ЙИСАТ УLА, АРТНАТ УLА, ХАНТЫ МИРЭВ НУПТАH ЯСАH! Яlаптаl тыlащ хутмет хатl 2001-мет таl вуш эваlт этты питас
Российская Федерация Ямало-Ненецкий автономный округ Газета №8 (738) Lапат хутмет (суббота), Курк тыlащ (февраль) 21-мет хатl 2015-мет таl
Ханты мир уlапса щират-пищат шавиты хот
Р.П. Ругин
Там таl Россия хон мувеван литература таlа lуhатlа. Кат щорс ветхощъяhмет таlн яlап таl тыlащ хольмаh оlаhмет хатаlан Пулhаватн МБУК «Центральный библиотечный
система» хоща Роман Ругин минимузей пуншса. Щи хатl потар ханшты ху сэма питам хатlаl ус, lапатъяh хут таlа йис. Щита Роман Прокопьевич хорат, ханшам по-
трат, монщат, lуhтарт, ишак нэпекат, катра рупитты мосам пормасат шавиты питlайт. Музей пуншам хатl ар хоят нэпек шавиты хота ёхтыlыйс. Щит писатель рутlаl, ханшам потарlаl lуhатты хоятат, lухасlаl, lув пиlэlан рупитам хоятат, каш верты эвет «Сорни тутые», газета, журнал ханшты хоятат, кино верты хоятат. Мероприятие тувам нэ Роман Ругин уlапса эlты потартас: хота ус, муй тахайн рупитас, муй рупитас… «Сорни тутые» группа ханты ар арэмисат. Роман Прокопьевич ёхтыlыйм мохетан хошам ясаhан яс-
таса, мойlапсайн юкатса. Писатель ханты мирэв эlты шэhк ар уятаl. Lув ханты куртан энмас. Опращlаl кашаh ет катра уlапса эlты потарсат, монщсат. Щи мон-
щам верат Роман Прокопьевич уlтаl хуват яма нумlаllы па ар потар, монщ, lуhтар хантэт уlапса эlты ханшас. Ши ханшапсайlаl нэпеката lэщатман уllайт па па хон-
мир ясhата толмащман уllайт. Музей пуншам юпиян, Роман Ругин ханшам нэпекат эlты па ханты мир щират, пищат эlты хоятат аршак уятты питlат.
«Сорни тутые» эвиет арэмиlат
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Курк тыlащ хус кимет хатаlан Пулhаватн окружной Центр национальных культур овхарн емаh хатl – «Таl пиlан паймуlам верlув» («Проводы русской зимы») питаl. Емаh хатl lэщатты хоятат ясаh хуват – емаh хатl Масленица щират, пищат, рущ мир потрат, арат шавиты ураhан верlа. ОЦНК хоща рупитты хоятат каш верты питlат – театрализованный представления этаlтыlат, творческий коллективат арэмиlат. Каврам шай па блин-нянят пиlан хоятат ярмарка верlат, ен-
Масленица хор тты, касты питlат. Няхмаh каш верты отат, Ищки ики (Дед Мороз), Масленица, Lон верты ими, Вурты Тови нэhие (Весна-Красна) хоятат пиlан няхты, ёнтты, касты питlат, емаh хатl кашhа верlэl. Юраh рущ богатырь икет ку-
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
«Таl пиlан паймуlам верlув»
лят нох питlэl па масленичный забава хотаlа туlэl («Взятие снежного городка»). Нох питты хоятат мойlапсайн юкатlайт. Емаh хатl етшиты еlпийн Масленица йисхор нох ущитlа – рущат щиран щиты таl хоlаl, тови ёхатl.
«Сокровища Севера» Пулhаватн культурно-досуговый центр «Наследие» хоща декоративно-прикладной творчество выставка «Сокровища Севера» верса. Щи выставка член союза журналистов России и Ямала, ханты нэпек ханшты нэ Зинаида Лонгортова lэщатсаllы. Курк тыlащ хуlамхощьяhмет хатl эlты хус lапатмет хатl унты выставка питаl. Щи ёхатты хоятат мет умащ ханты мир щират-пищат этаlтыты пормасат шияlыlат. Щи пормасат кутан – тонты эlты иhlат, саклопсат,
саклакат, тучаhат, сохам эlты сэвам антапкеlат, сэвам ваят, сэвам посат… Культурно-досуговый центр хоща рупитты нэ Роза Салимова ясаh щиран, семейно-родовой община Кушеват куща Зинаида Лонгортова всероссийский конкурс проектов «Культур-
ная мозаика малых городов и сёл» хоща грантн юкатса. Щи охатн lув Кушеват вошан мастер-классат верас, «Солнечные блики бересты» нэпек, кино верас. Хорат няlмет лопасн вантаlн Валентина РОХТЫМОВА lэщатам лопас па верам хорат
2
№8 (738) Lапат хутмет (суббота), Курк тыlащ 21-мет хатl 2015-мет таl
Ун ляль 70 таlа юкантам потар
И хоят эваlт, шошеh муваh ху эваlт, Ямал мувсуhан вуlам хоят эваlт потар ма тайlам. Хутьяh пеlа хуlам таllуh сай кеман, ма васы веlты яhхмем порайн, и хоят пиlан вуйтантысам. Lув па хоятат кутан амуй щиран ант lыllас, мохты ныса. Моlты щиран щомаhшак, моlты щиран юураhшак. Lэl тахайн ищимет карща вантасаl. Моlты вераl ки ант тэрматыйl. Нётты хоята нётаl, нулама потарты ант хошаl, моса па нэман ант lытаl. Тухаl хоят щи вуl – lувеl тамиты-тумиты керэмиllы, вантат са муй хорпи ма ям, муй хорпи ма тус. Lув щимащ ант вус. Моlтыя ки щакаl верты ураhан верlаllы, антом ишкащтыя. Ма мохты моштантысам – там хоят щит па мохэт кутан ныты хоят. Мин lув пиlаlан потарты питсаман. Ванттэман, lув молщаh кашасаlан, самаh пелак мевlаlан, Боевого Красного знамени орден тахарман lойl. Ма нумасlам, хоlща щимащ ун орден, там хоятэм шитаптас. Инщасты питсэм. Lув оlаhан ерщийс, ант lытас потартыя. Ма ура версам, парсэм. Юухатшак кашасяс. Ляль порайн вуlам верат эваlт lаварт потартыя. Сэмэlан вантом паlщам отат хоlна яма нумман, таhха, тайсаllаl. Щаlта потарты питас па, ищимет, наh па щи тахайн усан. Иса наhэн ныlа, иса щащаl. Ныса, хоты потраlан иl нёратса, номпсаl шакас. Тухаl кут вещката потартаl, щаlта па машьяйн омасаl. Щиты щи кутан-кутан воlыlыман потраl патэl унты
Опой Ендович Ендырев lухасlаl пиlан
ёхтаптасlы. Вантам шукаl ун вус, таhха? Lув питыlыйм атом кутlаlа па хоятат антат питlат. Потраl тамиты щи тусlы. Сорок первый годна, ванхатlап тыlащан lув кимет ударный армияя служитты питмаl. Юухатшак щи армий кущая ус генерал-лейтенант Власов па фашистат
пелка манас. Там армий соlтаната мосас Ленинградский блокада хулан вертыя. Соlтанат лялясты питсат, наступления мантсат. Ипуляh нёхlамаl кимет ударный армий соlтанат блокада ун хулан версэl, щи хул хуват хоlна нийlъяh пеlа хут километра фашистат нюхаlсаllаl. Армий соlтанат щи-
Леонид Трофимчук верам хор
Антома иlат, щикуш шаль кепа, таllаl ара ювам хоятат. Lув онтасэlан щи, Великий Отечественный лялян нох питсат па муhэва еllы уlты щир этаlсат lыlэв. Шимlа па шимlа иты lув питсат – ляль накlатат вантом хоятlув. Щишна щи мосаl там порайн, ляль эваlт хоlна ант вуйтты верат па щират канштыя па нох ханштыя. Ар хоят, хойтэт фашистат иl нёратсат, ант вуйтlайт. Щитат мослат нэмlаl нох канштыя па мир паlа пайттыя. Муh хиlыlув няврэматан ат вуйтlайт хойна lув lыlан масайт, утаlтыты верытlат, рупитты верытlат, яха вуlты пиl мощатты верытlат, мет шопаh еllы щуняhа вуlтыя рахатlат.
«LА» архив эlты понам хор
Соlтан Ендырев, шавийс знамя полка
Прокопий Опойевич Ендырев
куш апраhа усат. Туп иса напрасная. Фашистатан кератман лап вусайт, Ким питты хул антом. Соlтанат lапатты lэтот антом, пошканан орыттыя нёоl антом. Соlтанат lэllы хаlты питсат. Ищки таl хатlат хотасьшак хасьсат. Товийн верат метшак атма керlасат. Соlтанат сотайh муван ерсайт. Еhкаl lоlас, муваl lэпта ис. Яhхты lаварт, шушты самэh. Муй вертыя? Щиты ун шук тусат. Lэтот юкана юх кар каварты питсат. Моlты вой сох эваlт верам пормас ки ус щит ищи нык каварса. Мет юухат туп каматса соlтан лап ертам таха эваlт ким питмеl Мясной Бор нэмаh места лепан. Армий соlтанат кут эваlт аршак пелкаl ушмал. Ляль верат артаlам хоятат ясаh щиран, Великий Отечественный ляль порайн тамащ атом па вуlмаl антом. Ма вуйтты соlтанэм служитам полк ар пуш наступлений верыlымаl. Нэмаlты щиран окружений эваlт ким путлаты ант верытмаl. Соlтанэм полк командиран вохlа па ястаlа знамя полка ермам лот эваlт ким пайттыя па шавитыя. Муй ураhан lув парса? Lув па солтанат пиlан вантман, юураhашак па таксарашак вантосмаl. Командираlан па эвlам. Lув щи китlа. Хоты верты щи манаl, lаварт кепа. Каман самэh сотайт шоппи вуншас, каман пуш атом фашист хоща ант пеlантас, вуйтман пуhlта кератман. Мосас нэмаlты хоятат хоща сэма ант питыlыты. Муh землякев, лап ертам лотаl эваlт ким путламаl. Сусан Кировский область муван хоятат хоща этмаl. Военкомата тувами. Щита шавийм знамяйl рахты хоятlаlа миймаl. Щи юпийн ям хув кут госпиталян ямаlтымаl, Кеван трудармийн рупитмаl. Соlтана тутыя щом ант хащмаl. Ляль етшам юпийн lув ёхи ёхатаl, мевlаl орденна па медалятан эхатман. Шеhк хув кут, ма там хоят ант верытсэм мощаттыя. Нэмаl щих хоlты ёрэмисэм. И пуш ма Николай Иванович Корепанов пиlан вуйтатсом. Lув щи манэм ястасlы соlтанэм нэмаl – Опой Ендович Ендырев. Ма нумастэм щиран lув нэмаlты порайн па ант ёрэмаlа па веккеша нумты питlа. Владимир Максимович Разинкин рущ ясаhан ханшам потар Геннадий Кельчинна ханты ясhа кератса
3
№8 (738) Lапат хутмет (суббота), Курк тыlащ 21-мет хатl 2015-мет таl
Литература лопас
Кантэлэтар (№ 6 газетайн там еlпи арат усат)
Имет арат Ащем хотн хоты усом Ащем хотн хоты усом, Щи эlты ма иса нумlом: Паlтапlыя, омпсыlысом Пасан сура, шай йинщтыя, Lопас хота, паlтапlыя, Lэтот вуты, яhхиlысом. Караh пошхат, хуlаh нянят, Иса ма щи lэвантысом. Lыпема па муй па рахас, Ма пасана опсыlысом: Эпlаh вурты рыхаh нянят Мисвой пиlн lэвантысом. Икем хотн - иса па щир: Lэтот, паlтман, lавантыlом, Мис йиhк, паlман, йинщиlыlом, Сара хота, lопас хота, Ищи, паlтман, яhхиlыlом. Пасан сурн lэтот антом, Потом пасан эlты омасlом, Вой ки вуlом - ма сэhкlайм, Няньпул вуlом - рэскиlайм: «Караh пошхат ай отlама, Мис вой эlты наh ёрэма!»
Эномсом ма хорам лыпат Эномсом ма, хорам лыпат, ащем хотн, аhкем хотн. «Тыlащ эви!», «Хатl эви!», Аhкемн-ащемн вохилысайм, «Шовар пошха», «васы пошха», Яййиламн аяlтсайм. Па мувата ма тусайм, Икем хота лэщатсайм Хатл нэмат ёрэмислам, Тылащ нэмат ма уштыслам. Ялоп нэматан понтсайм, Яlоп нэматан верылысайм: «Отшамлэhки!», - унтпэм имийн, унтпем икийн аялтысайм. Апщилалн, опилалн Па рахты нэмн ант масайм. Хоты ма ант lаhхасайм, Юрлы-вевлы паятсайм… Атом ясаh ма ант хуlантlом, Атом вера ма ант питlом! Тохаl хун ма тайты питlом, Лыпта хун ма карэмиlом, Пусаh иты, ант шиятlом, Вота уlты па ант верытlом.
Щиты уllом, хоlта мантсом Щиты уllом, хоlта мантсом, Сормэм унты щиты уllом, Хоlта ащеман китсайм, Ащем ясаh хун ант хуllом? Щиты уllом, щиты хоllом, Хоты нэрыlыlом ин ма? Унтпем ими ясаh хуllом, Икел ясаh хуlантlом ма. Щиты, lуlан, ма щи усом, Ёхlы, lуlан, тэрмаlасом, Самем lув хощеlа lойс ки, Ям номасн уллиlысом. Манэм вана ки тайсаllы, Мосты щирн шалятсаllы, Ям номас ки поныlыйс, Ям ясhат ки ястыlыйс: «Хоты уllан, хоты хоllан, Самн тайты ай эвием, Хоlта пеlа юшен понтсэн, Lуйты омеh ай щищкием, Нови хотаh ай пошхием, Номас щимащ lув ант аляl, Ясаh щимащ лув ант таял.
Икиема пумащипа Икиема lаhхаlайм Пумащипа ясаh туты: Нэhа манэм вуйилисlы, Уlопсаем lэщатсаllы. Йиhки путат ант аllиlом,
Lант сэм ма ант сэhкиlыlом, Lаварт вер ант верыlыlом, Куща нэhа уллиlыlом. Унтпем ими яма тайlэм, Lув пиlэlн яма уllом: Щимащ пох lув тайиlымаl, Манэм ики энмаlтымаl. Щиты, lуlан, ма щи усом, Мита иса рупитысом, Йиhки путат аллиlысом, Lант сэм ая сэhкиlысом, Lаварт верат верыlысом, Атом ясаh хуллиlысом. Хатl хуват пун ма сэвсом, Тайты сохат ёнтыlысом, Ма па катра вусаh сохан Эlэм еша сайlыlысом. Мис хотатн, лулан, олтсом, Мисат lапатман па пустман, Нянь lант сэhкман, ешащисом, Щиты юрlы питыlысом. Lэллы, lуlан, вантылысом, Хуl lоват ма шепиlысом, Пуращ нёхи ант па lэсом, Сором нянь кар порыlысом. Юрlы ма ант питыlысом, Вевlы па ант ювилысом, Lаварт верат иса вертман, Ант па иl ма ракныlысом. Метшик юраh хоят ус, па Веваl ищипа уштыйс, Метшик таксар хоят ус, па Юраl ищипа етшийс. Ма па ищи метыlысом, Юрэм ищи уштыlысэм, Lоват иты, кура питман, Уlопсаем эhкрыlысэм.
Няврэмием иl оlтыlэм Няврэмием иl оlтасэм, Онтпа понтсэм, лап ёвартсэм, Щаlта хорам араh аран, Аран ма щи арэмисэм. Арэм щащем эlты хуlтсэм, Аhкем арl па арыlысlы, Ай щищкие иты, lуйман, Араl туса верыlысlы. Ма щи аhкия ин йисом, Щи арэм ищипа ма нумlэм, Эвиема арэм малэм, Похиема ищи тулэм.
Хаlэвтатн lовен ишки Няврэмием онтпа понlэм, Хорам арэм арэмиlэм, Тюпаh эвем, тюпаh похем, Эсоман ма lаптыlыlэм. Щи эlты па нумсыlыlом, Хоты эвем энмаlтыlэм, Хоты похем энмаlтыlэм, Муй номасн lувеl понтlэм. Еllы уlопсаем тувман, Мосаh, амтатлиты питlом, Тайм няврэмием пиlн Сэм йиhк, мосаh, муhхты питlом. Пиращ хоят номас тайс, Пиращ ими потраl туlа: «Lовен хаlэвтатн ишки, Ин там хатl машьяя уlа: Тушн этом похен ишки, Эвен, хун хоятн вуlа, Наh эlтэна ишак ясаh Хоятатн еl ат туlа. Щиты таlат карытlайт, Щиты верат айlта мантlат, Имет номас еllы понтlат, Щаlта няврэмиет тайтlат. Lапатlаllал, йинщаlтаlлал, Онтпа туса lэщатlаlлал, Хольща нэ уятты вератл, Хоя няврэм уна энмал.
Куща похием тятьhаllэм Похие, сэмlан лап пентаlн, Щущие, оlомlан вантаlн! Питы лук ими тый вохlэм, Оlмен шавитыя понтlэм. Юраh lовlан нох кираlн, Апраh lовlан аl ёрэмаlн, Сорни ухlа куш наh кира, Сельох ухlа, мосl ки, кира. Няврэмем туп ухlа омпсаl, Нётопсайн lувеl мийи
•Литература таlа юкантам лопас
Ухlаl сорни юша туви, Сельох юша па хатмийи. Lовlаlн сора lув ат туlа Рэпат хуват, унтат хуват, Хота сорни щищкет lуйlат, Сорни тохlаh войт уllат. Lув пуhlаlн ат пурlатлиlат Тыеl-тохеl lататлиlат, Няврэмием монщн ат монщlа, Ай щущием арн ат туlа.
Эви эlты онтас шимаl Ими пох ки саhкаlтыйl, Онтас щи эlты тайиlыйl, Мув шукатты похаl питаl, Lант сэм ищи энмаlтыйl. Эви сэма питты щирн, Онтас иса lойl йирн. Мата хоят пох энмаlтаl, Щит lув воlаh верl вераl, Хой па эви тятьhаlтыйl, Таl тахийн ешащийl. Пох ки тайlан - муйl атом, Туп эвет эlты онтас антом. Па мувата эви манаl, Ху хоят ки мощатыйl, Тухаl эви ащи хотн Щит щи утща хащиlыйl. Хун каши-мушн ёхтыlыlа, Мува щит щи lаhкиlыlа.
Эвем онтопан нёхаllэм Эвем онтопан нёхаllэм, Яма эвием ат энмаl, Lэпат самн ат lув понlа, Каркам ёшн lув ат маlа. Нови хатl туромн lойман, Каlы тыlащ ворlыlыман, Туром пеlа ох ат понаl, Атом хоят юшн аl уйтаl. Эвем онтопан нёхаllэм, Куща эвем ойн маlэм, Эвем хорасаh па номпсаh, эвем каркам, эвем апраh. Па нэ похаl па оlтаllы, Ищи, таhха, тятьhаlтlаllы. Аlпа, хораса ант хояl, Охаl, мосаh, ёвра lойl? Мосаh нохты похаl питаl? Энмаl. Аlпа моят китаl, Куща эвев нэhа туты, Муй ястаlув муh па мохты? Эвев каркам курl-ёшl, Моlты верты иса хошl. Хорам - пошом мурах иты, Щищки рыхат иты вурты. Эвев карща ант ки энмаl, Мутра верты муh па хошlув: Немащ карщ ющаh патэт Нэман сопека муh сэhкlув.
Пиl хоятэн яма ванты Аhкем катра потартыйс, Манэм иса утаlтыйс: «Атом пиlа аl пиlтаща, Ульня пища наh аl пита! Хорам ханшаh сэвом вайlан Похена аl алиlыя, Ермак ернас, хорам юпка Ишкащман, аl lумтыlыя. Lэпат самн уллиlыя, Эви хорасн шушиlыя, Атом номсlан еllы кита, Верlан иса туhа вера». Аhкем ясhат ёрэмисlам, Ащем потар еllы китсэм, Похем сама вана вусэм, Хорам сэвом ваян хущсэм, Ермак ернасатан альсэм, Ермак юпкайlамн хущсэм, Росэh охшам оха понтсом Атом хоят хоща питсом. Муя ма lувеl па хущсэм, Юпкаятн алиlысэм, Сэвом ваян хущиlысэм, Ошlы lувеl пайтыlысэм? Икилэhкем - каращ ики, Юх сува lув еlта ныlа, Тохlаh войт питы нёlаl Хатl ёшн вощхиlыlа. (еllы па уl) Надежда КОНЕВА толмащсаllы
4
№8 (738) Lапат хутмет (суббота), Курк тыlащ 21-мет хатl 2015-мет таl
Ими Хиlы – Ий кур эlты lойты lапат мурах сэм пох (монщ оlhаl №7 газетайн уl)
Ин щиты еllы хув-ван уllат. Похан, ванта, кашаh хатl утан унтыман яhхаl. Па ий моlты хатl, па ищи ахой йитаl щащаl. Похан манмаl юпиян. Па щи: «Щурк, щирк». Ахой щуритыман шуштаl щащаl. Ты ёхатаl па, кат охпи меhк ики, моlхатаl иты ёхатмаl. – Ий кур эlты lойты lапат мурах сэм похан ёlан уl? – инщасаl. – Ийе! – ястаlтан, – Ий кур эlты lойты lапат мурах сэм похемн там хорпи наяh хатаlан, урт щуняh хатаlан ёlан муй вераl, муй lаваlаl? Хувн йиhк вой кур, нёхас вой кур эватты манас, – ястаlтан. – Муйl сэй нампар, хиш нампар lыlатман яhхаl? Ёхи lоhты рахаl? – инщасаl. – Ёхи lоhты муя ант рахаl, – ястаlтан, – хиlылэhкеман щиты ястаl моlхатаl: «Хой ёхатаl, ма манам юшем хуват ёхи ат lоhаl». – Lув хоlща этlыяl, яhхаl? – Lув хот шанш пелак эlты ващ пурас вус хирас па, пурас вусаl хуват яhхаl, – ястаlтан. Кат охпи меhк ики хот шанша яhхас па, паhаl вортыяl – паhаl ант lэпаl, вощhа lуяl вортыяl – вощhа lуяl ант lэпаl, щи ващ пурас вус. – Муй вуйlыям хоят таlта яhхаl, ов эlты ёхи lоhты рахаl? Имеhан-икеhан паlтамастан: – Я, lоhlан ки – lоhlан, хоты верlэман? Я, ин кат охпи меhк ики lоhты питас, ов щакlаl, ов шимаш юхlаl таlаh тэlн ёхи туllы, щиhанща, ёхи рыйlат. Ёхlы пеlа карэмаl, машакан тохи рэскаllы. Ин имеl ими па щи нох навармаl, пут кавараl. Сорнеh тув хуl пута моllа, охты вой анаlа хонlа, савнэhаl омасаl, кев пут пуhаlан хошак йинщты. Кат охпи меhк ики сорнеh тув хуl lэты щи вутщисlы, уhlа тутlыllы – охты войн иl менэмаlа, па уhlа тутlыllы – па охты войн иl менэмаlа. Хошак йинщты вутщияс, савнэhан амармияl кев пут эlты хошак, щиhанща, савнэhаl ёвра щаплапаl, хошаhкаl хоl иl манаl. Щиhанща, аl еlэма йиl па, нох щи воlыяl. – Я, – инщасаl, – похан хоlта пеlа манас? – Похеман хот шанш пелка манас,
lув юшаl хуват, хоят ёхатаl ки, манты партсаllы. Нымhаllаl юш щита ныlа. Ин, ванта, меhк ики юш хуват мантаl юпиян, сорнеh тув хуl ёхlы йиhки пущкая юватlа, еl ущемаl. Я, щиhанща, щи. Lув мантаl юпиян юх lэпас иl омасаl, щиhанща, ин хоlща манты йиhк сунн, хоlща моlты манты мув сунн, па щи иl омасаl. Моlты ий пуш уваlтымаl щащаl. Ешавуl Хиlылэhкан ёхтас. – Уllатан, акем ики, имем ими? – Уllаман щи, лэhки. – Хоятн ёхтыlысайтан? – Хоятн ёхтыlысайман, – ястаlтан. – Хоlта пеlа партсаllан? – Па, наh юшен хуват партсэман. – Еша щита, туташак ий вурсэмие вантсам, – ястаl. Я, щиhанща, муй, хув уllат, ван уllат, имоlтыян па похан аlансахат аlhа маныlыяl, хоты. Па щи хоят ёхатмаl щащаl. Хатнэху иты ёхи уваlтмаl щащаl. – Ий кур эlты lойты lапат мурах сэм похан ёlан уl? – инщасаl. – Хейя, Ий кур эlты lойты lапат мурах сэм похемн, – ястаlтан, – там хорпи най щуняh, урт щуняh хатаlан ёlан муй вераl? Унт вой кур, нёхас вой кур эватман яhхаl, хуван-вананманас, – ястаlтан. Я, щинанща, ёхтам отан инщасаl: – Ёхи lоhты рахаl? – Ёхи lоhты муя ант рахаl, lоhlан ки – lонlан, хоты верlэман. Мин хиlыеман мунты мантаl порайн ястаl, хоят ёхатаl ки, хот шанш пурас вус хуват ёхи ат lоhтыяl. Ин ху, щиhанща, ап пуш сары нары, таhха, тайl, кеши тайl, нарап тайl пиlн, пурас вус lыпи эlты, ёхи навармас. Lын lэмпа хорпи хатнэху. Я, ин, имеl ими нох lоямтас. Мояh хоятн ёхатса, хоты. Сорнеh тув хуlаl нык кавармаllы. Ин мунты моlхатаl иты охты вой ана хонlаllы, охты вой, ванта, lарыты юкана уl. Савнэhаl хошак кев пут пуhlа тохи омассаllы. Ин мояh хуйl сорнеh тув хуl lэты вуllы па охты войн щикуш менэмиlа, куншемиlа, ин охты вой машакан кушмаlтlа, тэваllа па ин сорнеh тув хуl ёхи lэса. Савнэ ий пуш ёвра щаплэмияс, киметты пасан вура кутарlа, хатщам юпиян щи воlыяс. Хошак хоl ёхи йинщlа, сорнеh тув хуl lоват ёвра раканlат. Я, щиhанща, муй.
– Хоlта пеlа Ий кур эlты lойты lапат мурах сэм похан манас? – Хот шанш пелкаlа манас. Ин мояh ху, кеши тайн, нарап тайн ким навармас. Каман щи пуляh хиlылэhкан ёхатмаl щащаl. Каман яха щи питсатан. Яха питсатан па, пайlы мув ки ус – вотаh мува пуратсаllан, вотаh мув ки ус – пайlы мува пуратсаllан. Нэмоlты хоятн ант воlытlайтан. Аlты кешиlан моратсаllан, щиhанща, ёш кеша питсатан. Катlыlтан, нэмоlты хуйн иl ант питl. Ий кемн воllы ешащlатан. Ий хуйl щиты ешащтан эlты щи куш акеl икийн, имеl имийн воlытlа, щи ясhа хун хуlатаl, тарма питам ху. Вош хуват, курт хуват кат щищкен хорасан турам пеlа пурlаман манlатан. Яха кутармаман. Пунlан туп рыйlат, lарыман нохlы петсатан, щиhанща. Ин Нум Турам Ащи, турам оваl пелки пуншсаllы. Ёхи эсаlсаllы кутарматы отhан. Lын хоlна щиты кутармаlтан. Ёхlы хоят хораса, щищки хорас эlты нумн тыйсатан, щиты еllы ешащlатан. – Я, похиеhан, воlыятан, – Турам Ащи ястыяl, – воlыятан, тата щи куш кепа аhкан эсам йиhк эlты верам нянь катна моратlэм нынан, там нянь lавематан, – ястаl. Я, хоты верытlаllы, воlытlаllы, щиhанща, наняl lын вантман катна моратlаllы, катная маllы. Ий хуйl, щиhанща, ястаl: – Ма аhкем эсам йиhк эпаlан аваl. Кимет хуйl ястаl: – Ма аhкем эсам йиhк эпаlан аваl. – Па аhкан эсам йиhкан щи аваl, ий аhкеh ий ащеh похhан ат уllатан, – ин Ащан ики ястаl, – Ма похhаllам. Ин, ванта, меhкат куща ики Тэкаh ики. Хантэт куща Мув вантты ики. Мув вантты ики, Lэв кутап ики, lов шашн щи яhхаl, lуhх ики lув щи уlмаl. Щи Урт ащи, ванта, сэм сая манlат, ванта, хутсы хатнэху яна щи кульн хун омасlа. Моми, ванта, ханты ясаh иты, атом этты порайн сэм сая этаlтаlа, вурас ураhан. Щиты хоты ант щи вантlайт, ат яhхlат. Ин там унты ин щи уllат. Ий хуйl меhкlаl шавияl, ий хуйl хантыlаl шавияl. Щи, монщаl хуватаl. Емельян КУРТЯМОВ потартам монщ ханшсаllы Зинаида ЛОНГОРТОВА
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Сокровища Севера
•Хорат потарlат
Валентина РОХТЫМОВА верам хорат
Газета
«LУХ АВТ» Адрес редакции: 629008, ЯНАО, г.Салехард, ул. Подшибякина, 17 (34922) 4-68-03, 4-68-63 Е- mail: luhavt@yandex. ru
Учредитель (соучредитель) Департамент внутренней политики Ямало-Ненецкого автономного округа (ЯНАО, г.Салехард, пр-кт Молодёжи, д. 9) Газета зарегистрирована Управлением федеральной службы по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций по Тюменской области, ХМАО-Югре и ЯНАО 19 апреля 2012 года Регистрационный ПИ № ТУ72-00558
Тираж 700 Заказ 0086 Подписные индексы: на год - 29925, на полугодие - 84611
Газета вышла в свет 21 февраля 2015г. Подписано в печать 19 февраля 2015г. по графику: 16.00 фактически: 12.00 Газета выходит по субботам Цена годовой подписки 96 руб., в розницу не распространяется
Издатель Департамент внутренней политики ЯНАО (629008, Тюменская область, ЯНАО, г.Салехард, пр-кт Молодёжи, д. 9) Отпечатано в типографии ГУ «Северное издательство» (629008, г.Салехард ул. Ямальская, 14)
Главный редактор Г.П. Кельчин