaart door keywords uit kranten te inventariseren en te kijken of ze een positieve of negatieve lading hebben. Zo proberen we een beeld te vormen van de mate waarin politici en partijen elkaar steunen of bekritiseren, of ze voor of tegen bepaalde issues zijn, of de media politici positief of negatief evalueren en wat de peilingen over de partijen zeggen. Daar maken we grafieken van die ook voor politici te begrijpen zijn. Met die gegevens kun je volgens een gestandaardiseerde methode voorspellingen doen, bijvoorbeeld over crisisgedrag of over recessies.”

Doel van het onderzoek, dat plaatsvindt in het NWO-project Omstreden Democratie, is de interacties tussen politiek, media, en publiek beter te begrijpen. Van Atteveldt: “Zo willen we verklaren waarom mensen van partijvoorkeur wisselen. Maar we willen ook weten of er een koppeling is tussen een groeiend cynische kijk op de politiek en negatieve of strategische – ‘hij doet dat alleen om stemmen te winnen’ – berichtgeving.”

Groen potlood

Een belangrijk onderdeel van het onderzoek bestaat uit het noeste dataverzamelen.

Vroeger huurde de universiteit een legertje mensen in om annotaties te doen met een groen potlood. Van Atteveldt: “Dat was duur, langzaam en onnauwkeurig. Toch gebeurt een deel van het werk nog steeds handmatig door ingehuurde studenten. Zij turven woorden die door de computer niet als keyword worden herkend. Een voorbeeld: Wie is ‘hij’ in de zin: ‘Hij zei dat Bos een draaikont was’?”

Het grootste deel van het verzamelen van data gebeurt inmiddels wél door computers.

Op de zolder van de Faculteit der Exacte 24 | V U M A G A Z I N E

Wouter van Atteveldt

Wetenschappen staan ’s nachts de computers te draaien. In één nacht kunnen zij tien jaargangen van de NRC napluizen op tienduizenden keywords. De computer legt ook verbanden tussen tekst en door de onderzoekers zelf ingebrachte coderingen als positief en negatief of subjectief en objectief. Van Atteveldt licht toe hoe dat werkt.

“Woorden vind ik volstrekt niet interessant, maar concepten des te meer. Aan woorden hangt een bepaald gewicht. Daar gaat het om. Woorden als flapdrol en knettergek (SP’er Marijnissen tegen minister Koenders en PVV-voorman Wilders tegen toenmalig minister Vogelaar, PB) geven natuurlijk al

‘Daar maken we grafieken van die ook voor politici te begrijpen zijn’ iets weg van dat gewicht: ze zijn subjectief, uniek en duidelijk niet positief bedoeld.”

Een van grootste moeilijkheden bij het onderzoek is de interpretatie van woorden als positief of negatief. Van Atteveldt: “Bij

Dies natalis: the networked world Vorig jaar richtte de VU een netwerkinstituut op, dat informatici, economen en sociale wetenschappers in staat stelt interdisciplinair onderzoek te doen naar de networked world in al haar aspecten. Op 20 oktober staat de 129ste dies natalis van de VU in het teken van de networked world. Volgens hoogleraar Frank van Harmelen van de Faculteit der Exacte Wetenschappen, die op die dag de diesrede uitspreekt, is de centrale vraag: wat leert het web ons over de wereld?

Wouter van Atteveldt symboliseert de interdisciplinaire samenwerking bij uitstek: hij studeerde zowel informatica als communicatiewetenschappen en promoveerde bij een informaticus, terwijl de co-promotor een sociaal wetenschapper was. Zijn onderzoek richt zich op het automatiseren van media-analyse en het gebruik van kennisrepresentatie en Semantic Web-technieken om mediadata te extraheren en te analyseren. thenetworkinstitute.eu, de site van het netwerkinstituut van de VU.

de Tweede Kamerverkiezingen wilden we weten in hoeverre partijen elkaar steunden of juist afvielen. Daar hebben we speciale codeurs voor getraind, studenten die teksten analyseerden. Meestal gebruiken we ter controle twee codeurs, maar nu hadden we er wel tien. Politici gebruiken veel versluierende taal. Als een politicus niet gediend is van een andere politicus kan hij bijvoorbeeld zeggen: ‘Ik betwijfel of mijn collega de Kamer goed heeft ingelicht.’”

Vreemde conclusies

Soms leiden de gecodeerde datagegevens tot merkwaardige of zelfs tegengestelde

conclusies. Van Atteveldt: “Weet je nog dat Balkenende de Dalai Lama niet wilde ontvangen tijdens zijn bezoek aan Nederland, omdat de Chinese belangen boven de Tibetaanse belangen gingen? Uit de gecodeerde data kwam naar voren: Balkenende p Dalai Lama: negatief. Maar uit een groter plaatje over mensenrechten, kwam toen een beeld naar voren alsof de Nederlandse regering niet opkwam voor mensenrechten.

Dat laatste is misschien ook wel zo, maar je kunt dit pas goed duiden als je begrijpt wat er gebeurt. We moeten dus heel voorzichtig zijn met conclusies buiten de context.”

Van Atteveldt benadrukt dat goed positief of negatief coderen een vak apart is. “Rondom het keyword moeten we zo veel mogelijk relevante context bewaren: als een columnist schrijft: “dapper hoor”, over de minister van Buitenlandse Zaken, Maxime Verhagen, moet de codeur dit negatief coderen als het cynisch is bedoeld.”

Parallel aan het beschreven onderzoek loopt in samenwerking met Intomart-GFK en de Nederlandse Nieuwsmonitor een onderzoek in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Doel daarvan is een monitor op te zetten, die laat zien hoe de publieke opinie reageert op de in kaart gebrachte issues. Volgens Van Atteveldt is het echt lopendebandproductiewerk. “Het is heel bewerkelijk. Elke week gaan er honderden kranten handmatig doorheen en een paar duizend per computer. Wat het voor mij zo leuk maakt, is dat we dat heel vergaand

aan het automatiseren zijn. De krant gaat in de database, de stukken die bewindslieden noemen gaan automatisch naar de codeurs, vervolgens komen de gecodeerde gegevens in de database, daar worden grafieken van gemaakt – dat doe ik – en dan volgt wekelijks een rapport waarin verbanden worden gelegd en duiding wordt gegeven.”

Modder

“Het is fascinerend”, zegt hij bevlogen.

“Neem die flapdrollen-affaire van Koenders.

Normaal zie je niet zo snel een verschuiving van de publieke opinie. Maar nu was er binnen één week een negatieve publieke opinie over Koenders. Toch betekent zoiets niet automatisch dat dit punten oplevert voor Marijnissen. Als je met modder gooit, gaat soms een derde partij, bijvoorbeeld Wilders of Pechtold, er met het bot vandoor.”

Wat is eigenlijk het wetenschappelijk gehalte van al die verbanden en duidingen?

“De duidingen gebeuren in teamverband en zijn gebaseerd op de coderingen en kennis van de politiek. Om mijn kennis nog verder te vergroten, ben ik weer gaan studeren: politicologie. Als politicologen kunnen we wel iets nuttigs zeggen over de politiek, een toegevoegde waarde leveren.”

Is Van Atteveldt een soort eeuwige student?

Eerst informatica, toen communicatiewetenschappen en nu weer politicologie. “Elke wetenschapper is een eeuwige student”, glimlacht hij. « V U M A G A Z I N E | 25

LAETITIA GRIFFITH MOET KIEZEN

26 | V U M A G A Z I N E

INTERVIEW Hoe staat Laetitia Griffith in het leven? Waar maakt zij zich druk om?

VU-magazine legde haar een aantal dilemma’s voor. De keuzes van de VVDwoordvoerder staatsrecht en veiligheid.

PETER BREEDVELD FOTO’S: BRAM BELLONI

Laetitia Griffith (Paramaribo, 1965) studeerde straf- en staats- en bestuursrecht aan de VU, daarna Master of Public Administration aan de Nederlandse school voor Openbaar Bestuur. In de jaren negentig werkte ze in verschillende functies bij het ministerie van Justitie en was ze plaatsvervangend secretaris van de voorzitter van het College van Procureurs-Generaal. In 2003 werd ze Tweede Kamerlid namens de VVD, in 2005 wethouder van Amsterdam en thans zit Griffith weer in de Tweede Kamer.

STAATS- OF STRAFRECHT?

“Strafrecht, want dat maakt veel meer deel uit van het dagelijkse leven. Of het nou gaat om winkeldiefstal, de vervolging van Kamerleden, zoals nu met Wilders, bijna alles wat je in de krant leest, heeft raakvlakken met het strafrecht. Met het strafrecht kun je ook een vertaling maken naar andere rechtsgebieden, discussies voeren over bijvoorbeeld de vraag of Justitie goed heeft gehandeld, in het geval van de Telegraafjournalist die in juni van haar bed werd gelicht wegens het openbaar maken van staatsgeheimen.”

“Ik bezoek ook regelmatig scholen en discussieer met jongeren over heling. Ik leg ze dan de volgende vraag voor: als een vriendje jou een heel duur telefoontoestel aanbiedt voor een paar tientjes, wat denk je dan en wat doe je? Ik wijs ze erop dat heling is vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht en vraag of ze zich realiseren dat ze ook opgepakt kunnen worden door de politie wegens heling. Ook spreek ik de jongeren aan op de ethische kanten van de zaak. In het Wetboek voor Jongeren, waarbij ik betrokken ben geweest, wordt op een heel toegankelijke manier over netelige situaties gesproken.”

PERSVRIJHEID OF STAATSVEILIGHEID?

“Staatsveiligheid. Persvrijheid is een fundamenteel grondrecht, maar het is niet absoluut. De veiligheid van de staat kan een reden zijn om die vrijheid in te perken. Ik begrijp heel goed dat de overheid en de pers allebei steeds de grenzen van het toelaatbare blijven opzoeken, maar de spelregels moeten duidelijk zijn. De wet Openbaarheid van Bestuur geeft goed aan wanneer informatie door de overheid vrijgegeven moeten worden, maar daarbij moet je wel waakzaam blijven dat de overheid niet lukraak allerlei documenten als staatsgeheim classificeert en zo de democratische controle wordt geblokkeerd. Ik ga ervan uit dat de minister niet ondoordacht besluit om journalisten af te luisteren. Ik heb vertrouwen in ons rechtssysteem en in onze overheid, maar dat vertrouwen is niet blind.”

REPRESSIE OF PREVENTIE?

“Die is lastig. De één kan niet zonder de ander. In de politiek is er de neiging om partijen in hokjes in te delen, en te zeggen dat er aan de ene kant van het politieke spectrum alleen maar voor preventie wordt gepleit, en aan de andere kant uitsluitend voor repressie.

Preventie is nodig, maar als de regels worden overtreden, moet er keihard worden opgetreden. Dat is ook een vorm van preventie, vanwege het afschrikwekkende effect. Met ‘keihard’ bedoel ik dat je meteen optreedt, niet dat je een jaar nadat iemand een winkeldiefstal heeft gepleegd, zijn zaak eens in behandeling gaat nemen.

Zo iemand gaat misschien denken dat hij er wel mee wegkomt, al staat hij ergens in de boeken. Mensen hebben er ook recht op dat hun zaak binnen redelijke termijn wordt afgehandeld, en niet als een zwaard van Damocles boven hun hoofd blijft hangen. Dan kun je niet verder op een positieve manier.”

GEERT WILDERS OF RITA VERDONK?

“Ha! Die had ik niet zien aankomen. Ik kies geen van beiden, echt.

Beiden hebben als VVD-lid goede dingen voor de partij gedaan, maar ze hebben de partij ook schade berokkend. De manier waarop zij zich hebben opgesteld tegenover de partij vind ik laakbaar. Geen van beiden hebben ze zich gerealiseerd dat ze zo groot zijn geworden dánkzij de partij. Als je denkt dat je groter bent dan de partij, hoor je niet bij de VVD thuis.”

“Wilders is bovendien anti-allochtoon, dat doet voor mij de deur dicht. Hij zal zelf misschien zeggen dat hij anti-islam is, maar er zit geen woord Spaans in de vragen die hij heeft gesteld over het bedrag dat allochtonen de Staat kosten. Verdonk is meer van de vorm dan de inhoud. En haar voorstel om mensen te verplichten om Nederlands op straat te spreken, vind ik absurd. Dat kan toch niet in een land dat hoog in de ranglijsten van exportlanden staat en dat internationale allure nastreeft? Als het aan Rita Verdonk ligt, mag ik niet eens meer een Russische toerist in Amsterdam in het Engels de weg wijzen. Belachelijk.”

SURINAME OF NEDERLAND?

“Die is heel pijnlijk. Dat mag je me niet vragen. Dat is alsof je iemand laat kiezen tussen zijn vader of zijn moeder. Ik woon langer in Nederland dan ik in Suriname heb gewoond. Suriname heeft me mijn jeugd gegeven: uitgaan, disco’s, mijn eerste vriendje, school.

In Nederland ben ik volwassen geworden, heb ik een bredere blik op de wereld gekregen, vrienden en carrière gemaakt, geleerd over complexe vraagstukken binnen het openbaar bestuur, politiek » V U M A G A Z I N E | 27

‘Van Rita Verdonk zou ik niet eens een toerist in het Engels de weg mogen wijzen.

Belachelijk’

ambtelijke verhoudingen en integriteitvraagstukken. Als je in een klein land als Suriname woont, waar iedereen elkaar kent, en je werkt bijvoorbeeld als officier van justitie, dan ken je een vrij groot deel van de mensen die je gaat vervolgen, omdat je daar misschien nog op het schoolplein mee hebt gespeeld. In een anonieme samenleving als Nederland kun je meer afstand nemen, daar krijg je niet zo snel met je eigen neef te maken. En áls dat gebeurt, kun je de zaak makkelijk uit handen geven.”

buitenland doorbreken, krijgen ze hier in Nederland ook waardering. Daarvoor moet alles wat Nederlands is, door Nederlanders kennelijk altijd klein worden gemaakt.”

DEN HAAG OF AMSTERDAM?

“Bach. Ik zit nu in een fase in mijn leven dat ik klassieke muziek aan het ontdekken ben. Van huis uit is het niet vanzelfsprekend om daarnaar te luisteren. Als ik met mijn zussen in de auto zat en klassieke muziek opzette, kreeg ik de wind van voren. Pas als je ouder wordt, heb je meer momenten voor jezelf, waarop je naar klassieke muziek kunt luisteren. Ik hou ook van salsa en merengue en zo, hoor. Die klassieke muziek is er gewoon bij gekomen. Ik nodig mijn zus die gelovig is, nu weleens uit om naar klassieke muziek te luisteren.”

Amsterdam wat wonen betreft en Den Haag als mijn werkplaats, omdat daar de politieke processen zich afspelen. Amsterdam leeft meer dan Den Haag. Den Haag is dat nu wel aan het inhalen. Begin jaren negentig ging ik in Den Haag bij het ministerie van Justitie werken en toen woonde ik in Rijswijk, een Haagse randgemeente.

Na een dag werken wilde ik een paar boodschappen doen maar om halfzes waren de winkels al dicht. Ik vroeg: “Maar u gaat toch pas om zes uur dicht?” Moesten ze de kas opmaken! Dat was voor mij wel even wennen. In Amsterdam zijn de winkels zelfs na zessen nog wel even open, als dat zo uitkomt. Maar omdat ik er zo lang gewoond heb – althans in Rijswijk, maar die stad is helemaal op Den Haag gericht – voel ik toch nog wel een band met Den Haag. Ik ga nog regelmatig kijken naar wat er veranderd is in de wijkjes en op de pleintjes.

VERSACE OF ARMANI?

WIEGEL OF BOLKESTEIN?

TITO PUENTE OF JOHANN SEBASTIAN BACH?

“Waarom geen Nederlandse modeontwerpers? Mart Visser, bijvoorbeeld? Zijn kleding draag ik graag omdat ze elegant is. Visser heeft de gave om vrouwelijke schoonheid op een elegante manier te accentueren. Je voelt je in zijn kleding op en top vrouw. Ik ben al jaren fan van Mart. Nederlandse modeontwerpers zijn heel creatief. In Nederland worden ze ondergewaardeerd. In het buitenland worden ze wel op waarde geschat. Ik ben trots op de Dutch design en daarom steun ik Nederlandse couturiers. Dat geldt overigens ook voor Nederlandse architecten en voetballers. Pas als ze in het 28 | V U M A G A Z I N E

“Wiegel, want die is benaderbaarder, en combineert intelligentie met humor. Bolkestein is de intellectueel. Je kunt niet zonder mensen als Bolkestein, maar het leven is meer dan alleen een intellectuele exercitie.”

KAMER OF GEMEENTERAAD?

“Kamer, landelijke politiek geeft toch een breder beeld dan gemeentelijke politiek.” «

MAIL&WIN

De Europese cultuur is schatplichtig aan de Perzische, dat realiseren we ons te weinig. VUalumnus Nanny de Vries schreef een reisverhaal waarin ze door clichébeelden heen prikt.

PETER BREEDVELD

VAN ESFAHAN TOT EFESE Nanny de Vries realiseerde zich hoe schatplichtig de Europese cultuur is aan de Perzische, toen ze in de jaren tachtig een archeologisch onderzoek deed in Bulgarije.

Dat maakte in de oudheid deel uit van de Perzische provincie Thracië.

Het Perzische rijk was enorm uitgestrekt, van India tot Libië in Afrika en van de Turkse westkust tot de Kaukasus in het noorden. Toch krijgt het op het gymnasium en aan de universiteit totaal geen aandacht.

De Vries, die oudheidkunde studeerde aan de VU, ging samen met haar echtgenoot op zoek naar het oude Perzië in het moderne Iran en schreef een reisverhaal. Onderweg bezochten ze belangrijke overblijfselen uit de oudheid en spraken ze met de mensen die ze tegenkwamen. “Ik was ook beïnvloed door het denken in tegenstellingen dat de westerse kijk op het oosten domineert”, aldus De Vries. “Iran was voor mij ook Khomeini. Ik dacht: laat ik nou eens met een onbevangen blik naar Iran en de Iraniërs proberen te kijken en de oudheid als vertrekpunt nemen.”

De oudheid is in Iran nooit weggeweest, ontdekte De Vries. Ze ontmoette Iraniërs die hun kinderen Perzische namen geven, om de herinnering aan het glorieuze verleden levend te houden, met Zoroastriërs, aanhangers van de monotheïstische godsdienst van vóór de islamisering en met Iraniërs die denken dat de grondlegger van het Zoroastrisme, Zarathustra, een profeet uit de koran is.

FRAGMENT We bedanken de oude heer voor zijn interessante uitleg. ‘Het is mijn taak bezoekers rond te leiden. Vóór de komst van Khomeini kwamen hier veel mensen. Nu zit ik thuis. Het komt sporadisch voor dat ik een toerist rondleid.’

‘In ieder geval spreekt u voortreffelijk Frans,’ complimenteert Jan hem.

‘Ja, dat leerden we vroeger op de joodse school in Hamadan. Op het handjevol joodse scholen dat in Iran nog over is, onderwijzen ze nu Engels en Arabisch. Na de Revolutie hebben op last van de regering alle scholen een islamitische directrice gekregen.

In Hamadan is bijna niets over van het Joodse leven. Er zijn nog maar tien Joodse huishoudens, in totaal achttien mensen. De meeste gezinsleden van de achtergebleven Joodse inwoners zijn met verwanten meeverhuisd naar Teheran, naar Esfahan of Shiraz. Een nog groter aantal is in de jaren tachtig naar Amerika of Israël geëmigreerd.’

Hij haalt even diep adem, voordat hij verzucht: ‘Straks is hier niemand meer om zorg te dragen voor de synagoge.’

Zwijgend laten we onze blikken over de twee ebbenhouten sarcofagen glijden die met rood fluweel en brokaat zijn afgedekt.

In het witte, door een kroonluchter beschenen boogveld zijn de vette inktzwarte schrifttekens uitstekend leesbaar voor wie de Hebreeuwse taal machtig is.

Uit: Nanny de Vries, Van Esfahan tot Efese, uitgeverij Hollandia, 380 pagina’s, 18,90 euro.

Zie leesditboek.nl en nannydevries.nl.

m win

een boek

Onder de snelste mailers verloot de redactie vijf exemplaren van het boek. Mail o.v.v.

Van Esfahan tot Efese uw naam en adres naar vumagazine@vu.nl.

V U M A G A Z I N E | 29

IN DE COLLEGEBANKEN

‘Delegates, take your seats’ Wat: de Verenigde Naties naspelen Want: het is leuk en je leert ervan DIRK DE HOOG FOTO’S: JORDI HUISMAN

L

aten we proberen de problemen in Congo op te lossen. Zo opent docent politicologie Naná de Graaff de slotzitting van haar groepje bachelorstudenten die een zitting van de VN Veiligheidsraad naspelen. De bijeenkomst vindt plaats in een klein zaaltje in het hoofdgebouw van de VU, zodat er weinig ruimte is voor de zo belangrijke besprekingen in de wandelgangen. “Dat hebben de studenten de afgelopen dagen al gedaan”, vertelt de docent. “De VN-simulatie duurt drie dagen en ze krijgen er niet eens studiepunten voor. En kijk eens hoe gemotiveerd ze bezig zijn.”

De Graaff kwam op het idee om deze speciale onderwijsvorm te gebruiken omdat ze van studenten nogal eens de klacht hoorde dat in het onderwijs bijna alleen aandacht is voor theorie die ze uit boeken moeten leren.

“Veel studenten willen ook iets dóén met die theorieën en uitproberen wat ze er later in hun beroepspraktijk mee kunnen. De meesten worden tenslotte geen wetenschapper en ik denk dat heel wat politicologiestudenten graag bij de Verenigde Naties terecht zouden willen komen.”

“Delegates, take your seats”, roept voorzitter Jesse Martens van SAMUN streng tegen de zeventien politicologiestudenten die zich hebben opgegeven voor het spel. Nu moeten de puntjes op de i worden gezet. “Dit is de laatste kans om amendementen in te dienen, maar amendementen op amendementen zijn niet toegestaan”, zegt tweede voorzitter Bob Kallen, ook van SAMUN. Maar dan in het Engels, want het spel moet wel echt lijken.

De studenten vertegenwoordigen allemaal een land en hebben een bordje voor zich op tafel.

“Chairman!” roept de gedelegeerde voor China: “Ik vind dat in de resolutie zo veel onduidelijkheden staan, dat ik me afvraag of we er nu wel over moeten stemmen.”

VN’etje spelen

Haar voorstel krijgt geen steun. “Ik deed het alleen maar om te proberen tijd te winnen.

Mijn land is eigenlijk tegen de resolutie, maar wil liever niet tegenstemmen. Dus dit was een politiek slimmigheidje”, verklaart de gedelegeerde later.

De Graaff heeft de simulatie niet zelf bedacht. Daar bestaat namelijk een heuse studentenorganisatie voor: SAMUN, wat staat voor Students Amsterdam Model United Nations. De Graaff heeft de organisatie gevraagd ook zoiets voor haar studenten te doen. Deze sessie is met zeventien studenten maar een kleintje. In maart kwamen bijvoorbeeld 2500 studenten uit veertig landen bij elkaar in Den Haag, en het hoogtepunt VN’etje spelen is de jaarlijkse simulatie aan de Harvard University met meer dan drieduizend deelnemers uit de hele wereld.

30 | V U M A G A Z I N E

‘Jullie zijn uit op goedkope diamanten’

De hoon van Brazilië

Dan neemt Rusland het woord. “Ik mis een duidelijk statement over de terugkeer van vluchtelingen.” Dat gaat België en andere westerse landen te ver. “Zolang er geen stabiele situatie is, kunnen we geen concrete toezeggingen doen over de terugkeer van

burgers. Ik stel voor in de resolutie op te nemen dat er een werkgroep komt die zich over het vluchtelingenvraagstuk buigt.”

Dit voorstel krijgt de steun van een overgrote meerderheid. Rusland heeft nog een punt. “We willen dat de diamantmijnen door VN-troepen worden veiliggesteld.” Dat komt de delegatie op hoon van Brazilië te staan. “Jullie zijn uit op toegang tot goedkope diamanten.” Waarop Rusland een luid protest laat horen: “Objection chairman!”

De tijd dringt. De voorzitters schorsen de vergadering voor tien minuten om de delegaties voor een laatste keer in de wandelgangen te laten onderhandelen over de definitieve tekst. Dan moet iedereen weer plaatsnemen. Er zijn vijf amendementen ingediend.

In één minuut mogen een voor- en een tegenstander hun standpunt uiteenzetten.

Na de stemmingen over de amendementen

staat de delegatie van Rusland boos op.

“Ik verlaat de beraadslagingen”, klinkt het resoluut. “Al mijn drie amendementen zijn verworpen. Dat ervaart mijn land als een belediging”, geeft de gedelegeerde desgevraagd als reden.

Privéopvattingen

Uiteindelijk onthoudt alleen China zich van stemmen, de rest is voor de resolutie. “In de resolutie staat ook dat er decentrale oplossingen moeten worden gevonden. Daar kan China natuurlijk nooit mee instemmen”, verklaart Judith Huppertz, die voor China speelde. Zij wint de award voor beste gedelegeerde.

“Wat hebben jullie er nu van geleerd?”, vraagt docent De Graaff ten slotte. “Je moet je goed in de materie verdiepen en inleven in de situatie van het land. En daar je argumenten op baseren en niet zozeer je eigen

privéopvattingen ventileren,” zegt Nino Kereselidze, die Rusland moest vertegenwoordigen. “Ik kom namelijk uit Georgië en ik moest best even slikken toen ik hoorde dat ik Rusland moest spelen.” Ook winnares Huppertz vond het leerzaam. “Je moet echt leren snel de goede beslissingen te nemen, want je kunt niet eindeloos zaken blijven bestuderen en bespreken. Voor alle stappen waren strenge tijdlimieten vastgesteld. De voorzitters projecteerden nu en dan de klok om te laten zien hoeveel seconden spreektijd je nog had.” En dan is het tijd voor het ware slotspektakel. “There are drinks and snacks in the facultary studentroom”, nodigt De Graaff de studenten uit. « m www >over politicologie: fsw.vu.nl onder bacheloropleidingen >samun.nl V U M A G A Z I N E | 31

MET DE BUL OP ZAK > Criminologie. Op de VU kun je veel opleidingen volgen.

Inmiddels staan er meer dan 40.000 alumni in het adressenbestand. Waar komen ze terecht na hun studie?

ANITA MUSSCHE FOTO’S: MARIJN ALDERS

Arnoud de Bruin

27, afgestudeerd in 2005 Wat voor werk doet u? “Voor de afdeling Integriteitstoezicht van de Autoriteit Financiële Markten doe ik toezichtonderzoek en denk ik mee over beleid. Als een onderneming mogelijk betrokken is bij fraude of oplichting, probeer ik bij het bedrijf, medewerkers, de politie of bijvoorbeeld banken, alle stukjes informatie te achterhalen. Als dat lukt is dat een triomf. Het is leuk omdat je creatief moet zijn.”

Hebt u dat zo gepland? “Ik had nooit gedacht dat ik in deze sector terecht zou komen, maar ik heb het erg naar mijn zin.

Het draait om geld, maar ook om mensen.

Bij criminologie krijg je veel theorie over regelovertreding en regelnaleving, maar de praktijk is nooit zwart-wit. Soms is iets stuitend, soms tragisch.”

Was uw studie wat u ervan verwachtte? “Ik deed rechten, maar wilde van 32 | V U M A G A Z I N E

meerdere markten thuis zijn. Als criminoloog weet je overal iets vanaf, van sociologie, psychologie, rechten.

Dat is privé leuk, maar ook handig in mijn werk: ik beweeg me vaak tussen verschillende disciplines.”

Wat is uw leukste herinnering? “Met Crime Does Pay, de studievereniging van criminologen aan de VU, ben ik op studiereis geweest naar Ljubliana en Wenen. Ik herinner me speciaal dat we naar het EK voetbal keken en wonnen van Zweden. Daarna hebben we goed gefeest in Wenen.”

En de slechtste herinnering? “Het gebouw en de omgeving hebben me nooit aangesproken. Na college kon je niet zeggen: ‘We gaan nog even wat drinken.’ De stad was twintig minuten fietsen en op het Bruin Café raakte je ook uitgekeken.”

Hans Merkus

53, afgestudeerd in 1981 Hoe is uw loopbaan verlopen? “Ik ben gevangenisdirecteur geweest, maar houd nu als inspecteur bij de Inspectie voor de Sanctietoepassing toezicht op justitiële instellingen en de reclassering. We lichten de organisaties door en doen onderzoek voor onze stakeholders, zoals de Tweede Kamer, bijvoorbeeld naar de toepassing van elektronische detentie.”

Hoe werd u gevangenisdirecteur? “Het gevangeniswezen zocht directieleden. Via mijn studie zat ik in een gespreksgroep met gedetineerden in de Bijlmerbajes. Ik zou een tweejarige opleiding tot gevangenisdirecteur krijgen, maar er was zo veel behoefte aan gevangeniscapaciteit dat ik na driekwart jaar al werd geplaatst. Ik heb twee nieuwe penitentiaire inrichtingen opgezet.”

Waarom criminologie? “Omdat ik rechten te weinig maatschappelijk georiënteerd

m waar

zijn onze alumni criminologie?

De VU heeft een aantal alumni uit het oog verloren. Kent u een van de onderstaande alumni, wilt u hen dan vragen hun juiste gegevens door te geven? Dat kan via het aanmeldingsformulier op www.vu.nl/alumni of via een e-mail naar alumni@vu.nl. Tussen haken het jaar van afstuderen: mw. V. Méndez Ribalaygua [2004], R. Barri [2004], mw. M.M. Hettinga [2005], mw. S. Kadic [2005], mw. M.R.H. den Hartog [2005], mw. M.M. Pannekoek [2005], mw. M. de Bruijn [2005], M.G. van Leyenhorst [2005], mw. M.J. Deira [2006], mw. L.A. Waij [2006], mw. M.J.M. Ruiter [2008], mw. M.G. Brefeld [2008], mw. R.L. Stor [2008].

vond, koos ik na mijn kandidaats voor criminologie. Omdat je geen meester maar doctorandus in de rechtsgeleerdheid werd, was het lastiger om werk te vinden. Als semi-jurist kon je niet bij het openbaar ministerie of in de advocatuur terecht.”

Anneke van Hoek

47, afgestudeerd in 1987

Had u een favoriete docent? “Jan Naeyé, die als oud-politieman zijn praktijkervaring mengde met de wetenschap. En Sibo van Ruller, een bedeesde man, die goed over dingen nadacht. Bij hoogleraar Bianchi vroeg ik me weleens af: is dit nog wetenschap?

Zo vond hij dat er vrijplaatsen moesten komen voor afwijkend gedrag.”

Wat voor werk doet u? “Ik ben zelfstandig onderzoeker en werk onder meer voor ministeries, gemeenten, de politie en andere veiligheidspartners. Daarnaast heb ik met een mediaproducent en een groep academici een stichting opgezet, die in Afrika projecten ontwikkelt gericht op het voorkomen van etnocentrisch geweld en het verwerken van trauma’s. Zo laten we in educatieve radiosoaps met rolmodellen zien hoe geweld tussen groepen ontstaat en hoe je het kunt tegengegaan.” (www. labenevolencija.org)

Hebt u nog iets met de VU? “Ik heb vrienden uit mijn studietijd. We richtten ooit een stichting op die het handelen en nalaten van de overheid bestudeerde. Omdat we nu bij die overheid werken fungeert de stichting nu vooral als spaarpot: met onze eigen donaties maken we reisjes in Europa.”

Is dat altijd uw droom geweest? “Ik ben nieuwsgierig en leergierig, dus onderzoek past bij me. Er schuilt ook wel een wereldverbeteraar in mij. Met de stichting brengen we wetenschappelijke kennis over genocide, etnocentrisch geweld en traumaverwerking als het ware vanuit de ivoren torens in het westen naar de heuvels in Rwanda.”

Waarom koos u voor de VU? “Mijn moeder heeft op de VU gestudeerd en is als meisje uit een goed gereformeerd gezin met ‘het busje van de VU’ opgevoed. Zij lokte me mee naar een voorlichtingsdag... Maar ik vond Amsterdam ook een leuke stad en kon een kamer krijgen bij mijn zus in huis.”

Wie was uw belangrijkste inspiratiebron? “Ik vond de radicale blik van Bianchi heel verfrissend. Hij wilde strafrechtelijke conflicten teruggeven aan de daders en slachtoffers. Zij moesten in gesprek om hun conflict op te lossen. Ik zit in een internationale stuurgroep rondom dit zogeheten herstelrecht, met datzelfde uitgangspunt.”

Wat is uw leukste herinnering aan de VU? “Een studiereis naar Oost- en West-Berlijn toen de muur er nog stond. We kwamen er onder meer in heftige krakersrellen terecht.” « V U M A G A Z I N E | 33

s e r v i c e vo o r a l u m n i

m OUDE STUDIESPULLEN GENEESKUNDE

De alumnikring Geneeskunde VUmc is een archief aan het opbouwen. Hebt u oude studiefoto’s, dictaten of andere materialen en wilt u ze afstaan? Tel. 020 444 3165, e-mail: alumni@VUmc.nl.

m ALUMNIBIJEENKOMST LERARENOPLEIDING

Op donderdag 15 oktober organiseert Onderwijscentrum VU een bijeenkomst voor alumni van de lerarenopleiding voor alle schoolvakken, met een algemeen en een vakspecifiek deel. Alumni ontvangen een uitnodiging in september. Meer info? Remko van der Vos, 020 598 9250, r.vandervos@ond.vu.nl.

m FSW VERBINDT ALUMNI

Op Facebook en LinkedIn zijn alumnigroepen aangemaakt waarbij alumni van sociale wetenschappen zich kunnen aansluiten.

Blijf op de hoogte van nieuws/activiteiten en ontmoet andere alumni en docenten. Zoek op Facebook naar VU alumni Social Sciences en op LinkedIn onder groepen naar VU alumni Sociale Wetenschappen.

m LUSTRUM IN BEWEGING

Op 2 en 3 november 2009 viert de Vereniging in Beweging (studievereniging Bewegingswetenschappen) haar zevende lustrum met het symposium Tot hier en verder. De grenzen van de bewegende mens en een sporttoernooi met diner en spetterend feest. Kijk voor het programma op www.fbw. vu.nl/~vib.

m VOOR ALLE ALUMNI

* Sparren met een coach? Coachcafé’s in The Basket op 8 oktober, 11 november en 10 december. * Workshops zoeken op internet op 17 oktober, 17 november en 12 december in de UBVU. * Wat doen VU-alumni na hun studie?

Geef ons door waar u bent gaan werken en of u het leuk vindt hierover iets te vertellen aan studenten. Vul daarvoor het wijzigingsformulier in op www.vu.nl/alumni.

U kunt hier ook uw e-mailadres en/of verhuizing doorgeven.

34 | V U M A G A Z I N E

Tuktuks zijn te koud Academische ondernemers delen tijdens een masterclass hun ervaringen met studenten, maar ook met elkaar.

ANITA MUSSCHE FOTO: M&C-VU/SUZANNE DORRESTEIN

“Voor veertig tuktuks hadden we vier ton nodig. Mijn beginkapitaal bestond uit tante Agaath-leningen.” Spreker Martijn Beversluis van TukTuk Company heeft geen tante Agaath, maar gebruikte een belastingconstructie met die naam. De ruim dertig aanwezigen bij de masterclass voor alumniondernemers van de VU knikken begrijpend. Voor hen is bedrijfsfinanciering, het thema van vandaag, dagelijkse kost.

Beversluis vertelt over succes, maar ook over brokken maken. Tijdens een vakantie in Bangkok ontstond het idee om tuktuks in Nederland in te zetten als goedkoop alternatief voor de taxi. Na een vliegende start bekoelde de belangstelling, letterlijk: de wagentjes bleken te koud in de winter. Maar Beversluis gaf niet op en ontwikkelde een elektrische tuktuk, waarvoor in Amsterdam in juli een eerste groene standplaats werd geopend.

De zaal bestookt Beversluis met vragen, suggesties en tips, en niet alleen over bedrijfsfinanciering. Dit zijn geestverwanten.

De dames en heren, van halverwege de twintig tot in de zestig, strak in het pak of in poloshirt en spijkerbroek, kennen elkaar al langer. Ze vormen het netwerk van alumniondernemers, dat het VU Center for Entrepreneurship in het leven riep om

ondernemingsonderwijs te ondersteunen en stimuleren. Ze verzorgen lezingen voor geïnteresseerde studenten en begeleiden beginnende studentondernemers. Om ook de alumni zelf iets te bieden startte het Center dit voorjaar de masterclasses door VUwetenschappers en ervaringsdeskundigen.

Christian Boelen, directeur van een autoleasebedrijf, was er de vorige keer ook. Het verhaal van Beversluis herkent hij: “Het idee voor mijn bedrijf ontstond ook tijdens een vakantie. Kennelijk wordt je creativiteit dan gestimuleerd.” Dan stapt hij weg voor een discussie over kredietverlening met hoofddocent Anjo Koeter-Kant van de economische faculteit, die vandaag het theoretische gedeelte verzorgde.

Het merendeel van de ondernemers komt niet voor de bedrijfsfinanciering. Ze willen collega-ondernemers spreken. Marjolein Rojo van Kok & Partners wil horen wat er in Amsterdam speelt. Zij stimuleert ondernemerschap en innovatie in Noordoost Brabant. “Ik heb al een paar leuke contacten gelegd met jonge ondernemers”, zegt ze enthousiast. Tijdens de koffiepauzes wordt er al flink genetwerkt. Dat belooft wat voor straks bij de broodjes.

Meer info over masterclasses voor alumniondernemers op www.feweb.vu.nl/vucfe.

Wilt u zich aansluiten bij het alumni-ondernemers netwerk? Bel of mail Arnoud Jullens: 020 598 9909, ajullens@feweb.vu.nl.

s e r v i c e va n v u c o n n e c t e d m HOUSE MD IN UTRECHT

Dertig jaar geleden verscheen van artsschrijver Samuel Shem de vermaard geworden satire op het ziekenhuisleven Het huis van God. In die dertig jaar is er in het ziekenhuis veel veranderd, maar ook veel hetzelfde gebleven. Tijdens het symposium op zaterdag 24 oktober blikken we terug op drie decennia ziekenhuis in werkelijkheid en op televisie. We kijken naar Dr. Kildare, St. Elsewhere, Medisch Centrum West, ER en House MD. Het symposium vindt plaats in de Janskerk in Utrecht. Meer informatie: www. vuconnected.nl.

Ad Verbrugge

m FILOSOFIE OP DE ZUIDAS

Maandelijkse filosofische gesprekken die VU-filosoof Ad Verbrugge voert met mensen uit wetenschap en maatschappij, over onderstromen en trends in de actualiteit. De komende data van Filosofie op de Zuidas zijn 8 oktober, 12 november en 10 december.

Impressies van de vorige afleveringen in juni en september staan op de website. De gesprekken vinden plaats in het gloednieuwe Grand Café Zuidas.

House MD

m EFFECTIVITEIT VAN

ONTWIKKELINGSHULP IN AFRIKA

m TOEKOMST VAN DE MENS

KEVIN DOOLEY

Aanpassen of uitsterven, daar draait het in de evolutietheorie van Darwin om. Maar hoe zit dat bij de mens? De moderne mens bestaat nu zo’n 200.000 jaar. Hoe is de mens in die periode veranderd? En wellicht nog interessanter: wat staat ons eigenlijk nog te wachten? Hoe zit het met onze overlevingskansen? Zijn wij wel ‘the fittest’?

VUconnected en de Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen gaan vrijdag 9 oktober in het kader van het Darwinjaar op zoek naar de toekomst van de mens. Nico van Straalen en andere bekende biologen van de VU geven hun mening.

Voor veel landen is de weg naar economische groei en ontwikkeling nog lang. Over de beste aanpak van armoede in ontwikkelingslanden is nog steeds veel discussie. VUconnected en het Centrum voor Internationale Samenwerking van de VU organiseren dit najaar een cursus en een symposium over de effectiviteit van ontwikkelingshulp.

De gehele cursus bestaat uit tien colleges, een symposium op 26 november en een afsluitende bijeenkomst op 3 december.

Focus ligt op Afrika, waar alle facetten rond ontwikkelingsvraagstukken het best zichtbaar zijn.

Voor het volledige programma: zie www. vuconnected.nl of vraag het aan bij iko@feweb.nl.

m HERDENKINGSCONCERT EWALD KOOIMAN

Docent liturgiewetenschap Jan Luth verzorgt zaterdag 3 oktober een concert in het Groningse Leens. Hij brengt muziek ten gehore die Ewald Kooiman ook tijdens zijn laatste optreden in het kader van de Calvijnweek van de VU speelde. Dit concert wordt speciaal opgedragen aan Kooiman, emeritus hoogleraar orgelkunde aan de VU en een van de meest vooraanstaande organisten in Europa. Bestel uw kaarten op www. vuconnected.nl.

m FILOSOFEREN OVER

EINDELOOS BEWUSTZIJN

Boek naar aanleiding van het symposium Eindeloos Bewustzijn over bijnadoodervaringen.

Onder de titel Filosoferen over Eindeloos bewustzijn nemen onder anderen Pim van Lommel, Peter Kirschenmann, Carlo Leget en Loes Derksen filosofische en medisch-ethische thema’s uit het boek Eindeloos bewustzijn onder de loep.

Aan de orde komen onder meer Van Lommels spirituele visie op het bewustzijn. Wat is de waarde van zijn antimaterialisme en wat kun je ertegen inbrengen? Zijn, zoals Van Lommel zegt, op basis van onderzoek uitspraken te doen over het leven na de dood? En wat zijn de mogelijke Filosoferen consequenties voor de over gezondheidszorg?

Eindeloos In samenwerking met bewustzijn VUconnected en de ∞ cursus Wijsbegeerte & Spiritualiteit, VU. Voor meer informatie zie www.vuconnected.nl.

Pim van Lommel Peter Kirschenmann Carlo Leget Loes Derksen e.a.

Meer weten over het programma van VUconnected? Kijk op www.vuconnected.nl voor het volledige overzicht.

V U M A G A Z I N E | 35

ADVERTORIAL

verbindt community VUconnected

met haar prikkelende

programma’s wetenschap en maatschappij, en is ook de

voor alumni, studenten, medewerkers en alle anderen die een relatie hebben met VU, VUmc, Windesheim en Vereniging VU-Windesheim.

Programma-aanbod

de rol ng van een Butter (VU) over Eerste afleveri ie Frank den | hoogleraar econom van economische crisis.

1-6 | 20.00 uur tijden berg | Parkweg overheid ten | Het LOC in Harden HARDENBERG toegang gratis

Een exclusieve lezing van Andre

NG VINDE N

RGEN OMGA ntse ���GOD S VERBOvan ziekenzalving in de protesta katholiek ritueel der Kooi-Dijkstra.

Kan dat wel, zo’n er eigenlijk? Met Margriet van | 20.00 – 22.00 uur | 130 kerk? Wat gebeurt | Noorderkerk | Langestraat ‘s GRAVENZANDE toegang gratis

DO_05 NOV

RELIG IE ��ROM AN EN

Rouvoet, Filmgesprekken,

op een Bed Violen. en bij Knielen wijsgerige Filosofische gedacht aanleiding van een bundel in het boek van Jan naar VU, Een symposium ronden van religie rwetenschapper over de achterg beschouwingen Siebelink, Elsbeth Etty, literatuu en.

Jan teit van Antwerp Siebelink. Met het s, filosoof Universi Amsterdam, Theater van en eek Willem Lemmen | Openbare Biblioth uur | € 7,50 | leden AMSTERDAM 14.00 - 16.30 okskade 143 | Oosterd | Woord studenten gratis

Filosoferen op de Zuidas, een

IATRIS CH JE, EEN PSYCH in DI_10 NOV ��KUIF Bestuur VUmc, M was. van de Raad van VADE MECU tter werkzaam van Ewijk, lid

gratis

G AAN DE VU MOPL EIDIN VU gestart met een opleiding is de DI_10 NOV ��IMA studeren er? ntenopleiding

Wie Naast de predika voorgangers in Moskeeën. voor islamitische DI_ 25 uur | college?

AU G 137 | 20.00 – 22.00 Wie geven er ��H ET | Stations soof traat elkerkFilo ERMELO | Immanu kersve Ad Verbrugge EIN DE rse VA N toegang gratis Jan Spr hoogleraar (VU) disc DE DE uss uyt LINGE TheDE MO CR (Edmu N IN o de Wit ieert met AMSTE AT nd SP-e SP��ONT WIKKE T) en pub de err Jan Mar IE? WO_11 NOV IEK20.00 RDAM | VUm Burke Stichtinof(Uv Media, ijnis – c Am licis de School g) ove istiek 22.00 en ected JOURN ALIST ium van VUconn r de staa t en colu sen, de uur | toe ste lzaal |journal mnist Een actueel DO _03 Jaarlijks sympos istiek Bar Windesheim. gang gra De Boelela t van onze van SE an democr t tis P opleiding Journal Ieder jaar | meer 1117 | atie. centraal. kie ��H ET GE | Campus 2-6 eim Windesh zen HE onderwerp staat maakt hool IM VA VU-stu ijke Hogesc een ZWOLLE | Christelme t Hen l docent eig denten de N GO ED ected.n enlijk Docent ON (Recht k Schutte informatie vuconn DE een goe van (Beweg BREIN sgeleer de doc en het Jaar. RW IJS AMSTE WEN ingswe dheid) ONS beteken ent? Dis Maar Wat tensch ��BOURDAM | AAN en leren.

NOV en Erik wat n het act cus WO_11 appen) VU Hoo n voor uele info Scherd hersene sieer over hersene Jolles , Ma fdgebo me er van onze neren Lezing van Jelle over hetrma tie op functio uw | De (Psycholog rc Schuile e n vuc nbu ie inzichte VR Boe onnect & Ped rg nieuwe _0 4S uuran| ed.– 22.00lela EP � 1105 | agogiek). raat 6 | 20.00 nl onderwijs? DU INEVeste SY MP | Molenst kijk voo Nieuwe N OS IUM r BREDA | De Ove r student en gratis WATE tuurlijk enbes regelen € 5,00 | leden R EN e asp NATU de bio voor een eco ecten van UR IN duinbe div systee HEEMSK ersiteit. hee DE mgeric hte aan r, de huidig kijk voo ERK | Hoofdk e beh pak en r actuel antoor eersm de bev MAX aatPWN | II eTO het THE info met ord rmatie ��LIVE samenw erwegerking maakt, laatering van in Wat op vuc MA_16 NOV Geluk georganiseerd g 1 | 10. gelukki één ZAium deonn 00 –loog ect _05over Sympos ed.nl psycho 17.00 SE P � is een keuze. Wat (SCPB), uur | DeForum. reformaGeluk RO Paul Schnabel Veritas ND og sociolo Met tie DE Wouden hee t hiskoud. ander DO MKberg (VU).- 22.00 uur | een Me torifilosoof René veelvan cus Arieft ER | 19.30 weVonk ver zaal KC07 K naar en Roos erd deebouw, and de| VU spoHoofdg Aanslu ot, gep in de bin DAM ren van Gro AMSTER gratis iten nensta rom | toegang dez UTRECH n d1105 lunch. d e period oveerd De Boelelaa aanGde van Utrech e IS 10.30 T | Theehu in LEZIN – 14.30 THOM is Dom ASkerA KEMP en rond de VU, zoeken t.

Domker uur | € 30,00 k | Achter de k.

WO _09 | leden Dom 1 en stu Op de SE P � DA denten | dag van G for Nat € 15,00 de duu VA N DE Voor meure en Morge rzaamhei DU UR ZA d komduu er activiteite n op 20 loc presentere AM HE ID ZWOLL rzaamdoe n rond duu aties in het n Young Pro lan E n.n fessio rzaam 2 voo | Christelijke l nals heid in d diverse r 12 ‘s Windes de hei activiteiten. morge Hogeschoo m, zie ns | toe l Windes gang gratis heim | Cam pus 2-6 |

DO _10 FIL OS SE P DO _08 OK Start maOF IE OP DE ZU T DO _12 wetens andelijkse NO V DO _10 filosofi IDA S chap Uni en

VR _11

SE

Met Kee P � VA RE Aanslu s Kasse (VU N DO OR iten ) DE BIE SB

hoort een nieuw jasje. Medio oktober is de lancering van een volledig nieuwe

09

online community voor ontmoeting, uitwisseling en inspiratie, dossiers en achtergrondartikelen.

cursus Zoeken op Internet, de Maand van de Spiritualiteit, een nieuw Science Café en speciale activiteiten gericht op carriére en coaching van jonge alumni.

Een greep uit de bijzondere lezingen, symposia en debatten voor iedereen die zich wil laten

sch ma versite � it, voe atschappi e gesprekke actual j. rt het n met itei gespre Ad Verbru gasten AMSTE t. gge k over uit RDAM onders , filosoof aan Debuss | tromen ylaan Grand Café, 2-8 | 15. en tren de Vrije Am ds in 30 – 17.0 sterdam DO _10 de Bright 0 uur | toegan City | Cla EN ON SE P – DO g gratis ude Thema TW IKK EL _03 DE C � : Over de Internation ING IN AF BA SIS CU ale sam RS US RIK A nog ste beste aan AR MO pak van enwerking ED E in dez eds veel dis e cussie. de armoed sympos cursus de e Ver in ont schille revue. nde mo wikkelings iko@fe ium. Voor meer Tien hoorlanden gelijkh en informa AMSTE web.nl is eden RDAM passer tie zie werkcolleg | 11.00 es en | VU Hoo en vuconn een ected. fdgebo studen - 12.45 uur nl of ma uw, | hele ten gra il cursus zaal 10A00 tis € 200 ,00 | voo| De Boelela an 110 r leden 5 € 175 ,00 |

var d gaa natuur n we eenen door een gid DRIMM sen van uur wan uniek stuOS CH Sta 10.30 ELEN | u ont atsbosbeh delen ond kje Nederla – 15.00 van eer er leid ing van nd. uur | € gt nader ber.

40,00 icht ove MA _14 | leden € 20,00r de locatie WE TE SE P MA _12 | studen | Ook dit NS CH AP SC OK T MA ten € _09 NO 30,00 Elke twe najaar staa AF É V MA t _14 DE de nie ede maand weer een nie uwste C ��� ag van uwe ser AMSTE ontwik de ie in De maand keli RDAM Rod ver (aan de | De Rod ngen op zijn of telt een wet e Hoed gep deur € e Hoe haa ens land.

4,00) d | meer | Keizersgr r vakgebied chapper DI_ 15 over informa acht 102 .

SE tie P | ZO EK ZA _17 20. en opg ave der 00 uur | € Google EN OP INT OK T DI_ 3,00 odehoe 17 NO d.nl nieuws , picarta, rss ER NE T V ZA _12 DE vinden brieven: de -feeds, dat C � abases mogel zijn gro , por ijkh ot. Ma ar hoe eden om info tals, e-ale werkt rma tie op het?

VUconnected. Daarbij

ingrediënten als een

EG VAN HET GENOkeer met ��DE ECON OMIE debatten. Deze MA_0 2NOV nieuwe serie van de

toegang Lezing van Wouterhij jarenlang als bestuursvoorzi – 22.00 uur | singel 2 | 20.00 Het Dolhuys waar Dolhuys | Schoter HAARLEM | Het

VU podium wordt

website. Vol met nieuwe

VAN GOD ��HET HUIS het gelijknamige boek van artsverscheen satire op het rd geworden jnt, Dertig jaar geleden Shem, een vermaa vertaling verschi schrijver Samuel Nu een nieuwe Nederlandse en op . werkelijkheid ziekenhuis in ziekenhuisleven op 3 decennia | kijken we terug uur | € 35,00 26 | 13.00 – 17.00 televisie. | Janskerkhof UTRECHT | Janskerk € 15,00 en leden en student N LEEUWARDE , ��DEB ATCA FÉ herindeling met Jan Rietman DO_29 OKT telijke over gemeen gratis heim.

Een discussie of Media Windes | Weerd 18 | 20.00 uur | toegang School hoofd | De Kleine Wereld LEEUWARDEN

ZA_24 OKT

VR_06 NOV

Nieuwe website

DE C

inspireren door de wetenschap.

Kijk voor meer informatie in de programma-agenda of op

.nl

VUconnected is een initiatief van Vrije Universiteit, VU medisch centrum, Christelijke Hogeschool Windesheim en Vereniging VU-Windesheim.