Reinier beweegt naar Groene GGz

Het is geen geheim dat mentale gezondheid en natuur positief met elkaar samenhangen. Een groeiende groep van zorgorganisaties koppelt geestelijk herstel aan verblijf in bos en buitenlucht. De Groene GGZ is een initiatief van Nature For Health en IVN, in samenwerking met Green Mental Health & de Buitenpsychologen, en ggz aanbieders. Reinier van Arkel is samen met 17 andere ggz-instellingen partner in dit initiatief. Al deze instellingen samen hebben meer dan 30.000 medewerkers, behandelen meer dan 300.000 cliënten en hebben gezamenlijk meer dan een tot anderhalf Nationaal Park aan terreinen.

Reinier van Arkel wil dat natuur weer benut wordt als een bron voor mentale, positieve gezondheid voor onze cliënten, naasten, medewerkers en buurtgenoten. We zetten ons in voor de na-

De Groene GGZ ondersteunt de beweging naar een meer duurzame manier van leven, als geen ander dragen we hier als Reinier van Arkel aan bij. Jaarlijks ondersteunen we 18.000 mensen op weg naar duurzaam herstel en inclusief mee te kunnen doen in onze maatschappij. Verder zijn er tal van initiatieven die we in dit kader ontplooien en zien we Zorgpark Voorburg in Vught als een prachtige plek voor de ontwikkeling van een groene en duurzame samenleving. Zo hebben we onlangs twee community builders (zie pagina 70) aangesteld om ons nog meer in verbinding te brengen met en om samen deze samenleving op te bouwen. In 2024 starten we met een greenteam dat nog meer duurzaamheidskansen gaat verzilveren.

Robert Derksen, lid Raad van Bestuur Reinier van Arkel

tuur, door te investeren in een toename van de biodiversiteit op onze terreinen en de directe omgeving. De buurt nodigen we uit om mee te doen. Via de natuur kunnen mensen elkaar ontmoeten en doet het er niet toe of je cliënt, buurtbewoner, naaste of medewerker bent.

Steeds meer mensen beseffen dat natuur en natuurgerichte interventies belangrijk zijn. Mensen die in een groene omgeving wonen voelen zich (geestelijk) gezonder. In groene woonomgevingen komt 20 procent minder mensen bij een huisarts met klachten als depressie en angststoornissen dan in minder groene omgevingen. Een onderzoek in Australië toont aan dat mensen minder depressief worden als ze elke week dertig minuten of meer een groene plek bezoeken*.

Nieuwe partners zijn belangrijk in het nieuwe denken over natuur. Professionals uit de ggz zoeken de samenwerking op met grote landelijke natuurorganisaties en ondernemers in het groen. Uitbreiding van het netwerk betekent meer kennis, meer ondernemerschap en meer samenwerking tussen groene professionals en hulpverleners*.

De eerste initiatieven zijn zichtbaar bij Reinier van Arkel. Reinier magazine nam een kijkje bij een aantal initiatieven en doet daarvan verslag op de volgende bladzijdes. Sommige zoals 'werken in het groen' bestonden al langer maar krijgen een extra boost. Zorgmedewerkers stappen de natuur in tijdens een behandelgesprek en groene tuinprojecten zijn gestart op park Voorburg en locaties in de wijk.

Tekst Erik Welten

Iedereen die van mensen houdt, kan meedoen aan de beweging: van plant-inde-kamer-zetter, natuurwandelaar, activiteitenbegeleider, buitenpsycholoog, tuinontwerper tot tegelwipper. Samen zijn we in staat om een groen en natuurlijk ecosysteem voor mentale gezondheid te maken.

Bronnen:

https://www.ivn.nl/aanbod/groene-ggz/

*Koen Westen, Jolanda Maas: https://www.socialevraagstukken.nl/eengroene-beweging-in-deggz/

De vijf pijlers van de Groene GGZ

Bevordering biodiversiteit

We investeren in de bevordering van de biodiversiteit en duurzaamheid op onze terreinen. De woonplaats voor insecten, planten en dieren op het terrein neemt toe.

Meer natuur in de behandelingen

We integreren de natuur in de behandeling van cliënten bijvoorbeeld door middel van buitenbehandelingen. Behandelingen in de natuur bevorderen het behandelproces en het herstel van de cliënt.

Versterkte vitaliteit van medewerkers en cliënten

We richten onze terreinen zo in dat cliënten, ervaringsdeskundigen, naasten én medewerkers gebruik kunnen maken van de natuur en werken aan hun gezondheid.

Integratie met de buurt

We willen investeren in ‘sociaal groen’. Dat betekent een groene leefomgeving waar cliënten, naasten, medewerkers en buurtgenoten samenkomen. Dit doen we door wandelroutes te organiseren en een aantrekkelijke recreatieomgeving te creëren met paden, dieren, groen en horeca.

Delen van ervaringen en expertise

De lessen die we leren worden gedeeld met andere zorginstellingen, waardoor we bijdragen aan een groen vliegwiel voor de gehele mentale gezondheidszorg in Nederland.

'Green Mental Health' van Koen Westen*,

Jolanda Maas en Renske Visscher

De mens hoort thuis in de natuur – een oeroude opvatting, maar we lijken er tegenwoordig juist verder van verwijderd te raken. Dat de natuur daadwerkelijk het herstel van somatische en psychiatrische aandoeningen ondersteunt, wordt steeds duidelijker. Met de huidige, bredere blik op gezondheid en de daaruit volgende zoektocht naar passende behandeling, lijkt de tijd rijp om het ‘groene’ domein aan te sluiten op het ‘witte’ domein (de traditionele gezondheidszorg). Green Mental Health brengt de zorg naar de natuur en vice versa. Meer groen in de ggz en het sociaal domein biedt nieuwe behandelopties, betere zorg en duurzaam herstel bij psychische aandoeningen.

Nederlands - Paperback - ISBN 9789024433551 - 16 april 2021 - 192 pagina's

*Koen Westen is o.a. docent Verpleegkunde bij Avans Hogeschool en senior-onderzoeker van de onderzoekslijn Herstelondersteunende netwerkzorg in de ggz bij Reinier van Arkel.

Plastic recyclen bij

Vorig jaar won de dagbesteding van Reinier van Arkel de CZ-zorgprijs met het project 'Hep-pie plastic’. Het afgelopen jaar is er flink gewerkt aan alle voorbereidingen en nu is het zo ver. De containers en de bakfiets voor de inzameling van plastic staan klaar en de machines om het plastic te verwerken worden volop getest door de begeleiders dagbesteding Jan van Berkel en Rob van de Ven. We namen een kijkje in de werkruimte op Zorgpark Voorburg in Vught.

Van al het opgehaalde plastic worden in eerste instantie bankjes gemaakt die op het park Voorburg komen te staan. Bij binnenkomst in de werkruimte zie ik de eerste balken al liggen. Geen balk ziet er hetzelfde uit, zowel in kleur als textuur. Jan en Rob vertellen me dat ze volop aan het experimenteren zijn met de machines. Jan: "Je kunt ons leerproces zien aan de balken. Sommige zijn wat grover en andere gladder. Hier gaan we een proefbankje van maken. Daarmee laten we zien hoe we begonnen zijn. Oefening baart kunst en het hoeft niet altijd perfect te zijn om te kunnen genieten.”

Verzamelen, vermalen en versmelten

In de eerste werkruimte staat de spoelkeuken. Al het plastic dat binnenkomt wordt gecontroleerd en daarna grondig schoongemaakt in de spoelbakken. Nadat het plastic gedroogd is, worden de grote plastic bakken en containers in stukken gezaagd met een lintzaag. Pas dan kan het in de vermaler (shredder) om er het zogenaamde granulaat van te maken. Rob: "De snippers van het granulaat moeten ongeveer 9 mm zijn, anders pakt de versmelter (extruder) de stukken niet. We voegen kleurstof toe omdat we anders alleen maar grijze balken krijgen. Nu wordt elke bank opgebouwd met verschillende kleuren en dat maakt ze wel mooier. In totaal hebben we per balk twee grote containers plastic nodig. Dat is ongeveer vier en een halve kilo. Met die balken kunnen we bankjes met en zonder leuning maken of een picknicktafel.”

Intussen zijn we bij de versmelter aangekomen. Jan: "De versmelter is een machine waar we geen cliënten aan laten werken. Het plastic wordt op een hoge temperatuur gesmolten (tussen 90 en 270 graden) en bij verkeerd ge-

dagbesteding'Hep-pie plastic'

bruik kunnen er dampen vrijkomen. We werken dan ook met speciale handschoenen en een beschermingsmasker. Met één balk zijn we ongeveer drie kwartier bezig en daarna moet de mal lang afkoelen. We hebben twee mallen dus we kunnen per dagdeel maar twee balken maken."

Rob: “Als we een tijd bezig zijn met de balken gaan we kijken of we andere mallen aan kunnen schaffen. Bijvoorbeeld een mal om ‘planken’ te maken. Mogelijk kunnen in de toekomst de producten die we maken, verkopen in de winkel op Zorgpark Voorburg.”

Samen werken aan Groene GGZ

Rob: "Er komt veel werk bij dit project kijken waar cliënten van de dagbesteding voor kunnen kiezen. Er is nu een aantal deelnemers van de Waterboog en de Lichtboog gestart. We hebben mensen nodig die rondrijden met de bakfiets en de containers verzamelen. Maar ook mensen die meehelpen met sorteren en schoonmaken. En bij de houtbewerking worden de bankjes in elkaar gezet."

Jan: "We willen dat het echt een project is van de cliënten en medewerkers van Voorburg. Eric Sars van het crea-atelier gaat naar de afdelingen om uitleg te geven over het gebruik van de container en waarom het belangrijk is dat we bewuster omgaan met plastic. Ook krijgen de cliënten en medewerkers voorlichting over welk plastic wel en welk plastic niet geschikt is. Aan de onderkant van het harde plastic materiaal vind je een nummer. Alleen de nummers 2, 4 of 5 zijn geschikt om hier te recyclen." Het eerste bankje moet nog in elkaar gezet worden maar aan ideeën en plannen geen gebrek. Jan en Rob zijn met de afdeling inkoop in gesprek of er beter op gelet kan worden in welk plastic de producten worden verpakt. Slechts 5% van het plastic kan gerecycled worden op dit moment. En omdat Reinier van Arkel een van de voorlopers is van de Groene GGZ, moeten we overal kijken waar we zaken kunnen verbeteren.

Precious Plastic

De machines die de dagbesteding op Zorgpark Voorburg gebruikt, zijn ontwikkeld door Precious Plastic. Precious Plastic is een wereldwijde gemeenschap die zich inzet voor het oplossen van de plasticvervuiling. In 2013 ontwierp Dave Hakkens een reeks machines voor zijn afstudeerproject aan de Design Academy Eindhoven. Deze machines en gereedschappen worden gebruikt om gerecycled plastic te malen, te smelten en te injecteren, waardoor nieuwe producten op kleine schaal kunnen worden gemaakt. Het stelt individuele consumenten in staat om hun eigen mini-recyclingbedrijf op te zetten. Meer dan 40.000 mensen wereldwijd zijn op dit moment betrokken bij dit Precious Plastic project. Voor meer informatie kijk op https://www.preciousplastic.com

Foto's Jolanda Ruijs – van Rossum

Binnentuin Herstelacademie De Stijl

Elke week wordt er op dinsdagmiddag bij herstelacademie De Stijl Den Bosch in de binnentuin gewerkt. Er is altijd wat te doen, zaaien, oogsten, snoeien, vegen en natuurlijk mooie dingen maken van wat de natuur geeft. We spraken af met Peter van Helden, de tuinman van De Stijl.

Peter van Helden komt uit een protestants gereformeerd milieu en heeft theologie gestudeerd in de jaren 70. De tijd dat de kerk zich opende voor de wereld en activistisch was. Ruim 38 jaar lang is Peter predikant geweest en de

laatste jaren voor zijn emeritaat was hij straatpastor in Den Bosch. Hij kwam veel in contact met daklozen, thuislozen, vluchtelingen en ongedocumenteerden. Samen met andere organisaties, waaronder MO Den Bosch, heeft hij veel kunnen betekenen voor deze mensen.

Wildernis

Peter: "Sinds 2016 ben ik met emeritaat. Via een interview in de wijkkrant van de Muntel werd me gevraagd of ik iets kon betekenen voor de wijk. Omdat mijn agenda toch behoorlijk leeg was, ben ik aangesloten bij een groep die mee ging denken over de nieuwe koers van wat toen

nog een dagactiviteitencentrum was. Ik was inmiddels vertrouwd geraakt met de medewerkers en bezoekers en andersom. De tuin was een wildernis en die ben ik op gaan knappen. Zo werd ik de tuinman hier. Al snel kreeg ik hulp van een van de bezoekers. Toen in 2020 De Stijl een herstelacademie werd, hebben we van deze activiteit een vaste workshop gemaakt op de dinsdagmiddag. Het doel was er een fijne en gezonde tuin van te maken.”

"Het eerste wat je doet is kijken wat er onder al die verwildering uitkomt. We ontdekten een heleboel kruiden zoals

Foto Evelien Gerrits

oregano, rozemarijn en munt. Ook stond er riet, wat vaste struiken en bloemen. Met die basis zijn we de tuin gaan uitbreiden en verbeteren. Ik wilde graag veel tegels wippen maar tegelijkertijd moesten er ook sport- en beweegactiviteiten op de binnenplaats plaatsvinden. Uiteindelijk hebben we langs de zijkanten een aantal flinke perkjes kunnen realiseren.

Het was een heel proces en we beleefden mooie dingen met de bezoekers. Als er onder de boom gepauzeerd wordt dan kom ik langs met een handvol frambozen of andere vruchten uit de tuin. Op die manier betrek je de anderen erbij."

Samenwerking

"Er is ook wisselwerking met de andere activiteiten in De Stijl. De houtgroep maakte hoge bakken, de bar levert afval voor de composthoop. De keuken gebruikt ook wel kruiden die hier staan. Af en toe komen bezoekers en medewerkers met zaadjes en plantjes voor de tuin. Maar ook met versieringen, zoals schelpen en stenen. Het is mooi dat we met elkaar meedenken en het een gezamenlijke tuin wordt.

Bij de workshop ‘Flower up’ verwerken ze takken en bloemen uit de tuin in hun mooie bloemsierkunst. Samen gaan we nu een deel van de tuin inrichten met nog meer bloemen als pluktuin voor hen. We hebben straks prachtige zonnebloemen en stokrozen en daar komen straks onder andere guldenroede en sleutelbloemen bij.

De tuin vormt zich naar de wensen van de bezoekers van De Stijl. Samen met de workshop meditatie gaan we een plekje inrichten waar mensen tot rust kunnen komen. En weer op een andere plek gaat iemand beginnen met een klein moestuintje. Deze tuin is continu in beweging."

Groei

De tuin heeft ook een educatieve functie. Peter vertelt dat door de droge zomers de problematiek van het watermanagement werd opgepakt; ze hebben daarom een eigen waterreservoir gemaakt. De regenpijp gaat niet meer naar het riool maar via de regenton komt het water nu in een vijvertje terecht. Grote landelijke of wereldproblemen maak je zo klein en handelbaar.

Peter: "Tuinieren is een leerschool voor het leven. Hier leer je om te gaan met teleurstellingen. Soms komt het zaaigoed niet op of gedeeltelijk of wordt het opgegeten door vogels of slakken. Soms zit het mee en soms zit het tegen. Tuinieren vraagt geduld. Het doet wel iets met je lijf en geest als je wroet en bezig bent.

Een van de jongere bezoekers heeft zo'n mooie groei doorgemaakt. Hij zei: ‘Op De Stijl mag ik zijn wie ik ben’. Hij voelde meer om met bloemschikken bezig te zijn en is toen naar de ‘Flowerup’ gegaan. Inmiddels is hij begonnen aan de opleiding bloemsierkunst. Dat is toch een prachtig herstelverhaal.”

Peter: “De Groene GGZ is een mooie gedachte. Er kwamen direct mooie nieuwe verbindingen tot stand. Wat ik doe sluit naadloos aan bij de groene GGZ. Ik werk eigenlijk niet, er wordt aan mij gewerkt door het groen.

Kijk voor informatie over herstelacademie de Stijl op de website van Reinier van Arkel: https://www.reiniervanarkel. nl/teams-en-locaties/herstelacademie-de-stijl/

Duurzaam vastgoed, logistiek en onderhoud

Duurzame keuzes die gemaakt zijn:

• Zeven panden van Reinier van Arkel zijn voorzien van zonne-panelen

• Op alle locaties is de regenwaterafvoer losgekoppeld en wordt het regenwater in de vijvers opgevangen

• Bij vervanging kiezen we voor elektrisch aangedreven bedrijfsauto's

• Op diverse plekken staan oplaadpunten voor elektrische auto’s

• We gebruiken standaard ledverlichting met bewegingsmelders

• Schoonmaken doen we met de Microvezel-methode en met middelen die aan het Ecolabel voldoen

• Het gras van de velden op Zorgpark Voorburg wordt op sommige stukken bewust hoger gehouden wat de biodiversiteit ten goede komt

Aantal duurzame keuzes dat op de rol staat:

• Visie op voeding en aanbesteding vanuit duurzaamheid

• Duurzaam vastgoed: duurzaam meerjarenonderhoudsplan, slimme meters en bij renovatie en nieuwbouw energie label A.

• Klimaat adaptief natuur- en terreinonderhoud

• Inkoop circulair meubilair

• Afval scheiden

• Wagenpark elektrisch

Vanuit zijn opleiding tot HBO-verpleegkundige startte Yuri Beset binnen IHT (Intensive Home Treatment). Inmiddels is hij daar als gediplomeerd verpleegkundige aan de slag. Sporten is altijd onderdeel van het leven van Yuri geweest. Ook in de tijd met deeltijd studeren, werken en een gezinsleven is het een fijne manier om je hoofd leeg te maken. Gaan wandelen met een cliënt in plaats van de afspraken vanachter een bureau te houden, kwam hem goed uit. Voor de HBO-V opleiding onderzocht hij wat de bevorderende en belemmerende factoren zijn van het inzetten van wandelingen binnen IHT.

Yuri: "Er is echt wel verschil of je met iemand zittend praat of al wandelend. Sommige cliënten kunnen wat terughoudend zijn terwijl ze al wandelend veel opener het gesprek aangaan. En als het gesprek stokt dan begin je over iets anders wat je samen op dat moment ziet. Dan is een stilte ook helemaal niet meer zo beladen. Oogcontact is ook niet altijd noodzakelijk in een gesprek, zeker als een cliënt oogcontact vermijdt. En daarnaast is beweging, het liefst in het groen, altijd goed en gezond. Het helpt om letterlijk in beweging te komen, zowel voor onze cliënten als de medewerkers."

Tot zover de voordelen want Yuri stelt heel duidelijk dat wandelen tijdens een ambulant cliëntcontact niet in alle ge-

vallen de eerste prioriteit heeft. Allereerst moet de verpleegkundige het ook zelf graag doen en er in de agenda ruimte voor hebben. De verpleegkundige maakt samen met de client de inschatting of een wandeling helpend is of dat het beter is het gesprek op kantoor of bij de cliënt thuis te voeren. Bij sterke angsten en psychoses kan een wandeling zelfs averechts werken. En als een cliënt niet gemotiveerd is dan moet je dit niet koste wat kost doorzetten. Soms zijn er eerst andere dingen nodig, voordat je aan een wandeling denkt.

Yuri: "Het is echt maatwerk, ik zie het als een van de interventies die ingezet kan worden in een behandelcontact. Het onderzoek laat zien dat wandelen helpt om cliënten actiever te maken en spanning weg te nemen. Ook geven collega’s aan dat ze er niet altijd aan denken om te gaan wandelen als interventie. Daarom is het belangrijk de mogelijkheid van wandelen, met elkaar onder de aandacht te houden."

IVN en Nature for Health hebben in opdracht van het ministerie van VWS een educatiemodule Groene GGZ ontwikkeld. Dit is een praktische toolkit waarin je meer kunt leren over de gezondheidswinst en inzetbaarheid van natuur binnen de ggz. Meer informatie hierover kun je vinden op de website van IVN.

Wandelen als interventie

Foto's Jolanda Ruijs- van Rossum

Herstelacademie De Stenen Hut

De Stenen Hut is al sinds jaar en dag een vertrouwde plek op Zorgpark Voorburg. Van activiteitencentrum is het de laatste jaar uitgegroeid tot herstelacademie. Naast de activiteiten die er plaatsvinden kunnen cliënten, medewerkers en bezoekers er terecht voor een kop koffie en versnaperingen. We spreken met begeleiders José Cuperus en Tessa Daniëls over wat de Groene GGZ praktisch betekent voor de Stenen Hut.

José begint direct op te noemen wat er veranderd is in de Stenen Hut: "We denken voortaan over alles na wat de juiste keuze is voor het milieu en de gezondheid van de bezoekers. We verkopen geen snoep meer, maar verantwoorde tussendoortjes zoals repen. De chocolade verkopen we wel nog maar dat is voortaan fairtrade en biologische chocolade, net als de koffie. En we hebben natuurlijk alle plastic en papieren bekers en schalen vervangen door keramiek.

De bezoekers zijn gewoon meegegaan zonder moeite. Het is ook niet duurder zoals soms wordt gedacht. Je moet goed

op zoek gaan en daar de tijd voor nemen. Onze fairtrade chocolade is zelfs goedkoper omdat het grotere repen zijn."

Kookgroepen

Tessa: "Op maandagen hebben we twee kookgroepen en daar waren we begonnen met vegetarisch koken. Hiermee deden we sommige cliënten echt te kort. Die misten hun stukje vlees en haakten af. Dan schiet je je doel voorbij. Samen met de kookgroepen hebben we toen gezocht naar een tussenweg. We koken nu per maand 1 keer vlees, 1 keer vis, 1 keer vegetarische vervanger en 1 keer met alleen groenten. Dit tot volle tevredenheid van de deelnemers. En gaandeweg leert iedereen toch dat vegetarisch ook gewoon lekker kan zijn. Als het kan halen we de producten lokaal. Bijvoorbeeld de groenten en de eieren bij 'Werken in het groen' hier op het terrein van Voorburg. Een kleine pluktuin zou mooi zijn hier bij de Stenen Hut. Er zijn nieuwe bakken op het plein geplaatst met appelboompjes en daar wil ik wat kruiden in zetten voor de kookgroepen. We moeten met een beperkt budget de

maaltijden maken dus alles is meegenomen. We hebben een klein begin gemaakt met peterselie en andere kruiden."

Bewustwording

José: "In Nederland is er een omslag gaande om beter na te denken over de natuur, je gezondheid en duurzaamheid. Mensen zijn zich meer bewust van de impact van hun keuzes en dat betekent dat onze cliënten daar ook mee bezig zijn, zeker als ze op zichzelf wonen. Daarom moeten we ook als ggz hierin mee en is de Groene GGZ een goed initiatief. Wij zorgen niet alleen voor de uitvoering maar we doen ook aan voorlichting. We leggen al onze beslissingen uit of maken die samen met de deelnemers. We proberen zo iedereen mee te nemen in de ontwikkelingen."

Tessa: "In de kookgroepen denkt iedereen mee. Eten dat over is vriezen we nu vaker in en dan hebben we af en toe kliekjesdag. Of we maken wat meer soep die we invriezen. Dat brengt anderen weer op het idee om dit thuis ook te doen. Iedereen doet op zijn eigen manier zijn best.

Wanneer je het hebt over Groene GGZ dan kom je automatisch uit bij dagbesteding 'Werken in het groen' op Zorgpark Voorburg. Sinds jaar en dag werken cliënten van Reinier van Arkel op het terrein van Voorburg op een of andere manier met de natuur. De laatste jaren is dit onder de naam 'Werken in het Groen' in de dierenweide, tuin en kas. We spreken Marcel Roozen, een van de begeleiders van deze dagbesteding.

Marcel heeft de opleiding tot hovenier en tuinarchitectuur gedaan, een opleiding dierverzorger/veredelingen en een consumptieve opleiding koken/banketbakker. Bij de Grote Beek (GGz Eindhoven) is hij opgeleid als Forensisch begeleider dagbesteding. Binnen Reinier van Arkel heeft hij een opleiding gevolgd voor specifieke doelgroepen.

"Vier jaar geleden maakte ik met een online sessie kennis met de Groene GGZ. Ik was hier na afloop erg enthousiast over. Het was een erkenning van wat Ad Rovers* en ik al sinds 2013 doen op deze plek. Het werkt gewoon, mensen mee naar buiten nemen en groen en dieren inzetten als middel om mensen te helpen. Groene GGZ kan overal ingezet worden. Het hoeft allemaal niet hoogdravend of groots te zijn. Kleine klusjes kunnen veel betekenen voor iemand. Dit werk vraagt om regelmaat. Dieren hebben structuur nodig. De deelnemers moeten zich aan de natuur aanpassen.”

Ongedwongen

De deelnemers van 'werken in het groen' kunnen kiezen of ze met dieren willen werken of in de tuin en kas. Marcel: "Het werken met dieren is populairder. Je hebt contact met dieren en direct plezier van je werk. Bij tuinieren is het ploeteren en duurt het lang voor er resultaat is. Te vaak slecht weer is funest voor de motivatie van de deelnemers. Je moet

Dagbesteding 'Werken in

geduld hebben en het moet mogen mislukken. We hebben daarom besloten de groentetuin kleiner te maken. Nu mijn nieuwe collega Mark Verstijnen, verpleegkundige met een agrarische achtergrond en groene vingers, begonnen is, zijn we de rest van de tuin aan het herinrichten tot beleeftuin, waar je kunt zitten, wandelen en ontspannen.

Als begeleiders beginnen we in de ochtend met een ronde en zetten de emmers met voer klaar. Soms is er een dier weg of dood. We bereiden de groep voor en die gaan vervolgens aan de slag met voeren en verzorgen van de dieren. Bij de koffie vertelt iedereen hoe het met de dieren gaat. Zo leren ze observeren en daarbij verbinding maken met de aanwezigen.” De sfeer hier is ongedwongen. Het is maatwerk voor iedereen. Sommigen kunnen kleine taken doen en anderen kunnen meer aan. Ieder kan en mag op zijn of haar eigen niveau meedoen. Iedereen respecteert elkaar ook hierin. Het verbaast ons soms hoe goed er wordt samengewerkt en iedereen in zijn waarde wordt gelaten. Het werken met natuur en met dieren werkt ontspannend.”

het Groen'

Ontwikkeling

Vroeger werd de groenvoorziening door de dagbesteding op Zorgpark Voorburg gedaan. Dit is echter al een aantal jaar uitbesteed aan een extern bedrijf. Marcel: "Het is jammer dat er zo weinig ruige plekken zijn op het park. Er wordt nu wel weer minder gemaaid, maar het is goed voor de ontwikkeling van de natuur op het park om stukken wat te laten verwilderen. We proberen dit wel her en der. In de ruige natuur leven veel meer kleine insecten en dieren. Die zijn weer erg gewild bij wat grotere dieren en vogels. Zo haal je veel meer diversiteit aan soorten het terrein op."

Tijdens de rondleiding laat Marcel me alle adoptiedieren zien die binnen staan, waaronder slangen, Mongoolse gerbils en grondeekhoorns. Buiten wijst Marcel me enthousiast aan waar de groentetuin blijft en waar straks een bloementuin moet komen voor snijbloemen. Ook lopen we door de toekomstige wilde tuin met zitjes en een aangrenzende ontwikkelingsmoestuin voor leerlingen van Zuiderbos. Marcel laat de zwaluwkastjes zien die het crea-atelier heeft gemaakt: “Elk jaar hangen we die op in de schuren. We hebben nu al tien nestjes met zwaluwen op het terrein. De allereerste kwam bij ons in de varkensstal. In de kippenstal hebben zwaluwen zelfs een eigen nest gemetseld. Dat is toch mooi om te zien en te delen met de bezoekers en deelnemers van de dagbesteding.

Toekomst

Terwijl we van de lama's, geiten, ganzen en emoes teruglopen naar het kantoor en de kantine, zien we een man met een kind langs de dieren wandelen. "Dit wil je hebben", zegt Marcel, "dat iedereen zich vrij voelt om hier op het terrein te komen kijken en te recreëren. We hebben hier een prachtige plek voor iedereen om van te genieten.”

Marcel is duidelijk trots op wat er is bereikt samen met zijn collega’s en cliënten met 'Werken in het Groen’, en terecht. Marcel: “Er is altijd wel wat te wensen bij 'Werken in het Groen'. Zoals een eigen imkerij wat ik nu thuis al als hobby heb, dit zou natuurlijk ook heel goed aansluiten bij de Groene GGZ, zodat we de honing in de winkel op Zorgpark Voorburg kunnen verkopen. En een kinderspeelplek. Ook zou de weg langs het ezelweide voetgangersvriendelijk mogen zijn. Wellicht dat er zelfs een stuk autovrij kan worden gemaakt. Het zou de beleving van de verschillende gebieden van het park ten goede komen. Deze plek hier rondom de Watertoren is echt het kloppend hart van Zorgpark Voorburg. Iedereen heeft er baat bij als er meer bezoekers komen.” De Groene GGZ is eigenlijk heel simpel om mee te starten: zoek met je cliënten het buitenzijn op, een overleg kan ook wandelend.

*Ad Rovers is vorig jaar gestopt met werken. Hij heeft 45 jaar voor Reinier van Arkel gewerkt en sinds 2013 voor 'Werken in het Groen'. Hij blijft betrokken bij Zorgpark Voorburg en de dierenweide als vrijwilliger. In Reinier magazine nummer 15 kun je een uitgebreid interview teruglezen met Ad.

Magnolia voortgezette behandeling

Sinds september 2023 is Ans van der Veeken een aantal uur per week bij de voortgezette behandeling op Magnolia bezig met de Groene GGZ als activiteit. Langzaam krijgt dit vorm in de gangen van de afdeling en in de huiskamers. Her en der staan grotere planten, maar er staan vooral veel stekjes en kleine plantjes op de vensterbanken. We spreken met Ans over deze activiteit op deze bijzondere plek.

Ans was verpleegkundige op Magnolia en nu activiteitenbegeleider. Ans: “Ik wilde al langer regelmatig wilde werken, heb ik een hoveniersopleiding gedaan. Hiervoor heb ik een half jaar op de dierenweide gewerkt en nu mag ik dit hier doen.” Voor 16 uur is ze werkzaam op de beide units van de voortgezette behandeling plus een aantal uur op de Salon die voor alle cliënten van Magnolia toegankelijk is. Ans: "Ik ben erg blij dat ik deze activiteiten mag ontwikkelen voor de Groene GGZ. Het werk is heel laagdrempelig en zichtbaar. Ik heb geen vaste ruimte en doe alles op de gangen en in de huiskamers waardoor het werk heel zichtbaar is en daardoor laagdrempelig voor de cliënt om aan te sluiten.. Voor zowel cliënten als voor mijzelf was mijn nieuwe rol in het begin even wennen. Maar al snel hielpen cliënten mee met plantjes stekken en uitzetten.”

Binnenruimte

"We zijn voornamelijk binnen bezig geweest omdat dit in het najaar en winter praktischer is. Het was ook nodig. De gangen en huiskamers waren best wel kaal, er was weinig groen. De cliënten hier hebben over het algemeen een korte aandachtspanne. Maar als ze direct mee kunnen helpen is elk moment dat we samen bezig zijn meegenomen. Groen werkt gewoon. Groen ontspant en draagt bij aan een gezonder leven. Ik zie de cliënten ontspannen als ze even meehelpen. Ze gaan het belang van groen inzien. Daar waar altijd de gordijnen dicht waren is er nu een bewoner die de gordijnen opent zodat de plantjes licht krijgen. Het is nu nationale vogeltelling

en met een cliënt heb ik samen de vogels geteld in de binnentuin. Dat doe je een half uur en dat was een perfecte tijd om de concentratie vast te kunnen houden.”

Buitenruimte

Ans: "Onze aandacht verschuift langzaam naar buiten. We hebben al bollen en vaste planten in de binnentuin geplant. Naar een idee van Peter van Helden van herstelacademie De Stijl hebben we een verzamelpot in het restaurant geplaatst waar iedereen zaden die over zijn, in kan gooien. Die kunnen we straks mooi gebruiken in de binnentuin. Er komen plantenbakken op wielen zodat ook de cliënten in een rolstoel mee kunnen helpen en kunnen genieten. Het is de bedoeling dat de binnentuin op alle hoogtes vol bloemen en kruiden komt te staan. Die geuren en kleuren zijn goed voor de zintuigen.”

Ans laat me een prachtige fotocollage zien in de gang: "We gaan ook veel naar buiten en maken wandelingen op het terrein. Een cliënt maakt met haar fototoestel deze prachtige natuurfoto's Het is zo jammer dat het toestel nu kapot is. Ze is aan het sparen voor een nieuwe."

Intussen zijn we bij de besloten unit binnengegaan. Ans vertelt enthousiast over de plannen in de buitenruimte daar: "Hier willen we een moestuin beginnen met zitgelegenheid, een schuurtje en tennistafel. Bij de houtbewerking hebben we een schommelbank besteld.”

Ans: “De mogelijkheden zijn groot en het is voor mij de uitdaging om zo veel mogelijk cliënten, ieder op zijn of haar eigen manier en persoonlijke natuurbehoefte, bij het groen te betrekken. Het personeel op de afdelingen is ook enthousiast. Ze brengen zaden en stekjes mee. Diegenen die het leuk vinden, kunnen straks samen met de cliënten de moestuin mee onderhouden. Of ze gaan gebruikmaken van de ontspanningsmogelijkheden in de tuin. Je hebt elkaar nodig en het groen verbindt op een natuurlijke manier.”

Groene ggz

Foto Jolanda Ruijs - van Rossum