ЙИСАТ УLА, АРТНАТ УLА, ХАНТЫ МИРЭВ НУПТАH ЯСАH! Яlаптаl тыlащ хутмет хатl 2001 мет таl вуш эваlт этты питас
Российская Федерация Ямало Ненецкий автономный округ Газета № 52 (678) Lапат хутмет (суббота), Ванхатlап тыlащ (декабрь) 28 мет хатl 2013 мет таl
Ханты мир уlапса вутhат ат lарпиlаl
Пора сора хасяl, ин моlхатаl таlаh тalэв, аhкарматы кум ант шитсув, хасям хатаllаl хасяпсат. Тal сыс ве рам рупатаев, тal сыс уlам кутэв артаlаты пора ёхтас. Хоты усув, хоты рупитсув арта lатыя. Муh сэмев вантман, сух хylэв шимlа ис, ин там па мохсаh хyl веlты ант эсаlты пит са. Там сfртна ханты хоята муй хося сяк тыя, хотсат еllы уl тыя? Ханты хоят lув, тураман партам сиран, турам эваlт lэтот шит ты вераl уl, щfрсаh тасьlаl сяхрат пурат ты верэl уl, сыстам йиhк инсьтыя, сыстам lаlты йиhкна lаlтыя,
ваншэh тахты lарпи там мув эlты шуши lытыя. Ситэв ки ан том, муh муй сар хан ты хоятат? Яна си, ханты мир уlты сираl па хорпия ис, катра уlам сира тан ин там исан уlтыя ант верытты питса. Катра сиран еllы ки уlты питlув, в ханты сохэв эваlт нэмаlты ант хасяl. Хоят хоты еllы уlты номас ки тайl, ант ушаl, ант тапаl, моlты щиран исипа нох пайтасаl. Там порайн, ма нума стэм сиран, мосаl кашh ханты хоята па мират ям нопсат, па мират
уlты сират оша пайт тыя, па мират уlты кута lоhман, яма утаl татыя. Тата си нын вантаlан, ханты мир кутан сyт хоят антом, ар сыр инженер ан том, ханты ясhэван уйтты па потарты утаl таты хоятэв па антом, рупитты юрист антом, ун тахаятан рупитты хоят шимаl, воlаhа каншамаlа ки, па ан том. Муй нёхтаlа, муй каншамаlа, иса антом. Сишан, муhэв мосаl там верат, ма нопсэм сиран, хоlыя утаlта тыя. Си вератан хош ты ханты хоятат эн маlтыя. Хун ханты
хоятат хyl веlты хош ты тумпина, тась эн маlты па вой веlты хошты тумпина, лак ки lарпиlаман, па мират кутан уlты ве рытты питlат па lый мираlа онтас туlат, си порайн муh ун ханты сясян ёхатlаюв. Там пуш ма фин но угор ассоциаций вет мет мирхот верам та хайн усам, Саранск вошан, Мордовия му ван. Ханты мираl lув рутаl ар. Сита си ун номас ус: финно угор мират хоятат lув яра ясаhlаl ёрэматы пит меl. Иса кератман русь мир ёх ясаhан лап
Яlап тal пиlан!
уямат. Хотсат там атом сорт эваlт нох питтыя? Яна си, мосаl кашh хоята хоштаl кеман lув мираl ясаhан по тартыя, верыттаl ке ман няврэмlаl потар тыя утаlтатыя. Куш манэм уяlан, аhкем асеман ант ки утаl тасайм, ма ин ма ми рэм ясаhан хун потар сам? Там исан, ханты ясаh утаlтаты сиран, касна эваlт шимаl нётlаюв. Муhэв нёх ты мосаl. И хотан уlты хоятат, lув ку тэlан, lув мирэl яса hан потартыя хойн ертlайт. Потарта па потарта. Ёlан ханты ясаhан потарты ураhан ох ант мосаl. Ма нумастэм сиран, йур ки яха понlув, и так номас ки уlув, хоlна еllы путлаlув, ясhэв тайты питlэв, ханты мир уlапса си рат ант ёрэмаllув, па мират кутан па уlты верытты питlув. Си тан си ханты мир уlапса lарпиlаl. Там питты Яlап тalан тумтака уlаты, атом номасан lыпан ант ат шукатlа. Валерий ЕЛЕСКИН, Россия финно угор мират ассоциаций куща lаhкар ху
Куртыиlув шавияlан
Катра тэlан мош таман уllа – ай кур тыет хоща ханты мир lыl ханман уl. Ин
моlхашак, хоlхосат порайн па си еlпетан, хантэт уlты муватан, ай куртыетан муй арат хоят ус. Кашh хот тэl мохи lув яра веlпас lаты лот тайс, ёш вой энмаlтас, lапка эваlт lэтот lэваса ант lуты lыйс, lуhан хyl со пасlаl, таlан веlпас lаl. Няврэм нях сый кашh хотан сясяс. Сяlта, ин таматан, ханты куртат lыllаl хурlаты питсат, моlты тахаятан воllы хур lасат. Хантэт ар пелкеl ёханат питаратан уl
lысат. Муh округ му веван Кунават ёханан, Сяня ёханан, Айвош ёханан, Суп па Супты ёханан, Питlор ёханан, Пул ёханан. Ма уйт тэм сиран, там ёхана тан уlты хоятаl воllы шимlа ис. Еlпи няв рэмаh няхаh куртые тан няврэм нях ант сясяl, хотlаl lыйсат, хоятlаl ун вошата мантсат. Тамась сир вантман, номас шакаl. Ма Овкуртна, ут хот кусяя рупитмеман, си вер эваlт шеhк такан нумассам. Муй кеман верытсам, ай
куртат lыlhатты си рат хося онтас версам. Сяня ёхан куртыетан, ин там порайн, хоятат уllат, воськам лот ан том. Муh мувеван хот оматты юх уl, вой па хyl веlпасlаты места кашh хот тайl. Па мув хоятат муh мирэв уlты лотата ант эсаllув, закон сиран мувlув сайlаllув. Ай куртыи lув шавимев ураhан, ханты мирэв нях со хан сухтам веншан нови турам пеlа вант ман уl. Сяня мув ёх пеlа вантман, па му ватан вошатан уlты
хантыlув, lуlан, па иситы еllы ат уl митсат. Ханми па рахми ханты хоятlам! Там питты Яlап тalан, тумтак ёш тумтак кyр! Ям номас тай ман, Турам пиlан. Ху хоятlам ху верат туса ат верlат, нэ хоятlам тураман партам сиран, нэ хоят верlаl яма ат верlат. Няврэмlув ойh нях кашh хотан ат сясяl. Степан КУРТЯМОВ, Lорвош район кущая нётты сира рупитты ху
2
№52(678) Lапат хутмет (суббота), Ванхатlап тыlащ 28 мет хатl 2013 мет таl
Тыlщат lуhаттот 2014 таl (таlэв оlаh шупаl)
Яlаптаl
Ункер
ЯНВАРЬ
АПРЕЛЬ
ПН
6
13
20
27
ПН
ВТ
7
14
21
28
ВТ
7
14
21
28
1
8
15
22
29 30
СР
1
8
15
22
29
СР
2
9
16
23
ЧТ
2
9
16
23
30
ЧТ
3
10
17
24
ПТ
3
10
17
24
31
ПТ
4
11
18
25
СБ
4
11
18
25
СБ
5
12
19
26
ВС
5
12
19
26
ВС
6
13
20
27
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Аснопатты
Курк ФЕВРАЛЬ
МАЙ
ПН
3
10
17
24
ПН
5
12
19
26
ВТ
4
11
18
25
ВТ
6
13
20
27
СР
5
12
19
26
СР
7
14
21
28
ЧТ
6
13
20
27
ЧТ
1
8
15
22
29
ПТ
7
14
21
28
ПТ
2
9
16
23
30 31
СБ
1
8
15
22
СБ
3
10
17
24
ВС
2
9
16
23
ВС
4
11
18
25
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Айкер
Унщ
МАРТ
ИЮНЬ
ПН
3
10
17
24
ВТ
4
11
18
СР
5
12
ЧТ
6
ПТ
31
ПН
2
9
16
23
25
ВТ
3
10
17
24
19
26
СР
4
11
18
25
13
20
27
ЧТ
5
12
19
26
7
14
21
28
ПТ
6
13
20
27
7
14
21
28
8
15
22
29
СБ
1
8
15
22
29
СБ
ВС
2
9
16
23
30
ВС
1
30
3
№52(678) Lапат хутмет (суббота), Ванхатlап тыlащ 28 мет хатl 2013 мет таl
Тыlщат lуhаттот 2014 таl (таlэв кимет шупаl)
Айтахайтпотты
Уйтlор
ОКТЯБРЬ
ИЮЛЬ ПН
7
14
21
28
ПН
6
13
20
27
7
14
21
28
ВТ
1
8
13
22
27
ВТ
СР
2
9
16
23
30
СР
1
8
15
22
29
ЧТ
3
10
17
24
31
ЧТ
2
9
16
23
30
ПТ
4
11
18
25
ПТ
3
10
17
24
31
СБ
5
12
19
26
СБ
4
11
18
25
ВС
6
13
20
27
ВС
5
12
19
26
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Унтlор
Аспотты
АВГУСТ
НОЯБРЬ
ПН
4
11
18
25
ПН
3
10
17
24
ВТ
5
12
19
26
ВТ
4
11
18
25
СР
6
13
20
27
СР
5
12
19
26
ЧТ
7
14
21
28
ЧТ
6
13
20
27
7
14
21
28
ПТ
1
8
15
22
29
ПТ
СБ
2
9
16
23
30
СБ
1
8
15
22
29
ВС
3
10
17
24
31
ВС
2
9
16
23
30
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Щёхар
Ванхатlап
СЕНТЯБРЬ
ДЕКАБРЬ
ПН
1
8
15
22
29
ПН
1
8
15
22
29
ВТ
2
9
16
23
30
ВТ
2
9
16
23
30
СР
3
10
17
24
СР
3
10
17
24
31
ЧТ
4
11
18
25
ЧТ
4
11
18
25
ПТ
5
12
19
26
ПТ
5
12
19
26
СБ
6
13
20
27
СБ
6
13
20
27
ВС
7
14
21
28
ВС
7
14
21
28
4
№52(678) Lапат хутмет (суббота), Ванхатlап тыlащ 28 мет хатl 2013 мет таl
Там монщев муh Яlап таlа юкатlэв. Рущ мир хоща Ищкеh аки ики вуl, ханты мир хоща па Паlhаh аки ики вуl. Lын хорlан йихорпеhан. Китантак ищкет кущайhан, китантак воотас кущайhан.
Вотща хуl юх аватна, вот ща наhк юх аватна, тум аl ху йиhкат суhатна, там аl ху муват суhатна Тахар Хотаh ики уlмаl. Хуlам эви таймаl. Имоlтына щиты во таса йис па, ищкия йис па, щи певlайт, там певlайт. Щиты lонщна тэваlсайт, щиты вотна курhаlсайт. – Хоты нэрыlув? Ищки на щи певlаюв? – Тахар Хотаh ики ястаl. Щиhанща, ай эвеl партlаllы: – Паlhаh икен хоща яhхlан ки, lуlн, куш кепа мелка ат йис. Щаха мантэн на вай ювlэн иl эhханщаl, нох туп аl яры. Ин эвиеl щи манаl. Щи шушаl, щи шушаl. Кур вевlы питаl, ёш вевlы питаl. Йи тахайн lор путара этаl. «Яна па, вай ювlэм иl эhханщас. Ащемна муя ант эсаlса нох яртыя? Вуlэм па нох ярlэм, шушты щикем торас», – lув щираlна нумасыйl. Вуllы па – нох ярlаllы. Lорна хоятат сойпиlат. Сыв сат, хулхат щиты воllыема хуl аllат. Щита муй вер тайl, щиты щи манаl. Lор тум пелка ёхатаl па, еша манаl, Паlhаh ики хота щи этаl. Паlhаh ики хота ёхатаl. Ёхи lоhаl. Нампар тэlыя, нампар ёваlтыя lойl. Намп рат ёваllаllы, lэщатlаllы. Шанш вой валщам уятаl. Ёхи lавемаllы. Щиhанща, щи омасаl. Имоlты ишна Паlhаh ики щи йитаl щащаl. Lох патhа lаl хатщаты сыйl Вошаh урт ики пут пата тохараl. Ёхи этаl па антпаl lаh кина, нёхасна кат хуlам пуш лап тахартмаl. Хорlаllан, lэщатlаllан, каварlаllан. – Наh нёхасlан воойlан хаlэват саха верыlа, ма ёхат тэм унта, – Паlhаh ики ястас. Lэlтан – инщlатан, иl оllатан. Аlаhсахат Тахар Хотаh ики ай эви нох верlаl. Ин Паlhаh икеl манмаl па, оlам лотаl lаhки пун куlат киярта ювмаl. Нох киlаl па айми путаl нык тахарlаllы. Ин нёхас lаl, воойlаl яха айпlаllы, саха верlаllы. Вуты вощ каllы. Щиты щи уl. Хотаl муйl нампарlаl нох lэщат lаllы. Ин икеl щи йитаl щащаl. Lох патhаlаl хат щаты сыйl Вошаh урт ики пут пата тохараl. Моlхатаl муй па метшак lаhкийн, нё хасна антпаl тэlыя тахармаl.
Газета
«LУХ АВТ» Адрес редакции: 629008, ЯНАО, г.Салехард, ул. Подшибякина, 17 (34922) 4 68 03, 4 68 63 Е mail: luhavt@yandex. ru
Валентина Рохтымова верам хfр
ПАLHАH АКИ
Паlhаh ики сахаl нох lуматсаllы. Тут сыlа lойс хошмаlтытыя. Сахаl иl няй капаl. Лакки кулапаl. Ин имеl вуllы па кат сэваl эваlты ким нярэмаllы па, ныра нох тахармаllы. – Lоя щита! Ин моlхатаl муй па мет шак Тахар Хотаh икев пев ты питlа. Щаlта вотаса йиl па тахар хот хулlаl лап тэваllайт. Кутап эвеl пеlа ястыйl: – Моlхатаl тэlна щи яс таlам, ин па наh мана! Щаха мантэнна вай юваllан иl эhхащlат па нох аl ярыlа. Щиты шуша. Хоты верlа? Щикуш ёхи нёсарlыйс па, щиты щи ма нас. Манаl, манаl, ёш вевlы питаl, кур вевlы питаl. Ищиты вай ювlэl иl эhха щаl. Щикем шушты торас. «Муя нох ант ярlэм», – нумасыйl. Вуllы па вай ювlэl нох ярlаllы. Па еllы шушаl. Имоlтына lор путара этаl. Ищиты хоятат щиты сой пиlат. Хуl ёваlмеl, ёохатмеl па, сывсат lатамтыlат, хул хат lатамтыlат, хуl аlэмаlат, еl пурlаlат. «Щита ма муй вер тайlам?» – иlта номас на нумасыйl. Йи еl шушаl. Щи шушаl, шушаl, lор тум пелка питаl. Паlhаh ики хотаlа па ёхатаl. Ёхи lоhаl па, Паlhаh ики антом. Норыlаl lэщатаl, нампарlаl ёваlаl. Шанш вой валщам уятаl, ёхи lавемаllы. Уlтаl сахат па щи ин Паlhаh ики йитаl щащаl. Lох патhаlаl хатщаты сыйl Вошаh урт ики пут пата тохараl. Ёхи lоhаl па щи арат нёхас воой веlмаl, щи арат lаhки воой веlмаl. Паlщам! Антпаl кат хуlам пуш ярмаl, антпа ант lэпам воойlаl шаншкеlа тахармаl. Lаhкиlан хорlаllан, нёхас
Учредитель (соучредитель) Департамент внутренней политики Ямало Ненецкого автономного округа (ЯНАО, г.Салехард, пр кт Молодёжи, д. 9) Газета зарегистрирована Управлением федеральной службы по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций по Тюменской области, ХМАО Югре и ЯНАО 19 апреля 2012 года Регистрационный ПИ № ТУ72 00558
lан lэщатlаllан. Воойlан со хат сораlты тахарlаllан. Lаhки нёха пут каварlатан. Путан каврам кут каврас, вуты вусlан. Шуваh ан шуваl хоlам юпина, lэlтан, инщ lатан, иl оllатан. Ин нэhаl аlаhсахат нох верlамаlна ин Паlhаh ики манмаl па оlты тахайl lаhки пун куlат киярта ювмаl. Киярта ювмаl. Нох киlаl па айми путаl нык тахар lаllы. Ин нёхас воойlаl сохат айпlаlы, lаhки воойlаl сохат lэщатlаllы. Сахаl ет шаl, вуты вощкаllы. Щиhан ща, Паlhаh ики щиты щи lайllаllы. Иlая па йиl. Ин Паl hаh ики щи йитаl щащаl. Lох патhаlаl хатщаты сыйl Вошаh урт ики пут пата тохараl. Ёхатаl. Моlхатаl муй па хоlна аршак нёхас воой веlмаl. Хорlаllан, lэщатlаllан. Ин ийкеl сахаl нох lуматlаllы. Тут сыlа lойl хошмаlтытыя. Ин сахаl па лакки кулапаl. Ин нэhаl ким нярэмаllы па сэвhаlаl эlты ныра нох тахармаllы: – Ийвlап асlап, lоя, ант ки хошlан! Ин Тахар Хотаh ики хоты нэрыйl? Моlхатаl муй па мет па щи певlа. Щи певlа, там певlа. Ёхи хащам эвеl па китlаllы. – Яhха, – ястыйl, – апщеhаlан век ант ёхатlатан. Наh па яhха Паlhаh ики хоща. Вун lора этlан па, – ястаl, – вай ювlэн нох эhханщаl. Нох аl яры. Па щи манаl. Щи манаl, щи манаl, вай ювlаl нох эhханщаl. «Куш хоты шуш lам, ант верытlам. Lув ант lойl, щиты шушlам». Хоты мосаl щи ёх таптыйl. Моlхатаl муй па щи арат хоят сойпийl. Щи арат хуlы пай понмеl. Хул
Тираж 791 Заказ 0673 Подписные индексы: на год 29925, на полугодие 84611
Газета вышла в свет 28 декабря 2013г. Подписано в печать 26 декабря 2013г. по графику: 17.00 фактически: 17.00 Газета выходит по субботам Цена годовой подписки 96 руб., в розницу не распространяется
хат lатамтыlат, аlэмаlат, тута манlат. Щита хоты муй вер тайl. Еша иl омпсамтыйl щутщатыя. Щи манаl, манаl, ин икеl хота па щи ёхатаl. Ёхи lоhаl па, нампарlаl ёваlаl, норыlаl lэщатаl. Хотаl сыстапlаllы. Щиты вуlтаl сахат па щи ин икеl йитаl щащаl. Lох патhаlаl хатщаты сыйl Вошаh урт ики пут пата тохараl. Ин икеl ёхатаl. Моlхатаl муй па: антпаl кат хуlам пуш, шаншкеllаl тэlн ярсаlамаl. Щи арат воойн аllа. Щитlан lэщатlатан. Ийкеl ястыйl: – Там воойlан хаlэват саха вераlы ма ёхаттэм кеша. Пут, муй верlаhан. – Кат ан хона! Йи анаl тум хотаh ийимена туви, – Паlhаh икина парса. Ким этаl па, нюр пат лам. Нэмаlты ант ныlа. Щикуш хоlта пеlа вантыйl. Вантыйl па, тута моlты тут сэм хорпи отыи ныlа. Щи шомайн манаl па, яна па имеl ими щита вуlмаl. Анаl ов эваlты ёхи шашапlаllы. Ин имеlна аlэмаlа. Анаl ёхи маlа. Ёхи туllы. Ин икеl ястыйl: – Тусэн? – Тусэм, – ястыйl. Ёхи lоhаl па, lэlтан, инщlатан, иl оllатан. Аlаhсахат нох киlмаlна, ин икеl манмаl па, оlам лотаl lаhки пун куlат ки ярта ювмаl. Щаlта lон вер ты омасl па, щи lон вераl, вераl. Нёхасlаl, воойlаl ён тасlаllы. Сахаl вуты пон lаllы. Ин икеl ёхатаl па, щиhанща, нох lуматlаllы па аl lоияl. Тут сыlна аl карыйl. Щикем ям. Иlа пеlа йиl, иl оllатан. Аlаhсахат па ийикеl мантаl па, аl ан том ёlан. Оlты тахайl lаhки пун куlат киярта ювмаl. Имоlты ишна па щи йитаl щащаl. Lох патhаlаl хатщаты сыйl Вошаh урт ики пут пата тохараl. Ин икеl ёхи ёхатаl. Моlхатаl муй па щи арат воой аlаммаl па воllые. Антапlаl иl хащ тохlат! Па хорlаllан, lэщатlаlан. Lэl тан, инщlатан. Кат ана хонlаllы, йи ан тум хота туllы. Анаl па ёхи туllы. Ин Паlhаh ики, щаlта мел ка иl па воllыема. Иllы ертты питаl па. Щиты яма йиl па. Lоlаl па щикем ям вуlтыя lувеl. Ин икеhан имеhан ин там щунянна, ин там вуllатан. Монщас Клавдия Павловна Кельчина
Издатель Департамент внутренней политики ЯНАО (629008, Тюменская область, ЯНАО, г.Салехард, пр кт Молодёжи, д. 9) Отпечатано в типографии ГУ «Северное издательство» (629008, г.Салехард ул. Ямальская, 14)
Главный редактор Кельчин Г.П.