Phion, orkest van Gelderland & Overijssel

Het sollicitatiegordijn is even verdwenen

Solliciteren naar een plek in een orkest gebeurt achter een gordijn. Corona dwong Phion om het over een andere boeg te gooien en dat heeft onverwacht goed uitgepakt. ‘Misschien moeten we de werving en selectie iets anders gaan aanpakken.’

Dankzij het tv-programma The Voice is de rode stoel wereldwijd een bekend fenomeen geworden. Vier coaches zitten met de rug naar de kandidaat en draaien pas om als de zangprestatie op het podium hen bevalt. Zo worden de kandidaten alleen beoordeeld op hun stem, en niet op hun looks. Het format is eigenlijk helemaal niet nieuw, zegt cellist Inge Grevink van Phion, orkest van Gelderland en Overijssel. ‘The Voice heeft het eigenlijk van de klassieke muziekwereld afgekeken. Het principe kennen we bij audities al heel lang.’ De omgekeerde rode stoel is bij Phion is een gordijn, dat elk kandidaat-orkestlid scheidt van de sollicitatiecommissie. De commissieleden luisteren dus blind. ‘Wij mensen luisteren ook met onze ogen’, zegt Grevink, die voorzitter is van de artistieke commissie van Phion. ‘Maar als je ziet dat iemand een stuk met overtuiging brengt, wil dat nog niet zeggen dat het ook overtuigend klínkt. Dat gordijn helpt om ons meer te focussen op hoe het klinkt. Voor een kandidaat is dat reuzespannend en lastig, weet ik uit ervaring.

Je hebt maar 5 tot 10 minuten om de mensen aan de andere kant van het gordijn te overtuigen. Dat vraagt een enorme focus, want er is geen enkele wisselwerking met de toehoorders. Bij The Voice zie je het ook. Zodra een stoel is gedraaid, merk je hoe de sfeer verandert. Dan wordt het opeens een stuk makkelijker voor de kandidaat.’

Nieuwe concertmeester

Phion ging onlangs op zoek naar een nieuwe concert-meester voor de locatie Enschede. Een belangrijke vacature, want een concertmeester is meer dan alleen aanvoerder van de eerste violen. ‘Hij of zij is de verbindende schakel tussen orkest en dirigent. De spreekbuis namens de musici en de aanvoerder van alle aanvoerders. Er moet tijdens een concert sprake zijn van een constante wisselwerking tussen concertmeester, orkest en dirigent, een subtiel samenspel. De concert-meester stemt ook vooraf met het orkest. Na afloop van het concert geeft de dirigent hem of haar een hand en bedankt daarmee het gehele orkest. Dat geeft wel aan hoe belangrijk deze functie is.’

De zoektocht naar de nieuwe concertmeester verliep door corona anders dan normaal. Er werden nu niet twintig kandidaten uit heel Europa uitgenodigd om in Enschede achter het gordijn auditie te doen. Vanwege alle reisbeperkingen zou dat immers onmogelijk zijn. Daarom werden enkele kandidaten van binnen en buiten het orkest gepolst. Kandidaten met een goede staat van dienst die wél in staat waren om te komen spelen. Ze kregen zes weken vooraf de muziek toegestuurd om in te studeren.

Auditie verbindt

De auditie zelf duurde drie dagen. De kandidaten moesten met het zestig-koppige orkest een volledig programma afwerken om alle kwaliteiten van het concertmeesterschap te tonen: als solist, als aanvoerder en als leider van de repetitie. Grevink: ‘Alle orkestleden waren aanwezig, iets wat normaalgesproken onmogelijk is vanwege alle concerten en repetities. Door corona lag alles stil en dat bleek ook een voordelige kant te hebben. Het waren drie verbindende dagen voor ons als orkest. Aan iedereen was te merken: we willen heel graag een nieuwe concertmeester. Spelen in coronatijd voelde bovendien als een cadeautje.’

‘The Voice heeft de rode stoel van ons afgekeken’

Communiceren met het orkest

Uiteindelijk is Mathieu van Bellen de nieuwe concert-meester voor locatie Enschede geworden. Wat hem betreft is het essentieel om tijdens de auditie met het orkest te spelen. ‘Het is eigenlijk raar dat het zonder corona waarschijnlijk niet was gebeurd. Juist bij een leidende positie gaat het om meer dan alleen het spelen. Het gaat om hoe je communiceert met het orkest, hoe je met bepaalde situaties omgaat. Dat kun je niet achter een gordijn zien. Ik snap best dat je niet voor een auditie een heel orkest kunt boeken, maar misschien kan het wel met een groep uit het orkest. Door samen te spelen krijg je een veel betere indruk van een kandidaat.’

Phion is door de recente auditie-ervaring aan het denken gezet, zegt Grevink. ‘Ik verwacht dat enkele elementen ook na corona zullen blijven bestaan. Als je een kandidaat alleen maar solo of met piano laat spelen, is het lastig de wisselwerking tussen musicus en orkest te zien. Nee, het gordijn zal niet voorgoed verdwijnen. Het zorgt ervoor dat je echt luistert en is een bescherming voor zowel de kandidaat als de commissie. Boven alles gaat het om wat je hóórt.’ \