ЙИСАТ УLА, АРТНАТ УLА, ХАНТЫ МИРЭВ НУПТАH ЯСАH! Яlаптаl тыlащ хутмет хатl 2001-мет таl вуш эваlт этты питас
Российская Федерация Ямало-Ненецкий автономный округ Газета №17 (695) Lапат хутмет (суббота), Ункер тыlащ (апрель) 26-мет хатl 2014-мет таl
«Сокровища Севера-2014» Хащам lапат Москва вошан Всероссийский выставочный центр хоща яртъяhмет международный выставкаярмарка «Сокровища Севера2014» ус. Lув ункер тыlащ хус хуlмет хатl эlты хус lапатмет хатl унты ус. Щита яртъяhмет всероссийский фестиваль творчества коренных малочисленных народов Севера, Сибири и Дальнего Востока РФ «Кочевье Севера» артистат па коллективат кащ версат: нарсъюх хуlатман яксат, кашаh мир рут ёх lый арlаl арысат, хорамаhа верам опращlаl тайм сохат этаlтысат, кассат па хоровод Дружбы версат.
кайт хуват пирысайт. Щи питсат: туса вератты хоятат, Тазовский школа-интернат эlты творческое объединение «Северные россыпи» воспитанникат, lов па оhат эlты туса эватты-нёхарты хоятат, хорамаhа тайты сох ёнтты хоятат, каш верты хоятат, Овс мув шоши мир общинайт эlты хоятат. ЯНАО стенд хоща шоши мир хоятат щират па пищат этаlтыман усайт. Вератты хошты хоятат мастер класс версат. Москва вошан уlты хоятат па мояh хоятат верытlат Ямал мув хоятат уlты щир вантты, вуlы хот lыпи пормасlаl пиlан вантты.
Туняl фестиваля яhхам няврэмат
Овс мув хоятат уlты щирlаl, пищlаl емаh хатаlан этаlтысаят. Мероприятие кимет шупан конференцияйт, презентацияйт, творческий встречайт усат, еhта пасан lартман омасман хоятат потартсат, творческий рупатайт конкурсан версайт. Ямал эlты щи манам хоятат муниципалитетат заяв-
Щи выставка компания «Абориген Экспо Тур», Ассоциация коренных малочисленных народов Севера, Сибири и Дальнего Востока РФ, международный фонд «Батани», Союз общин КМНСС и ДВ РФ па Национальная гильдия товаропроизводителей и импортеров хоща рупитты хоятат lэщатсат.
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Айкеlат
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Яlап леккархот пуншlа Тампуш сусан Приуральский район Белоярск вошан яlап леккар хот пуншlа. Лечитты пормасат леккар хота тувамат, ин лакки омасlайт па lощlтаlайт. Ешавуl рупитты щира lэщатты питlайт Ветхощьяh араткем хоят оlты леккар хот амбулатория пиlан кат щорс ихощьяhмет таlн верты питса. Проект хуват щи леккар хотан няврэмат сэма питты блок процедурный помещенияйт пиlан, физиотерапевтический отделение, туберкулез муш лечитты таха, лечебно-диаг-
ностический блок хирург, стоматолог, гинеколог, терапевт па физиотерапевт кабинетат пиlан. Ищиты леккар хотан ренгенкабинет, изолятор па лаборатория рупитты питlат. Кашаh блок утща ов хомтэп па пандус, шушиlыты ант вератты хоятат ураhан, пиlан. Нумасlа, и хатl леккар хота хольмаh вет хоят ёхатты верытаl. Леккар хот овхарн гараж леккар машинайт ураhан, пусанщиты хот, lэты хот па потам хот лёхийм хоятат ураhан верман уllат.
Lорвош районан новитут хотат оlhашак рупитты питlат Lорвош районан новитут хотат lэщатты щир эlты ям айкеl ёхтас. Щи айкеl эlты район куща Андрей Головин тувам совещанийн потартса. Там таlан Мужи вош па Lорвош новитут хотhан план хуват ханшам пора элты оlhашак рупитты питlатан. Мужи вошан новитут хот таlаh вош тутан маты юраl ант ёхатты питмаl, щит ураhан яlап хот сорашак верты номас потса. Оlаhн аспотты тыlащн етшаптаты вер ус, ин аснопатты тыlащ хоlатыйн етшаптаты ястаса Ващьёханов новитут хот сорашак рупитты щира lэщатты па нумасlа. Щи новитут хот школа пиlан и проектан верты питыlысайтан, школа хув верты ураhан, еllы утща проектан верlа. Новитут хот Ващьёханов воша новитут па хошам маты питаl. Совещанийн районан яlпа верты хотат эlты потартса: детская школа искусств, тренажёрный зал, lох шавиты хот Горка вошан, новитут
Омасты новитут хот
карты кеlат Мужи па Овкурт вошhанан пелатты питlайт, культурно-спортивный комплекс па спортивный зал Мужи вошан, йиhк сыстапты станция Питlор вошан. Каш верты хотат Лопхари па Асов вошhанан капитальный ремонтан верlайт. Районан уlты хотат яlпиlыты ураhан ар ох ортман уllа. Там пуш Горка вошан катра хотатан уlты хоятат ураhан яlап хотат омасты питlайт.
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Туберкулёз муш лечитты мутрайт Кат щорс няlхощьяhмет таl хус кимет па хус хуlмет хатlhанан Пулhават вошан научно-практическая конференция ус, «Современные технологии защиты народов Севера от туберкулёза и других социально значимых заболеваний». Ар вош па хонмув эlты леккарат па учёныйт щи ёхтыlысат: УрФо, Новосибирск, Саратов, Архангельск, Якутск, Санкт-Петербург, Москва, Германия па Нидерланды муват эlты. Lый туберкулез муш Овс муван лечитты вер эlты потартсат. Уполномоченный представитель президента РФ Игорь Холманских ястам щиран, ищки тахаятн щимащ мушаh хоят аршак. Щит ураhан ищки Овс муван уlты хоятат мет оlаhн нётапсайн верты мосlат.
Директор Уральского научно-исследовательского института фтизиопульмонологии, главный фтизиатр УрФО Сергей Скорняков ястас: «Там йисан хоятат лечитты леккарт ар мутра тайlат. Каматса хатаlан, хой ишан каматса щёсан рахаl уятты муш па лечитты щир ханшlтаты па ястаты. Яlап портунат па лечитты мутрайт щикуш сора этlат, щи пуляh туберкулез муш ищи такашак йиl па ВИЧ-инфекция пиlан яха lыllыйl. Муhев мосаl яlап мушат яма lэрапты па уятты. Куш хота хоятат ат уllат, иса лечитты мосlат». ИА Север-Пресс айкеlат Валентина РОХТЫМОВА толмащсаллы
2
№17 (695) Lапат хутмет (суббота), Ункер тыlащ 26-мет хатl 2014-мет таl
Яlап хотат, яlап юшат Lорвош районан уншак куртат кутан Овкурт хуlмета lуhтасаl. Прописка нэпек щиран вантман, Овкуртан, ай куртlаl па тащатан яhхты хоятlаl пиlан, кимет щёрсшупкем хоят уlтаl. Щи муваh хоятат уlапсаеl хоты манаl, муй верат тыйlат, муй хоща па тахрап уl, щит эlты Овкурт куща ху пиlан потартсаман. Кимет таl щи lаварт рупата туllы Иван Григорьевич Рочев. Шоши айlат хоят, Муши вошан ашкуlа етшаптас, ун тахайн утаlтыйс. Нэпек щиран, законат уйтты щиран рупитты хошаl, куртаh хоятlаl пиlан ясhаl яха ёхатаl. Ханшам рущ ясhаh потрэман ханты ясhа толмащтасэм.
– Овкуртан хот омасты вер хоты манаl? – Генеральный план щиран куртэван хот омасты ураhан таl участок ант хащас, щишан щи веран катра хотат лосытты питlув. Сот хутъяh семья яlап хота очередь щиран lойlат. Хой воllы хотlы ус, хой няврэмlаl энапсат, ар вер. «Социальное развитие села» программа хуват каматса таl рупитсув, щи программа тухарlа. Хой щи программа хуват хот ант шитас, кимет программая lоhlат, щит «Устойчивое развитие сельских территорий». Там муван хоятат lув хот па омасlат. Ин lапатхощьяh семья списокан уl. Няl хоятаh семья мил-
И.Г.Рочев тащ ёх емаh хатаlан Щаня ёхан каlнаhан
– Иван Григорьевич, там муниципальный образований хоща муй куртат lоhман уllат? – Овкурт тумпийн хоlна Ямкурт lуhатlа па Щаня ёхан нохlы няl курт, щит Нымвошкурт, Овоlаhкурт, Тыlтам па Ёхантай. Утвошкуртан па Мувкуртан прописка щиран ханшlтам хоят антом, щишан ант lуhатlайт. Хуl веlты хоятат Овкуртан хотан маты питсайт, куртатан хоят шимlа йиl. Куртан прописка верты ураhан мосаl закон щиран муваl па уlты хотаl кадастровый учёта lэщатты. Хоты Овкуртан па Ямкуртан хот омастыйн нэпекат lэщатlайт, куртатан ищи щиты мосаl верты.
Хот омасты павартат
лион катсот щёрс соlковайн нётапса охан маlайт. Ин ванттэван, щит шимаl. Щи вер ищи lэрапты питlэв, мосаh, охаl аршака верlа. – Па мув хоятат хот омасман рупитlат, щит и фирма? – Муh хощаев 2003-мет таl эlты «Запсибхлеб» фирма рупитаl Тюмень вош эlты. Хоят уlты хот lув омасlат, 2011-мет таl эlты электростанция етшаптаты вуяссат. Катра станцияев юраl ант ёхатаl, вошев уна йис. Яlап станция тампуш етшаптаты ястасат. Туп рупата таlаhа йитаl унты хоlна мосаl кев новитут аhкlат lонщты, яlап новитут карты кеlат таlты. Щит иса вертыйн вошев яlап
Овкурт вош хот омасты план
воша йиl, хорамаhа вантасты питаl. «Журналистов» вош хулы хуват «Запсибхлеб» фирма опсам хотатан тампуш хуl веlты ёх, тащ ёх уlты питсат. «Молодежная» вош хулы хуват яlап хотат ищи щи фирма омасаl. Округеван хот омасты вера ох маlа, кущайт эlты щимащ так ясаh уl «ветхий» хотат хоl лосытты, хоятат яlап ям хотатан ат уllат. – Вош юшlын ищи хоlна ант етшаптыман уllат. – Юшlув па верты мосlат.
йиhкев ант потыlыса. Щишан, йиhк сопаса тайlув. Щаlта вош кимаlан хольмаh метра вутат мув сыстапсув, ищи тут эlты сайlыты ураhан. – Там таl культура верата постаман уl. Щи номасан муй Овкуртан верlа? – Тампуш округ эlты яlап клубан омасты ястысаюв, щимащ сора омасты «модульный клуб». Щи верэв таlаhа ки йиl, муh номас тайlув катра клуб ремонтан верты. Овкуртан ям музей
Овкурт вош
Няl хув вош хулы щебень кеван шошапсаllув. Ин хоlна нумасlув, муйн эlты понты. Кев лопсат рахаl понты, мосаh па, асфальт. Асфальт ищи кат хорпи, каврам па потам. Мувев lэпат, артаlыты мосаl, щаха маты щиран ремонтаl тынlышак питаl. Туняl lуh яlап кев тротуарат версув, хуlамсот метра, тампуш сот метра кем па верты утщиlув. Сохаl юшат кашаh таl ремонтан мосаl верты, ох ар манаl. – Туняl lуh руваh ус, емаh тут питыlыйс. Вошан йиhк сопасlаты щир уl? – 2010-мет таlан решение суда ус. Прокурор ясаh щиран Овкурт вошан нийl «пожарный водоём» верты мосас. Там порайн хоl нийl верман уllат. Моlты вер тыйтыйн, щиlта йиhк вуты рахаl, хус няl кубометра йиhк кашаh контэйнеран. Там таl шеhк ищки ус, щи
уl, туп хотаl катрая йис. Щишан, музей тохи lэщатты рахаl. Хоlна па ар вер эlты Иван Григорьевич пиlан потартсаман. Округ эlты, кущайт эlты нётапса уl, камн хорпи программайт lэщатlайт, хоятат уlты хотат омасlайт. Вой энмаlты рахаl, муван ищи камн умащ lэтот энамаl. Туп мир уlапсайн ищипа атом верат тыйlат, арпелак иса уна веран. Пиво инщты вер нэмоlты щиран хайты ант верытlэl. Мет атом, хун ай хоятат, энамты няврэмат инщты керlыlат. Щит эlты Овкурт вош куща ху самаl ищи хошийl. Туп и хоятан щит ант вермlа, куртаh мохиlаl еllы уlапсаел шавиты вер lув эlтыlаl lойl. Потрэман хоlна еllы уl, па ёхатты газетаятан lуhтаlан. Клавдия МАКАРОВА ханшам потар па верам хорат
3
№17 (695) Lапат хутмет (суббота), Ункер тыlащ 26-мет хатl 2014-мет таl
Тохlаh ар сот Хоlта карэмия, хоlта нюрэмия, иса тохlаh войт нылайт, иса лый элтэла потар lойl. Щи войиет муhева иса нётlат, муhев амат маlат, номасlав туhа понlаllаl, lый юрlаlн па щиты еllы уlопсаев туlэв. Муя па муh щимащ номас версув, тохlаh войт эlты, щищкет эlты потар туты? Щи туром партом войиет иса хоят номасн lойlат, иса хоята нётопса верlат, хоят хошмаllат, lапатlат, хоятата па щаlта мутра номас мийлиlат. Няврэмие туп сэма питаl, аhкеlн онтопан ёнтlа, онтоп шанша питы лук ими хор понlа, няврэм оlтаl эlты лук имийн ат шавиlа, оlмаl ром ат уl. Нэhат сэвlаlа карты войт сэвиlыlат, йис элты щата тохlаh войт хорт lойlат, щи юрн нэhат lыllаl шавиlайт, юрн малайт.
Ханты хоят иса емаh войт пеlа пойкащман уl, емаh вой ант веllа, таl тахийн тыхlаl ант кетомlа. Ханты мир торат шеhк емаhа тайlаllы. Нэмоlты порайн ханты хоят тор тыхl пуhlа ант шушаl, тыхlаl ант кетомаl. Уна пелка ювом хоятат щиты ястыlат: «Торат – щит найурт воят, наятн шавиlайт, уртатн вантыlайт». Щи ясhат ма Евдокия Тимофеевна Яркина элты хуllылыслам, ащел шуhат щиты ястыlымаl. Щи емаh вой хорат нэhатн ханшия йис эlты па поныlыlайт, умща вантасlат «кат охпи тор», «охlы тор». Моlты пормас верман, хоят тохlаh вой эlты ант ёрэмаl, тохlаh войт хорат иса тохи поныlыlайт. Нарасlаты юхатн па тохlаh вой хорат lойlат, тор сапl шома тор охн понман уllа. Тохlаh войт, щищкет ханты хоятн муй щирн туп ант айlтыlайт! Тохlаh ар сот, тохlаh ар сыр, тохlаh туром, нюром вой. Щищкет па тохlаh ай воята аяlтыlайт. Ханты мир монщатан тохlаh войт эlты ванкутlы потар lойl. Тухаl монщатн тохlаh войт хоят сайlаlат, хоят lыl шавиlат. Савнэ и монщан хоятата шеhк ун нётопса верас, хоятат ищки эlты нох паятсаllы. Шеhк ищки порайн Савнэ ими хоятатн Турма китом, вантты, муя щимащ ищки lойl. Савнэ вантаl, имеhан-икеhан паlhат иса хира акатман, щи эlты мувн ищкия йис. Савнэ вусlы па хир пелки маншсаllы, паlhат мува
эсаlтсаllы па хоятат хошма питсат. Потраh кутар эlты ханты мир па монщ тайl. Кутар ими иса потар туl. Хун веllа, хун lув нох сухатlа, хун суllаl нох таllайт. Щи потраh кутар ими уlмаl! Тухаl монщатн щи эlты потар lойl, хоты войт тыйсат. Хоты вурщак сэм иlпийн па аhlаlн восты лотат тайты питас, па хоты щаlта щи лотат пунан этсайт. Тухаl тохlаh войт хоят хот пуhlа вана lататлиlат па тыхаllаl па хоят хот пуhlа верlаllаl. Щи элты нэhатн вурщак шеhк вана самн тайlа. Йис туты воя вурщак аяllа. Ханты нэhат па хоlна щиты нумасlат, сусан вурщак хошом муват пеlа манаl па няврэмата ясаh хайl. Вурщак хоят пуhlа вана lататлийl, хоятат эlты паlтап ант тайl. Имет вурщак пиlн порайн потартlат, няврэмlаl ат шавиllы, ойн ат маllы, lыеlа няlом ат маl. Ворhа имев эlты ин потар ант туlув. Lув эlтэlа ванкутlы потар тутлиlув. Ворhа ими емаh хатl кашаh таllуh верыlыllув. Арщир тохlаh войт уllат. Тухаl тохlаh войт вурас вертыlыlат. Кевнэк хоят пуhlа вана омасаl па уваl, lув юпеlн ант манты унты уваl. Щаlта па еlшик lатаl па па щи наhен вохlаllы. Щиты унта щи туlайн, ястаlат, lув хоят унт lух хота тутлитаl.
Лащ эlты хоятат паlман уllат, таl тахийн сэма щи щищки ант питыlыйl. Пиращ хоятат щиты потартlат: «Моlты вера питты еlпийн, лащ ищипа наh пуhlэнан увты питаl. Щи вурас верты питl, куран ки манlан, куран нюхаllайн, хопан ки манlан, вантlэн: хоп нёlн щи омасаl, сэман па щи вой иса ант ныlа». Тохlаh войт – щи хорамаh туром партом войиет! Щит ураhан, хорlаl нэhатн па ханшия понман тайlайт. Сорэт, васэт, лукат, вурщакат, халэват иса ханшийн lойlат. Муйщир ханши тохlаh войт юрн ханты нэhие туп ант верас! «Соры тохаl ханши», «ун соры тохаl ханши», «ай соры тохаl ханши». Васы хорам юрн па щимащ ханшет нэhат верыlысат: «васы сапаl ханши», «питы васы сапl ханши», «васы пошах ханши». Па хоlна ар ханши уl, хота тохlаh войт ханши хорн lойlат: «lунт тохаl ханши»,
«вой тыхаl», «лук пуши», «ворhа ханши», «нуваh лук пуши», «вурщак», «охlы вурщак», «лук», «оlом лук», «оlом ханшаh лук», «халэв» па па ханшет. Нэhат ханши ёнтты вер и лотн ант lойl. Нэhат щащиlаl-аhкаhкиlаl эвтыlыйм ханшет ёнтlаllаl па щаlта сот щир яlоп ханши номса понlат па эвтыlыlат: «хулах тыхаl», «шуппи эвтом ай соры тохl», «курэк тыхl», «lунт пукат», «хоhхра тыхl», «курэк», «еllы вантты лук ими», «питы лук», «кат охпи
лук», «кутр суматн» па па ханшет. Ханты нэhат ханши эlты шома ун вер Антонина Макаровна Сязи верас, хорамаh нэпек щи эlты ханшас. Там ин ястом ханши нэмат – иса щи нэпек эlты вусlам. Щи ханшет куш хоlта нэhатн поныlыlайт: тайты соха, няврэм соха, тонты эlты, юх эlты верты пормасата: ан-суна, йиhlата. Онтпата, тучаhата, осом хирата, посата, милата па лук ими хор, халэв, вурщак, тор хорат самаhа поныlыlайт. Лук ими хор ар ханши кутн вантты ки, хусlэм пуш этыlыйл, халэв хор па вурщак хор яhкем пушн этыlыlтан. Няврэм энмаlты порайн аhкет ванкутlы щищкет эlты потар тутлиlат. Аhки, эвеlа охсохlаl сэвман, ястыlыйl: «Охиен хорамаh ки питl, щищкие охена lатаl». Хорамаh эви ишакман па щиты ястыlыlа: «Картэh сэваh, щищкеh тураh эвие». Хун ими охсохlаl арпелка lойlат, охсохlаl ант куншlаllы, сэвlаl яlпа ант сэвlаllы, щи порайн ястыlа: «Охаl – шома ворhа тыхl!» Катра порайн имет васэт, lунтат охпушхат сохат эlты па сахат ёнтыlысат. Ай сохиет эlты, иса яха каратман, таlаh сах ёнтыlыса. Тухал ученой хоятат номас поныlыlат, щиты ай сох шукиет яха каратман, таhха, оlаh ханшет щи тыйсат. Хоты туп тохlаh войиетн ант нётыlыlаюв! Хаlэвт туром па тохlаh войт муhев ястыlат. Щата мет охан ворhа нэhев lойl. – Юхан ворhайт ар нуватан ки омасlат, вот иl питаl. – Ворhайт и пелка ки вантlат – вот така йиl. – Ворhайт товийн йиhк лотата ки омсыlыlат – хошом хатl питl.
– Сором юх нувата ворhайт ки омасlат – еhк сора манаl, lуh па ертlы питаl. Тохлаh войт элты нумасман, «Возрождение» клубан па lый эlтэlа потар тутлисув. Щи кеша ун кер тыlащ ветмет хатаlн клубан хоятат актыlысlув. Вуща ясаh мояh хоятат пеlа Борис Григорьевич Шушаков Ассоциация «Ямалпотомкам!» хоща рупитты ху ястыlыйс. Ям ар няврэм – Округ санаторно-лесной школа эlты па аhкиlаl-ащиlаl пиlн емаh хатlа ёхтыlыйс. Щит ям вер: щиты аяlта шоши мир уlопсаев сама понlэl, катаllэl па еllы туты питlэl. Няврэмат арат арысат, монщат монщсат, яксат. Ханты мир арат арыты группа «Сорни тутые» (Наталья Ребась щи группа пиlн рупитаl) каматса ар арэмийс, щищкет эlты па «Тиф-тиф» нэмпи ар. «Синяя птица» – няврэм шавиты хот (детский сад) эlты па няврэмат ёхтыlысат. Тоярова Лидия Ивановна няврэмат пиlн щата рупитаl. Милена Хасроева па Даниил Кудрин воспитатель нэhан юрн монщ монщсатан «Хоты хулах па макла lынан хорамаhа версатан». Па умащ соха lуматлиман устан. Лидия Ивановна няврэмат пиlн мосванан па конкурсан ёнтмеl, щи кеша шоши мир сохат моlты ант мосты щашканат, нэпекат эlты ёнтты мосас. Лидия Ивановна няврэмlаl пиlн вераl шома туhа вермаl – садикаl па садикат кутн оlhа питмаl, ханты сохаh похие па па няврэмат кутн ищи оlhа питмаl. Ун хоятат па тохlаh войт эlты потар тусат. Зинаида Викторовна Лонгортова щи эlты потартас, хоты ханты нэhат тохlаh войт па щищкет хорат ханшия поныlыllаl, муйщир вой хорат ханшийн lойlат, хоты нэhат ханшет понlат. Александр Кулиш па потраl тутлийс, селькупат эlты потартас, охсар ими эlты па курк эlты хоlна ар тувемийс. Йис саран арат арыты группайhан «Обдорянка» па «Марья моль» ищи хорам саран арlаl тусlаl. Надежда КОНЕВА потар ханшас, интернет элты понам хорат
4
№17 (695) Lапат хутмет (суббота), Ункер тыlащ 26-мет хатl 2014-мет таl
Александр Куприн
Сапсан – Мевl (потар оlhаl №16 газетайн уl)
Муh эlтэв потарlа: там амп атам, порсянтаl, там амп ям. Антом. Ликаh муй нёмша, хой паlаl, хой ант паlаl, юураh муй вевlы, потраh муй машья туп хоят уllыйl. Хоят нумасаl, lув пиlаlан уlты ампlаl иси lув хорпет. Антом, антом. Амп уlапса воllы па хорпи. Манэм восьхитыя хоятат эсаllаllам. Хоят манэм восьхитаl порайн, оlаhан ёшпатэl ки этаlтаllы манэм сит ям. Пунlы понямаh, кат куран шушиlыты воойхуlат, тухаl ишан, катlэпан кев ханятыlат. Лап шомарlэl па ант ныlа. Сишан хун кунш пелак тайlа сит ям. Хурыты ант мосаl. Кев сит веlпасlаты пормас. Lув хува юватlа, мосты тахая хойl, хойтаlан ун каши вераl. Ма вантсэм, хоты, ампат кеван хойтэт порайн, сялыман еl наварlат. Уйтман, ма хоты паllайм, кеван ант ёваllайм! Хоятат си ястаlат, маттыки, ампат хоят сэм пеlа есяl хув вантты ант верыттэl. Сит малы воllы олма. Ма Кусяем венш пеlа куш таlаh иlа вантты верытlам, сэмhаlам пуhlа ант па туllам. Муй ураhан муh ампат хоят пеlа хув ант вантlув? Муhэван ситы ванттыя уксям хорпи. Ар пелак хоят, энамты няврэмат хоlна па уllыlат, метман
вантlат, веншэl ликаh па отшам, нерасlат*, исимет пурсямам, мушаh ай моська ампиет. Няврэмиет сит воllы па турам. Няхаh веншан вантlат, эваlман па ям номасан уllат. Ай няврэмиетан восьхитэман, ма аматlам, аматман хасси lувиlаl няlмемна нёlэмаllам урты веншlаl эlты. Кусяеман ай няврэмат нёlытыя ант эсаllайм, тухаl ишан хоlна хомситы хась учиlайм. Муя па? Ант моштантыlам. Амуй lув па моlты нел сох тайl. Ун lов шуп эlты па ястаlам. Lов порты вер ма шеhк рахаlман тайlэм. Сит эваlт ямшак вер па антом, иlампа, мув lоватан. Lов lыпийн камн хорпи lэрыет, веlаман пошам эпаl. Тухаl lов аlаhсахат эваlт патлаты унты порты рахаl. Ма нумастэм сиран; lовшуп – lовшуп си уl. Куш муй хорпи ат вевтам, ар ампан порам, lув исипа lов. Lувеl еllы порты рахаl. Lовшуп мосяттэман, ма lувеl огородна муван лот хирlам па си ханятlэм. Си тумпина ма хоlна нумасlам, номпсэм тыеl-тохэl поныlыlэм: ин си lовем нёхи тайс, нёхэl lэвемаlэн, антома иl; нёхайl lэсэм, амуя па lован яlпа нёхи ант этаl? Матты воойхуl – хоят, кати муй па амп – lовшуп ханятам тахаем пуhаlан манаl, ма ликан
ёхатlайм, орыlам, орыlам. Сяlта ки моштантыlат? Ма lовшупlы хасьlам. Камн пуш ма ханятам лотlам ёрэмаllам. Сит эlты номпсэм воllы шакаl, кашlы-пушlы иlам. Муh хотэван «Катя» нэмпи кати уl. Lув си хорпи ёр па паlсям. Исимет, муй хот lыпина уl – сит иса lув пормасlаl; хоят ки – хоят, норы ки – норы. Хоlся ки амп ёхатаl, lув мохты тохи кутарматы навармаl, амп нёlа куншэмаl. Ант вохам ампат сялыман еl наварlат. Мин lув пиlаlан lухсатман уllаман. Етан ма lэтотан туlайм; овсянка lант lовшупат пиlан. Ма lувеl вана эсаllэм, lув овсянка соlамат еша lэl. Мин ястатсаман: lовшукиет lувеl ант рахаl кетамтыя. Сит ма lэвпасlам уlтэl яма нумlаllы. И пуш ма lув пеlайl такан па сыяhат уваlсам. Ма па катия понты мисъйиhк ант кетамlэм! Ястатман ант уllам? Турам вантман, ма lув пиlаlан ёнтты каш ант тайlам. Lув исипа ма нёlэм куншlаllы. Манэм куншты ант рахаl, ма юухат няхтыты питlам, нёlэм lопиты питаl, ма lувеl си нэрlэм, си куншlэм. Ун торас. Там хатlатан ма Айеман вохсайм, хоlты хотъятаlа, пормасат тахарты lарасяl пуншсаllы. Сита, мет иlпи нормаlан муh катиев оlас,
Эвтам тучаhат
lув эсамlаl, таlаh ун монталы арат ай катийн, шэпсайт. «Ванты са, яна lув си хорпи умсиет?» – ястас манэм Айием. Яна си. Муйl атом? Ямиет си. Катнаl-хуlмаl ма эпсатсаllам, нёlэм тайн хомта перэмасlам. Lув нампар воойт иты сялысат, ай lэпат па хошам поталыет. Хоя мосты воойхуlыет? Аhкеl ма пеlаем ляватты питас: «Ах, Сапсан-Мэвl ики, си lоват ям вера, хурыманшак уllа, сюсииlам аl пуранта, си lоват путайh шики». Вантаlан, муй хорпи отшам, исимет ма си вер ант уйтlэм? (еllы па уl) Геннадий КЕЛЬЧИННА толмасьса
Моштантыты ясhат: уhтэh* – уhты – сув яlта оlhа наlтыты карты юсь; воойхуlэм* – воойхуl – мув lоватан, йиhкатан уlты lыl тайты воойт, русь ясаhан, существа, муй па фауна кема ёхатты ясаh; lэва* – lэв – мит такlы вератты парты хоят; lуhи* – ун амп шики, акар; яраhlам* – тыlась лопас таlаh тэlан нытына ситы ястаlа.
•Хорат потарlат
Питlоран, тасяh ёх яха актасимеl порайн, тус нэhат верам-ёнтам пормасат, мир сэм вантты кешая, поныlысайт. Там еlпи, си арат арсыр ханши ант вантыlысам. Нынан вантты тучаhат поныlыlув. КЕРАН Митры ханшам потар шупии па верам хорат
Газета
«LУХ АВТ» Адрес редакции: 629008, ЯНАО, г.Салехард, ул. Подшибякина, 17 (34922) 4-68-03, 4-68-63 Е- mail: luhavt@yandex. ru
Учредитель (соучредитель) Департамент внутренней политики Ямало-Ненецкого автономного округа (ЯНАО, г.Салехард, пр-кт Молодёжи, д. 9) Газета зарегистрирована Управлением федеральной службы по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций по Тюменской области, ХМАО-Югре и ЯНАО 19 апреля 2012 года Регистрационный ПИ № ТУ72-00558
Тираж 700 Заказ 0212 Подписные индексы: на год - 29925, на полугодие - 84611
Газета вышла в свет 26 апреля 2014г. Подписано в печать 24 апреля 2014г. по графику: 17.00 фактически: 17.00 Газета выходит по субботам Цена годовой подписки 96 руб., в розницу не распространяется
Издатель Департамент внутренней политики ЯНАО (629008, Тюменская область, ЯНАО, г.Салехард, пр-кт Молодёжи, д. 9) Отпечатано в типографии ГУ «Северное издательство» (629008, г.Салехард ул. Ямальская, 14)
Главный редактор Кельчин Г.П.