BKMilitaireboeken mei 2017 by Redactie Boekenkrant

BKMilitaireBoeken MEI 2017, NO. 1 â&#x20AC;&#x201C; DE BESTE BRON VOOR MILITAIRE BOEKEN

VETERANEN VAN VROEGER EN NU

Met Marco Kroon, het thuisfront, militaire geschiedenis en meer...

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 2

SOLDAAT FEMKE

‘Dit boek speelt zich af in het gebied waar wij nu actief zijn. Dat maakt het extra interessant.’

Soldaat Femke

OP DE COVER

MINISTERIE VAN DEFENSIE

TOP 3

Het verkeer hier is levensgevaarlijk! Soldaat Femke (26) is als ambulancechauffeur werkzaam in Irak. ‘Ik verzorg hier samen met mijn collega’s de training van de strijdkrachten van de Koerdische Peshmerga. Ik heb het gevoel dat we hier iets goeds doen. Ik ben trots om daar aan bij te mogen dragen. De militaire toestand is redelijk veilig, maar het verkeer is levensgevaarlijk, een gekkenhuis!’

‘A

ls ontspanning ondernemen we wat sociale activiteiten en er wordt veel gesport. Ik kom niet veel aan lezen toe. Maar in het verleden heb ik dankzij boeken veel opgestoken over militaire onderwerpen.’

Andy McNab, Bravo Two Zero, Uitgeverij Unieboek/ Het Spectrum, 318 pagina’s

Stephen Ambrose, Band of Brothers, Uitgeverij De Boekerij, 302 pagina’s

Sander Koenen, Peter van Uhm. Ik koos het wapen, Uitgeverij Atlas Contact, 352 pagina’s (€ 15,00)

‘De schrijver was soldaat bij de Britse “elite”-eenheid, de Special Air Services. Na het lezen van zijn biografie ben ik erachter gekomen dat hij nog andere boeken had geschreven. Dit boek speelt zich af in het gebied waar wij nu actief zijn. Dat maakt het extra interessant.’

‘Het verhaal van de soldaten van een bijzondere Amerikaanse eenheid, die in de Tweede Wereldoorlog gevaarlijke missies uitvoerden. Eerst de serie gezien op tv, daarna de boeken erbij gepakt.’

‘Een heel inspirerende man, generaal Van Uhm. Interessant om te lezen wat hij allemaal heeft meegemaakt in zijn carrière.’

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 3

INHOUD NIEUWS

REDACTIONEEL

OP MISSIE

INTERVIEW

THUISFRONT

TOP 3

VAN UHM

Marco Kroon: veteraan, zet je verhaal op papier! De strijd van de achterblijver Generaal Beulens favoriete boeken Van generaal naar verteller VETERANENBOEKEN

DE WITTE EZEL

OPERATIE GESLAAGD

MILITAIRE VLIEGVELDEN

SLAG IN DE JAVAZEE

SHELLSHOCK AAN DE SOMME

GEBOREN VECHTERSBAZEN

ARMINIUS

Uitgelichte veteranenboeken Strip van een Amerikaanse veteraan Erik Krikke over zijn verhaal

Nederlandse vliegvelden in WOII Oude zeeslag, nieuw licht ERIC COMPERNOLLE

+++ Dit jaar is het 75 jaar geleden dat Japan Nederlands-Indië binnenviel. Daarmee is het ook de 75e verjaardag van de Slag in de Javazee. Lees meer over deze zeeslag op pagina 21. +++ Ter ere van het vijftigjarig bestaan van vereniging Mars et Historia verscheen in april Traditie en Vernieuwing: jubileumboek ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van ‘Mars et Historia’. Het boek werd op feestelijke wijze gepresenteerd en minister Jeanine Hennis-Plasschaert nam het eerste exemplaar in ontvangst. +++ De Luchtmachtdagen in 2017 zijn afgelast, omdat Defensie zich wil concentreren op het herstel van de inzetbaarheid, innovatie en de overgang naar de vijfde generatie luchtmacht. De Marinedagen gaan wel door, zie pagina 31. +++ Directeur en mede-oprichter van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH), Piet Kamphuis, zal na 38 jaar met pensioen gaan. +++ De week van 27 mei tot 3 juni 2017 is de Europese week van de begraafplaats. Ook militaire begraafplaatsen doen hieraan mee, soms met speciale activiteiten en rondleidingen. +++ Dit jaar is het honderd jaar geleden dat de Slag bij Passendale plaatsvond. Ter gelegenheid daarvan wordt in Passendale een speciaal programma georganiseerd, waaronder de unieke openstelling van een dugout uit de oorlog. Zie pagina 31 voor meer informatie. +++ Bij uitgeverij Manteau komt op 10 mei het boek 14–18 in 100 dagen uit, waarin honderd belangrijke dagen uit de Eerste Wereldoorlog worden uitgelicht. Het boek is geschreven door Mark De Geest, de bedenker van de televisieserie In Vlaamse Velden. +++

MINISTERIE VAN DEFENSIE

In de maand mei vieren we ieder jaar onze vrijheid. En we herdenken ook degenen die gestorven zijn om onze vrijheid te behouden. Militairen en oorlog: het lijkt een twee-eenheid. Maar militairen en vrede, dat is een nog veel krachtigere combinatie. We besteden in de BKMilitaireBoeken aandacht aan allerlei soorten boeken waarin militaire onderwerpen aan bod komen. We gaan van het heden helemaal terug naar de Romeinse tijd. We hebben een generaal gevraagd naar zijn top 3 van militaire boeken. Dezelfde vraag hebben we voorgelegd aan een militair in Irak, soldaat Femke. En wat blijkt? De Nederlandse militair van vandaag staat midden in de maatschappij: hij of zij dient goed geïnformeerd te zijn. In deze eerste editie van de BKMilitaireBoeken besteden we extra aandacht aan de Nederlandse veteraan. En dat beperkt zich niet tot militairen die op missie zijn geweest, ook het thuisfront komt aan bod. Op 24 juni 2017, tijdens de Veteranendag in Den Haag, wordt de krant die u nu in u handen heeft uitgedeeld. Ik hoop u daar persoonlijk te ontmoeten! ‘Si vis pacem, para bellum’ – Jesse Poiesz, Titelmanager BKMilitaireboeken

MINISTERIE VAN DEFENSIE

Vier de Vrede!

IN DEZE KRANT

Vroege geschiedenis van PTSS Nederlandse legionairs in het vreemdelingenlegioen

Het bloedige Teutoburgerwoud EN VERDER

U bent nu op deze pagina Agenda, adressen en colofon

3 31

EMMA RINGELDING

Emma Ringelding, Op Missie 2: Mali, Uitgeverij Strip2000 (€ 8,96) 51

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 4

VETERANEN ‘Ja, personen en acties zijn zeker voor de directbetrokkenen herkenbaar. De meesten hebben het boek al gelezen. Ze weten hoe ik denk, hoe ik spreek, dat herkennen ze in het boek. Maar sommigen lezen het boek gewoon niet, om mij te feuten.’

Majoor Kroon

INTERVIEW MARCO KROON

‘Veteranen, zet je verhaal op papier!’ Majoor Marco Kroon is in 2009 door Koningin Beatrix benoemd tot Ridder in de Militaire Willemsorde. Deze onderscheiding heeft hij te danken aan zijn inzet in Afghanistan. Over zijn leven en ervaringen schreef hij de afgelopen jaren twee boeken. De Boekenkrant sprak met hem.

‘N

aar aanleiding van Leiderschap onder vuur heb ik veel bevestiging en waardering

vanuit de krijgsmacht gekregen,’ antwoordt Marco Kroon op de vraag hoe hij terugkijkt op de reacties op zijn boeken. ‘Maar ook het bedrijfsleven blijkt veel belangstelling te hebben voor het boek, de boodschap spreekt ook hen aan. Mijn basis, mijn normen en waarden. Het is heel mooi om die te kunnen delen met anderen. ‘Danger Close vertelt over wat ik met mijn peloton van het Korps Commandotroepen heb meegemaakt in Afghanistan. Het is waargebeurd. Als militair hoop je het mee te maken. Maar als je het meegemaakt hebt, hoop je het nooit meer mee te maken. Alles wat wij leren, alles wat ons bindt als militair, alle clichés, die komen in dit boek terug. We waren goed voorbereid.’ Hoe vonden uw directe collega´s uit Afghanistan het boek? Herkenden ze zichzelf?

Zijn er afgelopen jaren veel veteranen naar u toegekomen met vragen om hulp bij het opschrijven van hun verhaal? ‘Het is eerder andersom. Ik ontmoet veel veteranen en geef ze advies hoe ze hun verhaal nog beter kunnen overbrengen. Kort en bondig, to the point. Ik adviseer ze: zet je verhaal op papier! Al is het maar om voor jezelf de ervaringen op een rijtje te zetten en te verwerken. De verhalen mogen niet verloren gaan, wellicht kunnen we er nog wat van leren. De Brit Kenneth Mayhew bijvoorbeeld, ook Ridder in de Militaire Willemsorde, is onlangs honderd jaar geworden. Hem is ook gevraagd of zijn verhaal opgeschreven mocht worden. Hij wil niet op de voorgrond, maar zijn verhaal verdient het om verteld te worden.’ Kunt u iets vertellen over de nieuwe functie die u binnen Defensie gaat krijgen? ‘Ik word stafofficier IGK, dat staat voor Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht. Ik ga nu officieel doen wat ik al jaren doe sinds ik Ridder ben, het behartigen van de belangen van veteranen. Ik ben voor velen een luisterend oor. Laten we niet vergeten dat de veteranen hun leven op het spel hebben gezet voor onze vrijheid. Goed dat we tijdens de jaarlijkse Veteranendag hierbij stilstaan! Veteranen mogen me altijd benaderen. Indien ze ergens mee zitten moeten ze zich laten horen. Soms komt dat pas lang na een uitzending, als er wat tijd overheen is gegaan. Hierbij kan deskundige ondersteuning helpen. Bijvoorbeeld via het Veteranenloket in Doorn. Ervaringen uit het verleden, daar is van geleerd. Als je niets zegt, dan horen we je niet!’

‘Sommige collega’s lezen mijn boek gewoon niet, om mij te feuten.’

Marco Kroon, Danger Close, UHB Uitgevers, 250 pagina’s (€ 19,95)

Marco Kroon, Leiderschap onder vuur, UHB Uitgevers, 176 pagina’s (€ 18,95) Meer weten over het Veteranenloket? Kijk op www.veteranenloket.nl of bel 088-3340000.

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 5

THUISFRONT ACHTERBLIJVERS

De strijd van het thuisfront Als een militair wordt uitgezonden, maakt dit veel los bij het thuisfront. Hoe is het om je partner of ouder langere tijd te moeten missen? En hoe kunnen ouders hun kinderen hierop voorbereiden? Marieke Vos-Hardonk, Inge van der Vorst en Anke Dorpmanns schreven er ieder een boek over. Door Nora van Ouwerkerk

oen Marieke hoorde dat haar man werd uitgezonden, had ze zelf graag een boek als Kamelen op de lijn willen lezen. ‘Ik wilde weten hoe andere vrouwen hiermee omgingen. Hoe vertelden zij het bijvoorbeeld aan de kinderen en waar liepen zij tegenaan tijdens een uitzending?’ Bij gebrek aan zo’n boek besloot ze het zelf te schrijven. Ondanks de veranderde situatie voor haar en haar vier kinderen heeft Marieke het ook als een mooie periode ervaren. ‘Ik dacht dat ik mijn man het meest zou missen als een paar extra handen aan tafel, en vooral bij het banden plakken. Tijdens de missie kwam ik erachter dat ik hem niet alleen miste bij de praktische dingen in het huishouden, ik miste hem juist om wie hij was.’ Inge miste meer dan alleen haar man toen hij op missie werd

Marieke Vos-Hardonk

Inge van der Vorst gestuurd. In Van bakfiets tot brandhaard. Een jong Nederlands gezin tussen Amerikaanse elitemilitairen beschrijft zij hoe het was om als buitenlandse vrouw met twee kleine kinderen op de grootste legerplaats van de Verenigde Staten achter te blijven. ‘Ik had een eenjarige die alles deed wat niet kon en een tweejarige in de peuterpuberteit. Dan is het echt wel fijn als je ze eens naar je ouders kunt brengen.’ Bovendien ontbraken Inge de steun en gezelligheid van vriendinnen. ‘In Nederland heb ik een leuke vriendinnenclub. Ik dacht dat ik in de Verenigde Staten makkelijk vriendinnen kon vinden. In de praktijk viel dit tegen, als enige Nederlandse tussen allemaal Amerikaanse vrouwen is het niet eenvoudig. Alles is namelijk anders: de taal, de feestdagen en de dagelijkse gebruiken.’ Waar Marieke en Inge met hun boeken een steun proberen te

Anke Dorpmanns

zijn voor andere vrouwen van militairen, bereidt veteraan Anke met Mama is soldaat jonge kinderen voor op het vertrek van een ouder. ‘Kinderen missen de meest basale dingen, een kusje of een knuffel en een verhaaltje voor het slapengaan.’ Het boek maakt het onderwerp op een toegankelijke manier bespreekbaar. ‘Je kunt samen met het gezin of in de klas het boekje lezen. Het is op veel situaties van toepassing.’ Zelf zit Anke inmiddels ook in zo’n situatie. Nu haar man aan de andere kant van het land werkt, is zij vaak alleen met hun dochter. ‘Ik leg haar steeds uit dat papa aan het werken is. Ook hebben we een magneetbord gemaakt met foto’s van papa, waaop ze kan zien hoeveel nachtjes ze nog moet slapen voordat papa er weer is. Zo ben je actief bezig om het gemis makkelijker te maken.’ Alle drie erkennen ze dat er geen eenduidige manier is om jezelf en de rest van het gezin voor te bereiden op een uitzending. ‘Als partners op uitzending gaan is het fijn dat je als persoon en als gezin ergens terechtkunt, bijvoorbeeld bij de thuisfrontorganisatie,’ vertelt Inge. Marieke heeft nog een tip: ‘Blijf praten met elkaar, voor mij heeft dit geholpen om in elk geval de mentale afstand klein te houden.’

Marieke Vos-Hardonk, Kamelen op de lijn. De missie van een militair thuisfront, voor, tijdens en na de uitzending, Uitgeverij White Elephant Publishing, 128 pagina’s (€ 17,95)

Inge van der Vorst, Van bakfiets tot brandhaard. Een jong Nederlands gezin tussen Amerikaanse elitemilitairen, Uitgeverij Quo Vadis, 128 pagina’s (€ 17,50)

Anke Dorpmanns, Mama is soldaat, Uitgeverij De Vier Windstreken, 32 pagina’s (€ 13,95)

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 6

BOEKFRAGMENT: HET RODE PELOTON Het waargebeurde verhaal van een onmogelijke, veertien uur durende strijd tussen de Taliban en het Amerikaanse leger.

D Clinton Romesha, Het Rode Peloton, Uitgeverij Meulenhoff Boekerij, 448 pagina’s (€ 19,99) www.boekerij.nl

e mannen van het Rode Peloton waren geen koorknaapjes en ook geen superhelden met ijzeren wil en stalen blik die je in zo veel van de verhalen uit het afgelopen oorlogsdecennium schijnt te kunnen vinden. We waren totaal anders dan het eskadron van de special forces; harde mannen die in de weken na 11 september op paarden over de Afghaanse vlakten waren gereden om de stad Mazar-i-Sharif in te nemen. En we hadden weinig gemeen met het vierkoppige team van de Navy Seals, wiens beproeving in de zomer van 2005, een paar kilometer ten zuiden van Keating, later vastgelegd zou worden in

het boek en de film Lone Survivor. Als we al helden waren, dan was het heldendom dat die dag in de herfst van 2009 tentoongespreid werd van een heel andere, versleten makelij – met verborgen tekortkomingen en mislukkingen van uitzonderlijk gewone mannen die buitengewoon op de proef werden gesteld. Mannen die geplaagd werden door angst en twijfel. Mannen die eindeloos kibbelden en zich verloren in allerlei trivialiteiten. Mannen die bezweken waren – en in sommige gevallen nog steeds op de vlucht waren – voor alle mogelijke zwakheden, zoals depressie en verslaving, apathie en doelloosheid, oneerlijkheid en woede. Als we al een Band of Brothers waren, door de strijd tot een eenheid gesmeed, dan moet erbij gezegd worden dat onze broedergroep onder andere bestond uit een soldaat die ooit geprobeerd

had zelfmoord te plegen door tapijtreiniger te drinken, een soldaat die tijdens zijn wachtdienst betrapt was op het roken van wiet in een free-fire zone en ikzelf: een man die zo graag de oorlog in wilde dat hij niet eens met zijn vrouw overlegde voordat hij zich vrijwillig opgaf om naar Irak uitgezonden te worden – en later tegen haar loog en zei dat hij geen keuze had gehad. Maar hoe waar dit allemaal ook is, het is ook waar dat we soldaten waren die van elkaar hielden met een vurigheid en puurheid die je in de burgerwereld niet snel terugvindt.

BOEKFRAGMENT: HET OSLO-VIRUS Een biologische aanval verandert wereldwijd mensen in moorddadige psychoten. Twee overlevenden van een commando-missie komen terecht op een Zweeds landgoed en helpen de bewoners overleven.

Rolf Österberg, Het Oslovirus, Celtica publishing, 656 pagina’s (in juni € 18,00, daarna € 20,00) celtica-publishing.nl

‘S

ergeant!’ Haastig komt Arjan omhoog. Een van zijn mannen schenkt voor hen beiden koffie in. Warm drinken is gezien de huidige omstandigheden onontbeerlijk, maar voordat hij zijn masker af kan zetten om een slok koffie te nemen, hoort hij de commando zeggen: ‘Daar!’ De commando wijst naar voren. ‘Ik hoorde eerst hoesten en daarna voetstappen en...’ ‘Stil!’ Arjan luistert aandachtig. De commando heeft gelijk. Hij hoort

het knerpen van de sneeuw. Er lopen één of meerdere personen ergens voor hem in de onzichtbare wereld. Psychoten? Wolven? Of andere dieren? Nee, het zijn mensen. Dus psychoten. Hij wrijft opnieuw over het glas van zijn gasmasker, maar het zicht blijft troebel. Arjan pakt zijn geweer en zet de veiligheidspal op vuren. De commando naast hem volgt zijn voorbeeld. Hij vraagt zich af of de andere posten hetzelfde waarnemen, als hij de melding van de SpecOps in de opstelling naast hem hoort. Zijn vrees wordt bewaarheid. De commando meldt dat hij voetstappen hoort. ‘Ik heb geen waarneming. Verzoek om toestemming het gasmasker af te zetten en het mondkapje te gebruiken.’ ‘Negatief’. Vuur vrij.’ Arjan maakt contact met de derde groep, maar die heeft niets bijzonders te melden. Deze post

ligt wat verder weg van de bossen. Bovendien loopt daar langs de bosrand een snelstromend riviertje dat niet dichtvriest. Volgens de geleerden mijden de psychoten, om welke reden dan ook, water. Misschien is het verstandig zijn post en die naast hem te versterken. Vanuit noordelijke richting verwacht hij weinig dreiging, temeer daar de ingang van de hangar aan zijn kant ligt. Hij staat op het punt die opdracht te geven als de post naast hem het vuur opent. Het is een lange vuurstoot, gevolgd door een paar rochelende schreeuwen. Arjan tuurt door zijn wazige gasmasker en denkt iets te zien bewegen. Hij brengt de Heckler en Koch omhoog, maar het beeld is te vaag om goed te kunnen richten.

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 7

GENERAAL BEULEN

LEESLIJST Op het lijstje van Generaal Beulen stonden ook nog de volgende boeken. Niemand is belangrijker dan het team – Otto van Wiggen ‘Krachtig boek, principes van hoe de Landmacht werkt.’

Generaal Leo Beulen

BOEKENKAST

‘Je moet oorlogen niet overdoen, maar er wel van leren’

Zijn uw collega-militairen ook zo belezen? ‘Dat verschilt natuurlijk per individu, maar het is een must dat iedereen zich breed informeert. We bereiden mensen gedegen

MINISTERIE VAN DEFENSIE

voor op een missie. Ze moeten de lokale cultuur en geschiedenis begrijpen, daar kunnen boeken bij helpen. Kansen zijn er zat, maar er is natuurlijk ook eigen verantwoordelijkheid.’

‘E

Ik koos het wapen – Sander Koenen en Peter van Uhm ‘Ik heb veel met Van Uhm samengewerkt. Veel herkenning omdat we dezelfde dingen hebben meegemaakt.’ Zonder vrees en zonder verwijt – Florian Huiskamp ‘Poolse militairen hebben een belangrijke rol bij de bevrijding van Nederland gespeeld, zij verdienen ons respect. Ze hebben als eenheid de Militaire Willems-Orde ontvangen. Dat staat in schril contrast met hoe tegenwoordig over Polen gesproken wordt die naar ons land komen. ‘

TOP 3

Luitenant-generaal Beulen geeft als commandant van de Koninklijke Landmachtleiding aan 19.000 militairen. We vroegen hem naar zijn top 3 van militaire boeken.

en Top 3, dat is lastig. Ik ben tot een veel langere lijst gekomen. In mijn boekenkast thuis staan 3500 boeken. Ik kijk graag breder dan alleen militaire boeken. Wat gebeurt er om ons heen? Indien je wilt begrijpen wat militairen beweegt, moet je kijken naar verleden, heden en toekomst. Je moet de oorlogen uit het verleden niet overdoen, maar je kunt er wel je lessen uit leren.’

State of Africa – Martin Meredith ‘Onafhankelijkheid, hoe hebben landen zich ontwikkeld. Geen rooskleurig boek.’

Johan Bergsma, Respect, Uitgeverij Bergsma Photography, 252 pagina’s (€ 42,50)

Nelson Mandela, De lange weg naar de vrijheid, Uitgeverij Olympus, 584 pagina’s (€ 15,00)

Jonathan Holslag, De kracht van het paradijs, Uitgeverij De Bezige Bij, 608 pagina’s (€ 31,85)

‘Een ode aan militairen die zijn ingezet. Gewonde militairen zijn op indringende wijze gefotografeerd. ‘

‘Enorm inspirerend. 26 jaar gevangenschap en vervolgens het land als president leiden op een heel positieve manier.’

‘Hoe zijn we in Europa gekomen tot wat we nu zijn? Objectief gezien hebben we het nog nooit zo goed gehad. Hij houdt ons een spiegel voor.’

On the Psychology of Military Incompetence – Norman F. Dixon ‘Een analyse van besluitvorming achter de schermen tijdens de Tweede Wereldoorlog.’ Waterloo Companion – Mark Adkin ‘Een verslag van de Slag bij Waterloo. In detail beschreven, komt echt tot leven, je ziet de paarden lopen.’

Een biologische aanval verandert wereldwijd mensen in moorddadige psychoten. Twee overlevenden van een commando-missie komen terecht op een Zweeds landgoed en helpen de bewoners overleven. Rolf Österberg, Het Oslovirus, Celtica publishing (€20,-, in juni €18,-)

Resultaten van onderzoek bij kinderen van Indië-veteranen naar de (psychologische) impact van opgroeien in een gezin met een getraumatiseerde vader, aangevuld met eigen ervaringen.

Sonja van Amersvoort, Zijn trauma in mijn genen (€ 15,00 bij bestelling of € 10,00 bij contante verkoop)

Bijzondere roman over een door vredesmissies verscheurde familie. Het kalme leven van een militair gezin raakt gaandeweg ernstig ontregeld als de vader last krijgt van een oorlogstrauma.

Marianne Oostendorp, Een fles in de aarde, uitgeverij Elikser, (€ 19,95)

Veteranendag 2017

Op 24 juni vindt op het Malieveld in Den Haag de Nationale Veteranendag plaats. Op dit evenement presenteert de Boekenkrant de boeken van Nederlandse veteranen. Een compleet overzicht vindt u op pagina 31, maar hier vindt u een selectie.

BOEKFRAGMENT: DE INTERNERINGEN VAN VLIEGTUIGEN TIJDENS DE GROOTE OORLOG De Interneringen van vliegtuigen tijdens De Groote Oorlog is een duidelijk verslag van deze belangrijke periode in de Nederlandse luchtvaartgeschiedenis. Het boek bestaat uit 336 pagina’s vól gedetailleerd beeldmateriaal. Frits Gerdessen en Nico Geldhof, De Interneringen van vliegtuigen tijdens De Groote Oorlog, Uitgeverij Geromy, 336 pagina’s (€ 44,90) www.geromybv.nl

Neutraal Tijdens de Eerste Wereldoorlog van 1914-1918 was Nederland neutraal. Dat betekende echter niet dat de oorlog aan ons land voorbij ging. Het Duitse leger trok pal langs de Nederlandse grens België binnen en net over de grens werd gevochten. Toen het front in oktober 1914 Antwerpen naderde, vluchtte ongeveer een miljoen Belgen (burgers en militairen) naar Nederland. Het overgrote deel van deze mensen is weer terug gegaan, toen in België

de strijd nagenoeg voorbij was en de Duitse opmars bij de IJzer was blijven steken. Pas in het najaar van 1918 kwam de oorlog te land weer dichterbij, toen het Duitse leger zich terugtrok. In oktober en november 1918 werd langs de grens met Zeeuws-Vlaanderen gevochten. Nederland was tijdens de oorlog omringd door oorlogvoerende landen en met name de zeeverbindingen werden belemmerd. Vrije vaart werd vaak ernstig gehinderd en veel schepen gingen verloren door oorlogshandelingen, zeemijnen en inbeslagname. De Nederlandse handel ondervond steeds meer problemen en geleidelijk ontstonden er tekorten aan de meest uiteenlopende zaken, waaronder ook wapens en munitie. Dat Nederland neutraal was, had voor de oorlogvoerende staten meer voor- dan nadelen. In

Nederland werd door de belligerenten ijverig spionage bedreven. België was door Duitsland bezet en om de grens met Nederland onder controle te houden werd door de Duitsers van Cadzand tot Vaals een prikkeldraadversperring geplaatst, die onder een spanning van 2000 Volt werd gezet. Deze draad. waarvan de aanleg in januari 1915 begon, heeft veel slachtoffers geëist onder degenen die er toch doorheen wilden komen. Een ernstig probleem voor Nederland was ook de wereldwijde epidemie van de Spaanse Griep, die hier vanaf juli 1918 toesloeg en enorme aantallen mensen enige tijd uitschakelde, het leven lamlegde, en tot begin 1920 zonder aanzien des persoons ongeveer 20.000 dodelijke slachtoffers eiste.

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 9

PETER VAN UHM zijn levensverhaal op. ‘Een uitstekende schrijver,’ benadrukt de voormalige Commandant der Strijdkrachten. ‘Ik kan dat niet. Ja, met een operatiebevel of een brief naar de Tweede Kamer kan ik overweg, maar dat is toch anders. Van belang was dat het verhaal begrijpelijk opgeschreven zou worden. Zodat iedereen die interesse heeft het ook kan lezen. En er moest ook chemie zijn tussen degene die het zou gaan schrijven, mijn vrouw en mijzelf.’ ‘We hebben uren met Sander Koenen gesproken,’ vervolgt Van Uhm. ‘Eerst ben ik helemaal leeggelopen en vervolgens zijn we gaan praten over hoe de informatie te ordenen. We hebben gekozen voor een chronologisch verhaal over mijn leven. Met één uitzondering: het overlijden van mijn zoon Dennis in Afghanistan. Daar zijn we mee begonnen, omdat iedereen op dat verhaal zat te wachten.’

Peter van Uhm

INTERVIEW

‘Bij Asterix en Obelix zou ik de verhalenverteller zijn, de Bard!’ Peter van Uhm gelooft in de kracht van verhalen vertellen. In 2014 verscheen het boek Ik koos het wapen, waarin zijn militaire carrière centraal staat. Door Jan Louwers

ien jaar geleden werd Van Uhm gevraagd om een boek te schrijven. ‘Maar ik vond dat niet passend om te doen als ik nog in uniform was,’

WOUTER LE DUC

vertelt hij. ‘Vlak voor mijn pensionering werd ik weer benaderd. Ik heb toen na overleg met mijn gezin besloten om in te gaan op het verzoek. Het is een mooie kans voor promotie van Defensie en met mijn levenservaring kan ik wellicht anderen helpen. Mijn motto staat ook voor in het boek: “Er is niks mooiers dan van jonge mensen betere mensen te maken, en met hen te werken aan een betere wereld.”’ Van Uhm schreef het boek niet zelf – aan de hand van interviews tekende Sander Koenen

‘Nu wordt dat “storytelling” genoemd, maar die term bestond toen nog helemaal niet.’

Al snel ontdekte Van Uhm dat het vertellen van verhalen een krachtig middel is, zeker als het om persoonlijke verhalen gaat. ‘Nu wordt dat “storytelling” genoemd, maar die term bestond toen ik jong was nog helemaal niet. Bij Asterix en Obelix zou ik de verhalenverteller zijn, de Bard! Je kunt mensen raken. Dat had ik ook als jonge luitenant in de gaten, dat je daarmee niet alleen betere mensen, maar ook betere militairen van je mannen maakt. De Defensieorganisatie staat voor een aantal normen en waarden, die wil ik graag uitdragen. Ik vind het mooi dat militairen hun verhaal opschrijven. Dat draagt bij aan de geloofwaardigheid van de Krijgsmacht. Transparant en open.’

PETER VAN UHM Peter van Uhm werd na een militaire carrière van 35 jaar in 2008 benoemd tot Commandant der Strijdkrachten. Eén dag na zijn benoeming kwam zijn 23-jarige zoon, eerste luitenant Dennis van Uhm, in Uruzgan om het leven door een aanslag met een bermbom. Ook de 22-jarige soldaat der eerste klasse Mark Schouwink werd gedood. In hun voertuig zaten nog twee andere militairen: soldaat Toninho Norden en korporaal Roger Hack. Zij raakten beiden zwaargewond.

Sander Koenen. Peter van Uhm. Ik koos het wapen, Uitgeverij Atlas Contact, 352 pagina’s (€ 15,00)

Naam: Willem Leeftijd: 72 jr Missie: Balkan

ZATERDAG 24 JUNI 2017 DEN HAAG VETERANENSTAD WWW.VETERANENDAG.NL

DE NEDERLANDSE VETERANENDAG IS HET JAARLIJKSE NATIONALE EVENEMENT WAARMEE NEDERLAND ZIJN 115.000 MILITAIRE VETERANEN BEDANKT VOOR HUN INZET IN DIENST VAN DE VREDE, NU EN IN HET VERLEDEN. Den Haag staat dan bol van de Nederlandse Veteranendag. Het is een evenement voor iedereen. Kom kijken naar het nationale defilé van duizenden veteranen. Of verwelkom de honderden veteranenmotorrijders op het Malieveld. Luister naar de Veteranen Top 50, de muziek van en door veteranen. Met als klap op de vuurpijl het optreden van het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht met Birgit Lewis

MALIEVELD VETERANEN-AUTEURS De hele dag is het Malieveld ‘open’, ook voor nietveteranen. Om wat te eten, te drinken of te luisteren naar muziek, onder andere in het Plaza theater. Daar valt ook veteranenkunst te bewonderen - van schilderij

tot fotografie - en zijn veteranen-auteurs met hun boeken aanwezig. Spreek met ze over hun werk en luister naar hun bijzondere verhalen.

RIDDERZAAL EN BINNENHOF PLECHTIG EERBETOON De Nederlandse Veteranendag start in de Ridderzaal. Daar spreekt de minister-president honderden veteranen toe. Dit in aanwezigheid van Z.M. Koning Willem-Alexander, de Ridders Militaire WillemsOrde, parlementsleden, schooljeugd en andere vertegenwoordigers vanuit de samenleving. Na de ceremonie in de Ridderzaal, reiken de ministerpresident en andere autoriteiten op het Binnenhof de Herinneringsmedaille voor Vredesoperaties uit aan militairen die net terug zijn van hun missie. U kunt daarbij zijn: opgeven via info@veteranendag.nl

NATIONAAL DEFILÉ UNIEK GEZICHT Kort na 13.00 uur defileren vierduizend veteranen en militairen onder begeleiding van muziekkorpsen langs

Naam: Toninho Leeftijd: 29 jr Missie: Afghanistan

WITTE ANJER DRAAGINSTRUCTIE WAARDERING UITEN VOOR NEDERLANDSE VETERANEN?

DE WITTE ANJER DRAAG JE ALTIJD LINKS OP DE BORST

DRAAG OOK DE WITTE ANJER

de Kneuterdijk voor Z.M. Koning Willem-Alexander. Dit indrukwekkende vertoon start met een fly-past van historische toestellen en moderne vliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht. Nergens in Nederland is zo’n combinatie te zien van veteranen uit alle missies, militairen van de hele krijgsmacht, civiele en militaire muziekkorpsen en legervoertuigen, oud en nieuw.

NEDERLANDSE VETERANEN WIE ZIJN DAT? Nederlandse veteranen zijn mannen en vrouwen van alle leeftijden en missies, van de Tweede Wereldoorlog tot nu. Ongeveer 35.000 veteranen waren ingezet tijdens de Tweede Wereldoorlog, in Nederlands - Indië, NieuwGuinea of Korea. De andere 80.000 veteranen stammen uit jongere missies. Zoals Libanon, Cambodja, Bosnië, Irak, Afghanistan of Mali. Veteranen zijn te herkennen aan een speciaal veteraneninsigne.

DE WITTE ANJER TEKEN VAN WAARDERING De witte anjer was van oorsprong (1940) een teken van verzet tegen de Duitsers, maar is nu het symbool van

waardering voor alle Nederlandse veteranen. De anjers worden gedragen op de Nederlandse Veteranendag WAARDERING DE WITTE ANJER DRAAG JE ALTIJDin het land. inUITEN DenVOOR Haag en bij veteranenactiviteiten NEDERLANDSE LINKS OP DE Iedereen kan daarmee waardering VETERANEN? BORST tonen voor onze veteranen. DRAAG OOK DE WITTE ANJER

Witte anjers zijn te bestellen via info@veteranendag.nl, Tijdens de Nederlandse Veteranendag worden ze gratis uitgedeeld. VERDERE INFO Let op: Vrijdag 23 juni 13.30 uur spectaculaire landing van parachutisten in de Hofvijver Den Haag. Bekijk het hele programma en persoonlijke verhalen van veteranen op www.veteranendag.nl en de app. @NLVeteranendag facebook.com/ Veteranendag @onzehelden

Actuele informatie over de bereikbaarheid van de Nederlandse Veteranendag op www.denhaag.nl/bereikbaarheid

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 13

VETERANEN 200 JAAR KONINKLIJKE LANDMACHT

Verplichte kost voor de infanterist, waarin de geschiedenis van het krijgsmachtonderdeel wordt verteld en voor de veteraan zeer herkenbare situaties worden geschetst. TEAMS DOOR HET VUUR

De vaardigheden die de soldaat opdoet tijdens zijn training zijn goed te vertalen naar de praktijk van de zakenwereld, zo blijkt uit Teams door het vuur, geschreven door Rob Evers. Dit managementboek gebruikt de lessen uit de krijgsmacht om leidinggevenden te leren om een zo effectief mogelijk team neer te zetten. Uit: Mama is soldaat

LEVENSLESSEN

De ervaringen van deelnemers aan militaire operaties hebben vaak een belangrijke invloed op hun latere leven. Herinneringen en levenslessen zijn te vinden in onderstaande boeken. Deze titels, die verkrijgbaar zullen zijn op de Nationale Veteranendag, laten ook zien hoe divers het landschap van het militaire boek is.

Bert Schoenmaker, 200 jaar Koninklijke Landmacht, Uitgeverij Boom, 304 pagina’s (€ 29,90)

Rob Evers, Teams door het vuur, Uitgeverij Boom/ Nelissen, 200 pagina’s (€ 27,99)

Een vaak vergeten stukje krijgsgeschiedenis is de inzet van Nederlandse vrijwilligers in de Koreaanse oorlog (19501954). Françoise Appels verzamelde de verhalen en beelden van deze strijders in een indrukwekkend gedenkboek.

Françoise Appels, N.D.V.N. Het Nederlands Detachement Verenigde Naties in de Koreaanse oorlog 19501954, uitgave in eigen beheer, bestel via ndvn gedenkboek@gmail.com, 288 pagina’s (€ 49,95)

EEN FLES IN DE AARDE

Martin de Boer, Mijn Drvar: dagboek van een vergeten missie, uitgave in eigen beheer, te bestellen via www.mijneigenboek. nl, 256 pagina’s (€ 17,90 excl. verzendkosten)

MAMA IS SOLDAAT

Het is verrassend om tussen al dit krijgsgeweld een kinderboek aan te treffen. Maar ook de kinderen van soldaten en veteranen hebben soms behoefte aan duiding op hun niveau. Een rol die dit boek dapper op zich neemt.

Martin Roemers, De eindeloze oorlog, Uitgeverij QV, 119 pagina’s (€ 24,99 + € 1,99 servicekosten)

HET N.D.V.N. GEDENKBOEK

MIJN DRVAR

Veel veteranenboeken worden in eigen beheer uitgebracht. Dit is het verhaal van Martin de Boer over zijn dagelijkse belevenissen in de maanden dat hij was uitgezonden naar Bosnië in het kader van de door de Europese Unie geleide operatie die moest toezien op de naleving van het vredesverdrag van Dayton.

Fotograaf Martin Roemers maakte deze serie portretten van internationale veteranen in 2005 om te gedenken dat de Tweede Wereldoorlog zestig jaar geleden eindigde. Wat duidelijk wordt door dit boek is dat de oorlog voor sommige veteranen nooit echt voorbij is.

Anke Dorpmanns, Mama is soldaat, Uitgeverij De Vier Windstreken, 32 pagina’s (€ 13,95)

Als roman is dit een vreemde eend in de militaire boekenbijt. Toch geeft dit boek een realistisch beeld van het effect van het militaire leven op de omgeving van de soldaat en de veteraan. HERE ARE THE YOUNG MEN

De veteranen van de toekomst zijn de jongemannen van nu. Het effect van de oorlog op deze jongens wordt treffend in beeld gebracht door Claire Felicie in dit fotoboek over de mannen van de dertiende infanterie compagnie van het Korps Mariniers tijdens en na hun uitzending naar Uruzgan.

Marianne Oostendorp, Een fles in de aarde, Uitgeverij Elikser, 390 pagina’s (€ 19,95) CLAIRE FELICIE

Het landschap van het veteranenboek verkend

DE EINDELOZE OORLOG

Claire Felicie, Here are the young men, uitgave in eigen beheer, te bestellen via www.veteranenshop. nl, 122 pagina’s (€ 19,00 excl. verzendkosten)

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 14

BOEKFRAGMENT: GEEN BETERE VRIEND Het waargebeurde verhaal van een unieke held en krijgsgevangene die anderen moed gaf de verschrikkingen van de oorlog en het jappenkamp te doorstaan.

D Robert Weintraub, Geen betere vriend, vertaling: Janet Limonard-Harkink en Brenda Mudde, Uitgeverij Karakter, 400 pagina’s (€ 24,99). Ook verkrijgbaar als e-boek (€ 12,99) www.karakteruitgevers.nl

e twee vrienden zaten dicht tegen elkaar aan gekropen. Ze waren elkaars redding in een wereld die compleet gek was geworden. Het was 26 juni 1944. De vrienden waren al sinds 1942 krijgsgevangenen van de Japanners op het verre en vaak vergeten eiland Sumatra. Ze zaten opeengepakt in het ruim van de SS Van Waerwijck, die door de Japanners gebruikt werd om krijgsgevangenen van het ene naar het andere kamp te vervoeren. Het ruim lag minstens een meter onder de oppervlakte van de Zuid-Chinese Zee, en de mannen die dicht op elkaar op de vloer van het ruim zaten, probeerden wanhopig de stinkende lucht in te ademen. Het was er bijna 38 graden. De twee makkers hadden een plaatsje op de richel bij een patrijspoort weten te bemachtigen, waar het iets beter was dan in de zuurstofarme ruimte eronder. Maar de trage gang langs de Sumatraanse kust maakte hun reis in de verzengende hitte wel erg lang. Ze waren allebei pijnlijk mager, want ze hadden in de twee jaar van hun gevangenschap structureel te weinig te eten gekregen. Om in leven te blijven hadden ze zelfs ratten en slangen moeten eten. Ze hadden dagelijks te maken met ziektes als malaria en beriberi. Ze werden vaak afgeranseld en met de dood bedreigd. Ze moesten ongelooflijk zwaar, vaak nutteloos werk doen en kregen met situaties te maken die zelfs bij de meest vastberaden krijgsgevangenen een akelig gevoel van neerslachtigheid, apathie en verlatenheid opriepen. Dat krijgsgevangenen onder de Japanse overwinnaar verschrikkelijk te lijden hadden, was

algemeen bekend. Overal in het oorlogsgebied in de Stille Zuidzee werden geallieerde gevangenen op dezelfde ruwe manier behandeld. Maar met dit duo was iets bijzonders aan de hand. Een van de twee was een hond. Ze heette Judy en lang voordat ze op dit helleschip was beland, had ze in haar korte leven al ongelooflijk veel avonturen beleefd en gevaren doorstaan. … Judy werd in 1936 in een kennel in het Britse gedeelte van Sjanghai geboren. In de vijf jaar erna was ze de geliefde mascotte van een kanonneerbootbemanning van de Britse Royal Navy die patrouilleerde op de Jangtse. In 1939, toen de Britse Admiraliteit zich opmaakte voor de oorlog op de Stille Oceaan, werd de ligplaats van Judy’s schip verplaatst naar Singapore. Niet lang daarna, in de zomer van 1941, arriveerde Frank Williams in de Leeuwenstad; hij was net tweeëntwintig geworden en diende als soldaat 1ste klasse bij de Royal Air Force. Vele rampen later ontmoetten de man en de hond elkaar in een krijgsgevangenkamp en ze werden onafscheidelijk. Frank zette zelfs zijn leven op het spel om ervoor te zorgen dat Judy de officiële status van krijgsgevangene kreeg. …. Het zweet liep in stroompjes over de ruggen van de menigte lichamen die als haringen in een ton zaten, meer dan duizend in totaal. Het schip ploegde door de golven, het water klotste door het ruim en de vloer werd steeds natter. Als het zuchtje wind dat door de patrijspoort op haar snuit blies er niet was geweest, zou Judy waarschijnlijk nog eerder dan de mannen aan de hitte zijn bezweken. Plotseling was er een lichtflits, onmiddellijk gevolgd door een enorme explosie bijna precies midscheeps. Overal in het ruim brak brand uit en de apathische massa gevangenen kwam ineens

tot leven, alsof ze een elektrische schok kregen. De mannen hadden nog maar nauwelijks door wat er was gebeurd, toen een nog zwaardere explosie het ruim opblies. Het schip was geraakt door torpedo’s. … Vanuit zijn hoekje bij de patrijspoort had Frank goed zicht op de chaos en het werd hem koud om het hart. De lading van het dek was op de krijgsgevangenen gestort, waardoor vele gedood of gewond waren geraakt en er een gigantische hindernisbaan was ontstaan die de overlevingskans sterk verkleinde. Een man met een hond van twintig kilo in zijn armen zou dit onmogelijk kunnen overleven. Frank zag dat zijn trouwe viervoeter in de chaos niet was weggerend en onder deze enorme druk uiterst kalm bleef; hij tilde haar op, gaf haar nog snel een knuffel en duwde haar toen half naar buiten, de patrijspoort uit. ‘Zwemmen!’ schreeuwde Frank tegen Judy en hij gaf haar een laatste zet, waardoor ze letterlijk de patrijspoort uit vloog.

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 15

IRAK KORPS MARINIERS

Beklemmend en beklijvend Stripmaker Maximilian Uriarte ontdekte in zijn eigen tijd als marinier dat er maar weinig verhalen zijn die het soldatenleven eerlijk weergeven en daar wilde hij iets aan doen. Voor de graphic novel De witte ezel dienden ervaringen van hemzelf en zijn kameraden als uitgangspunt. Door Sigge Stegeman

‘De witte ezel werd onder mijn ogen elke dag beter, geen enkele scène bleek overbodig.’

be Belatzeko is een jongeman die zojuist heeft aangemonsterd bij het Amerikaanse Korps Mariniers. Hij is op zoek naar een doel in zijn leven en hoopt dat in het Korps te kunnen vinden. Abe is niet de militair zoals Hollywood die graag laat zien op het witte doek. Hij is opgegroeid in een rustige buitenwijk, heeft een goede opleiding genoten, heeft geen problemen met autoriteit, idealiseert het leger niet en al botert het niet met zijn vader, hij heeft ook geen bijzonder slechte jeugd gehad. Abe is geen marinier uit noodzaak, maar uit eigen beweging. Maker Max Uriarte heeft bewust voor deze ‘middelmaat’ gekozen, om (Hollywood)clichés te vermijden. Zo blijkt oorlog niet per se heroisch, maar ook niet altijd apocalyptisch te zijn. De good guys en bad guys zijn soms moeilijk te onderscheiden en die befaamde broederschap tussen militairen bestaat wel, maar klootzakken heb je overal. Rode draad in het verhaal is de routine, om niet te zeggen verveling, want als een militaire interventie goed functioneert, gebeurt er relatief weinig. Wat vooral opvalt is dat Abe ook maar gewoon een mens blijkt te zijn. Ondanks zijn training en zijn wens om ‘actie’ te zien, laten gewapende incidenten hun sporen na. Vooral die keer dat het

gruwelijk misgaat en Abe zichzelf verantwoordelijk houdt. Hij kan het niet verkroppen en keert in zichzelf. Het was de openhartigheid die de op 24 maart overleden Guus van Sonsbeek – uitgever en eigenaar van Soul Food Comics – deed besluiten om De witte ezel in vertaling uit te brengen: ‘Ik was aanvankelijk wat sceptisch. Maar het vertalen van een verhaal is het fileren van een verhaal en dient als lakmoesproef voor kwaliteit. De witte ezel werd onder mijn ogen elke dag beter, geen enkele scène bleek overbodig.’ De lezer ziet hoe het Korps Mariniers functioneert, wat een missie in Irak behelst, hoe Abe groeit

als mens en hoe voorbodes van naderend onheil de ontknoping inluiden. De laatste 75 pagina’s gaan over Abes worsteling met PTSS. Een onderwerp dat – in oorlogsverhalen – niet al te vaak aan bod komt. Met gebruik van kleur en herhaling weet Uriarte de situatie van de vastgelopen Abe indringend te verbeelden en de lezer er deelgenoot van te maken. Het vormt een beklemmend en beklijvend slotakkoord van een toch al bijzonder (strip) boek.

Maximilian Uriarte, De witte ezel, vertaling: Sigge Stegeman, Uitgeverij Soul Food Comics, 280 pagina’s (€ 27,50)

tdienst” (1917-2017), Titel: “Een Eeuw Marineluchtvaar van de vloot”, Auteurs: Kees subtitel: “Ogen, oren en tanden Bakker, Anne van Dijk; Leebeek, Arie van der Hout, Kees Vormgever: Luuk Boerman; Uitgever: Geromy BV, Maarssen; s: € 59,90; voorintekenprijs Boekomslag: Leentje Linders; prij n via www://geromybv.nl; € 49,90; 450-500 pagina’s; bestelle t” is geschreven in opdracht “Een eeuw Marineluchtvaartdiens Traditiekamer MLD en wordt van de Stichting Vrienden van de der ten doop gehouden. De op 15 september 2017 in Den Hel de bekende kunstenares boekomslag is vervaardigd door luxe uitgave met leeslint is Leentje Linders. Deze prachtige, che foto’s en bevat naast een gelardeerd met originele historis rzichtsgeschiedenis van de wetenschappelijk verantwoorde ove rgebeurde “seastory’s”, waarin MLD in al haar aspecten vele waa t aandacht voor de mens in de de eeuw op levendige wijze en me ht voor de vaak heldhaftige MLD is beschreven. Naast aandac emanningen is de focus operationele inzet van de vliegtuigb soneel dat altijd hard heeft gericht op het loyale technische per vliegklaar te krijgen en te gebuffeld om de vliegtuigen snel officieren (waaronder twee houden. De auteurs - oud-marine ld in de Marine, bezitten historici) - zijn gepokt en gemaze hebben hun ziel en zaligheid in relevante expertise in de MLD en uit bezuinigingsoverwegingen dit boek gelegd. Omdat de MLD n niet langer een zelfstandig van de regering - sinds enkele jare Marine en voortleeft onder onderdeel vormt van de Koninklijke ter Commando zal dit boek de vleugels van het Defensie Helikop hrijving van de MLD zijn, waarschijnlijk de laatste geschiedsc w Marineluchtvaartdienst” is bezien door marineogen. “Een eeu r het grote Nederlandse in toegankelijke taal geschreven voo itaire luchtvaart en biedt de publiek met interesse voor de mil jk achter de schermen. lezer een ongekend spannende inki

* Kees Leebeek (1944) kwam in 1967 als zeeofficiervlieger/waarnemer bij de Koninklijke Marine waar hij Trackers, Atlantics en Orions vloog. Hij was commandant van vliegtuigsquadrons 2 en 320 en van de groep maritieme patrouillevliegtuigen Valkenburg en ging in 2000 met ontslag als vlagofficier Marin eluchtvaartdienst. Daarna studeerde hij af in zeegeschiedenis aan de universiteit van Leide n. is getrouwd, heeft twee dochters en een Hij zoon en zeven kleinkinderen. * Anne van Dijk (1951) kwam in 1969 als adelborst bij de Koninklijke Marine. Als officier vloog hij als (boord)vlieger op Agusta Bell, Wasp- en Lynxhelikopters. Hij was commandant van squadron 7, Hr.Ms Piet Heyn en de groep maritieme patrouillevliegtuigen Valkenburg en ging in 2004 met ontslag als vlago cier Marineluchtvaartdienst. Sindsdien ffiis hij voorzitter van de Stichting Vrienden van de MLD. Hij is getrouwd, heeft een zoon en twee dochters en vijf kleinkinderen. * Kees Bakker (1941) kwam in 1962 na de vliegopleiding bij de Koninklijke Marine, waar hij vloog op Beechcrafts en Trackers. Hij voltooide de studie tot vliegtuigbouwkundig ingenieur aan de TH Delft, vloog op Agusta Bell- helikopters, was betrokken bij de introducti e de Lynx- helikopter en was commanda van nt van squadron 860. Hij ging in 1993 met ontslag als projectleider NH90, werkte als advis van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaa eur rt boratorium en is voorzitter van de Stich Lating Historisch Museum NLR. Hij woont met zijn partner, heeft twee zoons en twee klein kinderen. *Arie van der Hout (1953) kwam in 1974 bij de Koninklijke Marine. Na de waarnemeropleiding vloog hij als tactisch coördinator op Atlantics en Orions en diende in meerdere operationele functies. Hij ging in 2006 met ontslag als projectmanager van het Orion -moderniseringsprogramma. Daarna stude de hij af in geschiedenis aan de Unive errsiteit van Leiden. Hij is getrouwd, heeft een dochter en een zoon en twee kleinkinderen.

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 17

AFGHANISTAN zijn verhaal theaterwaardig. En dus wordt de ‘stapel therapeutisch gewauwel’ na dertien keer herschrijven opgestuurd naar uitgever Boekscout, die nog wat stijlfouten corrigeert en het boek een paar weken later drukt. Ik vraag Krikke of hij ervaring had met schrijven. ‘Ik had vroeger op de havo een negen voor mijn opstel. Telt dat?’ Hij lacht en legt uit dat schrijven nooit een ambitie van hem is geweest. Maar Operatie geslaagd zal niet zijn laatste boek zijn. Hij is bezig met een parallelverhaal waarin hij dieper ingaat op de ervaringen van zijn familie.

Erik Krikke op het toneel

TONEELSTUK

Keiharde therapie Maandenlang helpt Erik Krikke bij operaties in Afghanistan. In het vliegtuig naar huis besluit hij om met geen woord te reppen over zijn ervaringen. Maar beelden van zwaargewonde militairen en burgers achtervolgen hem. Nu staat zijn verhaal op papier en hij zelf op de planken: Operatie geslaagd. Door Erik de Vries Lentsch

Krikke besluit na het jarenlang opkroppen van zijn ervaringen om in therapie te gaan. Zijn behandelaar zegt gekscherend dat hij ‘wat zou moeten doen’ met het therapeutische schrijfwerk en zijn beste vriend vindt

ERIK KRIKKE

rik Krikke werkt in de zomer van 2007 in het NAVO-ziekenhuis van Kandahar Airfield. Het werk als operatieassistent is uitputtend en de nachtrust wordt steeds korter. Terwijl de grote stroom gewonden gaten begint te slaan in zijn ‘professionele pantser’, houdt hij de telefoongesprekken met het thuisfront doelbewust luchtig, want zijn vrouw en kinderen mogen niet ongerust worden. Ook lijken zijn collega’s in het ziekenhuis onaangeroerd door wat er op de operatietafel gebeurt. ‘Ik zag hen rechtop lopen en ik wilde niet de

ERIK KRIKKE

zwakste schakel in het team zijn,’ zegt Krikke. ‘Daarom hield ik de schijn op. Mijn collega’s zagen mij ook rechtop lopen en dachten op hun beurt misschien hetzelfde.’ Bij thuiskomst beginnen de ervaringen te etteren. ‘Mijn vrouw merkte tijdens de intocht van Sinterklaas dat er in Afghanistan meer was gebeurd dan alleen opereren. Toen de stoomboot in Steenwijk kwam binnenvaren, werden er melkbussen met carbid afgeschoten. Na de eerste twee klappen lag ik op de grond.’

Krikke komt over als een man die plezier schept in zijn herwonnen zelfvertrouwen. ‘Ik kan nu langzaamaan zeggen dat het proces me goed heeft gedaan. Ik ben veranderd van een botte hork in een zacht ei, iemand die tegen zijn kinderen zegt: “Je kunt alles aan papa vertellen.”’ En hij schept plezier in het succes van zijn projecten. ‘Laten we eerlijk zijn, een beginnend auteur verkoopt honderd boeken aan familie en vrienden. Maar ik ga nu richting de drie-, vierduizend! Ik moet een snaar geraakt hebben.’ Krikke zegt dat veel hulpverleners worstelen met zijn soort problemen, ‘maar ook Jan-met-de-pet’. Dat merkt hij aan de reacties die hij heeft ontvangen. ‘Een dame die de voorstelling zag, zei: “Mijn zoon is jaren geleden uit het leven gestapt. Sinds die tijd ben ik alleen maar gevallen in het leven, maar na deze voorstelling is het vallen opgehouden.” Godverdorie, wat een reactie. Daar ben ik dankbaar voor.’ Eigenlijk zit Krikke nog volop in het verwerkingsproces. ‘Sommige dagen is het nog een gevecht om m’n nest uit te komen. En iedere avond op het toneel staan is keiharde therapie – ik heb dan drie dagen nodig om bij te komen. Maar het is het me waard.’

‘Toen de stoomboot in Steenwijk kwam binnenvaren, werden er melkbussen met carbid afgeschoten. Na de eerste twee klappen lag ik op de grond.’

Erik Krikke, Operatie geslaagd, Uitgeverij Bookscout, 254 pagina’s (€ 23,99)

THE NEW YORK TIMES-BESTSELLER!

‘Een prachtige combinatie van geschiedenis en proza. Toll bewijst met Het kerend tij dat hij een van de grote meesters van de militaire geschiedschrijving is.’ – The Wall Street Journal ISBN 978 90 452 1086 5 – Prijs: € 34,95 Gebonden, 688 pagina’s – Ook verkrijgbaar als e-book: ISBN 978 90 452 1156 5 – Prijs: € 14,99

LEES OOK:

ISBN 978 90 452 1441 2 Prijs: € 19,99 Ook verkrijgbaar als e-book Prijs: € 14,99

ISBN 978 90 452 1065 0 Prijs: € 27,95 Ook verkrijgbaar als e-book Prijs: € 12,99

ISBN 978 90 452 0870 1 Prijs: € 24,99 Ook verkrijgbaar als e-book Prijs: € 15,99

ISBN 978 90 452 1055 1 Prijs: € 19,99 Ook verkrijgbaar als e-book Prijs: € 9,99

ISBN 978 90 452 1113 8 Prijs: € 19,95 Ook verkrijgbaar als e-book Prijs: € 9,99

en meer op www.karakteruitgevers.nl

ISBN 978 90 452 1421 4 Prijs: € 24,99 Ook verkrijgbaar als e-book Prijs: € 12,99

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 19

NEDERLAND TWEEDE WERELDOORLOG

Nederlandse militaire vliegvelden in woord en beeld Tijdens de Tweede Wereldoorlog namen de Duitse bezetters de Nederlandse vliegvelden in beslag voor hun Luftwaffe. Na de bevrijding van zuidelijk en oostelijk Nederland in 1944 kwamen ze in handen van de geallieerden. Vliegvelden in oorlogstijd presenteert die geschiedenis. Door Bert Freriks

et boek bestaat uit vier delen, te beginnen met een gedegen uiteenzetting over de Duitse Luftwaffe in Nederland. Vervolgens worden alle 27 door de Duitsers gebruikte vliegvelden besproken. De hier

Schiphol in 1940

‘Honderden unieke foto’s en tientallen stafkaarten, een ware lust voor het oog.’

Vliegtuigen van de Royal Canadian Airforce op Vliegveld Helmond in 1944 gedetacheerde eenheden en hun verrichtingen komen daarbij zeer gedetailleerd aan bod. Daarna komt de inzet van de geallieerde luchtstrijdkrachten in

ROYAL CANADIAN AIRFORCE

Nederland aan de orde, gevolgd door een overzicht van de vliegvelden na de overname door de geallieerden. Sommige lezers zullen misschien verbaasd zijn over de neutrale toon van het boek; slechts een enkel hoofdstuk besteedt aandacht aan dwang en verzet. Vliegvelden in oorlogstijd is echter vooral een bijzonder kloek uitgevallen en zeer gedetailleerd naslagwerk van vijfhonderd pagina’s. Het unieke karakter van het boek zit hem niet alleen in die gedetailleerdheid, maar ook in de honderden unieke foto’s en tientallen stafkaarten, een ware lust voor het oog. Het boek is uitgegeven met steun van Het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH), een gespecialiseerd kennis- en onderzoekscentrum, dat meewerkt aan talrijke militair-historische publicaties. De eerste druk verscheen in 2009. Deze herziene uitgave bevat nieuw beeldmateriaal en een aantal correcties op basis van nieuwe inzichten.

+++++

Op de website van het Ministerie van Defensie is ook veel informatie te vinden over Nederlandse vliegvelden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hier vindt u onder andere per vliegveld foto’s, topografische kaarten en videomateriaal. Kijk op www.defensie.nl/ onderwerpen/vliegveldentijdens-de-tweede-wereldoorlog.

Peter Grimm, Erwin van Loo, Rolf de Winter (redactie), Vliegvelden in oorlogstijd, Uitgeverij Boom, 512 pagina’s (€ 45,00)

DE WAFFEN SS Het Europese leger van de nazi’s Claus Bundgård Christensen, Niels B. Poulsen, Peter Scharff Smith Dat de racistische SS in de Tweede Wereldoorlog het waarschijnlijk meest multi-etnische en transnationale leger van de twintigste eeuw creëerde, is een van de opzienbarendste paradoxen van de moderne militaire geschiedenis. De Waffen-SS ontwikkelde zich gedurende het bestaan van het Derde Rijk van een bescheiden lijfwacht voor Hitler tot een enorm leger, waarvan ongeveer een miljoen mannen deel uit hebben gemaakt. De soldaten van de Waffen-SS werden aan vrijwel alle Europese fronten en voor alle vormen van oorlog en oorlogsmisdaden ingezet. Ze namen deel aan de Holocaust, bestreden de partizanen op de Balkan, vochten tegen de geallieerden in Italië en aan het westfront, en tegen het Rode Leger aan het oostfront. De Deense historici Claus Bundgård Christensen, Niels Bo Poulsen en Peter Scharff Smith hebben het integrale verhaal over de Waffen-SS geschreven, waarin ook de Nederlandse en Belgische bijdragen daaraan ruimschoots aan bod komen. 800 blz./ rijkelijk geïllustreerd / gebonden / ISBN 978 90 6100 720 3 / € 49,50

JOSEPH GOEBBELS De kwade genius van Adolf Hitler Karl Christian Lammers Joseph Goebbels (1897 – 1945) had als minister van Volksvoorlichting en Propaganda een centrale rol in nazi Duitsland. Hij zette de werkelijkheid in scene in de nazi volksgemeenschap en hij schiep met zijn Führermythe een beeld van de onfeilbare leider die Duitsland naar een glorieuze toekomst zou leiden. Deze biografie schetst een kritisch maar genuanceerd portret van een politicus die het gebruik van propaganda verstaat als een van zijn tijd meeste moderne politici. Dit boek is geschreven met als achtergrond zijn omvattende dagboeken. Karl Christian Lammers is een Deens auteur van historische werken. Hij is docent aan de universiteit van Kopenhagen. 522 blz. / paperback / ISBN 978 90 6100 657 2 / € 34,50

Eerder verschenen in de reeks Document bij Uitgeverij Ad. Donker: HET RIJK VAN MAO, een lijdensverhaal - Torbjørn Færøvik 656 blz. / gebonden / ISBN 978 90 6100 697 8 / € 49,50

HET ‘FOUTE’ KAMP, de geschiedenis van het Amersfoortse interneringskamp Laan 1914 (1945-’46) – R. Hoving 168 blz. / paperback / ISBN 978 90 6100 650 3 / € 24,50

JOSEF MENGELE, nazi arts, zijn leven en misdaden – A.O. Stensager 384 blz. / paperback / ISBN 978 90 6100 635 0 / € 27,50

www.uitgeverijdonker.nl

AD_BKMilitaireBoeken_01.indd 1

10-04-17 11:32

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 21

SLAG IN DE JAVAZEE SCHILDERIJ J. WANDERS

De Slag in de Javazee

OORLOGSDOSSIER

Het verhaal achter ‘Ik val aan, volg mij’ Slag in de Javazee is het vierde boek uit de serie Oorlogsdossier van Anne Doedens en Liek Mulder. Deze slag, die desastreus afliep voor de Koninklijke Marine, is zeker niet voor het eerst beschreven, maar dit nieuwe boek komt op een passend moment. Door Tanja Wilming

an 27 op 28 februari 1942 vond de Slag in de Javazee plaats. Die nacht werd op zee gevochten om Nederlands Oost-Indië, in het bijzonder

Java, tussen de geallieerden en de Japanse aanvalsvloot. De geallieerden, bestaande uit Nederlanders, Amerikanen, Britten en Australiërs, waren geen partij voor de Japanners. Tweeduizend marinemannen, onder wie negenhonderd Nederlanders, sneuvelden. Een van hen was schout-bij-nacht Karel Doorman, commandant van de kruiser De Ruyter, die de geschiedenisboekjes inging als de man die dapper ten strijde trok onder het motto ‘Ik val aan, volg mij’. Het boek is niet alleen actueel vanwege het feit dat het 75 jaar geleden is dat de strijd plaatsvond. Een paar maanden geleden werden nabestaanden opgeschrikt door het nieuws dat de wrakken van de tot zinken gebrachte schepen geborgen waren door criminelen. ‘Nederland en Indonesië gaan nauw samenwerken om erachter te komen wat er met de verdwenen

Van links naar rechts: Theo Doorman, Liek Mulder, Matthieu Borsboom, Rob Verkerk en Anne Doedens

Nederlandse oorlogsschepen in de Javazee is gebeurd,’ zei premier Mark Rutte. Deze achtergrond maakt het lezen van dit boek interessanter. Want hoewel kennis van dit onderwerp eigenlijk gewoon verplicht moet zijn, blijft Slag in de Javazee een geschiedenisboek waarin ook de context geschetst moet worden. En daar moet je even de tijd voor nemen.

+++++

Anne Doedens en Liek Mulder, Slag in de Javazee 1941-1942. Oorlog tussen Nederland en Japan, Uitgeverij WalburgPers (€ 21,50)

Militaire geschiedenis bij Boom Verenigd op de grond, daadkrachtig in de lucht Verenigd op de grond, daadkrachtig in de lucht schetst in woord en beeld de enerverende honderdjarige geschiedenis van de Nederlandse grondgebonden luchtverdediging. Redactie: Erwin van Loo, Sven Maaskant, Dirk Starink, Quirijn van der Vegt

Vliegvelden in oorlogstijd Meer dan veertig vliegvelden komen aan bod met ruime aandacht voor de bouw, infrastructuur, logistiek, inzet van operationele eenheden en ondersteunende diensten op en rond de vliegvelden. Redactie: Peter Grimm, Erwin van Loo, Rolf de Winter Ontvang een gratis leesfragment uit Vliegvelden in oorlogstijd. Ga daarvoor naar www.boomgeschiedenis.nl/boekenkrant

Volg ons nu ook op Facebook en Twitter

www.boomgeschiedenis.nl

GEACT UALISEER DE HERUITGAV E

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 23

SLAG AAN DE SOMME EERSTE WERELDOORLOG

Shellshock aan de Somme Oorlog en trauma zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar het enorme aantal militairen met psychische klachten tijdens de Eerste Wereldoorlog zorgde voor een kentering in de psychiatrie. Taylor Downing beschrijft in Somme op levendige wijze hoe shellshock zich uit, hoe het mogelijk veroorzaakt wordt en vooral hoe men erop reageerde. Door Sophie Reekers

artje zomer 1914 werd Groot-Brittannië verrast door de uitbraak van de Grote Oorlog. Met een leger dat tien keer zo klein was als de continentale krijgsmacht stond het land voor een gigantische logistieke uitdaging. De tot Minister van Oorlog benoemde veldmaarschalk Lord Kitchener zette een intensieve werving van vrijwilligers in gang en binnen enkele maanden meldden zich honderdduizenden enthousiastelingen. In ‘Vriendenbataljons’ trokken rekruten die elkaar persoonlijk al kenden, onder het bevel van gentlemenofficieren, naar het Franse front om het Britse beroepsleger te ondersteunen. Daar ontstond, in dit eerste moderne conflict met grootschalig vuurwapengebruik en loopgraven, een patstelling. In juli 1916 werd daarom een groot offensief gelanceerd dat leidde tot de Slag bij de Somme. Zelden is zo’n optimistisch leger een doffere ellende ingestuurd dan op dat slagveld. Keer op keer stuitten de Britten op bloedige tegenslagen, wat voor de overlevenden bijzonder traumatiserend was. Het dagenlang opeengepakt zitten, blootgesteld aan

Engelse howitzers doodsangsten, terwijl ‘fight nor flight’ opties waren, leidde ertoe dat soldaten in grote aantallen instortten. Dat ging gepaard met symptomen als tijdelijke verlamming of hevige bibbers, begeleid door vele gruwelijke herbelevingen van het slagveld. De term shellshock werd populair, terwijl de aandoening bijna pandemische vormen aannam. Doodsbenauwd om ‘leeg’ te lopen, ontkende de legertop de problemen glashard, ondersteund door de politiek. Psychische hulpverlening, zowel militair als civiel, was in het vooroorlogse Britse Rijk sowieso uiterst minimaal (denk aan vreselijke gestichten), in tegenstelling tot op het vasteland van Europa – dankzij onder meer het werk van Freud. De behandelmethoden, variërend van psycho- tot elektroshocktherapie, kregen pas tíjdens de jaren ’14-’18 vorm, ironisch genoeg met financiering door het Oorlogsministerie. Men begon eindelijk in te zien dat iedereen ‘gek’ kon worden en dit niet samenhing met zwakte. Helaas was

Taylor Downing

WWW.PASSCHENDAELE.BE

voor dergelijke zorg alleen tijd en ruimte bij de ernstige gevallen (vaak officieren), die naar Engeland werden geëvacueerd. Hospikken in het veld moesten het merendeel van de manschappen snel oplappen (door ze enige tijd te laten rusten) en dan terugsturen naar de frontlinie, want ‘het moreel mocht niet instorten’. Sommige slachtoffers werden weggestopt, andere zelfs voor deserteurs gehouden en derhalve geëxecuteerd: zij waren lafaards, een gevaar voor de rest. Na de oorlog werd de meeste exmilitairen met een ‘zenuwziekte’ – zich regelmatig pas na 1918 openbarend – een oorlogspensioen ontzegd. Bang voor simulatie en verspilling van geld bleef de overheid jarenlang wantrouwig tegenover ‘staatsruifeters’, want er was een economische crisis op handen. Lijders aan shellshock, achteraf geschat op zo’n zes procent van het totaal aantal mannen (bij Sommestrijders oplopend naar circa twintig procent), werden eigenlijk levenslang miskend en verwaarloosd. Ondanks behoorlijke psychiatrische vooruitgang en de ‘introductie’ van PTSS in 1980, waarin de belangrijkste mentale kenmerken van shellshock werden gevat en oorlogsstress gelegitimeerd leek, blijft erkenning van deze slachtoffers tot op heden heikel. Downing biedt vele betrokken eindelijk een stem, wat dit tot een licht chaotisch, maar wel inzicht biedend boek maakt.

Taylor Downing, Somme, Uitgeverij BBNC, 376 pagina’s (€ 24,99)

+++++

Boek momenteel leverbaar als e-boek.

Sommige slachtoffers werden weggestopt, andere zelfs voor deserteurs gehouden en derhalve geëxecuteerd: zij waren lafaards, een gevaar voor de rest.

Geschiedenis bij Boom 3e druk

‘De brandende kampongs van Generaal Spoor heeft gezorgd voor een kantelmoment’ – Trouw

‘Een belangrijke aanvulling over een periode die in de militaire geschiedschrijving van ons land lange tijd onderbelicht is geweest’ – Armex

Nederlandse Inlichtingendiensten speelden tijdens de Koude Oorlog een veel grotere rol dan tot nu toe werd gedacht.

‘Eindelijk is er een boek over het wonder van de Tachtigjarige Oorlog: hoe een paar provincies het machtige Spaanse leger wisten te trotseren’ - Trouw

Een familiegeschiedenis over de oorlog in Indië en de Duitse bezetting.

‘Ook dit deel is door specialisten geschreven in een trefzekere stijl. En voorzien van goed gekozen illustraties en heldere kaarten en tabellen’ - NRC Handelsblad

Volg ons nu ook op Facebook en Twitter

www.boomgeschiedenis.nl

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 25

VREEMDELINGENLEGIOEN VREEMDELINGENLEGIOEN

Geboren vechtersbazen? Het Franse Vreemdelingenlegioen heeft door de jaren heen voor veel jongemannen een zekere aantrekkingskracht gehad. Ook duizenden Nederlanders traden toe. Onder hen Rende van de Kamp, auteur van het royaal geïllustreerde Geen mannen, maar duivels!. Door Jeroen van Esch

Rende van de Kamp vechtersbazen, gelegerd in de woestijn. Tussendoor diende hij in legers van verschillende andere landen. Van het Kroatische tot het Zuid-Libanese leger. Rende wilde soldaat zijn, lezen we in de inleiding. Huurling heette het vroeger. Intrigerend, want hoeveel van deze geboren

an de Kamp diende zeven jaar in het Vreemdelingenlegioen, die beruchte elite-eenheid van vrijgevochten

vechtersbazen ken je als ‘gewone Nederlander’? In Geen mannen, maar duivels! vertelt Van de Kamp het echte verhaal van het Franse Vreemdelingenlegioen, vanuit Nederlands perspectief. Van de Mexicaans-Franse oorlog in de negentiende eeuw tot de twee Wereldoorlogen, Vietnam en VN-missies over de hele wereld. Overal namen Nederlanders in dienst van het Legioen deel aan de strijd. Van de Kamp tekent hun verhalen veelal uit eerste hand op en schenkt uitgebreid aandacht aan de tradities, de cultuur, de loodzware opleiding en de zeer risicovolle inzet. Daarnaast rekent het boek af met hardnekkige mythes. De grote hoeveelheid unieke foto’s, veelal uit privécollecties van legionairs, maken dit boek helemaal af.

+++++

Rende van de Kamp, Geen mannen, maar duivels!, Uitgeverij QV, 328 pagina’s (€ 29,95)

BOEKFRAGMENT: SUCCES IN EEN VERLOREN OORLOG Brigadegeneraal b.d. Ben Bouman vermengt in dit boek zijn eigen Indië-ervaringen en militaire kennis met zijn reflecties als historicus. Dat zorgt voor een uniek en onthullend verslag.

Ben Bouman, Succes in een verloren oorlog. Het 6e Regiment Veldartillerie en zijn Speciale Troepen in de onafhankelijkheidsstrijd van de Republiek Indonesië, 1946-1949, QV Uitgeverij, 160 pagina’s (€ 18,95) www.qvuitgeverij.nl

aar een steeds terugkerende vraag was: waar zit het verraad? Spier:

“De inlichtingengroep van het regiment had in Pegaden een paar informanten en een van hen zei eens terloops tegen de commandant van het peloton Speciale Troepen in Pegaden: ‘Er komt hier vaak een gewapende man van jullie met zo’n zwarte jas en die gaat steeds naar het gebied hierachter, waar wel bendes worden gesignaleerd.’ Dit bericht kreeg ik door van Pangalila, die me waarschuwde dat

Sompi, bevorderd tot korporaal na zijn moedig gedrag op de Goenoeng Pogor, weleens wegging. Het gebeurde wel dat iemand naar de vrouwen ging, maar dan moest hij zich bij terugkeer melden. Dat deed Sompi niet; hij kwam voor dag en dauw binnensluipen. Ik zei dus tegen Pangalila: ‘Als hij weer binnenkomt, arresteer je hem en je brengt hem bij mij.’ Zo werd Sompi op een vroege morgen om zes uur bij mij gebracht. Ik zag aan zijn gezicht dat hij zich betrapt voelde. Op mijn vraag waar hij was geweest, antwoordde hij dat hij naar een vrouw was geweest. Dat geloofde ik niet. Ook verder aandringen hielp niet. Sompi werd dus vastgezet. Maar kort daarop kwam het bericht dat Sompi onlangs was gezien met een beruchte bendeleider. Toen was zijn lot bezegeld: ik heb hem

dood moeten schieten. Het was een van mijn dapperste mensen. Hij sprak vloeiend Nederlands. Menadonezen kunnen erg onbetrouwbaar zijn, maar ik zei tegen ze: ‘Je pleegt maar één keer verraad, want we komen er altijd achter.’ Ik had zoveel contacten. Dat is het voordeel als je al die buitenposten hebt. Ze kennen elkaar en ze rapporteren; kabar angin, een gerucht gedragen door de wind, gaat snel door.” Zoals eerder geconstateerd werden – vooral bij de Koninklijke Landmacht tijdens de Indische jaren – krijgsraden of de militaire rechter niet ingeschakeld. ‘Verraders’ werden standrechtelijk gefusilleerd in opdracht van de commandant.

Naam: Rinke Leeftijd: 32 jr Missie: Afghanistan

NEDERLANDSE VETERANENDAG 24 JUNI 2017 DEN HAAG WWW.VETERANENDAG.NL

MET DEZE NATIONALE DAG BEDANKEN WE AL ONZE 115.000 VETERANEN VOOR HUN INZET. OUD EN JONG, MAN EN VROUW EN VAN ALLE MISSIES. PLAZA THEATER MALIEVELD KUNST, LITERATUUR EN MUZIEK Kom naar het Plaza theater op het Malieveld, de plaats voor veteranenkunst, veteranenauteurs en muziek door en voor veteranen. Ontmoet daar veteranen die schilderen, tekenen of fotograferen. Over hun missie, over hun beleving, of gewoon over het landschap. Zoals Stef Fridael, Bosnië en Afghanistan- veteraan, met zijn werk ‘Beautiful Warchild’.

Beautiful Warchild Stef Fridael

Operatie Geslaagd Erik Krikke

Spreek met veteranenauteurs die schrijven over hun belevenissen ver van Nederland en soms lang geleden. Maar ook over zeer recente missies. Zoals Erik Krikke, Afghanistan-veteraan met zijn boek ‘Operatie Geslaagd’.

Verschillende bands en solisten treden op in het Plaza theater. Het Plaza theater op het Malieveld is open van 09.00 – 17.00 uur en gratis toegankelijk. Van 10.00 – 11.00 uur kan iedereen in het theater kijken naar de openingsceremonie in de Ridderzaal. Daarna begint de programmering op het podium, te zien op informatieborden bij de ingang. In het Plaza theater is een doorlopende expositie van veteranenkunst en zijn meerdere veteranen-auteurs aanwezig met hun boeken.

Luister naar de muziek van en voor veteranen. Soms uit de Veteranen Top 50, soms uit eigen inspiratie.

Meer leren van de verhalen van veteranen? Kijk op www.veteranendag.nl

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 27

ROME JAMES POTTER

ROMEINSE OUDHEID

Bloed en spelen De Zwitser Robert Fabbri (1961) maakte eerder naam met de Vespasianus-serie. Met Arminius begint hij aan een nieuwe reeks, eveneens spelend in de Romeinse tijd. Het bloed stroomt rijkelijk. Door Cees van Dijk

n de krochten van het donkere Teutoburgerwoud staat Arminius van de Cherusken in het begin van onze jaartelling aan het hoofd van een Germaans leger. Tijdens een bloederige veldslag hakken zijn troepen drie Romeinse legioenen in de pan. Bijna twintigduizend Romeinse

Robert Fabbri soldaten sneuvelen, maar daar liggen de heersers in Rome niet wakker van. Erger vinden zij het dat er tijdens de slag ook drie heilige standaarden met in goud gegoten adelaars verloren zijn gegaan. Saillant detail: Arminius is opgegroeid in Rome. Waarom komt hij nu in opstand tegen de Romeinen? Robert Fabbri

beschrijft gedetailleerd hoe het zover heeft kunnen komen. Net als in zijn andere boeken neemt hij daarbij de vrijheid om historische feiten te larderen met fictieve elementen. Wie Arminius. De Germaanse veldheer die de Romeinse legioenen een vernietigende slag toebracht ter hand neemt, moet over een sterke maag beschikken. Vanaf het begin van het boek stroomt het bloed van de pagina’s. Zo beschrijft Fabbri beeldend het gevecht tussen twee gladiatoren in een Romeinse arena. Zwaarden hakken ledematen af, messen snijden lichamen open, ingewanden glijden naar buiten. ‘Bloed klotste over het zwaardgevest…’, en de hoofdpersoon reist af naar het Walhalla. Die scène is een bloederige voorbode van wat volgt.

+++++

Robert Fabbri, Arminius, Uitgeverij Karakter, 320 pagina’s (€ 17,99)

BOEKFRAGMENT: VERENIGD OP DE GROND, DAADKRACHTIG IN DE LUCHT Verenigd op de grond, daadkrachtig in de lucht schetst in woord en beeld de enerverende honderdjarige geschiedenis van de Nederlandse grondgebonden luchtverdediging.

Erwin van Loo, Sven Maaskant, Dirk Starink en Quirijn van der Vegt (redactie), Verenigd op de grond, daadkrachtig in de lucht. Een eeuw grondgebonden luchtverdediging 1917-2017, Boom uitgevers Amsterdam, 420 pagina’s (€ 39,90) www.boomgeschiedenis.nl

et duurde tot 1917 voordat in Nederland een min of meer georganiseerde grondgebonden luchtverdediging tot stand kwam. De aanleiding daartoe vormde de Eerste Wereldoorlog. Na het uitbreken van dit conflict in augustus 1914 ontstond de acute noodzaak het Nederlandse luchtruim te beschermen tegen vliegtuigen en luchtschepen van vooral de Britse en Duitse luchtstrijdkrachten. Ook in de lucht moest immers de neutrale status worden gehandhaafd. Op 5 augustus, zes dagen na de afkondiging van

de algemene mobilisatie, gaf de opperbevelhebber van Land- en Zeemacht (olz), generaal C.J. Snijders, daarom de leger- en vlootautoriteiten opdracht de integriteit van het Nederlandse luchtruim te bewaken. “Vliegtuigen of luchtschepen van vreemde legers of vloten mogen onze grenzen te land of ter zee niet overschrijden”, zo schreef Snijders. “Zij moeten worden beschoten. Nabij de grens opgestelde troepen moeten zeker zijn, dat het vliegtuig of luchtschip zich boven het Nederlandsch grondgebied bevindt.” Het bevel om buitenlandse luchtvaartuigen neer te halen was echter makkelijker gegeven dan uitgevoerd. De krijgsmacht beschikte in de zomer van 1914 namelijk niet over wapens die zonder meer geschikt waren om ‘vliegmachines’ te bestrijden. Erg uitzonderlijk was dit overigens niet, want ook in de omringende

landen stond de grondgebonden luchtverdediging aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog nog in haar kinderschoenen.

Van bakfiets tot brandhaard

Geen mannen, maar duivels!

Militaire ooggetuigen de strijd in mei 1940

Titel: Van bakfiets tot brandhaard. Een jong gezin tussen Amerikaanse elitemilitairen. Auteur: Inge van der Vorst en Esther Horsten Uitgeverij: QV Uitgeverij ISBN-nummer: 978-94-92435-02-6

Titel: Geen mannen, maar duivels! Nederlanders in het Franse Vreemdelingenlegioen Auteur: Rende van de Kamp Uitgeverij: QV Uitgeverij ISBN-nummer: 978-90-82080-03-2 Prijs: € 29,95

In dit boek beschrijft Inge van der Vorst de dilemma’s van het thuisfront van de uitgezonden militair. In haar geval is de situatie nog complexer omdat zij met haar twee kleine kinderen achterblijft in de grootste legerplaats van de VS, Camp Lejeune. Haar man is als Nederlandse marinier voor drie jaar geplaatst bij een Amerikaanse elite-eenheid waarmee hij zes maanden naar Afghanistan wordt uitgezonden. Via fragmenten uit zijn dagboek wordt ook een beeld geschetst van deze missie zelf.

Het eerste Nederlandse boek dat het al bijna twee eeuwen lang tot de verbeelding sprekende Franse Vreemdelingenlegioen van alle kanten belicht en Nederlandse oud-legionairs zelf aan het woord laat over ijzeren discipline, ontberingen, moed en opoffering. Maar ook over verloren veldslagen, zelfmoorden, fantasieverhalen, deserteurs en pseudolegionairs. Kijk voor meer informatie op www.geenmannenmaarduivels.nl.

Titel: Militaire ooggetuigen. De strijd in mei 1940. Auteur: Gielt Algra Uitgeverij: QV Uitgeverij ISBN-nummer: 978-90-82080-05-6 Prijs: € 24,95 Dit boek voert ons terug naar die vijf dramatische oorlogsdagen en werpt licht op indringende ervaringen van hoofdrolspelers aan Nederlandse zijde: de militairen die langs de Maas, in de Peel-Raamstelling, op ‘de Greb’, in Rotterdam, rond de vliegvelden van Vesting Holland, in de lucht en op tal van andere al vergeten plekken vergeefs vechten voor de vrijheid van het Koninkrijk. Een van de uitgelichte verhalen is die van de inmiddels overleden meidagenveteraan en oudmarinier Arend Profijt: “Volgens mij schoot ik alleen maar op een uniform. Dat idee had ik. Ik dacht er nooit aan dat daar nog een vent in zou zitten.”

Al deze boeken zijn verkrijgbaar via de boekhandel of op www.qvuitgeverij.nl

AANBIEDING! ‘Dansen in schuilkelders.

Mijn dagboek uit de Tweede Wereldoorlog’ voor slechts € 15,Johanna Wycoff-de Wilde (Arnhem, 25 november 1925) groeide op in Nijmegen, in een groot gezin waarvan haar oudste zus tijdens de Tweede Wereldoorlog actief was in het verzet. Haar vader was als journalist werkzaam bij de Nijmeegsche Courant en spoorde haar aan om een dagboek bij te houden. In haar vaak gedetailleerde aantekeningen beschrijft Johanna niet alleen de gevolgen van de Duitse

bestelbon 268 pagina’s ISBN 978-90-820800-6-3 Winkelprijs: € 22,50 Kortingsprijs: € 15,- (€ 7,50 korting) Actienummer: 904-10136 Naam: Adres:

bezetting en de ontwikkelingen aan het oorlogsfront, maar ook de dagelijkse bezigheden van een meisje dat zich ontwikkelt tot een jonge vrouw. Daardoor ontstaat een boeiende mix van oorlogsellende en romantiek, die nooit eerder in deze authentieke vorm in Nederland is verschenen. Kijk voor meer informatie op www.danseninschuilkelders.nl.

Dansen in Schuilkelders – Johanna Wycoff-de Wilde Tegen inlevering van deze bon bij de erkende boekhandel ontvangen lezers van de Boekenkrant € 7,50 korting op het boek Dansen in Schuilkelders. Het boek is ook zonder verzendkosten rechtstreeks bij QV Uitgeverij te bestellen. Maak het bedrag van € 15,- over op rekening NL14ABNA 0542 2904 48 t.n.v. QV Uitgeverij Nijmegen en stuur deze bon met naam en adres op naar QV Uitgeverij, Antwoordnummer 98177, 6500 VA Nijmegen. Deze actie is geldig tot 1 augustus 2017.

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 29

MUSEA TENTOONSTELLINGEN DEN HELDER

Marinemuseum. Bij de tentoonstelling Alle hens! beleef je stoere marineverhalen van vroeger en nu. Deze expositie is gebaseerd op het boek Alle hens! Stoere marineverhalen dat in juni 2016 is verschenen bij uitgeverij Kluitman. Te zien tot en met de zomer van 2018. www.marinemuseum.nl

SOEST

Nederlands Militair Museum. Tot en met 27 augustus is Genghis Khan, wereldveroveraar te paard te zien, een indrukwekkende tentoonstelling over het leven van Genghis Khan. www.nmm.nl

KORNWERDERZAND

Kazemattenmuseum. Bezoek kazematten van de Afsluitdijk, de enige plek in Europa waar in de meidagen van 1940 de Duitse Blitzkrieg vastliep. www.kazemattenmuseum.nl

OVERLOON

Oorlogsmuseum Overloon. In de grote hal van het museum staan altijd ten minste 150 voer-, vaaren vliegtuigen opgesteld. Het merendeel daarvan is gebruikt in de Tweede Wereldoorlog. www.oorlogsmuseum.nl

ROTTERDAM

Mariniersmuseum. De familietentoonstelling Expeditie Speurneus 2.0 neemt bezoekers mee op wereldreis en leert hen als echte combat trackers, dé spoorzoekers van het Korps Mariniers, geheimen onthullen en sporen vinden. www.mariniersmuseum.nl

ARNHEM

Museum Bronbeek. Dit museum belicht de koloniale vaderlandse geschiedenis. Centraal staan de invloed van de overheid op de koloniale samenleving en het optreden van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). www.defensie.nl/

SPOREN VAN OORLOG

Missie geslaagd Opgegraven Strijd is een tentoonstelling in het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch over allerlei militaire objecten die gevonden zijn bij bodemonderzoeken en opgravingen in binnen- en buitenland. In het kader van deze tentoonstelling organiseerde Kamp Vught begin maart een open opgraving, om oorlogsarcheologie in de praktijk te laten zien. Door Jesse Poiesz

ie Opgegraven Strijd bezoekt, ziet wapentuig uit alle denkbare tijdvakken: van de Romeinse tijd tot de Koude Oorlog. Daarnaast zijn er veel alledaagse gebruiksvoorwerpen te zien. Samen biedt dat een compleet beeld van het soldatenleven. Opgegraven Strijd geeft echter ook inzicht in de praktijk van de oorlogsarcheologie. Om duidelijk te maken wat er allemaal komt kijken bij deze specifieke vorm van bodemonderzoek is begin maart op het binnenterrein van Nationaal

Monument Kamp Vught, vlak bij ’s-Hertogenbosch, een open opgraving gehouden in het kader van Opgegraven Strijd. De resultaten van deze opgraving worden verwerkt in de tentoonstelling die nog tot 14 mei te zien is. Bezoekers werden tijdens de opgraving aangemoedigd om vragen te stellen. Om de vraag of hij dan wel een beetje kan werken, moet archeoloog Ivar Schute lachen. ‘Je staat vooral te kletsen.’ Dat blijkt. Maar zo krijg je als leek wel een duidelijk beeld van de archeologische praktijk: door een archeoloog te zien werken en hem te bevragen. Het primaire doel van de opgraving was het localiseren van de oorspronkelijke treinrails van Kamp Vught. Dat is niet gelukt. Wel zijn er veel andere voorwerpen gevonden, waaronder onderdelen van de neergestorte vliegtuigen die hier door de gevangenen ontmanteld werden. Of het belangrijke vondsten zijn, kan Schute nog niet zeggen. ‘De voorwerpen moeten eerst schoongemaakt worden. De meeste ontdekkingen doe je eigenlijk pas aan je bureau. Nu is de dialoog met het publiek het belangrijkst.’ Wat dat betreft is de missie geslaagd, beaamt ook Schute. En dat gaat ook op voor Opgegraven Strijd, een mooie mix van militaire geschiedenis en een masterclass archeologie.

‘De voorwerpen moeten eerst schoongemaakt worden. De meeste ontdekkingen doe je eigenlijk pas aan je bureau.’

Tot en met 14 mei in Het Noordbrabants Museum, Verwersstraat 41, ’s-Hertogenbosch. www.hetnoordbrabantsmuseum.nl

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 â&#x20AC;&#x201C; PAGINA 30

Majoor Marco Kroon geeft lezing op 19 juni 2017 in Woerden

PTSS-hulphond

voor stressvermindering en een betere kwaliteit van leven

De baasjes van een PTSS-hulphond leren samen met hun hond opnieuw deelnemen aan de maatschappij en durven weer naar buiten. Dat zorgt voor meer kwaliteit van leven, ook voor hun omgeving. Een PTSS-hulphond doorbreekt het isolement van zijn baas en zorgt voor nieuw perspectief.

arco Kroon, RMWO (1970) is drager van de Militaire WillemsOrde. Deze onderscheiding is hem toegekend als commandant van een peloton van het Korps Commandotroepen in Afghanistan.

Op maandag 19 juni 2017 zal Majoor Marco Kroon in Woerden een lezing verzorgen. Hij spreekt over leiderschap, teamwork, Lezing Marco Kroon, maandag 19 juni 2017, 20 uur, Woerden (locatie volgt) Toegangprijs Toegangprijs veteranen

â&#x201A;Ź 35,â&#x201A;Ź 25,-

kameraadschap, communicatie, loyaliteit en opereren onder extreme omstandigheden. Hij heeft inmiddels twee bestsellers geschreven: â&#x20AC;&#x2DC;Leiderschap onder vuurâ&#x20AC;&#x2122; en â&#x20AC;&#x2DC;Danger Closeâ&#x20AC;&#x2122;. Dit evenement wordt georganiseerd door de Boekenkrant. Na afloop van de presentatie is het mogelijk om Marco Kroon te ontmoeten en zijn boeken te laten signeren.

Aanmelden via info@boekenkrant. com o.v.v. â&#x20AC;&#x2DC;evenement Marco Kroonâ&#x20AC;&#x2122;

SĐ&#x17D;Đ&#x192;Ď˝Đ&#x201A;Đ&#x17D;Đ&#x192;Đ&#x2C6;Đ Â VĎżĐ&#x17D;ĎżĐ&#x152;ĎťĐ&#x2C6;ĎżĐ&#x2C6; Â KĐ?Đ&#x2C6;Đ?Đ&#x17D; Â VeteranenKunst LV HQ ZRUGW JHVFKLOGHUG JHEHHOGKRXZG JH KDNW RI JHVPHHG GDQ ZHO JHJR WHQ RS EDVLV YDQ HUYDULQJHQ WLM GHQV HQ KHULQQHULQJHQ DDQ RRU ORJHQ YUHGHV PLVVLHV HQ DQ GHUH HUQVWLQ]HW YDQ 1HGHUODQGVH PLOLWDLUHQ VLQGV PHL

DE NIEUWSTE MCNAB!

69. JHHIW KDDU YHWHUDDQNXQVWH QDDUV HHQ SODWIRUP YRRU H[SRVL WLH HQ GXV FRQWDFW PHW KXQ SX EOLHN HQ GDDUPHH erkenning Â en Â waardering

0HGH GDQN]LM KHW V-Âfonds Â Â LV SVK Â RRN LQ DDQZH]LJ RS KHW 0DOLHYHOG WLMGHQV 9HWHUDQHQ GDJ 8 EHQW YDQ KDUWH ZHONRP LQ KHW PLAZAtheater. Â

Đ&#x2026;Đ?Đ&#x2C6;Đ?Đ&#x17D; Đ&#x2021;ĎťĐ&#x2026;ĎżĐ&#x2C6; Đ&#x201A;ĎżĐ&#x2020;Đ&#x160;Đ&#x17D; Đ&#x2026;Đ?Đ&#x2C6;Đ?Đ&#x17D; Đ&#x2020;ĎťĐ&#x17D;ĎżĐ&#x2C6; Đ&#x201D;Đ&#x192;ĎżĐ&#x2C6; Ń&#x17D;Ń&#x17D;Đ&#x2026; Â

â&#x20AC;&#x2DC;DE BESTE ACTIEFILMS IN BOEKVORM.â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; FHM

BK MILITAIRE BOEKEN

MEI 2017 – PAGINA 31

COLOFON AGENDA 13 MEI

GILZE-RIJEN – Vliegbasis GilzeRijen. Defensie organiseert voor het thuisfront van Defensie en de Nationale Politie de thuisfrontcontactdag We@Home, met een uitgebreid entertainmentprogramma voor jong en oud. www.defensie.nl

20 EN 21 MEI

OVERLOON – Oorlogsmuseum Overloon. De Militracks Militairiabeurs, hét evenement om historische voertuigen te zien, maar ook om voertuigonderdelen, militaria, historische boeken en andere zaken uit de Tweede Wereldoorlog aan te schaffen. www.militracks.nl

23, 24 EN 25 JUNI

DEN HELDER – Nieuwe Haven. Tijdens de Marinedagen kunt u kennismaken met de Koninklijke Marine, haar personeel en materieel. Deze dagen vallen samen met SAIL Den Helder. www.defensiedagen.nl

25 JULI

GROESBEEK – Nationaal Bevrijdingsmuseum. Het persoonlijke verhaal van opa’s en oma’s speciaal verteld voor kinderen van 10 tot 12 jaar in Opa’s en Oma’s vertellen over de oorlog. www.bevrijdingsmuseum.nl

31 JULI T/M 11 NOVEMBER

ZONNEBEEKE – Zonnebeke Church Dugout. Dit ondergrondse complex is een van de best bewaard gebleven dugouts van de Eerste Wereldoorlog en wordt, wellicht voor het laatst, opengesteld voor publiek.

Op 24 juni vindt op het Malieveld in Den Haag de Nationale Veteranendag plaats. Op dit evenement presenteert de Boekenkrant de boeken van Nederlandse veteranen. De volgende auteurs en/of hun boeken boeken zullen hier te vinden zijn: Sonja van Amersvoort • Zijn trauma in mijn genen Françoise Appels • NDVN het Nederlands Detachement VN in Koreaanse oorlog 1950-54 Reinder Bielleman • Een reservist in Uruzgan Agnes de Boer • Leven op de Stelling • forten van toen en nu Martin de Boer • Mijn Drvar Jules Calis • Van Brabant naar Afghanistan... en terug Anke Dorpmanns • Mama is soldaat Bastiaan Everink • Strijdtoneel Rob Evers • Teams door het vuur Claire Felice • Here are the young men • Only the Sky Remains Untouched Peter Grimm • Vliegvelden in oorlogstijd Joep van Hoof • Een bewijs van belangstelling en welwillendheid Rende van de Kamp • Geen mannen, maar duivels! Esmeralda Kleinreesink • Officier in Afghanistan • On Military Memoirs Sander Koenen, Peter van Uhm • Ik koos het wapen Erik Krikke • Operatie geslaagd

www.passchendaele.be

Marco Kroon • Danger Close • Leiderschap onder vuur

1 T/M 3 SEPTEMBER 2017

Gerard van der Lee • Onze Jan in Indië

ENSCHEDE – International Army Show. Evenement op Vliegveld Twenthe voor liefhebbers van legervoertuigen, van jeep tot tank. Met nostalgische muziekoptredens en stands met allerlei militaria. www.armyshow.eu

COLOFON

VETERANENDAG

Rémy Limpach • De brandende kampongs van Generaal Spoor Erwin van Loo • Verenigd op de grond • Daadkrachtig in de lucht Jaap de Moor • Generaal Spoor

Randy Noorman • Afghanistan. Tussen oorlog en wederopbouw • Dagboek van augustus Arnold Olsthoorn • Van Amersfoort naar Batavia

CONTACT

Boekenkrant Visschersplein 160 k22 3511 LX Utrecht Nederland Telefoon: + 31 30 2231718 REDACTIE

redactie@boekenkrant.com ABONNEMENTEN

abo@boekenkrant.com Telefoon: + 31 172 476085

Marianne Oostendorp • Een fles in de aarde

ADVERTENTIES

Gert Oostindie • Soldaat in Indonesië, 1945-1950

ONLINE

Ralf Österberg • Het Oslo-virus J.L.G. van Oudheusden • Een kleine geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog Niels Roelen • Soldaat in Uruzgan • Leven na Uruzgan Ben Schoenmaker • 200 jaar Koninklijke Landmacht Dirk Starink • De jonge jaren van de Luchtmacht Inge van der Vorst • Van bakfiets tot brandhaard Marieke Vos-Hardonk • Kamelen op de lijn

verkoop@boekenkrant.com www.boekenkrant.com www.militaireboeken.com @militairboek www.facebook.com/ militaireboeken

OPLAGE 10.000 VOLGEND NUMMER

De volgende BKMilitaireBoeken verschijnt op 6 november 2017. HET TEAM

Hoofdredacteur Anouk Abels Redacteur Frank Hockx Titelmanager Jesse Poiesz Senior adviseur Caroline van der Lee Corrector Christine Tinssen Medewerkers Jesse Poiesz, Jeroen van Esch, Nora van Ouwerkerk, Sigge Stegeman, Erik de Vries Lentsch, Tanja Wilming, Bert Freriks, Sophie Reekers, Cees van Dijk Cover Ministerie van Defensie Vormgeving Titus Vegter Uitgever Jan Louwers BKMilitaireBoeken is een uitgave van de Boekenkrant over militaie boeken, die verkrijgbaar is bij Boekenkrant-boekhandels. Op boekenkrant.com staat een overzicht van winkels die deze special verspreiden. De Boekenkrant bied kwaliteit voor een breed publiek. De onafhankelijke redactie van deze maandelijkse krant besteedt aandacht aan literatuur, spanning, jeugd, non-fictie en strips.

CONCEPT & DESIGN: SILOAGENCY.COM - FOTOGRAFIE: JEROENHOFMAN.COM

Naam: Toninho Leeftijd: 29 jr Missie: Afghanistan

NEDERLANDSE VETERANENDAG 24 JUNI 2017 DEN HAAG WWW.VETERANENDAG.NL