Collectieboek Nagelhout

COLLECTIEBOEK

Nagelhout

COLLECTIEBOEK

Nagelhout

Roel H. Smit-M uller

Hoe een statisch legaat groeit in omvang en betekenis

Dokter Nagelhout verzamelde niet alleen beeldende kunst voor zich zelf, maar hij wilde ook dat anderen van kunst konden genieten. Zo organiseerde hij lezingen voor de Holtense Kunst Club en organiseerde hij de befaamde kunst verlotingen. Heel veel Holtenaren hebben dankzij dokter Nagelhout kennisgemaakt met beeldende kunst in al zijn uitingen.

Over de collectie die hij en vooral zijn vrouw Coba nalieten aan de toenmalige gemeente Holten is door kunsthistorica Roel H. Smit-Muller een fraai boek gemaakt. Het vertelt het verhaal van de medicus, mecenas en collectioneur Nagelhout.

Het bijzondere van deze collectie is dat deze in omvang blijft toenemen en inmiddels veel meer werken omvat dan het oorspronkelijke legaat groot was.

De Stichting Collectie Nagelhout heeft dit door middel van schenkingen en een actief verwerving beleid weten te realiseren. Voorwaarde voor opneming in de collectie is dat er een duidelijke relatie moet zijn van de kunstenaar/het kunstwerk met (de werken in de basis collectie van) dokter Nagelhout.

Het stichtingsbestuur wil deze uitbreiding ook graag gedocumenteerd hebben en besloot daarom tot het maken van dit Collectieboek, dat zowel digitaal als in een papieren versie verschijnt.

Auteur en samensteller is ditmaal opnieuw drs. Roel H. Smit-Muller en daarmee krijgt haar eerste boek over dokter Nagelhout als medicus, mecenas en collectioneur een consistent en indrukwekkend vervolg.

Was deze collectie al interessant voor gevestigde musea, dankzij de digitale versie wordt de toegankelijkheid breder en groter. Dat past helemaal in de ideeën die dokter Nagelhout koesterde om kunst breder bekend en toegankelijk te maken!

Mr. Willem L.F.C. van Rappard Voorzitter Stichting Collectie Nagelhout, Holten

J.P.Nagelhout in zijn werkruimte

5

Personalia Joannes Pieter Nagelhout 1901-1975

1901

Geboren in Oude Niedorp (NH) op 11 juli als vierde kind van Jan Nagelhout (1869-1923) en Aaltje Schaap (1873-1947), broer van Jan Nagelhout 1895, Pieter 1898 en Neeltje 1899

1907-1913

Lager Onderwijs te Zijdewind (NH)

1915-1921

HBS te Alkmaar

1921-1930

Studie medicijnen Universiteit van Amsterdam

1930

Huwelijk met Jacoba Wilhelmina Klijzing, wonende in Dwingeloo (huwelijk blijft kinderloos)

1930

Vestiging als huisarts in Holten, opvolger van huisarts L.H. Bessinkpas

1949

Eerste contacten met Nederlandse Reisvereniging, (NRV) Ministerie van Kunsten en Wetenschappen (O.K.W.) en de Nederlandse Federatie van Beroepsverenigingen van Kunstenaars (Federatie)

1950

Proefuitzending naar het Zwitserse Alpengebied en Frankrijk

1950-1955

Organisatie hotelwerf-reizen naar Frankrijk, om in toeristenluwe periode verblijf te verschaffen aan Nederlandse kunstenaars. Vakanties werden gereserveerd om hotels te bezoeken, verwerven en te inspecteren

1950-1959

Realisatie van het Plan Nagelhout in samenwerking O.K.W., N.R.V. en de Federatie

1950-1975

Organisatie met Holtense hotels, zo ook in de regio voor het verschaffen van onderdak aan buitenlandse kunstenaars

1950-1975

Organisatie en oprichting Kunstclub Holten met lezingen en verloting onder de noemer Kunst en Publiek nader tot elkaar

1955-1975

Initiatief Landelijke verloting Opdrachtschilderijen. Deze loterij bleef bestaan tot 2000

1950-1975

Intensieve contacten met belangrijke beroepsmatige of in kunst geïnteresseerden personen zoals: Belcampo, Bremmer, Feltkamp, Lugard, Prange en Wentinck

1975

Pensionering in 1967.Tot aan zijn laatste levensjaren bezig met de verbreiding van kunst en cultuur door velerlei activiteiten. Drs. Jaap Sijtsema neemt praktijk over

6

Collectieboek Nagelhout Kerncollectie De kerncollectie bestaat uit werken die tijdens het leven van J.P. Nagelhout verworven zijn. In 1991 werd de Nagelhoutcollectie overgedragen aan de gemeente Holten.

De werken zijn genummerd met de letter N.

KERNCOLLECTIE

Aegerter, August Samuel, 1878-1971 Haven in Amsterdam, 1959 gouache, 34 x 47 cm., reg. N12.

8

Augerter werd geboren in Basel. Deze gouache is in de collectie terechtgekomen via een kunstenaars­ uitwisseling.

Met het Nagelhoutplan kwam deze kunstenaar in 1959 met een groep Zwitserse kunstenaars naar Holten en logeerde in Hotel Vosman. Bij één van de uitstapjes naar Amsterdam legde hij dit havengebied vast. Terug in zijn woonplaats Basel schreef hij aan Nagelhout: Wir sprechen sehr oft von Ihnen und denken oft an die schönen Stunden welche wir bei Ihnen verbracht haben.

In de appendixcollectie Nagelhout bevindt zich de schets Drie dansende vrouwen in lange kledij, een ontwerptekening die i.t.t. het afgebeelde werk geen geografische duiding heeft.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Allen, Richard, 1933-1999 Abstract Lijnenspel, 1970 zeefdruk, 50 x 91.5 cm., reg. N01.

Allen, Richard, 1933-1999 Abstracte Compositie, 1965-1970 olieverf op board, 67 x 39.5 cm., reg.N02.

Allen kwam eind jaren zestig met twee collega-schilders op uitnodiging van Nagelhout naar Holten. Beide afgebeelde werken werden als dank voor de uitnodiging en verblijf aan Nagelhout geschonken. Allen stond toen met zijn zesentwintig jaar aan het begin van een schitterende carrière. Zijn lijfspreuk was: I have never approached painting with the idea that there has to be a beautiful endproduct. Allen wordt in Engeland gezien als één van bekendste optical-art kunstenaars. Ondanks het feit dat Nagelhout niet van abstracte kunst hield, hing hij toch Abstract Lijnenspel, op in één van zijn kamers.

KERNCOLLECTIE

9

Bastiaans, Kees, 1909-1986 Lo Bolme, 1950 aquarel, 15 x 22 cm., reg. N03.

10

Bastiaans, geboren in Mill was een veelzijdig kunstenaar, die vele technieken beheerste. Vanuit La Balme schreef hij Nagelhout: Zoals u zich misschien kunt herinneren dat ik u geschreven heb voor uitzending naar Frankrijk.

Hieruit blijkgevend, dat ik voor deze regeling in aanmerking ben gekomen. Mijn allerhartelijkste dank voor het mooie plan, dat u genomen hebt. Ik heb dan ook al aardig wat gewerkt. Het afgebeelde werk was te zien op de expositie Reisindrukken van Nederlandse kunstenaars te gast in Frankrijk, die op tien plekken in Nederland gehouden werd. Ook in Zwolle in het Hopmanshuis, n.a.v. daarvan meldde de Zwolsche Courant: ...vooral twee krachtige bergstukken van Kees Bastiaans, landschappen vol dynamiek en op behoorlijk niveau...

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Bauer, Marius Alexander Jacques (Marius), 1867-1932 Een overdekte straat in Cairo, 1922 ets, 33.5 x 24 cm., reg. N04.

KERNCOLLECTIE

11

Bauer, Marius Alexander Jacques (Marius), 1867-1932 Oosterse kooplieden, 1926 ets, 24 x 19.3 cm., reg. N05.

12

Marius Bauer werd in Den Haag geboren. Hij maakte diverse reizen naar de Oriënt waar hij onderweg vele reisschetsen maakte. Later in zijn atelier ontstonden aan de hand van de tekeningen diverse etsen. Kunsthandel E.J. van Wisselingh en Co was de uitgever van de publicatie Marius Bauer Zijn Etswerk. Nagelhout kocht beide etsen bij deze kunsthandelaar in Haarlem. In de appendixcollectie bevindt zich een andere ets van Bauer.

Gezien het leeftijdverschil zijn er geen persoonlijke contacten geregistreerd.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Biesiot Apolinia Johanna (An), 1908-2006 Oude, Werf, 1972

Crince le Roy, Aimée, 1928-2008 Tuinderij Bleiswijk, 1972

ets, 10 x 17.5 cm

ets, 10 x 17.5 cm.

Meerts, Rosette Grethe (Ronnie), 1920-2005 Veiling Bleiswijk, 1972 ets, 10 x 17.5 cm.

Genoemde vier Haagse grafici kregen in 1974, één jaar vóór het overlijden van J.P. Nagelhout de opdracht een aantal prominente plekken in de buurt van Bleiswijk in beeld te brengen, ieder van hen koos een locatie. In het bijzijn van Klaas Roodenburg, mede opdrachtgever en goede kennis van Nagelhout, werden op één dag de ontwerpen gemaakt, die later op de etspers werden afgedrukt.

Borst-Pauwels, Anna Teresia, Agnes, Elizabeth (Annie), 1913-1999 Rottemeren, 1972 ets, 14 x 11 cm., reg. N06 a-d.

KERNCOLLECTIE

13

Brangwyn, Frank William, 1867-1956 Pont Valentré, 1911 ets, 53 x 80 cm., reg. N07.

Brangwyn, Frank William, 1867-1956 Vestinggracht in Carcassone, 1913 ets, 30 x 40 cm., reg. N08.

Hoewel Brangwyn in België werd geboren, speelde zijn leven en werk zich grotendeels af in Engeland. Hij kreeg daar o.a. onderricht van de bekende kunstenaar William Morris.

Op de afbeeldingen is te zien dat hij ook Frankrijk bezocht, het land waaraan ook J.P. Nagelhout zijn hart had verloren.

Mogelijkerwijs is de aankoop het gevolg geweest van beider voorliefde voor La douche France.

14

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Breed, Dirk, 1920-2004 La Roche, 1953 tekening, 22 x 31 cm., reg. N09

Breed en J.P. Nagelhout zijn beiden geboren in de buurt van Schagen, Breed in Barsingerhorn en Nagelhout in Moerbeek. Waarschijnlijk heeft dat tot goede contacten geleid! In 1953 kwam Dirk Breed in aanmerking voor de schildersuitwisseling naar België, waar hij logeerde in Hotel George IV in het heuvelachtige gebied van La Roche. De eenvoudige tekening van het bezochte gebied die Nagelhout voor zijn collectie kreeg, ademt beider liefde voor landschapskunst uit.

KERNCOLLECTIE

15

Chambrin, Jack, 1919-1983 Pakhuizen aan de Prinsengracht; 1951 olieverf op jute, 53 x 63.5 cm., reg. N11.

Chambrin werd geboren in het Franse Rambouillet, bij de uitwisseling in 1952, hij was toen 43 jaar, gaf hij te kennen dat hij i.p.v. naar Holten liever in de buurt van Amsterdam wilde logeren.

Bij Maison Descartes werd hij als lid ingeschreven. Zijn motivatie: Ik ben verliefd op Amsterdam, op Nederlandvier jaar lang al- en een liefde die vier jaar duurt, komt geen einde aan. Nagelhout bezocht de kunstenaar in 1953 en Chambrin bedankte hem voor het bezoek:

Ik heb u nog niet gezegd hoeveel plezier u ons hebt gedaan dooreen omweg via Meun te maken. Mijn vrouw, de kinderen en ik spreken vaak over u en Holland zelf, dat beslist een onuitwisbare indruk heeft nagelaten.

Pakhuizen aan de Prinsengracht kwam in de collectie door de aankoop van Nagelhout bij één van Chambrins exposities. In de appendixcollectie bevindt zich een interessante krijttekening van deze kunstenaar.

16

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Clérissi, Hubert, 1923-2000 Hoven oan de Cöte d'Azur, 1960 olieverf op doek, 40 x 23.5 cm., reg. N13.

De Monegaskische kunstenaar Clérissi werd in Monaco geboren en kwam in 1958 op vijf en dertigjarige leeftijd in het kader van de Nagelhout uitwisseling met een groep landgenotennaar in Holten. Clérissi bezocht ook naburige plaatsen als Zutphen en Almelo waarvan aquarellen op de Holtense tentoonstelling aan het eind van het verblijf te zien waren.

Clérissi heeft veel gereisd en ontving meer dan dertig internationale kunstprijzen. Verder werd hij bijzonder gewaardeerd in eigen land en werd opgenomen in de Monaco order of culture!

Merit.(orde van culturele verdienste) Nagelhout verwierf het werk Côte d'Azur, in een later stadium.

In de appendixcollectie bevinden zich meerdere werken van deze kunstenaar.

KERNCOLLECTIE

17

Croin, Josephus, Judocus Zacharias (Jos), 1894-1944 Schelpen, 1944 olieverf op doek, 48 x 59 cm., reg. 14N.

Croin werd in Middelburg geboren en woonde er tot 1912, toen hij aan de Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag ging studeren.

Hij completteerde zijn opleiding aan de Rijksacademie in Amsterdam. Evenals Nagelhout had hij een grote liefde voor la douce France, hoewel dit, gezien de verworven werken, niet de reden van de aankoop van de afgebeelde werken kan zijn geweest.

J.P. Nagelhout was een fervente liefhebber van landschappen, beide werken beantwoorden daar niet aan.

Nagelhout moest ook voor zijn Loterijen werk beschikbaar houden, een reden om van zijn voorkeuren af te stappen.

Croin, Josephus, Judocus Zacharias (Jos), 1894-1944, Dorpsgezicht, 1917 krijttekening, 47 x 57 cm., reg. N15.

18

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Dijk, Mattheus van, 1922-1992 Dubbele Neushoornvogel z.j.

,

linosnede, 31 x 26 cm., reg. N16.

Van Dijk werd in Rotterdam geboren, zijn opleiding kreeg hij aan de Academie van Beeldende Kunsten aldaar. Hij beheerste een groot aantal technieken, zowel op het grafische gebied, schilderkunst als gebrandschilderde ramen. De linosnede in de Nagelhoutcollectie is door de afbeelding a-typisch voor de collectie, een drietal

driedubbele neushoornvogels met impossante snavels geplaatst in een driehoekscompositie. Desalniettemin roept de afbeelding vragen op, een moeder met twee jongen, moeder en vader met één jong? De beschouwer mag het zeggen, kunst roept vragen op, zelfs als het duidelijk lijkt!

KERNCOLLECTIE

19

Filarski, Dirk Herman Willem (Dirk), 1885-1964 Col des Gêts, 1950 olieverf op doek, 66 x 55 cm., reg. N17.

Filarski werd geboren in Amsterdam en bezocht er de Quellinusschool, daarna de Rijksschool voor Kunstnijverheid. In het begin van de twintigste eeuw vertrekt hij naar het Noord-Hollandse Bergen. Samen met anderen was hij de grondlegger van de Bergense

School. In het kader van een Nagelhoutreis verbleef hij in 1950 een maand in het dorp Les Gêts in de buurt van Morzine. De fraaie verbeelding in olieverf die Nagelhout kocht geeft een fractie weer van het geweldige gebied.

Een landschap naar de zin van mecenas Nagelhout.

20

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Gailliard, Jean Jacques, 1896-1976 Pastoriestraot 50, 1953 tekening, 49 x 32 cm., reg. N18.

Gailliard werd in Brussel geboren en studeerde later aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. Deze studie, maakte hem samen met de muzieklessen aan het Koninklijk Conservatorium tot een veelzijdig kunstenaar. Met een groep van vijf kunstenaars werd Holten in 1953 bezocht en de omgeving verkend. Gailliard logeerde, getuige de annotatie op de tekening bij Nagelhout thuis.

Het opschrift: lci habite Ie docteur Nagelhout et moi aussi!

KERNCOLLECTIE

21

Gardenier, Jacobus Johannes (Jaap), 1930-2009 Keukeninterieur met fornuis, 1960 olieverf op doek, 73 x 73 cm., reg. N19.

De zes olieverf werken van Gardenier vormden in diverse Nagelhout exposities een fraaie wand. De in Delft geboren Nederlandse kunstenaar koos na zijn studie kunstgeschiedenis voor een full­ time kunstenaarsbestaan in Frankrijk.

Nagelhout kwam in contact met Gardenier door de kunstcriticus Charles Wentinck die hem wees op de jonge talentvolle schilder. Nagelhout gaf Charles Wentick, de opdracht een eenvoudige publicatie over Gardeniers werk te schrijven. Onderwijl bestelde hij vijftien werken. De blije reactie hierop van Gardenier was: Op een van de laatste dagen van dit jaar was uw bericht er één van hoop en moedgevendste die ik mocht ontvangen. Samen met de zes tekeningen uit de appendixcollectie is het een fraai bezit.

Gardenier, Jacobus Johannes (Jaap), 1930-2009 Zonnebloemen, stilleven en kan, 1960 olieverf op doek, 64 x 79 cm., reg. N20.

22

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Gardenier, Jacobus Johannes (Jaap), 1930-2009 Landschap in geel, 1960 olieverf op doek, 58 x 70 cm., reg. N21.

Gardenier, Jacobus Johannes (Jaap), 1930-2009 Landschap Balazuc, 1961 olieverf op doek, 59 x 91 cm., reg. N22.

KERNCOLLECTIE

23

Gardenier, Jacobus Johannes (Jaap), 1930-2009 Landschap bij Apt, 1961 olieverf op doek, 59 x 91 cm., reg. N23.

Gardenier, Jacobus Johannes (Jaap), 1930-2009 Landschap Ardèche, 1961 olieverf op doek, 59 x 61 cm., reg. N24.

24

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Gestel, Leendert (Leo), 1881-1941 Boomgroep met kippen, 1922 gemengde techniek, 76 x 54 cm., reg. N25.

De in Woerden geboren kunstenaar Gestel bezocht de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijs in Amsterdam, een instelling die door meerdere telgen afkomstig uit schildersbedrijven werd gekozen. Daarna volgde hij de schilderslessen op de Rijksacademie.

Zijn vader huldigde het credo: Kunstschilder is geen vak,

het geeft geen verdienste. Het afgebeelde werk is afkomstig uit de periode dat hij zijn inspiratie zocht in de Beemster en doorging met gedeeltelijke abstractie en vormverschuivingen. Contacten met Nagelhout zijn er gezien de datum van Gestels overlijden niet geweest.

KERNCOLLECTIE

25

Gestel, Willem, 1853-1952 Gezicht op Linschoten, z.j. tekening, 32 x 48 cm., reg., N26.

Willem Gestel is de vader van Leo Gestel en hij bracht in zijn schildersbedrijf zijn zoon Leo de eerste beginselen bij. In 1928 werd hij leraar aan de Avond Teekenschool in Woerden en ging meer voor zich zelf schilderen en tekenen. Het afgebeelde werk is hiervan een voorbeeld.

Het lijkt toevallig dat de werken van vader en zoon in één collectie zijn terecht gekomen!

26

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Godderis, Jack, 1916-1971 Schuur bij Holten, 1953 waskrijttekening, 27 x 37 cm., reg. N28.

Godderis carrière speelt zich in België af, maar hij werd in het Engelse plaatsje Pernath geboren. Hij volgt het onderwijs aan het instituut voor Schone Kunsten te Antwerpen en ontving in die periode de Prix de l'art Jeune. Zijn oeuvre is verspreid in zowel binnen-als buitenlandse musea. De Belgische Staat kocht diverse werken van deze talentvolle kunstenaar. Godderis kwam met een groep Belgische collega's in september 1953 in Holten, waar hij logeerde in Hotel Vosman. Voor zijn verblijf ontving de hoteleigenaar twee bijzondere gouaches.

KERNCOLLECTIE

27

Hille, Hubertus, Hubert van, 1903-1983 Sinningia, 1957 olieverf op doek, 36 x 35 cm., reg. N29.

28

Van Hille werd geboren op Ambon in het voormalige Nederlands Indië. Zijn leven en werk speelden zich echter af in Zutphen, waar hij na het gymnasium rechten studeerde in Utrecht.Terug in Zutphen besloot hij kunstenaar te worden. Van hem is bekend dat hij gedurende lange perioden aan een schilderij werkte. Zo ook met dit afgebeelde werk, waarop aan de binnenzijde van de houten lijst de periode mei 1948 t/m augustus 1957 is aangegeven, voorzien van een staffel met de exacte data. Op welke wijze dit werk in de Collectie Nagelhout is terechtgekomen blijft gissen, mogelijkerwijs door de gezamenlijke kennis, kunstpedagoog W.C. Feltkamp, die ook de biografie over Van Hille schreef.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Homan, Jan, 1919-1991 Landschap bij Veynes, 1952 olieverf op doek, 59 x 70 cm., reg. N30.

Homan geboren in 1919 in Hoorn, kwam in contact met Nagelhout door Belcampo, collega-arts. In een van de vele brieven die Nagelhout aan Belcampo schreef stond: en........voor je vriend Jan Homan zal ik zeker mijn best doen. Dus Homan reisde in 1952 naar Nagelhouts geliefde plek Veynes in de Hautes Alpes, waar hij de afgebeelde werken, een olieverf en een voorstudie, voor zijn mecenas meebracht.

KERNCOLLECTIE

29

Homan,Jan, 1919-1991 Veynes, 1952, voorstudie van N30 potloodtekening, 25.5 x 39 cm., reg. N31.

30

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Huysmans, Franciscus Johannes (Frans), 1885-1954 Boerderij z.j. zwarte krijttekening, 48 x 62 cm., reg. N51.

Huysmans werd geboren in 1885 in Utrecht en werkte in Amsterdam, waar hij de Rijksacademie bezocht, in Antwerpen volgde hij de lessen op de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. Huysmans behoorde tot de grondleggers van de Bergense School, een stroming waarvoor Nagelhout voorkeur had. De afgebeelde tekening Boerderij is een voorstudie voor een olieverfschilderij uit dezelfde periode.

Voor Nagelhout zal dit werk een speciale betekenis

gehad hebben, ondermeer door de verwijzing naar de streek en locatie waar hij zelf afkomstig was. Maar ook de verwijzing naar de vele boerenhoeven in de omgeving van Holten waar hij zijn patiënten bezocht. In het Nagelhout testament werd dit werk abusievelijk toegeschreven aan J.M.Prange, reden dat het in de publicatie J.P. Nagelhout, medicus, mecenas, collectioneur onjuist is aangegeven.

KERNCOLLECTIE

31

Hynckes, Raoul, 1893-1973 Gitaar, 1925 olieverf op doek, 80 x 63 cm., reg. N32.

32

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Hynckes' wieg stond in Brussel, zijn geboorteplaats. In 1914 kwam hij naar Nederland, waar hij zijn hele leven gebleven is. Zijn meeste werk wordt gerekend tot het magisch realisme, hoewel hij aanvankelijk impressionistisch schilderde. Nagelhout ontmoette Hynckes in 1948, waarop de volgende schriftelijke reactie van Hynckes: Zeer geachte heer Nagelhout, Al mijn dank voor zalf en cigarettes. Ik hoop u nogmaals te ontmoeten op mijn expositie. Meerdere contacten leidden er uiteindelijk naar dat Nagelhout een aantal topstukken in zijn bezit kreeg, gekocht bij kunsthandel E.J. Wisselingh & Co in Haarlem. Voor de collectie Nagelhout met zijn pluriforme uitstraling zijn dit topstukken, die regelmatig als bruikleen worden aangevraagd.

Hynckes, Raoul, 1893-1973 Ijzeren Hand, 1935 olieverf op doek, 62 x 86 cm., reg. N34.

KERNCOLLECTIE

33

34

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Hynckes, Raoul, 1893-1973 Groene tuinvaas, 1950 olieverf op doek, 86 x 91 cm., reg. N33.

KERNCOLLECTIE

35

Hynckes, Raoul, 1893-1973 Dorpsgezicht België, 1950-1960 olieverf op doek, 51 x 46 cm., reg. N37.

Israëls, Isaac Lazarus, 1865-1934 Drie Balalaikaspelers, 1930 olieverf op doek, 110 x 90 cm., reg. N38.

Israëls, werd geboren in 1865 in Amsterdam als zoon van de bekende kunstenaar Jozef Israëls, lid van de Haagse School. Slechts enkele jaren volgde hij onderwijs aan de Haagse Academie, maar zijn vader was zijn beste leraar.

Hij maakte talrijke reizen, waarvan de neerslag zichtbaar is in talrijke schilderijen. Van het afgebeelde schilderij bestaan meerdere versies, soms met kleine verschillen.

Dit werk is afkomstig uit de collectie Oudshoorn in Den Haag en was ook te zien op de expositie Isaac Israëls in Den Haag in de zomer van 2012. In het woonhuis van Nagelhout hing het prominent boven de schoorsteen.

36

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

KERNCOLLECTIE

37

Martinez, Raoul, 1876-1974 Stilleven met doek, schotel en kris, 1925 olieverf op doek, 70 x 59 cm., reg. N39.

Martinez werd in Parijs geboren, maar volgt het middelbaar onderwijs in Cuba waar zijn ouders toen woonden. Uit die tijd stammen zijn eerste schilderijen, zichtbare sporen van een Cubaans verleden zoals het genoemd wordt! Met zijn familie vertrekt hij naar

38

Brussel, waar hij lessen volgt aan de Vrije Academie L'Effort. Bij het uitbreken van de eerste Wereldoorlog komt hij in Nederland terecht. Zijn werken worden ontdekt door de bekende kunstpedagoog H.P. Bremmer en via dit circuit krijgt hij opdrachten.

Door de contacten die ook Nagelhout met Bremmer had, is het waarschijnlijk dat beide afgebeelde werken via de kunstpaus H.P.Bremmer zijn aangeschaft.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Martinez, Raoul, 1876-1974 Rode bloemen, viool en beeld, 1918 olieverf op doek, 71 x 57 cm., reg. N40.

KERNCOLLECTIE

39

Molné, Luis Vidal, 1907-1970 Stilleven met vis, 1958 gouache, 17.5 x 30 cm., reg. N41.

40

Molné werd geboren in Barcelona, leven en werk speelde zich af in Monaco. In 1958 arriveerde hij door bemiddeling van J.P. Nagelhout in Holten en logeerde met zijn echtgenote Irène Pagès in Hotel Hoog Holten bij de familie Mensink. Hierdoor ontstond niet alleen met hen, maar ook met Nagelhout een warme vriendschap, die tot uiting kwam door de schenking van afgebeelde gouache. Ook de familie Mensink mocht een bijzonder werk in ontvangst nemen. Molné was zeer enthousiast over Holten, maar ook over het uitstapje naar Staphorst dat Nagelhout zijn gasten aanbood.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Nagy Imre László , 1928- 1997 Landschap Holterberg, 1957 olieverf op doek, 52 x 71 cm., reg. N42.

Nagy werd in Boedapest geboren en ontvluchtte Hongarije in december 1956. Daarvoor bezocht hij de Academie voor Beeldende Kunsten in zijn woonplaats, waar het steeds moeilijker werd kunst te bedrijven. Door toeval kwam hij via de pers in contact met de voor hem zo belangrijke mecenas J.P. Nagelhout in Holten, die zijn onderdak verzorgde in het Holtense hotel Müller. Als dank schonk Nagy een bijzonder olieverfschilderij aan zijn weldoener, evenals twee werken aan zijn gastheer.

Hij zocht contact met kunstenaars uit zijn omgeving en was bevriend met Roelof Frankot, waar hij in die periode regelmatig te vinden was in diens boerderij in Heeten.

Vrij snel ruilde hij Holten voor het westen van Nederland waar voor een briljante kunstenaar meer mogelijkheden waren. Hij bleef de familie Nagelhout trouw en eindigde steevast zijn brieven met: Handküsse voor Mme Nagelhout en hartelijke groeten voor U.

KERNCOLLECTIE

41

Nifterik, Gustaaf van, 1886-1954 St.Paul bij Nice, 1930-1935 olieverf op doek, 63 x 80 cm., reg. N43.

42

Van Nifterik werd in Amerongen geboren, waar hij een groot deel van zijn leven doorbracht. Hij bezocht in Amsterdam v ijf jaar lang de Rijksacademie, waar hij o.a. les kreeg van de bekende docenten Allebé, Dake en Van der Waay. Ook bezocht hij het toenmalige Indië en verbleef enige tijd in Frankrijk, met name in de Dordogne, waar hij het bergdorpje St. Paul meerdere malen vereeuwigde. De francofiele liefde van Nagelhout en Van Nifterik kreeg gestalte door de aankoop van het afgebeelde werk.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Nijland, Dirk Hidde, 1881-1955 Galgen water bij Leiden, 1943 houtsnede, 47 x 60.5 cm., reg. N44.

Nijland, Dirk Hidde, 1881-1955 Havenpier, 1943 tekening, 22 x 51 cm., reg. N45.

Vijftien jaar na zijn geboorte in Dordrecht, besloten de ouders van Dirk Hidde Nijland hun zoon in de leer te doen bij de bekende kunstenaar Antoon Derkinderen te Laren waar hij veel ervaring opdeed. De studie werd afgerond op de Rijksschool voor Kunstnijverheid in Amsterdam en de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam. Beide afgebeelde werken, een tekening en

een houtsnede, specialiteit van Nijland werden door Nagelhout gekocht bij kunsthandel Nieuwenhuizen Segaar in Den Haag. De Bremmercontacten van zowel koper als verkoper zullen zeker de verkoop bepaalt hebben. Ook in de Nagelhout appendixcollectie bevindt zich een houtsnede van Nijland met de titel Havenhoofd.

KERNCOLLECTIE

43

De Perinello kwam samen met haar Monegaskische collega's in 1958 naar Holten. Ze logeerde in Hotel De Dieken. Twee kleine gouaches, stillevens met fruit kwamen in Nagelhouts collectie, de enige sporen die ze achterliet in Nederland. In het Vrije Volk verscheen een recensie over de groep uit Monaco. Rosamund werd als

een lieve vrouw en vriendelijke schilderes beschreven. In Monaco bevinden zich werken van haar in de Koninklijke Collectie van de familie Grimaldi. In de appendixcollectie bevindt zich eveneens een werk van haar dat ooit verworven werd door een Holtense familie.

Perinello, Rosamund de Fruit met groen kruikje, 1958 gouache, 28 x 48 cm., reg. N47.

Perinello, Rosamund de Fruit, 1958 gouache, 28 x 48 cm., reg. N48.

44

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Prange, Jacobus Marie, 1904-1972 Schelpen, z.j. ets, 18 x 34 cm., reg. N49.

Prange werd geboren in Soerabaja en bezocht de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. In de jaren dertig werd hij in Nederland als een van de meest bekende grafici beschouwd. Zijn scherpe pen echter, meestal een aanklacht tegen abstracte kunst, heeft hem bekender gemaakt. In zijn opvattingen kon ook Nagelhout zich meestal vinden. De afgebeelde werken tonen fantasie beelden, gebaseerd op natuurvormen. In de appendixcollectie bevindt zich de litho Woud.

KERNCOLLECTIE

45

Prange, Jacobus Marie, 1904-1972 Stoute Poes, z.j. ets, 29 x 37 cm., reg. N50.

46

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Radda, Julie Maistre-Florent, (Lydia), 1891-1967 Karper in aquarium, z.j. olieverf op doek, 37 x 46 cm., reg. N52.

Radda, pseudoniem voor Julie Maistre-Florent werd geboren in Corbeil bij Parijs, waar ze opgevoed werd door pleegouders. De mening over haar oeuvre is sterk verdeeld, sommigen noemen het de minder succesvolle ontdekking van kunstpaus Bremmer. Nagelhout kocht deze beide werken bij kunsthandel Huick en Scherjon in Amsterdam, waar een expositie van haar werk te zien was in 1933. In de collectie Van Baaren in Utrecht werden in dezelfde periode zes en twintig schilderijen van haar aangekocht. Of Nagelhout door de aankoop beïnvloed is door Bremmer laat zich raden. Het naakt is het portret van het geestelijk beperkte dochtertje van de kunstenares.

KERNCOLLECTIE

47

Radda, Julie Maistre-Florent, (Lydia), 1891-1967 Naakt, z.j. olieverf op doek, 80 x 59 cm., reg. N53.

48

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Radecker, Johannes Anton (John), 1885-1956 Spinoza, 1944 brons, 50 x 25 x 17 cm., reg. N54.

John Radecker werd geboren in Amsterdam, waar zijn vader een steenhouwerij bezat. Zijn opleiding kreeg hij in Rotterdam aan de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen te Rotterdam . Op de Rijksacademie te Amsterdam volgde hij de avondlessen. Samen met zijn beide zonen ontwierp hij het Nationaal Monument op de Dam. Nagelhout was zeer verheugd over de eerste drie-dimensionale werken die hij aankocht bij Kunsthandel G.J. NieuwenhuizenSegaar in Den Haag.

Per trein kwam hij na de aankoop met zijn schatten aan in Holten, waar hij op weg naar huis de eerste de beste voetganger gewag deed van zijn aankoop. In de collecties van zowel Museum de Fundatie in Zwolle als het Kröller-Müller Museum in Otterlo bevinden zich werken van deze beeldhouwer.

Rädecker, Johannes Anton, (John), 1885 1956 Masker van een jonge vrouw, 1928 brons, 30 x 28 x 20 cm., reg. N55.

50

Radecker, Johannes Anton, (John), 1885-1956 Masker, ca.1920 brons, 40 x 54x 25 cm., reg. N56.

KERNCOLLECTIE

51

Radecker, Johannes Anton (John), 1885 1956 Scheepje en schelpen, z.j. olieverf op doek, 42 x 51 cm., reg. N57.

52

Dat beeldhouwer Radecker ook schilderde is niet algemeen bekend. Nagelhout kocht bij Kunsthandel Van Lier in Amsterdam afgebeeld werk, dat door het lage standpunt met de grote schelpen en de kleine boot een verwarrende indruk geeft. In de herfst en winter van 2006-2007 werd het werk uitgeleend aan het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem voor de expositie Corel van Lier, wegbereider.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Raedecker, Max, 1914-1987 Zelfportret met pijp voor een ezel 1936

Raedecker, Max, 1914-1987 Zelfportret, 1936

olieverf op doek, 46 x 38 cm., reg. N58.

olieverf op doek, 46 x 38 cm., reg. N59.

,

De schilder Max Raedecker is in Blaricum geboren als zoon van de beeldhouwer Willem Raedecker. Hij is afkomstig uit de kunstenaarsdynastie Raedecker. Het grootste deel van zijn leven bracht hij door in Frankrijk, waar hij werkte en veelvuldig exposeerde en lessen volgde bij de bekende l'Academie Colarossi. Hij huwde een Française en was bevriend met de kunstenaars Zadkine, Chagall en Archipenko. Elk levensjaar maakte hij één of meerdere zelfportretten, waarvan er twee zijn gekocht door Nagelhout bij Mak van Waay te Amsterdam. Op beide portretten is hij 22 jaar, dus nog aan het begin van een carrière.

KERNCOLLECTIE

53

Rousseau, Jean Pierre, 1939 Bij Station Holten, 1958 olieverf op doek, 54 x 65 cm., reg. N60.

54

Rousseau werd geboren in Parijs, later vestigde hij zich in Monaco. In de groep Monegaskische kunstenaars die in 1959 naar Holten kwam, was hij de jongste. Hij kreeg onderdak in Hotel De Dieken in Holten, waar hij volgens de regels van de uitwisseling een schilderij achterliet als vereffening voor zijn logies. Bij de tentoonstelling, aan het eind van het verblijf, was al snel werk van Rousseau verkocht, waarschijnlijk ook Bij station Holten door J.P. Nagelhout voor zijn collectie. Met ondersteuning van de Koninklijke Familie in Monaco, die ook in het bezit is van talrijke werken, werden exposities over de hele wereld georganiseerd.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

De vervaardiger van de afgebeelde tekening, Huib de Ru, werd in Utrecht geboren en kreeg zijn opleiding in Haarlem aan de School voor Bouwkunde, versierende kunsten en ambachten.

Een veelzijdig kunstenaar en tevens een inspirerende figuur in het culturele leven van Haarlem.

Hij was voorzitter van de Federatie van beeldende Kunstenaars, een kunstenaarsbeweging die ook participeerde in de Nagelhoutreizen.

Nagelhout en De Ru waren goede bekenden.

Nagelhout onderstreepte de woorden van zijn vriend Feltkamp over deze tekening: Een eerlijke en serieuze tekening met een fijne observatie van de vorm en zonder enige voorwending van moderne allure.

Ru, Huibert, Wilhelmus Bernardus de, 1902-1980 Mientje z.j. tekening, 41 x 27 cm., reg. N61.

KERNCOLLECTIE

55

Schuhmacher, Wytze Gerrit Carel (Wim), 1894-1986 Landschap bij Veynes, 1948 olieverf op doek, 59 x 70 cm., reg. N62.

56

Schuhmacher, ook wel de Meester van het Grijs genoemd werd geboren in Amsterdam. Ondanks enkele lessen bij collega kunstenaars noemde hij zich autodidact. Hij bezat een grote voorkeur voor het Franse gebied van de Haute Alpes, ook favoriet bij Nagelhout.

Zijn werken zijn zeer zorgvuldig geschilderd met een onzichtbare toets alsof er een grijze waas overheen ligt.

Op een van zijn vele reizen berichtte Nagelhout: we zullen doorreizen naar tot aan Forcalquier (Haute Alpes) waar Wim Schuhmacher heeft gewerkt en zulke prachtige dingen heeft gemaakt dat je ze gewoon zou gaan stelen. Het afgebeelde werk werd in 1948 gemaakt en Schuhmacher kondigde zijn komst met het schilderij aan: ...'t schilderij schiet goed op en wordt met de dag rijper.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Slabbinck, Rik, 1914-1991 Landschap te Holten (Holterberg), 1953 olieverf op doek, 27 x 36 cm., reg. N63.

Slabbinck werd geboren in Brugge, studeerde aan de academie aldaar en kreeg tevens onderwijs van de bekende Belgische kunstenaar Permeke. In 1937 won hij de prestigieuze Prix de Rome. In het najaar van 1953 kwam hij met een aantal collega's naar Holten. Hij logeerde in Hotel Hoog Holten. In tegenstelling tot zijn leermeester Permeke hanteerde Slabbinck een felle kleurentoets met veel primaire kleuren. Getuige de titels van het werk dat hij op zijn Nagelhoutreis maakte, had hij genoeg inspiratie voor verbeeldingen van het vriendelijke dorp Holten.

KERNCOLLECTIE

57

Slabbinck, Rik, 1914-1991 Dorpsgezicht (Boskampstraat), 1953 olieverf op board, 27 x 36 cm., reg. N63, n.t

58

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Sluijters, Johannes Carolus Bernardus (Jan), 1881-1957 Portret van een actrice, 1928-1930 aquarel, 28 x 28 cm., reg. N64.

Sluijters werd geboren in 's-Hertogenbosch, waar hij onderricht kreeg op de Koninklijke School voor Nuttige en Beeldende Kunsten. Later, toen hij naar Amsterdam verhuisde volgde hij de opleiding aan de Rijksnormaalschool. Bij de Rijksacademie frequenteerde hij de lessen van prof. Van der Waai. In 1904 ontving hij de Prix de Rome en vertrok naar Parijs, waarna een teleurstelling volgde omdat de commissie het werk dat hij in Parijs maakte te modern vond en zijn jaargeld werd

ingehouden. De hier afgebeelde schilderijen zijn van latere datum. Van de aquarel Portret van een actrice is de naam niet bekend, daarentegen geeft het andere werk d.m.v. de titel aan wie de persoon is. Het betreft Ina van Blaaderen, kleindochter van collectioneur Hoogendijk, die meerdere familie portretten bij Sluijters bestelde. Samen met de Hynckes schilderijen en het Israël schilderij behoren deze werken tot de kroonjuwelen van de Collectie Nagelhout.

KERNCOLLECTIE

59

Sluijters, Johannes Carolus Bernardus (Jan), 1881-1957 Portret van Ina van Blaaderen, 1932 olieverf op doek, 139 x 132.5 cm., reg. N64. n.t.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Stoop, Cornelis (Kees), 1929 Portret van J.P. Nagelhout, 1960 olieverf op doek, 91 x 70 cm., reg. N68.

KERNCOLLECTIE

61

Stoop, Cornelis (Kees), 1929 Stilleven voor venster, 1958

Stoop werd in Werkendam geboren, zijn opleiding kreeg hij aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten te Antwerpen. Een deel van zijn leven en werk speelde zich echter af in Holten en omgeving, hoewel hij ook inspiratie elders vond. Naast de vijf tekeningen zijn er in de collectie twee olieverfwerken uit zijn vroegere

periode, het portret J.P. Nagelhout en Stilleven voor venster. Nagelhout was een fervente voorstander van olieverfwerken, bij de eerste kennismaking in Hotel Holterman toonde de jonge Stoop zijn tekeningenmap, waarop Nagelhouts reactie: ...waar zijn de schilderijen?

Dat Stoop zijn reizen naar o.a.Spanje en Oostenrijk naast het Holtense landschap ook als inspiratiebron gebruikte is te zien op twee van de afgebeelde tekeningen. Zijn relatie met Nagelhout werd vastgelegd op een tekening uit Oostenrijk uit 1961: Van uw vriend Kees Stoop.

62

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

olieverf op doek, 65 x 50 cm., reg. N65.

I

Stoop, Cornelis (Kees), 1929 Korenveld bij Holten, 1960-1963 krijttekening, 45 x 62 cm., reg. N66.

Stoop, Cornelis (Kees), 1929 Boomtakken, 1965-1970 krijttekening, 14 x 23.5 cm., reg. N69.

KERNCOLLECTIE

63

Stoop, Cornelis (Kees), 1929 Boomgroep voor een boerderij’, 1970-1972, tekening, 25 x 32.5 cm., reg. N71.

Stoop, Cornelis (Kees), 1929 Landschap Noordkust Spanje, 1958 krijttekening, 32 x 48.5 cm., reg. N67.

64

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Stoop, Cornelis (Kees), 1929 Van uw vriend Kees Stoop, 1961 krijttekening, 15 x 31 cm., reg. N70.

KERNCOLLECTIE

65

Voerman, Jan, 1890-1941 IJsselgezicht met koeien, z.j. olieverf op paneel, 37 x 62 cm., reg. N72.

66

Voerman werd als boerenzoon in Kampen geboren, dat hij aanleg voor tekenen en schilderen had openbaarde zich al toen hij nog jong was. Hij volgde de Rijksacademie van Beeldende Kunst in Amsterdam en studeerde later nog aan de Antwerpse Academie. IJsselgezichten in allerlei varianten waren zijn handelsmerk, zoals ook het afgebeelde werk uit de Collectie Nagelhout. Waar Nagelhout het schilderij gekocht heeft is niet bekend, wel dat Bremmer erbij betrokken was. Voerman schreef aan Bremmer: ....ik moet je zeggen, dat het me frappeert, dat ik zoo juist op mijn waarde ben geschat.

Met deze opmerking zou kunnen blijken dat Bremmer het afgebeelde schilderij heeft aanbevolen.Voor het echtpaar Nagelhout was het een lievelingsschilderij, evenals voor één van de nichtjes: ...van alle werken van tante Co en oom Jo is dit het aller-allermooiste!

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Vries, Johan Marinus de, 1892-1982 Winterlandschap in de Gorges de la Bourne, 1951 olieverf op doek, 23 x 30 cm., reg. N73.

De Vries werd geboren in Gouderak, hij kreeg zijn opleiding aan de Rotterdamse Academie en werd lid van diverse kunstenaarsverenigingen. Het afgebeelde werk is ontstaan tijdens een Nagelhoutreis in het voorjaar van 1951 toen hij logeerde in hotel Les Grottes in Chorance (Vercors). De Vries had een sterke voorkeur voor

winterlandschappen en kon zich in dit gebied volkomen uitleven getuige de brief aan Nagelhout: Groots is het landschap en de mensen zijn hier aller-beminnelijkst.

Er ligt hier voor mij jaren werk - ogen en handen- komt men hier te kort.... Het zal me een groot plezier doen u later nog eens te ontmoeten. Het. afgebeelde werk was te zien op de expositie Reisindrukken van Nederlandse kunstenaars te gast in Frankrijk, die op tien plekken in Nederland te zien was. Het ligt voor de hand dat Nagelhout het werk daar kocht.

KERNCOLLECTIE

67

Collectieboek Nagelhout Appendixcollectie De appendixcollectie bestaat uit kunstwerken gerelateerd aan de Collectie Nagelhout, die na de officiële overdracht van de kerncollectie toegevoegd zijn. De kunstwerken zijn alfabetisch op kunstenaarsnaam geregistreerd en te herkennen aan de letters M. G. en S.

M. Nagelhout gerelateerde kunstwerken uit een later gevonden map

G. Nagelhout gerelateerde werken uit de collectie van de voorm alige gemeente Holten.

S. Schenkingen verworven door o.a., loterijen, Nagelhoutreizen, particulieren en deelnem ende hoteliers.

68

Augerter, August Samuel (August), 1878-1971 Drie dansende vrouwen in lange kledij, 1960 potloodtekening, 48 x 57 cm., reg. M32.

Augerter kwam met enkele Zwitsers kunstenaars in 1959 naar Holten, waar men ondergebracht werd in Hotel Vosman. Deze tekening werd gevonden in een map, die na Nagelhouts overlijden ontdekt is. De tekening is een onafgemaakte schets, de belijning van de figuren verraadt een geroutineerde kunstenaar. Van dezelfde kunstenaar bevindt zich in de kerncollectie de gouache Haven in Amsterdam

Bassart, Cornelis Johannes (Cor), 1915-1991 Griekse vissersvrouw, 1952 houtsnede, 32 x 22 cm., reg. M18.

De in Amsterdam geboren in Cor Basart, woonde en werkte vrijwel zijn gehele leven in zijn geboorteplaats.

Hij was leerling van de Rijksacademie te Amsterdam.

Aanvankelijk hield hij zich bezig met schilderen en aquarelleren en na de Tweede Wereldoorlog behoorde hij tot de eerste lichting abstracte kunstenaars. Basart werd sterk geïnspireerd door de Franse beweging Ecole de Paris. Na 1949 legde hij zich meer en meer toe op grafische technieken en werkte daarin weer figuratief.

Een mooi voorbeeld hiervan is de houtsnede Griekse vissersvrouw. Te zien is een gestileerde voorstelling van een in zwart geklede vrouw. Haar kleding wordt door subtiele belijning aangeduid, haar beide handen worden verbonden door een draad. Mogelijk een verwijzing naar de Griekse vissersvrouwen. In tegenstelling tot de donkere figuur onder het afdakje, zijn de figuur links, de half afgebeelde vissersboot en de omgeving met gebouwen, in grijze toonsoorten weergegeven. In het Rijksmuseum bevindt zich eenzelfde voorstelling. Cor Basart komt niet voor op de lijst van uitgezonden kunstschilders, er waren echter wel contacten met Nagelhout, daar Basart lid was van Beroepsvereniging Beeldende Kunstenaar waarmee ook Nagelhout contacten onderhield.

APPENDIXCOLLECTIE M

69

Bauer, Marius Alexander Jacques (Marius), 1867-1932 Voor eene moskee, 1922 ets, 19.5 x 25.5 cm., reg. M07.

Marius Bauer werd geboren in 1867 in Amsterdam en wordt door zijn reizen naar de Oriënt, gezien als een van de belangrijkste oriëntalisten van Nederland. In de kerncollectie bevinden zich twee etsen van Bauer, nl. Een overdekte straat in Cairo en Oosterse kooplieden. Ook dit exemplaar zal ongetwijfeld door Nagelhout bij Kunsthandel E.J. van Wisselingh en Co gekocht zijn, maar bevond zich in de later opgedoken map.

Chambrin, Jack, 1919-1983 Huizen en boot, 1950 krijttekening, 35.5 x 33 cm., reg. M06.

Chambrin werd geboren in Rambouillet, Frankrijk en was leerling van de bekende Franse kunstenaar Maurice Denis. In 1950 haalde Nagelhout de eerste groep Franse kunstenaars naar Holten. Chambrin gaf echter de voorkeur in Amsterdam te logeren, waar hij ingeschreven werd bij Maison Descartes. De contacten met Nagelhout bleven bestaan en het echtpaar Nagelhout bezocht hem in 1953 in zijn Franse woonplaats. In de kerncollectie bevindt zich het bijzondere olieverf Pakhuizen aan de Prinsengracht uit 1951, dat enig verwantschap vertoont met Huizen en boot, dat een jaar eerder werd gemaakt.

70

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Clérissi, Hubert, 1923-2000 Hollands Landschap, 1962 aquarel, 27 x 36 cm., reg. M15.

Clérissi werd geboren in Monaco en kwam in 1958 met zeven collega's naar Holten in het kader van een Nagelhoutreis. Ze werden ondergebracht bij plaatselijke hoteliers. De afgebeelde aquarel is afkomstig uit de map.

De tekst aan de onderzijde vermeldt: Au Dr. Nagelhout et madam leur amical receive. Au Holten 11-1962. In de kerncollectie bevindt zich een door Nagelhout aangekochte olieverfschilderij, Haven aan de Cöte d'Azur. De gemeente Holten kreeg als geschenk een fraaie map met gravures gemaakt naar gouaches van Clérissi, waarvan enkele in de appendixcollectie zijn opgenomen.

De verschillende dateringen van de kunstwerken duidt op een langer of vaker verblijf of misschien intensievere contacten met Nagelhout.

Dumoulin, Roméo, 1883-1944 Bedelaar, z.j. ets, 24 x 24 cm., reg. M11.

Dumoulin was een Belgische kunstenaar en werd in Doornik geboren. Op jonge leeftijd volgde hij de lessen aan het Instituut Lithographie Augustin in Doornik en voltooide daarna zijn opleiding aan de Academie van Schoone kunsten. De ets, afkomstig uit de map, stamt m.b.t. de leefjaren van de kunstenaar buiten de culturele periode van Nagelhout. Waarschijnlijk is hier sprake van een eerder verworven werk, dat in de map is gebleven door een aantal oorzaken. Nagelhout was een fervente aanhanger van landschappen en dit werk is een toonbeeld van een figuurstuk. Dumoulin was een begenadigd lithograaf en etser, wat in deze afbeelding goed afleesbaar is door de afgebeelde schrijnende armoede in het tafereel.

Van deze ets werden 170 exemplaren afgedrukt, waarvan dit exemplaar het cijfer 130 draagt

APPENDIXCOLLECTIE M

71

Eelsingh, (Christiana) Stien, 1903-1964 Zittende vrouw, 1951 aquarel, 43.5 x 32.5 cm., reg. M14.

Eelsingh werd geboren in Zwolle, na haar verblijf in Amsterdam vestigde ze zich in Staphorst, waar ze tot haar dood leven en werk van de Staphorster bevolking tekende en schilderde. Het contact met Nagelhout ontstond door een wederzijdse vriend Bel Campo (Schönfeld Wichers), die zowel in Staphorst als in Bathmen een artsenpraktijk waarnam.

Eelsingh kwam in 1950 in aanmerking voor een Nagelhoutreis naar St.Tropez en logeerde in Hotel Bellevue in Le Royal.

Een goede vriendin, die haar vergezelde, maakte een verslag van die reis, dat opgeslagen is in het Nagelhout archief. Op één van kunstdubavonden deed ze verslag van haar reis en doneerde een schilderij met een afbeelding uit St. Tropez, dat gewonnen werd door een van de Holtense inwoners. Het afgebeelde werk is niet afkomstig uit Frankrijk, het werd verworven via Bel Campo.

In de S-serie zijn twee werken, afkomstig van de Nagelhoutreis geschonken.

72

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Gardenier, Jacobus Johannes (Jaap), 1930-2009 Man op stoel, 1960 krijttekening, 26 x 19 cm., reg. M19.

Gardenier werd in Delft geboren. Toen hij na een afgebroken studie kunstgeschiedenis voor het kunstenaarsbestaan koos en naar in het zuiden van Frankrijk trok, bleek dat een hard bestaan. Toen Nagelhout op zijn pad kwam en een aantal werken van hem kocht, was dat een buitenkansje en een goede start. De afgebeelde werken komen uit de map en zijn nauwelijks uitgewerkte tekeningen. Een van de tekeningen is een litho, waarschijnlijk heeft hij zijn tekeningen laten lithograferen. Surrealistisch landschap is de veertigste afdruk van negen en veertig gedrukte exemplaren. In de kerncollectie zijn zes olieverfwerken van Gardenier.

Gardenier, Jacobus Johannes (Jaap), 1930-2009 Boten, 1960 krijttekening, 25.5 x 36 cm., reg. M20.

APPENDIXCOLLECTIE M

73

Gardenier, Jacobus Johannes (Jaap), 1930-2009 Gebouw, 1960

Gardenier, Jacobus Johannes (Jaap), 1930-2009 Gebouw en bomen, 1960

krijttekening, 38 x 28 cm., reg. M21.

krijttekening, 39 x 28 cm., reg. M22.

74

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Gardenier, Jacobus Johannes, (Jaap), 1930-2009 Surrealistisch landschap, z.j. litho, 49/4, 17.5 x 23.5 cm., reg. M40.

Gardenier, Jacobus Johannes, (Jaap), 1930-2009 Vrouw, z.j. pentekening, 41 x 30 cm., reg. M41.

APPENDIXCOLLECTIE M

75

Liard, Robert, 1911-1988 Strandtafereel, 1953 aquarel, 27.5 x 37.5 cm., reg. M09.

Liard werd geboren in La Louvière, gelegen in de provincie Henegouwen, een van de grootste gemeenten van België. Voordat hij de Academie van Luik gaat volgen, brengt hij enige tijd door in Parijs. Hij wint diverse belangrijke kunstprijzen, en wordt docent aan de opleiding van de Luikse Academie waar hij ook les heeft gehad. Samen met zijn echtgenote Clélie Lamberty, die ook in Holten verbleef, maakt hij lange reizen om inspiratie op te doen. Het echtpaar kreeg onderdak in Hotel 't Lösse Hoes, bij de toenmalige eigenaar de familie

Metzger. Op een annotatie aan de rechterzijde staat vermeld: A Madame et Monsieur le Docteur Nagelhout en souvenir d'une visite surprise et d'une tournée trés fort agreeable R. Liard zond Nagelhout regelmatig uitnodigingen voor zijn exposities en hield hem daarmee op de hoogte van de ontwikkeling in zijn carrière. In de appendixcollectie (letter S) bevindt zich nog een werk van Liard, dat in 2014 aan de Stichting Collectie Nagelhout werd geschonken.

76

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Madritsch, Karl, 1908-1986 Meisjeshoofd, 1959 litho, 51 x 38 cm., reg. M31.

Madritsch zag het levenslicht in Zürich en bezocht er de Kunstgewerbe Schule. In 1959 nam Nagelhout contact op met diverse kunstverenigingen in Zwitserland. Het bleek een éénmans actie daar de samenwerking met de Nederlandse Reisvereniging niet wilde vlotten.

Madritsch kreeg logies in Hotel Grimme in Emmen, wat hem uitstekend beviel: Es war für mich eine wertvolle Zeit, ins besonders was die Arbeit anbelangt. Ich habe viele Eindrücke empfangen die mich malerisch und zeichnerisch angeregt haben, und so sind neben malerischen Studien in Oil und Aquarel, eine Reihe von Zeichnungen und Lithographiën entstanden. De afgebeelde lithografiën werden als geschenk voor Nagelhout achter gelaten. Voor Löwenpaar zal hij ongetwijfeld de dierentuin in Emmen bezocht hebben.

Madritsch, Karl, 1908-1986 Löwenpaar, 1959 litho, 28 x 24 cm., reg. M38.

APPENDIXCOLLECTIE M

77

Mastenbroek, Johan Hendrik van, 1875-1945 Stadsgezicht met brug, 1943 ets, 35 x 27.5 cm., reg. M39.

Mastenbroek werd geboren in Rotterdam, de stad die hij zijn leven lang trouw bleef. Zijn eerste onderricht krijgt hij via zijn vader, een handelaar in verfbenodigdheden.

Later volgt hij de avondcursus aan de Rotterdamse Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen. Als hij een jaarcontract krijgt van een Engelse kunsthandelaar verschijnen zijn werken ook op internationale tentoonstellingen en krijgt hij meer bekendheid. Zijn voorkeur is het uitbeelden van technische en mechanische onderwerpen. Het afgebeelde werk is afkomstig uit de map, eventuele contacten met Nagelhout zijn niet te achterhalen. Ook van een Nagelhoutreis is geen sprake. Mogelijkerwijs heeft Nagelhout de tekening op een veiling gekocht.

Meerts de Leeuw werd in Den Haag geboren. Ze was lid van Pulchri-studio Den Haag en een voortreffelijke graficus, etser en lithograaf. In de kerncollectie bevinden zich vier etsen die in een gezamenlijke sessie met collega's gemaakt werden. De hier getoonde afbeelding was een opdracht van Nagelhout om zijn woning aan de Pastoriestraat 22 te vereeuwigen in ets­ techniek. Er werden tien afdrukken vervaardigd.

Meerts-Leeuw, Rosette Grethe (Ronnie) de, 1920-2005 Pastoriestraat 22,1960-1965 ets, 17.5 x 26.5 cm., reg. M30.

78

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Meijerink werd in Deventer geboren en kreeg zijn opleiding aan de Arnhemse Academie voor Kunstonderwijs, het huidige ArtEZ. Zijn liefde voor het landschap deelde hij met Nagelhout. Meijerink werd in de herfst van 1953 uitgezonden naar St. Affrique in de Pyreneeën. Hij logeerde in Grand Hotel Moderne in St. Affrique-Aveyron. Zoals afgesproken werd er een verslag van de reis ingeleverd: Na een prachtige reis door Frankrijk, die ik in vier dagen liftend heb afgelegd, kwam ik aan in Grand Hotel Moderne in St.Affrique, waar ik me direct op mijn gemak voelde. Verder schrijft hij dat hij 50 tekeningen en 15 schilderijen heeft gemaakt, die hij Nagelhout zal tonen zodat hij een keuze kan maken.

Geen van deze werken is in de kerncollectie terechtgekomen, het afgebeelde exemplaar is afkomstig uit de map. In 2015 ontving de Stichting Collectie Nagelhout een olieverfwerk waarop het plaatsje St.Affrique werd afgebeeld.(S34)

Meijerink, Jan, 1927-2 000 Brug met stadsgezicht, 1953 sepiatekening, 21 x 22 cm., reg. M24.

Van Meines werd in Rotterdam geboren en bezocht de Rotterdamse Academie van Beeldende Kunst. Hij was lid van de Federatie Beroepskunstenaars, een organisatie die nauw betrokken was bij het Nagelhoutplan en hem vermoedelijk heeft voorgedragen om twee maal uitgezonden te worden. In september 1951 verbleef hij in Hotel Montroc in Bel Alp in de Haute Savoie. Op de tentoonstelling Schilders te gast in Frankrijk, in Pulchri Studio in Den Haag, was een werk te zien met de titel Montroc. Het afgebeelde werk is uit zijn tweede uitzending in 1955, toen hij in België verbleef, waar hij logeerde in Hostellerie du Pare in Profondeville. Op de achterzijde van het afgebeelde werk staat de notatie Catalogus Verscheidenheid nr.

344, een notitie die een verwijzing zou kunnen zijn dat Nagelhout deze tekening gekocht heeft bij een veiling of expositie.Over persoonlijke contacten met Nagelhout is niets bekend, misschien heeft er een ontmoeting plaats gevonden toen Meines korte tijd in Twente heeft gewerkt.

Meines, Henri Willem van, 1907-1995 Langs de Maas, Profondeville krijttekening, 39 x 24 cm., reg. M03.

APPENDIXCOLLECTIE M

79

Murman, Reyer Catharinus (Cor), 1908-1981 vijf tekeningen in één frame, 1952 15 x 20 cm, reg. M25, 26a, 26b, 27, 28.

Murman werd geboren in Geldermalsen en volgde de Kunstdagschool in Den Bosch en later de Academie in Antwerpen. Murman schreef in opdracht van Nagelhout een reisverslag in het periodiek Arts en Auto van 24 december.

Hij logeerde in Hotel du Périgord in Aubeterre sur Dronne, samen met zijn echtgenote, die als betalend logé meekwam. In tegenstelling tot andere verslagen van uitgezonden kunstenaars, voorzag hij het verslag van een aantal tekeningen die later in één lijst zijn vervat en in de appendixcollectie terecht zijn gekomen. Ze geven een goed inzicht in de interessante omgeving van het gebied, terwijl ook het verslag een goede indruk geeft van een Nagelhoutreis: Voor de schilder, die door omstandigheden weinig kans heeft ooit in dit prachtige franse land te werken is dit wel een unieke gelegenheid om dit 'geheel andersoortige'te ervaren. En dat de hotelier, die zijn medewerking verleent als betaling een schilderij zijner keuze ontvangt.

Molné, Luis Vidal, 1907-1970 Christuskop, 1959 gemengde techniek, 26 x 15 cm., reg. M08.

Molné werd geboren in Barcelona, zijn leven en werk speelde zich af in Monaco. In 1958 arriveerde hij door bemiddeling van J.P. Nagelhout in Holten en logeerde met zijn echtgenote Iréne Pagès in Hotel Hoog Holten bij de familie Mensink, waamee hij nauwe banden aanknoopte. Nagelhout en Molné werden ook vrienden

en er ontstond een briefwisseling. Met kerst 1959 ontving Nagelhout de afgebeelde krachtige Christuskop met de volgende wens: Meilleurs voeux pour 1959 Luis en Irène Molné. In de kerncollectie bevindt zich een werk van Molné (N41) terwijl ook in enkele Holtense families een Molné verbeelding aan de wand hangt.

80

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Navarre, Jean, 1914-2000 Holten, 1951 krijttekening, 24 x 31 cm., reg. M12.

Navarre, een Franse kunstenaar, werd geboren in Pontoise bij Parijs en

APPENDIXCOLLECTIE M

was leerling aan de l'Ecole des Beaux-Arts. Hij kwam in 1951 alleen naar Holten en logeerde in Hotel Müller. Terug in Parijs verzond hij een brief naar het Holtense Dagblad waarin vol lof over zijn verblijf in Holten werd geschreven: Als ik morgen de dag opnieuw de kans kreeg in Holten te kunnen verblijven zou ik met enthousiasme weer de trein nemen met mijn schildersarsenaal.....geen woorden zouden er meer zijn voor mij om me uit te drukken, maar kleuren in een schilderij. De afgebeelde tekening is afkomstig uit de map en niet in de kerncollectie terechtgekomen.

81

Onbekend Dophne, drie gratiën, 1954

Onbekend Bayet Albina, Rokende man, z.j.

ets, 20.5 x 13.5 cm., reg. M10.

potloodtekening, 32.5 x 25 cm., reg. M16.

Deze in 1954, gemaakte ets toont ons drie figuren, een verwijzing naar een mythologisch verhaal waarin Daphne de hoofdrol speelt.

Van deze onbekende kunstenaar die een snelle tekening heeft gemaakt van een exotische figuur met hoofddeksel en wijde broek is de herkomst niet te achterhalen.

82

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Onbekend Dorp met toren, z.j.

Onbekend Pot met gloxinia's, z.j.

potloodtekening, 48 x 40 cm., reg. M17.

houtskool, 50 x 39 cm., reg. M34.

Dorp met toren van een onbekende kunstenaar zal waarschijnlijk een geschenk aan Nagelhout geweest zijn.

Het betreft ongetwijfeld een voorstelling van een gebied waar de kunstenaar via een Nagelhoutreis is uitgezonden.

(voorlopig toegeschreven aan Hubert Hille). Omdat zich van deze kunstenaar een olieverfwerk met het zelfde thema in de kerncollectie bevindt, zou het een voorstudie kunnen zijn.

APPENDIXCOLLECTIE M

83

Onbekend Kopstudies Notive figuur, en profil en Native figuur en trois quarts, z.j. pentekeningen, 50 x 37 cm., reg. M36, M37.

De twee tekeningen op één blad, geplaatst in een dubbellijst stellen dezelfde persoon voor, alleen met een andere gelaatsuitdrukking. Gedacht kan worden aan een geschenk aan Nagelhout, daar het niet aannemelijk is dat hij dit blad heeft aangekocht, daar kop- en figuurstukken niet tot zijn favorieten behoorden.

Philibert- Charrin, Paul, 1920-2007 Urk, 1962

Philibert- Charrin, Paul is afkomstig uit Montmerle-surSaöne in Frankrijk. Hij is in Frankrijk bekend als cartoonist, decorontwerper, schilder, tekenaar en beeldhouwer. In zijn biografie zijn een aantal fraaie regels opgetekend, o.a. van de bekende Franse

kunsthistoricus Gaston Diehl: Philibert Charrin zoekt zijn inspiratie in de meest afgelegen plekken en bereikt daarmee een innerlijke rijkdom. Op het in 1962 vervaardigde werk wordt de Urkse haven uitgebeeld.

Mogelijkerwijs heeft Nagelhout deze kunstenaar gewezen op het karakteristieke dorp Urk, waarmee hij net als naar Staphorst zijn kunstenaarsgasten meenam.

Verder zijn er over de contacten onderling nauwelijks gegevens bekend.

84

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

conté, 10.5 x 19.5 cm., reg. M02.

Prange, Jacobus Marie, 1904-1972 Woud, z.j.

Sagal, Wladimir, 1898-1969 Volendammer man

litho, 49.5 x 42 cm., reg. M35.

litho, 52 x 36 cm., reg. M13.

Prange werd in Soerabaja geboren en kreeg zijn opleiding als graficus in Den Haag. Hij werd leraar aan de Rotterdamse Academie en is vooral bekend geworden door de kritische publicatie De God Hai-Hai en rabarber, met het kapmes door de jungle der Moderne Kunst. Op de jaarlijkse Nagelhout verloting werd een werk van Prange verloot. Hoewel Nagelhout enigszins genuanceerder over abstracte kunst dacht dan Prange, hadden beide heren een uitstekende band. Prange schreef in 1958 een lovend artikel over de activiteiten van Nagelhout.Bij zijn overlijden schreef het NRCHandelsblad op 11 januari 1972: De kritiek bezorgde hem veel vijanden in de kringen van jonge en progressieve kunstenaars. Wie hem als mens privé kon leren kennen, ontdekte in zijn persoonlijkheid ook heel andere kanten dan die van de zure criticus, zelfs een eigen soort humor.

In de kerncollectie is een litho opgenomen met de titel Stoute Poes.

Sagal werd geboren in Vitebesk, tijdgenoot van Mare Chagall, die ook in Vitebesk geboren werd. Sagal vluchtte met zijn familie naar het westen en kwam terecht in Berlijn op de Kunsthochschule. Later verhuisde hij naar Zürich, waar hij een artsenopleiding volgde. Sagal werd beschouwd als een multitalent, was kunstenaar, graficus, medicus, auteur en vrijwilliger in het Franse leger. Met een groep kunstcollega's kwam de Zwitserse kunstenaar door bemiddeling van Nagelhout in 1959 terecht in Holten en logeerde in Hotel De Swarte Ruiter. Op één van de uitstapjes naar folkloristische Nederlandse dorpen maakte Sagal de tekening Volendammer man, later als litho door Nagelhout verworven. Vanuit Zürich schreef Sagal Nagelhout dat zijn in Holland gemaakte schilderijen getoond werden op een expositie in Chur en dat deze erg goed ontvangen werden.

APPENDIXCOLLECTIE M

85

Volders, Alphons, 1896-1974 St. Julien, 1954 aquarel in sepia, 38 x 32 cm., reg. M33.

Volders wieg stond in Meersen (Zd. Limburg), zijn opleiding kreeg hij op de Académie des Beaux Arts in Luik en op het Atelier Cormon in Parijs. Ook werkte hij regelmatig op het atelier van de bekende Limburgse Charles Eyck en bij Willem van Konijnenburg. In 1954 was hij één van de vier en vijftig Nederlandse kunstenaars die met een Nagelhoutreis naar Frankrijk afreisden. Hij logeerde in Hotel les Alpins in Saint Julien-enBeauchène. Dezelfde naam draagt ook het aan Nagelhout geschonken werk. De afbeelding is een reisimpressie van een aantal steile rotsformaties in het gebied waar Volders verbleef. Uitgezonderd de geschonken tekening zijn er geen contacten tussen Nagelhout en Volders bekend.

86

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Verhoeff, Anna Mirjam, 1939 Figuur te paard (Don Quichot), 1974 o.i.- inkt en sepia, 1974,19.5 x 24 cm., reg. M43.

De kunstenares Mirjam Verhoeff werd geboren in Utrecht. Ze woonde en werkte in Laren, waar ze enige jaren lessen volgde aan de Gooise Academie. Ze vervolgde haar opleiding in Kaapstad aan de Academy of Art. Later verblijft ze in Perugia, (Italië) waar ze onderricht kreeg aan de Academia della Arte. In 1974. In de periode dat ze in Deventer woonde waren er intensieve contacten. Ze schonk hem een bijzondere tekening, waarop haar geliefde thema in beeld werd gebracht. Een tekening van een steigerend paard in sepiatechniek. Verhoeff had een voorliefde voor de geschiedenis van Don Quichot, dienaar Sancho Panza en zijn paard Rosinant, geschreven door Miquel Cervantes in 1605. Het steigerende paard is in volle actie weergegeven met op zijn rug een gehelmde Don Quichot. Hoewel de ruiter slechts met enkele subtiele lijnen is aangegeven, is de verbinding met het paard duidelijk. Op een aantal plekken in de tekening is dezelfde schetsmatigheid te zien zoals in het hoofd en de benen. Het lijf van het paard wordt extra met sepia inkt geaccentueerd. De opdracht: Voor dokter Nagelhout een hartelijke groet Mirjam Verhoeff, 1 december 1974.

Vinay, Jean, 1907-1978 Liggende baby, 1950 potloodtekening, 19 x 27 cm., reg. M01.

De Franse kunstenaar Jean Karl Vinay werd in 1907 geboren in Saint Marcellin in de streek Dauphine, Frankrijk. Na zijn Middelbare School besloot hij kunstenaar te worden en vestigde zich in 1933 in Parijs (Montmartre). Na de Tweede Wereld Oorlog verhuisde hij naar Algiers, waar de bekende Franse expressionistische schilder Albert Marquet hem uitnodigde in zijn studio te komen werken. Al snel maakte Vinay deel uit van een groep kunstenaars waarmee hij regelmatig exposeerde. Ze noemden hem de Schilder van Parijs. Daarna brak hij internationaal door met exposities in o.a. in New York, Japan en Londen. In 1979, een jaar na zijn overlijden, werd in Saint Antoine-l'Abbaye, Isère het Jean Vinay museum geopend. In 1950 kwam Vinay in het kader van het Nagelhoutplan met zijn echtgenote Olivier naar Holten.

In 1955 kreeg Nagelhout een geboortekaartje van hun dochtertje, dat waarschijnlijk op de tekening is weergegeven. Daarna waren nog meerdere briefwisselingen, die voor belangstellenden op afspraak in het Nagelhoutarchief in te zien zijn.

APPENDIXCOLLECTIE M

87

Walstra, Hermannus Gerardus (Herman), 1888-1972 Les Vignes, 1953 potloodtekening, 20 x 27 cm., reg. M42.

88

Walstra werd geboren in Groningen en volgde de Minerva Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving daar. Hij bediende zich van velerlei technieken zoals keramiek en grafische vormgeving. In 1953 ging hij op 65 jarige leeftijd met een Nagelhoutreis naar Frankrijk en logeerde in Hotel du Commerce in Sallanches in het district Haute Savoie. Voor Nagelhout maakte hij een impressie van het bezochte gebied en noemde het Les Vignes, (de wijngaarden), hoewel deze op de tekening nauwelijks zichtbaar zijn! Nagelhout heeft de tekening ongetwijfeld bewaard voor de loterij omdat aan de achterzijde een prijskaartje is aangebracht met de aanduiding f.50.00

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Weerd, Evert (Eef) de, 1926-1989 Portret von Ans Wortel (echtgenote), z.j. tekening 41 x 30 cm., reg. M23.

Eef de Weerd werd in Zutphen geboren, maar groeide op in Hengelo, waar hij in 1989 ook stierf. Zijn tekentalent had zich op de lagere school al geopenbaard, maar in het vooroorlogse Hengelo werd daar geen aandacht aan besteed. Eef, bezocht de bibliotheek om kunstboeken in te zien en bezocht regelmatig de winkel waar schildersmaterialen werden verkocht. Hij ontmoette Theo Wolvecamp en na de Tweede Wereldoorlog kregen ze de kans om op kunstacademie in Arnhem lessen te volgen. Theo Wolvecamp vertrok naar Amsterdam en Eef verliet voortijdig de academie omdat hij zich er niet thuis voelde. Na een verblijf van drie en half jaar in Nederlands Indië ontving hij een kunstbeurs van de overheid om aan de Academie voor Kunst en Industrie te Enschede een vakopleiding te volgen.

Daar ontmoette hij in de tekenklas Ans Wortel die later zijn vrouw zou worden.

De Weerd 's oeuvre is ruwweg te verdelen in twee perioden, de zoektocht naar figuratief en na een lange periode waarin hij door een depressie nauwelijks meer kon werken een abstracte periode.

Zijn biografe Peggie Breithbarth schreef ....via de Holtense arts Nagelhout kreeg

hij de gelegenheid enige tijd in Frankrijk te werken. De Weerd verbleef in september 1952 in Hotel du Commerce in Sallanches.

Breitbarth meldde: Met een daar gemaakt schilderij mocht De Weerd voor kost en inwoning betalen. Hij bracht van zijn reis ook enkele schilderijen mee naar huis. Helder, vrolijk van kleur. De sfeer van een vakantie!

De tekening Portret van echtgenote Ans Wortel, een vroeg werk, heeft geen relatie met zijn Frankrijkreis. Het hing op de overzichtstentoonstelling van Eef de Weerd in september 2003 in Hengelo te midden van de kleurige abstracte werken uit de latere periode.

APPENDIXCOLLECTIE M

89

Berends, Herman, 1904-1986 Koffiedrinkende boeren in oogsttijd 1949-1950

,

olieverf op doek, 60 x 80 cm., reg. G01.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Berends, Herman, 1904-1986 De gekke boer in de lente, 1950 olieverf op doek, 80 x 120 cm., reg. G02.

Herman Berends bracht zijn jeugd door in Deventer waar hij ook werd geboren en zijn opleiding kreeg. In 1923 verhuist hij naar Amsterdam en volgt lessen aan de Rijksacademie. In die periode werkt hij op het atelier van de bekende beeldhouwer Bronner en bij de klassiek schilderende kunstenaar J.H. Jurres. In 1935 vertrekt hij naar Holten waar hij een eigen huis ontwerpt en bouwt.

Uit die periode dateren de contacten met het echtpaar Nagelhout en krijgt Berends de opdracht een portret van mevrouw Nagelhout te schilderen. Verder zijn er contacten met de Holtense architect Loggers, waarvoor hij diverse bouwtekeningen maakte. Met Berends

besprak Nagelhout de diverse plannen voor uitzending van kunstenaars, hij was de eerste kunstenaar die een Nagelhoutreis ondernam. Hij kende menig kunstenaar in de regio en wees hen op de mogelijkheden die een Nagelhoutreis hen bood. Ondanks het feit dat Nagelhout Berends in alle opzichten steunde, bleek een familieconflict het einde van beider samenwerking. De door de gemeente Holten aangekochte werken van Herman Berends zijn expressionistisch en tonen een sterke zeggingskracht, vooral een verbondenheid met Holten en het platteland.

APPENDIXCOLLECTIE G

91

Berends, Herman, 1904-1986 Oude schuit, 1950 olieverf op doek, 40 x 60 cm., reg. G03.

Berends, Herman, 1904-1986 Portret W. Broekhuis (Potje Bier), 1950 olieverf op doek, 70 x 50 cm., reg. G04.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

APPENDIXCOLLECTIE G

93

Berends, Herman, 1904-1986 Landschap in Holten, 1949-1950 olieverf op doek, 70 x 50 cm., reg. G05.

Berends, Herman, 1904-1986 Knotwilgen, 1951 tempera op doek, 44 x 32 cm., reg. G06.

94

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Berends, Herman, 1904-1986 Man en vrouw, 1968 olieverf op hout, 25 x 31 cm., reg. G07.

Berends, Herman, 1904-1986 Gezicht op Holten, 1950 olieverf op board, 123 x 245 cm., reg. G08.

APPENDIXCOLLECTIE G

95

Berends, Herman, 1904-1986 Man met muziekinstrument, 1951 olieverf op board, 35 x 27 cm.,reg. G09.

96

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Bos, Kees, 1940-2002 Vliegden aan de Panoramaweg, 1987 olieverf op doek, 40 x 50 cm., reg. G23.

Kees Bos, natuurliefhebber, kunstenaar, preparateur, expositiemaker en vervaardiger van bronsplastieken kwam op jonge leeftijd al in contact met de prachtige Holtense flora en fauna, die zijn vader Piet Bos gestalte had gegeven in het Natuurdiorama op de Holterberg.Voor zijn opleiding volgde hij de Kunstacademie in Arnhem, zodat hij voor zijn taak berekend was om in 1962, toen zijn vader overleed de

leiding over te nemen van het culturele erfgoed van zijn vader. Met eigenhandig gemaakte voorstellingen kreeg het diorama steeds meer bekendheid, niet alleen in de regio, maar ver daar buiten, terwijl ook zijn autonome schilderijen er te zien waren. Voor de gemeentelijke Holtense collectie werden twee werken van hem aangekocht, die uiteraard een beeld geven van het landschap in en om Holten.

APPENDIXCOLLECTIE G

97

Bos, Kees, 1940-2002 Landschap met knotwilgen, 1985-1990 olieverf op doek, 50 x 60 cm., reg. G24.

98

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Clérissi, Hubert, 1923-2000 Dorp, 1958 aquarel, 32 x 42 cm., reg. 634.

Hubert Clérissi, afkomstig uit Monaco kwam in 1958 in het kader van de Nagelhout uitwisseling met een groep landgenoten naar Holten. Clérissi logeerde in Hotel Holterman in het centrum van het dorp, een prima uitvalsbasis om naburige plaatsen als Zutphen en Almelo te bezoeken. Dat Nagelhout enthousiast was over het werk van deze kunstenaar bewijst de aankoop van het werk Cöte d'Azur in de kerncollectie (N13) en een landschap in de appendix collectie (M15) Ook de journalist van het Vrije Volk kwam onder de bekoring van deze kunstenaar en schreef: de werken zijn raak en met verve voorgedragen, een enkel kleurtje geeft het beeld een plezierig houvast.

APPENDIXCOLLECTIE G

99

Clérissi, Hubert, 1923-2000 Tropisch landschap, 1958 aquarel, 30 x 40 cm., reg. G35.

Clérissi, Hubert, 1923-2000 Zutphen, 1958 aquarel, 64 x53 cm., reg. G36.

100

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Clérissi, Hubert, 1923-2000 Landhuis, aquarel, 30 x 40 cm., reg. G37.

APPENDIXCOLLECTIE G

101

Haanstra, Johan, 1941-1991 Gezicht op Holten, 1939 olieverf op doek, 83 x 93 cm., reg. G51.

Johan Haanstra stamt uit een Twentse familie waar kunst, muziek en literatuur hoog in het vaandel stond.

Boer Bert werd een bekende cineast en vader Folkert nam na zijn onderwijscarrière ook het penseel op. Johan werd opgeleid aan de Rijksacademie en vestigde zich na zijn academietijd in Enschede. Hij was medeoprichter van de Nieuwe Groep, voortgekomen uit De Twentse Kunstkring. In 1952 kreeg hij de gelegenheid een

102

Nagelhoutreis naar Bretagne te maken en logeerde in Hotel Des Pierres Sonnantes . Van daaruit schrijft hij: Ik ben volkomen ingeburgerd en weet nu ook hoe men aan de naam van het hotel komt omdat de reusachtige keien aan de oever van de rivier een zangerig geluid geven als je ze tegen elkaar slaat. Verder schiet het schilderij voor het hotel mooi op en maak ik nog een extra portretje voor het zoontje. Het afgebeelde schilderij is niet afkomstig uit de Nagelhoutreis, maar door de intensieve contacten met Nagelhout als Nagelhout gerelateerd aangekocht.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Knipscheer, Maria Gerarda Cornelia (Rie), 1912-2003 Werken op het land, 1977 olieverf op linnen, 35 x 60 cm., reg. G32.

De wieg van Rie Knipscheer stond in Amsterdam, haar ouders hadden haar voorbestemd om doktersassistente te worden, maar al snel bleek haar interesse bij de beeldende kunst te liggen. Ze volgde de lessen aan het Instituut voor de Kunstnijverheid in Amsterdam en later nog de Rijksacademie. Ze was lid van de kunstenaarsverenigingen Arti e t Amictiae en Sint Lucas.

In 1949 kreeg ze van Nagelhout de opdracht zijn voorouderlijk huis in olieverf te vereeuwigen.Twee jaar later In 1951 werd ze via het Nagelhoutplan uitgezonden naar Les Bossons (Haute Savoie Fr.) bij de familie Girod.

Ze was onder de indruk van het majestueuze landschap en schreef: een maand is eigenlijk veel te kort, maar wat een voldoening om de hotelier het beloofde schilderij te kunnen overhandigen.

APPENDIXCOLLECTIE G

103

Stoop, Kees, 1929 Roggeschoven, 1970-1975 tekening, 38 x 57 cm., reg. G13.

104

Kees Stoop werd geboren in Werkendam en volgde de opleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Antwerpen. Ook was hij lid van het Tekengenootschap Pictura in Dordrecht. Door toeval kwam hij in Holten terecht en al vrij snel bij de mecenas Nagelhout. Een eerste reactie naar Nagelhout: Ik ben een jonge kunstenaar van dertig jaar, vorig jaar studeerde ik af aan de Academie in Antwerpen. Nagelhout verzorgde voor hem onderdak bij Hotel Holterman. Enige jaren later vestigde hij zich met zijn echtgenote Ans definitief in Holten om er zijn leven lang te blijven wonen. Hoewel Stoop en Nagelhout niet altijd op dezelfde golflengte zaten, zijn er naast de tekeningen in de kerncollectie twee bijzondere werken, het Portret van Nagelhout en Stilleven voor een venster. In de appendixcollectie nog tiental verbeeldingen van Holten en omgeving in een verbluffende tekentechniek. Stoop heeft nooit gebruik gemaakt van de mogelijkheid een Nagelhoutreis te ondernemen.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Stoop, Kees, 1929 Boerderij en bomen, 1970-1972 tekening, 38 x 57 cm., reg. G14.

Stoop Kees, 1929 Boerderij Kolhuis, 1970-1972 tekening, 22 x 40 cm., reg. G15.

105

Stoop, Kees, 1929 Dorpsgezicht, 1970-1975 tekening, 25 x 32 cm., reg. G16.

Stoop, Kees, 1929 Uitzicht vanuit mijn atelier, 1972 tekening, 50 x 85 cm., reg. G17.

106

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Stoop, Kees, 1929 Plantenets nr.8, 1962-1963 ets, 10 x 15 cm., reg. G18.

Stoop, Kees, 1929 Plantenets nr.3, 1962-1963 ets, 14 x 24 cm., reg. G19.

APPENDIXCOLLECTIE G

107

Stoop, Kees, 1929 Uitzicht Sparrenweg, 1962-1963 tekening, 81 x 111 cm., reg. G20.

Stoop, Kees, 1929 Omgeving Haarstraat, 1975-1976 tekening, 31 x 49 cm., reg. G21.

108

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Brugge, Jan, 1918-2000 Gezicht op Saillans, 1951 syberisch krijt, 50 x 65 cm., reg. S01, herk., fam.Brugge, Deventer.

Johannes Nicolaas Brugge (Jan) werd in 1918 in Purmerend geboren, waar zijn vader muziekleraar was.

Op driejarige leeftijd vertrok hij met de familie naar Deventer waar zijn vader directeur van de Muziekschool werd. Op jonge leeftijd toonde hij al een sterk gevoel voor kleur, vorm en ritme. Na de MULO-opleiding volgde hij de opleiding bij het Genootschap Kunstoefening Middelbare School voor Beeldende Kunst en Kunstnijverheid in Arnhem, de huidige Hogeschool voor Kunsten Artez. Aanvankelijk tekende en schilderde hij figuratief, later abstract. Hij maakte reizen naar Frankrijk o.a. doordat Nagelhout hem de gelegenheid bood in

1951 een Nagelhoutreis te maken naar het plaatsje Saillans. Hij maakte er talrijke tekeningen en gouaches en schreef brieven naar Nagelhout en zijn familie. Terug in Deventer kreeg hij naast zijn kunstenaarsschap een baan als tekendocent bij een Middelbare School. Ook werkte hij als creatief therapeut bij een psychiatrische instelling.

Dit belette hem overigens niet talrijke olieverfschilderijen en tekeningen te maken. Stichting Collectie Nagelhout Holten organiseerde in 2007 een expositie met zijn in Frankrijk gemaakte werken. Na het sluiten van de expositie was de familie Brugge zo genereus om een vijftiental werken aan de stichting te schenken.

APPENDIXCOLLECTIE G

109

Brugge, Jan, 1918-2000 Landschap Saillans, 1951 pentekening, 24.5 x 30 cm., reg. S02, herk., fam.Brugge, Deventer.

110

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Brugge,Jan, 1918-2000 Dodenakker en wijngaard bij Saillans, 1951 pentekening, 24.5 x 30 cm., reg. S03, herk., fam.Brugge, Deventer.

APPENDIXCOLLECTIE S

111

Brugge,Jan, 1918-2000 Saillans in de bergen, 1951 aquarel, 29 x 37 cm., reg. S04A, herk, fam.Brugge, Deventer.

Brugge,Jan, 1918-2000 Huis in Sa Hans, 1951 aquarel, 25 x 36 cm., reg. S04B, herk., fam.Brugge, Deventer.

112

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Brugge, Jan, 1918-2000 Frons Londschap, 1951 aquarel en pen 17.5 x 24.4 cm., reg. S05, herk.,fam.Brugge, Deventer.

Brugge, Jan, 1918-2000 Pietepentekening voor Ria, 1951 pastel, 10 x 13 cm., reg. S06, herk., fam.Brugge, Deventer.

APPENDIXCOLLECTIE S

113

Brugge,Jan, 1918-2000 Mougins, 1951 aquarel, 38x 44 cm., reg. S07, herk., fam.Brugge, Deventer

114

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Brugge, Jan, 1918-2000 Mougins, 1951 aquarel, 38x 44 cm., reg. S07, herk., fam.Brugge, Deventer

114

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Brugge, Jan, 1918-2000 Pontaix, Drôme, 1951 aquarel, pastel en pen, 25 x 30 cm., reg. S08 herk., fam.Brugge, Deventer.

Brugge, Jan, 1918-2000 Saint Sauveur in de bergen, 1951 syberisch krijt, 50 x 60 cm., reg. S09 herk., fam.Brugge, Deventer.

APPENDIXCOLLECTIE S

115

Brugge,Jan, 1918-2000 Saint Saveurcomplex met hek, 1951 syberisch krijt, 38 x 50 cm., reg. S10, herk., fam.Brugge, Deventer

116

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Brugge,Jan, 1918-2000 Saint Souveur met wiel, 1951 syberisch krijt, 37 x 50 cm., reg. S11 herk., fam.Brugge, Deventer.

Brugge, Jan, 1918-2000 Saint Saveur, kerkgebouw, 1951 38 x 50 cm. reg. S12, herk., fam.Brugge, Deventer.

APPENDIXCOLLECTIE S

117

Brugge, Jan, 1918-2000 Landschap met boom en tafelboom, 1951 tekening, 52 x 80 cm., reg. S13, herk., fam.Brugge, Deventer.

Brugge, Jan, 1918-2000 Saillans in het raam, z.j. pentekening, 27 x 22 cm. reg. S14, herk., fam.Brugge, Deventer.

118

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Brugge, Jan, 1918-2000 Saillans in de verte, 1951 aquarel, 29x37 cm., reg. S15, herk., fam.Brugge, Deventer.

Brugge,Jan, 1918-2000 Saillans met wilg, 1951

Brugge, Jan, 1918-2000 Saillans impressie, 1951

aquarel, 20x28 cm., reg. S16., herk., fam.Brugge, Deventer

aquarel, 12 xl7cm., reg. S17, herk., fam.Brugge, Deventer

APPENDIXCOLLECTIE S

119

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Villard de Lans, gezicht op de bergen, 1952 olieverf op linnen en board, 31 x 38.5 cm., reg. S18, herk., fam. Gerritsen, Epse.

Gerritsen werd geboren in Twello en vertoonde op jonge leeftijd al een grote ambitie voor schilderen en tekenen.

Het was voor hem door het overlijden van zijn vader onmogelijk een professionele opleiding te volgen, hoewel hij wel onderricht kreeg bij diverse prominente leraren. Op vijf en vijftigjarige leeftijd, in 1952, kreeg hij de gelegenheid een Nagelhoutreis naar Frankrijk te maken en logeerde in Hotel de la Poste in Villard de Lans, bij Grenoble. Nagelhout had veel contact met de Deventer kunstenaars en opende hun exposities. In de kerncollectie Nagelhout bevindt zich geen schilderij van

Gerritsen. Contacten over en weer zijn er zeker geweest door de exposities in 1954 van de in Frankrijk gemaakte werken in de Muntentoren te Deventer en in Zaal Loolaan te Apeldoorn. De Franse werken oogsten nogal lof door de lichte zonnige tinten en de impressionistische verftechniek. In 2014 werd er een fraaie expositie van de Franse werken van Gerritsen gehouden in de Nagelhoutzaal. Als een bijzondere geste schonk de zoon van Gerritsen twaalf olieverfwerken en twee aquarellen aan de appendixcollectie Nagelhout.

120

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Villard de Lans, nr.2,1952 olieverf op linnen en board, 31 x 38 cm., reg. S19, herk., fam. Gerritsen, Epse.

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Rust 1952

,

olieverf op board, 31 x 38.5 cm., reg. S20, herk., fam. Gerritsen, Epse.

APPENDIXCOLLECTIE S

121

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Douphiné olieverf op linnen op board, 32.5x 42 cm., reg. S21, herk., fam. Gerritsen, Epse.

122

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Grenoble, 1952 olieverf op linnen, 55 x 70 cm., reg. S23, herk., fam. Gerritsen, Epse.

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Berglandschap, 1952 olieverf op linnen, 37 x 47 cm., reg. S24, herk., fam. Gerritsen, Epse.

APPENDIXCOLLECTIE S

123

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Gezicht op Villard de Lans, 1 olieverf op linnen op board, 33 x 43 cm., reg. S25, herk., fam. Gerritsen, Epse.

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Gezicht op Villard de Lans, 2 aquarel, 31.5 x 55 cm, reg. S26, herk., fam. Gerritsen, Epse.

124

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Boerderij bij Villard de Lans, conté met waterverf, 32 x 55 cm., reg. 527, herk., fam. Gerritsen, Epse.

APPENDIXCOLLECTIE S

125

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Sacre Coeur Parijs, 1952 olieverf op linnen op board, 39 x 47 cm., reg. S28, herk., fam. Gerritsen, Epse.

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Boerderij bij Grenoble, 1952 olieverf op linnen 50 x 60 cm., reg. S29, herk., fam. Gerritsen, Epse

126

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Landweg bij Grenoble, 1952 olieverf op linnen, 50 x 60 cm., reg. S30, herk., fam. Gerritsen, Epse

Gerritsen, Bernardus Gradus, 1897-1989 Weggetje bij Villard de Lans olieverf op linnen, 50 x 60 cm., reg. S31, herk., fam. Gerritsen, Epse

APPENDIXCOLLECTIE S

127

Lamberty, Clélie, 1930-2013 Tegelfabriek Utzschneider en Jaunez, z.j. olieverf op doek, 56 x 68 cm., reg. S32, herk. fam. Huslage.

Lamberty kwam in 1954 opnieuw naar Holten toen Nagelhout haar nog een keer uitgenodigd had. Met haar echtgenoot Robert Liard kwam ze een jaar eerder met een groep Belgische schilders in Holten en kregen onderdak bij Hotel 't Lösse Hoes. In 1954 logeerde ze in Hotel Holterman bij de heer ten Berge, die waarschijnlijk dit schilderij als gastgeschenk ontving. Clély Lamberty

128

ontdekte al vroeg haar roeping, maar kreeg pas op achttien jarige leeftijd de kans om zich in te schrijven op de Koninklijke Academie van Schone Kunsten in Luik, haar woonplaats. Voor haar werk ontving ze diverse prijzen en medailles. Op de opleiding trof ze haar toekomstige echtgenoot Robert Liard, die er docent was.

Het schilderij Tegelfabriek Utzschneider en Jaunez stelt een tegelfabriek voor in het plaatsje Wasserbillig in Luxemburg. Bij het stichten van deze was de heer Philipp Lamberty directeur, waarschijnlijk een nauwe bloedverwant van de kunstenares.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Eelsingh, Stien, 1903-1964 St. Tropez aquarel, 46.5 x 35.5 cm., 1950, reg. S39, herk. Stien Eelsingh Stichting.

Eelsingh werd geboren in Zwolle, na haar verblijf in Amsterdam vestigde ze zich in Staphorst, waar ze tot haar dood leven en werk van de Staphorster bevolking tekende en schilderde. Het contact met Nagelhout ontstond door een wederzijdse vriend Bel Campo (Schönfeld Wichers), die zowel in Staphorst als in Bathmen een artsenpraktijk waarnam.

Eelsingh kwam in 1950 in aanmerking voor een Nagelhoutreis naar St. Tropez en logeerde Hotel Bellevue in Le Royal. In tegenstelling tot de aquarel in de mapserie zijn deze werken gemaakt tijdens haar Franse verblijf, waarover ze wist te melden: De reis was voor mij een geestelijke bevrijding, toen ik na een maand terugkwam, zag ik het schone van ons land met andere ogen. Beide afgebeelde werken zijn afkomstig uit de collectie van de Stien Eelsingh Stichting.

APPENDIXCOLLECTIE S

129

Eelsingh, Stien, 1903-1964 Rue de Marché aquarel, 50 x 35 cm., 1950, reg. S40, herk. Stien Eelsingh Stichting.

130

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Ernalsteen, Rik Landschap met boom tekening, 41 x 31 cm., reg. S33a, herk. part. coll.

Rik Ernalsteen volgde de Academie in Antwerpen en leerde daar Kees Stoop kennen. Toen Stoop later in Holten terecht kwam, verzorgde hij voor Ernalsteen onderdak in Nijverdal. De afgebeelde tekening schonk hij Nagelhout voor bewezen diensten. Met de opdracht op de tekening vergiste hij zich in de naam van Nagelhout en noemde hem Houtnagel.

Liard, Robert, 1911-1918 Ree in landschap, z.j. aquarel, 17.5 x 26.5 cm., z.j., reg. S33, herk., fam. J. Sijtsema, Holten.

Liard werd geboren in La Louvière, gelegen in de provincie Henegouwen, een van de grootste gemeenten van België. Voordat hij de Academie van Luik gaat volgen, brengt hij enige tijd door in Parijs. Hij wint diverse belangrijke kunstprijzen, en wordt docent aan de opleiding van de Luikse Academie waar hij ook les heeft gehad. Dit werk hing in 1953 op een kleine expositie met werk van Belgische schilders in de raadzaal van het vroegere gemeentehuis van Holten. Robert Liard bedankte de organisatie en de aanwezigen voor het geweldige verblijf in Holten.

APPENDIXCOLLECTIE S

131

Meijerink, Jan Gezicht op St.Afrique, 1953 olieverf op doek, 40 x 50 cm., reg. S34, herk., R.H.Smit-Muller.

Meijerink werd in Deventer geboren en kreeg zijn opleiding aan de Arnhemse Academie voor Kunstonderwijs, het huidige ArtEZ. Zijn liefde voor het landschap deelde hij met Nagelhout.

Meijerink werd in de herfst van 1953 uitgezonden naar St. Affrique in de Pyreneeën. Hij logeerde in Grand Hotel Moderne in St. Affrique-Aveyron. Het afgebeelde schilderij is ontstaan en uitgewerkt naar een tekening die in St. Affrique werd gemaakt

Nijland, Dirk, 1881-1955 Havengebied litho, 30 x 55 cm., reg. S35, herk. R.H. Smit-Muller.

132

Nijland is afkomstig uit Dordrecht, waar hij ook werd geboren. Voor zijn ontwikkeling, studeerde hij aan twee opleidingen, de Rijksschool voor Kunstnijverheid in Amsterdam en de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam. Het afgebeelde werk is verwant aan de houtsnede Galgenwater bij Leiden uit de kerncollectie. In 2013 werd deze litho aan de appendix collectie toegevoegd.

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Perinello, Rosamund de, z.j.

Gezicht op Holten, 1958 aquarel, 52.5 x 44 cm., reg. S36, herk. fam. Enklaar.

Perinello logeerde in 1958 in Holten in Hotel De Dieken.

Met een delegatie van Monegaskische schilders maakte

ze gebruik van de uitnodiging van Nagelhout een maand in Holten te verblijven. In de kerncollectie bevinden zich twee door haar geschonken stillevens. Ze genoot intens van de uitstapjes die Nagelhout zijn gasten aanbood. In het bijzonder in Giethoorn waar het gezelschap per punter werd rondgeleid.

APPENDIXCOLLECTIE S

133

Stoop, Kees, 1929 Gezicht op Holten, 1960 olieverf op doek, 110 x 130 cm., reg. 537, herk., fam.Ten Berge.

134

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Stoop, Kees, 1929 Opgedragen aan Ans, z.j. tekening, 87 x 106 cm., reg. S38, herk., mevr. M.Terborg.

APPENDIXCOLLECTIE S

135

Nagelhoutreizen Vanaf het begin van de jaren vijftig van de twintigste eeuw was de Holtense huisarts J.P. Nagelhout bezig om kunstenaars de gelegenheid te geven hun blik te verruimen doorvoor hen in een toeristenluwe periode een reis met verblijfplaats in het buitenland te verzorgen. Als dank voor een maandelijks verblijf, ontving de hotelier een schilderij. In de periode van 1949 t/m 1965 reisden zeker 170 kunstenaars naar Frankrijk en kwamen ca. 70 buitenlandse kunstenaars naar Holten. Als gevolg hiervan zwerven er vele kunstwerken van Nederlandse kunstenaars in Frankrijk en een aantal kunstwerken van buitenlandse kunstenaars in Nederland.

Kunstclub Holten Van 1951 t/m 1973 werd eens per jaar o.l.v. J.P. Nagelhout in Hotel Holterman een kunstdubavond georganiseerd. Doelstelling was het publiek bij kunst te betrekken door lezingen en een loterij voor o.a. reisgeld voor uit te zenden kunstenaars.

Loterijen Het bedrag dat met de loterij op de kunstdubavond werd verkregen werd gereserveerd voor reisgeld voor de kunstenaars die naar het buitenland gingen. De kopers van een lot konden een door een kunstenaar ter beschikking gesteld kunstwerk winnen. Deze loterij bleef tot aan de beëindiging van de kunstclub bestaan. Vanaf 1955 lanceerde Nagelhout ook een landelijke loterij met de titel Verloting Opdrachtschilderijen. Met een winnend lot kon de winnaar bij een zelf uitgezochte kunstenaar een kunstwerk bestellen.

beeldhouwwerken, die na zijn dood in 1975 in de echtelijke woning aan de Pastoriestraat in Holten achterbleven. Zijn echtgenote Coba Nagelhout-Klijzing doneerde in 1991 de collectie aan de toenmalige gemeente Holten onder de voorwaarde dat de verzameling in Holten moest blijven en als geschenk aan de bevolking van Holten moest worden beschouwd. De huidige voorzitter van SCNH, toen burgermeester Mr. Willem L.F.C. van Rappard, begeleidde de overdracht..

De werken uit deze kerncollectie zijn alfabetisch en genummerd te traceren onder de letter N.

De Appendixcollectie Nagelhout De appendixcollectie bestaat uit kunstwerken gerelateerd aan de Collectie Nagelhout, die na de officiële overdacht van de kerncollectie toegevoegd zijn.

De kunstwerken zijn alfabetisch op kunstenaarsnaam geregistreerd en te herkennen aan de letters M.G. en S. M. Nagelhout gerelateerde kunstwerken uit een later gevonden map.

G. Nagelhout gerelateerde werken uit de collectie van de voormalige gemeente Holten.

S. Schenkingen verworven door o.a., Loterijen, Nagelhoutreizen, kunstenaars en particulieren.

Stichting Collectie Nagelhout Holten (SCNH) Op 27 december 2000 werd de Stichting Collectie Nagelhout opgericht met als doel de eigenaar van de collectie, de gemeente Rijssen-Holten te adviseren, de kunst collectie Nagelhout te beheren en de ter beschikking staande financiële middelen ten dienste van de collectie aan te wenden. Het organiseren van exposities met Nagelhout gerelateerde kunstwerken, het beheer van depot en archief.

Activiteiten SCNH

Tijdens zijn werkzame leven verwierf huisarts Nagelhout een aantal kunstwerken, waarvan 70 schilderijen en 3

Het organiseren en inrichten van Nagelhout gerelateerde exposities in de Nagelhoutzaal.

Het organiseren van openingen van exposities met toepasselijke speciale acts en/of sprekers.

Het beheren van een digitaal bestand met adressen van aan Nagelhout gerelateerde personen/organisaties.

Website beheren en via de website d.m.v. invulformulier de mogelijkheid geven vragen te stellen.

Jaarverslag voor de gemeente Rijssen-Holten verzorgen.

Vergaderingen uitschrijven en bijwonen.

136

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

De Collectie Nagelhout

Contacten met de pers, regionale bladen, kunstkranten en voor elke expositie een flyer uitbrengen.

Jaarlijkse deelname in de maand augustus aan de Hoolter Museumdag.

Jaarlijkse deelname aan de Uutmarkt van het Kulturhus in Holten.

Onderwijs participatie m.b.t. rondleidingen en activiteiten.

Israëls, Drie Balalaikaspelers, 2012.

Museum De Wieger, Deurne, werk van Raoul Hynckes, De gitaar, 2014.

De Fundatie, Zwolle, werk van Jan Sluijters, Ina van Blaaderen, 2015.

Stedelijk Museum Zwolle, werk van Raoul Hynckes, De gitaar, 2015-2016.

De Nagelhoutzaal Bruiklenen Museum voor Moderne Kunst Arnhem, werk van John Radecker, Scheepje en schelpen, 2006-2007 en 2013 -2004.

Museum voor Moderne Kunst Arnhem, werk van Raoul Hynckes, De ijzeren hand, 2003-2004.

Expositie Hengelo, werk van Evert de Weerd, portret van Ans Wortel, 2003- 2004.

Museum Kranenburgh Bergen, werk van Raoul Martinez, Rode bloemen, viool en beeld 2005-2006.

De Fundatie Zwolle, werk van Jan Voerman, IJsselgezicht met koeien, 2007.

Museum Kranenburgh, Bergen, werk van Isaac Israëls, Drie Balalaikaspelers, 2008.

De Bergkerk Deventer, De Nagelhoutreis van Jan Brugge, 2009.

Museum voor Moderne Kunst Arnhem, werk van Raoul Hynckes, De IJzeren Hand, 2012.

Zomermanifestatie in vier Haagse Musea, werk van Isaac

In het souterrain van het Kulturhus aan de Smidsbelt te Holten bevindt zich een fraaie expositieruimte onder de naam De Nagelhoutzaal, waar drie exposities per jaar worden gehouden: een winter, voorjaar en zomerexpositie. In de herfst wordt de zaal enkele maanden ter beschikking gesteld van de Vereniging Holtense Beeldende kunstenaars. (VHBK) voor exposities van werk van hun leden. Op verzoek kunnen rondleidingen worden geregeld en/of lezingen gegeven.

De zaal is elke dag geopend van 11.00 tot 17.00 uur en zondags gesloten. Adres: Smidsbelt 6, 7451 BL Holten.

Inventarisatie De Collectie Nagelhout, zoals overgedragen aan de gemeente en de later ontstane appendixcollectie (verworven na de dood van J.P. Nagelhout) is volledig in kaart gebracht. Elk kunstwerk heeft een nummer en cijfer, waardoor de herkomst eenvoudig te traceren valt.

Verder staat de Nagelhoutcollectie op Dimcon, Cultureel

137

Erfgoed en in de database van het erfgoed van de gemeente Rijssen-Holten. via de website w.w.w collectie nagelhout.nl is de Nagelhoutcollectie eveneens te traceren.

2008

Depot

2009

In 2005 heeft de Mondriaan Stichting de aanvraag voor het subsidiëren van een aantal professionele verschuifbare metershoge hangrekken voor kunstwerken gehonoreerd. In de geconditioneerde kelderruimte van het Kulturhus is voor alle kunstwerken uit de kunstcollectie een plek.

2008

De Nagelhout tentoonstellingen (Nagelhoutzaal, Kulturhus Holten (souterrain) 2010

Archief In dezelfde kelderruimte waarin zich het depot bevindt, is ook een kleine kantoorruimte waarin het archief met tentoonstellingsmateriaal, bibliotheek en personalia van Nagelhoutkunstenaars. De eerste aanzet voor het archief via de Oudheidkamer Holten door mevr. Marjan Terborg werd de basis en is later aangevuld door archivaris Louis Fürste. Alle documenten betrekking hebbend op de activiteiten tijdens het leven van J.P. Nagelhout en later door SCNH zijn in een systeem ondergebracht. Op korte termijn zal ook dit archief een onderdeel vormen van de digitalisering van het Culturele Erfgoed Rijssen-Holten.

2011 2012 2012 2013 2013 2014 2014

De Nagelhout tentoonstellingen (diverse lokaties)

2015

1997

2015

2005 2006 2007 2007 2007 2008

138

Kunst als reischeque, achttien landschappen uit de Collectie Nagelhout organisatie Studenten Kunstgeschiedenis Universiteit Nijmegen i.s.m.

Overijssels Centrum Beeldende Kunsten, Zwolle (gemeentehuis Holten) De Nagelhoutcollectie in beeld (gemeentehuis Holten, 6 juni-30 september) Jaap Gardernier, toen en nu (gemeentehuis Holten 2 juni-29 september) Zes Schilders uit Monaco, (gemeentehuis Holten 1 januari-25 maart) De Nagelhoutreis van Stien Eelsingh, (gemeentehuis Holten 26 maart-31 mei) Nagelhout en Kees Stoop (gemeentehuis Holten 31 augustus- 31 oktober) Landschappen, de liefde van Nagelhout (gemeentehuis Rijssen-Holten 22 september-6 oktober)

De Nagelhoutreis van Jan Brugge, (gemeentehuis Rijssen-Holten 8 oktober-31 oktober) Kunstexpositie Kulturhusdag, figuurstukken (Kulturhus Holten 11 oktober) Jan Brugge, veelzijdig kunstenaar (Frankrijk werken, Bergkerk, Deventer 27 februari-29 maart)

2015 2016

Hynckes in Holten, Favoriet van Nagelhout, (14 oktober-19 december) Varianten, (1 januari -28 september) Zwart-Wit, grafisch werk verwant aan de collectie Nagelhout (6 december -25april).

Holten door "vreemde" ogen ( 28 april - 28 september).

Figuurstukken en stillevens (7 december 2012 -19 april).

Mensenkinderen met passie verzameld, te gast in de Nagelhoutzaal (17 mei - 21 september) De Nagelhoutreis van A.G.Gerritsen (13 januari-5m ei) Twee artsen, één passie (17 mei - 20 september) Kunst uit de Nagelhoutloterij (17 januari -1 mei) Paul Citroen, te gast bij collectie Nagelhout (i.s.m.De Fundatie 23 mei-25 september).

Méér Nagelhout, de appendixcollectie (11 dec. t/m 30 april) De Nagelhoutcollectie in beeld (mei t/m eind september)

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Kunstenaarsregister

Aegerter August Samuel, p.8, 69 Allen Richard, p.9 Bastiaans Kees, p.10 Bassart Cornells Johannes, p.69 Bauer Marius Alexander Jacques, p.11,12, 70 Berends Herman, p.90, 91, 92, 93, 94,95, 96 Biesiot Apolina Johanna, p.13 Borst-Pauwels Anna Teresia Agnes Elizabeth, p.13 Bos Kees, p.97,98 Brangwyn Frank William, p.14 Breed Dirk, p.15 Brugge Jan, p.109, 110,111,112,113,114, 115, 116, 117,118, 119, Chambrin Jack, p.16, 70 Clérissi Hubert, p.17, 99, 100,101 Crince le Roy Aimée, p.13 Croin Josephus Judocus Zacharias, p.18 Dijk, Mattheus van, p.19 Dumoulin Roméo, p.71 Eelsingh Christiana, p.72,129,130 Ernalsteen Rik, p.131 Filarski Dirk Herman Willem, p.20 Gailliard Jean Jacques, p.21 Gardenier Jacobus Johannes, p.22, 23, 24, 73, 74, 75 Gerritsen Bernardus Gradus, p.120,121,122,123,124, 125,126, 127,128, Gestel Leendert, p.25 Gestel Willem, p.26 Godderis Jack, p.27 Haanstra Johan, p.102 Hille Hubertus van, p.28 e.a.

Homan Jan, p.29, 30 Huysmans Franciscus Johannes, p.31 Hynckes Raoul, p.32, 33, 34, 35, 36 Israels Isaac Lazarus, p.36, 37 Knipscheer Maria Gerarda Cornelia, p.103 Lamberty Clélie, p.128 Liard Robert, p.76, 131 Madritsch Karl, p.77 Martinez Raoul, p.38, 39 Mastenbroek Johan Hendrik van, p.78 Meerts-Leeuw Rosette Grethe de, p.13, 78 Meijerink Jan, p.79,132 Meines Henri Willem van, p.79

Molne Luis Vidal, p.40, 80 Murman Reyer Catharinus, p.80, 81 Nagy Im re LászIó, p.41 Navarre Jean, p.81 Nifterik Gustaaf van, p.42 Nijland Dirk Hidde, p .43,132 Onbekend, p.82, 83, 84 Philibert-Chharin Paul, p.84 Perinello Rosamund de, p.44,133 Prange Jacobus Marie, p.45, 46, 85 Radda Julie Maistre Florent, p.47, 48 Rädecker Johannes Anton, p.49, 50, 51, 52 Raedecker Max, p.53 Rousseau Jean Pierre, p.54 Ru Hubert Wilhelmus Bernardus de, p.55 Sagal Wladimir, p.85 Schuhmacher Wytze Gerrit Carel, p.56 Slabbinck Rik, p.57, 58 Sluijters Johannes Carolus Bernardus, p.59, 60 Stoop Cornelis, p.61, 62, 63, 64, 65, 104,105, 106, 107, 108,134, 135 Verhoeff Anna Mirjam, p.87 Vinay Jean, p.87 Voerman Jan, p.66 Volders, Alphons, p.86 Vries Johan Marinus de, p.67 Walstra Hermannus Gerardus, p.88 Weerd Evert de, p.89

139

Dank aan:

Uitgave Stichting Collectie Nagelhout Holten

Prins Bernhard Cultuurfonds Overijssel Rabobank Noord en West Twente

Vormgeving Roelof Koebrugge, Heerde

Bestuur Stichting Collectie Nagelhout (SCNH)

Fotografie René Wopereis, Deventer Hans Wissink, Holten Uitvoering BoekenGilde Enschede

© 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag wo/den verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Tekst en onderzoek drs. Roel H. Smit-Muller, kunsthistorica Literatuur Roel H. Smit-Muller, J.P. Nagelhout, medicus, mecenas, collectioneur, uitgave 2005.

Hans Kraan, Dromen van Holland, 2002

De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van de illustraties volgens wettelijke bepalingen te regelen.

Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Van werken van beeldend kunstenaars, aangesloten bij een CISAC-organisatie, zijn de publicatierechten geregeld met Beeldrecht te Amsterdam. © 2005, c/o Beeldrecht, Amsterdam

Bibliotheek SCNH, depot souterrain Kulturhus met standaardwerken over de kunstenaars.

Wie is Wie J.P.Nagelhout, Historisch Centrum Overijssel Diverse musea- catalogi, waarin SCNH bruikleenwerken genoemd of afgebeeld worden

ISBN/EAN: 978-94-6323-016-2

140

COLLECTIEBOEK NAGELHOUT

Voor mijn lieve bestuursleden, die mij in mijn streven naar een collectieboek, gesteund hebben Een extra verhaaltje m.b.t. de voorzijde van het Collectieboek Nagelhout P o r t r e t v a n In a v a n B la a d e r e n In het testament benoemd als Dam e m et hondje 1932 olieverf op doek 139 x 132.5 cm., reg. 64N n.t,

De officiële titel van het schilderij is Dame met hondje en wordt in het testament aangeduid met deze titel omdat men aanvankelijk de juiste identiteit van de afgebeelde persoon niet had vastgesteld. Wilhelmina (Ina) van Blaaderen (1912-1997)was de dochter van Gerrit Willem van Blaaderen (kunstenaar Bergense School) en Maria Ida Adriana Hoogendijk (dochter van de bekende collectioneur en kunsthandelaar te Amsterdam) Het echtpaar van Blaaderen-Hoogendijk kreeg twee dochters Ina, Sonja en een zoon Tom. De familie bestelde in 1922 een aantal portretten bij Jan Sluijters, o.a. het portret van de grootmoeder Maria Adriana(Riet) Hoogendijk, een gezinsportret met de drie kleinkinderen en later het portret van Ina. De opdrachten werden over een lange periode uitgestreken en Ina's portret kwam tot stand in 1932, ze was toen 20 jaar. Ina volgde kunstonderwijs in Miinchen en Parijs. In Engeland kwam ze in contact met het Instituut Richardson New Art Teaching, waar men de vrije expressie methode hanteerde. Als gevolg hiervan kwam ze terecht in de gelederen van de Werkschuitbeweging in Amsterdam. Ze werd secretaresse van de organisatie, schreef o.a. Wat het harte boeit, 1948, Mijn liefste gedichten 1948,

De huiswerkkabouter en andere sprookjes 1959, die ze zelf illustreerde. Door vererving was ze in het bezit van een stilleven van Paul Cézanne dat ze voor f. 175.000 aan het Stedelijk Museum Amsterdam verkocht ten behoeve van de Werkschuit. Voor dit bedrag werd o.a. een schip aangekocht. In 1935 trouwt ze met Peter Bernard Samuelson, uit dit huwelijk worden drie kinderen geboren. In 1949 komt er een einde aan het huwelijk. Ina overlijdt in Den Haag in 1997.

1

Het streven van J.P. Nagelhout naar een betere leefwereld voor de kunstenaar en het publiek daarbij te betrekken De kunstwerken uit de Collectie Nagelhout lijken ver af te staan van klassieke kunst.

Toch werd er niet gekocht of geschonken met non-figuratieve en kubistische kunst, eerder van een expressionisme in afgezwakte vorm.

In Nagelhouts verzameling treft men gematigd modernisme aan met een realistische uitstraling. Gevoel voor het onderwerp en beheersing van het ambacht stonden voorop. Een groot deel van de betrokken kunstenaars kreeg een academische opleiding en maakten later naam. Nagelhouts voorkeur lag sterk op het landschap en daarom ook niet verwonderlijk dat dit thema goed vertegenwoordigd is in de collectie. Het heeft te maken met de bijzondere geschiedenis van deze collectie en zijn mecenas, nl. de uitzending van Nederlandse kunstenaars naar Frankrijk en het onthaal van Franse, Belgische, Monagaskische, Zwitserse en Engelse kunstenaars in Holten met het zo geheten Plan Nagelhout.

Misschien is de tijd aangebroken dat ook Holten een plek krijgt in de kunstgeografie naast Bergen, Domburg, Heeze, Katwijk, Laren, Oosterbeek en Staphorst.

De persoon Nagelhout, zijn geschiedenis met de kunstclub, de loterij, de Nagelhoutreizen, het mecenasschap, de vele, vele bekende kunstminnende personen die Holten aandeden. De legatering van een bijzondere collectie met een verhaal aan de toenmalige gemeente Holten. Daarna een eigen expositieruimte in het souterrain van het Kulturhus, de Nagelhoutzaal, waar talrijke exposities gehouden worden die verwant zijn aan Nagelhout gerichte activiteiten.