ជីវវិទ្យា biography

RBHraCaNacRkkm<úCa CatisasnaRBHmhakSRt 3 RksYgGb;rMyuvCnnigkILa

ជីវវិទ្យា មេមរៀនសមខេប និខលំហាត់គំរ ូ សម្រាប់ជាជំនួយដល់សស ិ សថ្នាក់ទ្យី១២ ឆ្ា ំសិកា ២០១៤ - ២០១៥

1

អារេភកថ្ន មេម ៀនសមខេប

និខលំហាត់គំ ូមៅក្នុខឯក្សា មនេះ

គឺគ្រាន់តតជាជំ នួយសា​ា តីដល់អ្នក្

ិ ាថ្ននក្់ទ្យី១២តតបុម្ណេះ វាេិនតេនជាឯក្សា មេញមលញតាេក្េាវធ ិ ី សិក្ាថ្ននក្់ទ្យី១២ សិក្ាជីវវទ្យ ទំខស្សុខម

េះមទ្យ។

មេម ៀននីេួយៗគ្រតូវបានសមខេបមដើេបីឱ្យអ្នក្សិក្ាងាយស្សួលយល់។

គ្រក្ុេម ៀបចំ បានតក្

ិ ាថ្ននក្់ ទ្យី១២ តដលក្ំេុខមគ្របើគ្របាស់ លេអនូវខ្លឹេសា េួយចំនួនតដលដក្ស្សខ់មចញេីមសៀវមៅជីវវទ្យ បចចុបបននមដើេបីឱ្យមានភាេសុគ្រក្ិតបតនែេមទ្យៀត។ គនលឹេះម

េះស្សាយលំហាត់សំខាន់ៗ

សគ្រមាប់ជាជំនួយដល់អ្នក្សិក្ា។ ប ូ េនតគណ

គ្រក្ុេអ្នក្ម ៀបម ៀខ

លំហាត់គំ ូ

និខតក្លេអ ក្៏បានបញ្ូច លនូវ

និខដំម្េះស្សាយ

គ្រេ​េទំខលំហាត់ អ្នុវតត

មៅក្នុខដំម្េះស្សាយអ្នក្សិក្ាគ្រតូវមធវើវាចា េុននឹខស មស

។ មនេះជាលក្េណៈេិមសសននកា ម

េះស្សាយលំហាត់ជីវវ ិទ្យា។

ឯក្សា សមខេបមេម ៀនជីវវ ិទ្យាថ្ននក្់ទ្យី១២មនេះ បានតក្លេអម

មេម ៀនសមខេបតដលបានតចក្អាយម

ើខវ ិញម

យតអអក្មលើ ឯក្សា

យគ្រក្សួខអ្ប់ ំ យុវជន និខក្ីឡា សគ្រមាប់មគ្រតៀេគ្រប

ិ ា។ សញ្ញាបគ្រតេធយេសិក្ាទ្យុតិយភូេិ និខបំមេញវជា គ្រក្ុេអ្នក្ម ៀបម ៀខ

និខអ្នក្តក្លេអសខឃឹេថ្ន

ទ្យទ្យួលបានមជាគជ័យក្នុខកា គ្រប គ្រក្ុេអ្នក្ម ៀបម ៀខ

ខ

ឯក្សា សមខេបមនេះនឹខជួយឱ្យអ្នក្សិក្ា

ខមអេខៗ និខជាគ្រគឹេះសគ្រមាប់ បនតកា សិក្ាមៅឧតតេសិក្ា។

ខចាំទ្យទ្យួ លកា េះិ គន់តក្លេអេីអ្នក្សិ ក្ា

មោក្គ្រគូ-អ្នក្គ្រគូមដើេបីឱ្យ

ឯក្សា សមខេបមេម ៀនកាន់តតមានភាេសុគ្រក្ិតទំខខ្លឹេសា និខកា ម ៀបចំ។ អ្ាកមរៀបមរៀខ

អ្ាកកកលេអ

ក្ញ្ញា បុន សុផានី

១. ក្ញ្ញា ឯេ សូគ្រត ២. មោក្ េ​េ ចាន់មសៀន ៣. មោក្ស្សី ហួ ឃីេ ៤. មោក្ស្សី ឈូក្ ្ស្សស់

2

ាតិកា

ជំពូកទ្យី១៖ សេ ី ណូកសែេ និខអ្ខ់សយកសែ េ ូ

មេម ៀនទ្យី ១៖ សុីេណូតសែេ........................................................................................ មេម ៀនទ្យី ២៖ អ្ខ់សយូតសែេ.......................................................................................

ជំពូកទ្យី៣៖ តម្រេូវមសសខៗរបស់សារពាខគកាយ

មេម ៀនទ្យី១៖ តគ្រេូវគ្របសាទ្យ.......................................................................................

មេម ៀនទ្យី២៖ ស រា ី ខគវ ិញ្ញាណ....................................................................................

មេម ៀនទ្យី៣៖ គ្របេ័នធអ្ខ់ ដូគ្រគីន...................................................................................

ជំពូកទ្យី៤៖ នាទ្យីម្របូមតអ្ីនកាខសារពាខគកាយ

មេម ៀនទ្យី១៖ អាសុីតអាេីមន...................................................................................... មេម ៀនទ្យី២៖ គ្របូតអ្ុីន............................................................................................... មេម ៀនទ្យី៣៖ អ្ខ់សុីេ...............................................................................................

ជំពូកទ្យី៥៖ ព័ត៌ានមសមនទ្យិច និខការសំកដខននកសន

មេម ៀនទ្យី១៖ ADN ជាេ័ត៌មានមសមនទ្យិច..................................................................... មេម ៀនទ្យី២៖ កា សំតដខននតសន...............................................................................

ិ ាជីវៈ...................................................................................... មេម ៀនទ្យី៣៖ បមចចក្វទ្យ

ជំពូកទ្យី៦៖ ការវិវតតននភាវៈរស់

មេម ៀនទ្យី១៖ គ្រទ្យឹសី ត បស់មោក្

ិ ......................................................................... វន

មេម ៀនទ្យី២៖ ភសតតាខននកា វវិ តត.............................................................................. ុ

មេម ៀនទ្យី៣៖ ក្ំណត់គ្រតអូសុីល..................................................................................

3

កម្រេិតពិបាក

ី វិទ្យា ថ្នាក់ទ្យ១ ី ២ េ​េវិជា​ា ជវ ចំ្ំ៖ ១. េិបាក្ខាលំខ

២. េិបាក្េធយេ

េលឹេសារមេមរៀន

៣. េិនេិបាក្

កម្រេិតពិបាក

ជំេូក្ទ្យី១៖ សុីេណូតសែេ និខអ្ខ់សយូតសែេ មេម ៀនទ្យី ១៖ សុីេណូតសែេ

១

មេម ៀនទ្យី ២៖ អ្ខ់សយូតសែេ

១

ជំេូក្ទ្យី៣៖ តគ្រេូវមអេខៗ បស់សា

ខគកាយ

មេម ៀនទ្យី១៖ តគ្រេូវគ្របសាទ្យ

២

ិ ា ណ មេម ៀនទ្យី២៖ ស រា ី ខគវញ្ញ

២

មេម ៀនទ្យី៣៖ គ្របេ័នធអ្ខ់ ដូគ្រគីន

១

ជំេូក្ទ្យី៤៖

ទ្យីគ្របូមតអ្ុីនក្នុខសា

ខគកាយ

មេម ៀនទ្យី១៖ អាសុីតអាេីមន

៣

មេម ៀនទ្យី២៖ គ្របូតអ្ុីន

៣

មេម ៀនទ្យី៣៖ អ្ខ់សុីេ

៣

ជំេូក្ទ្យី៥៖ េ័ត៌មានមសមនទ្យិច និ ខកា សំតដខននតសន មេម ៀនទ្យី១៖ ADN ជាេ័ត៌មានមសមនទ្យិច

២

មេម ៀនទ្យី២៖ កា សំតដខននតសន

២

ិ ាជីវៈ មេម ៀនទ្យី៣៖ បមចចក្វទ្យ

២

ជំេូក្ទ្យី៦៖ កា វវិ តតននភាវៈ ស់ មេម ៀនទ្យី១៖ គ្រទ្យឹសី ត បស់មោក្

ិ វន

៣

មេម ៀនទ្យី២៖ ភសតតាខននកា វវិ តត ុ

៣

មេម ៀនទ្យី៣៖ ក្ំណត់គ្រតអូសុីល

៣

7

មសសខៗ

CMBUk1

suImNUEs<m nigGg;sUüEs<m

emeronTI1 suImNUEs<m¬Gymnosperm¦ 1-RbePTepSg²énsuImNUEs<m sumI NUEs<mKWCarukçCatimanRKab;TmI Yy EtRKab;KµansMbkkarBarBIxageRkAeT vamanRKab;nnl. sumI NUEs<mman 4®kumKW³ -Rbg; ¬Cycads¦manlkçN³dUcedImetñatmü:agEdlmansøkw pþeú¿ nAkMBUlxagcug Etvamanplitekan. eBllUtlas;ekanrbs;Rbg;manragdUc)al;.

-kUnIEP ¬Conifers¦KwRsl; Edlmansøkw ragdUcm¢lú lkçN³EbbenHbgáarkar)at;bg;CatiTkw nigbnSúaMCIvitkñúgGakasFatus¶tÜ .

-KIgkU ¬Ginkgoes¦manlkçN³Fn;nwgkgVk;briyakas)an.

-sueI NtUPIt¬Cinetophytes¦edImeQI CaculøRBwksRmab;lm¥ ehIyxøHeTotCavlø×.i

rUbTI1 Rbg; rUbTI2 kUnIEP rUbTI3 KIgkU rUbTI4 suIeNtUPtI 2-karbnþBUCrbs;suImNUEs<m 2>1 srIragÁlUtlas; srIragÁlUtlas; rbs;sumI NUEs<mman bJs edIm nigsøWk  bJsxøHCa bJsEkv xøHCabJsEsJ edImsuImNUEs<m mansNæanCa edImeTalRtg; nigbBa©b;edaykUnswk ø b¤kenSamEmkenAkMBUledIm. søk w mansMeNI¬KuyTIn¦Rkas;xøaMg sþmÚ a:tticEtkb;eRCA. søwkman TMhFM M RTnugsñit nigragEbøk²KW ragpøtw ragm¢rú ragRska.

2>2 srIragÁbnþBUC ÷ srIragÁbnþBUCeQµal manlkçN³CaRskamYyEdlpÞkú mIRkUs,:rg: ; ¬microsporangium¦ mannaTIplitRKab; lMGg rWmIRkUs,:¬ microspores ¦. RKab;lMGgmanekasikaBIrKW ekasikabnþBUC nigekasikalUtlas;. ÷srIragÁbnþBUCjI manrUbpþúE¿ RbRbYlKW ³ -CYnkalrYjxøkI aø yCa GUvulnnl -CYnkalvabgáCaRskaEdlmanpÞkú GUvul ehAfa {RskaeksrjI } mansPaBebIkcMhCanic© KµanGUEv biT)aMgGUvuleT ¬RKab;nnl ¦ .

8

2>3 vdþCIvitsuImNUEs<m sumI NUEs<mplitekanBIrRbePTKW - ekaneQµalplitRKab;lMGgl¥ti ²)aneRcInrab;Ban;KWCakaEm:tUPIteQµal. RKab;lMGgpÞkú ekasikaEdleRkay mkrgemy:Uskøay CaEs<m:atUsGU Iut. - ekanjICasrIragÁplitGUvul EdleRkay mkGUvulrgemy:sU rhUtdl;បង្កើត)anCaGUGUEsV ¬Oosphere ¦. dMeNIrlMGgeRcInRbRBwtþeTAedaysarxül;. RKab;lMGgFøak;BIekaneQµaleTAelIekanjI eBlenaHkaEm:t eQµalCYbCamYykaEm:tjIkúñgRskaekanjI. bnÞab;BbI gákMeNIt GUvullUtlas;eTACaRKab;. eBlRKab;TuM Rska ebIkRKab;RCuHeTAelIdI. eBlCYblkçxNÐsmRsbRKab;lUtlas;eTACarukçCatifµI. 

9

emeronTI2 Gg;süÚEs<m ¬Angiosperm ¦ rukCç atiGg;süÚEs<mmanenARKb;TIkEnøgelIEpndI. eTaHenAtMbn;RtCak; tMbn;RtUBic enAvalxSac;Edl KµanCICati. Gg;süÚEs<mb¤rukçCatimanpáa nigRKab;sißtenAkñg ú Epø. Gg;süÚEs<mmanBIrfñak;KW mUN : kU UTeI ldUn nig DIkTU IeldUn 1-lkçN³BiessénGg;süÚEs<m 1>1 srIragÁlUtlas;  srIragÁlUtlas;rbs;rukçCatiGg;süÚEs<mman bJs edIm nigsøwk - bJsmansésnaMTwk nigGMbli xniCeTA edIm nigsøkw . bJscgP¢ab;rku Cç atieTAnwgdI ehIyk¾mannaTIsúkþ GaharpgEdr. -edIm mannaTIRTRTg;EpñkEdlenAelIdIrbs;rku çCati nigdwknaMsarFatu rvagbJs nig søkw . edImxøHmananTI eFVrI sµIseM yaKbegátI sarFatusrIragÁ sRmab;rukçCati.

CalikanaMrbs;rukçCati KW)ac;srésnaMman ÷ suEI Lm mannaTIdwknaMTwk nigGMbli xniC BIbJseTAedIm nigsøwk ÷ pøEÚ Gm mannaTIdwknaMGahar¬plitplrsµIseM yaK¦BIswkø eTAEpñk epSg²énrukCç ati -søkw mannaTIeFVIrsµsI MeyaK edIm,IbegátI Gahar. enAkñgú søkw manRsTab;ekasikaRbePTxus²KñaKW³  RsTab;eGBIEDmmanRsTab;eGBIEDmelI nigeRkam  RsTab;)a: lIsatCaRsTab;ekasikaEdlteRmobKñay:agENnenAeRkamRsTab;ekasikaeGBIEDmelI. ekasika):alIsatmankørU:)aø spÞúkkørPU: Il.  RsTab;ekasikaes<at nigrn§xül; sßt i enAcenøaHekasika):alIsat nigekasikaeGBIEDmeRkam. kñúg RsTab;enHmansIEu LmnigpøEÚ Gm. 1>1 srIragÁbnþBUC srIragÁbnþBUCrbs;rukçCatiGg;süÚEs<mKW páa. páapÁ¿eú LIgeday Rtbk RsTab; kBa©úeM ksrjI kBa©úeM ksreQµal.

10

2-karbnþBUCrbs;Gg;süÚEs<m 2>1 kMNRKab;lMGg kñúge)øaklMGgmans,:GabøÚGItu EdlekIteLIgtamcMENkemyUs: . s,:nImYy²EckxønÜ mYydgtammItUs rYc lUtlas;CaRKab;lMGg. RKab;lMGgnImYy²manéNVyU:GabøÚGItu BIrKWéNVyU:lUtlas; nigéNVybU: nþBUC.

2>2 kMNfg;GMRb‘Íyu:g nigkaEm:tjI ekasikaemmYyrgcMENkemyUs: begátI )ans,:GabøGÚ Iut4 ¬emhÁas,:¦. EtRtUvgab;Gs; 3 enAsl;mYy RtUvrgcMENk mItUs3dgbnþ bnÞab;begátI )anCafg;kMN. fg;kMNenHman ekasikacMnYn7 EtmanéNVyU:GabøGÚ IutcMnYn8.

2>3 dMeNIrlMGg dMeNIrlMGgCaepÞrRKab;lMGgBIe)øaklMGgeTAelIscÞi ma:t. dMeNIrlMGgmanBIry:agKW sVy½ dMeNIrlMGg nig dMeNIrlMGgkat;. ÷ sVy½ dMeNIrlMGg b¤dMeNIrlMGgÉg CaepÞrRKab;lMGgBIe)øaklMGgeTAelIsicÞ ma:ténpáaEtmYy. ÷ dMeNIrlMGgkat;CadMeNIrRKab;lMGgFøak;eTAelIsÞci m:atrbs;páaénrukCç atimYyepSgeTot. dMeNIrlMGg kat;RbRBwtþeLIgedaysar Twk xül; stV mnusS. 2>4 karbgákMeNIt RKab;lMGgminEmnCakaEm:teQµaleT. eBlRKab;lMGgFøak;elIsicÞ m:at vaBnøÚtxøÜncak;cUleTAkñgú Calika rbs;eksrjIrhUtdl;GUvul. éNVyU:TaMgBIrrbs;RKab;lMGgeFVdI MeNIrkñúgbMBg;lMGgKWéNVyU:TI1 ¬éNVyU:lUt las;¦. enAcugbMBg;lMGg ehIyéNVyUT: I2 ¬éNVyU:bnþBUC¦ EckxønÜ tammItUs)anCaEs<m:atUsUGIut2EdlKµan pøaEsl. eBlbMBg;lMGgb:Hnwgfg;kMNrbs;GUvul KW ÷ Es<m:atUsUGIutTI1 bgákMeNItCamYykaEm:tjI begátI )anCasukI tU ¬2n¦ EdllUtlas;eTACaGMRb‘yÍ gu: . ÷ Es<m:atUsUGIutTI2CYbCamYyéNVyUb: EU: l begáItCaGal;b‘yu Emn¬3n ¦EdlmannaTIpúkÞ GaharbRmug. karbgákMeNIt2dgkñúgeBlEtmYyehAfa{karbgákMeNIteTV} EdlCalkçN³Biessrbs;rukçCatiGg;süÚEs<m.

11

2>5 vdþCIvitrbs;rukCç atimanpáa TRmg;énkarbnþBUCrbs;Gg;süÚEs<mmanBIrdMNak;kalKWdMNak;paá nigdMNak;RKab; dMNak;kalTaMgBIrenH RtUv)anbBa©b;edaykarecjEpø.

3 eRbobeFobrukçCatim:UNUkUTIeldUn nigrukDIkUTIeldUn ÷ rukCç atimUN : UkUTeI ldUn ÷ rukçCatiDIkUTeI ldUn -mankUTeI ldugmYy -mankUTeI ldugBIr -páamanRsTab;bI b¤BhuKuNbI -páamanRsTab; 4 b¤5 ¬BhuKuN 4 b¤5¦ -edImman)ac;srésnaMsßti enAray)a:y -edImman)ac;srésnaM sßitenACargVg; -søkw manRTnugRsb -søkw manRTnugEbkExñg -edImeTal -edImEbkEmk -b¤sEsJ -b¤sEkv 4> plRbeyaCn_rbs;rukçCatimanRKab; rukCç atimanplRbeyaCn_Nas;cMeBaHCIvPaBrs;enArbs;mnusSeyIg. -rukCç atisImu NUEs<mCaBiessRsl;GacykeTAeFVCI aRkdas eRKOgsgðarwm nigcMhyu eFVCI aeRbgsRmab; labeQI pÞH nigBüa)alCMgWpgEdr. -rukCç atiGg;süÚEs<m CaRbPBGahard¾sMxan; »sfsRmab;Büa)alCMgW plitCasMBt; Rkdas nigeFVCI a eRKOgsMNg; eRKOgsgðarwmd¾RbNIt. BiessrukCç ati pþl;nUvGuksuEI sndl;mnusS stV.  12

ជំពូទ្យ៣

តម្រេូវមសសខៗរបស់សារពាខគកាយ

មេមរៀនទ្យី១

តម្រេូវម្របសាទ្យ

លក្េណៈេិមសស បស់ភាវ ស់ទំខអ្ស់ គឺមានសេតែភាេម្លើយតបនឹខវតែុមភាោច។ សេតែភាេ

ិ ា ណនិខគ្របេ័ នធមគ្រាខ្អឹខ-សាច់ដុំ ទំខមនេះអាស្ស័យមលើគ្របេ័នធគ្របសាទ្យគ្របេ័ នធអ្ខ់ ដូគ្រគីនស រា ី ខគវញ្ញ ១-តម្រេូវម្របសាទ្យសតវឥតឆ្អឹខកខ មដើេបីទ្យទ្យួលេ័ត៌មានេីខាខក្នុខសា

ខគកាយនិខប សា ិ ែ នខាខមគ្រៅសតវមគ្របើគ្របាស់ ប្ ត

ញគ្របសាទ្យក្នុខកា

បញ្ូា នេ័ ត៌មានទំខឡាយមៅមកាសិកាមអេខៗគ្រេ​េទំខបញ្ញ ា មៅសាច់ដុំនិខគ្រក្មេញទំខអ្ស់នន

សា

ខគកាយ។

១.១. តម្រេូវម្របសាទ្យម្របូទ្យីស គ្របូទ្យីសា​ានគ្របេ័នធគ្របសាទ្យេិតគ្របាក្ដមទ្យ តតវាមានលទ្យធភាេម្លើយតបនឹខ មំ ោចខ្លេះតាេ មបៀប សគ្រេបសគ្រេួលេិមសស បស់វា។ គ្របូទ្យីសខ្លេះមានមរាេញ័ េិមសស តដលមាន សតវថ្ននក្់ខ្ែស់ភាគមគ្រចើនតដ ។

គ្របូទ្យីសអាចផាលស់ទ្យីមៅ ក្អាហា

ទ្យីដូចណឺ ូន បស់

ឬមចញឆ្ងាយេីសា ធាតុេុល

និខឧបសគគមអេខៗ។ ១.២ តម្រេូវម្របសាទ្យអ្ីត អ្ុីតា​ានេជឈេណឌគ្របសាទ្យ (ខ្ួ ក្ាលឬខ្ួ ្អឹខខ្នខ) សគ្រមាប់គ្រតួតេិ និតយ និខសគ្រេបសគ្រេួល អាំខភលុចគ្របសាទ្យមទ្យគឺគ្របេ័នធគ្របសាទ្យអ្ុីតមានលក្េណៈជាប្ ត ញស នសគ្របសាទ្យ។ តអនក្​្េួយននសា ំមោចម

េះមៅ

មៅមេល

ខគកាយទ្យទ្យួលបាន មំ ោច អាំខភលុចគ្របសាទ្យសាយយឺតៗ មចញេីក្តនលខ

សមេញប្ ត ញស នសគ្របសាទ្យ ទំខេូលននសា

ខគកាយ។

១.៣.តម្រេូវម្របសាទ្យជមនលន ម

គ្របេ័នធគ្របសាទ្យជមនលនមានលក្េណៈសាគសា ា ញជាខបារាមេសុី និខអ្ុី តគឺគ្របេ័នធគ្របសាទ្យមក្ើត ុ

ើខេីខ្ួ ក្ាល ក្ខ់គីយ ល ុ ខ និខស នសគ្របសាទ្យចំមហៀខ។ **ក្ខ់ គីលយុ ខគឺមក្ើ តម

ើ ខេី តួមកាសិ កាេួ យគ្រក្ុេ និ ខអ្នត ណឺ ូន តដលបតូ បញ្ាូ នបនត និ ខសគ្រេប

សគ្រេួលអាំ ខភលុច គ្របសាទ្យ។

គំនូសបំគ្រេញ ួ េីតគ្រេូវគ្របសាទ្យជមនលន

ិ ា ណ ំមោចធាួលវ ិញ្ញាណណឺ ូនវញ្ញ

ំអ្នត ណឺ ូនណឺ ូនចលក្ សាច់ដុំ ឬគ្រក្មេញ

១.៤.តម្រេូវម្របសាទ្យកណូត ប

គ្របេ័នធគ្របសាទ្យក្ណូត បមានលក្េណៈស្សមដៀខាននឹខជមនលនតដ

គឺវាមានខ្ួ ក្ាល

ស នសគ្របសាទ្យ ខ ឹ េួយគូ និខក្ខ់ គីយ ល ុខតដលសែិតមៅតាេបម្ ត យដខខ្លួន។

ម

េះមាន

ិ ា ណ មហើយក្៏ជា ស ីរាខគវ ិញ្ញាណក្ណូត បមានកា វវិ តតខ្ែស់ជាខជមនលនគឺ មានតភនក្ េុក្ ជីវា​ាវញ្ញ

សតវ ួសនឹខសមេលខអខតដ ។

13

២ តម្រេូវម្របសាទ្យសតវឆ្អឹខកខ

២.១ រ ូបសគំម្របព័នម្រធ បសាទ្យសតវឆ្ខ អឹ កខ គ្របេ័នធគ្របសាទ្យសតវ្ឹអខក្ខមានេី តអនក្គឺ ៖ - េជឈេណឌលគ្របសាទ្យមានខ្ួ ក្ាល និ ខខ្ួ ្អឹខខ្នខតដលជាក្តនលខទ្យទ្យួលេ័ត៌មាន និខបក្ តគ្រប មៅក្នុខគ្របេ័នធគ្របសាទ្យ។ -

បេ ិ ណឌលគ្របសាទ្យមានអលូវគ្របសាទ្យសែិតមៅ

សមេញសា

ិ ា ណ ក្ាល និខខ្ួ ្អឹខខ្នខ។ អលូវគ្របសាទ្យតចក្ជាេី គ្រក្ុេគឺ អូវគ្របសាទ្យវ ល ញ្ញ

ខគកាយមលើក្តលខតតខ្ួ ំជាអ្នក្បញ្ូា នេត៌មានេី

ិ ា ណមៅកាន់េជឈេណឌលគ្របសាទ្យ។ អលូវគ្របសាទ្យចលក្ ជាអ្នក្ទ្យទ្យួលបញ្ញ ធាួលវញ្ញ ា េីេជឈេណឌល ិ ។ គ្របសាទ្យេក្ស រា ី ខគគ្របតិ ក្េាវញ បញ្ញ ា សាច់ដុំជាប់ ្ឹខ អ សា

ក្នុខអលូវគ្របសាទ្យចលក្ តចក្មចញជាគ្របេ័ នធគ្របសាទ្យ្នេៈជាអ្នក្

និខគ្របេ័ នធគ្របសាទ្យអ្​្នេៈជាអ្នក្មភាោចគ្រក្មេញនិ ខសាច់ដុំដនទ្យមទ្យៀតក្នុខ

ខគកាយ ។ ភីប(ស នស) គ្របសាទ្យ ួេានជាបាច់ មៅថ្នបាច់គ្របសាទ្យ ។

២.២ តម្រេូវម្របសាទ្យសតវឆ្អឹខកខ គ្របេ័នធគ្របសាទ្យសតវ្ឹអខក្ខមានកា អ្ភិវឌ្ឍខ្ែស់ម

យខ្ួ ក្ាលវាមានកា លូតោស់លអ

និខ

ិ ា ណមគ្រចើន ។ មាន ស ីរាខគវញ្ញ

+អ្ឌ្ឍមាលខ្ួ ជាតំបន់វ ិនិច័យ ឆ ននខ្ួ ក្ាលម

ិ ា ណ។ េ័ត៌មាន បស់ស រា ី ខគវញ្ញ +ខ្ួ តូចមាន

ទ្យីសគ្រេបសគ្រេួលចល

យវាទ្យទ្យួលបក្ស្សាយក្ំណត់ តំណបមៅនឹខ

ិ ា ណ បស់ និខគ្រតួតេិនិតយលំនឹខ។ ស រា ី ខគឃានវញ្ញ

េនុសេមានអ្នុភាេទបជាខមគ មបើមធៀបជាេួយត្ែ ឆ្ងា ចំតណក្ឯត្ែ គ្របមចៀវ មអាត មានភាេ ួស ជាេួយសំម

ខ ខ្ែស់ជាខេនុ សេ ។

៣. ម្របព័នធម្របសាទ្យេនសស ៣.១ នាទ្យីម្របព័នធម្របសាទ្យ

គ្របេ័នធគ្របសាទ្យេនុសេមាន

ទ្យី

ិ គេត៌មានេីេជឈ ា នខាខមគ្រៅ និខេីតអនក្មអេខៗក្នុខសា - ទ្យទ្យួលនិ ខវភា

- ម្លើយតបមៅនឹ ខេ័ ត៌មានប េ ប់េីទ្យទ្យួលបានេត៌មានវាបញ្ញ ា មៅស រា ី ខគ សា

ខគកាយមដើេបីសគ្រេបសគ្រេួលមហើ យម្លើយតបនិខេត៌មានម -

េះ។

ខគកាយ។ ក្់ េ័នធមៅក្នុខ

ទ្យី បស់គ្របេន័ធគ្របសាទ្យ ក្ាមេ លំនឹខ ។

៣.២ ណឺរន ៉ូ

ណឺរ៉ូនជាកោសិោឯកកេសដែលមាននាេីបញ្៉ូជ នព័ត៌មានកៅពាសកពញសារពាង្គោយ។

ព័ត៌មានដែល ណឺរ៉ូនែឹកនាំាកៅថា អំាង្ភ្លុចប្បសាេ។ ក. រ ូបសគំណឺរន ៉ូ

ណឺរ៉ូនមានបីដនែកសំាខាន់ៗគឺ៖ ក

- ែង្់ប្រីត ជាសរសសឆ្មារៗខ្លីដែលដបកកចញពីតួកោសិោ មាននាេីែឹកនាំាអំាង្ភ្លុចប្បសាេ

ើយបញ្៉ូជ នកៅោន់ តួកោសិោ។

14

- តួកោសិោ មាននទុកមីត៉ូកុង្ប្រី ប្បដាប់ កុលសុី សារធាតុនីស និង្ណឺរ៉ូភ្ីប្បរី ។ 

ណឺរ៉ូភ្ីប្បរី

ជាសរសសត៉ូចលអិតបំានុតដែលក

ើញមានកៅកែុង្អក់ស៉ូន

ែង្់ប្រី ត

និង្

តួកោសិោ វាមាននាេី បញ្៉ូជ នអំាង្ភ្លុចកៅកែុង្កោសិោប្បសាេ។ - អក់ស៉ូនជាពនលយដែលដបកកចញពី តួកោសិោមានដតមួយដែង្ក ើយធំា។

េ. ម្របមេទ្យមសសខៗននណឺរន ៉ូ 

តាេតួ

ទ្យី បស់វា មគតចក្ណឺ ូនជាបីគ្របមភទ្យ៖

ិ ា ណ - ណឺ ូនវញ្ញ

ំ មាន

- ណឺ ូនចលក្ មាន

ទ្យីដឹក្

ទ្យីដឹក្

ំេ័ត៌មានមៅកាន់េជឈេណឌលគ្របសាទ្យ

ំេ័ត៌មានេី េជឈេណឌលគ្របសាទ្យមៅកាន់ស រា ី ខគគ្របតិ ក្េា

(សាច់ដុំ គ្រក្មេញ) - ណឺ ូនភា​ាប់(ឬអ្នត ណឺ ូន) មាន



ទ្យីបញ្ូា នបនតេ័ត៌មានេីណឺ ូនេួយ មៅណឺ ូនេួ យមទ្យៀត។

តាេ​េនលយមចញេី តួមកាសិកា បស់វា មគតចក្ណឺ ូនជាបីគ្របមភទ្យ៖

- ណឺ ូនឯក្បូល៖ មានេនលយេួ យតបក្មចញេីតួមកាសិកា មាន

ទ្យីដឹក្

ិ ា ណមៅ កាន់េជឈេណឌលគ្របសាទ្យ។ ំេ័ត៌មានមចញេីធួាលវញ្ញ

- ណឺ ូនមទ្យវបូល៖ មានេនលយេី តបក្មចញេីតួមកាសិ កា មាន

ទ្យី បញ្ូា នបនតនូវេ័ ត៌មានមចញ

េីណឺ ូន េួយមៅណឺ ូនេួយមទ្យៀត។ វាមានទ្យីតាំខក្នុខេជឈេណឌលគ្របសាទ្យ។

- ណឺ ូនេហុបូល៖មានេនលយមគ្រចើនមចញេី តួមកាសិកាមាន

ទ្យីដឹក្

ំេ័ត៌មានេី េជឈេណឌល

គ្របសាទ្យ មៅកាន់ស រា ី ខគចលក្ ។ គ.អា ំខេលចម្របសាទ្យ

មធវើដំមណើ ចាប់េីដខ់គ្រឌ្ីតេួ យមហើយមធវើដំមណើ យខមលឿនមៅកាន់តួមកាសិកា បស់ ណឺ ូន ួចចុេះតាេអាក្់សូន ហូតដល់ចុខអាក្់សូនអាំខភលុចគ្របសាទ្យមធវើដំមណើ តាេបម្ ត យណឺ ូនមគ្រកាេ ូបរាខជាសញ្ញាណអ្គគិសនី និ ខគីេី។

ឃ.សណា ី ប់

សុី្ប់គឺជាចម ល េះលំហតូ ចេួយ វាខអាក្់សូនននណឺ ូនេួយ

និខដខ់គ្រឌ្ីតននណឺ ូនេួយ

មទ្យៀត។ មៅចុខអាក្់សូនមានេខ់តូចៗជាមគ្រចើ នតដលអេុក្សា ធាតុគីេី(ណឺ ូនបញ្ូា នសា )។

អាំខភលុចគ្របសាទ្យមៅដល់ចុខននអាក្់ សូន

េខ់ទំខម 15

មេល

េះអេុេះតបក្មហើយបមញ្ចញណឺ ូនបញ្ូា នសា

សាយ្លខកាត់សុី្ប់ ។ ប េ ប់េក្ណឺ ូនបញ្ូា នសា មនេះបមខែើតអាំខភលុចគ្របសាទ្យមៅក្នុខដខ់គ្រឌ្ីត បស់ណឺ ូនេួយមទ្យៀត ួចវាមធវើ ដំមណើ តាេតួមកាសិកា និខចុេះតាេអាក្់ សូន។

៣.៣ េជឈេណឌលម្របសាទ្យ ក.េួរកាល

ខ្ួ ក្ាលជាស រា ី ខគសំខាន់ ជាខមគននេជឈេណឌលគ្របសាទ្យមានណឺ ូនគ្របតហល១០០ ោន។

ខ្ួ ក្ាលេនុសេមានទ្យេាន់គ្របតហលេី១២០០គ្រកាេមៅ១៣៥០គ្រកាេចំម

និខគ្របតហលេី១០០គ្រកាេមៅ១២៥០គ្រកាេចំម មៅ២១០០cm3។ ខ្ួ ក្ាល កា

ម

េះេនុសេគ្របុស

េះេនុសេស្សី។ នអេគ្រក្ឡា បស់វាគ្របតហលេី ២០០០

យ្អឹខលោដ៍ ។ ខ្ួ ក្ាលមស្សាបម

យជាលិកាស ធ ន៣

ស្សទប់មៅថ្នមស្សាេខ្ួ ។ ចម ល េះ វាខស្សទប់ក្ុនខបខអស់ និ ខស្សទប់ ក្​្ ត លមេញម

រាវគឺទ្យឹក្ខ្ួ ។ ទ្យឹក្ខ្ួ ត់កាត់ខ្ួ ក្ាលម អ្ េូន។ មដើេបីឲ្យខ្ួ ក្ាលបំមេញ

ន់

យ ដឹក្

យធាតុ

ំអ្ុក្សុីតសន គលុយក្ូស មកាសិកា ឈាេស និខ

ទ្យីបានលអ វាគ្រតូវ ទ្យទ្យួលកា អគត់អគខ់អាហា និ ខអ្ុក្សុីតសនជា

គ្របចាំ។ គ្របសិនមបើកា អគត់អគខ់ O2 គ្រតូវកាត់ផាតច់ យៈមេល ២ មៅ ៣

ទ្យី ខ្ួ ក្ាលនឹខ ខកា ខ្ូច

ខាតប្ ត លឱ្យសាលប់។ ខ្ួ ក្ាលមានតំបន់ ៣សំខាន់គឺ ខ្ួ ធំ ខ្ួ តូច និខខ្ួ ក្ញ្ចឹខក្។ - ខ្ួ ធំជាតអនក្ធំជាខមគននខ្ួ ក្ាល សក្េាភាេសា

ខគកាយខាខម្វខ

ខ្ួ ធំតចក្ជា២ចំមហៀខគឺ អ្ឌ្ឍមាលខ្ួ សាតំគ្រតួតេិ និតយ

និ ខអ្ឌ្ឍមាលខ្ួ ម្វខគ្រតួតេិ និតយសក្េាភាេសា

ខគកាយ

ខាខសាតំ។ តអនក្មអេខៗននខ្ួ ធំមៅតអនក្បាតននខ្ួ ធំ មក្ើតេីសា ធាតុគ្របមអេះ មៅថ្នតាឡាេុស។ - តាឡាេុសមាន

ិ ា ណ ទ្យី ទ្យទ្យួលអាំខភលុចេីណឺ ូនវញ្ញ

ំ

មហើយបញ្ូា នមៅកាន់ សំបក្ខ្ួ

មដើេបីបក្ស្សាយ។ មគ្រៅេីមនេះតាឡាេុសមគ្រជើសម ស ើ េ័ត៌មានេួយចំនួនតដលអាចទ្យប់សាែត់ េិនឱ្យ ំមភើបខាលំខមេក្។ - អ្ុីបូតាឡាេុសសែិតមៅមគ្រកាេតាឡាេុ ស។ វាគ្រតួតេិនិតយមវទ្យ

េាណ៍សំខាន់ ៗទក្់ទ្យខ

នឹខកា តេ ក្ាលំ នឹខដូ ចជាកា មស្សក្ កា ឃាលន តំតហសីតុណាភាេ តុលយភាេទ្យឹក្ និ ខសមាែធ ឈាេ។ អ្ុីបូតាឡាេុសមាន

ទ្យីសគ្រមាប់ បមខែើត ឬមភាោចកា បមញ្ចញអ្ េូន បស់ អ្ុីបូភីស។

- ខ្ួ តូចសែិតមៅតអនក្ខាខមគ្រកាយមគ្រកាេខ្ួ ធំ។ ខ្ូ តូចក្៏មានសា ធាតុគ្របមអេះ និខសតដ ។ ខ្ួ តូចគ្រតួតេិនិតយចល

្នេៈទំខអ្ស់ និខចល

កាន់ សំបក្ខ្ួ ក្ាលមដើេបីតក្លំអ្

អ្​្នេៈេួយចំនួន។ ខ្ួ តូ ចបញ្ូា នអាំខភលុចមៅ

និ ខសគ្រេបសគ្រេួលចល

និខខ្ួ តូចមធវើកា ួេានមដើេបី បមខែើតចល

សាច់ដុំ។ ដូចមនេះសំបក្ខ្ួ ក្ាល

្នេៈមានស្ ត ប់ ធានប់និខ លូន។

ឧទហ ណ៍ៈ ដំមណើ មគ្រទ្យតមគ្រទតនិខសញ្ញាមអេខៗមទ្យៀតននកា បាត់ បខ់លំនឹខមក្ើ តមានមៅ មេល្មគអឹក្មគ្រគឿខស្សវ ឹខមគ្រចើនមេក្តដលប្ ត លឲ្យមានកា បាត់បខ់ជាបម្ ត េះអាសនននូវ ទ្យី បស់ខ្ួ តូច។

16

- ខ្ួ ក្ញ្ចឹខក្សែិតមៅខាខមគ្រកាេខ្ួ ធំ និ ខខ្ួ តូច មហើយភា​ាប់នឹខខ្ួ ្អឹខខ្នខ។ ស្សទប់មគ្រៅ ជាសា ធាតុស ឯស្សទប់ក្ុនខជាសា ធាតុគ្របមអេះ។ ខ្ួ ក្ញ្ចឹខក្មក្ើតម

ើ ខេីភីបគ្របសាទ្យតដលភា​ាប់

ខ្ួ ្អឹខខ្នខ មៅនឹខតអនក្មអេខៗមទ្យៀតននខ្ួ ក្ាល។

ឧទហ ណ៍ៈ ណឺ ូនក្នុខខ្ួ ក្ញ្ចឹខក្តគ្រេូវដមខាើេនិ ខគ្រតួតេិនិតយចងាវក្់មបេះដូ ខ។

េ. េួរឆ្អឹខេាខ

ខ្ួ ្អឹខខ្នខបនតមចញេី ខ្ួ ក្ាលសនធឹខចុេះេក្ខាខមគ្រកាេតាេគ្របមហាខ្អឹខក្ខខ្នខគ្របតវខ គ្របតហល ៤២-៤៥cm។ តាេខានត់ទ្យទ្យឹខខ្ួ ្អឹខខ្នខ៖ តអនក្ខាខក្នុខ មាន ូបរាខជាអ្ក្េ H តដ៧នលជាសា ធាតុគ្របមអេះ។

សា ធាតុគ្របមអេះមក្ើតេីអ្នត ណឺ ូន និខតួមកាសិកាននណឺ ូនចលក្ មហើយគ្រតូវបាន ុេ ំ ័ទ្យធជុំវ ិញម សា ធាតុស។ សា ធាតុសមក្ើតេីភីបអាក្់សូនតដលដឹក្

យ

ំអាំខភលុច វាខតអនក្ទំខអ្ស់ននសា

កាយជាេួយខ្ួ ្អឹខខ្នខ និខខ្ួ ក្ាល។ មៅចំក្​្ ត ល្អឹខខ្នខជាគ្របមហាខ្អឹខខ្នខមេញម

ខគ

យធាតុ

រាវ ខ្ួ ្អឹខខ្នខ។ ខ្ួ ្អឹខខ្នខមានសា ៈសំខាន់ម

យសំ អាខមលើេូលមហតុ២ ៖

- ទ្យី១ : វាភា​ាប់ស នសគ្របសាទ្យននប េ ិ ណឌលគ្របសាទ្យមៅនឹខខ្ួ ក្ាល។ - ទ្យី២ : វាគ្រតួតេិនិតយម អលិចខ្លេះៗតដលជាតំ ណបសវ័យគ្របវតតិ។ ៣.៤ បរ ិេណឌលម្របសាទ្យ

គ្រគប់តអនក្ទំខអ្ស់ននគ្របេ័នធគ្របសាទ្យ ួ េបញ្ូច លទំខស នសគ្របសាទ្យលោដ៍ក្ាល១២គូតដល

តបក្មចញេី ខ្ួ ក្ាល និខស នសគ្របសាទ្យ្អឹខខ្នខ៣១គូតដលតបក្មចញេី ខ្ួ ្អឹខខ្នខជាប េ ិ ណឌល មលើក្តលខតតខ្ួ ក្ាល និខខ្ួ ្អឹខខ្នខ។ ណឺ ូនចលក្ ននប េ ិ ណឌលគ្របសាទ្យតចក្មចញជា២គ្រក្ុេ៖ - គ្របេ័នគ្រធ បសាទ្យសូមាទ្យិចមានណឺ ូនចលក្ តដលភា​ាប់េជឈេណឌលគ្របសាទ្យមៅនឹ ខសាច់ដុំ ្នូត ឬសាច់ដុំ្នេៈ។

- គ្របេ័នធគ្របសាទ្យស័ វយគ្របវតតិមធវើដំមណើ មៅគ្រក្មេញសាច់ដុំ លី ខនិខសាច់ដុំមបេះដូ ខ។ គ្របេ័នធគ្របសាទ្យស័ វយគ្របវតតិតចក្មចញជា២តអនក្៖ - គ្របេ័នធគ្របសាទ្យសាំបាទ្យិចមានសក្េាភាេមៅមេលមានភាេតានតឹ ខ។ - គ្របេ័នធគ្របសាទ្យបារាសាំបាទ្យិ ចមានអ្ំមេើបញ្ច្ញ្ញ ច សាន។ប េ ប់ េីមានភាេអាសននគ្របេ័ នធ គ្របសាទ្យបារាសាំបាទ្យិ ចមធវើឱ្យសា

ខគកាយគ្រត

17

ិ ។ ប់មៅសាែនភាេធេាតាវញ

៣.៥ ថ្នា ំ និខម្របព័នធម្របសាទ្យ

ថ្ននំជាមគ្រចើនដូចជាអាល់ក្ុល កាមហវអ្ុីនមានឥទ្យធិេលផាេល់មលើគ្របេ័ នធគ្របសាទ្យ។ មៅមេលអឹក្ ចូលអាល់ក្ុល្លខកាត់ភានសគ្រក្េ​េះភានសម

េះមវៀនតូចចូលមៅគ្រប

ប់ បត់ឈាេ។

អាល់ក្ុល

េនយឺតសក្េាភាេ​េជឈេណឌលគ្របសាទ្យ។ កា វ ិនិច័យ ឆ កា េិចា ្សតិកា គ្របេូលអតំុអា េាណ៍គ្រតូវ េយចុេះ។

កា មគ្របើគ្របាស់អាល់ក្ុលមគ្រចើនហួសមហតុ បំផាលញមកាសិកាខ្ួ ក្ាល

កាមហវអ្ុីនបមខែើនមលបឿនសក្េាភាេ​េជឈេណឌលគ្របសាទ្យ។ ឱ្យអ្គ្រតាចងាវក្់មបេះដូខ សាប់ សល់ដំមណើ ញ័ អលិតទ្យឹក្ម

េមគ្រចើនតដ ។

សា ធាតុនីក្ូទ្យីនមានមៅក្នុខថ្ននំជក្់។

កា អឹក្កាមហវអ្ុីនមគ្រចើ នហួសមហតុ

មដក្េិនលក្់។

កាមហវអ្ុីនមានមៅក្នុខកាមហវ

តតក្ូកា

វាក្៏អាចមភាោចតគ្រេខម



18

េឱ្យ

និខមភសជាៈជាមគ្រចើនមទ្យៀត

វាបមខែើនអ្គ្រតាចងាវក្់មបេះដូខសមាែធឈាេ

និខកា បមញ្ចញជាតិអាសុីតក្នុខគ្រក្េ​េះ។

និខមេលើេ។

អ្គ្រតាដមខាើេ

ំ

emeronTI2 srIragÁviBaØaN ¬Sense organ¦ RbB½n§RbsaTeqøIytbeTAnwgRBwtþkarN_epSg²EdlenACMvu ijxønÜ eyIg. vijØaNrbs;mnusSman 5 KW ckçvú iBaØaN esatvijØaN XanvijØaN CIvðavijaØ N kayvijØaN. 1-ckçúviBaØaN EPñk CasrIragÁKMehIj vapþl;B½t’manCag80° EdlTTYl)anBIBiPBxageRkA. EPñkmannaTIRbmUl pþMkú aMrsµIBnøW EdlenACuvM ijxønÜ eyIg. xYrk,alcab;ykrUbPaBBIEPñkxageqVg nigEPñkxagsþaM ehIysMeyaKbBa¢Úl KñaeTACarUbPaBEtmYy Edlpþl;nUvKMeXIjénvimaRtbIEbb sRmab;eFVIkarvinicyä½ BIRbEvg TMhM énrUbPaB. 1>1 TRmg;RKab;EPñk RKab;EPñkmanragEsVr‘ manGgát;pit© 2>5 s>m Edlsßti enAkñgú RbLg;EPñkénllad¾k,al. RKab;EPñk rbs; mnusSmanPñasbIRsTab;KW ekørU:Tci kUrU:GItu er:TIn nigeRsabedaymCÄdæanføa. k> PñasRKab;EPñk

- ekørT:U ic ¬Sclerotique ¦ CaRsTab;eRkAbg¥s; BN’s Rkas; rwg sVti . EpñkxagmuxEPñk RsTab; eRkAeLIge):ag føaKWkren. krenmanlkçN³ekagCagTRmg;RKab;EPñkTaMgmUl vamannaTIBt;kaMBnøEW dl caMgcUl kñúgEPñk[rYmCYbKñaenAkEnøgEtmYyelIer:TnI .

- kUrGU: Iut ¬Choroïde¦RsTab;enHsMbrU srésQam EdlmannaTIdwknaMsarFatuciBaw©m GuksuEI sn dl;RsTab; erTIn nigRTRTg;lMnwgsItuNðPaBkñgú EPñk nigCatiBN’etñatcas; EdlbgáarkarCHRtLb;vijén BnWeø nAkñgú RKab;EPñk. ÷ EkvEPñkcgP¢ab;nwgGgÁsIulIEyr ¬Corps Ciliaire¦¬sac;druM lIgEdlsßti enACMvu ijEPñk¦ edaysrés cMNg. ÷ RbRsIEPñkCasac;dMru lIgEdlbegáItBIRsTab;krU :UGIutEpñkxagmuxénEPñk RBmTaMgmanCatiBN’. enA kNþalRbRsIEPñkmanrn§cMhmYyehAfa rn§RbRsI. rn§RbRsIrIkFMeBlBnøeW xSay ehIyrYmtUceBlBnøxW øaMgTMhMrn§ RbRsIEPñkRtYtBinitüedayRbB½n§RbsaTsV½yRbvtiþ.

-er:TIn¬Rétine ¦ KWCaRsTab;kúñgbg¥sé; nRKab;EPñk nigCaFµlÜ rYsnwgBnø.W FµlÜ BnømW anekasikaBIrEbbKW ekasikaekan nigekasikadMbg. - pUevo CatMbn;rYsnwgBnøCW ageKelIRsTab;erTIn EdlbgáeLIgBI ekasikaekan nigekasikadMbg. cMNucxVak; CakEnøg Edlsrés Qam nigsrésRbsaTP¢ab;nwgRKab;EPñk. cMNucenHKµanekasika rYsnwgBnøeW T ehIyvaminpþl; B½t’maneTAxYrk,alEdr.

19

x> mCÄdæanføa

- EkvEPñk CaEpñkføaTn;. EkvEPñkP¢ab; nigGgÁsIlu IEyr edaysréscMNg. - XøbR; Kab;EPñk³ EckCabIEpñkKW cab;BEI pñkxagmuxeTAEpñkxageRkayénEPñkman kren Gu‘ym½rTwk Gu‘ym½rxn;. ÷ Guy‘ m½rTwkplitedaysrésbþÚrenAkñgú GgÁsIlu IEyl vamannaTIrkSalMnwgenA kñúgXøb; RKab;EPñk. ÷ Gu‘ym½rxn;plitedayGgÁsIulIEyl nigpþl;nUvsarFatuciBa©wmbEnßmsRmab;EkvEPñk nigRsTab;erTIn. vapþl;TRmg;maMdl;EPñk nigkarBarEPñkBIsm<aFxageRkA. 1>2 srIragÁ]bsm<½n§ k>srIragÁkarBar

manEpñkepSg²sRmab;karBarEPñkKW៖ - RbLg;EPñk CaRbehagEdlB½T§CvuM ijedayqwg¥ RbLg;EPñk sRmab;karBar EPñkTb; nwgkarb:HTgÁci BIxageRkA. - RtbkEPñk maneramEPñkCaeRcIn sRmab;karBarEPñkkuM[FUlIhuycUl. - RkeBjTwkEPñk sßti enAxageRkayRtbkEPñkelI mannaTIeFVI[RbLg;EPñkmanPaB esImCanic©.

TwkEPñkekIteLIgBI Twk GMbil lIsUsUm nigsmasFatusrIragÁ epSg² EdlplitecjBIPñasesøs.µ  lIsUsUm ¬lysosome ¦CaFatuekasikamanPñasB½TC§ vMu ij EdlpÞkú Gg;sumI rMlay. x>srIragÁclkr

stVqg¥w kgGaceFVcI lnabgVli RKab;EPñk)anedaysarsac;duM R)aMmYy Edlsac;dunM ImYy²TTYlxusRtUvcMeBaH clnaenAkñgú TisedA BiessmYy edIm,IemIlrUbPaBmYyEdlmanvimaRtbI ehIytRmUveday srésRbsaTllad¾k,al.

1>3 ekasikarYsnwgBnøW RsTab;erTIn ekIteLIgBIRsTab;ekasikaxus²KñaKW៖ - ekasikaragekan RtUvkarBnøeW RcIn ehIypþl; [eyIgnUvrUbPaBPøWc,as;. ekasikaragekan manbIRbePT ehIyekasikanImYy²rYseTAnwg CatiBN’epSg²Kña dUcCa BN’exov ébtg nig Rkhm.

- ekasikaragdMbg KWrYsnwgBnøeW xSay ¬BnøRW sGab;xøaMg¦ Etvaminpþl;rbU PaBc,as;eT. 20

enAeBlBnøbW :Hnwgekasikaekan b¤ekasikadMbgvabMEbksm<n½ §KImIrvagCatiBN’énRsTab;erTIn nig RbUetGInu begátI [man GaMgPøcú RbsaT dwknaMeTAkan;xYrk,al tamsrésRbsaTGubTic ehIyxYrk,aleFVkI arbk RsayCaKMehIj.  srésRbsaTGubTicekItBIsrésRbsaTecjBIekasikaekan b¤ekasikadMbg rYmKña.  mnusSxVak;man; bNþalmkBIxVHvItamInGa EdlminGacemIleXIjkñgú BnWeø xSayeT. 1>4 KMehIj KMehIj s exµA nigBN’ekIteLIgedaysar manCatiBN’ nigvtþmanvItamInGa. karcab;ykBnø)W an GaRs½yedayekasikarYsnwgBnøeW nAelIerTIn EdlGacdaleTAxYrk,al RtwmBnøN W aEdlcUleTAkñúgEPñkbu:eNÑaH. dMbUgBnønW ImYy²daleTAxYrk,alRtwmEtbMENktUc²énrUbPaBEdlvacab;)an. bnÞab;mk xYrk,alpþMbú EM Nk tUc²TaMgenaHbBa©ÚlCamYyKña[eTACarUbPaBmYyeBjelj. GgÁsluI IEyr nigsréscMNgCYytRmUvEkvEPñk edIm,IbegátI rUbPaBc,as;l¥. k>naTIrbs;EkvEPñk

karbþÚrfamBlRtUveFVIeLIgenAelIerTIn eRBaHTIenaH manekasikaRbsaT 120lan.

EkvEPñkeLIgRkas;enAcMkNþal ehIyEKmCuvM ijesþIg KWEkve):ag. Ekve):ag Gaccab;ykkaMrsµIBnøEW dl ray):ay ehIyBt;kaMBnøTW aMgenaH[CYbCamYyKña KWcMNucRbsBVKñaénBnø.W x>karsRmbtRmUv

karsRmbtRmUvrbs;EkvEPñk edIm,IemIleXIjvtßeú pSg²Edlmancm¶ayxus²Kña[)anc,as;l¥. edIm,IemIlrUbPaBmYyc,as;l¥ EkvEPñkRtUvmankRmas;RtwmRtUv - ebIcg;emIlvtßúCit GgÁsIulIEyrkRnþak;¬rYmtUc¦ sréscMNgERbCaFUr naM[EkvEPñkeLIgRkas;.

- ebIcg;emIlvtßúqa¶ y GgÁsulI IEybn§rÚ sréscMNgeLIgtwgTajEkvEPñk[esþgI eFV[I emIleXIjrUbPaB énvtß)ú anc,as;. bMNinEbbenHeFVI[EkvEPñkmankRmas;RtwmRtUvGacemIleXIjvtßúepSg²sßti kñgú ចមា​ាយxus²Kña. enHehAfa kMlaMgénsRmbtRmUv. 2-esatviBaØaN mannaTI2y:agKW rs;nwgsUr nigtMEfrkSalMnwg.

2>1 rUbpÁú¿Rtecok

RtecokEckCa 3 EpñkKWRtecokeRkA RtecokNþal Rtecokkñgú .

21

k>RtecokeRkA

RtecokeRkAman ³ søkw Rtecok nigbMBg; esatvijØaNxøImYy. søwkRtecokmanlkçN³CabnÞH Es,kragdUcCILav RTRTg;edayq¥gw x©I. vamannaTI RbmUlpþ¿rú lksUr. bMBg;esatvijØaN ekIteLIgBI q¥gw x©IEdlmanRbEvg #-$ s>m nigmaneraml¥it² enAkñgú bMBg;esatvijØaN ehIyenAcugmçagénbMBg; manPñasesþIg yWt ehAfa RkdasRtecok. x>RtecokkNþal

RtecokkNþalCaRbehagmYyeBjeday xül; cab;B; IRkdasRtecok manq¥gw tUc²bIbnþCab;Kña begátI )anCas<anqøgkat;RtecokkNþal EdlP¢ab; RkdasRtecoknwgPñasmYyeTotKW bg¥cÜ ragBgRkeBI. RbemayGWsþas eFVeI Gaysm<aFkñúgRtecokkNþal esµI nwgsm<aFénbriyakasxageRkAsarBagÁkay. vamannaTIbgáarkarrEhkRkdasRtecok.

K>Rtecokkñúg

Rtecokkñgú man bMBg;ragKUTxüg nigbMBg;ragBak;kNþalrgVg;. bMBg;ragKUTxüg CasrIragÁl,W eBjedaysarFaturav ehIymanRsTab;ekasikaFµlÜ Edlmaneraml¥it² enAelIPñasxagkñgú énbMBg;. ekasikaFµlÜ rYsnwgrMjr½ . bMBg;Bak;kNþalrgVg; eBjedaysarFaturav nigBasedayekasikaFµlÜ manBnøyqµar² EdlCYyeGay sarBagÁkayrkSalMnwg)an.

2>2 l,W eBlrlksUreFVIdMeNIreTAkan;Rtecokkñgú ekasikaFµlÜ bþÚrrMj½reTACaGaMgPøúcRbsaT. bnÞab;mkGaMgPøúc RbsaT dwknaMeTAkan;xYrk,al tamsrésRbsaTesatvijØaN. 2>3 tMEhrkSalMnwg tMEhrkSalMnwg CanaTIrbs;Rtecokkñúg nigxYrtUc. enAkñgú Rtecokkñgú manbMBg;Bak;kNþakrgVg;cMnYnbI EdleBj edaysarFaturav nigmanRsTab;ekasikaeramj½r. eBlbgVilxønÜ sarFaturav nigeramj½rmanclna. clnaemkanicbMEbøgeTACaGaMgPøúcRbsaT rYceFVIdMeNIreTAkan;xYrtUc tamsrésRbsaTesatvijØaN. xYrtUc eFVkI arbkRsayTisedA ehIybBa¢ÚnGaMgPøúc eTAxYrFM rYcePJaceTAsac;duEM pñkk,al nigk [rkSaTItaMgk,al.

22

3> CIvðavijØaN enAelIépÞGNþatmanRKab;tUcl¥it² KWCaBnøkCIvðavijØaN. BnøkCIvðavijØaNCaFµlÜ vijØaNKImI EdlrYsnwgrsCati. ekasika TaMgenHsßitenAkñgú GRBa©ajelIépÞGNþat. GNþatrYsnwgrsCatii manmUldæanbYnKW CUr lVgI éRb nigEp¥m.

4> XanviBaØaN RcmuHCasrIragÁmYy mannaTIsxM an;kúñgdMNkdegðmI nigTTYlkøin. RbehagRcmuHmanRsTab;esIm EdlekIt BIekasikabIRsTab;KW RsTab;ekasikaRTRTg; RsTab;ekasikamUldæan nigRsTab;ekasikaXanvijØaN. PñasesImEdlBaskñgú rn§RcmuHsMbrU edaysrésQammanBN’páaQUk. PñasesImenHmanRkeBjrMGilCaeRcIn EdlCYyrkSaPaBesImCanic©. eBlmUe: lKulkøinRCabcUltamrn§RcmuH varlayeTAkñgú FaturavEdlRKbRsTab;eGBIEDmXanvijØaN. sarFatuKImIrlayenHeTAP¢ab;CamYyFµÜléneramj½rrbs;NWrnU: XanviBaØaN. eBlenaHGaMgPøcú RbsaTekIteLIg ehIyeFVI dMeNIreTAkan;xYrk,al edIm,IEbgEckkøni xus²KñaRbEhl 10>000Ebb. 5 kayviBaØaN kayviBaØaN CaFµlÜ viBaØaNemkanicrYsnwgkarb:HTgÁci nigsItuNðPaB. FµlÜ viBaØaNenHmanenABaseBj sarBagÁkay ehIyvaTTYlrMejacxus²Kña dUcCa ekþA RtCak; F¶n; Rsal>>>.

5>1 naTIrbs;Es,k

Es,kmannaTI ៖ -bgáarkareRCotcUlénemeraK -karBarsarBagÁkayBI\T§Bi lrUb-KImIénmCÄdæanxageRkA -bgáarkar)at;bg;CatiTkw -CakEnøgsRmab;eFVIbNþrÚ ]sµn½ -karBarBIkaMrsµIsVayG‘lu Rta -beBa¢jkaksMNl;emtabUlIs tamRkeBjejIs -EfrkSaépÞsarBagÁkay[esImCanic© -beBa©jCatixøaj; nigRsUbyksarFatu»sfmYycMnYn -TTYlrMejacepSg²BIbERmbRmYlsItuNðaPaB karb:HTgÁci CaedIm. 5>2 eGBIEDm nigEDm

Es,kman2RsTab;KWeGBIEDm nigEDm៖ 23

eGBIEDmCaRsTab;ekasikaeRkAbg¥s;rbs;sarBagÁkaymankRmas;RbEhl0/7m>m vaKµansrésQam eTEtvaTTYlsarFatuciBawm© tamry³bnSayEdlecjBIsrésQamkñúgRsTab;EDm. ekasikaemLaNUsuIt ¦ énRsTab;eGBIEDmplitemLanInEdlpþl;BN’[Es,k.

EDmCaRsTab;EdlekItBICalikasn§ansrésyWtnigkULaEsn ¬collagen¦ sm,ÚrsrésQam nigcugPIb RbsaT. RsTab;enHpÁt;pÁg;sarFatuciB©awmdl;ekasika nigtRmUvsItuNðPaBkñgú Es,k.

Melanocyte

5>3 srIragÁbnÞab;bnSMrbs;Es,k

srIragÁbnaÞbb; nSMrbs;Es,kman RkeBjenAkñgú Es,k eram nigRkck.

Es,kRkeBjman2EbbKW - RkeBjesbUm mannaTIdUcCar)aMgTb;Tl;nwgCMgWEdlbgáeday)ak;etrI nigpSit. - RkeBjejIs mannaTItRmUvsarBagÁkaytamrMhYtejIs. 5>4 FµÜlkayviBaØaN

kñúgRsTab;EDmmanFµlÜ kayviBaØaNeRcInEbbsRmab;eqøIytbnwgrMejacepSg²KñaeTAnwgRbtikmµemkanic xus²KñaEdr. eBlTTYl)anrMejac FµÜlviBaØaNxøHrYsnwgb:HTgÁci exSay xøHeTotrYsnwgb:HTgÁci xøagM ehIyFµÜl viBaØaNdéTeTotrYsnwgkarQWcab; sItuNðPaBRtCak; b¤ ekþA. FµlÜ kayviBaØaNមាន ទ្យីតគ្រេូវសីតុណាភាេ បស់សា ខគកាយតាេ ំហូតមញើស។ សា ខគកាយមាន សីតុណាភាេមេ ជានិ ចច ម

យមហតុ ថ្នក្ំ មៅមលើសគ្រតូវបានបមញ្ចញម



24

យ ំហូតទ្យឹ ក្តាេកា តបក្មញើស។

emeronTI3 RbRB½n§Gg;dURKIn¬Endocrin system¦ RbB½n§RbsaT nigRbB½n§Gg;dURKInmannaTIsRmbsRmYl edIm,rkSalMnwg mCÄdæankñúg nigmCÄdæanxag eRkA énsarBagÁkayeGayman. efrlMnwg KWtMEhrkSamCÄdæansarBagÁkay[mantulüPaBCamYy mCÄdæanxageRkA. 1> RkeBj nigGrm:Un 1>1> RkeBj

RkeBjCasrIragÁEdlekIteLIgBIekasikaeGBIetlüÚm. vamanÉkeTskmµ kñúgkarbeBa©jsarFatusMrab; sarBagÁkay. RkeBjman 2y:agKW RkeBjGiucsURKIn nigRkeBjGg;dURKIn. RkeBjGuicsURKIn b£RkeBjbeBa©jeRkACaRkeBjmanbMBg;naMmannaTIbeBa©jrstambMBg;naM. RkeBj GiucsURKInmanRkeBjejIs RkeBjTwkmat; RkeBjrsrMlayGahar RkeBjePT lMEBg ¬CaRkeBjGicu sURKIn nigRkeBjGg;dURKInpg ehAfaRkeBjcRmuH¦.

RkeBjGg;dURKIn b¤RkeBjbeBa©jkñgú CaRkeBjEdlKµanbMBg;naMmannaTIbeBa©jGrmUn: eTAkñúgcrnþQam edaypÞal;.

1>2 Grm:Un ¬hormone¦ - Grm:nU CasarFatuKImIEdlman\T§Bi leTAelIemtabUlIsénekasikaeKaledA. ekasikaeKaledACa ekasikaEdlP¢ab;CamYyGrm:UnyfaRbePTmYy. - Grm:nU GacePJacekasikaeKaledAedaybegáIn b¤bnßyskmµPaBrbs;va. lkçN³EbbenHGaRs½yeday karERbRbYlénGRtaRbtikmµKImICIv³NamYyenAkñgú ekasikaeKaledA. 1>3 clnkarénGMeBIrbs;Grm:Un

eKEckGrm:nU Ca2 RkumKW -Grm:nU bubi TItCaRbUetGIunFM²EdlekItBIRcv:ak;énGasutI GamIen. vaminrlaykñúglIBIt dUcenH vaminGac qøgkat;Pñasekasika)aneT. -Grm:nU esþr:GU Itu CalIBItEdlRtUv)anpliteLIgBIkUelsesþru:l. vaman lT§PaBqøgkat;Pñasekasika . k>Grm:UnbuibTIt

Grm:nU bubi TItrYmmanGrm:nU rbs;RkeBjGubI PU: Is ):ar:aTIrGU: Iut GaMgs‘yu lIn nigKøyú kakug vaRtUv)ansMeyaK eRkamkardwknaMrbs;EsnkñúgekasikaRkeBjGg;dURKIn. Grm:nU bubi TItman\T§Bi lelIdMeNIrRbRBwtþrbs;ekasikaeKaledAedayeFVI[Gg;smuI GaednIlsuIkaø sEdl P¢ab;elIépÞxagkñgú énPñasekasikaeKaledAskmµeLIg. x>Grm:UnesþrU:GuIt¬hormone stéroïd¦ Grm:nU esþrUG: Itu manGrm:nU EdlpliteLIgedayRkeBjelItRmgenam GUEv BgsVas. vaCaGrm:nU rlay kñúglIBIt dUcenHvaGacqøgkat;Pñasekasika)any:aggay. Grm:nU esþr:GU Itu man\T§Bi lelIdI MeNIrrbs;ekasika 25

eKaledA. EsnÉkeTsmYyY kñúgekasikaeKaledARtUv)anePJac[skmµeLIg edIm,IsMeyaKRbUetGIunyfaRbePT mYy. 2> karRtYtBinitüénRbB½n§Gg;dURKIn RkeBjGg;dURKInsMeyaKGrm:nU enAeBlEdlsarBagÁkayRtUvkar ehIy RbsiTi§PaBbrimaNGrm:nU enAkñúg QamRtUvsßitkñgú EdnkMNt;mYyc,as;las;. skmµPaBrbs;RkeBjGg;dURKInRtUv)anRtYtBinitüedayclnkartMNbRtLb;GviC¢man. tamry³tMNb RtLb;GviC¢mankMhab;rbs;sarFatumYycMnYnenAkñgú QamBenøÓn b¤bg¥ak;karbeBa©jrbs;RkeBjclnkar RtLb;GviC¢man mannaTItMEhrkSa lMnwgénmCÄdæanxagkñúg. briePaKGaharsm,ÚrKøyú sutI

ekasikaebta ¬ß ¦énlMEBgbeBa©jGaMgs‘uylIn GaMgs‘yu lInePJacekasika[cab;ykKøyú kUs kRmitKøúykUskñgú QamFøak;cuH

bg¥ak;karsMeyaKGaMgs‘yu lIn

KøúykUscUlkñgú crnþQam

düaRkam³ tMNbRtLb;GviC¢man

3> RbB½n§Gg;dURKInmnusS cMeBaHmnusS RbB½n§Gg;dURKInekIteLIgBIRkeBjGg;dURKInepSg²CaeRcIn dUcCa GIubUt: aLamus RkeBj TIr:GU Itu RkeBj):ar:aTIrU:GItu RkeBjTImus RkeBjelItRmgenam lMEBg RkeBjePTjI RkeBjeQµal>>>.

3>1 GIub:UtaLamus ¬Hypothalamus¦ GIubUt: aLamus CaEpñkmYyénxYrk,al EdltRmUvmCÄdæankñúgsarBagÁkay nig mannaTIRtYtBinitükarbeBa©jrbs;RkeBjGIub:PU Is. RkeBjGIbu t:U aLamus plitGrm:Un2 y:agKW Gg;TDI IG‘yu erTic nig GuksItu UsInu rYcsþúkTukkñúg RkeBjGIbu P:U IseRkay.

3>2 RkeBjGIubU:PIs ¬Hypophyse ¦ GIub:PU IsCaRkeBjtUcmYy manGgát;RbEhl 1s>m Edlsßti enAxageRkam GIubUt: aLamus.

GIubUP: IsEckCa 2EpñkKW GIbu P:U Ismux nig GIubU:PIseRkay. k>GIub:UPIseRkay

GIubUP: IseRkay mannaTIpúkÞ nigbeBa©jGrm:nU Gg;TDI IG‘yu erTic nigGrm:nU GuksutI UsInu .

26

- Gg;TIDGI ‘uyerTic ¬ADH= Antidiuretique Hormone ¦ mannaTIePJactRmgenam [mansRmUbTwkeLIgvij.

- GuksItu UsInu ¬Ocytocine ¦mannaTIePJacs,Ún[kRnþak;kúgñ ry³eBlsRmalkUn. x>GIub:UPIsmux

GIubUP: Ismux plitGrmUn: 6 RbePTxus²KñaKW - GrmUn: lUtlas; ¬GH=Growth Hormone ¦mannaTICMrju karlUtlas; énsarBagÁkay.

- GrmUn: RbULak;TnI ¬PRL= ProlactinHormone¦ mannaTICMrju karlUtlas;RkeBjTwkedaH nigplit TwkedaH. - GrmUn: emLaNUsItu sÞImuyLg;¬MSH=Melanocyte StimulanteHormone¦ ePJacekasika emLaNUsItu én Es,k[ plitemLanIn. - GrmUn: TIer:GUsmÞI uylIn ¬TSH=Thyreo StimulineHormone¦ ePJacRkeBjTIrGU: Iut [plitTIru:ksIun. - GrmUn: GaeRtNUkrTIkRU tUb ¬ACTH=AdrenoCorticoTrope Hormone¦ ePJackrticelI tRmgenam[plit GrmUn: krTIslU .

- GrmUn: kUNadUsIÞmuylIn ¬FSH=Folliculo Stimuline Hormone=Gonadostimuline hormone¦ nigGrmUn: Luteinisante=LH mannaTIePJac srIragÁePT [beBa©jGrmUn : ePT 3>3 RkeBjTIrU:GuIt ¬Thyroide Grande ¦ RkeBjTIrGU: Iut sßti enARtg;k cMBIeRkaybMBg;sMelg nigenAxagmuxbMBg;xül;. vamannaTIplitGrmUn: TIrku: sIun. kgVHCatiGIyu :tU bNþal[ekItCMgWBkkedayRkeBjTIr:GU Itu rIkFM edIm,Ibgáarku[M ekItCMgWBkkRtUvbriePaK GaharmanCatiGIuyU:t dUcCaRtI nigGahar smuRTepSg².

GrmUn: TIrsu: unI kMNt;GRtaemtabUlIsenAkñgú sarBagÁkay. vabegánI GRta emtabUlIs RbUetGInu Køyú kUs nigxøaj;. kMeNInkRmitGrmUn: TIruk: suIn bNþal[mankMeNInGRtadegðmI ekasika Kwekasika plitfamBleRcIn ehIykøayCaskmµxøagM . dUcenHRkeBjTIrUG: Iut tRmUvGRtaemtabUlIsekasika nigbnßykRmitkal;süÚm enAkñgú Qam.

27

3>4 RkeBj):ar:aTIrU:GuIt ¬Parathyroide Grande ¦ RkeBj):ar;aTIr:GU tIu CaRkeBjragBgRkeBItcU ²cMnYn4 Edlbgáb;kgñú EpñkxageRkay énRkeBjTIrGU: Iut. vaman muxgarbeBa©jGrmUn: ):ar:aTIrUG: Iut¬PTH¦sRmab;tRmUv emtabUl: Is kal;süÚm nigpUsVat. CatiCa caM)ac;sRmab; karlUtlas;qg¥w eFµj kMNkQam lMnaMRbsaT nigkarkRnþak; sac;duM. CatipUsaV tmankñúgq¥wg nigCasmasFatu sMxan;²CaeRcInénsarBagÁkay rYmTaMg ATP AND nig ARN . kgVHGrm:nU ):ar:aTIrUG: Iut (PTH) bNþal[kRmit Ca÷÷ kñúgQamTabnaM[sac;dMuCab;qg¥w ERbCarYshYsehtu ehIykRnþak;យខខាលំខគឺCMgWettaNUs.

កា មលើសអ្ េូនបារាទ្យី អ្ ូ ុីត(PTH)ហួសមហតុប្ ត លឱ្យមានកា បមញ្ចញ Ca÷÷ េី្ឹខ អ េក្វ ិញ តដលមធវើឱ្យ

្អឹខតគ្របជាងាយបាក្់។

GrmUn: ):ar:aTIrU:GItu mannaTI³ -មភាោចតគ្រេខម េឱ្យបមញ្ចញ PO enAeBl Ca÷÷ P¢ab;kúgñ q¥wg mantic sßti eRkamTRmg;Caka l;süÚmpUsVat (Ca (PO ) ).

-sRmUb Ca÷÷ eLIgvij edIm,IbegánI GRtaCatikal;süÚm.

-beB©ajGg;sumI EdlFVI[vItamIn D skmµ edIm,IbegáIn karRsUbykCa÷÷rbs;eBaHevon.

2$

3

4 2

28

3>5> RkeBjelItRmgenam ¬Surrenales Grande¦ elItRmgenammnusSmanRkeBj2EdlRkeBjnImYy²មានទ្យេាន់RbEhl12Rkam nig lkçN³Biessrbs;va sm,ÚrsrésQam. RkeBjnImYy²man 2EpñkKW³ -EpñkxageRkA ehAfaRkeBjkrticelItRmgenam -Epñkxagkñgú ehAfaRkeBjxYrelItRmgenam k>RkeBjxYrelItRmgenam¬Medullo-Surrenale Grande¦ RkBejxYrelItRmgenammanmuxgarbeBa©j GrmUn: eGBIeNRBIn ¬ឬមៅថ្នអ្ េូនGaeRdNalIn¦ nig GrmUn: NUeGBIeNRBIn។ GaeRdNalInmanmuxgarbegánI GRtacgVak;ebHdUg kMeNInkMhab;Kyøú kUsnigGRtakMNkQamkñúñg srésQam vak¾bNþal[rn§RbRsIEPñkrIkFM nigbRgYmsrésQameRkamEs,kEdleFVI [Es,k eLIgsøaMg nigbNþal[j½r.

NUeGBIeNRBInmanmuxgarskmµkñgú kardwknaMGaMgPøúcRbsaTeTAekasikaEk,r²va nigman\T§Bi leTAelIkarkRnþak;rmY tUcénsrésEv:n. x>RkeBjkrticelItRmgenam ¬Cortico-Surrenale Grande¦ RkeBjkrticelItRmgenamplitGrmUn: 2y:agKW krTIslU nigGal;dUesþrnU: .

- krTIsl U ¬Cortisol¦ mannaTIePJacGIRu dUlIs RbUetGInu [eTAGasIutGamIencUlkñúgQam eFIV [kRmit Køyú kUskñúgQameLIgx<s; enAeBlefømI bMEbøgGasIutGamIen TaMgenHeTACaKøyú kUs. Grm:nU krTIslU sßiteRkamkarRtYtBinitürbs; RkeBjGIbu PU: IsmuxedaybeBa©jGrmUn: GaeRdNUkrTIkRU dUBic (ACTH) edayGubI tU: aLamusplit GrmUn: krTIkURdUBicrIlIs (CRH = Corticotropin Releasing Hormone¦eTAePJacGIubP U Ismux.

GrmUn: Gal;dUesþrUn: ¬Aldosterone¦eFV[I tRmgenam RsUbyksUdüÚm¬ Na ¦CaeLIgvij nigbeBa©jbU:tasüÚmecal¬ K ¦.

GrmUn: Gal;dUesþrUn: minsßiteRkamkarRtYtBinitürbs;GIub:PU IsmuxeT. erNaMgCaGg;suImEdlbMEbøg)øasµaRbUeU tGInu Gg;suIytU g;sN Iu UEsn eTACaGg;suIyUtg;suInI EdlbnÞab;mkkøayCaGg;sIuyUtg;suInII enAkñúgsYt. +

+

29

Gal;dUesþrUn: eFV[I tRmgenamRsUbyksUdüÚmCafµI enAeBlkRmit sUdüÚmkñúgQamx<s; TwkRtUv)anRsYbeLIgvij enaHsm<aFQamRtUvrkSalMnwg.

3>6 lMEBg ¬Pancreas ¦ lMEBgCasrIragÁmYyEvgsNþÚkTTwgkñúgeBaH nigenABIelIeBaHevontUc. lMEBg mannaTIplitGrmUn: GaMgs‘yu lIn nigKøyú kakug. lMEBgCaRkeBjGg;dURKInpg nigCaRkeBjGicsURKInpg eRBaH³ -RkeBjGasInu usbeB©ajrsrMlayGahareTAkñúgeBaHevontUctambMBg;lMEBg ¬CaRkeBjGicsURKIn¦.

- RkeBjGIuLÚLg;esr:g;kúñglMEBgbeBa©jGrmUn: edaypÞal;eTAkñgú Qam ¬CaRkeBjGg;dURKIn¦. k>GaMgs‘uylIn ¬Insulin¦ ekasikaebta ¬β¦ beBa©jGrmUn: GaMgs‘yu lIn. GrmUn: GaMgs‘yu lInmannaTI bnßyCatisrá enAkñúgQam. x>Køúykakug ¬Glucagon ¦ ekasikaGal;hVa¬α¦beBa©jGrmUn: Køyú kakug eTAkñgú QamedaypÞal;. vamannaTIbegáInkRmitCatisrá enAkñgú Qam. K>CMgWTwkenamEp¥m

CMgWTwkenamEp¥mekIteLIgenAeBlEdlGILu ÚLg;esr:g;plitGaMgs‘yu lInmin)anRKb;RKan;bNþal[brimaN Køyú kUskñúgQamekIneLIg ehIytRmgenamminGacRsUbykKøúykUs TaMgGs;eLIgvij)an dUcenH Køyú kUsEdl elIsRtUv)anbeBa©jeTAkñgú Twkenam. CMgTW wkenammaneraKsBaØadUc CakarRskTm¶n; kareRskTwky:agxøaMg nigkar cuHexSaykmøagM . eKGacBüa)alCMgeW nH eday[GñkCMgmW anrbbGaharRtwmRtUv elbfñaM[)aneTogTat; nigcak; GaMgs‘uylInerogral;éf¶.

3>7> RkeBjePT ¬Sex Grande¦ RkeBjePTmannaTI ePJackarlUtlas;Rbdab;bnþBUC nigbeBa©jGrmUn: LH nig Grm:nU FSH ePJac karbeBa©j GrmUn: ePTBIGUEv nigBgsVas. k>GUEv ¬Ovary¦ GUEvCaRkeBjGg;dURKIn EdlplitGrmUn: GWRsþEÚ sn nigRbUesesþrnU: .

- Grm:nU FSH man\T§Bi leTAelIekasikapUlIKulénGUEvkñúgkarplitGrmUn: GWRsþEÚ sn¬Estrogen Hormone¦.

GMeBIrbs;vaeFVI[RsTab;Pañ s;esIms,ÚneLIgRkas; edaybegánI cMENkmItUsénekasika. vak¾man\Ti§BleTAelI lkçN³ePTbnÞab;rbs;mnusS RsIEdr.

30

- GrmUn: LH man\T§Bi leTAelIGUEvbNþal[pUlIKuldWRkabpÞúHEbk nigbeBa©jGUvulmkeRkA RBmTaMg beBa©j GrmUn: RbUesesþr:Un nigGWRsþRÚ snpgEdr. GrmUn: enH ePJacPñasesIms,Ún[eLIgkRmaseRtomlkçN³ sRmab;karkac;sRmbukrbs;GMRb‘yÍ ug: .

- RbUesesþr:Un EfrkSaK’PedaybNþal[sac;dsuM ,ÚnsRmak nigman\Ti§BleTAelIkarlUtlas;rbs; RkeBjTwkedaHpgEdr. ÉGgÁelOgbnþkarplit RbUesesþr:nU rhUt dl; ExTI4énkarmanépÞeBaH ehIyExbnÞab; CanaTIrbs;sukRtUvbMeBjbnþ.

x>BgsVas ¬Testes¦

Grm:nU FSH manGMeBIelIekasikaEstUlIkúñgbMBg;smW InIEPénBgsVasFana kMNkaEm:t nigGrm:nU LH ePJacekasikaGaMgETsÞIEsülbeBa©jGrmUn: etsþeÚ sþrr:nU ឬ ehAfaGrm:nU Gg;RdUEsn. etsþeÚ srUn: eFV[I kan;Et RbesIreLIgnUvkarlUtlas;lkçN³ ePTbnÞab;rbs;mnusSRbus dUcCasMeLgRKlr duHBukmat;>>>.

3>8 RkeBjTImus¬Thymus¦ RkeBjTImussßitenAEpñkxagelIénRTUgEk,rebHdUg. vamanTMhMFMkgñú v½ykumar ehIy rYjtUceRkayeBl RKb;kar. RkeBjTImusplitGrmU:nTImUs: unI . GrmUn: TImsU: nuI ePJac nigplitLaMpUsItu fµeI nAkñúgRkeBjTwkrég nigkñgú srIragÁdéTeTot. 3>9 RkBH nigeBaHevontUc Rbdab;rMlayGahark¾manplitGrm:nU EdrKW ekasikaPñasRkBHbeBa©jGrmUn: kaRsÞIn ¬Gastrine¦ePJac[manrMhUrrsRkBH. ekasika PñaseBaHevontUcplit GrmUn: eseRkTIn ¬Secretine¦ePJac[manrMhrU rslMEBg.  31

CMBUkTI4 naTIrbs;RbUetGIunkñúgsarBagÁkay emeronTI1 GasuIGamIen ¬Amino Acid¦ RKb;Pavrs;manRbUetGInU CasmasFatuKImIénCIvit. RbUetGInu bgáeá LIgBIGasItu GamIen. 1-TRmg;GasIutGamIen RKb;skmµPaBTaMgGs;rbs;sarBagÁkayRtUvkarRbUetGInu CacaM)ac; eRBaHvaCasmas FatuRKwHénCIvit.

RbUetGunI CasarFatusrIragÁsaMjúaMEdlpÞkú kabUn¬C¦ GIuRdUEsn¬H¦ GuksuEI sn¬O¦ nigGasUt¬N¦ CYnkal manpUsVat¬P¦ nigs<an;F½r¬S¦ pgEdr. RKb;meU: lKulRbUetGInu RtUv)anbegátI eLIgBIsarFatugayKWGasuIt GamIen. -GasutI GamIennImYy²ekIteLIgBIbNþMúkabuksuIl¬-COOH¦bNþMGú amIn¬-NH ¦ mYyGatUmkabUn (C) mYyGatUm GIuRdUEsn (H) nigr:aDIkal;¬R¦. rUbmnþTeU TA rbs;GasuItGamIenKW៖ 2

enAkñgú ekasikastV nigmnusSmanGasItu GamIen 20RbePT. enAkRmit pH=7 bNþMúkabuksulI bMEbkeTACaTRmg;)as¬-COO-¦ ehIybNþMúGamInbMEbkeTACaTRmg; GasIut ¬-NH+ ¦. dUcenHGasItu GamIen nImYy²GacmanlkçN³CaGasItu b¤Ca)as.

- enAkñgú TRmg;T1I rbs;RbUetGInu GasutI GamIenmYycMnYnb£kmøayrbs;vamannaTICa GñknaMsar. ]TarhN_³ KøsI nuI GasutI Køyú tamicu esrU:tUnInkøaymkBIRTIbtUhVan TaMgGs;enHsuTE§ tCaGñkBa¢ÚnB½t’manRbsaTeRBaH vaCa sarFatuEdlbeB©ajedayekasikaRbsaT ehIyman\TiB§ leTAelInaTIrbs;ekasikaeKaledA b¤ekasikasac;duM. 3

2-RbePTepSg²énGasIutGamIen -GIuRdUlIsmUe: lKulRbUetGInu TTYl)anmU:NUEmrCaGasutI GamIeny:ageRcIn. TRmg;GasuIt GamIenTaMg 20EdleKrkeXIjkñúgmU:elKulRbUetGInu ehAfaGasItu GamIensþg;da. GasutI GamIenKµansþg;daKWCaGasItu GamIen EdlcaM)ac;kúñgemtabUlIsénekasika b:uEnþ va minEmnCaFatubgárbs;RbUetGInu eT.

32

xageRkamCarUbmnþrbs;GasIutGamIenTaMg 20RbePT៖

eQµaHkat;rbs;GasutI GamIenTaMg 20 RbePT៖

33

3-biubTIt Gasut I GamIenCamU:elKultUc²gayvarlaykñúgTwk ehIyGacRCabtamPñasekasika)an nigRCab cUleTAkñúgekasikaénsarBagÁkay)any:aggay. enAkñúgsarBagÁkayGasIutGamIenP¢ab;KñaeLIgvij edIm,IbegátI )anCaRbUetGInu .  bib u TItCaGasItu GamIenBIr ឬeRcInP¢ab;Kña. ÷cMNgbibu TItekIteLIgBIkarP¢ab;rvagGasIutGamIenBIrKWbNþMkú abuksulI énGasIutGamIenmYy P¢ab;CamYybNþMú GamIn énGasItu GamIenmYyeTot edaypþac;)an 1mUe: lKulTwk. ÷GasIutGamIen2P¢ab;Kña ehAfaDIbibu TIt. eBlGasItu GamIenkan;EteRcIn Rcv:ak;kan;EtEvg karehA fabubi TItRtUvpøas;bÚþrtamcMnYnGasuItGamIendUcCa RTIbibu TItmanGasIutGamIen 3P¢ab;Kña >>>. ]TarhN_³ etRtabubi TIt

GasutI GamIenP¢ab;KñaeRcInbegátI )anCabUl: IbuibTIt ehIyRcv:ak;blU: IbuibTItbt;EbnCaeRcIn pñt;begátI )anCa TRmg;T2I TRmg;TI3 nigTRmg;T4I énRbUetGInu . 



34

emeronTI 2 RbUetGIn ¬Protein¦ kñúgsarBagÁkay RbUetGInu mannaTI 6 y:agKW³ -RbUetGInu TRmg;vabegátI CaTRmgekasika - katalIkrKImICIv³EdlCmrujel,ÓnRbtikmµKImIkgñú ekasikaCaGg;sImu .

- mannaTIkarBarsarBagÁkayTb;nwgPñak;garbgáeraKCaGg;TkI r. tRmUvskmµPaBepSg²kñúgsarBagÁkay ]TahrN_ GaMgស៊ុយលីនCaGrmUn: tRmUv kRmitKøyú kUskñúgQam. -mannaTIdwknaMsarFartuepSg²qøgkat;Pñasekasika dUcCa eGm:kU Úbø Ín‘ dwknaM GuksuEI sn.

-GñkeFVcI lna RbUetGInu cUlrYmRKb;clnarbs;ekasika.

1-rUbpÁú¿rbs;RbUetGIun RbUetGInu Cam:aRkUmUe: lKulsaMjúaMEdlCabUl: IEménGasItu GamIenyfaRbePTxus²Kña. RbUetGInu Edlman GasItu GamIenticCag 50 ehAfabuibTIt. RbUetGInu man Rcv:ak;bbui TItmYyb£eRcIn ehIyekItBIGasutI GamIencab; BI50eLIgeTA. Ep¥kelITRmg; nigsmasFaturbs;RbUetGIun eKEckRbUetGIn u Ca 4 TRmg; KW 1>! TRmg;T1I ³ ekItBItMNlMdab;GasIutGamIensuT§.

1>@ TRmg;T2I ³ Rcv:ak;blU: Ibubi TItbt;Ebn CaExSex©AEdlEckCa 2RbePTKW

35

CMBUkTI4 naTIrbs;RbUetGIunkñúsarBagÁkay emeronTI 1 GasuIGamIen ¬Amino Acid¦ RKb;Pavrs;manRbUetGInU CasmasFatuKImIénCIvit. RbUetGInu bgáeá LIgBIGasItu GamIen. 1-TRmg;GasIutGamIen RKb;skmµPaBTaMgGs;rbs;sarBagÁkayRtUvkarRbUetGInu CacaM)ac; eRBaHvaCasmas FatuRKwHénCIvit. RbUetGunI CasarFatusrIragÁsaMjaú EM dlpÞúkkabUn¬C¦ GIuRdUEsn¬H¦ GuksuEI sn¬O¦ nigGasUt¬N¦ CYnkalmanpUsVat¬P¦ nigs<an;F½r¬S¦ pgEdr. RKb; mUe: lKulRbUetGInu RtUv)anbegátI eLIgBIsarFatugayKWGasuItGamIen. -GasutI GamIennImYy²ekIteLIgBIbNþúkM abuksuIl¬-COOH¦bNþMGú amIn¬-NH ¦ mYyGatUmkabUn (C) mYyGatUmGIuRdUEsn (H) nigr:aDIkal;¬R¦. rUbmnþTeU TA rbs;GasutI GamIenKW

enHsuTE§ tCaGñkBa¢ÚnB½t’manRbsaTeRBaHvaCasarFatuEdlbeB©ajedayekasikaRbsaT ehIyman\TiB§ leTAelInaTIrbs;ekasikaeKaledA b¤ekasikasac;duM. 2-RbePTepSg²énGasItu GamIen -GIuRdUlIsmUe: lKulRbUetGInu TTYl)anmU:NUEmrCaGasutI GamIeny:ageRcIn. TRmg;GasuIt GamIenTaMg 20EdleKrkeXIjkñgú mUe: lKulRbUetGInu ehAfaGasItu GamIensþg;da.

GasutI GamIenKµansþg;daKWCaGasItu GamIenEdlcaM)ac;kúgñ emtabUlIsénekasika b:Eu nþ va minEmnCaFatubgárbs;RbUetGInu eT. xageRkamCarUbmnþrbs;GasIutGamIenTaMg 20 ePT៖

2

enAkñgú ekasikastV nigmnusSmanGasItu GamIen 20RbePT. enAkRmit pH=7 bNþMkú abuksulI bMEbkeTACaTRmg;)as¬-COO-¦ ehIybNþMGú amInbMEbkeTACaTRmg; GasItu ¬-NH+ ¦. dUcenHGasIutGamIennImYy²GacmanlkçN³CaGasItu b¤Ca)as.

- enAkñgú TRmg;T1I rbs;RbUetGInu GasutI GamIenmYycMnYnb£kmøayrbs;vamannaTICa GñknaMsar. ]TarhN_³ KøsI unI GasutI Køyú tamicu esrUt: UnInkøaymkBIRTIbtUhVan TaMgGs; 3

36

sMKal;³ kñúgPaBCasUluysüúgTwk GasIutGamIenmanTRmg; 3EbbKW xageRkameQµaHkat;rbs;GasuItGamIenTaMg 20 RbePT

3-bibu TIt Gasut I GamIenCamU:elKultUc²gayvarlaykñúgTwk ehIyGacRCabtamPñas ekasika)an nigRCabcUleTAkñúgekasikaénsarBagÁkay)any:aggay. enAkñgú sarBagÁkayGasIutGamIenP¢ab;KñaeLIgvij edIm,IbegátI )anCaRbUetGInu .  bib u TItCaGasIutGamIenBIr ឬeRcInP¢ab;Kña. ÷cMNgbibu TItekIteLIgBIkarP¢ab;rvagGasIutGamIenBIrKWbNþMúkabuksulI énGasIutGamIen mYy P¢ab;CamYybNþGúM amInénGasItu GamIenmYyeTot edaypþac;)an 1mUe: lKulTwk.

÷GasIutGamIen2P¢ab;Kña ehAfaDIbbui TIt. eBlGasItu GamIenkan;EteRcIn Rcv:ak;kan;Et EvgkarehAfabuibTItRtUvpøas;brþÚ tamcMnYnGasuItGamIendUcCa RTIbibu TItmanGasIutGamIen 3P¢ab;Kña >>>. ]TarhN_³ etRtabubi TIt

37

GasutI GamIenP¢ab;KñaeRcInbegátI )anCabUl: IbuibTIt ehIyRcv:ak;blU: Ibubi TItbt;EbnCaeRcIn pñt;begáIt)anCa TRmg;T2I TRmg;T3I nigTRmg;T4I énRbUetGInu .

1>1 TRmg;TI1 ³ ekItBItMNlMdab;GasIutGamIensuT§.

1>2 TRmg;T2I ³ Rcv:ak;blU: Ibbui TItbt;Ebn CaExSex©AEdlEckCa 2RbePTKW - TRmg;bt;EbnRsb )អនត់ មខវលα( ³Rcv:ak;bl U: Ibbui TIt teRmobeTAtamTisedAEtmYy. - TRmg;bt;EbnminRsb(អនត់ មខវល ß ) ³ Rcv:ak;blU: IbiubTItteRmob kñgú TisedApÞúyKña manTRmg;saMjúaM ehIykan;EtmaM.





emeronTI 2 RbUetGIn ¬Protein¦ kñúgsarBagÁkay RbUetGInu mannaTI 6 y:agKW³ -RbUetGInu TRmg;vabegátI CaTRmgekasika - katalIkrKImICIv³EdlCmrujel,ÓnRbtikmµKImIkgñú ekasikaCaGg;sImu .

- mannaTIkarBarsarBagÁkayTb;nwgPñak;garbgáeraKCaGg;TkI r. tRmUvskmµPaBepSg²kñúgsarBagÁkay ]TahrN_ GaMgស៊ុយលីនCaGrmUn: tRmUv kRmitKøyú kUskñúgQam. -mannaTIdwknaMsarFartuepSg²qøgkat;Pñasekasika dUcCa eGm:UkbøÚ n‘Í dwknaM GuksuEI sn.

-GñkeFVcI lna RbUetGInu cUlrYmRKb;clnarbs;ekasika.

1-rUbpÁ¿rú bs;RbUetGInu RbUetGInu Cam:aRkUmUe: lKulsaMjúaMEdlCabUl: IEménGasItu GamIenyfaRbePT xus²Kña. RbUetGInu EdlmanGasItu GamIenticCag 50 ehAfabubi TIt. RbUetGInu man Rcv:ak;buibTItmYyb£eRcIn ehIyekItBIGasuItGamIencab;BI50eLIgeTA. Ep¥kelITRmg; nigsmasFaturbs;RbUetGIn u eKEckRbUetGInu Ca 4 TRmg; KW

1>3 TRmg;TI3 ³ KWseM dAeTAelITRmg;man 3 sNæan - bUl: Ibbui TIt mYycMnYnEdlmanGasIutGamIen enAXøatBIKña eRkayeBlbt;EbnCaeRcIn pñt; GasItu GamIenk¾enACab;Kña.

- bnÞab;BbI t;EbneRcInpñt; RbUetGIunk¾kaø yCa RbUetGInu RKab; EdlmanTMhtM Uc² ehIyPaKeRcIn RbUetGInu RCabTwkcUl.

38

- cMENkRbUetGIunRKab;manTMhMFM EtgEtpÞkú RKab;tUc² ehAfadUemn. dUemnCaEpñkmYyrbs;RbUetGuInEdlmanTRmg;TI3manragmUl. dUcenHvaCaGgát; EdlmanTRmg;Cak;lak; ehIymannaTIyfaRbePT.

Es,k eFVI[Calikakñgú sarBagÁkaymanPaByWt. #>GñkeFVcI lna cUlrYmRKb;clnarbs;ekasika. ]TarhN_³ Gak;TIn ¬mIRkUPILam:g;¦ Tuyb‘yu lIn¬kUnbMBg;tUc²¦>>>. sMNMu RbUetGInu TaMgenHenAkñgú eRKagq¥gw ekasika manskmµPaBkñgú kareFIVcMENkekasika. $>GñkkarBar RbqaMgnwgkareRCotcUlrbs;emeraKkñgú sarBagÁkay)an. ]TarhN_³ Es,k karBarkareRCotcUlénemeraKeBlrbYs. PIRb‘N Í UEsn nigRtuMbn‘Í CaRbUetGInu eFV[I Qamkk enAeBlmanrbYs. Gg;TIkr RbqaMgnwgkareRCot cUlrbs;emeraK ¬smøab;¦. %>GñktRmUv¬GrmUn: ¦ plitecjBIRkeBjGg;dURKIn. ]TarhN_³ GaMsy‘u lIn nigKøyú kakug tRmUvkRmitKøyú kUskñúgQam. rIÉGrm:nU lUtlas;ePJacekasika[eFVcI MENk. ^>GñkdwknaM dwknaMmeU: lKul b¤GyIu gu: sarFatuepSg²qøgkat;PñasekasikadUcCa : Úbø n‘Í dwknaMGuksuEI snBIsYteTAkan;ekasika.

Na , K …. eGmUk  tamTRmg;rbs;RbUetGIuneKEbgEckvaCa2RkumKW - RbUetGInu srés CamUe: lKulEvgminrlaykñúgTwk ehIysVti . vamanenAkñgú Es,k sk; Rkck mannaTICaGñkkarBar. - RbUetGInu RKab; CamUl: KulragmUltUc²rlaykñgú Twk. vamannaTICaclkr Gg;TIkr eGmU:kÚbø ‘Ín Gal;by‘u mIn CaGñkdwknaMGasItu xøaj;kúgñ Qam. tamsmasFatupSM eKEckRbUetGInu Ca 2 y:agKW

1>4 TRmg;T4I ³ CaRbUetGunI Edlman TRmg;F²M suTE§ tbgáeLIgedayRcv;ak; bUl: Ibbui TIt 3 b¤4 EdleFV[I kan; EtmanPaBsaMjúaM. 2-naTIrbs;RbUetGInu RbUetGInu mannaTI 6y:agKW !> katalIkr CRmujel,ÓnRbtikmµKImI. ]TarhN_³ rIb‘uyLÚb‘pÍ UsVatkabuksuILas CasmasFatu¬Gg;sImu ¦y:agsMxan;kúñg dMeNIrrsµsI MeyaK. ÉnIRtUEsNas; CaRbUetGIunmannaTIP¢ab;GasUt. @>RbUetGInu TRmg; mannaTICaGñkkarBar nigRTRTg;. ]TarhN_³ kULaEsn ¬srésRbUetGIunkñgú Calikasn§an¦ CasmasFatucm,gkñúg karP¢ab;Calika[rwgmaM. eGLasÞnI manenAkñgú srésyWténCalikarbs;sarBagÁkay dUcCa srésQam

+

39

+

-RbUetGInu gay ekItBIGasIutGamIensuT.§ ]TarhN_³ esrU:mGal;by‘u mIn ekr:aTIn. - ekItBIGasItu GamIen nigsarFatuminEmnCaRbUetGIun ¬RkumRbUesþTci ¦.

RbUetGInU saMjúaM RtUv)ancMNat;fñak;tam RkumRbUesþTci . ]TahrN_ ³ KøkI RU bUetGunI manpÞkú kabUnGuRI tat lIb:RU bUetGunI pÞkú m:UelKullIBIt emtaLÚRbUetGunI pÞkú GuIy:gu elah³.

RbUetGInu mankar)at;bg;KuNPaBeRkamlkçxNÐ dUcteTA³ ÷ GasuIt b¤)asxøaMg bNþal[sm<n½ §GIRu dUEsnRtUv)anbg¥ak; ÷ Pñak;garepSg² bg¥ak;sm<n½ §GIRu dUEsn nigkareRCotcUlénTwk ÷ GgÁFaturMlay bg¥ak;karRCabcUlrbs;Twk ÷ sab‘U bg¥ak;PaBbt;Ebnrbs;RbUetGInu nig[rlaRcv:ak;buibTIt ÷ kMhab;GMbil begánI smasFaturlaykñgú Twk ÷ elah³FatuFn¶ ; )art¬Hg¦man\TiB§ lelITRmg;RbUetGInu nignaTIrbs;va. ÷ bERmbRmYlsItuNðPaB skmµPaBrbs;RbUetGIunERbRbYlGaRs½y nwgsItuNðPaB. ÷ clnaemkanic kmøaMgbg¥ak;karbegáItTRmg;RbUetGInu . ]TarhN_³ ss‘tu nwgGs;KuNPaB køayCaBBuHeBleKkUrva.

emeronTI 3 Gg;suIm ¬Enzyme¦ 1> Gg;sImu Gg;smuI CasarFatuRbUetGInu EdlmannaTICakatalIkrCYyCMrujel,ÓnRbtikmµ KImICIv³epSg².

RbsinebIKµanGg;sImu eT skmµPaBepSg²kñúgsarBagÁkayminGacRbRBwtþeTA)aneT Gg;smuI KWCakatalIkrKImICIv³EdlmanRbtikmµyfaRbePTkRmitx<s; ehIyskmµPaB énRbtikmµKImICIv³ KWeTogTat; nigCak;lak;.

kñúgbnÞbB; iesaFn_³ edIm,IbMEbkKøyú sutI xøaj; RbUetGIInu RtUvmankatalIkr sItuNðPaB nigktþaepSg² edIm,ICMrujRbtikmµRbRBwtþeTA)anl¥. kñúgsarBagÁkayrs; min GaceRbIkeM dA b¤ kMhab;Rbtikr)aneT EtRbtikmµKImITaMgenaHeRbIR)as;katalIkrsrIragÁ EdlplitBIRbUetGunI ehAfa }Gg;sImu }. ]TarhN_³ GaharEdleyIgbriePaK minGacrlaykñgú Twk b¤say)an.GaharTaMgenH 

 40

CamUe: lKulFM² CaehtuminGacqøgkat;épÞPañ sekasika)an KWvaRtUvEtpøas;bÚþreTACa - sarFatugay tUc²EdlGacrlaykñgú Twk. -mUe: lKulrbs;vaGacRCab tamPñasekasika)an.

- Rtg;esVr:as ¬Transferases¦ CaGg;sImu EdlcUlrYmkñúgRbtikmµKImI yfaRbePT edayepÞrmUe: lKulBIbNþMúmYyeTAbNþúMmYyeTAeTot ]TahrN_ Rtg; kabuksuLI as.

- GIuRdULas ¬Hydrolases¦ CaGg;sImu EdlcUlrYmkñúgRbtikmµpþac;sm<n½ § KImI edayP¢ab;GIuyu:g OH nig GIuyu:g H Edl)anmkBImeU: lKulTikw ¬RbtikmµGuIRdUlIs¦.

2> cMENkfñak;Gg;sImu eKeFVcI MENkfñak;Gg;sIum edayEp¥kelInaTIrbs;va KWeQµaHrbs;Gg;sIum EdlbBa©b;edayBakü{ Gas }bEnßmelIeQµaHs‘bu Rtat. eKeFVcI MENkfñak;Gg;sIumCa 6RkumKW³ - GuksudI Uerdutas ¬Oxydoreductases¦ CaGg;sImu cUlrYmRbtikmµGuksudI Uerdukmµ ¬Rbtikr¦ fñak;rgRkumenHman erductas GuksudI as GuksuEI snNas EBGuksudI as GIuRdUsILu as.

- GIRu dULas ¬Hydrolases¦ CaGg;sIumEdlcUlrYmkñúgRbtikmµpþac;sm<½n§KImI edayP¢ab;GyIu gu: OH nig GIuyu:g H Edl)anmkBImUe: lKulTwk¬RbtikmµGIRu dUlIs¦.

GIuRdULasman kabUGIRu das RbUetGas lI):as eGEsÞra: s pUsVatas bubi TIdas.

GIuRdULasman kabUnGIRu das ¬GamILas EsluyLas¦ RbUetGas lI)a: s eGEsÞra: s>>>.

- lIy:as ¬Lyases¦ CaGg;sumI EdlbMEbkTwk kabUnDIGuksuIt nigGamUj: a: k; kñgú enaHrYmman edGIuRdatas EDmINalIyas.

- GIusUemr:as CaGg;sImu EdlCUyCRmujRbtikmµmU:elKul edIm,IerobcM mUe: lKulCafµI ]TarN_ eGBIemr:as muytas.

- lIhÁas CaGg;sImu EdlcUlrYmkñúgRbtikmµbegáItsm<n½ §KImIrvagmU:elKul sub‘ RsþatBIr vaCasaMgettas kabuksuLI as.

3-lkçN³rbs;Gg;smuI Gg;smuI CaRbUetGIunmanskmµPaBxøagM køabMput. ]TahrN_ kataLasmYym:UelKulGac bMEbkGIuRdUEsnEBGuksutI rab;lankñug ry³eBlEtmYy naTI. Gg;smuI manlkçN³sm,tidþ UcCa  Gg;smuI mYycMnYntUcGacbegánI Rbtikmµ)anmYycMnYnFM.  Gg;smuI GacbegánI el,ÓnRbtikmµKImICIv³EdlekItmankñúgekasika.

-

-

+

41

+

Gg;sumI mYymanGMeBIeTAelIEtsub‘ RsþatmYyKWCayfaRbePTrbs;va. sarFatuEdlGg;sImu manGMeBIGaRs½yeTAelIs‘ubRsþat³ sub‘ Rsþat Gg;sIum sub‘ Rsþat Gg;sImu lIBIt lI):as Gu‘yer Gu‘yerGas m:al;tUs m:al;tas Lak;tUs Lak;tas sakar:sU sak;kar:as RbUetGInu RbUetGas GamIdug GamILas bubi TIt bibu TIdas GasutI rIbnU uyekøGiuc GasutI nuyekøGas k>\TiB§ lénsItuNðPaBeTAelIskmµPaBGg;sIum tamry³RkahVxageRkam Gg;sIummanskmµPaBRbesIbpM ut enAsItuNPð aB $0 eTA $% ehIyskmµPaBGg;sIumRtUvfycuHPaBenAsItuNPð aBx<se; Bk ¬elIsBI$% ¦ nigTabeBk ¬0 ¦.

x>\TiB§ l pH eTAelIGg;sImu tamry³RkahVxageRkam Gg;sImu manskmµPaB GaRs½yeTAelI pH. Gg;smuI GamILasmanskmµPaBRbesIrbMputenAkRmit pH= 7 ehIyskmµPaBGg;smuI GamILasfycuHPaBenAkMhab; pH 7 nig pH7 x<se; Bk ebIpH = 4 b¤ esµI 9 GamILas)at;bg;KuNPaBTaMgRsug.

K>\TiB§ lsub‘ Rsþat nigkMhab;Gg;smuI eTAelIRbtikmµ kalNakMhab;Gg;sImu kan;Etxab; el,ÓnRbtikmµKImICIv³kan;EtekIneLIg. EteBldl;cMNcu GtibrimamYyel,ÓnRbtikmµKimICIv³efr.



o C

o C

o C

o C

K>Gg;smIu RtUvkarkUGg;sImu edIm,IeFVIskmµPaB Gg;smuI k¾RtUvkarkUGg;sImu edIm,ICYykñgú RbtikmµKImICIv³Edr mandUcCa vItamIn ebkuMpicø .

X>Gg;sImu CakatalIkrEdlmanRbtikmµbRBa©as

\TiB§ lénsItuNðPaBeTAelIskmµPaBGg;smuI 42

C¿BUkTI5 emeronTI1

Gg;smuI CakatalIkrEdlmanRbtikmµbRBa©as eRBaHvaGacbMEbøgeTACa sarFatufµI ehIysarFatufeµI naH k¾GacERbRbYlmkCasaFatuedImvij. 

B½t’esenTic nig karsMEdgénEsn ADNCaB½t’manesenTic

CaTRmB½t’manesenTic eRBaHpÞkú tMNlMdab;nuyekøGUTtI EdlCaB½t’man esenTic ¬smÖartMNBUC¦. kñúgkarbnþBUCedayePT Éktþ³fµeI kItBIsuIkUt)anmkBIkarrlaycUlKñarvag kaEm:tjI nig kaEm:teQµal. sukI UtmanB½t’manesenTic sRmab;ksaglkçN³rbs; Pavrs;.

1> smasFatuKImIénsmÖaresenTic 1>1 karBiesaFrbs;elakRKIPIt ¬Griffith 1928¦ PñWmkU: Uk Ca)ak;etrIEdlbgáCMgW[manCMgWrlaksYt. vaman rUbrag2 Ebb KW rag S nigrag R .

- )ak;etrI S KWrUbragmaneRsamEdleFVGI MBIKyøú sItu . vamanlkçN³rh½skñúg karbgá[manCMgW. - )ak;etrI R KWragKRKatKµaneRsam nigminbgá[manCMgWeT. tamkarRsavRCavrbs;elakRKIPIt )ansnñdi æanfa )ak;etrI R KµaneRsam bMEbøgCa )ak;etrI S maneRsamEdlGacbgáCMgW nigbBa¢nÚ eTAsNþaneRkay.

1>2 karBiesaFrbs;elakGavIrI karRsavRCavrbs;elak GavIrI nigGñkviTüasaRsþepSgeTot bgðajfamUe: lKul AND

43

CaTMrB½t’manesenTic. elakv:at;snu nigRKinrkeXIjTMrg;mU:elKulADN. KMrUADN mUe: lKulenHekIteLIgBIRcv:ak;BIrExSEdlrMuCaregVlelIKña.

1>3 karBiesaFrbs;hWsuI nigqas -hWs)uI anerobcMvIrus2Rkum edayvIrus mYyRkumcgP¢ab;sa< n;F½rviTüúskmµ #% ehIy mYyRkumeTotcgP¢ab;psU Vr½ viTüúskmµ #@.

- rYcKat;ykvIrusTaMgBIrRkum dak; elI)ak;etrIehIyrg;caM[vIrusbnþBUCkñgú )ak;etrI. tamkarBiesaFbgðajfa s<an;F½rviTüúskmµ #% enAsl; ÉpUs½rV viTüúskmµ#@ KµanenAsl;eT. Kat;eFVIkarsnñdi æanfa vIrusbBa¢nÚ DNA eTAkñgú )ak;etrI bnÞab;mk DNA sVy½ tMeLIgeTV nig sMeyaKRbUetGInu EdlbgáCavIrsu fµ²I CaeRcIn. dUcenH DNA CaB½t’manesenTic. 2> TMrg;mU:elKul ADN 2>1 FatubgámeU: lKulADN - mUe: lKul AND bgáeLIgBIRcv:ak;nuyekøGUTItBIrExS. nuyekøGUTtI nImYy² manFatubgáKW

- )asnIRTicmanbYnEbb³ GaednIn¬A¦ TImIn¬T¦ sutI UsunI ¬C¦ hÁanIn¬G¦. GaednIn nigTImIn CaKU)asbMeBjKña ehIysutI UsuIn nighÁanIn CaKU)asbMeBjKñaEdr. ehIysutI UsunI nighÁanInCaKU)asbMeBjKñaEdr.

ADN

H3PO4 H3PO4 H3PO4 H3PO4

GasutI pUsrV½ ci mYymU:elKul ÷ sáredGuksurI bI UsmYymU:elKul ÷ )asGasUtmYymU:elKul 44

÷ sáredGuksurI bI Us ÷ A ÷ sáredGuksurI bI Us ÷ T ÷ sáredGuksurI bI Us ÷ C ÷ sáredGuksurI bI Us ÷ G

2>2 lkçN³)asGasUt tamratagbrimaN)asGasUtén ADN kñúgekasikaepSg²bgðajfa RbePTPav³rs;

)asBYvic A

sVa RdUsUPIl pSitNWrsU: ,:r:a )ak;etrIGkW UlI mnusS efømI

G

)asBIrImDI In T

C

31.0 18.4 31.5 19.1 27.3 22.5 27.6 22.5

A C AC  1,  1  1 T G T G

dUcenH ÷brimaNTImIn nig GaednInesµKI ña ÷brimaNsuItUsIun nig kanInesµKI ña

23.0 26.1 23.3 27.1

eday !CMhan=!regVl=!0RbeLaH=#>$nm ehIycenøaHBInuyekøGUlTIt 1 eTA nuyekøGUlTIt1 esµI 0.34 nm. mUe: lKul ADN nImYy²mancMnYnnuyekøGUTtI eRcIn. m:eU lKul ADN epSg²xusKña edaycMnYnRbePT nigTItaMgrbs;nuyekøGUTtI . tMNlMdab;nuyekøGUTtI TaMgbYnRbePT mansar³sMxan; sMrab;sKM al; m:UelKul ADN nImYy². ]TahrN_ m:eU lKul ADN EdlmanRbEvg 1 mmmannuyekøGUTtI 30lanKU. sMKal;³ 1 Å =10-10 m 1 Å= 10-4 1 Å =10-1 nm 1 Å = 10-7 mm 1 nm =10-3  1  =10-3 mm

24.6 25.6 24.3 25.5 30.3 19.5 30.3 19.8

2>3 KMrUm:eU lKul ADN elakv:at;sun nigelakRKik rkeXIjTRmg;meU: lKul ADN. m:eU lKul AND ekItBIRcv:ak;nuyekøGUTtI 2ExS EdlruCM aregVlelIKña. Rcv:ak;TaMgBIrP¢ab; KñaeTAvijeTA mkedaysm<n½ §GuIiRdUEsnexSay tameKalkarN_bMeBj)asnIRTicKW A P¢ab; T eday sm<n½ §GuRI dUEsn @Can; ¬A=T ¦ nig C P¢ab; G edaysm<n½ §GuRI dUEsn #Can;¬ C  G ¦ GasutI pUsr½V ci énnuyekøGUTtI mYyP¢ab;eTAnwgsáredGuksuéI nnuyekøGUTtI mYyeTot eday sm<n½ §kUv:aLg;.

RbsinebIeKBnøatRcv:ak;TMag2 EdlrMuCaregVldak;[rabesµeI naH mUe: lKul ADN mansPaBCaCeNþrI y:agEvg EdlmanTTwg @nm nigbeNþayeRcInmIlIEm:t eTAeRcInEm:temCeNþIrekItBIGasutI pUsVrci nigsáredGuksurI bI Us ÉkaMCeNþIrekItBI)as nIRTic. 45

3-sVy½ tMelIgu eTV ADN 3>1 brimaN ADN kñgú ekasika ADN manlkçN³BiessdUcteTA³ -Éktþ³kñúgRbePTEtmYymanbrimaN ADN efrcMeBaHRKb;ekasikalUtlas; Et ekasikabnþBUCmanbrimaN ADN fycuHmkBak;kNþal.

-brimaNADNERbRbYlBIRbePTmYyeTARbePTmYyeToteRBaHcMnYnRkUms:U UmERbRbYl 3>2 sVy½ tMelIugeTV ADN - FatubgáKImIénRkUmU:smU man ADN nigRbUetGInu GusI nþÚ vamanragCanuyekøGU PILam:g; rges<ókmµ.

- nuyekøGUPILam:g;bgáeLIgm:UelKul ADN EdlrueM lIRKab;RbUetGInu GIusnþÚ .

RkabxagRkamenH tagBIkarvivtþénbrimaN ADN kñúgmYyvdþekasika.  brimaN ADN ERbRbYldUcteTA³ Oh 8h 14h 19h

k>dMeNIrkarsVy½ dMeLIgeTV ADN muncMENkekasikanImYy² Rcv:ak;nuyekøGUlTItTaMg2 énmUe: lKul ADN empþac;ecj BIKña. Rcv:ak;mçagrbs; ADN emCaBum< sRmab; sMeyaKRcv:ak;fbµI MeBjbEnßm. mUe: lKul ADN kUnTaMg2 dUcmUe: lKul ADN emebHbiT. enAeBlcMENkekasika ekasikakUnnImYy²)anTTYlmUe: lKul ADNkUnmYykñgú cMeNam ADN kUnTaMg2. dUcenHekasikakUnTTYl)anB½t’manesenTicTaMg RsugBIekasikaem. clnkarsV½ytMeLIgeTV ADN mansarsMxan;³ - rkSacMnYnRkUmsU: Um[enAdEdl eBlekasikaeFVIcMENk. - enAcMENkmItUs ekasikakUn nigekasikaemman ADN dUcKña. dUcenH clnkarsV½y tMeLIgeTV ADN Fana[mankarbBa©ÚnB½t’man esenTicdUcKñaBIekasikaemeTAekasikakUn. -clnkarsV½ytMeLIgeTV ADN RbRBwtþeTAenAvKÁS éncenøaHvKÁ.

-EpñksV½ytMeLIgeT CatMbn;énmUe: lKulADN EdleFVkI arsV½ytMeLIgeTVenAcenøaHtMbn; minTan;mankarsVy½ tMeLIgeTV. -ADN bUl: Iemr:as CaGg;sImu yfaRbePT.

brimaN ADN efr 14 brimaN ADN ekIneLIg¬sVy ½ dMeLIgeTV¦ 19 brimaN ADN = efr 20 brimaN ADN = Føak;cuH¬eFVImItUs¦ 8h

h

h

h

46

x>dMeLIgeTV ADN kñúgRbUkarIyUt: -)ak;etrImanRkUmUe: lKulEtmYy. ADN rbs;vamanragCargVg;EdlRtUvtMeLIgeTV muncMENkekasika. dMeLIgeTVRbRBwtþeTAedayecjBIcMNucEtmYy rYcEjkecj eTAtam TisedABIrpÞyú Kña. )ak;etrIGactMeLIgeTVkgñú el,ÓnRbEhl 106 KU)as kñúgmYy naTIehIyRbEhl 40 naTI. K>dMeLIgeTV ADN kñgú GWkarIyUt: kñúgekasikaGWkarIyU:tsVy½ tMeLIgeTV RbRBwtþeTAkñgú el,ÓnkñúgsPaByWt RbEhl %00 eTA %000KU)as¼naTI nigenAelIcMNucCaeRcIn pÞyú BIel,ÓnkartMeLgeTV ADN kñúgekasikamnusS manrab;Ban;lanKU)as.

3>3 naTIs½yV dMeLIgeTV sVy½ dMeLIgeTV ADN mannaTIr:ab;rgkardMeLIgeTVénRkUmsU: Um cMnYn nigrUbrag rbs;va [enAdEdleRkaycMENkekasika ehIyvarkSaB½t’manesenTic[enAefrdEdl kñúgkarqøg kat;CMnan;.

គនលឹេះម

េះស្សាយលំហាត់

១. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់ បស់ េូ មលគុលADN អ្ខែត់AND ឬតសន តាេមាលកា ណ៍បំមេញបាសនីគ្រទ្យិ ច A-T , C-G  A=T , C=G

 ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប (M)= 2A+2C

A  100 0 A 0 T  100 T M  0 T 0 C  100 C M  0 C 0 Gx100 G M  0 G 0

÷edIm,Irk M ebIeKR)ab;cMnYnA nigsmamaRtPaKryA

M 

÷edIm,Irk M ebIeKR)ab;cMnYnT nigsmamaRtPaKry ÷edIm,Irk M ebIeKR)ab;cMnYnC nigsmamaRtPaKry

÷edIm,Irk M ebIeKR)ab;cMnYnG nigsmamaRtPaKry

២. ក្ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតនី េួយៗ បស់ េូមលគុលADN អ្ខែត់AND ឬតសន តាេមាលកា ណ៍បំមេញបាសនីគ្រទ្យិ ច A-T , C-G  A=T , C=G

 ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប (M)= 2A+2C 





M C 2 M C G A 2 AT 

÷មបើសាគល់M និខសមាមាគ្រតភាគ យA ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីត ÷មបើសាគល់M និខសមាមាគ្រតភាគ យT ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីត ÷មបើសាគល់M និខសមាមាគ្រតភាគ យC ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីត 47

M  00 A 100 M  00 T T 100 M  00 C C 100 A

÷មបើសាគល់M និខសមាមាគ្រតភាគ យG ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីត

G

M  00 G 100

៦. ក្ភាគ យនុយមក្លអ្ូទ្យីត

eday ADN mannuyekøGUTtI 4y:ag KW °A ÷ °T÷ °C ÷ °G = 100°  °2A ÷ °2C = !00°  °A ÷ ° C = %0°  ° A = 50°- ° C/  ° C = 50°- ° A 100  °A = °T =  C 2 100  °C = °G =  A 2

៣. ក្គ្របតវខADN គ្របតវខអ្ខែត់ADN ឬគ្របតវខតសន ម

យនុយមក្លអ្ូទ្យីត១ មានគ្របតវខ0.34nm មហើយADN ជាគ្រចវាក្់មទ្យវ

 l  M 0.34nm 2

ម

0

យ l ជាគ្របតវខADN គ្របតវខអ្ខែត់ADN ឬគ្របតវខតសន

0

M ជាចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតស ុបមៅមលើគ្រចវាក្់ទំខ2 ៤. ក្ចំនួនជំហានននេូមលគុ លADN អ្ខែត់AND ឬតសន ម

ឬម

ម

= 3.l4

យេូមលគុលADN 1 តំម

ើខមទ្យវបមខែើតបានក្ូន 2 ើខមទ្យវ១ដខគឺ M’ = M

ើខមទ្យវ n ដខគឺ M’ = M (2n - 1)

៨. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតមស ីគ្របមភទ្យនី េួយៗ (A’, T’, C’, G’) ម

=

ម

0

ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីសគ្រមាប់ ADN តំ ម

យ១ជំហានមាន១០គូបាស

យA ភា​ាប់ T ម

0

0

ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីសគ្រមាប់ ADN តំ ម

(ក្នុខក្ ណីសាគល់ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប) M  ចំនួនជំហាន 20 ៥. ក្ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន បស់ េូមលគុ លADN អ្ខែត់AND ឬតសន ម

0

0

៧. ក្ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ស ី ុប (M’)

យ១ជំ ហានមានគ្របតវខ3.4nm (ក្នុខក្ ណីសាគល់ គ្របតវខ)

 ចំនួនជំហាន

0

យមៅមេលតំម

ើខមទ្យវនុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីភា​ាប់នឹខនុយមក្លអ្ូទ្យីត បស់ ADN

តាេមាលកា ណ៍បំមេញបាស A’-T, T’-A, C’-G, ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីគ្របមភទ្យ A’=T’=A (2n–1)

យសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន 2 មហើយ C ភា​ាប់ G

ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីគ្របមភទ្យ C’=G’=C (2n–1)

យសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន 3

 ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុប L= 2A + 3C

លំហាត់

េូមលគុល

ចំ ្ំ៖ មគអាច ក្ចំនួនសេែ័នអ្ ធ ុី គ្រដូតសនស ុប វាខ A និ ខ T ឬ C និ ខG។

ADN

េួយមាននុយក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យA=120000

តដលមានសមាមាគ្រត20% នននុយមក្លអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់ ។

48

ក្. ក្ភាគ យនននុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ ខ្. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗ បស់េូមលគុល ADN

ម

¬ ¦

គ. ក្គ្របតវខេូមលគុលADN ជាេីគ្រក្ូតេគ្រត m

600000 30 = 180000 100 ដូចមនេះនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗគឺ៖  នុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ C=

ឃ. ក្ចំនួនជំហាន បស់េូមលគុលADN ខ. ក្ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុប បស់ េូ មលគុលADN

នុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ A = T = 120000

ច. ក្សេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន វាខ C និខ G ្. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតមស ស ី គ្រមាប់ ADN តំម

នុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ C = G = 180000

ើខមទ្យវ5ដខ

គ. ក្គ្របតវខេូមលគុលADN ជាេីគ្រក្ូតេគ្រត ម

ដំមណាោះម្រសាយ បគ្រមាប់៖ នុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ADN (M)=120000, %A=20%

ម

%A=%T

,

ម

 %C =

100 2

0

 00 A

= 1002

0

0

 20%

M 0.34nm 2

= 600000 0.34nm 2

= 102000nm

យ 1nm = 10-3m

ឃ. ក្ចំនួនជំហាន បស់េូមលគុល ADN

= 30%

ម

យ១ជំ ហានមានគ្របតវខ3.4nm

 ចំនួនជំហាន

ដូចមនេះភាគ យនននុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗគឺ៖ %A = %T = 20%

= 3.l4 =

102000 = 30000 3.4

ដូចមនេះចំ នួនជំហាន បស់េូមលគុ ល ADN គឺ៖ 30000ជំហាន

%C = %G = 30%

ខ. ក្ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុប បស់ AND

ខ្. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗ បស់ AND ម

l

ដូចមនេះគ្របតវខេូមលគុល ADN = 102000nm=102m

%C=%G

យADN មាននុយមក្លអ្ូទ្យីត ៤យខ 2 %A + 2 %C=100% 0

យនុយមក្លអ្ូទ្យីត១ មានគ្របតវខ0.34nm មហើយADN ជាគ្រចវាក្់មទ្យវ

គ្របតវខេូមលគុល ADN

ក្. ក្ភាគ យនននុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ

តាេមាលកា ណ៍បំមេញបាសនីគ្រទ្យិ ច A-T , C-G 

120000100 = 600000 20 យ%C=30% នននុយមក្លអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់

 នុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ADN M 

ម ម

យនុយមក្លអ្ូទ្យីត A = 120000 = 20% នននុយមក្លអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់ 49

យA ភា​ាប់ T ម

យសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន 3

យសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន 2 មហើយ C ភា​ាប់ G

លំហាត់អ្នវតត

 ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុប L= 2A + 3C ម

1.mUe: lKul ADN mYymanRbEvg 0/102 mm. k>KNnacMnYnnuyekøGUTtI RbePTnImYy²rbs;mU:elKulADN.ebInuyekøGUTtI T=18°énnuyekøGUTt I TaMgGs;. x>rkcMnYnnuyekøGUTtI esrIeBl ADN sV½ytMeLIgeTV K>rkcMnYnsm<n½ §GIRu dUEsnsrub 2.mUe: lKul ADN mYymannuyekøGUTtI RbePT A=15 °énnuyekøGUTtI srub. nuyekøGUTtI RbePT C eRcInCag A cMnYn4400 nuyekøGUTtI . k>KNnacMnYnnuyekøGUTtI RbePTnImYy²rbs;mU:elKul ADN x>KNnaRbEvgrbs;meU: lKul ADN Ca mIRkUEm:t K>ebImeU: lKulADN sVy½ tMelIgu eTV4dg etIRtUvkarnuyekøGUTtI esrIcMnYnbu:nµan?

3.mUe: lKul ADN mYymanplbUknuyekøGUTtI RbePTA nigT esµI30°énnuyekøGUTtI TaMgGs; nigmancMnYnsm<½n§GIuRdUEsnsrub 29700. k>rkcMnYnnuyekøGUTtI RbePTnImYy²rbs;meU: lKul ADN x>rkRbEvgmUe: lKul ADN Ca mm K>rkm:asrbs;meU: lKul ADN ebInuyekøGUTtI mYymanm:as300xñatkabUn. 4.mUe: lKul ADN4 mYymancMnYnsm<½n§GIuRdUEsnrvagA nigT esµIcMnYnsm<n½ §GIRu dUEsn C nig G esµI 3>10 . k>KNnacMnYnnuyekøGUTtI RbePTnImYy²rbs; mU:elKul ADN x>rkRbEvg mUe: lKul ADN Camm

យនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ A = 120000

នុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ C = 180000

 ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុប L= 2 x 120000 + 3 x 180000 = 780000 ដូចមនេះចំ នួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុបគឺ៖ 780000 សេែ័នធ ច. ក្សេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន វាខ C និខ G ម

យC ភា​ាប់ G ម

យសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន 3

 ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន វាខ C និខ G = 3C= 3x180000=540000 ដូចមនេះសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន វាខ C និខ G គឺ៖ 540000 សេែ័នធ ្. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតមស ស ី គ្រមាប់ ADNតំម ម

យេូមលគុលADN 1 តំម

ើខមទ្យវ5ដខ

ើខមទ្យវបមខែើតបានក្ូន 2

ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ស ី គ្រមាប់ ADN តំ ម

ើខមទ្យវ n ដខគឺ M’ = M (2n - 1)

= 600000 (25 – 1) = 600000x31= 19200000 ដូចមនេះមដើេបីតំម

ើ ខមទ្យវ5ដខគ្រតូវកា នុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ស ី ុប 19200000

50

emeronTI2

karsMEdgecjénEsn ADN CasmÖar³esenTicEdlpÞúkB½t’manesenTic. epNUTbI rbs;Pavrs;RtUv)ankMNt;edayesNUTIbEdlpÞkú B½t’manesenTicsßti enAkñgú éNVyU:énekasika. B½t’manesenTicRtUv)anbBa¢nÚ BIekasikaemeTAekasikakUn tamry³sVy½ tMeLIgeTV ADN nigr)ayesµéI n ADN kñúgvKÁGaNapasénmItUs. 1> skmµPaBénEsn 1>1>BiesaFn_rbs;bÍd‘ l ¬Beadle ¦nigtaTum ¬Tatum¦ elakb‘Ídl nigtaTumeFVkI arBiesaFedaybBa©agM kaMrsµI X eTAelIs,:rbs;pSitp¥Ür Rkhm ¬NWrUs: ,:ra: Rkassa¦ ehIyyks,:enaHeTAciBa©wmenAkñgú mCÄdæanBIrxusKñaKW ÷ mCÄdæansm,ÚrsarFatuciBa©wm ÷ mCÄdæanxSt;sarFatuciBa©wm edaymCÄdæanmYylayemtabUlIt C nig mCÄdæanmYyeTotlayemtabulIt D . tamkarBiesaFbgðajfa manGg;sImu 2 RbePTRtUv)ansMeyaKeday mIeslüÚm edIm,IRTRTg;karlUt las;enAkñgú mCÄdæan C nig D. Kat;ehAsmµtikmµenHfa Esn mYydwknaMsMeyaK Gg;sumI mYy.

EsnCaGgát;tUcmYyrbs; ADN EdlmanpÞkú B½t’manesenTic sRmab; sMeyaKRbUetGInu yfaRbePTmYy ehIyRbetGInu CaGñkkMNt;lkçN³rbs;Éktþ³.

EsnCaGgát;mYyrbs; ADN EdlpÞúkB½t’manesenTic sRmab;kN M t;kar sMeyaKRbUetGInu mYy. RbUetGInu enHeFV[I elcecjnUvlkçN³mYy b¤epNUTbI mYy. 1>2>PaBRtUvKñaén ADN nigRbUetGInu RTwsxþI agelIEdlfa : EsnmYydwknaMsMeyaKGg;sImu mYy : RtUvbþÚrCa : EsnmYydwknaMsMeyaKRbUGuInmYy : eRbobeFob AND nigRbUetGInu ÷cMNucdUcKña³ - Cam:aRkUmeU: lKul -mUe: lKulnImYy²EdlekItBIÉktatUc²P¢ab;KñaCaRcv:ak;meU: lKul. -mUe: lKulnImYy²mantMNlMdab;nuyekøGUTtI b¤GasIGu amIenCak;lak;.

RbUetGInu -ekItBIRcv:ak;nuyeklGUTtI BIrbMeBjKña BI >-ekIteLIgBIRcv:ak;GasutI GamIenmYyExS ADN ehIybBa¢ÚneTArIbUsm U edIm,I sMeyaKRbUetGInu .

- nuyekøGUTtI # kMNt;GasuItGamIen !. -GasutI GamIenbIkMNt;kUdugmYy ADN

emtabUlIt CasarFatuEdlcUlrYmemtabUlIs. pSitp¥ÜrRkhmeQµaHNWr:sU ,:r:aRkassamanlkçN³BiessKWGaclUtlas; kñgúu mCÄdæan xSt;sarFatuciBa©wm ehIybnþBUCtamry³s,:GabøGÚ Iut.

- manRbEvg EvgCagRbUetGInu 51

-manRbEvgxøCI ag AND

lkçN³xusKñarvagmUe: lKul ADN nigmUe: lKul ARN

- ADN nImYy²mannuyekøGUTtI - manGasuItGamIen 20RbePTEdl 4RbePT EdlteRmobCatMNlMdab;nuy teRmobKñatamtMNlMdab;Cak;lak;begátI )an ekøGUTItCak;lak;.

CaRcv:ak;bUlIbuibTIt. 2> karcmøgB½t’manesenTic B½t’manesenTicCabøg;sagsg;RbUetGIunmanenAelIGgát; AND kñúgéNVyU: eRkamTRmg;CatMNlMdab;nuyekøGUTtI . eragCagsMNg;RbUetGInu KW rIbUsmU ehIysßitenAkñgú sutI U)øas.

2>1 rUbpþ¿ú ARN naMsar¬ ARNm¦ -enAkñgú sutI U)øas mU:elKul ARNm CadwknaM sMeyaKRbUetGInu edaypÞal;.

ARNm Cam:eU lKulEdlcUleTAcmøgB½t’ manesenTicBIRcv:ak; AND emmçag edIm,I sMeyaKRbUetGunI .

mUe: lKul ADN ÷CaRcv:ak;edGuksurI bI UnuyekøGUTtI BIrExS EdlP¢ab;Kñaedaysm<½n§GIuRdUEsn ÷EvgCagm:UelKul ARN y:agxøaMg ÷cMnYnnuyekøGUTtI eRcIn ¬rab;mnWu -rab;lan¦ ÷m:asmU:elKulERbRbYlBIrab;laneTArab;ekad ÷sárRbePTedGuksutI IbUs ¬C H O ¦ ÷)asRbePTTImIn ¬ T ¦ 5

ARN

10

4

÷ xøCI agmU:elKul AND ÷ cMnYnnuyekøGUTtI tic¬rab;sib-Ban;¦ ÷ ma:smUe: lKulERbRbYlBI @%000 eTA%00000. ÷ sárRbePTrIbUs ¬C H O ¦ ÷ )asRbePTG‘yu r:asuIl ¬U¦ 5

10

5

man 3RbePT eTAtammuxgarrbs;va KW³ - ARN naMsar¬ ARNm¦CaGñkcmøgRkmBI ADN. - ARN dwknaM¬ ARN ¦ CaGñkdwknaMGasutI GamIeneTAdak;elIkdU ug én mUe: lKul ARNm. - ARN rIbsU Um¬ ARN ¦CakEnøgsMeyaKRbUetGInu . t

r

52

mUe: lKul ARN ÷CaRcv:ak;rbI UnuyekøGUTtI mYyExS

2>2 clnkarcmøgRkm karsMeyaK ARNm caM)ac;eRBaHB½t’manesenTic¬ ADN¦ sßti enAkñgú éNVyU: Canic© ÉkarsMeyaKRbUetGIuneFVeI nAkñúgsuItU)øas ehIyRtUvmanmUe: lKuleTAcmøgRkmKW ARNm. karsMeyaK ARNm ekIteLIgedaymanGnþraKmn_BI Gg;sImu ARN bUl: Iemr:as.

Gg;smuI ARN bUl: Iemr:asmannaTI ÷TTYlsÁal;sBaØaNesenTic enAelImU:elKul ADN EdlGaccab;epþmI nigbBa©b;karsMeyaK ARNm Rtg;kEnøgCak;lak;. ÷ sm<n½ §GIuRdUEsnexSayrbs;mUe: lKul ADN. ÷ eFV[I manbUl: IEmkmµénrIbUnuyekøGUTtI edayrIbUnuyekøGUTtI esrI eTAbMeBjCamYynuyekøGUTtI Rcv:ak;mçagrbs; AND tameKalkarN_beM Bj )as A-U , C-G .  karcmøgRkmB½t’manesenTic KWCakarcmøg tMNlMdab;nuyekøGUTtI elIGgát;mYyrbs; AND [eTACatMNlMdab;rIbnU uyekøGUTtI rbs; ARNm 3> RkmesenTic 3>1 karcaM)ac;énRkmmYy

RkmesenTic CaRbB½n§énPaBRtUvKña rvagtMNlMdab;nuyekøGUTtI

eTAnwgtMNlMdab; GasutI GamIenkñúgRbetGInu . nuyekøGUTtI 4RbePTrbs; AND kMNt;GasuItGamIenTaMg20 RbePT KWmansmµtikmµb³I - nuyekøGUTtI 1kMNt;GasuItGamIen1¬$!=$¦enaHsl;GasuItGamIen16 vaminRKb;. nuyekøGUTtI 2kMNt;GasuItGamIen1 ¬$@=!^¦ enaHsl;GasuItGamIen 4 vaminRKb;.

- nuyekøGUTtI 3kMNt;GasuItGamIen1 ¬$#=^$¦RKb;RKan;sRmab;kMNt; GasutI GamIen. snñdi æan)anfa nuyekøGUTtI # ¬mYyRtIFatu¦kMNt;GasIutGamIenmYy . GasutI GamIen mYyTTYlRkmBIRtIFatumYyrWeRcInBI ADN.

53

3>2 taragRkmesenTic

4> karbkERbRkm karsMeyaKbUl: Ibbiu TItmankarcUlrYmBI ARNm rIbUsmU ARN .

4>1 rIbUsmU rIbUsmU CaFatuekasikamYy vasßitenAesrIkgñú sutI U)øasEdlcUlrYmsMeyaK RbUetGInu ehIymannaTICaeragCagsagsg;RbUetGInu .  rIbUsm U man2EpñkKW ÉktargFM nigÉktargtUc ehIymankMBs; 30nm nigTTwg 20nm.

-ÉktargFM = ARN #m:eU lKul ÷ RbUetGInu $% -ÉktargtUc= ARN !m:eU lKul ÷ RbUetGInu ## t

r

r

3nuyekøGUTtI =1RtIFatu=1kUdug=1Gg;TkI dU ug=1GasutI GamIen edayARNmCaGñksMeyaKRbUetGIunedaypÞal; dUcenHeKGac[niymn½y

RkmesenTic CaRbB½n§RtUvKñaéntMNlMdab;rIbnU uyekøGUTItrbs; ARNm nigtMNlMdab; GasutI GamIen.

naM[ $#=^$ kUdug-# kUdugsþbú =^! kUdug RtUvnwgGasuItGamIen @0RbePT. -tamtaragRkmesenTic kUdugEdlminkMNt;GasuItGamIen mankUdug UAA UAG UGA eRBaHvaCakUdugsRmab; bBaÄb;karsMeyaKRbUetGIn u EdlehAfakUdugsþbú .

RkmesenTicmanlkçN³Caskl eRBaHPav³rs;TaMgGs;mannuyekøGUTtI 4RbePT sRmab;kN M t;GasutI GamIen 20 RbePT ehIyRtIFatumYy kMNt;GasuIt GamIenmYy.

bUl: IsUm CasMNuMrIbsU Um EdltP¢ab;KñaedaymUe: lKulARNm

54

4>2

dwknaM ¬ARN ¦ ARN ekItBIRcv:ak;nuyekøGUTt I eTal EdlcugmçagrueM lIxøÜnÉgbegáItCakMBkbI. kMBknimYy² CakEnøgEdlnuyekøGUTtI min bMeBjKñaedaykMBkmYyman)asbItKña sRmab;bMeBjCamYy kUdugrbs; ARNm ehAfa Gg;TkI dU ug.

ARN mankEnøgBiess2KW ÷ TTYlsÁal;kdU ug ¬)as3tP¢ab;Kñarbs; ARNm¦ edaysarGg;TIkUdug. ÷ P¢ab;GasuItGamIenyfaRbePTmYy. ARN vamannaTICaGñkdwknaMGasuItGamIen yfaRbePTmYyedaypÞal; rbs;va. karP©ab;GasuItGamIenmYyeTA ARN yfaRbePTRbRBwtþeLIgedaymanGnþraKmn_BI Gg;smuI yfaRbePTmYyKW Gg;sIumGamINUGasuIt ARN saMgettas nigfamBl ATP .

ARN

4>3 clnkarbkERbRkm -karsMeyaKRcv:ak;blU: Ibbui TItRbRBwtþeTAenAkñgú sutI U)øaselIrIbsU Um. vaCaclnkarTI2 bnÞab;BcI lnkarcmøgRkménkarsMEdgecjénEsn. - clnkarbkERbRkmRbRBwtþeTA b¤clnkarsMeyaKb:lU Ibbiu TItman 3 dMNak;KW dMNak;epþIm dMNak;lUtEvg nigdMNak;bBa©b;. dMNak;cabepþIm

t

t

t

t

k>dMNak;dMbgU - kUdugepþmI AUGRtUvnwgGasuItGamIeneQµaH emtüÚnIn. -rIbUsmU mankEnøgBiess 2 KWft P sRmab;emtüÚnIn nigsRmab;b:lU Ibbui TIt nigft A sRmab;TTYlGasutI GamIen. -dMNak;dMbUgcab;epþImedayÉktaTaMg2énrIbUsUmP¢ab;Kña ehIyP¢ab;xøÜneTAnwgkUdugepþmI AUG én ARNm. ARN EdlmanGg;TIkUdug UAC tRmUvCamYykUdug AUG dwknaM emtüÚnInTmøak;kñúgft P énrIbsU Um ehIycakecjBIrIbsU Um.

t

t

t

55

x>dMNak;lUtEvg - ARN EdlTmøak;GasIutGamIenrYcehIy vacakecjedIm,I[ft A TMenrsRmab;TTYl ARN fµI .

- kñúgdMNak;lUtEvgrIbUsmU manskmµPaBpøas;TItambeNþay ARNm edayelatCa CMhan² ehIymYyCMhanesµI 1 kUdug. eBlrIbUsUmelatmYyCMhan² KWRtUvman ARN dwknaMGasutI GamIenmYycUleTATmøak;kñúgrIbUsUmCanic© eRkayeBlkUdug nigGg;TkI dU ug bMeBjKñakñúgftA. enAkñgú ft P GasItu GamIenP¢ab;KñaBImYyeTAmYyedaycMNgbubi TIt ehIykan;EtlUtEvgeTA².

-bMlas;TIénrIbUsmU eRcInelI ARNm manGtßRbeyaCn_sRmab;karsMeyaKmUe: lKul bUl: Ibbui TIt[)anCaeRcIn. K>dMNak;bBa©b; - kalNarIbsU Umpøas;TIdl;kUdugsþbú UUA UAG UGA karsMeyaKRbUetGInu RtUv)an bBa©bR; BaHkUdugsþbú CakUdugEdlbBa©b;karsMeyaKRbUetGInu ehIyÉktargTaMg2rbs; rIbUsmU bMEbkecjBIKña ehIyARNm ARN nigRcv:ak;b:lU Ibbui TItk¾bMEbkecjBIKñaEdr. -enAkñgú Rcv:ak;blU: IbuibTIt eBlsMeyaKRbUetGInu cb; emtüÚnInRtUv)anpþac;ecjBIcMNg bubi TIt bnÞab;mkRbUetGInu Edl)ansMeyaKehIyRtUvdwkCBa¢ÚneTAkEnøgEdlRtUvkar. t

t

t

t

56

KnøHw edaHRsaylMhat; ១. ក្ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ARNm (ឬចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីស ុប) (តាខម

យm) *ម

យARNm ចេលខមចញេីគ្រចវាក្់មាេខ បស់តសន

 ចំនួន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ARNm m 

M 2

M ជាចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ AND

5> tRmUvkarénkarsMEdgepNUTIb -RKb;ekasikakñúgsarBagÁEtmYymanEsndUcKña BIeRBaHekasikaTaMgGs;manedImkMeNIt ecjBIsukI tU EtmYyEdlEckxønÜ CabnþbnÞab;tammItUs. -EsnTaMgGs;énsarBagÁkaymYyKµanskmµPaBRKb;eBlRBmKñaeT BIeRBaHEsn nImYy²sMeyaKEtRbUetGInu NaEdlcaM)ac;cMeBaHva nigenAeBlNaEdlvaRtUvkar bue: NÑaH. dUcenHeKfa { vamantRmUvsMeyaKRbUetGIun : .

- tRmUvsMeyaKRbUetGInu TTYl\TiB§ lBIsutI U)øas nigmanEsn3RbePTcUlrYmsMeyaK RbUetGInu ³ ÷EsnTRmg;CaEsnmanB½t’manesenTicsRmab;kMNt;TRmg;RbUetGInu . ÷EsnRbtibtiþkarCaEsnEdlmannaTIbBa¢aelIEsnTRmg;. ÷EsntRmUvb¤EsnRtYtBinitüCaEsnEdlTTYl\TiB§ lBIstuI U)aøs ehIymannaTIbBa¢aelI EsnRbtibtikþ ar.

*ម

យARNm មាន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតចំ នួន៤គ្របមភទ្យ

 ចំនួន ប ី ូនុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ARNm (m) = A+U+C+G *មបើមគគ្របាប់ចំនួន A ARNm និខ *មបើមគគ្របាប់ចំនួន U ARNm

A ARNm  100 0 A 0 ARNm  100 U UARNm  m  ARNm 0 U 0 ARNm  100 C CARNm  m  ARNm 0 C 0 ARNm  100 G GARNm  m  ARNm 0 G 0 ARNm

°A

ARNm

 m

nig°

*មបើមគគ្របាប់ចំនួនC ARNm

nig°

*មបើមគគ្របាប់ចំនួនG ARNm

nig°

២. ក្គ្របតវខ ARNm ម

យប ី ូនុយមក្លអ្ុិច១ មានគ្របតវខ0.34nm

 គ្របតវខlARNm = m x 0.34nm m ជាចំនួន ីបូ នុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ARNm ចំ្ំ៖ គ្របតវខ ARNm មសាើនឹខគ្របតវខតសន

57

៣. ក្ចំនួន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗ បស់ ARNm

៣. ក្ភាគ យនន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតនី េួយៗ ម

តាេមាលកា ណ៍ចេលខគ្រក្េ AADN - UARNm TADN - AARNm CADN - GARNm GADN - CARNm

 AADN = UARNm CADN = GARNm ម

យតសនជាគ្រចវាក្់មទ្យវ

មហើយARNmសំមយគមចញេីគ្រចវាក្់មាេខ

បស់តសន

TADN = AARNm

°A °T °C °G °T °A °G °C °U °A °G °C 1

GADN = CARNm

តសន

យតសនជាគ្រចវាក្់ 2តខ្េ មហើយ ARNm ចេលខមចញេីគ្រចវាក្់មាេខ បស់

ARNm

តសន

÷°AEsn =

 Aតសន=Tតសន= AARNm+ UARNm  AARNm = Aតសន - UARNm UARNm = Aតសន - AARNm

0

0

2

A1  0 0 A2  2

0

0

1

1

1

2

2

2

U  AARNm

%AEsn =%TEsn 

2

0

0

U  A ARNm 2

 %UARNm = 2 %A - %AARNm

 Cតសន=Gតសន= CARNm+ GARNm  CARNm = Cតសន - GARNm

 %AARNm = 2 %A - %UARNm ÷°CEsn = 00 C1 2 00 C2  00 C 2GARNm %CEsn= %GEsn 

GARNm = Cតសន - CARNm

m  0 0 A ARNm 100 m  0 0 U ARNm ី ូ នុយមក្លអ្ូទ្យីត U ARNm  ADNmចំនួន ប 100 m  0 0 C ARNm ី ូនុយមក្លអ្ូទ្យីត C ARNm  ADNm ចំនួន ប 100 0 m  0 G ARNm ី ូ នុយមក្លអ្ូទ្យីត G ARNm  ADNm ចំនួន ប 100

° *មបើមគគ្របាប់ m nig°U *មបើមគគ្របាប់ m nig°C *មបើមគគ្របាប់ m nig°G

*មបើមគគ្របាប់ m និខ AADNmចំនួន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីត A ARNm 

0

0

C  G  ARNm 2

 %CARNm = 2 %C - %GARNm  %GARNm = 2 %C - %CARNm ៤. ក្ចំនួនអាសុី តអាេីមនមៅក្នុខេូមលគុ លគ្របូមតអ្ុីន ម

យគ្រតីធាតុ

(ក្ូដុខ)

ក្ូដុខសតុបេិ ន

1

មហើយអាសុីតអាេីមនតដលសំមយគម

បស់ ARNm

យក្ូដុខមអតើេគ្រតូវផាតច់មចញមៅមេល

បញ្ចប់កា សំមយគគ្របូមតអ្ុី ន  ចំនួនអាសុី តអាេីមនក្នុខគ្របូមតអ្ុីន = 58

គ្រតូវនឹខអាសុីតអាេីមន1

m 2 3

៥. ក្ចំនួនARNt តដលចូល ួេក្នុខកា សំមយគគ្របូមតអ្ុីន ម

យARNt

1

ដឹក្

មលបឿន ីបូសូេ្លខកាត់ V 

ំអាសុីតអាេីមនយថ្នគ្របមភទ្យ1

ម

 ចំនួនARNt = ចំនួនអាសុី តអាេីមន បស់គ្របូមតអ្ុីន + 1

យអាសុីតអាេីមន1 មានមាស 110 ខានតកាបូន

 មាសគ្របូមតអ្ុីន = ចំនួនaa x 110

៦. ក្ចំនួន ីបូសូេ្លខកាត់ក្ុនខមេលសំមយគគ្របូមតអ្ុីន

លំហាត់គម្រេូ

ិ យគ្រតលប់េក្វញ

តសនេួយមាននុយមគលអ្ូទ្យីតស ុប480 និខនុយមក្លអ្ូទ្យីត A=100។ ARNm

 ចំនួនគ្របូទ្យីត = ចំនួន nដខនន ប ី ូសូេ្លខកាត់

តដលសំមយគមចញេីតសនមនេះមាន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីត U=50 និខ C=60។

ិ មបើ ីបូសូេ1 ្លខកាតឥតគ្រតលប់េក្វញ

ក្. ក្គ្របតវខ ARNm តដលសំមយគមចញេីតសមនេះ

 ចំនួនគ្របូទ្យីត = ចំនួនARNm  មបើ ីបូសូេមគ្រចើន្លខកាត់ម

ខ្. ក្ ប ី ូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យមអេខៗមទ្យៀត បស់ ARNm មនេះ

ិ nដខ យគ្រតលប់ េក្វញ

គ. ក្សមាមាគ្រតជាភាគ យនន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ

 ចំនួនគ្របូទ្យីត = ចំនួនn ដខនន ប ី ូសូេ្លខកាត់ x ចំនួន ប ី ូសូេ  មបើ ីបូសូេមគ្រចើន្លខកាត់ម

ឃ. គណ

យឥតគ្រតលប់េក្វ ិញ

ចំនួនអាសុី តអាេីមនមៅក្នុខេូមលគុលគ្របូមតអ្ុី នតដល

សំមយគមចញេីតសនមនេះ

 ចំនួនគ្របូទ្យីត = ចំនួន ប ី ូសូេ x ចំនួនARNm

ខ. ក្មាសគ្របូមតអ្ុីនតដលសំមយគម

៧. ក្មលបឿន ីបូសូេ្លខកាត់ក្ុខមេលសំ ន មយគគ្របូមតអ្ុីន

យតសនមនេះ

ច. ក្ចំនួនARNt តដលចូល ួេក្នុខកា សំ មយគគ្របូមតអ្ុីន

ក្ ណីដឹខ យៈ ប ី ូសូេ1 ្លខកាត់

មលបឿន ីបូសូេ្លខកាត់ V 

tsrubRKb; rIbUsUm qgk at;

៨. ក្មាសគ្របូមតអ្ុីន ឬគ្របូទ្យីត

ក្នុខមេលសំមយគគ្របូមតអ្ុីន

មបើ ីបូសូេ 1 ្លខកាត់ម

l ARNm  lRbelaHrIbU sUm

l ARNm trIbUsUm 1qgkat;

ដំមណាោះម្រសាយ ក្. ក្គ្របតវខ ARNm តដលសំមយគមចញេីតសមនេះ បគ្រមាប់៖ នុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់តសន (M)=480

ក្ ណីដឹខ យៈ ប ី ូសូេមគ្រចើន្លខកាត់

ម 59

យARNm ចេលខមចញេីគ្រចវាក្់មាេខ បស់តសន

 ចំនួន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ARNm m  ម

CARNm + GARNm + AARNm + UARNm = m

M 480  240 2 2

60 + 80 + 50 + 50 = 240

យប ី ូនុយមក្លអ្ុិច១ មានគ្របតវខ0.34nm

60100 = 25% 240 80100  % GARNm = = 33.33% 240 50100  % AARNm = = 20.83% 240 50100  % UARNm = = 20.83% 240 ដូចមនេះសមាមាគ្រតភាគ យនន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគឺ៖ % CARNm = 25%  % CARNm =

 គ្របតវខlARNm = m x 0.34nm = 240 x 0.34nm = 81.6nm ដូចមនេះគ្របតវខARNmគឺ៖ 81.6nm ខ្. ក្ ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យមអេខៗមទ្យៀត បស់ ARNm មនេះ បគ្រមាប់៖ Aតសន=100, UARNm = 50, CARNm = 60 តាេមាលកា ណ៍បំមេញបាស A-T, C-G  A=T, C=G C = ម

M A 2

= 480  100 = 140 2

យតសនជាគ្រចវាក្់ 2តខ្េ

% GARNm = 33.33%, % AARNm = 20.83%, % UARNm = 20.83%

មហើយARNm

ឃ. គណ

ចេលខមចញេីគ្រចវាក្់មាេខ បស់តសន

ម

 Aតសន=Tតសន= AARNm+ UARNm  AARNm = Aតសន - UARNm

1

បស់ ARNm

គ្រតូវនឹខអាសុីតអាេីមន1

យក្ូដុខមអតើេគ្រតូវផាតច់មចញមៅមេល

បញ្ចប់កា សំមយគគ្របូមតអ្ុី ន

= 140 – 60 = 80

 ចំនួនអាសុី តអាេីមនក្នុខគ្របូមតអ្ុីន =

ដូចមនេះ ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីត បស់ ARNm គឺ៖ AARNm = 50, GARNm =80

m 2 3

= 240  2 = 78 3

ដូចមនេះចំ នួនអាសុី តអាេីមនក្នុខគ្របូមតអ្ុីនគឺ៖ 78

គ. ក្សមាមាគ្រតជាភាគ យនន ប ី ូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ ជាគ្រចវាក្់មទល

(ក្ូដុខ)

មហើយអាសុីតអាេីមនតដលសំមយគម

 Cតសន=Gតសន= CARNm+ GARNm  GARNm = Cតសន - CARNm

យARNm

យគ្រតីធាតុ

ក្ូដុខសតុបេិ ន

= 100 – 50 = 50

ម

ចំនួនអាសុី តអាេីមនមៅក្នុខេូមលគុលគ្របូមតអ្ុី ន

មហើយមាន ប ី ូនុយមក្លអ្ូទ្យីតតត4

ខ. ក្មាសគ្របូមតអ្ុីនតដលសំមយគម

គ្របមភទ្យ

ម

 % CARNm + %GARNm + %AARNm + %UARNm = 100% 60

យតសនមនេះ

យអាសុីតអាេីមន1 មានមាស 110 ខានតកាបូន

លំហាត់អ្នវតត

 មាសគ្របូមតអ្ុីន = ចំនួនaa x 110

១. េូមលគុលARNm េួយមានទ្យំ

= 78 x 110 = 8580 ខានតកាបូន

ក្់ទ្យំខនុយមក្លអ្ូទ្យីតដូ ចខាខមគ្រកាេ៖

A=4U, U/G=1/5, G/C=1/2

ដូចមនេះមាសគ្របូមតអ្ុីនគឺ៖ 8580ខានតកាបូ ន

ក្. គណ

ភាគ យនននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗ បស់អ្ខែត់ ADN

ច. ក្ចំនួនARNt តដលចូល ួេក្នុខកា សំ មយគគ្របូមតអ្ុីន

តដលក្ំណត់ សំមយគ ARNm មនេះ។

ក្នុខមេលសំមយគគ្របូមតអ្ុីន

នននុយមគលអ្ូទ្យីតទំខ អ្ស់ មហើយមាន សេែ័នធ អ្ុីគ្រដូតសនស ុប១២៨៧។

ម

យARNt

1

ដឹក្

២. តសនេួយមានអលបូក្នុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ C និខ G មសាើនឹខ៧៥%

ំអាសុីតអាេីមនយថ្នគ្របមភទ្យ1

 ចំនួនARNt = ចំនួនអាសុី តអាេីមន បស់គ្របូមតអ្ុីន + 1 =79 ដូចមនេះចំ នួន ARNt = 79

ក្. គណ

ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ បស់ តសន។

ខ្. គណ

គ្របតវខតសនគិតជាេីគ្រក្ូតេគ្រត (um)។

៣. តសនេួយមានគ្របតវខ៦៨០nm។ តសនមនេះក្ំណត់សំមយគARNm េួយតដលមានទ្យំ

ក្់ ទ្យំនខ ីបូ នុយមគលអ្ូទ្យីត

2A – 3C= 3G – 2U។

ក្. គណ

ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ បស់តសនមនេះ។

ខ្. គណ

ចំនួននុយមគលទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗ បស់ ARNm

មបើមគដឹខថ្នក្នុខេូមលគុល ARNm មនេះមានអលដក្ វាខ A និខ U= ៣០០

មហើយអលដក្ វាខ C និខ G=២០០។

៤. ក្នុខគ្រចវាក្់ មាេខ បស់ េូមលគុលADN េួ យមាននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ C=2000 និខនុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យC=4000។

មគដឹខថ្នមៅក្នុខេូមលគុលADN មនេះមាននុយមគលអ្ូទ្យីត គ្របមភទ្យ A=30%

នននុយមគលអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់។ ក្. គណ 61

ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់ ។

ខ្. មៅមេលADN មនេះតំម

ខ្. មតើេូមលគុលARNm តដលសំមយគមចញេីតសនមនេះមាន នុយមក្លអ្ូទ្យីតបុ ា ន? មហើយ មានគ្របតវខបុ ា នេីគ្រក្ូតេគ្រត?

ើខមទ្យវមតើគ្រតូវកា នុយមគលអ្ូទ្យីតមស ច ី ំនួនបុ ា ន? មហើយវា

គ. មតើចាំបាច់គ្រតូវមានេូមលគុ លARNដឹក្

ផាតច់សេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនអ្ស់ បុ ា ន? ៥. អ្ខែត់ADN េួយមាននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ A=600000។

សំមយគគ្របូមតអ្ុីនតដល ក្ំណត់សំមយគម

មៅក្នុខអ្ខែត់ADN ម

៨. តសនេួយមាននុយមគលអ្ូទ្យីត៣៨០០។

ក្. គណ

េះមាន AT/CG=2/3។

ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់

នុយមគលអ្ូទ្យីត A=18%។

ើខមទ្យវ៣ដខមតើវាគ្រតូវកា នុយមគលអ្ូទ្យីតមស គ្រី បមភទ្យនី េួយៗ

ក្. គណ

ចំនួនបុ ា ន? គ. គណ

យ តសនខាខមលើ?

មៅមលើគ្រចវាក្់ទ្យី១មាននុយមគលអ្ូទ្យីតA=26% និខមៅមលើ គ្រចវាក្់ទ្យី២ មាន

ខ្. មៅមេលADN មនេះតំម

ំបុ ា នមដើ េបីចូល ួេ

ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ បស់តសន។

ខ្. ក្សេែ័នអ្ុីគ្រដូតសនស ុប បស់តសន។ គ្របតវខADN ក្ូនទំខអ្ស់គិតជាេីគ្រក្ូតេគ្រត។

៩. មគមានអ្ខែត់ADN េី តដលក្នុខម អ្ខែត់ទំខេី មនេះតំម

៦. ក្នុខេូមលគុលADN េួយមានសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនចំនួនស ុប៨០០០០

េះមាននុយមគលអ្ូទ្យីតស ុប៥៤០០។

ើខមទ្យវជាបនតប េ ប់ម

យ មានចំនួនដខមសាើៗាន

មហើយបមខែើតបានADNក្ូនេួ ចំនួនតដលមានគ្របតវខ ស ុប ៧៣៤៤េីគ្រក្ូតេគ្រត។

មហើយមានចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យC=G មគ្រចើនជាខ ២ដខនននុយមគលអ្ូទ្យីតA=T។

ក្. មតើអ្ខែត់ADN នីេួយៗតំម

ើខមទ្យវបុ ា នមលើក្?

ខ្. មតើអ្ខែត់ADN នីេួយៗមានគ្របតវខបុ ា ន?

ក្. ចូ ក្ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗក្នុខេូមលគុលADN មនេះ។ ខ្. ចូ ក្មាស បស់េូមលគុលADN មនេះ

មបើមគដឹខថ្នអ្ខែត់ទ្យី១មាននុយមគលអ្ូទ្យីតមលើសអ្ខែត់ទ្យី២ ចំនួន៦០០។

គ. ចូ ក្ចំនួនជំហានេូមលគុ លADN មនេះ



-5

៧. តសនេួយមានគ្របតវខ២០,៤ X 10 mm។ ក្. មតើតសនខាខមលើមនេះអាចចំលខគ្រក្េ​េូ មលគុលគ្របូមតអ្ុីនេួយ តដលមានអាសុីតអាេីមន បុ ា ន?

62

មេមរៀនទ្យី៣

បមចេកវិទ្យាជីវៈ

រ៊ុក្ខជាតិទាំ្ពីរ្បងេទ្ងនេះសតល់នូវអ្៊ុី្បីតត លមានលក្ខណ្ៈរួម្ត លធន់ នឹ្ រម្ងឺ ងហើយសម្បូរជាតិសរក ។ អ្៊ុី្បីតត លទ្ទ្ួលបានពីការបង្កកត់រងបៀបងនេះ

ងៅថាងអ្ងតរូស ៉ា ៊ុីស។

១.ការបង្កកត់ង្រើស ក្ន៊ុ្ធម្មជាតិតត្តតមានការ្បក្ួត្បតរ្។ ធន់នឹ្រំ្ឺបន្៊ុំយ៉ា្លអងៅនឹ ្បមា​ាស់ បូតរម្រឈដ្ឋាន រស់រាន

និ្បនតពូរបាន។

១.២ ការបង្កកត់ង្រើសចំងពាេះសតវ

ការ្បយ៊ុទ្ធង ើម្បីភាព

ក្- ការបង្កកត់រិត

ងធវើងោយភាវរស់ោច

ិ ីបង្កកត់រិត វធ

្បងេទ្ត លម្ិនោចស្ម្បនឹ្លក្ខខណ្ឌ

ខា្ងលើ ្តូវបានស្លាប់ និ្បាត់ប្់។ ឧទាហរណ្៍ ក្ន៊ុ្ម្រឈដ្ឋានសងួត រ៊ុក្ខជាតិ ត លមាន្បព័នធឫសម្ិនសូវលូតលាស់លម្ អ ិនោចរស់បាន។

ងម្បា១គូរវា្គ្មន

ឬរវា្ងម្បានឹ្ក្ូនរបស់វា។

លក្ខណ្ៈអ្ន់។

ើ្នូវបត្ម្ប្ម្ួលននស្លរពា្គកាយបណ្ត ត លម្ក្ពីម្៊ុយ

ខ- ការបង្កកត់ឆ្ងងយ

តាសយ៊ុ្។ ក្ន៊ុ្ចំងណ្តម្បត្ម្​្ម្ួលទាំ្ងនេះ ខាេះមាន្បងយរន៍ង្ចើន ខាេះមាន្បងយរន៍តិច ខាេះងទ្ៀតគ្មមន្បងយរន៍ ។ ម្ន៊ុសស្តូវការង្រើស

ការបង្កកត់ឆ្ងងយគឺជាការបង្កកត់រវា្ពូរខ៊ុ សគ្មន

ងរ ើសពូរ ត លមាន្បងយរន៍ ង ើម្បីរក្​្ និ្ប្កលក្ខខណ្ឌ លអឱ្យវាបនតពូរ

ខ៊ុសគ្មន ឬមានស្រសឡាយឆ្ងងយពីគ្មន។ ឧទាហរណ្៍

បាន

និ្លាងមមល សតល់ងអ្ងតរស ៉ាូ ៊ុីស គឺម្៊ុយងល។

ងហើយពូរងនេះក្៏លូតលាស់ពីម្ួយនងងងៅម្ួយនងង។

ការបង្កកត់រិត្តូវបាន

ងគអ្ន៊ុវតតក្៊ុន្ក្រណ្ីងគច្់រក្​្ទ្៊ុក្ពូ រម្ួ យក្ន៊ុ្ភាពជាអ្ូម្៉ាូស៊ុីក្ូតនន

លំនំតបបងនេះងៅថា រង្ម្ើសងដ្ឋយធម្មជាតិ។ ការងលចង

ឬរង្ម្ើសពូរស៊ុទ្ធជាការបង្កកត់សតវត លងក្ើតពី

ង ើម្បីបង្កើន

ិ ីងសស្ៗ ូចជា ការ គ៊ុណ្ភាព ំណ្តំ និ្ចិញ្ចឹម្សតវ អ្នក្ស្រស្លវ្រវបានង្បើវធ

ឬរវា្​្បងេទ្

ការបង្កកតរវា្ងសេះញី

ការបង្កកត់ឆ្ងងយសតល់ សតល់អ្៊ុី្បីតត លមានលក្ខណ្ៈលអ ក្មា​ាំ្ខា​ាំ្

បង្កកត់ ការងធវើអ្៊ុី្បីតក្ម្ម ក្ាូន ប៉ាូលីបូាអ្៊ុីឌី...

សតល់ ទ្ិននសលខពស់ ឆ្ងប់លូតលាស់ឆ្ងប់ ធន់នឹ្រំ្ឺ...។

១.១ ការបង្កកត់ង្រើសចំងពាេះរ៊ុក្ខជាតិ



អ្៊ុី្បីតក្ម្ម គឺជាការបង្កកត់ពូរខ៊ុសគ្មន នន្បងេទ្តតម្ួ យ

បាត៊ុេូតងអ្ងតរស ៉ាូ ៊ុីស

ងលចង

ើ្ក្ន៊ុ្ការបង្កកត់សតវ

និ្រ៊ុក្ខជាតិ រវា្ពូរខ៊ុសគ្មន ឬ្បងេទ្ខ៊ុ សគ្មនត លបង្កើតង

រ្ឺ បងេទ្ខ៊ុសគ្មន ង ើម្បីបានក្ូនកាត់ ឬអ្៊ុី្បី ត។ ឧទាហរណ្៍ ងគយក្​្បងេទ្

ើ ្បានអ្៊ុី្បីត

មាន លក្ខណ្ៈ្បងសើរជា្ងម្បា។ ការបង្កើតងអ្ងតរស ៉ាូ ៊ុីស អ្៊ុី្បីតងនេះង្ចើន

អ្ំងៅសំបូរសករតតង្កយរ្រំ ្ឺ បង្កកត់ជាម្ួ យង ើម្អ្ំងៅត លក្​្ម្ិត

តតោរ (គ្មមនក្ូន)។

សករទាបតតធន់ នឹ្រំ្ឺ ។ ការបង្កកត់ 63

ិ ក្ វស វ ម្មងសងនទ្ិច ជាសំន៊ុំននបងចចក្ងទ្សត លោចងធវើបងនេរតសនចតម្ាក្ម្ួយ

២. ក្ាូន ក្ាូន ជាងកាសិកាម្ួយ្ក្ុម្ត លមាន្បេពងចញពីងកាសិកាង ើ ម្

ងៅងកាសិកាបណ្៊ុត េះម្ួយ

តតម្ួយគត់ ។ ក្ាូន ជាស្លរពា្គកាយម្ួយ្ក្ុម្ត លមានព័ត៌មានងសងនទ្ិ ច

លក្ខណ្ៈងមីជាប់ នឹ្តសនបងនេរងនេះ។ ិ ក្ វស វ ម្មងសងនទ្ិចមាន ៤រំហាន៖

ូចគ្មនងបេះបិ ទ្។ ១. ក្ាូនរ៊ុក្ខជាតិ

. ការកាត់ម្៉ាូ. ADNជាអ្​្កត់តូចៗ

ក្ាូនរ៊ុក្ខជាតិ ជារ៊ុក្ខជាតិ១្ក្ុម្ ត លមាន្បេពងចញពីជាលិការ៊ុក្ខជាតិ ងម្ម្ួយ

ងហើយមានព័ត៌មានងសងនទ្ិ ច ូចគ្មនទាំ្អ្ស់

. ការបញ្ូច លអ្​្កត់ADNបងនេរងៅក្ន៊ុ្បា​ាសមីតបាក្់ងតរ ី

និ្ ូចងៅនឹ ្

. ការបង្កើតក្ាូន

រ៊ុក្ខជាតិងម្។

. ការសតម្ត្ននតសន។

២. ក្ាូនសតវ

បា​ាសមីតរបស់បាក្់ងតរ ីមានរា្ជារ្វ្់តូចៗបិទ្រិត។

ការបនតពូរតាម្រងបៀបក្ាូនជាការបនតពូរងដ្ឋយតតងេទ្ ពីង្ពាេះ ឯក្តតៈ ងមីត លងក្ើតង

ង ើម្បីងធវើយ៉ា្ណ្តឲ្យងកាសិកាងនេះទ្ទ្ួលបាន

២. ឧទាហរណ្៍ងសស្ៗក្ន៊ុ្បងនេរតសន

ើ្គ្មមនការចូលរួម្ពីកាតម្៉ា តញី និ្កាតម្៉ា ត ងមមលងទ្។

ក្-ការសលិតអ្រម្៉ាូនោំ្ស៊ុយលីន

ក្ូនងភា​ាេះពិតោច់ទត់ ទ្៊ុក្ ូចជាក្ាូនម្ួយបាន ពីង្ពាេះស៊ុីក្ូតម្ួយ

ងគោចងសេរតសនពីងកាសិកាម្ន៊ុសសងៅក្ន៊ុ្ងកាសិកាបាក្់ងតរ ី ឬវ ីរ៊ុស។

តចក្ជាងកាសិកាក្ូ នពីរត លមានពត៌មានងសងនទ្ិច ូ ចគ្មនស៊ុទ្ធស្លធ។

ឧទាហរណ្៍ៈ ងគោចងសេរតសនត លោចសលិតអ្រម្៉ាូ នោំ្ស៊ុយលីន ងៅក្ន៊ុ្

៣. ប៉ាូលីបូអ្៊ុ ា ីឌី

បាក្់ងតរ។ ី បាក្់ងតរ ីត លមានតសនបងនេរោចសំងយគអ្រម្៉ាូ នោំ្ស៊ុយលីន

ប៉ាូលីបូអ្៊ុ ា ី ឌី

គឺងកាសិកាទាំ្ឡាយននស្លរពា្គកាយម្ួយមានសំណ្៊ុំ

្ក្ូម្៉ាូសូម្ងលើសពី 2n។ តាម្ ពហ៊ុគ៊ុណ្នន

វាជាបាត៊ុ េូតត លងធវើឲ្យចំ នួន្ក្ូម្៉ាូសូម្ងក្ើ នង

របស់ម្ន៊ុសសបាន

សំងយគ ងដ្ឋយម្ន៊ុសសត រ។

ើ្

ខ. រ៊ុក្ខជាតិបងនេរតសន

n។

ិ ាក្ន៊ុ្ការសលិត ៥. បងចចក្វទ្

៤. វ ិសវក្ម្មងសងនទ្ិច ១-

ងហើយមានលក្ខណ្ៈ ូចអ្រម្៉ាូនោំ្ស៊ុយលី នត ល

ំណ្តក្់ងសស្ៗននបងនេរតសន

64

អ្​្់ទ្ីបយូទ្ិច

សសិតងម្រង៉ាូ តសយូម្ មានតសនម្ួ យត លោចសំងយគ សាណ្តម្ីតអ្៊ុី្ដ្ឋតាស

កាយ ស្មាប់ពាបាលរំ្ឺប្កង

(Cyanamid hydratase)។ អ្​្់ស៊ុីម្ងនេះបតម្ា្សាណ្តម្ីតឲ្យងៅជាអ្៊ុយងរ ៉ា

ើ្ងដ្ឋយបាក្់ងតរ ី។

ឧទាហរណ្៍ ងប៉ានីស៊ុីលីន សលិតងចញពីសសិតងប៉ានីងសលយូម្ ស្តសតិបតូម្ីស៊ុីន

ត លជា្បេពោសូតស្មាប់ការលូ តលាស់របស់រ៊ុក្ខជាតិ។ តសនងនេះ

និ្ ងត្តាស៊ុីគិន ា សលិតងចញពីបាក្់ងតរ ីស្តសតិបតូម្ីតសស។

្តូវបានបញ្ូច លងៅក្ន៊ុ្ង ើម្ថានំរក្់។ ិ ក្ វស វ ម្មងសងនទ្ិចសតល់សល្បងយរន៍ ល់ក្សិក្រ

ជាស្លរធាត៊ុស្លំញ ៊ុ ំត លសលិតងដ្ឋយម្ី្ក្ូស្លរពា្គ

ូចជារ៊ុក្ខជាតិ

២- វ ិស័យឧស្ហក្ម្មសលិ តងសបៀ្ ិ ័យឧស្ហក្ម្មងសបៀ្អ្នក្វ ិទ្ាស្លស្តសតង្បើ្បាស់វ ិសវក្ម្ម ក្ន៊ុ្វស

ធន់នឹ្រំ្ឺ សតវលិត អ ចន្​្ ោកាសធាត៊ុ ថានំសមា​ាប់សតវលិ ត អ និ្ថានំ

ងសងនទ្ិចង ើម្បី សលិ តោហារ និ្ស្រស្លជាង ើម្។

សមា​ាប់ងមម។ វាក្៏ងធវើរ៊ុក្ខជាតិលូតលាស់ លអ និ្បង្កើនគ៊ុណ្ភាព ី ំណ្តំស្ត រ។



សមាគល់ +អ្​្់ស៊ុីម្ប្​្ួម្ ជាអ្​្់ស៊ុីម្ត លមានអ្ំងពើក្៊ុ្ការកាត់ ន ម្៉ាូ. ADN

ិ ័យស៊ុខាេិបាល ១- ក្ន៊ុ្វស

ជាអ្​្កត់តូចៗ។

ិ វក្ម្មងសងនទ្ិ ចក្ន៊ុ្ សលិតសលត លបានពីបងចចក្ងទ្សននវស

+អ្​្់ស៊ុីម្ភា​ាប់ ជាអ្​្់ស៊ុីម្ត លមានអ្ំងពើ ក្៊ុន្ការភា​ាប់្ចវា៉ា ក្់ ADN

ិ ័យស៊ុខាេិបាល ងគោចសលិតស្លរធាត៊ុ១ចំ នួនត លមាន្បងយរន៍ វស ស្មាប់ទ្ប់ស្លកត់ ការទ្ន្ទ្នេនពីងម្ងរាគងសស្ៗ

ត លបានកាត់ងដ្ឋយអ្​្់ស៊ុីម្ប្​្ួម្ងោយជាប់គ្មនង

ូចជាងគសលិត្បូងតអ្៊ុីន

ស្មាប់ពាបាលរំ្ឺ៖ អ្រម្៉ាូន

ិ ។ ើ្វញ

៣. រងបៀបសលិតអ្រម្៉ាូនោំ្ស៊ុយលីនងដ្ឋយវ ិសវក្ម្មងសងនទ្ិ ចគឺ៖

ការពាបាល

.រំហានទ្ី ១៖ កាត់ ADN ម្ន៊ុសសងដ្ឋយអ្​្់ ស៊ុីម្សម្ស្រសប។

.ោំ្ស៊ុយលីន

.រំ ្ឺទ្ឹក្ងនម្តសអម្

.រំហានទ្ី ២៖

.លូតលាស់

.ការលូតលាស់យឺតយ៉ា វ(្ក្ិ ស)

.រំហានទ្ី៣៖ បញ្ូច លអ្​្កត់ ADN របស់ម្ន៊ុសសងៅក្ន៊ុ្ ADN បាក្់ងតរ ី។

.ោំ្តទ្ងសរ្ ៉ា៊ុ

.រំ ្ឺម្ហារ ីក្ និ្ ្បឆ្ងំ្នឹ ្វ ីរ៊ុស

.រំហានទ្ី ៤៖ បាក្់ងតរ ិបង្កើនចំនួនយ៉ា ្ឆ្ងប់រហ័សត លងធវើងោយតសន ងៅ

.ងអ្រ ី្តូ្បូងតអ្៊ុី ន

.រំ ្ឺក្​្វេះមម្

.ោំ្តទ្

.រំ ្ឺម្ហារ ីក្

ក្ន៊ុ្បាក្់ងតរងី នេះងក្ើនចំនួនយ៉ា ្ង្ចើនត រ។

ឺគីន

ក្ ADN ពីបាក្់ងតរ ីងហើយកាត់វាងដ្ឋយអ្​្់ស៊ុីម្។

្បូងតអ្៊ុីនោំ្ស៊ុយលីន។ 65

តសននីម្ួយៗសំងយគ

១.១ លក្ខណៈប្លែក្ៗនៃភាវៈរស់

ិ ារីវៈមាន ូចជា៖ ៤- ស្លរធាត៊ុគីម្ីត លសលិតតាម្បងចចក្វទ្ .ក្ន៊ុ្វ ិស័យស៊ុខាេិបាលមាន៖ោំ្ស៊ុយលិន

ោំ្តទ្ងសរូន ៉ា

ោំ្តទ្

ឺគីន

ភាវ ស់តបលក្ៗ តដល

វ ីនបានមឃើញមានសតវលិត អ តដលមានស្ ា នដូ ចស្សមមាច

សតវសូលត(Sloth) សតវេូ ណូតគ្រតេ(Monotreme)។

អ្​្់ទ្ីបយូទ្ិច និ ្ វា៉ា ក្់ស្លំ្។ .ក្ន៊ុ្វ ិស័យក្សិ ក្ម្មនិ្ឧស្ហក្ម្មមាន៖

១.២ ផូស៊ីល

ថានំសំលាប់សតវលិ ត អ

វីនបានសមខែតមឃើ ញថ្ន

អ្រម្៉ាូនលូតលាស់ និ្អ្រម្៉ាូនរួយងោយរ៊ុក្ខជាតិលូតលាស់ងលឿន

អូ សុីលតដលជាសំ ណល់ ននភាវ ស់ ជំ

មានផ្កកនិ្តសា។

ន់ េុនមានលក្េណៈ

តបលក្ៗខ្ុសេីភាវ ស់សេវនេា។ អូសុីលគឺ ជាសានេ



ិ ស់មៅកាលេី ជំ ឬសំណល់ភាវ ស់តដលមានជីវត

ន់េុនយូ េក្មហើយ។

២. ភាវៈរស់មៅម្របជមំ កាោះកាឡាបា៉ កូស

CMBUkTI6

emeronTI1

មោក្

karvivtþénPavrs;

មៅក្តនលខមអេខមទ្យៀតគឺមាន លក្េណៈខ្លេះដូ ចាននិខលក្េណៈខ្លេះខ្ុសាន ។

២.១ ការប្លៀបប ៀបភាវៈរស់បៅ្លជុំ បកាោះកាឡាប៉ាក្ូសជាមួយភាវៈរស់បៅអាបមរក្ខាងត្ប ង ិ ូ

RTwsþIrbs;elakdavin

មោក្

Pavrs;dMbUgkekIteLIgelIEpndImanrUbraggaybMptu . eRkayBIkarឆ្ា្kat; ry³eBld¾yUrGEgVg Pavrs;dMbUgenHvivtþCabnþbnÞab; ehIybegátI Ca)anPavrs;RbePT epSg²EdlmanenAEpndI. 1.

អ្ខ់មគលសវ ិញ។

ី បានសមខែតមឃើញភាវ ស់តបលក្ៗ សំណល់ននភាវ ស់ជំ វន ននសា

េះមានលក្េណៈដូ ចានខ្លេះនិ ខេិនដូ ចានខ្លេះ

ឯបខគួយមលើមកាេះមានគ្រក្ោ ុ ំមជើ ខធំ តដលអាចមតាខមលើេា អ្ិលសុី សារាយសេុ គ្រទ្យបាន។

សតវនិខ ុក្េជាតិមៅគ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូសមានក្េណៈដូ ចានជាេួយ សតវនិខ ុក្េជាតិមៅអាមេ ក្ ិ ខាខតបូខ។

វ ិនចាប់មអដើេ​េីចាប់មអដើេ​េីគ្របមទ្យសអ្ខ់មគលសមៅអាមេ ិក្

ខាខតបូខ គ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូស ទ្យវីបអ្ូស្រ្សាតលី កាត់តាេទ្យវីបអាគ្រេិច

ី សមខែតមឃើញភាវ ស់ទំខម វន

ដូចជាបខគួយមលើ ទ្យីវបមានគ្រក្ោ ុ ំ មជើ ខតូចតដលអាចមតាខមលើ មដើ េមឈើ មដើេបីសុីសឹលក្ ុក្េជាតិ

karsegátrbs;davIn

កា មធវើដំមណើ បស់មោក្

វីនបានមធវើកា មគ្របៀបមធៀប ភាវ ស់ មលើគ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូស

វីនបានទញសេាតិក្េាថ្ន ភាវៈ ស់មៅមលើគ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូសមានមដើ េ

ក្ំមណើតមចញេី ទ្យីវបអាមេ ក្ ិ ខាខតបូខតត្លខកាត់ យៈមេលដ៏យូ ទ្យគ្រេខ់សា

ច ួ វ ិលចូលគ្របមទ្យស

លក្េណៈ បស់ភាវៈ ស់ទំខម

ិ មៅមលើ មកាេះ។ េះតគ្របគ្របួលមៅតាេលក្េខ្ណឌជីវត

2.២ ការប្លៀបប ៀបភាវៈរស់ប្ែលបៅ្លជុំ បកាោះបផេងៗនៃ្លជុំ បកាោះកាឡាប៉ាក្ូស

ន់ េុន និ ខលក្េណៈេិមសស

ខគកាយមលើគ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូស។

66

ខគកាយនិ ខ

+ តាេកា មគ្របៀបមធៀបភាវៈ ស់តដលមៅគ្របជុំមកាេះមអេខៗននគ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូ ស មោក្

លក្េណៈទំ ខម

ី វន

ឯក្តតៈម

សមខែតមឃើញភាវៈ ស់មានលក្េណៈខ្ុ សានខ្លេះដូ ចជាអ្មណើដ ក្មលើមកាេះខ្លេះមានសនូក្រាខេូ ល

េះសេស្សេមៅតាេមសចក្ដីគ្រតូវកា បស់ េនុ សេ ម

េះទ្យុ ក្ឱ្យបនតេូជ

ច់ ម

យត

េះេនុ សេមគ្រជើ សម ស ើ

ក្។ ដូ ចមនេះេូ ជសតវស្សុក្ ឬ ុក្េជាតិ

ំ ជាមគ្រចើ នតបប

មហើយមកាេះខ្លេះ មទ្យៀតមានអ្មណើដ ក្មានសនូក្សំតបត។

ខ្ុ សៗាន មហើយេូ ជសតវឬ ុក្េជាតិ នីេួយៗម្លើយតបនឹ ខតគ្រេូវកា បស់ េនុសេ។

បនាុជា ំ លក្េណៈេួយតដលមធវើឱ្យភាវ ស់ ស់រានមានជីវ ិត និខបនតេូជបានសេស្សបនឹខ

ស្សាយអ្ំ េីកា វិវតត អ្ំ េីកា វិវតតធេាជាតិ មានដំមណើ កា ជមគ្រេើ សសតវ និ ខ ុក្េជាតិ អខតដ ។

+លក្េណៈបនាុំ បស់សតវសាលបមៅមលើគ្របជុំ មកាេះកាឡាបាក្ូ ស៖

ជមគ្រេើ សម

កា សិ ក្ាអ្ំ េីជមគ្រេើ សម

២.៣ បៃ្ុំ

មោក្

ជាតិមានចំ េុេះធំ ទ្យូោយមហើ យមាំ ។ដូ ចមនេះមយើ ខសននិ ា នថ្ន

ិ េនយល់ថ្ន ្លខកាត់តាេ យៈមេលដ៏យូ អ្តខវខ វន

គ្រតូវ បានគ្របេូលគ អដុំជាបនតប េ ប់ចំម

េះបាន។

ចំ ណុចសំខាន់ ៗននគ្រទ្យឹ សីដវវិ តតន៍ បស់

៣.១ វិ ចាររបស់ដាវ៊ី ៃ កា វិវតតគឺជាកា ផាលស់ បូដ ឬបតគ្រេបគ្រេូលជាបនតប េ ប់ ននទ្យគ្រេខ់ ឬលក្េណៈននភាវៈ ស់ េួយ ំ ឱ្យមក្ើ តនូ វទ្យគ្រេខ់ សតវឬ ុក្េជាតិ េីាៗ។

បានជាសតវមៅមលើ មកាេះមានលក្េណៈខ្ុ សេីសតវមៅមលើ ទ្យីវប មគ្រ

យធេាជាតិ

េះគ្របមភទ្យភាវៈ ស់េួយ ឯបតគ្រេបគ្រេួលលក្េណៈា​ាន

គ្របមយជន៍គ្រតូវបាត់បខ់មៅវ ិញ។ កា ផាលស់បូដ េជឈ ា ន

៣. ការវិវតត

ន់ ជាមគ្រចើ ន តដល

ជមគ្រេើសម ើសម

ំឱ្យមានកា ផាលស់បូដ លក្េណៈននគ្របមភទ្យភាវៈ ស់។ បតគ្រេបគ្រេួលលក្េណៈមានគ្របមយជន៍

ូបរាខនិ ខទ្យំហំ បស់ ចំេុេះបក្េីជាទ្យគ្រេខ់ េួយតដលមធវើឱ្យបក្េី

ំឱ្យមានជមគ្រេើសម

យធេាជាតិ ។

វីនគឺ៖

o

ភាវៈ ស់មានបតគ្រេបគ្រេួលគឺមានលក្េណៈេាីមក្ើ តម

o

ភាវៈ ស់ បមខែើតក្ូ នមចមគ្រចើ នមលើសលុ ប

ើខ

ប្ ដ លឱ្យភាវៈ ស់ មានកា គ្របតជខានមដើ េបី ស់ និខបនតេូ ជ។

េះសតវមៅមលើ ទ្យីវបបាន

o

អ្តណដតមទ្យើ មលើ មកាេះមានកា ផាលស់ បូដ និ ខកា តគ្របគ្របួ លលក្េណៈ មដើ េបីបនាុំនឹខលក្េខ្ណឌ

ភាវៈ ស់តដលមានបតគ្រេបគ្រេួលមានគ្របមយជន៍អាចបនាុំនឹខេជឈ ា នអាច ស់ មៅ និ ខបនតេូជ

ិ េាី។ ជី វត

មហើយបញ្ូា នលក្េណៈ បស់ ខ្ួលនមៅស្ ដ នមគ្រកាយ។

្លខកាត់ យៈ

មេលដ៏ យូ បតគ្រេបគ្រេួលមានគ្របមយជន៍ អំុដទ្យុក្ក្នុខេូ ជ ឬគ្របមភទ្យភាវៈ ស់ េីា។

+កា មលចមចញនូ វេូ ជសតវឬ ុក្េជាតិ េីាៗ មគ្រ

ឬចំ កា ុក្េជាតិ មានមលចម

យធេាជាតិ មាន កា បមខែើតក្ូ នមចមគ្រចើ នហួស គ្របមាណ កា

គ្របតជខមដើ េបី ស់ និ ខបតគ្រេបគ្រេួល ...។

គឺ បក្េីសុីសតវលិអតមានចំ េុេះតូ ច រាខដូ ចេាុល ឯបក្េីសុីគ្រាប់ ធញ្ា

៣.២ ជប្មើសបដាយមៃសេ

ជាដំមណើ តដលឯក្តតៈមានបនាុំមៅនឹ ខេជឈ ា នគ្របមសើ ជាខមគគឺ

តដលជេះឥទ្យធិេលមលើ ជមគ្រេើ សម

ដូ ចជាបក្េី(Finch) ចំ េុេះមាន ូបរាខខ្ុ សៗានមៅតាេ បបអាហា

យ្លខកាត់ ជំ

យធេាជាតិ

ិ អាច ស់ រានមានជី វត និ ខបនតេូជបានមគ្រចើ នជាខភាវ ស់ ដនទ្យក្នុខគ្របមភទ្យតតេួយ មហើ យក្តាត

សតវសាលបទំ ខអ្ស់ មាន ូបរាខ ទ្យំ ហំ និ ខចំ េុេះខ្ុ សៗាន

គ្របមភទ្យម

វីនសគ្រមាប់ បក្

៤. ជមម្រេើសមោយធេមជា តិ

េជឈ ា នតដលវា ស់មៅ។

ិ និ ខបនតេូជមៅទ្យី ម អាចចឹ ក្ចំ ណី មដើ េបីចិញ្ចឹេជី វត

យេនុ សេអដល់អលគ្របមយជន៍ ដល់

ឯក្តតៈមៅក្នុខគ្របមភទ្យតតេួយអាចមានលក្េណៈខ្ុសានជាមគ្រចើន។ លក្េណៈខ្ុសាន

េះមៅក្នុខហវូខសតវ

វាខឯក្តតៈមៅក្នុខគ្របមភទ្យតតេួយមៅថ្នបតគ្រេបគ្រេួល។

ើ ខនូ វឯក្តតៈតដលមានលក្េណៈតបលក្ៗ។ មបើ

67

មេមរៀនទ្យី២

េសតតាខននការវិវតត

១. បំណកម្រសាយេសតតាខននការវិវតត

េសតតា្ត លបញ្ជ ា ក្់ថាភាវរស់វវិ តតមាន សូស៊ុីល ការលូតលាស់របស់អ្ំ្បីយ៉ា៊ុ្ នន ៊ុ សតវ្បងេទ្ ងសស្ៗ និ្ទ្​្ម្​្់ ូ ចគ្មនននស្លរពា្គកាយ។ ១.១ សូស៊ុីល(Fossiles) ជាសានេឬសំណល់ បស់ភាវ ស់ ជំ

ន់មដើេ ត លរក្​្ទ្៊ុ ក្ងៅក្ន៊ុ្សិលាតាំ្ពីរាប់លាន

ឆ្ងនំម្ក្ងហើយ។

១.២ ង្បៀបង្ធៀបការលូតលាស់អ្ំ្បីយ៉ា៊ុ្សតវ្បងេទ្ងសស្ៗ ការសង្កតពីការលូតលាស់ អ្ំ្បីយ៉ា៊ុ្ននសតវឆ្ឹ្ អ ក្​្ងសស្ៗងៅ ំណ្តក្់ ំ បូ្

នំឲ្យងយើ្

សននិដ្ឋានបានថា ្គប់្បងេទ្ននសតវឆ្ឹ្ អ ក្​្មានប៊ុពវរួម្តតម្ួយ។ ១.៣ ភាព ូចគ្មនននរូបសគំ៊ុស្លរពា្គកាយ

េសតតាត លបង្កាញថាសតវឆ្ឹ្ អ ក្​្ទាំ្អ្ស់មានប៊ុពវរួម្តតម្ួយមាន ូ ចជា៖ ៊ុ រូបសគំ៊ុក្៊ុ្ ន ូចគ្មន ( ង្គ្ម្ ឆ្អឹ្ក្ន៊ុ្ និ្មានឆ្អឹ្ក្​្)។ ស្លាបបក្សី ្ពុយ ូហាវំ្ ន ម្ន៊ុសស មានរូបរា្និ្នទ្ីខ៊ុសគ្មន តត មានរូបសគំ៊ុ ូចគ្មន។

ូចងនេះវាមាន្បងេទ្តតម្ួយងៅក្ន៊ុ្ ំ ណ្តក្់អ្ំ្បីយ៉ា៊ុ្។

សរ ីរា្គអ្ូម្៉ាូ

ក្ ី ្គត លមាននទ្ី ខ៊ុសគ្មន តតមានរូបសគំ៊ុងៅក្ន៊ុ្បា្់តតម្ួយ។ ូ ជាសររា

អ្វៈយវៈខា្ម្៊ុខននងគ្ម ្ពុយ ូហាវំ្ ឬ្តីបាត

ូចជា

ន បក្សី ្បងចៀវ និ្ម្ន៊ុសស ។

២. ទ្យំនាក់ទ្យំនខកសម្រសឡាយរវាខម្របមេទ្យសសខៗ

អ្នក្វ ិទ្យាសាស្រ្សមត ធវើកា មគ្របៀបមធៀបេូមលគុ ល ADN និខេូមលគុលគ្របូមតអ្ុី នននគ្របមភទ្យ

មអេខៗ មដើេបីក្ំណត់ ក្ទ្យំ

ក្់ ទ្យំនខតសស្សឡាយ វាខគ្របមភទ្យភាវ ស់អេខៗ។

ភាវ ស់តដលមានទ្យំ េូមលគុល ADN និខតំណលំ

ក្់ ទ្យំនខតសស្សឡាយជិតតតខមានតំណលំ

ប់នុយមក្លអ្ូទ្យីតក្នុខ

ប់អាសុីតអាេីមនក្នុខេូមលគុលគ្របូមតអ្ុីនដូចានភាគមគ្រចើន។

៣.មដើេកំមណើតម្របមេទ្យ ្បងេទ្ ជា្ក្ុម្ស្លរពា្គកាយត លមានរូបរា្ស្រសង ៀ្គ្មន ងហើយងធវើការបនតពូរជា ម្ួយគ្មនបាន ងដ្ឋយបង្កើតក្ូ នងៅត លោចបនតពូរបានងទ្ៀត។ ក្.របាំ្េូម្ិស្លស្តសត

68

របាំ្េូម្ិស្លស្តសត ងក្ើតង

ើ្កាលណ្តពពួ ក្ងសស្ៗ ្តូវតបក្ងចញពីគ្មនងដ្ឋយស្លរេនំទ្ឹក្ក្ក្

ឬន សម្៊ុ្ទ្ជាង ើ ម្។ ្បងេទ្ងមីងក្ើ តង

ើ្

ងៅងពលត លពពួក្ម្ួយ្តូវតបក្ងចញពី ពពួ ក្ម្ួយងសស្ងទ្ៀតក្ន៊ុ្

្បងេទ្របស់វា។ ការតបក្ងចញរយៈងពល ៏យូរងធវើឲ្យលក្ខណ្ៈរបស់វាមានការវ ិវតត។ ខ.របាំ្រីវស្លស្តសត ការងលចង

ើ្នន្បងេទ្ងមី បណ្ត ត លម្ក្ពីការក្ងក្ើតរបាំ្បនតពូររវា្ឯក្តតៈ។

របាំ្បនតពូរជា របាំ្រីវស្លស្តសត។ +ការបនតពូរម្ិនោច្ប្ពឹតតងៅបាន ងដ្ឋយឯក្តតៈមានរូបរា្ទ្ំហំ្បដ្ឋប់បនតពូរខ៊ុសគ្មន។ +្បងេទ្ខាេះស្រសង ៀ្គ្មន រស់ងៅម្រឈដ្ឋានតតម្ួយ តតបនតពូរងៅរ ូវខ៊ុសគ្មន និ្តខខ៊ុសគ្មន។ +ការទាក្់ទាញរវា្សតវញី ងមមលមានងបៀបខ៊ុសគ្មន។ +កាតម្៉ាតញី ងមមលក្ន៊ុ្​្បងេទ្ខ៊ុ សគ្មនម្ិ នោចរលាយចូលគ្មនបាន។



69

មេមរៀនទ្យី៣

កំណត់ម្រតាសូសល ី

តាេកា មគ្របៀបមធៀបស រា ី ខគមអេខៗ បស់ភាវ ស់ អូសុីលក្៏ ជាភសតតាខេួ យបញ្ញ ា ក្់ថ្ន ុ

ភាវ ស់មានកា វវិ តត។ ១. ក្ំណអូសល ុី អូសុីល មក្ើតម

ើខម

យសា

ខគកាយេួ យសាលប់ធាលក្់ចុេះមៅបាតទ្យឹក្សេឹខ ឬទ្យឹ ក្ទ្យមនល

មហើយមានក្មេ​េចក្ំណគ្រគបដណតប់មលើ សាក្សេម

េះជាមគ្រចើនឆ្ងនំ ស្សទប់ក្ំមទ្យចក្ំណកាលយជា ឹខ

មហើយតបលខជាសិោក្ំមទ្យចក្ំណ។ ដំមណើ ក្មក្ើតអូសុីលមាន៣ មបៀបគឺ៖ ១. ដំមណើ កាលយជាេា សំណល់ភាវ ស់ខ្េះល តដលក្ប់ជាប់ ក្ុនខក្មេ​េចក្ំណតបលខជាេា។ ២. េុេែមគ្រៅ និខេុេែក្ុខ ន -

េុេែមគ្រៅ មេលតដលសា

ខគកាយក្ប់ ក្ុនខក្មេ​េចក្ំណ គ្រតូវ ោយបនតិច

េតខៗ មហើយបនេល់ នូវេុេែទ្យមទ្យមានទ្យគ្រេខ់ដូចសា -

េុេែក្ុនខ ទ្យឹក្ហូ

ំក្មេ​េចក្ំណេក្បំមេញេុេែទ្យមទ្យម

តដលតបលខជា សិោមានគ្រទ្យខ់គ្រទយដូចសា ៣.

កា ក្ាទ្យុក្សា

ខគកាយ។

ខគកាយ។

ខគកាយទំខេូល៖

អូសុីលក្៏អាចជាសា

េះបមខែើតបានជាេុេែក្ុនខ

ខគកាយទំខេូលក្ប់

ក្នុខជ័ ុក្េជាតិ ឬក្នុខទ្យឹក្ក្ក្។ ២. កា

ក្ំណត់អាយុអូសុីល

ិ ាសាស្រ្សអា អ្នក្វទ្យ ត ចក្ំណត់អាយុ អូសុីលតាេ មបៀប២យខគឺ៖ ១. កា ក្ំណត់តាេស្សទប់សិោ៖ កា សិក្ាេីស្សទប់សិោក្មេ​េចក្ំណតដលមាន អូសុីលអាច ឲ្យមយើខដឹខេីអាយុមធៀប បស់អូសុីល។

ិ យុសក្េា៖ មគអាចក្ំណត់អាយុអូសុីលម ២. កា ក្ំណត់តាេសា ធាតុវទ្យ

ិ យុសក្េា។ ប ិមាណ ូបធាតុ តដលតបក្មចញេីធាតុវទ្យ

យគណ

* សា ធាតុវ ិទ្យយុសក្េា៖ ជាសា ធាតុា​ានមសែ ភាេវាអាចបំតបក្ មហើយតបលខជាសា ធាតុ

ិ យុសក្េាតដលបំតបក្ មហើយតបលខ េួយមអេខមទ្យៀត។ ឧទហ ណ៍ៈរាដយូេ(Ra ) ជាសា ធាតុវទ្យ ជាសំណ(Pb )។

70

៣. សា ៈសំខាន់ននអូសុីល អូ សុីលមានសា ៈសំខាន់ ដូចជា ឲ្យមយើខសាគល់គ្របវតតិននកា វ ិវតត បស់ភាវៈ ស់ដូចជាកា ក្មក្ើ ត

កា ីក្ចំ ម ើន និ ខកា វ ិ

សបាត់ បខ់ មៅវ ិញតនគ្របមភទ្យភាវ ស់ខ្លេះមហើយអូ សុីលក្៏ អាចយក្េក្ សិក្ាេី គ្របវតតិ

តអនដីអខតដ ។ កា សិក្ាមលើអូសុីលមធវើឲ្យមយើខដឹ ខ៖

-គ្របវតតិជីវ ិតមលើតអនដី សាគល់កា វ ិវតត បស់ភាវ ស់

-សាគល់អាយុអូសុីល សាគល់អាយុសិោ



71