BKGeschiedenis mei 2019 by Redactie Boekenkrant

MEI 2019, No. 3 – DE BESTE BRON VOOR GESCHIEDENISBOEKEN

STRIJDENDE VROUWEN

ELINE VAN DAM

Honderd jaar vrouwenkiesrecht, ‘wijven’ uit de middeleeuwen en Johan de Witt

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 2

STRIJDENDE VROUWEN OP DE COVER

Amna al Haddad

De stoere vrouw op de cover van deze editie van de BKGeschiedenis heet Amna al Haddad. Ze is door Eline van Dam geïllustreerd voor het boek Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes. Wie is Amna al Haddad? Toen de journaliste uit de Verenigde Arabische Emiraten op een dag besloot dat ze meer uit haar leven wilde halen, besloot ze om te gaan gewichtheffen. Meteen wist ze dat dit haar sport was. Nu is zij een Olympisch gewichtheffer én een rolmodel voor alle vrouwen uit haar land. Ze liet zien dat je als moslimmeisje met een bodysuit die je hele lichaam bedekt ook gewoon topsporter kunt worden.

Jeugdidolen Ronnie Tober (rechts), Rob de Nijs en een onbekende op het Noordzeestrand. Rob de Nijs steekt met een Zwaluw-lucifer een sigaret aan. © Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Hans-Joachim Schröter

VOORAF

Onvermoede impact

Waarom staat zij op Elena Favilli en Francesca Cavallo, de cover van deze Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes. BKGeschiedenis? 100 verhalen over bijzondere vrouwen, Amna al Haddad is vertaling: Monique Ter Berg, ROSE Stories, niet alleen fysiek 212 pagina’s (€ 20,95) sterk, ze gelooft dat je als meisje even krachtig kunt zijn als een jongen, of zelfs nog sterker! Met haar wilskracht en vrijgevochten geest past ze daarom goed thuis tussen alle daadkrachtige vrouwen uit de geschiedenis die in deze editie de revue passeren. Wat kunnen we van haar leren? ‘Welke hordes je ook moet nemen, geef je droom nooit op. Hoe langer je volhoudt, hoe dichter je bij je doel komt. En laat je niet op je kop zitten als het lastig wordt.’

Harry Stalknecht, Een kleine geschiedenis van alledaagse dingen, Uitgeverij Houtekiet, 176 pagina’s (€ 21,99)

Met de zomer in aantocht ontsteken we weer massaal de barbecue, maar wanneer is dit gebruik eigenlijk overgewaaid uit Amerika? Na het lezen van dit boek weet je meer over de ontstaansgeschiedenis van alledaagse voorwerpen. Door Nicole van der Elst Waar gaat Een kleine geschiedenis van alledaagse dingen over? Zoals de titel al doet vermoeden worden in dit boek niet de daden van koningen, keizers en legerheren besproken, maar draait het om de historie van dingen die je dagelijks tegenkomt of gebruikt. Zo lees je bijvoorbeeld over de opkomst van de afhaalchinees, het doorslaande succes van het kruiswoordraadsel en de uitvinding van het winkelwagentje.

Wordt er in het boek dan helemaal geen link gelegd met grote historische gebeurtenissen? Zeker wel! Vaak vloeit de uitvinding van producten hieruit voort, maar soms is het ook precies andersom. Wist je dat de ontdekking van het prikkeldraad een maatschappelijke omwenteling in de Verenigde Staten teweegbracht? Pioniers konden nu hun land op een goedkope manier omheinen, vee en gewas werden van elkaar gescheiden en de desolate prairievlaktes veranderden daardoor langzaam in permanent bewoonde nederzettingen. Kijk je na het lezen anders tegen dagelijkse producten aan? Je bent vooral blij dat sommige uitvindingen in de loop der jaren zijn doorontwikkeld. Liep je bij het eerste toiletpapier nog het risico op een houtsplinter in je achterste, tegenwoordig vegen we met papier voorzien van luchtkussentjes en wordt uit milieuoogpunt zelfs al gedacht aan een papierloze toiletgang.

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 3

IN DEZE EDITIE REDACTIONEEL

Kleine meisjes, grootse vrouwen Belle van Zuylen, wie kent haar niet? Als klein meisje bezocht ik het kasteel in Oud Zuilen, waar deze achttiende-eeuwse schrijfster tot haar eenendertigste levensjaar woonde en werkte. Ik raakte diep onder de indruk van deze vrouw, die geheel tegen alle regels in studeerde en jarenlang correspondeerde met haar geheime liefde. Nog voordat ik zelf kon lezen en schrijven, maakte ik een werkstuk over haar: met kleurpotlood tekende ik de letters na van de woorden die mijn moeder voorschreef. De verkleedpartij op school was minder succesvol: van de mooie jonkvrouw hadden mijn klasgenoten nog nooit gehoord, wel van Belle en het Beest… Mijn grote voorbeeld Belle past mooi tussen de bekende en minder bekende vrouwen in deze BKGeschiedenis die allemaal voor zichzelf opkwamen. Zo vieren we dit jaar samen met Aletta Jacobs één eeuw vrouwenkiesrecht (p. 4), maken we kennis met Helene Hannemann die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor kinderen het verschil wist te maken (p. 7) en toont Wijvenwereld ons een bonte verzameling verhalen van vrouwen die tijdens de middeleeuwen hun stem verhieven (p. 13). Hoewel het knutselwerkje uit mijn jeugd meer dan duizend woorden spreekt, ben ik blij dat ik nu zelf de taal beheers om u te laten kennismaken met al deze krachtige verhalen. Janneke Blok Redacteur BKGeschiedenis

Q&A

IN DEZE KRANT

Dit jaar vieren we dat vrouwen precies honderd jaar geleden het actief kiesrecht verworven, maar hun stem lieten zij al vele eeuwen eerder horen. We vroegen twee historici welke sterke, welbespraakte vrouwen uit de geschiedenis hen hebben geïnspireerd. Herman Pleij: ‘Anna Bijns (14931575), Antwerpse dichteres en schooljuf, verhief luidruchtig haar stem in het openbaar. Daarbij nam ze uitdagende standpunten in tegen het slappe gedoogbeleid van het stadsbestuur. Volgens haar werd door hun gekonkel de stad te gronde gericht. Ze deed dat in vlammende refreinen, verspreid in druk, pamfletten en handgeschreven teksten. Dankzij ruime bijval waagde het gerecht het niet om haar te vervolgen voor opruiing en hoogverraad. Zelfs de gefrustreerde liefde ten gevolge van de verleiding door een veel oudere biechtvader durfde ze op die manier publiek te maken. Waarschijnlijk is zij de eerste vrouw in de Lage Landen die eiste dat haar stem gehoord werd.’

MARTIJN VAN DER GRIENDT

Marita Mathijsen: ‘Toen ik dertien jaar was, vatte ik een grote bewondering op voor de zangeres Maria Callas. Die begon met een artikel in de krant waarin ik las dat ze op 2 januari 1959 in Rome gestopt was met zingen, na de eerste akte van de opera Norma, omdat haar stem niet goed genoeg was voor de muziek. Die was beledigend voor de componist, verklaarde ze. De zaal zat vol met autoriteiten, inclusief de president van Italië. Het werd een schandaal, Callas zou wispelturig zijn, divagedrag vertonen. Ik was erg onder de indruk van haar trots: middenvinger naar de autoriteiten, alleen de kunst telt.’

JITSKE SCHOLS

VROUWENKIESRECHT

AUSCHWITZ

TSJERNOBYL

OUDHEID

Dit voorjaar wordt het thema ‘honderd jaar vrouwenkiesrecht’ op vele manieren gevierd, met onder andere een tentoonstelling, een tv-serie en een boek. In de hoofdrol: de strijdsters aan wie wij dit allemaal te danken hebben.

Maak kennis met het op waarheid gebaseerde verhaal van een grootse vrouw die in donkere tijden het verschil wist te maken. Vanaf de bouw van de kerncentrale tot de hedendaagse strijd met ‘de nucleaire demon’: Nacht in Tsjernobyl vertelt het hele verhaal van de kernramp. De BKGeschiedenis tipt drie boeken over de oudheid. JOHAN DE WITT

NICARAGUA

WIJVENWERELD

Samen met het Johan de Witt-projectteam doken we in het Nationaal Archief in de correspondentie van de raadspensionaris.

Laat je meeslepen door een politiek spel vol intriges in het Nicaragua in de jaren dertig van de vorige eeuw met De boekhouder van La Calzada.

Wijvenwereld gooit al deze clichés overboord en toont het ware verhaal van middeleeuwse vrouwen. EN VERDER

Vooraf Vooruitblik Prijsvraag Colofon

2 15 15 15

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 4

VROUWENKIESRECHT

Hoog tijd voor gelijkheid ARTIKEL

Precies honderd jaar geleden kregen Nederlandse vrouwen voor het eerst stemrecht. Juist het feit dat dat nu zo vanzelfsprekend lijkt, is reden te meer voor een feest. Dit voorjaar wordt het thema ‘honderd jaar vrouwenkiesrecht’ op vele manieren gevierd, met onder andere een tentoonstelling, een tv-serie en een boek. In de hoofdrol: de strijdsters aan wie wij dit allemaal te danken hebben. Door Mirjam Mulder

Monique Leyenaar, Jantine Oldersma en Kees Niemöller, De hoogste tijd. Een eeuw vrouwenkiesrecht, Uitgeverij Athenaeum, 304 pagina’s (€ 21,99)

óór 1917 leek het nog onhaalbaar: na decennialang actievoeren waren vrouwen nog steeds geen volwaardige burgers. Maar toen het passief kiesrecht dat jaar werd doorgevoerd – vrouwen konden nu wel verkozen worden, maar nog niet zelf stemmen – kwam de beweging in een stroomversnelling. Meerdere landen in Europa en daarbuiten gingen overstag en twee jaar later was het actieve vrouwenkiesrecht ook in Nederland een feit. De strijd die hieraan vooraf ging is het herdenken waard. Vanaf 1889 ontstonden er in Nederland organisaties voor vrouwenkiesrecht, veelal met dames uit de gegoede burgerij aan het roer. Zij zetten hun

NPO2 Vanaf 12 mei is de NTR-serie Aletta’s reis iedere zondag om 21:05 uur op NPO2 te zien.

denkbeelden op de kaart door middel van demonstraties, tentoonstellingen en manifesten. Daarmee probeerden zij aan te tonen dat de deelname van vrouwen aan de politiek de samenleving juist zou verbeteren, in plaats van deze te ontwrichten. Maar het kiesrecht was pas de eerste stap; het uiteindelijke doel was een gelijkwaardige positie in de maatschappij. Een doel dat ook vandaag de dag nog relevant is.

Tentoonstelling

Het Groninger Museum pakt vanaf 20 april uit met de tentoonstelling Strijd! 100 jaar vrouwenkiesrecht. Aan de hand van vaandels, foto’s, cartoons en nog veel meer historische documenten word je meegenomen in de wereld van onze actievoerende voorouders. In Groningen, waar de feministe Aletta Jacobs woonde en werkte, werd de beweging breed gedragen. De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VvVK) had hier actieve afdelingen tot in de kleinste dorpen. Maar ook in de rest van Nederland en de wereld was er roering. Topstukken in de expositie zijn het vaandel van de International Woman Suffrage Alliance uit 1911 en het Nederlandse wetswijzigingsartikel uit 1919. Bij de expositie verschijnt ook een gelijknamig, rijk geïllustreerd boek van Mineke Bosch, Hoogleraar Moderne Geschiedenis verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Tv-serie

Waarschijnlijk de bekendste speler uit de strijd is Aletta Jacobs. Als eerste vrouwelijke arts en onvermoeibaar activiste, kreeg zij jarenlang de ene na de andere

deur in het gezicht gesmeten. Daardoor heeft zij zich echter nooit laten stoppen. In 1911 maakte de arts een wereldreis van anderhalf jaar met de Amerikaanse feministe Carrie Chapman Catt. Samen gingen zij de wereld over om vrouwenrechten te promoten. In de vijfdelige tv-serie Aletta’s reis gaat journaliste Step Vaessen een aantal landen langs die Jacobs ook bezocht tijdens haar wereldreis. Daar spreekt ze met vrouwen die in onze huidige tijd strijden voor gelijke rechten. In elke aflevering staat een ander land en thema centraal. Zo gaat Vaessen in de eerste aflevering het gesprek aan met twee

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 5

vrouwen in Indonesië; de één een jonge activiste voor seksuele vrijheid, de ander een strenge doch rechtvaardige burgemeester. Afgewisseld met fragmenten uit de brieven van Jacobs laat Vaessen zien hoe Indonesië in de afgelopen eeuw is veranderd. Zou Jacobs tevreden zijn met de situatie van nu? Of valt er nog veel te winnen?

Boek

In De hoogste tijd doen Monique Leyenaar, Jantine Oldersma en Kees Niemöller grondig verslag van de strijd voor het vrouwenkiesrecht, maar vooral ook van wat er daarna gebeurde. Ze gaan in op vragen als: wat doen

vrouwen met het veroverde kiesrecht? Gaan ze stemmen, en zo ja, op wie? Welk effect heeft dat op de politiek en de maatschappij? Na het verzoek van Aletta Jacobs in 1883 aan de gemeente van Amsterdam om haar op de kieslijst te zetten, de oprichting van de VvVK in 1894 en de vele redevoeringen en demonstraties aan het begin van de twintigste eeuw, is het in 1919 eindelijk zo ver: vrouwen zijn volwaardige burgers geworden. Vooral de oorlog lijkt hierin de doorslag te hebben gegeven. Deze heeft immers laten zien dat zij veel ‘mannentaken’ aankunnen en dat mannen de wijsheid niet in pacht hebben. Waar men eerst nog vreesde dat

het vrouwenkiesrecht het huwelijk zou ontwrichten, wordt er nu gehoopt dat de invloed van vrouwen de ‘zuiverheid van de politieke zeden’ zal waarborgen. Daarmee was de kous nog niet af. De onderzoekers laten zien dat de politiek nog lange tijd een mannenwereld blijft. Tot aan de jaren zeventig geldt voor de Tweede Kamerfracties en de regering het uitgangspunt ‘één vrouw is wel genoeg!’ Daarna neemt de vrouwenemancipatie een vlucht en worden er zelfs genderquota’s ingevoerd. Rond het jaar 2000 is het percentage vrouwen in het parlement gestaag op weg naar de vijftig procent. Is de strijd nu dan eindelijk gestreden?

Demonstratie voor het vrouwen kiesrecht in Amsterdam, 1914. Aletta Jacobs met witte sjerp.

Kijk voor meer activiteiten rond het thema op www.ikviermijnstem.nl.

BKGESCHIEDENIS

MEI 2018 – PAGINA 6

BOEKFRAGMENT: ZWAVELWATER Reinjan Mulder beleefde in 1966 een idyllische vakantieweek in Haus Jungbrunnen. Later ontdekte hij dat dit chalet het decor was van een veelbewogen NederlandsDuitse geschiedenis.

Reinjan Mulder, Zwavelwater, Boom uitgevers Amsterdam, 232 pagina’s (€ 22,50) www.boomgeschiedenis.nl

aar pas in Bad Wiessee kreeg dat wat wij als het absolute kwaad zagen in Duitsland, een gezicht voor mij. Tot dat moment was dat kwaad altijd van buiten gekomen, van over de grens, en kon je je eraan onttrekken, maar hier was het ontstaan. Hier waren de nationaalsocialisten over wie we werden onderhouden geen collaborateurs maar patriotten. Hier was men niet bang voor ‘de Duitsers’, hier waren ze het zelf, zonder meer, hier woonden ze. Daar kwam bij dat juist het Beieren waarin Bad Wiessee lag, het meest Duitse land van heel

Duitsland was. Hier bestond het kwaad in het kwadraat. Toen ik op een avond in Haus Jungbrunnen in het gastenboek zat te bladeren, drong dat in al zijn heftigheid tot mij door. Ik las daar iets over het ‘bloedbad’ dat daar vlak voor onze deur had plaatsgevonden. Op dat moment, op de zware houten stoel naast de boekenkast, werd het kwaad dat wij Duitsland noemden een werkelijkheid voor mij. Alle zwartwitverhalen die ik te horen had gekregen, kregen kleur. In Bad Wiessee werden de spookverhalen over Duitsers van een decor voorzien. Die avond in Haus Jungbrunnen begreep ik eindelijk wat Olga, een van onze alfa’s, had bedoeld toen ze op school had gezegd dat zij van haar ouders niet met ons mee naar Duitsland mocht. Haar ouders waren daar pertinent op tegen, zei ze, ‘na alles wat juist

daar gebeurd was’. ‘Juist daar’. Ja, achteraf gezien had ze gelijk gehad. In Bad Wiessee was het allemaal begonnen waarvoor wij van jongs af aan bang waren gemaakt. Vóór mijn reis naar Duitsland wist ik dat nog niet, en of mijn ouders het wisten, heb ik ze nooit durven vragen, maar het vriendelijke badplaatsje aan het meer waar wij die week vakantie vierden, is de geschiedenis ingegaan als de plek waar Duitsland in de jaren dertig ophield rechtsstaat te zijn.

BOEKFRAGMENT: DE BOEKHOUDER VAN LA CALZADA Deze historische roman speelt zich af in Nicaragua, gedurende de jaren dertig van de vorige eeuw. Het is een door de geschiedenis geïnspireerde politieke intrige.

Berten Pil, De boekhouder van La Calzada, Primavera Pers, 340 pagina’s (€ 19,50) www.primaverapers.nl

ijnheer Alvarez stond tot aan zijn knieën in het kille water. Het was de meest hachelijke situatie waarin de boekhouder zich ooit had bevonden. Water lekte van de natuurstenen muren en sijpelde in grote druppels in de vieze poel beneden. Geleidelijk wenden zijn ogen aan het duister in de cel en nu kon hij de contouren van de met grauwe schimmels overdekte stenen onderscheiden en de metalen deur waardoor hij was binnengekomen. […] Tijdens zijn arrestatie had de eerste sergeant hem een fikse

vuistslag toegediend en een van zijn kiezen leek wat los te staan. Dit terwijl hij zijn hele leven uitermate zuinig was geweest op zijn tanden in de overtuiging dat een goed gebit op latere leeftijd hem zou vrijwaren van velerlei onaangename aandoeningen aan het spijsverteringsstelsel. Nadat hij op de grond was gevallen, hadden ze hem getrapt en Fanuel was bang dat hij een rib had gebroken, want zelfs louter ademen bezorgde hem een stekende pijn in zijn longen die uitstraalde naar zijn rug. […] Hij was intussen alle besef van tijd kwijt maar hij stond er zeker al verscheidene uren. Er was geen enkele plek waar hij kon zitten of liggen of zich op het droge hijsen. [...] Hij pijnigde zijn hersens maar vond geen antwoord op de vraag hoe hij in dit hachelijk avontuur was terechtgekomen. Nooit had

hij zich gemengd in politieke disputen of meegedaan aan oproerkraaierij. Altijd was hij een integere burger geweest, loyaal aan wie er dan ook aan de macht was en eerder wars van partijpolitiek. […] Hij hoedde er zich voor om openlijk voor wie dan ook partij te kiezen en betaalde stipt zijn belastingen. […] Al die gedachten maalden eindeloos door zijn hoofd terwijl hij daar eenzaam in het donker van zijn cel stond.

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 7

AUSCHWITZ RECENSIE

Hoop in Auschwitz Er zijn zoveel verhalen over de Tweede Wereldoorlog, dat je soms vergeet stil te staan bij de moed van individuele mensen die in deze duistere periode hun waardigheid wilden behouden. Dat laat ook Het schooltje van Auschwitz zien, waarin het waargebeurde verhaal van een grootse vrouw wordt verteld. Door Oglaya Doua

erlijn, 1943. De Duitse Helene Hannemann wordt op een ochtend opgewacht door twee Duitse mannen in uniform. Haar man, die een Roma is, en haar kinderen worden gedeporteerd naar Auschwitz. Helene besluit vrijwillig met haar gezin mee te gaan en begint aan een reis waarvan ze geen idee heeft hoe die zal eindigen. In het zigeunerkamp werkt ze als verpleegster onder leiding van Josef Mengele die haar opdraagt een schooltje te beginnen. In donkere tijden weet Helene hier een verschil te maken voor veel mensen.

Als haar tweeling jarig is, besluit Helene een feest te organiseren voor alle kinderen. In het kamp klinkt dan het verjaardagslied: ‘De ruimte vulde zich met de onschuldige stemmetjes van bijna honderd kinderen en het hele kamp kon het lied horen. Midden op dit kerkhof vierden wij het leven. Het leek me bijna een soort heiligschennis, maar toen bedacht ik dat zolang de kinderen nog zongen, de wereld tenminste nog een kans had.’ Het schooltje van Auschwitz begint herkenbaar. Een normale, doordeweekse ochtend waarop iedereen naar school moet, maakt plaats voor iets serieus wanneer de twee SS-officieren in beeld komen. Vanaf het moment dat Helene en haar gezin in de wagen stappen om naar Auschwitz te vertrekken, weet je dat het vanaf hier alleen maar erger wordt. Hierin zit een deel van de kracht van het boek. Ook al weet je de feiten, je voelt mee met de personages en blijft hopen op een goed einde. Wanneer kamparts Mengele iets van sympathie laat zien in het boek, hoop je dat er geen kinderen meer naar zijn laboratorium zullen verdwijnen. Door de schrijfstijl word je gegrepen door het verhaal en dat is ook een groot compliment voor

LEES VERDER OVER WO II De eveneens op waarheid gebaseerde roman Blijf hun namen noemen, die in 2018 de Noorse boekverkopersprijs won, vertelt de geschiedenis van een Noorse familie. Een doodgewoon huis in Trondheim wordt in 1941 de plek waar Gestapoagent Henry Oliver Rinnan zijn bende leidt en onschuldige mensen vermoordt. Vroeger was hij een bescheiden

en kalme man; hoe is hij uitgegroeid tot zo’n grote oorlogsmisdadiger? Na de oorlog komt een Joods gezin in het voormalig ‘Bendeklooster’ wonen, niet wetend wat er in hun huis heeft plaatsgevonden. Blijf hun namen noemen legt het verhaal van vier generaties en hun familiegeheimen en beweegredenen bloot, verbonden door de Holocaust.

Simon Stranger, Blijf hun namen noemen. Een ontluisterende familiegeschiedenis in de Tweede Wereldoorlog, vertaling: Neeltje Wiersma, Uitgeverij HarperCollins, 368 pagina’s (€ 19,99)

de vertaling van Hilke Makkink. De manier waarop de gedachten van Helene worden verwoord, zorgt ervoor dat nauwelijks te bevatten, gruwelijke gebeurtenissen invoelbaar worden. Zo wordt doeltreffend beschreven dat in het voorjaar van 1944 duizenden mensen in Auschwitz arriveerden, die bij aankomst al richting de crematoria werden gestuurd: ‘Voor één keer in de geschiedenis wist de kille greep van de dood het leven dat de naderende zomer beloofde te doven.’ Vrolijk is anders, maar dit boek heeft een duidelijke boodschap. In een duistere omgeving is het moeilijk om overeind te blijven en om zelfs van je vijanden te houden, maar het is de enige manier om de ziel van de mens niet te verliezen. En dat is knap, want zeventig jaar na de bevrijding van Auschwitz blijft het belangrijk dat deze boodschap wordt gehoord.

Mario Escobar, Het schooltje van Auschwitz, vertaling: Hilke Makkink, Uitgeverij KokBoekencentrum, 320 pagina’s (€ 19,99)

In het zigeunerkamp werkt ze als verpleegster onder leiding van Josef Mengele die haar opdraagt een schooltje te beginnen.

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 8

TSJERNOBYL NIKOLAJ BELECHOV/PRIPYAT-CITY.RU

Deze foto uit Nacht in Tsjernobyl toont de stad Pripjat aan het begin van de jaren tachtig, met aan de horizon de kerncentrale van Tsjernobyl.

RECENSIE

Het vreedzame atoom ‘Luitenant Aleksandr Logatsjov hield van straling zoals andere mannen van hun vrouw houden.’ De eerste zin uit Nacht in Tsjernobyl laat meteen de Sovjettijdgeest zien waarin de atomsjtsjiki – atoomwetenschappers – op technologisch gebied de dienst uitmaakten. Door Ruth Janse

et leven in de stad Pripjat, die zijn bestaan te danken heeft aan de atoomsplijting drie kilometer verderop in Tsjernobyl, is paradijselijk: met een cultuurpaleis, jachtclub, internationaal warenhuis, vijfendertig speeltuinen, vijf scholen en drie zwembaden ligt de wereld aan de voeten van de jonge gezinnen die er wonen. Nergens is er angst voor radioactiviteit te bekennen. Zo worden er in de veiligheidszone tussen Pripjat en de kerncentrales van Tsjernobyl

bijvoorbeeld zomerhuisjes met moestuinen gebouwd. Al gauw komen alle details van de onvoorzichtigheden en ongelukken aan het licht die voorafgaand aan de kernramp hebben plaatsgevonden. Door de torenhoge kosten voor de bouw van de kernreactors werd er al snel bespaard op nucleaire kennis, veiligheid en hoogwaardige techniek. Atoomwetenschappers werden na de eerste successen overmoedig en menselijke fouten werden verzwegen om het eeuwige geloof van de bevolking in de wetenschap en de nucleaire Sovjetsuperioriteit niet te schaden. Een catastrofale kernramp in Tsjernobyl lijkt onvermijdelijk. Op 26 april 1986 explodeert tijdens een test de vierde kernreactor. Dertig jaar later neemt het aantal mensen dat sterft aan kanker, veroorzaakt door de radioactieve straling, nog steeds toe. Nacht in Tsjernobyl vertelt het hele verhaal van de ramp, vanaf de bouw van de kerncentrale tot aan de dagelijkse strijd met ‘de nucleaire demon’, zoals de Oekraiense president Porosjenko het exact dertig jaar na de ramp verwoordde. De grote geschiedenis met alle feiten, data en personen wordt verteld, inclusief de natuurkundige werking van

kernenergie. De verhalen van de gewone Oekraïners en hun gezinnen zijn hiermee verweven, waardoor je een compleet beeld krijgt en het verhaal gaat leven. Zo wordt bijvoorbeeld stralingsverkenner Volodin de dag na de ramp met een helikopter op verkenningsvlucht gestuurd. Zonder gasmasker en rubberen overall – daar kon je onmogelijk mee vliegen – vloog hij door de witte stralingswolk waar de meter 500 röntgen per uur aangaf, hoger dan het stralingsniveau tijdens een kernoorlog, om vervolgens in Pripjat te landen. Daar was het zonnig en druk op straat. Volodins voornemen om zonder veel opschudding aan te komen mislukte: de mensen verdrongen zich om hem en wilden weten wat er op de centrale gebeurde. De kinderen hadden meer belangstelling voor de helikopter, waar hij hen om beurten een blik in liet werpen. Verderop lag een man te zonnebaden op het dak van zijn flatgebouw en hij merkte dat hij wel heel snel bruinde. ‘Zijn huid gaf vrijwel direct een schroeigeur af.’ Het radioactieve monster sluipt langzaam de stad binnen, maar omdat ongelukken in de kerncentrale wel vaker voorkwamen en de berichtgeving nooit transparant was, kwam het besef van de catastrofe bij de gewone mens veel te laat. Ik sprintte door Nacht in Tsjernobyl heen, dat soms als een spannende roman en andere keren als een technische uiteenzetting voor leken leest – waarvan sommige delen wel diagonaal gelezen kunnen worden, afhankelijk van hoeveel natuurkunde je kunt verdragen. Maar dit is geen kritiek, het maakt het boek juist voor een uiteenlopend lezerspubliek buitengewoon boeiend en toegankelijk.

Verderop lag een man te zonnebaden op het dak van zijn flatgebouw en hij merkte dat hij wel heel snel bruinde. ‘Zijn huid gaf vrijwel direct een schroeigeur af.’

Adam Higginbotham, Nacht in Tsjernobyl, vertaling: Catalien en Willem van Paassen, Uitgeverij Ambo|Anthos, 480 pagina’s (€ 29,99)

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 9

OUDHEID BKGESCHIEDENIS TIPT

Van brons naar beton

In deze digitale tijd hebben we een overvloed aan informatie binnen handbereik. In de oudheid was dat wel anders. En juist dat maakt het zo’n heerlijke periode om in weg te duiken. BKGeschiedenis tipt drie boeken over de oudheid. Door Mirjam Mulder

Voordat er Romeinen op de aarde rondrenden, was er een tijd die we alleen maar kennen door de potscherven en wapens die we uit de grond hebben opgegraven.

Stijn Vennik, Van de gladiatorenkeizer tot de gepensioneerde tiener. Een geschiedenis van het Romeinse rijk van 180 tot 476, Uitgeverij Athenaeum, 224 pagina’s (€ 17,50)

Willemijn van Dijk, Het wit en het purper, Uitgeverij Ambo|Anthos, 304 pagina’s (€ 22,99)

Linda Dielemans en Sanne te Loo, Brons. Over glimmende schatten in mistige moerassen, Fontaine Uitgevers, 192 pagina’s (€ 19,99)

VAN GLADIATORENKEIZER TOT GEPENSIONEERDE TIENER

HET WIT EN HET PURPER

BRONS

De gloriedagen van het Romeinse Rijk bieden goed materiaal voor verhalen, zo getuigen de vele boeken en films die erover zijn gemaakt. Maar dat geldt voor de ondergang ervan net zo goed, laat historicus Stijn Vennik zien in deze smeuïge geschiedenis van de laatste Romeinse keizers. Hij begint in het jaar 180 met de dood van keizer Marcus Aurelius, die de rust in het rijk weer had hersteld. Met zijn opvolger Commodus ging dat helaas anders. De problemen stapelden zich op en het kolossale imperium werd steeds lastiger te besturen. De auteur laat zien hoe de machthebbers het hoofd probeerden te bieden aan de invallen van gewelddadige volkeren en de opkomst van het christendom. Met zijn vlotte pen maakt Vennik, die in 2014 afstudeerde aan de Universiteit Leiden, van deze complexe geschiedenis een toegankelijk en vermakelijk verhaal.

‘Hij is maar een paar keer eerder mee geweest naar de stad. Het is een indrukwekkende plek waar je niet verder kunt kijken dan de volgende zuil, waar niemand stilzit en alles steeds in beweging is. Het mooist, vindt hij, is de tempel van Zeus.’ Pallas werd als vondeling achtergelaten en werkt zijn jonge jaren als slaaf in Rome, tot hij wordt vrijgelaten. Pienter en innemend weet hij het uiteindelijk te schoppen tot adviseur van keizer Claudius. Hoe ver durft hij te gaan in dit spel van politiek en macht? Historica Willemijn van Dijk beschrijft het leven van deze vrijgelatene in het Rome van de eerste eeuw na Christus, die onbedoeld aan de wieg stond van het beruchte regime van keizer Nero. Het wit en het purper is een historische roman die de geschiedenis zo weet op te voeren dat je niet eens doorhebt hoeveel je leert over de tijd waarin het speelt.

Voordat er Romeinen op de aarde rondrenden, was er een tijd die we alleen maar kennen door de potscherven en wapens die we uit de grond hebben opgegraven. Daardoor heeft die tijd haast wel iets magisch. En die magie weet het prentenboek Brons te vangen, dankzij de prachtige illustraties van Sanne te Loos. Meer dan drieduizend jaar geleden verdwenen er bronzen sieraden en zwaarden in mistige moerassen. Waarom werden die voorwerpen daar achtergelaten? Om dat mysterie op te lossen voert dit boek je mee naar geheimzinnige plekken en spannende gebeurtenissen. Kijk en luister goed naar wat deze oude voorwerpen te zeggen hebben: een naald, een bijl, een zwaard en een heel bijzonder wapen waarvan er maar zes op de wereld bestaan… Neem ook eens een kijkje in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, waar de voorwerpen uit dit verhaal te bewonderen zijn.

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 10

JOHAN DE WITT

Zeventiendeeeuwse penvrienden INTERVIEW

Door het brexit-debat richten veel Nederlanders hun blik naar de overkant van de Noordzee. De diplomatieke banden tussen onze landen gaan echter al eeuwen terug. De bundel Johan de Witt en Engeland geeft aan de hand van de brieven aan de raadpensionaris inzicht in de relatie tussen de Republiek en Engeland tijdens de Gouden Eeuw. Door Nicole van der Elst

Johan de Witt en Engeland. Een bloemlezing uit zijn correspondentie, samenstelling: Ineke Huysman en Roosje Peeters, illustraties: Jean-Marc van Tol, Uitgeverij Catullus, 176 pagina’s (€ 14,95)

e bloemlezing is het resultaat van een project van het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis. In de zomer van 2016 is begonnen met het ontsluiten van de correspondentie van raadpensionaris Johan de Witt (1625-1672). Het projectteam van twaalf vrijwilligers presenteerde gelijktijdig met het boek ook de eerste 7000 exemplaren van de diplomatieke brieven, die nu voor iedereen beschikbaar zijn in de online catalogus Early Modern Letters Online. ‘Dit is slechts het topje van de ijsberg,’ vertelt projectleider Ineke Huysman als ik haar ontmoet in het Nationaal Archief in Den Haag. ‘Het precieze aantal weten we

nog niet, maar ik schat dat het er ongeveer 35.000 zijn.’ ‘Dat nu twintig brieven in boekvorm zijn verschenen, is vooral een wens van de betrokken vrijwilligers,’ vertelt Jean-Marc van Tol, die als gastonderzoeker bij het project betrokken is. ‘De digitalisatie is vooral nuttig voor onderzoekers en historici, maar als je meer achtergrondinformatie en historische context geeft, is de correspondentie van De Witt ook interessant voor een breed publiek,’ gelooft hij. In Johan de Witt en Engeland zijn de brieven daarom voorzien van inhoudelijke duiding, een transcriptie en een hertaling naar modern Nederlands. Van Tol: ‘Daarna volgde al snel het idee om de tekst te verfraaien met tekeningen van mijn hand. Ik heb alle illustraties op een schetsmatige manier getekend en ze zijn gebaseerd op zeventiende-eeuwse meesters als Frans Hals en Johannes Vermeer. Voor de afbeelding van Cornelis de Witt heb ik bijvoorbeeld het portret van Jan Six door Rembrandt als inspiratie

Het projectteam aan het werk.

gebruikt. Net als Six was Cornelis een ijdeltuit en dat heb ik in deze tekening proberen te vangen.’ Nadat de vorm van de bundel was vastgesteld, moest er nagedacht worden over welke brieven erin werden opgenomen. Alle vrijwilligers hebben daarvoor

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 11

Een aantal van de 35.000 brieven.

een specifiek stuk aangedragen. ‘Het is niet helemaal een representatieve selectie geworden,’ vertelt Huysman. ‘Er komen relatief veel vorsten en andere aansprekende personen voorbij, zoals Michiel de Ruyter, Elizabeth Stuart en Oliver Cromwell. Toch geven ze wel een goed beeld van de relatie tussen de Republiek en Engeland in de tweede helft van de zeventiende eeuw.’ Van Tol beaamt dit. ‘De Akte van Navigatie, de Akte van Seclusie, de Triple Alliantie, een briefje van een afgevaardigde van de West-Indische Compagnie, waarin wordt vermeld dat Nieuw-Amsterdam is veroverd door de Engelsen: alles komt voorbij.’ Een van de meest in het oog springende brieven is die van de kersverse Engelse koning Karel II

uit september 1660. Hij kondigt daarin aan dat een dienaar weldra een persoonlijk bericht aan De Witt zal overbrengen. Die informatie zou nooit bewaard zijn gebleven als De Witt de desbetreffende boodschap niet op de achterkant van de brief had geschreven. Uiteindelijk zijn het vijf mededelingen, waarbij er één in het oog springt doordat de Engelse koning voor zijn financiële huishouding niet helemaal afhankelijk wilde zijn van zijn eigen parlement: ‘Hij heeft daarna opening van zaken gegeven dat de koning de Staten van Holland twee miljoen te leen verzocht.’ Nu de diplomatieke correspondentie is ontsloten, zijn de vrijwilligers tijdens mijn bezoek bezig

met het persoonlijke archief van de raadpensionaris. Deze brieven zijn volgens Huysman nog veel spannender. ‘Dit archief bevat meer stukken en we weten niet precies wat we tegen gaan komen.’ Als ik een rondje maak om aan iedereen te vragen waar ze op dat moment mee bezig zijn, vliegen de familieverbanden mij al snel om de oren. Dat is juist zo ontzettend leuk, vertellen ze. Hoe meer er ontsloten wordt, hoe vaker je dezelfde personen tegenkomt en hoe beter je De Witt leert kennen. Dit is ook de ervaring van Van Tol: ‘Dit project biedt je de kans om de originele brieven in je handen te hebben. Je ziet zijn handschrift, maar je voelt soms ook nog het zand tussen de papieren of je komt een haar tegen. Hoe leuk is dat?’

‘Het precieze aantal weten we nog niet, maar ik schat dat er ongeveer 35.000 brieven zijn.’

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 12

NICARAGUA RECENSIE

Politiek spel vol intriges Nicaragua, jaren dertig van de vorige eeuw. Een boekhouder bevindt zich tot zijn knieën in het stinkende water van een donkere kerker. Het vormt het begin van de spannende historische roman De boekhouder van La Calzada van Berten Pil. Door Saraï van Well

e brave, controlebehoeftige boekhouder Fanuel Alvarez wordt op een ochtend op brute wijze uit zijn kantoor gehaald door de Nationale Garde. De boekhouder van La Calzada, de onschuld in eigen persoon, wordt in de kerker gegooid na het aanvaarden van een ogenschijnlijk heel gewone opdracht: de controle van een nalatenschap. Een aantal van deze stukken blijken echter geheime en uiterst belastende informatie te bevatten, onder meer over generaal Somoza, die drie jaar later president van Nicaragua zou worden. Alvarez raakt verwikkeld

LIESBET CLAERBOUT

Berten Pil

in een politiek spel vol intriges. Als lezer hang je als een vogel boven het verhaal en kijk je niet alleen mee over de schouder van de boekhouder, maar ook bij de generaal en prominente figuren uit het verzet. Door deze kunstige mozaïekvertelling leer je ze kennen, begrijp je hun beweegredenen en voel je de druk die de politieke strijd op hun schouders legt. Berten Pil debuteert met deze spannende historische roman en steekt het verhaal vanaf de eerste pagina met een gedetailleerde vertelstijl in. ‘Het kan niet later dan kwart over negen in de ochtend zijn geweest toen mijnheer Alvarez licht hijgend en met een ietwat gejaagde blik de trappen opliep van zijn kantoor in de buurt van Parque Central en de kathedraal van Granada. Hij zat stevig in het pak, hoewel de lucht reeds vroeg in de ochtend zwaar was van de vochtige warmte die het in deze tijd van het jaar lastig maakte om te bewegen en het lichaam afmatte.’ Door dit soort doeltreffende, beeldende omschrijvingen word je aandacht meteen gevangen. Hoewel de detailrijke, haast poëtische vertelstijl van Pil in het begin van het verhaal een prachtige manier is om het Granada van 1933 te portretteren, haalt het

halverwege het verhaal de vaart er goed uit. Dagelijkse futiliteiten krijgen te veel aandacht, observaties voelen hier en daar gekunsteld en het verhaal wordt lastiger om te volgen. Richting het einde verandert dit en neemt de spanning de overhand. Pil voert meerdere plottwisten door, versnelt het verhaal waar nodig, maar blijkt vooral een kei in het achterhouden van informatie om zo de spanningsboog op te rekken: ‘Zij praatte een tijdje door en Alvarez werd bleek. De hoorn trilde in zijn hand. “Bent u daar absoluut zeker van?”’ De boekhouder van La Calzada laat zich het best omschrijven als een gedetailleerde, historische roman, die niet alleen een inkijkje geeft in het leven in Granada in de jaren dertig, maar ook machthebbers uit die tijd respectvol doch kritisch weet vast te leggen. Een prikkelend, accuraat, maar vooral beeldend debuut dat een mooie toevoeging is in het genre.

Berten Pil, De boekhouder van La Calzada, Primavera Pers, 336 pagina’s (19,50)

Als lezer hang je als een vogel boven het verhaal en kijk je niet alleen mee over de schouder van de boekhouder, maar ook bij de generaal en prominente figuren uit het verzet.

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 13

WIJVEN BIBLIOTHÈQUE NATIONALE DE FRANCE, MS. FR. 9140, FOL. 107R.

RECENSIE

Wedijverende wijven Als kind fascineerden de middeleeuwen mij mateloos als de tijd van kastelen, koningen, prinsen én prinsessen. Dit rooskleurige beeld werd al gauw tenietgedaan door lessen over gruwelijke lijfstraffen, ziekte en verderf. Wijvenwereld gooit al deze clichés overboord en toont het ware verhaal van middeleeuwse vrouwen. Door Janneke Blok

ie tijdens zijn schooltijd heeft kennisgemaakt met liefdesverhalen als De burggravin van Vergi en Floris ende Blancefloer, is in elk geval al één cliché armer. De middeleeuwers waren allesbehalve preuts en verrassend vinddingrijk. Zo verzinnen de geliefden in beide verhalen listen om aan de partnerkeuze van hun ouders te ontsnappen en elkaar in het geheim te beminnen, wat niet zelden in geur en kleur wordt beschreven. Het zijn aantrekkelijke verhalen over dappere vrouwen in een door mannen geregeerde wereld. De kracht van Wijvenwereld is dat historici hierin voor het eerst de minstens zo interessante levens van gewone middeleeuwse vrouwen bij elkaar hebben gebracht. Algauw wordt duidelijk dat zij niet alleen wat betreft partnerkeuze heel wat meer mogelijkheden hadden dan de literatuur over gegoede burgers doet vermoeden. Sommigen lieten zich gewillig ‘schaken’ om te huwen zonder de toestemming van hun ouders, zoals Woyeken Hagen uit Antwerpen. In de rechtbank verklaarde zij dat ze vreesde dat haar familie haar met ‘eenen andere leeliken man mit een baerde’ zou opschepen. De vrouwen die in het boek aan bod komen dreven

Een vrouw werkt samen met haar man in de bakkerij, terwijl een andere vrouw via het ‘voorvenster’ de broden aanschouwt, eind vijftiende eeuw. ook handel als ‘coopwijf’, veelal samen met hun partner, maar ook geregeld zelfstandig als bijvoorbeeld begijn. ‘Coopwijf’ is het Middelnederlandse woord voor zakenvrouw, een term die ook de opvallende titel verklaart. ‘Wijven’ was in de middeleeuwen een volstrekt geaccepteerde term waarmee vrouwen werden aangeduid. Wijvenwereld beschrijft aan de hand van een schat aan informatie uit schepenregisters achtereenvolgens het verhaal van opgroeiende meisjes, echtgenotes, begijnen, coopwijven, ‘quade wijven’ en vrijende vrouwen in de Lage Landen. Afhankelijk van de hoeveelheid bewaard gebleven informatie, levert dit een tal van levendige anekdotes op. Zo maken we bijvoorbeeld kennis met de Leuvense Katlijne van Brussel, die anno 1430 besluit haar echtgenoot Hendrik van Schorte te verlaten en zich tot een gewiekst zakenvrouw ontpopt. Een huwelijk ontbinden was in deze door de religie bepaalde periode niet mogelijk, maar je kon wel van tafel en bed scheiden, wat inhield dat je apart verder leefde. Eyeopeners als deze maken Wijvenwereld bijzonder informatief en de verhalen toverden ook regelmatig een lach op mijn gezicht. Zo maakte de eerdergenoemde Katlijne in de liefde minder wijze beslissingen. Ze laat zich opnieuw in met haar overspelige en op geld beluste man, die een graantje van haar succesvolle onderneming wil

meepikken, maar gelukkig pikt zij dat niet. De verhalen van deze gewone vrouwen tonen hun menselijkheid, maar ook de toegankelijke schrijfstijl van de auteurs brengt de middeleeuwen dichtbij, zoals wanneer ze het leven van prostituees beschrijven: ‘We bezoeken even zo’n bordeel. Stel, we zijn te gast bij kleermaker Jacob van Stertbeke en zijn vrouw Yde die een stoof huurden van klerk Peter Beyaert in de Leuvense Wieringstraat (die uitkomt op de Dijle). Zij hadden maar liefst zestien kamers te huur. Alle hadden ze kleurrijke namen die tot de verbeelding spreken: de “vrouwenmaker”, “de valk”, “de pauw” of “de papegaai”, de “leliekamer” of “rozenhoed”. [...] De kamers met een bloemen- of vogelnaam alluderen natuurlijk op het plezier dat er plaatsvond.’ Hoewel de prostituees het niet altijd makkelijk hadden, genoten ze net als andere vrouwen veel bescherming van het Brabants recht. Wijvenwereld heeft me eindelijk het ware verhaal van de middeleeuwen verteld, ergens tussen een prinsessenbestaan en armoede in, een geschiedenis die kleurrijker is dan waar ik van had kunnen dromen als kind.

In de rechtbank verklaarde zij dat ze vreesde dat haar familie haar met ‘eenen andere leeliken man mit een baerde’ zou opschepen.

Jelle Haemers, Andrea Bardyn en Chanelle Delameillieure (red.), Wijvenwereld. Vrouwen in de middeleeuwe stad, Uitgeverij Vrijdag, 271 pagina’s (€ 24,95)

BKGESCHIEDENIS

MEI 2018 – PAGINA 14

BOEKFRAGMENT: EEN KLEINE GESCHIEDENIS VAN ALLEDAAGSE DINGEN

Harry Stalknecht, Een kleine geschiedenis van alledaagse dingen, Uitgeverij Houtekiet, 176 pagina’s (€ 21,99) www.houtekiet.be

Wie vond de lucifer uit, sinds wanneer eten mensen chips, wie introduceerde het huisnummer en hoelang lossen we al kruiswoordraadsels op? Achter alledaagse voorwerpen schuilt vaak een interessant verhaal. Na het lezen van dit boek kijk je met andere ogen naar de dingen waar je vroeger nooit bij stilstond. Over ijs

egen het einde van de 19de eeuw brachten Italiaanse migranten het ijs naar Nederland. Met speciale karren gingen zij de straat op. Nederlandse banketbakkers roken hun kans en gingen de koude lekkernij ook verkopen. Voor de oorlog waren het uitsluitend deze ambachtelijke ijsmakers die de

markt bedienden. Het straatijs werd in het prille begin verkocht in kleine borrelglasachtige glaasjes of aangeboden op een stuk vlak papier. Hoorntjes en wafels kwamen wat later. Voor vrouwen was het eten van ijs op straat nog taboe. Wanneer zij al ijs kochten dan aten zij het ergens rustig, uit het zicht. Want likken deed een keurig meisje natuurlijk niet. Tijdens de Eerste Wereldoorlog komen er coöperaties – ijscompagnieën – van ijsbereiders die gezamenlijk inkochten en produceerden. In Nederland kocht men dus ‘van de ijscompagnie’ en zo werd het ijsje een ijsco. Technische vernieuwingen uit de Verenigde Staten, zoals de uitvinding van de continu ijsvriezer in 1927, maakten fabrieksmatige productie van het ijs mogelijk. De Amsterdamsche Melkinrichting (VAMI) was in 1929 de eerste. De grote ijsfabrikanten zouden na

de oorlog de markt gaan beheersen, zeker toen in de jaren zestig de vriezer zijn intrede in de huishoudens maakte. Maar voor de oorlog werd het meeste ijs enkel in de zomer en in de nabije regio afgezet. Een merknaam als DAVINO verraadt het: De Aangenaamste Versnapering in Nijmegen en Omstreken.

Precies 200 ja ar geleden werd ze geboren

Ik neem een abonnement op: Twaalf nummers van de Boekenkrant + alle specials voor € 36,Twee nummers van de BKYA voor € 6,Twee nummers van de BKJunior voor € 6,Twee nummers van de BKFilosofie voor € 6,-

En nu is er een schitterend lees-en fotoboek over koningin Victoria *geschreven door historicus Helen Rappaport *met heel veel foto’s uit de tv-serie

BON

naam

m/v

straat

postcode

plaats

land

e-mail

telefoon

IBAN nummer betaling

automatische incasso per factuur (+ 2,50 administratiekosten)

geboortedatum handtekening

Stuur deze bon naar: Boekenkrant, Visscherplein 160 k32, 3511 LX Utrecht, Nederland

BKG0519

Victoria – de jonge koningin, Helen Rappaport, ISBN 978 9492 168 290, € 24,95

www.uitgeverijk ar mijn.nl

BKGESCHIEDENIS

MEI 2019 – PAGINA 15

COLOFON PRIJSVRAAG

COLOFON

BKGeschiedenis mag een exemplaar weggeven van Wijvenwereld.

CONTACT

Wil jij kans maken op dit boek? Beantwoord dan de volgende vraag: Marita en Alma Mathijsen

VOORUITBLIK

JITSKE SCHOLS

Zij/Hij

In oktober zal de Maand van de Geschiedenis stilstaan bij het thema ‘Zij/Hij’. In tijden van bewegingen zoals #MeToo en #HeForShe kijken we deze maand hoe genderverschillen historisch gevormd zijn.

et thema past mooi in dit jaar, waarin de vrouw centraal lijkt te staan. Het sluit namelijk aan bij het thema ‘De moeder de vrouw’ van de Boekenweek en het honderdjarig bestaan van het vrouwenkiesrecht. Ook in deze maand zal het vrouwelijk perspectief voorop staan. Van heksenvervolgingen tot de moedermavo en van Jacoba van Beieren tot Saartjie Baartman: hoe zouden deze verhalen eruit hebben gezien als ze door vrouwen zelf waren verteld? Met zulke vragen zoeken we in oktober naar nieuwe inzichten en meer veelzijdigheid in onze blik op verleden én heden. Het essay van de Maand van de Geschiedenis wordt verzorgd door het duo Alma en Marita Mathijsen. Alma is schrijfster van theaterstukken, verhalen en romans, waaronder haar debuut Alles is Carmen. Marita is emeritus hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde en heeft meerdere historische boeken op haar naam staan. In het essay Niet schrikken mama schrijven moeder en dochter elkaar brieven waarin ze de verhoudingen tussen de seksen door de generaties heen aan de kaak stellen.

Kijk voor evenementen rondom het thema op www.maandvandegeschiedenis.nl.

Hoe werd een zakenvrouw in het Middelnederlands genoemd? Stuur je antwoord en adresgegevens voor 17 juni naar redactie@boekenkrant.com onder vermelding van ‘Prijsvraag BKGeschiedenis’.

DIT BOEK KUN JE WINNEN Wijvenwereld stelt je beeld van de late middeleeuwen op de proef. De auteurs gaan in de periode tussen 1250 en 1550 op zoek naar vrouwen die protesteerden, trouwden, vrijden en werkten. In de Lage Landen hadden vrouwen veel rechten, die ze gebruikten om handel te drijven, hun mening te verkondigen en hun wil door te drukken. Dit boek laat rijke onderneemsters, ambachtsvrouwen, begijnen, criminelen en prostituees aan het woord, en schept zo het beeld van deze wonderlijke ‘wijvenwereld’.

Boekenkrant Visschersplein 160 k32 3511 LX Utrecht Nederland Telefoon: +31 30 2231718 REDACTIE

redactie@boekenkrant.com ABONNEMENTEN

abo@boekenkrant.com Telefoon: +31 172 476085 ADVERTENTIES

verkoop@boekenkrant.com ONLINE

www.boekenkrant.com facebook.com/deboekenkrant twitter.com/boekenkrant instagram.com/boekenkrant

OPLAGE

21.000

VOLGEND NUMMER

De volgende BKGeschiedenis verschijnt in oktober 2019. HET TEAM

Eindredacteur Nicole van der Elst Redactie Janneke Blok, Ruth Janse en Mirjam Mulder Corrector Mirjam Mulder Medewerkers Oglaya Doua en Saraï van Well Voorkant Eline van Dam Vormgeving Titus Vegter Uitgever Jan Louwers BKGeschiedenis is een uitgave van de Boekenkrant. De Boekenkrant biedt kwaliteit voor een breed publiek. De onafhankelijke redactie van deze maandelijkse krant besteedt aandacht aan literatuur, spanning, jeugd, nonfictie en strips.

Jelle Haemers, Andrea Bardyn en Chanelle Delameillieure (red.), Wijvenwereld. Vrouwen in de middeleeuwe stad, Uitgeverij Vrijdag, 271 pagina’s (€ 24,95)

Een historische roman over hoop en menslievendheid in Europa op de drempel van de Tweede Wereldoorlog Over Wij Europeanen ‘Een aanrader voor alle Europeanen, degenen die veel en graag afgeven op Europa in het bijzonder.’ de volkskrant

Een historische zoektocht in de traditie van Frank Westerman: persoonlijk van stijl met een autobiografische invalshoek ‘Een kleurrijke familiesaga waar je helemaal in op gaat. Spannend, schokkend en zeer prettig leesbaar. Een veelomvattend en verrassend boek!’ kennemer boekhandel

TIJDELIJK AFGEPRIJSD VAN € 24,95 NAAR € 15,-

‘Zeer boeiend en verhelderend boek over Richard Fiebig, de regisseur van de economische exploitatie door het Duitse bezettingsregime, en de gebrekkige kwaliteit van zijn naoorlogse berechting in Nederland.’ hans blom, oud-directeur niod