ЙИСАТ УLА, АРТНАТ УLА, ХАНТЫ МИРЭВ НУПТАH ЯСАH! Яlаптаl тыlащ хутмет хатl 2001 мет таl вуш эваlт этты питас
Российская Федерация Ямало Ненецкий автономный округ Газета №6 (684) Lапат хутмет (суббота), Курк тыlащ (февраль) 8 мет хатl 2014 мет таl
Кашh хоятан атэl сиран вантlа
Р.П. Ругин Хоят пиlан и порайн уlтэнна, тухаl ишан ант па нумасыlан хой пиlан и по райн уllан. Сяlта, моlты кем кут хасьтаl юпийн, аhкармаlан па, яма артаlаlэн па, си эваlт наh пуhlэнна ям кут эваlт ям хоят уlмаl. Там номас, Роман Прокопье вич Ругин, сэма питам хатlаl постам порайн нох этас, ЦНК хотан. Lапатьяh вет тal lfвата ювам хоят, ямальс кий поэт, прозаик па обще ственный деятель. Си етан, тохи ар хоят ёхтыlыйс, те левидений lыlаh хfр верас, радио lыlаh ясаh ханшас. Хfр верты ёх хfр усат. Потар сов тусhан Алек сандр Кулиш па Наталья Ребась. Арат арыты кутан, каш этаlтаты кутан, акта сям хоятат еlпия, потар вертыя ун тахайн рупитты хоятат этlысат, мойlап ясаh потарсат, Роман Прокопьевич ишаксат. Ясаh ястам хоята тан, Роман Прокопьевич яма уйтса, тухаl хоятlаl пиlан lув яха рупитас, тухаl мо хэтна куща юкана тайса. Lув шеhк аlаh потрат ханшты питас. Райком партий сек ретаря рупитмаl порайн кум ант таймаl потрат па lуhтарат ханштыя. Туп мор порайн исипа пора мосятымаl, хоlся иl опсамтаl, ханшты юхаl ёша уllы, сэрак ёхтам но мас нох ханшlаllы. Lув ясhаl сиран, номас мохты нэпека ант ки ханшlа, сора хоlты ёрэмаlа па веккеша тухаl порайн тапаl. Нох нумаlматы сир антом. Катра тайм ям нопсат ёрэмаlайт, яlап нопсат па кутан, кутан
ёхтыlыlат. Сишан си, хун потар ханшман уllат, lуhтар ханшты номасан ёхаттэнан, мосаl иса си номасан па си веран уlтыя. Си такlы яма ханшты ант питlан. И пелак эваlт райкоман рупитам порайl иси ун нё тап тус творчества хося. Роман Прокопьевич, райко ман рупитмаl порайн округ lfватан яhхас, камн хорпи хоятат пиlан уйтантыйс. Вантсаllы хоты геологат па нефтянникат рупитсат, хоты уlсат тащна рупитты ёх, хоты веlпасlасат рыпакат па охот никат, хотсат усат lув хот хоятlаl. Сит lув иса lув ёша кура вантсаllы, мош тасlы, нумман тайсаllы. Йу хат, хун пора ёхтас, си хо ятат эваlт, потрат ханшты питас. Роман Прокопьевич Новый Земляйн ус, вантсаllы хоты ядерный бомбайт тохlат. Сяlта, Япония мува уратас яhхтыя, торlы вант тыя, яна амуй нэмаlты ант энмаl, ядерный бомба по хаптам лотан. Янапа нэш, Хиросима вош уlам лотан нэмаlты ант энаммаl, хоята ханапты сир сита антом. «Ма потарсам Африка муван уlты неграта, – потартаl Роман Ругин еllы, – Америка муван уlты индейцата, Австралия шошеh муваh хоятата, хоты уl ма рут мурэм, Ямал му
кутэlан ант парlаllаl. Кашh писатель ястаl кутаhа ант уlтыя. Мосаl хоятат кутан иса нях па ой ат этас. Там йисан ар таха этас, хота пошкан тохаl, хоятат хаllат па ун шук туlат. Наталья Владимировна Цимбалистен ко ястас: «Роман Прокопье вич ханшам потрат мосаl, кашаh муh мувева ёхтам хоятэва lуhаттыя. Си потрат ант утаlтаlат хоятата кутаhа уlтыя. Сиlта ныlа хотсат мосаl рома па кутlы уlтыя. Ма кина вантсам. Lув хан шам потраl сиран верам кина «Lаhки». Няврэмат си кина ванттэlан хоllаlат. Муя па си ампии йиhкан лёхиlас. Няврэмиета си lfватан си шаlь ампиеl. Lув парlат, Роман Прокопьевича, потар хоlты оlhаl па сирнашак ханштыя. Ампии атат йиhкан лёхиlаl, вуты ат унсяl». Потар си порайн йурhат па хошман ханшlа, хун lув lыпи хося сясяl, нях ки нях этаlтаl, сэмъ йиhк ки сэмъйиhк няхартаl. Мет оlаh lуhтар lув русь ясаhан ханшмаl, Ругин си порайн педучилищайн утаl тымаl. «Русь ясаhан стихат хан шты хоятlаман ястасайм, – ньухмас еllы Роман Проко пьевич, русь ясаhан ханшам lуhтарэм ханты ясаhан хан штыя. Ма ханты ясаhан
Мойlапса ясаh тувам хоятат
ван. Ма lувиlаl ястысам, муй хорпи тащlаl онтасан, Ямал мув па мир мувата нётты питаl – газ па нефть онтасан. Си вер ин ситы си уl». Мув lfватан уlты па камн хорпи потар ханшты хоятат, хоятат лялястыя
ханшсэм. Сиhанся, подстроч ник версам. Си юпина ма ситы си верты питсам. Оlаhна ханты ясаhан lуhтар ханшlам, муй па потар, сяlта сит эваlт подстрочник верlам, русь ёхlаман русь ясhа толмащlайт. Мет ар, ма ханшам потарlам па
стихlам русь ясhа толмащ саllан Наталья Грудинина па Илья Фоняков. Грудининайн ма инсяссайм: «Муй ма вохlам ма уlапсаем эваlт? Ма ястасам: «Институт ет шаптаты lытlайм. Си юпи на няврэмат утаlтаты питlам.
Р.С. Ругина «Антом ястас lув. Наh яма ханшlан стихат, потрат, монщат, йис потрат ханты ясаhан па русь ясаhан. Ситы наh еllы ханша. Сит эваlт наh ун ойна па нётапна ёхатlайн, рут мирэнна ван на тайты пиlайн. Мув ута тан питlайн уйттыя. Мет оlаhна ханшам книгаем хан ты ясаhан ханшсэм. Тal шуп туп хасяс, ханты ясаh эваlт русь ясhа толмащса па русь ясаhан этас». Урты ёх иl пайтам юпийн, уlапса еша па сир на керэмас. Роман Прокопь евич «Ямальский меридиан» нэмпи журнал верты питас. Ма нумlэм, мет оlаhан си нэпек ай ус, ольпаh хfрат ант тайс, сита шимаl хоят рупитас. Ин па вантаlан, муй хорпи журнала ис. Ольпаh хfратан хорама верlа, ям нэпек эlты потрат ханшlайт, ёшан катаlты умась, lуhат тыя каш. Сит иса Роман Прокопьевич онтасан, иса lув понам сёмаlан, lув хоlаlтам йураlан, lув шук тувам нопсаlан тыйlтам нэпекаl. Lув сита мет оlаh кусяя ус. Си ураhан, хоятат ям ясаhан иси хойты питса. Геннадий КЕЛЬЧИН ханшам потар па верам хfрат
2
№6 (684) Lапат хутмет (суббота), Курк тыlащ 8 мет хатl 2014 мет таl
Lорвош прокуратура рупата Ханты хоятlув, там йисна, иса русь ясаhан lуhатты хошlат. Камн хорпи законат lуhатlат, моштаllаl, уйтты
питlаllаl. Русь ясаhан сит и вер. Муh Lорвош район прокуратура пиlан ястатсув ханты ясаhан айкеlат па
потрат ханштыя. Ин ясаh таlаhа вер ман, кат потар па каматса айкеl, ны нан lуhаттыя поныlыlув.
Нэпек ант тайlан – рупитты ант питlан Ин уlтэв порайн, муh мувева па хон муват эваlт, хоятат рупитты ёхатlат. Мет шопаh Средний Азия эваlт: Кир гизстан, Туркменистан, Таджикистан хон муват па па хон муват эваlт па. Советский Союз уlмаlна, муh иса и похла усув, нэмаlты ант аратысув, нэмаlты ант орсув. Ин кашh мир, кашh хон мув атэl уlты питсат. Муh мувеван, ямашак уlтэв ураhан, хоятат рупата каншман ты ёхатlат. Ёхатты хоятат ураhан, нэман закон сиран нэпекат ханшман уllат. Хоты lувиlаl мосаl муh мувеван, ох шитаптаман, рупиттыя. Lорвош района иси ар хоят, ар мув эваlт рупата каншман, ям уlапса каншман, ёхатаl. Си хоятат, Lорвошна
Нови тут верты хот оматlа район прокуратурайн, вантман тайlайт. Хасям тalан, Аспотты тыlащан, lув си вер артаlамеl Федеральный закон «О правовом положении иностранных
Па мув ёх омтам яlап хот
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
граждан в Российской Федерации» сиран. Васьёхов куртан яh хоят клуб ремонтна вермеl. Си ёх рупитты парты нэпек, итаl ант таймаl. Ситы закон сиран ант рахаl вертыя. Lорвош район прокуратура мохты сут верт нэпекат ханшмаl. ООО «Стро итель ТВМ» рупата па lув кусяйl мохты кат щfрсаhщfрас lапатсот ветьяh щfрс соlкува арат охан сапlа понамhан. Закон сират еllы lэрамтам юпийн, ООО «Авангард» рупата хося иси за кона ант lэсяlаты сират нох lарпитамат. Сита па и хоят рупитты эсаlты нэпек ант таймаl. Lорвош про куратура, си тахайн, кат нэпек сут верат эваlт ханшмаl. Lорвош район сут, си верат ямас сутытмаl юпийн, ООО «Авангард» рупата (lув, ванты, юридический верат пелак сахат) па lув кусяеl (физический верат пелак сахат) катсот нийlъяh пеlа вет щfрс соlкува арат охан сапlа понамhан, аштрап сиран.
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Закон парты сира хуlанта Кашh рупата, закон сиран, хан шам нэпекат тайl. Си законат парты сиран ант ки вераl матты куся, lув мохты верытlа прокуратурайн сут мох ты, атма верам верlаl туhаптыя. Про куратура артаlаllы, хоты хоятат тыlащ охна сохаптаlайт, хоты рупата эваlт пуhlа пайтlайт, хоты мушиттэl по райн, больничный сиран охна маlайт. Хасям тal, Lорвош район проку ратура си верат иси яма lэрапмаl. Имохты, хольмаh пеlа кат нэпек сут верат эваlт ханшмаl, хойтэт рупитам хоятlаl шимаl охан сохаптамеl, хой тэт па рупитам хоятlаl ант рахты сиран пуhlа пайтмеl.
Тынасты хар
Закон щиран тынасlат
Lэрамтам нарушенийт, мохты туhа сира lэсятамат. Хуlам куся ху н ве рат туhапты нэпекатан ханшамат, кат хоят па лакатты нэпекан ханшамhан. Кашh рупитты хоят, постам хатаl сиран, тыlащ охан мийlыты вераl уl закон сиран. Тухаl кусяйт си закон парты сира иси ант хуlатмеl, тыlащ ох постам сиран ант мийlымеl рапотнекlаlа. Си верат иси lэра пай тамат, атма уlам кусяйт вана сухта мат, няl хоят накlата пайтаптами. Аратаlан, нийlъяh кат щfрс ветсот соlкува арат ох сапlа понами, аштрап сиран. Геннадий КЕЛЬЧИН lэщатам лопас па верам хfрат
Предпринимателят сайlаlат Предпренимателят, рупиттэl порайн, кусяятан, туhа сира рупитты ант эсаllайт, камн сиран торастаlайт. Lорвош район прокуратура нийlхус, си веран, протест ханшмаl. Атом ве рат мохты туhамтамат.
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Законат туhа сира ханшаты Хась кашh хатаl яlап Федераль ный закон этаl. Местный законат си законат сира туhапты мосаl. Lорвош район прокуратура 65 нарушений lэра вермаl. Си кутан 24 закон нэпек кур рупций сирата нётты хорпи йур тайтэl. ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Кашh куся – морт порайн ёхlы ясаh тая Хоят, куш муй сиран, кусяйн нёт ты такlы, уlты ант верытаl. Камн хорпи вер мосаl туhа сира вертыя, моса ёшпос понаптыя, куся такlы хоты. Си верат иси закон сиран парман уllат. И хоят судебный пристав эваlт нётап вохмаl. Ант нётам. Ант нётам хоятаl вет щfрс соlкува арат аштрапна пона ми, закон партам сира ант хуlатмаl ураhан. ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Ашкуlа няврэмат соlтана яhхтыя lэсятаlан Ашкуlайт прокуратурайн вантамат, хоты lув военный подготовка сира няврэмат утаlтаlат. Район lоватан нийl ашкуlа артаlами. Кашh ашкуlа куся атом ясаhан хоями. Ястами, атма уlты верат, там питам тal оlаh хуlам тыlащ сыс иса туhа сира вертыя. ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
С 3 февраля по 4 апреля 2014 года департа мент по делам коренных малочисленных наро дов Севера автономного округа начинает прием заявок на участие в окружном конкурсе на получение государственной поддержки в облас ти фольклорной деятельности коренных мало численных народов Севера. В Конкурсе принимают участие юридические лица, осуществляющие деятельность в области сохранения и развития фольклора коренных малочисленных народов Севера в автономном округе. Конкурс состоится за счет средств, предус мотренных в рамках мероприятий Государствен ной программы автономного округа «Реализа ция региональной политики на 2014 – 2020 годы». Размер государственной поддержки в форме присуждения гранта составляет 125 000 (сто двадцать пять тысяч) рублей. Материалы на участие в Конкурсе необходи мо направлять по адресу: 629008, Ямало Не нецкий автономный округ, г.Салехард, ул. Гав рюшина, д.17, департамент по делам коренных малочисленных народов Севера Ямало Ненецко го автономного округа. Телефон для справок: 8 (34922) 2 27 99.
3
№6 (684) Lапат хутмет (суббота), Курк тыlащ 8 мет хатl 2014 мет таl
Овс мув шоши мир ёх няврэмат ёнтапсайт
на щашкан лопсат понlув. Щаlта хо тэв нох lонщlэв па ай пирщин лопса тан лакlэв. Хотэв lыпеl, эlтэl эlты матты муh уlты ун хотэв хорпия
Вантlув вехзеход иl. Нумасlув: «Ин хот лэhкев лопса ха верlа». Хоl ёнтам мохет ухаl lув ёнтты хотэв юш эlты нох уты хухаlмисув. Ант тохи ёхатсув, вез жеходэв щиlта манас. Нумасlув: «Щи хот лэhкев, ухаllув шукатсайт, хиша нехла вер сайт. Вездеход шуп муh мохтэв манс, хот пуhаlн иl lойс. Муh ёнт ты отlув вантты хухаlмисув. Щи ёхатсув, ухаllув, хотэв таlаhат. Вез деход юшаl эlты карэмимаl па пуhаlта манмаl. Ёхи ёхатмеван, вездеход манс. Антем ястаl: «Вез дехотан манты мохет ястаlат: «Щита ай хотые па ухlыет lойlат. Щит нын няв рэмlын ёнтlат? … Щикем умащ вант ты. Муй щиран щимащ ёнтты отат
Тамиты ёнтlат тащ хотан улты няврэмат
тыйl. Хатlаlан ак тащlув па ай хо тэв хоща манlув. Lув хот эlты еша еlаншак, ёхан сыlн, хойишн ёхан пухр хоща lойlыйс. Ёхатlув, хотэв нох лосыт lэв, вуlыlув ка таllув, кирlаlув (вуlы юкана муh ай оhтат ярыlы сув). Па касаlты нэм верlув. И по хэв, яма мув уйттаl щиран, онас туl, кимет, вош эlты аl щютщи ты ёхтам, похев онас пуhаlан
Хой ухаllув соямн ира ракныlыlат, морlайт. Оhат вуlыlув па кеlан тум пелка таllаl lув. Щиты ёханэв уншlув. Хоl ухаllув кимет пелка паят тэван, вуlыlув эсаllаllув, хотэв lонщlув. Хой ухаllаl морlайт, сохlаl сораlты лак ки понlаllаl. Щаlта ёхи шуш lув. Ипуш хотэв вез деход юш кутпа lонщсэв. Етна пел ка вездеход куры ты сый хуlсэв.
эlты манты. Юш эlты пуhlа манты вера ис. Хащ вощла ха иl ант lоhксув».
Валентина Рохтымова верам хfр
«ЛА» архив эlты понам хfр
Ма опем, Свет лана Лонгортова пиlан нумаlмис ман муй щиран мин ай пораян ёнтсаман. Тамиты Светлана энамты порайl нумlаllы: « Ма энапсам тащ хотан. Ащем па антем, Михаил Ильич па Наталья Михайловна Лон гортовhан хувтэlан Щаня ёхан хутмет тащ хотан рупит lатн. Энаммеман, вуlы хотан муh ар щиран ёнтыlысув. Каман утща хот lонщиlысув. Кат пелакн норы lэща тысув па ёнтсув. Хой порайн аканьн ёнтсув. Хой ишан па аl каман ву lыйн ёнтсув, мя чик ёваlсув. Хун ма lапат, нийl тal lfват кем усам, хотан уlты няврэмат пи lан ай ухlатан ёнтсам. Ухаllув барби акань омас ты lfватат усат. Щи ухlатан муh уншак похатн вер саюв. Lый кашаh ухаl шэhк туса верыlысэl. Ватух lат, нэhатухlат, улухlат, курамт – хоlые иса яна ун онаст хорпет. Ай хот lонщиlысув. Щита lыпиян муh норы lэщатlув: иlтапеlкаl пир щин лопасн пон
касаlаl матты ухlат тахарlыты, ира раканты по райн нётаl. Мин ма эlтэм еша ай шак апщем пиlан нэhтухаlаh онаст туlман, айшак апщеhаlамн утща ухаl таllатан. Щаlта матты сойма ёхатlув. (Ащиlув, антиlув пиlан касаlтэван кашаh тови па сус Щаня ёхан унш lув. Товиян, lонщ lоlаты юпиян lув маl уllыяl, хой ишан хопан шоп пи туlаюв, хойи шан улухаlн унш lув, хойишан па норамн уншlув). Муh, няврэмат, ай хотэв пиlан ищи матты ун ёхан уншlув. Норм хор пи пенопласт ло пас уlув, кашаh щюhаl катпелак эlты кеlан ярlэв. Кат хоят сойм тум пелка манl па там пелак эlты тум пелка, нормевн, и ухаlн таlлиlув.
Щиты щи ка ман тахайн кас lыты нэм версув. Хот пуhlа шэhк вана туп ант тут lысlув ёнтты от lув, ай няврэматн па ампатн атат кетапсайт». Хyl веlты хо ятат няврэмат па па щираншак ёнтlат. Lый воlаh ай хопатн ёнтlат. Lый ёнтты щирэl эlты Ирина Артан зеева нумаlмас па потартас:
Валентина Рохтымова верам хfр
Светлана Лонгортова
Валентина Рохтымова верам хfр
lэв, тахты юкана хотаh охпат сох понlув, осма па lакты сохат юка
Хоl няврэмат энамтэl порайн ёнтlат, туп ёнтlат lый ар сыран.
шукlув щи lыпия понlаllув, акань lув па lыпия омасlыllув па йиhк лотат хуват таllыllув. Йиhк лот сыlн ёнтты, аканьlув lыпия омасты lf ват, хот lэщатlув. Айшак акfньlув матты ёlан ёнтlат, антиlаl, ащиlаl хyl веllат. Щиты етн унты ёнтlув, Йиhкан морlаюв». Кашаh няврэм энамтаlн иса ван
Ирина Артанзеева
«Ма ащем па антем, Юрий Лео нидович па Вера Филипповна Ар танзеевhан хyl веlман уllатан. Щишан ма хyl веlты хоятат ку тан энапсам па яма уятlам хyl веlты щир. Муh Акань lаман веlпасlыlув. Щи кашаh lуh яhхlув. Хyl веlты па нан хоlыя няврэ мат яха актащlув. Ёнтты отlув патан туllув. Тонты па юх эlты ай хоп верlув щашкан
таl муй щиран антиlаl па ащиlаl уllат па рупитlат. Номпсаlан lув иса энамты па ищиты уlты lаhхаlа. Няврэм ёнтты щир эlты ныlа, муй щиран lув антиlаl па ащиlаl уllат. Тащ хотан рупит ты хоятат няврэ мат арпелак ву lыйн ёнтlат, Аса хyl веlты тутlыты няврэмат хyl веl ты щиран ёнтlат. Валентина РОХТЫМОВА ханшам потар
Чапаевск куртан хуl веlты ёх няврэмат ёнтlат
4
№6 (684) Lапат хутмет (суббота), Курк тыlащ 8 мет хатl 2014 мет таl
Ича Канащ вош сыlн пиращ ими хиlыеl пиlан ус. Хиlыеl Ича нэм тайс. Ат мащ, нушая устан. Ича энмас па ун антеl пеlа ястаl: – Ун ащем шумат йухаl па ньоlат хота оllат? Ун антеl ястаl: – Ампарн. – Ун ащем вой веlты нётты lуhх тайс? – Манэман, щимащ моlты от ам парн оlаl. Ича ампара манс, ун ащеl йухаl па ньоlат ус. Вой веlты нётты lуhхаl порыlыты харан сумта тахартсаllы. Йухаl па ньоlат хота тусlы. Аlаhсахат Ича хот эlты ким этас, вантаl: lапат юх тайн lапат питы лук омасl. Сора хотаlа хухаlмас, йухlаl па ньоllаl аlэмасlы, И питы лук пеlа йухlаl шаншсаllы, эсlас па lапат lук хоl иl ракатсат. Веlсаllы па ёхи тусlы. Ун антеl пиlан кавартсаllын па яма lэстан. Ича юша актащты питас. Lохlаl lэщатсаllы йухlаl па ньоllаl усlы. Lохlаl lоматсаllы па шушмас. Щи хатl яlап lонщ питас. Ича шушаl па вантаl: сыстам lонщ матты кутан кутан лакки ёвlам. Яма вантсаllы па нумаlмас: «Имоlты по раян ун ащем па ун антем потартыс тан, матты щимащ унт вой уl, вуlыя аяlтlа, lув щимащ юш хайl». Ича юш хуват шушмийс. Вантаl, юш ньу рам пеlа манаl. Щах яlап юш, матты веlщи воят мантсат. Еllы Ича шушаl, туп эlты ант ёхатlаllы, сора вуlэт манlат. Ньурам лота этас. Щаlта вота, lонща ис, Ича иl поlытса, иl ракнас. Хой уятаl хув ван оlас. Имоlтыйн нох верlас, нох lойс. Молщаhлэhкеl хоl lонщан лоп ханам. Ича ньурам керытман вантсаllы: «Ахоlта ма вуlыlам мантсат?». Lохlаl lомтас, унт пеlа шушас. Нохр юхат унты ёхтас, вантаl, юх вfшатн вуlы пунат хащмеl.
Валентина Рохтымова ханшам хfр
(Селькуп монщ)
Ухlаl мува ант ханман навраllа Шушаl, шушаl, вантаl, lапат хор оlаl, матты хаlты питмеl. И хор оhатlаl нох сормеl, lув оhтаlн ун ащеl вой веlты нётты lуhх ярман lойl. Ича щи хор пуhlа ёхтас па lуhх пеlа ястаl: – Муй щиран наh ты ёхатсан? Муя ёхатсан? Ма ин ма щирэман вой веlты верытlам. Эhхсаllы оhат эlты вой веlты нёт ты lуhхаl па сумта тахартсаllы. Щаlта вуlыlаl хорты питас. Хорсаllы па нёхиlаl lонщан лаксаllы. Ёхи аlты и пещ пелак туп эвтас. Вой веlты нётты lуhхаl сумат нув эlты хоlты эhхсаllы па лума понтсаllы. Ёхи ёхтас lуhхаl порыlыты харан сумта ярсаllы. Вуlы пещ пелкаl lэпаhн хайсаllы. Хота lоhас па ун антеl пеlа ястаl: – Lэпhа яhха, ма щита и няхты вой веlсам, ёхи туви. Ун антеl ким этас. Вантаl, вуlы пещ пелак оlаl. Пиращ ими потартаl: – Э э, Ича вуlы ки веlас. Хота lоhас, Ича lувеl ястаl: –Ма lапат хор уятсам, хоlыя веlсаllам. Муй щиран мин lувиlаl унт эlты ты туllаман? Ун антеl ястаl: – Тохы мосаh касаllаман. Уlтэман эlты, аяlта щита ёхи lэllаман. – Щимащ ищкиян ма касаlты ант lаhхаlаям.
Пиращ ими еша нумасас па ястаl: – Ма и мутра тайlам. Ампара ман на, ун ащен ай ухаl ты туви. Ича ай ухаl ёхи тусlы. Ун антеl ёхан пеlа хухаlмас, омлэпан кат хyl мощатас. Ёхи тусlы па Ича пеlа ястаl: – Там хylhаlан lума понаlан па мана. Хун вуlыlан lонщан лаhкам тахая ёхатlан, нёхет ухlа lэlтаlан, хylhаlан ким таlаlан па ухlэна кираlан. Хyllан туп аl ликмаlтаlан. Ича хylhан усlы, lум lыпия понтсаllы, ухlаl усlы па шушмас. Вуlыlаl lонщан лаhкам тахаяlа ёхтас. Lапат хор хоlыя ухlаlа lэlсаllы, хуllаl lум lыпи эlты ким таlсаllы па ухlа кирсаllы. Уваlтас: – Хylhан сора хухlатан! Нёхет хо тэма туваlан! Хylhаllаl оllатан. Ича уваl: – Ин варасан нынан хорlаlам, мохты таlты питlатан! Хylhаllаl ухаl таlты ант па нумасlатан. Ича ващ варас шукатас, варасан хуlhан рэскасlы. Хylhан ёша нёхемистан. – Отшамhан нын урайн нёхаlтан! – Ича уваlтас. Щаlта усlы па lув щираlан ухlаl таlты питас. Щи пуlяh хylhаllаl такан ухаl сухтысlын, Ича еl ракнас. Ухlаl, матты, мува ант ханман навраlса. Ича lоямтас па хоllаман ухаl юпиян хухаlмас. Вантаl хylhаllаl хот пуhаlта омlэп пеlа хухаlмастан. Ича ёш ёваlман, уваl: – Ун анти юва, нёта! Пиращ ими хотаl эlты ким этмас, щияlасlы ухаl па омлэп пеlа хухаlмас. Хylhаlаl мощатсаllы, хоlты эhхсаllы па омлэпа эсаlсаllы. Ёхи манас Ича пеlа ястаl: – Наh муй щиран хуlатсан? Яста сам хylhан аl ликмаlтаlан, наh па муй версан? Хащ пета вера ант пит сан. (еllы па уl) Валентина РОХТЫМОВА рущ ясанг эlты толмащсаllы
Диетический нёха Хащам сютсяты хатаl унтан тайты хотэма яhхсам. Там еlпина тыlащ моlтаскем няlъяh градус кем иськи хатlат усат. Lонщхопна сэр тахая яhхты хурыlа. Еша мелкашак ювам тас па мохты си ям, вератты кем. Хотэма ванаматы питсам, хот леп энамты хашъюхат кут эваlт курапаткайт нох пурlаты питсат. Тухlат lонщхоп но
Газета
«LУХ АВТ» Адрес редакции: 629008, ЯНАО, г.Салехард, ул. Подшибякина, 17 (34922) 4 68 03, 4 68 63 Е mail: luhavt@yandex. ru
витутан поханlайт, и лотан омасlат, нох ант пурlаlат. Ньоlан юватты ху ватан – ньоlан юватlэн. Хотэма ёхат ты унты кат вой мощатсам. Там пуш курапатка ар. Ёхи ёхатсаман, пиlа тайты икем пиlан, курэман аlсэман, lонщ йиhк lоlсаман, курапаткайhаlам сухатсаl lаман, пута моlсаllаман, каварсаllа ман. Си кут па шаеман кавармас, шай инсьсаман, пут lэсман. Сикем ям. Курапатка нёхэl муйl атом. Вояh вуlы нёха кем хун куш па иси нёха. Тухаl порайн, курапатка каlаh нёхи пиlан каварlа. Вуlы нёхеl вояh ки курапатка нёхайl сиlта па пошlа, lэты умасьшака иl. Аl ситы си ястаlа – пойтэк, (тамиты курапатка, ным мув хантэтан айllа), нёхайl, хоята путаяhа ант иты ураhан lавантыlа, диетичес кия ястаlа. Курапатка там хасям кут, хась хус таllуhкем шимаl ус. Ин си рутмамаl. Хаш пуhlа ёхатlан па хашъюх нув морыты, лясыты сый туп сясяl. Ньу рам мув пеlа вуlэт рыйты питмеl. Пойтэк нёхайн вератты кеман пелатты
Учредитель (соучредитель) Департамент внутренней политики Ямало Ненецкого автономного округа (ЯНАО, г.Салехард, пр кт Молодёжи, д. 9) Газета зарегистрирована Управлением федеральной службы по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций по Тюменской области, ХМАО Югре и ЯНАО 19 апреля 2012 года Регистрационный ПИ № ТУ72 00558
Тираж 700 Заказ 0053 Подписные индексы: на год 29925, на полугодие 84611
Газета вышла в свет 8 февраля 2014г. Подписано в печать 6 февраля 2014г. по графику: 17.00 фактически: 17.00 Газета выходит по субботам Цена годовой подписки 96 руб., в розницу не распространяется
Хfрат потарlат
рахаl. Мин иси хольмаh ванпаскем веlсаман. Нох сухатсаllаман, суllаl нох пайтсаман, совайlаl сыстапсаllаман, целлопан хира шависlаман. Яh киlа кеман, lатаl, lатаl питсайман. Сита иси еша кум. Турам lув уйтlаllы муй вераl. КЕРАН Митры ханшам потар шупии Артём ТЫТЮК верам хfрhан
Издатель Департамент внутренней политики ЯНАО (629008, Тюменская область, ЯНАО, г.Салехард, пр кт Молодёжи, д. 9) Отпечатано в типографии ГУ «Северное издательство» (629008, г.Салехард ул. Ямальская, 14)
Главный редактор Кельчин Г.П.