CAREERS withSTEM
™
RAUEMI KAIAKO
OR FLIP LFIS ENGSIOHN VER
Years 7-10
Te whakauru i ngā ihirangi me ngā mahi a ngā Iwi Tuatahi ki roto i te marautanga o nāianei
Teacher magazine - Te Marautanga o Aotearoa CAREERSWITHSTEM.COM
2022
ngā IHIRANGI
Wāhanga 1 | Hei aratakinga Kaiako Te mahi ngātahi i runga i te ngākau tapatahi Te Kaitiakitanga Te Auahatanga Te Mātai Arorangi
4 5 6 7
Wāhanga 2 | Ētehi whaka aro hei ngohe mā te kaiako Te Kaitiakitanga Te Auahatanga Te Mātai Arorangi
8 8 8
Wāhanga 3 | Ētehi ngohe mā ngā ākonga Te Kaitiakitanga Te Auahatanga Te Tātai Arorangi
9 9 10
Hononga ki ngā rauemi hāpai
10
Kuputaka
10
2 |
Wāhanga 1 | Hei aratakinga Kaiako te arataki umanga Ko nga umanga me STEM ake, i whakarewahia a nga akonga taketake an gatahi Taketake o ira ran hei whakahihiko i ngā tau te whai i ngā akoranga ki roa tea Ahitereiria me Ao heni taea e koe te kite i te mo me nga mahi STEM. Ka /FN_STEM. matihiko ki konei: bit.ly
E whakanui ana, e whak aatu ana te moheni i te pūtaiao, me te pangarau e wero ana i ngā whakaa ro horapa mō te hunga, te mīhini me te pangarau e whakapouri ana i ngā wh akaaro mō te hunga e ma hi ana i roto i te STEM me te āhua o aua mahi, me te whakarato i te tirohanga tangata whenua-tuatahi me te whakauru o STEM.
Kupu Whakataki
Nā Eli Tauekio Ariki Creative te kahu o te puka
He mihi ki te mana whenua Tuatahi ake, kei ngā mōrehu aituā puta noa i Aotearoa whakawhiti atu ki te Waipounamu, ki Wharekauri, heke iho ki Rakiura. Ko koutou rā e kawea tonutia nei ngā kōrero, ngā tikanga o tō rohe e ai ki ō koutou mātua tūpuna. Tēnei rā te mihi ki a koutou e purutia tonutia ana te mana o ō koutou whenua, ngā maunga, ngā wai me ngā tini taonga o roto, tēnā koutou, tēnā koutou, tēnā rā koutou katoa.
Mō tēnei rauemi arataki Ko ngā mātauranga taketake me ngā kawenga mātauranga he pīroiroi, he kaupapa whakawhitiwhiti e hono ai ki tētehi rohenga. Ko te whāinga o tēnei rauemi hāpai ko te whakamahinga o te Careers with STEM: Te puka moheni taketake i ngā akomanga. He maha ngā rauemi pai rawa kia tīmataria ai te tūhuratanga o ngā momo pūtaiao taketake — kei pōhēhē, ehara i te mea me noho tēnei hei rauemi matua, hoi anō, e hono ana ki ngā huatau matua e kite ai i te puka moheni nei, arā, ko te auahatanga, ko te kaitiakitanga, ko te toitūtanga hoki. Hei rauemi whakahihiri i te kaiako ki te tūhura i ngā whakaaro taketake o STEM hei whāinga hou mō te puka moheni nei i te akomanga. E aro pū ana tēnei rauemi ki ngā kaupapa ako o te kaitiakitanga, o te auahatanga, o te mātai arorangi hoki. Nā CORE Education rāua ko Refraction Media tēnei rauemi i whakaputa, ko ngā kaitā o Careers with STEM, he mea tautoko hoki nā Kūkara. www.core-ed.org CareerswithSTEM.com
He pakihi kaupapa Māori te pakihi auaha o Ariki Creative i whakaara ake i te tau 2007. He pūkenga nui tō te tima ki ngā mahi hoahoa ā-rongorau e hao ai i te ia o ngā taonga i tuku ihotia e ō rātou tūpuna. Ko te huatau o te kahu he puhoro, he koru, he raranga whakairo whakanikoniko. Ka hui katoatia kia kite ai i te hōkai, i te tupunga hoki o te ākonga rātou ko tana whānau katoa, ko ōna tūpuna e tautoko ana i a ia kia tutuki pai ōna wawata. He tāhū hoki ki tuarangi me ngā whetū e whai take ai te puhoro, te koru me ngā whakairo Māori kia kite ai i tō whakapapa, i ō hononga: Mā te māramatanga ki tō takenga koe e tautoko ai ki te kōkiri whakamua, ki te tutuki hoki i ō wawata. Arikicreative.com He whaipānga ki ngā umanga matihiko? Tirohia Te Ara Waihiko Ko Te Ara Waihiko tētehi pae tūhura i whakahoahoa ai ki te whakaawe, ki te whakahono, ki te tautoko hoki i te hunga Māori kia whai ara ai ki ngā umanga matihiko i Aotearoa. https://waihiko.io
Careers with STEM - Rauemi Kaiako |
3
Wāhanga 1 | Hei aratakinga Kaiako
Te mahi ngātahi i runga i te ngākau tapatahi Ki te mauria atu e koe tētehi tirohanga Māori ki ngā akoranga STEM, me waiwai ake te whai hononga ki te mana whenua. Mehemea karekau he paku hononga ki te mana whenua, e kore rawa ēnei akoranga e whai hua, ka noho hei ariā noa iho. Karekau he whakaaro kotahi e ai ki te tirohanga Māori. Ka tika rā, kei ia o ngā iwi, o ngā hapū, o ngā marae, ō rātou ake māramatanga ki tō rātou ao, tō rātou taiao hoki. Ko ā rātou kōrero, tō rātou reo, ā rātou tikanga, ā rātou ingoa tūwāhi aha rā, aha rā, e hāngai katoa ana ki tō rātou ake tirohanga atu ki te taiao. Ā, ko ngā kōrero e ai ki tētehi hunga mō tētehi kaupapa, ka rerekē rawa mō ētehi atu. Nā reira, ki te whakanuia te mana me ngā kōrero o te whenua mā te hononga ki te mana whenua, ka whai mana ai ngā akoranga STEM. Ka nōhia ana e tātou tētehi taiao, ka nōhia hoki te reo o taua taiao. Ka taea mā ngā tūmomo kīanga, pērā i ngā whakataukī, te nui o te taiao te kite. Kei aua momo kīanga ngā akoranga, ngā māramatanga kua wheakotia e ngā mātua tūpuna, koirā tā rātou i tuku iho ai hei kawenga mā tātou. Ka mutu, kei ia takiwā tōna ake reo. Me tūpato i a koe e tūhura ana i ngā mahinga toi. Me whai kupu arataki mai i a rātou o te mana whenua, mai i a rātou e mārama pai ai ki ngā tikanga e tika ana e ai ki te kohikohi me ngā kōrero e hāngai ai ki aua mahinga, ki ia o ngā tūmomo rauemi hoki. Kei tō hapori ā-kura pea ētehi tāngata e mārama ana ki aua tūmomo tikanga, ā, he pai hoki pea ki a rātou ki te whakaako. Engari hoki, kia mārama mai he matenga hoki tō te kaha patipati, kia ngāwari te toro atu ki ngā mātanga, kei ngenge. Hei tuatahitanga, ko te mea nui ko te whanaungatanga. He kaha nō te hunga hiahia ki te patipati atu ki te hunga ringa rehe kia tohatoha ai i ō rātou pūkenga. Koha mai, koha atu! Koinā te tūāpapa o te whanaungatanga. Tēnā, toro atu ki te marae, ki a rātou rānei o tō takiwā kia mōhio pai ai ki ā rātou nekehanga, ā, tēnā haere ki a rātou hei ringa hāpai. Hei tauira, e ngana ana pea te marae ki te whakatō i tētehi mahinga kai mō te hapori. He tīmatatanga pai tērā kia mahi ngātahi ai ki tō rātou taha hei ringa hāpai, ā, mehemea ka whakaae, ka taea hoki te mahinga kai hei horopaki ako mā koutou. Ko ngā ngohe katoa e whai nei i hanga ai mā ngā ākonga kei ngā taumata 4 me te 5 o Te Marautanga o Aotearoa.
4 |
Wāhanga 1 | Hei aratakinga Kaiako
Te Kaitiakitanga Kia maumahara ki te moa He whakataukī nui tēnei e rangona whānuihia ana puta noa i Aotearoa. Ko tāna kawenga hei whakamaumahara ki ngā akoranga i ahu mai i ngā hē mai rā anō, i te wā e ako tonu ana rātou o taua wā ki ngā tūāhuatanga o te taiao, arā, ko te tangotango haere me te māramatanga pakupaku. Ko taua whakataukī he akoranga tikanga mā tātou kia maumahara ai ki te nohotahi ki te taiao, ā, kia tuku mihi hei ia te wā ka tango i tētahi mea nōna. He mihi kia whakatika i te nohonga taurite o te taiao i whakararu ai mātou. Ki tā ētehi tirohanga Māori, ehara i te mea nō tātou te whenua, nō te whenua kē tātou, me kī, ko tātou, tātou. Mai i ngā rākau ki ngā ngāngara, ngā manu rere ki ērā o te moana, kotahi tonu te hā. Ko tātou ngā rākau haere o ngā tāngata tū o te wao kāore rawa he wehenga. Ka hīkina e tātou te hā i tuku ai te rākau, ā, ka hīkina e te rākau te hā i tuku ai tātou te tangata, kotahi tonu te hā o te taiao. I ō tātou akomanga, ka taea te kimi ara kia tūhura ai i ō tātou momo hononga ki te whenua, ki te moana, ki te taiao whānui. • E noho taurite ai te taiao, me aha tātou? • Ka pēwhea te nohonga o te mana whenua ki te taiao? • Ka pēwhea rā rātou o te mana whenua e whakamahi ai i ngā takoha rauemi o te taiao? • He aha ngā tikanga o te manaaki wai? Kimihia ngā kōrero o te takiwā, akongia ngā whakataukī kia whai māramatanga ki ngā āhuatanga rerekē e kōrero ai te mana whenua mō te whenua, mō te moana, mō te wai, mō te taiao whānui. Mā tēnei tūmomo ara te mana o te kōrero me āu tūhuratanga e tika ai. Pānuitia te Careers with STEM: Indigenous article ‘The Business of Sustainability’ on p16. It’s about Jason Mika’s work to conserve and protect the ocean: bit.ly/3KdyCcd
Careers with STEM - Rauemi Kaiako |
5
Wāhanga 1 | Hei aratakinga Kaiako
Te Auahatanga Poia te kākano, kia tupu ai Ko te auahatanga e ai ki ētehi tirohanga he mea herekore kia tuku ai i ā tātou tamariki ki tā rātou e pai ai. E pua ai te hua auaha, me waihanga i tētehi āhuru mōwai kia poipoi ai te tamaiti me tōna ake auahatanga. Kia whakaarohia te kākano, ka whakatō ana te kakano ki te māra, ko tā tātou mahi he whāngai paruparu kia manaaki ai i te taiao o tōna tupunga, kia tupu kaha ia ki roto i tōna ake mana. Waihoki, me tau te ngākau o te kaiako kia tuku i te mana whakahaere o ngā mahi ki a rātou ngā ākonga, ahakoa te aha. Ka pō, ka ao, ka awatea. Kei te pō ngā mea katoa e taea ai. Me whai wā te tamaiti ki te noho i te pō raruraru, koinā ko te poipoitanga o te whakaaro. Nāwai nāwai, ka puta ki te whei ao me ngā tīmatatanga whakaaro, e raruraru tonu ana engari e kite ana i ētehi huatau e pai ai ki a ia. Ā, hei te wā kua tau, kua puta ia ki te ao mārama. Ko tētehi pōhēhētanga nui ka puta i te tangata, ko te pōhēhē ka noho rawa ki te ao mārama. Whakaarohia te whitinga me te hekenga o te rā, ka hoki te ao ki te pō, te pō ki te ao he hurihanga māori tērā, e rite ana mō tātou te tangata. Me whai wā kia noho i te pō, i te ao hoki, tē taea e te tangata te noho i te ao i ngā wā katoa. • Mā whea ngā herehere o te akomanga e motu ai kia puta atu ā tātou ākonga ki tētehi taiao ako, hei akomanga ora e taea ai ngā mea katoa? • Mā whea tātou e tukuna ai ā tātou ākonga kia whai wā ki te noho i te mīharotanga o te whakaaomāramatanga? • Mā whea te taiao haumaru e hanga tika ai, kia wehi kore nei te whakapuakitanga o te ākonga me tōna katoa? • E wātea ana te ākonga ki te tāpiri atu i ōna ake kitenga ki te rōpū whānui i roto i tōna ake mana? • Mā whea te ākonga e kimi ai, e hura ai i ngā pūrākau, i ngā pakiwaitara i te ara nā rātou anō i tohu ai. Pānuitia te Careers with STEM: Indigenous article ‘Creating Meaningful Design’ about Hori Te Ariki Mataki’s creative digital business, Ariki Creative, p6. bit.ly/3vDurCD, and Aleisha Amoia’s journey to work as a software developer at Catalyst IT (p8 and on CareerswithSTEM.com).
6 |
Wāhanga 1 | Hei aratakinga Kaiako
Te Mātai Arorangi Tuia te rangi, tuia te moana, tuia te whenua He maha ngā whakaaro mō ngā whetū, e kaha rongo ana i ētehi me ā rātou kōrero mō ngā whetū hei tūpuna. Nā konā, he tino kaha te hononga ki ngā whetū me ētehi o ngā kōrero e hāngai ana. E ai ki ētehi ko ngā whetū te whakatinanatanga o ngā mātauranga nō ngā rangi. Ko aua matāuranga i wānangahia ai e ō tātou tūpuna kia whai māramatanga ki tō rātou taiao. E rangona nuitia ana ngā kōrero mō te wā i ō tātou tūpuna e whakatere waka ana huri āwhio i Te Moana-nui-a-Kiwa, nā ngā whetū rātou i arataki. Nā reirā, he mea nui te whai wā kia kaha aro atu ki te rangi me ngā whetū. Puta noa i ngā motu nei kei ia takiwā ā rātou kōrero mō ngā whetū. Kia tika te aronga, whāia rawatia ngā kōrero o tō takiwā, atu i ngā kōrero whānui. Hei timotimo whakaaro anō, ko te maramataka tētehi anō tirohanga e aro atu ai ki te hurihanga māori o te marama me āna toronga ki ngā tai moana me te taiao. He kaupapa whakaihiihi ki te tūhura, ā, mō te nuinga he kaupapa hou hoki. Ahakoa te maha o ngā rauemi i te ipurangi, ehara i te mea ka hāngai ki tō takiwā noho. Me kaha whai i ngā māramatanga e ai ki tō takiwā i mua i tō whakarite whāinga wheako mō te maramataka. He kaupapa pai hoki a Matariki, arā, ko te wā e whakanui ai i te hokinga mai o te kāhui whetū o Matariki. Ko tāna e tohu ana i te tau hou Māori me ngā kaupapa maha e hāngai atu ana ki taua wā. Ahakoa kāore a Matariki e kitea i ētehi takiwā, nā te kaha ū o te hunga whānui o te whenua nei ki tēnei kaupapa kua whakatūria te wā o Matariki hei hararei tūmatawhānui. I tēnei wā, he maha ngā kura e hiakai ana ki te whakawhānui i ngā mōhiotanga mō Matariki, mō te rangi me ngā whetū. • He aha ētehi tikanga o tō takiwā e hāngai ana ki a Matariki? • Mā whea koe e whakatau ai ko āu kohinga kōrero he kōrero tūturu nō tō takiwā noho? • Ka taea e koe te hono atu ki te marae o tō takiwā hei ringa hāpai kia tautoko ai i a rātou mahi whakanui kaupapa, pērā i a Matariki, i a Puanga rānei? Pānuitia te ‘STEM + Space’ section of the Careers with STEM: Indigenous magazine p12, including the profiles on astrophysicist Pauline Harris and fifth generation Māori astronomer, Professor Rangi Matamua: bit.ly/3vaEqit
Careers with STEM - Rauemi Kaiako |
7
Wāhanga 2 | Ētehi whaka aro hei ngohe mā te kaiako Te Auahatanga NZC/TMoA 1 • Hangaia tētehi whare mō tō kura. E wātea ana hei wāhi ako, hei wāhi huihui mā ngā ākonga, hei wāhi hoki kia tūtaki ai te kura ki te hapori whānui. Waihangahia tētehi tauira matihiko o taua whare, ā, tautohua hoki ngā āhuatanga kua tāpiri atu ki te whakahaumako ā-hauora i te taha tinana, i te taha wairua, i te taha hinengaro, i te taha whānau o te tangata. • Me whai whakahoki kōrero, whakahoki whakaaro mai i te hunga whaipānga ka whakaaturia ai āu whakaritenga ki tō hanganga e whai whakaaro ai. (Hangarau, Hauora me te Akoranga Koiri, Ngā Toi)
NZC/TMoA 2 • Mā whea tō tūpunatanga e pai ai? Kimihia tētehi oha, he taonga, he āhuatanga rānei i te taiao e whakamahi tonu nei nō te wā o ōu tūpuna. Wahangia ōna kōrero.
Te Kaitiakitanga NZC/TMoA 1 • Waihangahia tētehi mahere matihiko o ētehi wāhi tapu ki ngā tangata whenua i ngā wā o mua. Inea rawatia ērā kitenga o aua wā ki te whakamahinga o aua wāhi tapu ā mohoa. • Me pēwhea te panoni i ā tātou aronga kia toitū ai ēnei wāhi hei taonga? (Pūtaiao, Hangarau, Tikanga ā-Iwi)
NZC/TMoA 2 • Tūhuratia ētehi tikanga tuku iho o te rokiroki kai pērā i ngā puoto harakeke, i ngā pōhā hoki. • He aha rā te whakaaweawe o aua rawa ki te taiao? • He aha ngā painga o aua rawa e rokiroki pai ai i te kai? Inea te whakaaweawe o aua rawa ki te taiao, ki ngā kawenga o te tākai, o te rokiroki kai ā mōhoa nei. • He ara mā aua hangarau tuku iho e whakamahi ai ki te whakamimiti i te tukutanga nui o te kirihou ki ngā ruapara? (Pūtaiao, Hangarau)
8 |
• Mā whea tātou e waiho ai i tētehi whakarerenga e whai take nei, e waiwaiā tonu nei rānei tōna hanga ahakoa ngā hekenga whakatupuranga nōna? Waihangahia tētehi hanganga pērā i tētehi mahinga toi, i tētehi pakipūmeka, i tētehi titonga puoro, i tētehi kanikani rānei e akiaki ai i te hunga kia pai ai tōna tupunatanga. (Hangarau, Tikanga ā-Iwi, Ngā Toi)
Te Mātai Arorangi NZC/TMoA 1 • Whakarewahia tētehi kaupapa rangahau mō te māramataka. Rapua ngā kōrero nō te mana whenua mō te māramataka i tō takiwā ake. I aha te mana whenua ki te whai i te hurihanga o te marama - ahakoa tonu te marama tē kitea e rātou? He aha ngā mahi o tētehi rā o te hurihanga i pīkau ai, i parepare ai hoki? He aha ngā tohu ōkiko i te taiao i kawatau ai hei te whitinga o tētehi rā? • Hangaia tētehi momo rauemi māramataka mō te hurihanga o te marama i tōu ake takiwā. (Pūtaiao, Tikanga ā-Iwi)
NZC/TMoA 2 • Rangahaua ngā tapanga ingoa o ngā kāhui whetū i tō takiwā ake. Hangaia anōtia tētehi wāhanga o te rangi i tōna pōnga, mā te pepa pango me ētehi rama LED hei whetū. • Whakamahia tētehi papa rorohiko (Microbit, Arduino rānei) me ētehi pātene, ētehi pātene whakakā rānei, hei whakakā i tētehi o ngā kāhui whetū e whā e tūmanako nei ka mōhiotia e tētehi o ōu tūpuna. (Pūtaiao, Hangarau)
Wāhanga 3 | Ētehi ngohe mā ngā ākonga
Te Kaitiakitanga
Te Auahatanga
Kōrerohia tahitia ki te hunga o te marae i tō takiwā, kia mōhio ai ki tēwhea o ngā take i tō taiao e whakararu nui nei i a rātou. Tūhuratia te take:
• Kimihia tētehi tūtohu whenua o tō takiwā pērā i tētehi maunga, i tētehi awa, i tētehi atu āhuatanga e hirahira ai ki tō rohe, ki tō kura rānei.
• I ahu mai te raru i whea, ka pēwhea hoki taua rohe i urutau ai i ngā wā o mua? • He aha rā te kawekawe ki ngā tupu, ki ngā kararehe nā te āhua o te takahuringa o te whenua nei? • Nōnawhea te take i tīmata ai, nā te aha i pērā ai? • He aha e whai take tonu nei taua raru? • Me aha ki te whakatika i te raru, ki te whakahou hoki i te tauritetanga?
• Whakahiatohia tētehi tīma me te waihanga i tētehi whakaari mō te taupaepae matua o tō kura hei kitenga mō ō koutou manuwhiri — ka taea hei whakaari rangitahi, hei whakaari pūmau rānei. Whākina ngā kōrero pūrākau, ngā kōrero hītori rānei mō te kaupapa o tō kōwhiringa. Me hanga pārekareka, hanga ngahau hoki tō whakaari hei kitenga rarapa mō te manuwhiri, me tōtōpū kia pāhekoheko pai ai te hunga, me māika hoki tōna hanga kia kore ai e whakapōraruraru i te hunga mahi e noho pātata ana.
Waihangahia, whakamātautia hoki tētehi rauemi e hāpai ai i te tangata kia mārama ai ki te raru, ki te tuku hoki i ētehi whakaaro kia mōhio ai me pēwhea te hāpai. Hei hua ōkiko pea tō rauemi pērā i tētehi mātārere, he hua hangarau rānei pērā i te taupānga. Me whakaatu i ētehi pikitia e tautohu ai i te raru me ētehi kupu āwhina hoki hei whāinga mā te hunga. Mā whea tātou e whakahou ai i te tauritetanga o te taiao? Mā whea tātou e aukati ai i te horahanga, te whakaauau rānei o taua raru ki wāhi kē atu? Mā whea tātou e amo ai i tō tātou taiao kia aukati ai i te hē kē atu? Kōrero tahi atu ki tō kaunihera ā-rohe, tō whare pukapuka, tō pokapū mōhiohio rānei. He ara ki te tiritiri ki ētehi atu ki te whakapiki mōhiohio? (Pūtaiao, Tikanga ā-Iwi, Hangarau)
• Ka pēwhea rā koe e whakamahi ai i tētehi mea orooro, i tētehi kiriata, i tētehi peita, i tētehi tāraitanga, i tētehi whakaahua hoki kia hopu ai te manawa reka o te hunga, kia whakamanawa ai hoki i a rātou ki te whai wā ki te kaha aro atu ki te whakaari? • Kei tō kura ētehi tūnga whakaari pea hei whakairi i ngā mōhiohio me ngā mahinga toi. Ka taea pea ngā kiriata mā tētehi papa whakaata kei te pakitara e hono ai ki tētehi Raspberry Pi, ki tētehi rorohiko paku e rite ana rānei. Ka taea mā ngā Micro Bits, mā ētehi atu pūtukatuka papatahi rānei ngā rama LED, ngā orooro, ētehi atu āhutanga pāhekoheko hoki te whakaoho. Tukua tō pōhewa kia rere. (Hangarau, Tikanga ā-Iwi, Ngā Toi)
Careers with STEM - Rauemi Kaiako |
9
Wāhanga 3 | Ētehi ngohe mā ngā ākonga Te Tātai Arorangi
key:
Whakaritea, tuhia, hopua, whakapaitia hoki tētehi pakipūmeka paku mō Matariki. Uia atu ētehi pūkōrero matua o te takiwā e taea ai ngā āhuatanga o Matariki i ngā wā o mua, ā mohoa nei hoki, te whakamārama. Ki te kore a Matariki e kaha kitea ana i tō takiwā, rangahaua tētehi anō kāhui whetū. Ko tōna rima miniti te roa o tō pakipūmeka.
Hononga ki ngā rauemi hāpai
Tukua ngā kōrero mō ngā whetū o Matariki me te pūrākau o ‘Te Waka o Rangi’ (tēnā pea he ingoa anō tōna i tō takiwā). Whakamāramahia ki te hunga kore mōhio me pēwhea a Matariki e kitea ai. Whakamahia ētehi hākoritanga, ētehi tānga pikitia, ētehi whakaahua rānei hei hoa haere mō āu kōrero, mō āu whakamāramatanga hoki. Ka taea mā te puoro te wairua o te wāhi te whakarite. Āta whakaarohia ka pēwhea rā te puoro e whakahaumako ai i tō pakipūmeka?
Program
Website
SUnplugged C csunplugged.org/mi CORE Education core-ed.org Indicators of progression Technology (NZC) bit.ly/3HCvhln Māori Astronomy bit.ly/3vEjfG0 Copyright for cultural items bit.ly/3KgnHhY
Me whai whakaaro koe ki te āhua o te tiritiri o tō pakipūmeka. Ki te tuku atu ki tētehi ratonga tiritiri kiriata pērā i te Tiriata, i te Vimeo rānei, ka pēwhea e kimi ai, e whai take ai hoki mā te hunga o tō takiwā?
Pūhoro STEM Academy www.puhoro.org.nz
Anei ētehi tuwhiri, ētehi tīwhiri hoki kia hanga i tō pakipūmeka:
Pūtātara – He kete hāpai kaiako mō te Toitūtanga, mō te Raraunga ā-ao bit.ly/3sF9vcv
• Te pai hoki o ngā pū whakaahua kei ngā waea pūkoro. Whakapaetia tō waea kia whakaahua taiao i a koe e hopu kiriata ana. Whakamarohitia te tūramarama ki runga i a rātou e hopu ai mā te tūnga pātata atu ki tētehi matapihi, ki waho rānei. Me whakarite kia pā ki runga, ki mua hoki i taua tangata, kaua ki muri. Me parepare te horipū o te rā kei karepa rātou e hopukina ana e koe. • He take nui te hopu orooro. Tēnā pea, kei tō kura ētehi hopu oro e hono pai ai ki tētehi waea pūkoro. Ki te kore tētehi hopu oro, kimi atu i tētehi wāhi māika ki te uiui me te noho pātata atu. • Mehemea e hia whakaari ana i tētehi mea nā tētehi anō i hanga me whai whakaaetanga i te tuatahi. E whakapā ana tēnei ki ngā whakaahua, ki ētehi paku kiriata, ki ngā puoro rānei hoki. Kaua e wehi ki te whai whakaaetanga — i te nuinga o te wā e harikoa ana te hunga ki a koe e whakamahi ana i ā rātou hanganga, inarā, ko tāu he kaha whakamana i a rātou e ai ki tā rātou i waihanga ai, ā, ehara hoki i te mea arumoni. • Me whai whakaaetanga i mua i te tiritiri o te kiriata mā runga ipurangi. Mehemea e whakarite ana kia uiui tamariki, me whai whakaaetanga mai i ngā mātua. Me whakamōhio atu ki ērā e kite ai i tō pakipūmeka ki tāu e whakarite ana ki te tiritiri i te kiriata ki te ipurangi i mua i tāu e pōhi ai. • He pai ake ki te hopu i āu ake whakaahua, ki te waihanga i āu ake puoro, ki te waihanga i āu ake raupapanga hākoritanga, hāunga i te whakamahinga o ngā hanganga o tētehi atu. Mehemea kāore i a koe aua pūkenga, he hoa pūkenga nui tōu e taea ai tō kaupapa te hāpai. (Hangarau, Te Reo Pākehā, Tikanga ā-Iwi)
10 |
Tangata Beats – He whakataetae tito waiata, whakangahau mō ngā ākonga kura tuarua bit.ly/3CaRBSb
Kuputaka Hākoritanga Hoahoa ā-Rongorau Kawatau Maheni Māika Mātārere Matihiko Ōkiko Papa rorohiko Pūtukatuka Rangitahi Taupaepae Matua Tiriata Tiritiri Tōtōpū Waiwai Whakaahua taiao Whakaaweawe Whakahaumako
— — — — — — — — — — — — — — — — — — —
Animation Multimedia Design Expectation Magazine Quiet Pamphlet Digital Physical Computing board Processor Temporary Main Reception YouTube Share Robust Vital Landscape (picture) Influence Enhance
