Reinier nummer 10, winter 2019/20

MAGAZINE VAN REINIER VAN ARKEL

BEWONERS ZETTEN GROTE STAPPEN IN HET TRAININGSHUIS

MEISJES CAMOUFLEREN AUTISME

10

WINTER '19-'20

HOE DIEPER DE CRISIS HOE INTENSIEVER HET CONTACT

Bijna 200 medewerkers, dat is ongeveer 12,5% van het totale aantal medewerkers, werken in 2019 al minimaal 25 jaar bij Reinier van Arkel. Twee medewerkers inmiddels al 50 jaar. De Raad van Bestuur besloot al deze collega's op vrijdag 29 november te trakteren op een etentje om hen te bedanken voor de grote betrokkenheid en jarenlange inzet. Het diner werd verzorgd door team voeding met hulp van vrijwilligers en cliĂŤnten. Ongeveer 130 medewerkers maakten gebruik van de uitnodiging en haalden met elkaar herinneringen op aan vroeger tijden of spraken juist over huidige werkzaamheden.

Foto's Evelien Gerrits

IN DIT NUMMER

Nieuws

Achtergrond

4 - Inzicht Korte nieuwsberichten, wetenswaardigheden en aankondigingen vanuit Reinier van Arkel.

12 - High & intensive care Magazine Reinier nam een kijkje op de high & intensive care (HIC) in Vught en deed navraag naar de stand van zaken ten aanzien van separaties.

6 - Meisjes camoufleren autisme Eline Dam genomineerd voor Avans Afstudeerprijs met onderzoek naar verschillen in signalen tussen jongens en meisjes met autisme en hoe de diagnostiek hier rekening mee kan houden.

26 - Rondetafelgesprek Tweede Kamer Tom van Mierlo nam deel aan het rondetafelgesprek in de Tweede Kamer over personen met verward gedrag.

28 - Bethaniestraat 2 Overzichtsfoto van de receptie 54 - Uitzicht De rubriek waarin we een kijkje nemen over onze eigen grenzen heen en nieuws bij de collega’s, samenwerkingspartners of buren halen.

19 - Buiten de kaders Naar aanleiding van een tweet aan minister Bruno Bruins werd Zjos Dekker uitgenodigd om uitgebreid van gedachten te wisselen met de minister.

20 - Balans tussen behandelen en wonen Het Trainingshuis voor jongvolwassenen met autisme bestaat tien jaar. We spraken twee begeleiders en een oudbewoner over het reilen en zeilen van dit huis.

24 - Meer aandacht voor hersenletsel en psychiatrie Lisanne Schrijver en Jacqueline Hochstenbach vertellen waarom het belangrijk is dat er in de ggz extra aandacht komt voor de behandeling van mensen met hersenletsel.

Column 9 - Raad van bestuur Een column van Eddy van Doorn 27 - Verbinding Een column van sociaalpsychiatrisch verpleegkundige Alice Corten

Rubriek 34 - Wet verplichte ggz Vanaf 1 januari 2020 geldt de nieuwe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg.

In dit nummer zetten we de belangrijkste punten op een rij en interviewden de geneesheer-directeur.

10 - Wij zijn Reinier Tim Quik, buurtsportcoach

48 - Hostels in Den Bosch Sinds 2014 kent Den Bosch een hostel; een woonvoorziening voor mensen met een psychische aandoening en een langdurige drugs- of alcoholverslaving. Een tweede staat nu op de planning.

31 - Boek en psychiatrie Tussen plus en minus, gedichten en korte verhalen uitgegeven door de landelijke vereniging voor mensen met een bipolaire stoornis. We spraken met twee schrijvers.

52 - Generieke Module Acute Psychiatrie Op 1 januari start de invoering van deze nieuwe zorgstandaard.

44 - Kunst en psychiatrie Deze keer een oproep en aandacht voor de expositie van Patrick Dodde.

Informatie

18 - Film en psychiatrie Joker 30 - Moreel beraad De kracht van Moreel beraad

50 - Wij zijn Reinier Pieter-Jan Carpentier, psychiater

45 - Training ‘Over leven’ Suïcidepreventietraining 46 - Steunpunt sociale uitkeringen Steunpunt sociale uitkeringen bij Vincentius en Reinier van Arkel.

12

High & intensive care Hoe dieper de crisis hoe intensiever het contact. Wat is de stand van zaken ten aanzien van separaties?

COLOFON nummer 10. Winter 2019. Reinier is een magazine voor mensen in de regio ’s-Hertogenbosch die, beroepshalve of als zorggebruiker, geïnteresseerd zijn in zorginhoudelijke ontwikkelingen en achtergronden van Reinier van Arkel en de geestelijke gezondheidszorg in bredere zin.

Redactie René Berende, Nicole van de Gevel, Jorienne Winnubst, Gijs Hendriks, Nynke de Jong, Marjo Roes, Zjos Dekker, Jill Moser, Erik Welten Hoofdredactie Ilse van den Eeden Met bijdragen van Alice Corten, Maria Jansen, Eddy van Doorn, Mireille Borg, Jilan Sta Fotografen Evelien Gerrits, Nuray Sahin Vorm en productie btz vorm en regie Oplage 2.500 Redactieadres Reinier Postbus 70058 5201 DZ ’s-Hertogenbosch (073) 658 60 17 reinier@reiniervanarkel.nl www.reiniervanarkel.nl www.herlaarhof.nl www.demarrage.info www.ypse.nl

INZICHT

Een hulphond als nieuwe bewoner De Lichtboog heeft er sinds kort een nieuwe bewoner bij, namelijk een hulphond. Maria schreef er deze prachtige tekst over.

Niet alleen Langzaam word ik teruggetrokken uit een zwarte wereld.

Twee bruine ogen staren me aan, terwijl ik een natte neus tegen mijn hand voel met tussendoor af en toe een tong die me geruststellend likt.

Wakker worden uit die enge donkere wereld, maar na jaren niet meer alleen. Een pluizenbol die zijn kop zwaar op mijn arm laat rusten en me aankijkt met ogen die lijken te zeggen dat het veilig is. Ogen die vertellen dat ik veilig ben, niet alleen.

Twee trouwe ogen die me wakker maken, die me steunen, overdag, 's nachts, eigenlijk heel de tijd.

Tegen me aangekropen in bed als de angst om te slapen te groot is geworden. Zijn pootje op mijn arm alsof hij zegt ‘je bent niet alleen’.

Een hulphond in opleiding. Nog maar een pup, net begonnen en nog zo veel te leren. En toch kijkt ie me aan alsof ie het snapt, weet wat hij moet doen. Kijkt hij me aan alsof hij zeggen wil; ‘Ik laat je niet alleen.’ Samen, samen de eenzame uren doorkomen. Samen zijn als het moeilijk is. Samen zijn als mensen te ingewikkeld zijn.

Samen zijn als alleen zijn te moeilijk is en als gewoon samen zijn alles is wat je nodig hebt. Dan liggen we samen in stilte. Zijn kop op mijn borst. Een lik in mijn gezicht, samen in de stilte, een zeldzaam moment van ontspanning.

Ik en een hond. Niet zomaar een hond, míjn hulphond (in opleiding dan). https://kadonation.com//nl/cp/hulphondvoormaria

WMEE gecertif iceerden Op woensdagmiddag 20 november heeft een nieuwe groep mensen de cursus Werken Met Eigen Ervaring (WMEE) succesvol afgesloten.

Het is een mooie aanvulling en uitbreiding voor de collega-ervaringsdeskundigen die verbonden zijn aan Herstelpunt. In januari 2020 start weer een nieuwe training. Voor informatie kun je een mail sturen naar herstelpunt@reiniervanarkel.nl.

Medewerkers die al bij Reinier van Arkel werken en ook een eigen ervaring hebben worden van harte uitgenodigd te reageren!

4

REINIER WINTER 2019-2020

Els van Rijsbergen al 40 jaar vrijwilligster De precieze datum is niet helemaal te achterhalen, feit is wel dat Els van Rijsbergen al 40 jaar werkzaam is als vrijwilligster. In juli 1979 is ze begonnen bij de vrijwilligerscentrale en ergens in de loop van de tijd betrokken bij Reinier van Arkel. In Schijndel heeft Els heel wat activiteiten ontwikkeld, mee opgezet en ondersteund.

Ook als mantelzorgster en maatje is ze van onschatbare waarde. Ze is altijd trouw aanwezig, houdt van gezelligheid en zit nooit om een praatje verlegen.

Als er iemand waardering verdient, is het Els wel die zich al jarenlang belangeloos inzet voor het welzijn van haar medemensen. We feliciteren haar met een welgemeend ‘dank je wel’!

Activiteitenmarkt Vijverhof In oktober vond de eerste activiteitenmarkt plaats op afdeling Vijverhof op Zorgpark Voorburg. Op deze middag konden de bewoners kennismaken met alle dagbestedingsgroepen die binnen Vijverhof actief zijn. Denk hierbij aan de fotoclub, natuurclub, muziekclub en de activiteitenclub die spelletjesavonden, vrouwenavonden en bingo organiseert. Daarnaast waren medewerkers van de Kapel en het Herstelpunt en de buurtsportcoach aanwezig.

Buurtsportcoach Tim Quik liet bewoners kennismaken met bowlen en tennissen met Wii Sports. Tim: “Op deze manier kon ik de bewoners laten ervaren dat je op verschillende creatieve manieren je lichaam kunt laten bewegen zonder dat je werkelijk doorhebt dat je aan het bewegen bent. We starten nu met een vast Wii moment elke vrijdagmiddag. Tijdens deze middag laat ik de bewoners kennismaken met de hedendaagse technologieën van bewegen en hoe je deze zelf kunt inzetten om tot beter herstel te komen. Belangrijk is ook dat de bewoners op een ontspannen en plezierige manier in beweging worden gezet. * Vijverhof is een klinische woonvoorziening voor volwassenen met psychiatrische problematiek die 24-uurszorg nodig hebben en de woonbescherming van een zorgpark.

Social Run Wat was het fantastisch! Samen met 41 teams de sportieve uitdaging van 555 kilometer rond het IJsselmeer aangegaan en met veel enthousiasme en een enorme goede teamspirit volbracht. Dat weekend hebben we aandacht gevraagd en gekregen voor het belang van maatschappelijk meedoen voor mensen met een psychische aandoening! Team Reinier van Arkel haalde € 2.250 op, de totaalteller staat inmiddels op €112.808 en loopt nog verder op! Een oproep aan alle medewerkers, vrijwilligers en cliënten: heb jij ideeën om het maatschappelijk meedoen voor cliënten in behandeling bij Reinier van Arkel beter te maken? Stuur dan je projectvoorstel in naar Socialrun! www.socialrun.nl

Audit certif icering FACT regio Zuid Op 1 oktober vond na een intensieve periode de audit voor certificering plaats bij FACT regio Zuid. Tijdens deze dag is de geleverde zorg door twee onafhankelijke auditoren getoetst.

Verschillende teamleden werden geïnterviewd en dossiers gescreend. Er werd beoordeeld of de zorg conform de bewezen effectieve FACT-methode is vormgegeven. Daarnaast waren er ook twee cliëntenpanels, waar cliënten de geboden zorg beoordeelden met een gemiddelde van een 8,5. Tijdens deze panels werden cliënten en naasten gevraagd naar hun ervaringen bij dit FACT-team.

De uitslag laat nog even op zich wachten, maar het team is terecht trots op de zorg die zij leveren en het resultaat dat zij deze dag konden laten zien.

REINIER WINTER 2019-2020

5

NIEUWS

Tekst Ilse van den Eeden Foto Nuray Sahin

Onderzoek Eline Dam genomineerd voor Avans Afstudeerprijs

Tekst Ilse van den Eeden Foto Nuray Sahin

Meisjes camoufleren autisme Vragenlijst om autisme bij meisjes te herkennen

Tweeëntwintig jaar is ze en sinds september jl. werkzaam als begeleider binnen de kliniek van Herlaarhof.

Eline Dam maakte in het tweede jaar van haar opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening kennis met Herlaarhof tijdens een snuffelstage. Het smaakte naar meer, dus belde ze Michel van de Boogaard (werkzaam als klinisch psycholoog) met de vraag of ze haar praktijkgerichte afstudeeronderzoek ook bij Herlaarhof mocht uitvoeren.

Het werd een afstudeeronderzoek om trots op te zijn, want Elines onderzoek werd verkozen tot een van de vijf beste afstudeeronderzoeken van Avans.

6

REINIER WINTER 2019-2020

Eline deed onderzoek naar de verschillen in signalen tussen jongens en meisjes met een autismespectrumstoornis (afgekort ASS) en hoe de diagnostiek hier rekening mee kan houden. Een belangrijk onderwerp, want er zijn veel verschillen tussen jongens en meisjes met deze stoornis.

Vooral signalen van meisjes worden niet (tijdig) gezien. Met haar motto ‘kijken naar de mens achter een stoornis’ wilde Eline zich inzetten voor deze doelgroep.

Ontstaan van autisme Een diagnose begint bij de DSM-V, het wereldwijde classificatiemiddel om psychiatrische stoornissen vast te stellen. Echter, er zijn

ook nadelen aan de DSM-V, zeker met betrekking tot autisme. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de criteria die worden gesteld voornamelijk van toepassing zijn op mannen. De signalen die vrouwen met autisme vertonen, worden minder meegenomen.

Eline: “De DSM-V simpelweg veranderen, tja dat is niet te realiseren met een afstudeeronderzoek, wel kon ik zorgen voor een observatielijst met signalen die meisjes en jongens met autisme laten zien.

Door bij het stellen van de diagnose naast de DSM-V actief gebruik te maken van de ontwikkelde observatielijst worden ongeziene signalen zichtbaar.”

Het onderzoek Het praktijkgerichte onderzoek dat Eline uitvoerde bestond uit literatuuronderzoek, participerende observaties en interviews met jongeren en hun mentoren.

Uit het onderzoek komt naar voren dat meisjes met autisme, door de camouflage die zij inzetten, andere signalen vertonen dan die in de DSM-V worden gesteld. Zo valt het beperkt begrip van sociaal contact niet op door een sociaal masker en is het niet direct duidelijk hoe iemand zich werkelijk voelt. “Een meisje dat ik leerde kennen tijdens mijn onderzoek vroeg op maandagochtend steevast aan iedereen ‘Hoe was je weekend?’, vertelt Eline. “Niet

omdat haar dit werkelijk interesseerde maar omdat ze had opgepikt dat dit sociaal gezien een normale vraag is om aan mensen in je omgeving te stellen.”

Meisjes uiten zich anders dan jongens.

Vooral meisjes laten internaliserend gedrag zien. Zij proberen niet op te vallen door gedrag van anderen te kopiëren.

“Waar jongens met autisme bijvoorbeeld gefixeerd kunnen zijn op treinen of auto’s, zijn meisjes bijvoorbeeld heel druk met een popidool”, legt Eline uit. “Dat je als meisje wilt lijken op je idool en alle liedjes uit je hoofd kent, is maatschappelijk gezien breder geaccepteerd. We zien het

niet als een signaal dat mogelijk op een autismespectrumstoornis kan duiden.”

De gevolgen van (g)een diagnose Door de camouflerende vaardigheden in het sociaal contact, valt een autismespectrum-stoornis niet snel op. Vooral jonge vrouwen lopen rond de puberteit vast, omdat zij geen diagnose hebben gekregen of met de verkeerde diagnose geclassificeerd zijn. Jonge vrouwen zijn onderzoekend naar een eigen identiteit, maar door het gekopieerde gedrag weten zij niet meer wie zij zelf zijn. >>

REINIER WINTER 2019-2020

7

>> Meisjes camoufleren autisme

Er spelen veel negatieve gedachtes door het hoofd van deze meisjes, omdat zij van kinds af aan het gevoel hebben anders te zijn dan anderen. Voor dit gevoel is nooit een verklaring gegeven, waardoor de negatieve gedachtes opstapelen. Deze kunnen vervolgens geuit worden door angstklachten, zelfbeschadiging en suïcide(pogingen). Op het moment dat deze gevolgen worden gesignaleerd als een angststoornis of een borderlinepersoonlijkheidsstoornis ontstaat er een misdiagnose. Jonge vrouwen krijgen opnieuw de bevestiging dat zij anders zijn dan anderen en worden niet gehoord.

Observatielijst Eline: “Bij het stellen van een diagnose kan rekening gehouden worden met de verschillen in signalen van autisme tussen jongens en meisjes door hier bewust van te zijn. Van belang is dat hulpverleners de gecamoufleerde signalen kennen en door observaties in bijvoorbeeld de groep ook bij jongeren herkennen. Om hierin inzicht te bieden is er een observatielijst ontwikkeld. Zo worden de groepsobservaties verbreed. De ontwikkelde vragenlijst heb ik gedurende mijn onderzoek getest binnen Herlaarhof op afdeling Boxtelseweg 34, een zeer intensieve behandelafdeling waar jongeren met een licht verstandelijke beperking en/ of een psychiatrisch probleem tussen tien jaar en achttien jaar worden opgenomen.”

Met haar onderzoek heeft Eline aangetoond dat door actief te observeren, bij

8

REINIER WINTER 2019-2020

voornamelijk meisjes, het mogelijk is de signalen te zien en zo bij te dragen aan het vaststellen van de juiste diagnose of de diagnose ASS uit te sluiten. Dit kan de gevolgen van een misdiagnose of een late diagnose beperken. Eline: “Door breder te kijken dan de DSM-V kunnen hopelijk meer

Ook hier is het druk En de mensen zijn praatgraag, ik Pas me aan en ik Rijd de rotonde bijna rond Ik hoop dat ik hoop heb Wil dat ik door wil Eefje de Visser

professionals zeggen: ‘Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet’.” De vragenlijst wordt inmiddels actief ingezet op de Boxtelseweg 34. Uitbreiding naar andere afdelingen van Herlaarhof wordt momenteel overwogen. En dat is precies wat Eline hoopte; een afstudeeronderzoek afleveren dat niet in de la of op een stapel belandt, maar ook echt toepasbaar is in de praktijk.

Mocht je interesse hebben in de door Eline Dam ontwikkelde vragenlijst? Neem dan contact met haar op via LinkedIn www. linkedin.com/in/eline-dam-960870146.

Het afstudeeronderzoek is te vinden op de HBO-kennisbank, onder de titel ‘ik zie, ik zie, wat jij niet ziet.’ https://hbo-kennisbank.nl

Avans Afstudeerprijs Hogeschool Avans heeft locaties in ’s-Hertogenbosch, Tilburg, Roosendaal en Breda. De circa 31.000 studenten volgen les bij 21 academies. Iedere academie kan studenten voordragen voor de Avans Afstudeerprijs indien een afstudeeronderzoek van uitzonderlijk hoge kwaliteit is.

Elines onderzoek (beoordeeld met een 8,8) is het eerste onderzoek van de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening in zes jaar tijd dat is voorgedragen voor nominatie. In 2019 werden door alle academies in totaal 12 onderzoeken voorgedragen waaruit vijf genomineerden zijn geselecteerd.

Op 12 november jl. presenteerden de genomineerden hun onderzoeken voor een publiek en werd de prijswinnaar bekendgemaakt. Het werd Manon Gloudemans die onderzoek verrichtte naar leukemie.

Eline is vooral heel tevreden met haar nominatie en het gegeven dat de vragenlijst die ze ontwikkelde echt bruikbaar is in de praktijk.

staan als organisatie die zich richt op de meest complexe groep cliënten en onze netwerkpartners. Dat is onze rol in de ggz-zorg in Den Bosch en omgeving én daarop zijn wij aanspreekbaar. De wijze waarop we dit willen doen en onze ambitie hierin staat verwoord in ons meerjarenbeleidsplan Hart voor Herstel. (www.reiniervanarkel.nl) Onze focus op de meest kwetsbare en risicovolle groep maakt onze opdracht niet makkelijker en dat beseffen we ons terdege. Hierin doen we ook een beroep op anderen vanuit hun professionaliteit: huisartsen, politie, justitie, gemeenten, Farent, woningbouw, andere zorgdomeinen en zorgverzekeraars.

De laatste jaren hebben we veel geïnvesteerd in onze netwerkpartners vanuit onze overtuiging dat wij goede zorg alleen kunnen leveren in de triade en in netwerkverband met partners. Ze zeggen wel eens dat een ketting zo sterk is als de zwakste schakel. Dit geldt ook voor onze meest complexe zorg. In het geval van incidenten en crisissituaties zien we juist het belang van een goede samenwerking tussen partijen en professionals onderling. In veruit de meeste gevallen wordt de “crisis” bezworen en/of de juiste zorg veilig geboden.

In deze Reinier nemen we u mee in de komende veranderingen op het gebied van wet en regelgeving én onze ambities.

De wet op de verplichte ggz vervangt de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) uit 1994 en betekent een grote verandering ten opzichte van de

huidige situatie. Ditzelfde geldt ook voor de generieke module acute psychiatrie (ofwel onze crisisdienstverlening). Deze intensieve vorm van zorg vraagt een andere wijze van organiseren en inrichten en is voorbehouden aan Reinier van Arkel in onze regio. Het direct kunnen reageren op acute zorgvragen en dit zowel ambulant als klinisch in samenhang kunnen bieden is een aparte discipline, waar veel verschillende aspecten bij elkaar komen. Naast de zorg speelt hier ook nadrukkelijk het thema veiligheid; van onze cliënten, hun naasten en onze medewerkers. Deze vorm van zorg is gebonden aan strikte wet- en regelgeving en luistert erg nauw aangezien we op de meeste kwetsbare momenten van onze cliënten onze zorg moeten leveren.

In dit nummer staan we uitgebreid stil bij deze intensieve en complexe zorg binnen Reinier van Arkel en de wijze waarop we dit vormgeven. U mag hierin op ons blijven rekenen.

Als laatste wil ik in deze column van de mogelijkheid gebruik maken om beleidsmakers in het publieke domein uit te nodigen indien zij, na het lezen van deze Reinier, meer willen weten over onze intensieve acute zorg in de praktijk. Een goede samenwerking begint vaak met interesse in elkanders werkwijze. Ik nodig u uit.

Eddy van Doorn, voorzitter Raad van Bestuur Reinier van Arkel groep, lid Raad van Toezicht Fonds Psychische Gezondheid, Lid Raad van Toezicht Stichting Korrelatie en bestuurslid MIND.

De afgelopen periode ligt de ggz onder een vergrootglas. De incidenten en risico’s binnen de (forensische) ggz, de tekorten binnen de Jeugdzorg, meldingen rondom personen met verward gedrag én de wachtlijsten van cliënten die zorg nodig hebben zijn regelmatig nieuws in de media. Bij onregelmatigheden is al snel een publiek oordeel geveld en zijn de ogen op de ggz-instellingen gericht. Als bestuurder van de oudste ggz-instelling van Nederland voel ik me dan vanzelfsprekend ook aangesproken en verantwoordelijk. Ditzelfde geldt voor onze professionals binnen Reinier van Arkel en dat past bij de wijze waarop wij goede zorg willen leveren en bij willen dragen aan een veilige en gezonde samenleving.

Wij voelen ons verantwoordelijk ook al zijn we niet in alle gevallen in staat de voorliggende problematiek eigenstandig op te lossen.

Wij willen goede zorg leveren, vanuit de beleving van de mensen die een beroep op ons doen, maar ook vanuit het oogpunt van hun naasten, verwijzers, netwerkpartners en de medewerkers en vrijwilligers die deze zorg dagelijks bieden, dat is onze belangrijkste drive. Goede zorg draait in onze ogen niet alleen om effectief behandelen. Het gaat ook om de wijze waarop we dat doen en hoe onze cliënten dat ervaren en daarnaast om maatschappelijke integratie en verbinding met iedereen die een rol speelt in het leven van cliënten.

De afgelopen jaren heb ik Reinier van Arkel weer zien op-

Eddy van Doorn

COLUMN

REINIER WINTER 2019-2020

9

Wij zijn Reinier Tim Quik Buurtsportcoach

10

REINIER WINTER 2019-2020

De eerste buurtsportcoach is aan de slag gegaan binnen Reinier van Arkel bij het team dagbesteding van Demarrage. Tim Quik startte zijn opleiding aan de Fontys Sporthogeschool en dacht toen écht zeker te weten dat hij uiteindelijk de opleidingsrichting ‘begeleider van topsporters’ zou kiezen. Dát idee kwam aan het wankelen toen hij in het tweede studiejaar stage liep als buurtsportcoach. De liefde voor dit vak werd daarmee een feit. Toen hij tijdens zijn vierde studiejaar zelf op zoek moest naar een stageplaats, koos Tim voor MOVE Vught*. Tijdens bijeenkomsten van ‘Samen sterk in de wijk’ ontmoette hij Peter van Duppen die bij Demarrage werkt. Door de enthousiaste verhalen van Peter, werd de interesse van Tim gewekt voor de psychiatrie. Tim: “Ik moest er wel goed over nadenken. Ik wist niet wat het betekende om te werken met mensen met een psychische kwetsbaarheid.” Tim zocht en zoekt aanvulling van zijn kennis op het gebied van psychiatrie en volgt verschillende cursussen.

Wat doe je zoal?

Tim: “De eerste maanden heb ik vooral veel informatie tot me genomen.” Naast het uitzetten van een enquête waarin de interesse werd gepeild, heeft Tim met veel mensen kennisgemaakt. Tim: “De gesprekken die ik had en heb met cliënten en teams probeer ik te vertalen naar een aanbod op het gebied van sport en bewegen. Het gaat om een kennismaking met diverse sporten en manieren van bewegen”.

Zo is Tim gestart op dinsdagavond in de sporthal op Zorgpark Voorburg met een reeks avonden waarbij elke keer een sport centraal staat: bijvoorbeeld voetbal, trefbal of basketbal. Het aantal deelnemers ligt tussen de vier en tien en zij komen van verschillende afdelingen. Het doel is vooral dat de cliënten ontdekken welke sport hen aanspreekt. Waar worden ze blij van?

Tim benadrukt nadrukkelijk dat hij niet een sporttherapierol vervult. De rol van Tim is om sámen met de cliënt die een sport wil beoefenen op zoek te gaan naar een plek binnen een vereniging. Dit zoeken en aanmelden gebeurt vaak in samenwerking met de buurtsportcoach van MOVE Vught.

Tim: “Pasgeleden is een cliënt door bemiddeling lid geworden van een speciaal voetbalteam. Eerder waren we samen naar het Special Voetbal Event Vught geweest.

Práchtig toch?! En natuurlijk blijft het daar niet bij. De eerste periode blijf ik de cliënt volgen en supporten totdat duidelijk is dat het een goede match is.”

En ja, in het verleden waren er initiatieven op dit gebied. Door bezuinigingen is er veel van deze initiatieven op een laag pitje komen te staan. Niet alleen in Vught maar ook in Den Bosch. Tim is aan de slag gegaan met bestaande evenementen zoals de oliebollenveldloop en met nieuwe vormen van sport en beweging. Stap voor stap worden de activiteiten van Tim uitgebreid. Hij onderzoekt waar behoefte aan is en ontwikkelt vormen waardoor ‘de cliënt niet aan de zijlijn staat, maar duidelijk de eigen regie neemt’.

Tim nodigt je van harte uit bij vragen vooral contact op te nemen: T.Quik@reiniervanarkel.nl Tel.nr.: 06 5111 2581

* MOVE Vught: een door de gemeente Vught aangestuurde organisatie die iedereen binnen de gemeente Vught stimuleert te bewegen, ongeacht financiële, lichamelijke en/of sociaal-maatschappelijke kwetsbaarheid.

Tekst Jorienne Winnubst Foto Nuray Sahin

REINIER WINTER 2019-2020

11

ACHTER GROND

Tekst Erik Welten Foto's Evelien Gerrits en Nuray Sahin

High & intensive care (HIC) en vermindering van het aantal separaties

Hoe dieper de crisis hoe intensiever het contact In 2016 heeft Reinier van Arkel samen met elf andere ggz-instellingen het Dolhuys Manifest ondertekend. De ambitie was om in 2020 geen cliënten meer eenzaam op te sluiten (separeren). Reinier van Arkel staat nog steeds achter de intentie van het Manifest en er zijn duidelijke verbeteringen te zien. Reinier nam een kijkje op de high & intensive care (HIC) in Vught en deed navraag naar de stand van zaken ten aanzien van separaties.

Afgelopen zomer besteedden dagblad Trouw en de Groene Amsterdammer aandacht aan de ambitie uit het Dolhuys Manifest* om separaties terug te dringen. Yolande Voskes werd hiervoor geïnterviewd als onderzoekster aan het Amsterdam UMC. Yolande: “Het is goed dat jullie aandacht besteden aan het terugdringen van separaties in de ggz en aan de rol die HIC (high & intensive care) daarin speelt. De artikelen

12

REINIER WINTER 2019-2020

in Trouw deden niet altijd recht aan al die instellingen die elke dag hun best doen om separaties terug te dringen en goede zorg te leveren. Maar we moeten beseffen dat over heel Nederland gezien, het beeld dat in die artikelen geschetst werd, ook de realiteit is. Waar ik me sterk voor maak is juist het grote verhaal dat we op de goede weg zijn in het verminderen van separaties.”

Tom van Mierlo, Raad van Bestuur Reinier van Arkel, is het hiermee eens: “De krant concentreert zich op het cijfer 0 maar de stichting HIC en ggz stellen een genuanceerder doel. Zeker met de komst van de intensive care unit (ICU) en de extra beveiligde kamer (EBK) moet de 0 veel meer geïnterpreteerd worden als geldend voor de oude separeercel.

Yolande Voskes is universitair docent medische ethiek aan het Amsterdam UMC, locatie VUmc en senior onderzoeker bij GGZ Breburg.. Ze deed onderzoek naar de reductie van separatie in de ggz en promoveerde in januari 2015 met haar proefschrift ‘No effect without ethics’. Yolande is vanaf het eerste uur betrokken bij de high & intensive care-ontwikkeling en medeauteur van het werkboek HIC. Ze heeft binnen het bestuur van stichting HIC het thema onderzoek als aandachtsgebied.

Tom van Mierlo is lid van de Raad van Bestuur van de Reinier van Arkel groep. Daarnaast is Tom mede-initiatiefnemer van de landelijke high & intensive care-ontwikkeling en bestuurslid van de stichting HIC. Miranda de Weijer is teammanager van de high & intensive care van Reinier van Arkel. Miranda is verpleegkundig specialist ggz. Ze is voorzitter van de verpleegkundige adviesraad (VAR) van Reinier van Arkel. Daarnaast is ze redactielid bij de Psyfar VS en studeert verplegingswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen.

De nul is een doel waarop de ggz zich richt om te halen. Aan dat doel is erg hard gewerkt en de zorg is daardoor sterk verbeterd. We weten allemaal dat opsluiten geen zorg is. Met de nieuwe Wet verplichte ggz wordt dit nog duidelijker doordat de mogelijkheid er komt om verplichte zorg ook in een thuissituatie te geven. Als gezondheidszorg moeten we zo min mogelijk, en zo kort mogelijk ingrijpen in het leven van cliënten.

Elke maatregel die genomen wordt, moet in het belang van de zorg gegeven worden.

Het strookt ook niet met de universele verklaring van de rechten van de mens om mensen die zorg nodig hebben op te sluiten.”

Yolande: “In het Dolhuys Manifest spreken we als ggz-instellingen af dat ons doel is op 1 januari 2020 separeervrij te zijn. We wisten in 2016 dat het heel moeilijk zou worden, maar ernaar streven is alleen maar toe te juichen en normaal. De een is er nu wat verder mee dan de ander en een aantal ontwikkelingen hebben bij veel instellingen roet

in het eten gegooid. Als je op volle kracht bent is het al moeilijk, het doel separeervrij te halen. Dan kun je je voorstellen dat als je als instelling kampt met personeelstekorten en veranderingen, het helemaal lastig wordt.

Als verpleegkundige heb ik ervaring met separeren en de manier waarop dit in de cultuur van de psychiatrie ingebed is. Veiligheid stond altijd voorop, zeker op opnameafdelingen. Met het HIC-model staat het contact voorop. Hoe dieper de crisis, hoe intensiever het contact, schrijft de methode voor.

Respect en contact Reinier van Arkel heeft een high & intensive care (HIC) op het zorgpark Voorburg in Vught. De huidige bestuurder van Reinier van Arkel, Tom van Mierlo, is mede-initiatiefnemer van de landelijke HIC-ontwikkeling en bestuurslid van de stichting HIC. Tom: “De HIC-methode kent elf kansen* om separatie te voorkomen. Het doel van de HIC is de autonomie van de cliënt te herstellen op

een moment van ernstige ontregeling. De opname op een HIC staat in het teken van behandeling van de ernstige psychiatrische crisis en het bieden van veiligheid. Alles op de afdeling is gericht op respect voor de moeilijke fase waarin de cliënt zich bevindt en contact hebben is de basis vanuit een nieuwsgierige en open houding.”

Tom: “De HIC van Reinier van Arkel is in ontwikkeling en heeft in de afgelopen jaren al een stijgende lijn laten zien. Het is een hele opgave om de methodiek van HIC door te voeren en in stand te houden op een klinische behandelsetting. Daar moet keihard voor gewerkt worden. De HIC-methode is een voorbeeld van herstelondersteunende zorg, wat bij Reinier van Arkel de basis is.

Cliënten komen in crisis in alle heftigheid binnen. Dan bied je eerst behandeling en veiligheid. Daarnaast gaan we zo snel mogelijk op zoek naar eigen regie van de cliënt, al is het maar op een klein gebied. De eigen regie moet zo snel mogelijk uitgebreid

REINIER WINTER 2019-2020

13

Vanaf het eerste High & intensive care in de praktijk

Yolande Voskes: "Het streven naar minder separeren moet op de agenda blijven staan."

worden, zodat de cliënt zo snel mogelijk zijn leven weer op kan pakken. De methode HIC is gebouwd rondom het de-escaleren van agressie. Dat vergt ook een ander gedrag van de medewerkers. We hebben geen cowboys nodig maar mensen die het geduld hebben en continu respectvol contact met de cliënt zoeken en onderhouden.”

Dolhuys Manifest Twaalf ggz-instellingen spraken in 2016 de ambitie uit om het gebruik van de isoleercel voor 1 januari 2020 af te schaffen. Opname in de isoleercel vergroot de problemen bij zowel cliënten als hulpverleners. Bovendien is deze vorm van eenzame opsluiting in strijd met de wet.

Volgens het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een handicap, is vrijheidsontneming op basis van ziekte, handicap of psychosociale beperking niet gerechtvaardigd. https://www.hetdolhuys.nl/actueel/tekendolhuys-manifest/ Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico heeft in samenwerking met Trouw en de Groene Amsterdammer een onderzoek uitgevoerd over de isoleercel binnen de psychiatrie. In de zomer van 2019 zijn hierover diverse artikelen verschenen. Verschillende ggz-instellingen, waaronder Reinier van Arkel, worden genoemd.

14

REINIER WINTER 2019-2020

Om meer te weten te komen over de methodiek van de high & intensive care en de invulling daarvan in de praktijk, sprak magazine Reinier af met twee medewerkers van de HIC in Vught.

Contact maken essentieel Johan: “We werken met zorg op maat voor mensen die acute psychiatrische zorg nodig hebben. Dat wil zeggen dat de mens vanaf het eerste moment bij binnenkomst voorop staat. De eerste vijf minuten van het contact zijn erg belangrijk.

Vanuit een open en nieuwsgierige houding maken we contact. Dat is niet altijd gemakkelijk omdat cliënten soms met toeters en bellen binnenkomen in een ernstige crisis.” Joost vult aan uit eigen ervaring: “Bij een dreigende situatie en bij het eerste contact was vroeger de automatische reflex om snel een separeer te gebruiken. Dat middel wordt nu pas als laatste ingezet omdat we weten dat het enorm ingrijpt in iemands leven.” Johan: “Je moet die eerste vijf minuten out-of-thebox kunnen denken en een groot incasseringsvermogen hebben als begeleider.

De-escalerend werken betekent dat je moet luisteren en ontdekken wat er achter de getoonde agressie zit. De een heeft behoefte aan zo snel mogelijk rust, de ander aan een praatje. Wij moeten dat inschatten en daarvoor is echt contact maken met de cliënt noodzakelijk.” Joost: “Met je eigen gedrag bepaal je hoe de ander reageert. Als je oog hebt voor de emoties en gevoelens van de cliënt voelt de cliënt zich gehoord en meer op zijn gemak.”

Deze respectvolle manier van contact maken is kenmerkend voor het gehele verblijf van een cliënt op een HIC. Altijd wordt gekeken naar de individuele behoefte van de cliënt. Joost: “Dat kan ook niet anders als je wilt dat mensen hier zo kort mogelijk verblijven. Je moet vanaf het begin de cliënt zo veel mogelijk eigen regie laten behouden. Als iemand hier na drie weken weggaat of eerder, dan zal hij zijn leven weer gewoon moeten oppakken. Het is dan niet helend als al die tijd verantwoordelijkheden door het team zijn overgenomen. Johan: “Daarom is het belangrijk elke cliënt individueel te bekijken. Zo komen er bij een plaatsing soms ook familieleden mee die een sterke band met de cliënt hebben. De familie kan in die gevallen hier blijven slapen, rooming-in noemen we dat.”

Hard werken Johan heeft de verandering naar het HIC meegemaakt en bewaakt als meewerkend voorman de methodiek op de afdeling. “Het is een proces van jaren geweest.

Rond 2009 had Reinier van Arkel als doelstelling 40% minder te separeren. Dat is destijds ook gelukt en dat was het moment dat er bij ons twee separeers gesloten werden en er een comfortroom werd ingericht. Ook was er in die tijd een gastvrijheidstraining waarbij de medewerker leerde een opener en gastvrijer

moment echt contact

contact aan te gaan met de cliënten. Die twee dingen kun je zien als het begin van de verandering van de klinische behandelafdeling naar de huidige HIC. Het is hard werken om de-escalerend te werken. Er is meer personeel nodig en dit personeel moet achter de methodiek staan. Je moet als team een lerend team zijn en door lezen, bijeenkomsten en intervisies steeds beter worden. Een teamlid kan en mag zich in het dagelijks handelen en contact met de cliënten niet verschuilen achter regels. Het is een andere manier van werken waarin we van elkaar leren door ieders sterke en mindere kanten.”

Johan Groenendaal is verpleegkundige en sinds 2005 werkzaam op de opnameafdeling van de Zilverlinden. Johan heeft de transformatie van de opnameafdeling naar de huidige HIC meegemaakt. De HIC-methodiek is hem op het lijf geschreven. Altijd al zocht hij naar wegen, vaak buiten de bekende kaders, om escalaties te voorkomen en de-escalerend te werken. Op dit moment werkt hij overdag als meewerkend voorman. Dat betekent dat hij naast zijn werk als verpleegkundige ook inhoudelijk verantwoordelijk is voor het waarborgen van de HIC-methodiek.

Joost van der Worp is onder andere vrachtwagenchauffeur geweest voor hij bij verschillende opnames in de ggz in aanraking kwam met ervaringsdeskundigheid. De hulp die juist de ervaringsdeskundige op de afdeling hem kon geven droeg bij aan zijn herstel. Hij had graag de opleiding willen doen maar een stageplaats was geen optie op dat moment. Uiteindelijk heeft hij zelf gesolliciteerd op de vacature voor ervaringswerker bij het HIC en is sinds juni daar werkzaam.

Basisteam “Niet separeren heeft de voorkeur”, zegt Joost. “Als het wel nodig is dan met behulp van een intensive care unit (ICU) of een extra beveiligde kamer (EBK). Die vormen van verplichte zorg hebben we nog nodig.” De HIC in Vught beschikt ook over een ICU. Dit zijn grote kamers met eigen TV en sanitair voor een-op-eenbegeleiding. Soms heeft iemand met agressief of suïcidaal gedrag tijdelijk een-op-een- of zelfs een-optweebegeleiding nodig. Dit heeft natuurlijk ook gevolgen voor het personeelsbestand en de mate waarin medewerkers flexibel moeten zijn. Johan: “Zeker, elk dagdeel kan de behoefte aan personeel veranderen en moet er op- of afgeschaald worden. Dat kan niet altijd met het eigen personeelsbestand opgelost worden en we maken dan gebruik van het flexbureau van Reinier van Arkel en een extern uitzendbureau. Het is belangrijk goed voor het personeel te zorgen, omdat het basisteam goed op elkaar ingespeeld moet zijn en over voldoende ervaring moet beschikken. Dat goede basisteam is er nu.”

REINIER WINTER 2019-2020

15

Verbeteringen HIC Reinier van Arkel De HIC van Reinier van Arkel scoorde een voldoende bij de vorige meting. Er is nog volop ruimte voor verbetering van de HIC-methodiek en Miranda de Weijer is als teammanager verantwoordelijk voor het in gang zetten van deze verbeteringen de komende jaren. Miranda: “Om de praktijk te kunnen toetsen is de HIC-monitor ontwikkeld. Bij de volgende meting willen we hoger scoren zodat de kwaliteit van zorg geborgd blijft. De eerste verbeteringen zijn al gerealiseerd door de bouw van een intensive care unit en een comfortroom. We hebben nu een zorgmodelleider aangesteld die samen met het team een plan maakt en de daaruit volgende acties uitzet.

De afspraken en procedures rondom het zorgafstemmingsgesprek willen we verbeteren. Daarmee verkorten we waarschijnlijk de opnameduur. De kantoren worden gesloten en het team werkt vanaf een open balie. Daarmee is het team altijd zichtbaar op de afdeling aanwezig en dat verlaagt de drempel om contact te maken voor de cliënten.

Met de komst van Joost hebben we een ervaringswerker in huis die onder andere de dwang & drang op de afdeling kritisch gaat bekijken en dit evalueert met het team. Daardoor leren we uit de praktijk hoe we nog minder dwang- & drangmaatregelen kunnen nemen en steeds dichter bij de 0 separaties kunnen komen. Dat is namelijk ons gezamenlijk streven.”

Kan de ggz zonder separeer?

Yolande Voskes: Ik denk echt dat de ggz separeervrij kan zijn. En dan bedoel ik de ouderwetse separeer. Als je als instelling nu nog niet als doel hebt om de ouderwetse separeerruimtes om te vormen in cliëntvriendelijker ruimtes zoals een EBK dan ben je niet goed bezig. Dus ja, we kunnen zonder de ouderwetse separeer. En nee, we kunnen (nog) niet zonder de extra beveiligde kamer. Daarvoor is een cultuuromslag nodig binnen de ggz en goede afspraken in de keten met politie, gemeentes en andere belanghebbenden.

Het streven naar minder separeren moet echter op de agenda blijven staan. Het is mijn grootste angst dat de ggz die ontwikkeling stopzet omdat het niet lukt. In 2006 is een grote impuls geweest door elk jaar 10% minder te separeren. Na vier jaar hadden de koplopers het steeds moeilijker om de volgende 10% te halen. Er was dus een grote groep cliënten bij wie meer nodig

was dan de standaard zorg. Met alle bestpractises is toen een start gemaakt met het HIC-model.”

Yolande vervolgt: “Het HIC-model zorgt nu ook voor een teruggang in het aantal separaties. In een aantal situaties lukt het ook nu nog niet om niet te separeren. Dat zien we ook bij GGZ Breburg die nauwelijks meer separeren. Het is belangrijk dit te onderzoeken. Welke factoren spelen hierin een rol? Is het de problema­tiek, de behandelsetting, de omgeving, de be­jegening of een combinatie van die factoren die maken dat het niet lukt separatie te voorkomen. Er wordt wel van alles geroepen maar het is nog nooit onderzocht. Dit is onderdeel van het komende landelijke HIC onderzoek met als doel te weten te komen wat we voor deze (moeilijke) situaties nodig hebben. Hopelijk met een verandering/verbetering van de HICmethode als resultaat."

Elf kansen om separatie te voorkomen op de high & intensive care High Care 1. toeleiding HIC 2. eerste-vijf-minutenmethode (respect en contact maken staan centraal) 3. zorgafstemmingsgesprek 4. systematische risicotaxatie 5. crisissignaleringsplan 6. digibord 7. samen met verpleging op de groep 8. een-op-eenbegeleiding in de groep, eigen kamer of comfortroom (prikkelarm maar niet afgesloten) I ntensive Care 9. een-op-eenbegeleiding op de intensive care unit (ICU) 10. holding (techniek waarbij cliënt stevig wordt vastgehouden totdat hij tot rust komt) 11. een-op-eenbegeleiding in de extra beveiligde kamer (EBK)

Verschillende ruimtes in een HIC De HIC biedt een gastvrije en gezonde omgeving. Een healing environment (HE) is het uitgangspunt voor alle ruimtes van een HIC. Er wordt een instrument gebruikt om en de mate van HE te toetsen en te verbeteren.

Eigen kamers Elke cliënt heeft een eigen afsluitbare kamer met douche en toilet.

16

REINIER WINTER 2019-2020

Familiekamer Kamer waar familie van een cliënt kan overnachten.

Comfortroom Dit zijn prikkelarme niet-afgesloten kamers. Een ruimte voor cliënten die angstig, geagiteerd of onrustig zijn en geen gevaar voor zichzelf of anderen vormen. (onderdeel high care)

Intensive Care Unit (ICU) Een gemeubileerde ruimte met permanent contact met verpleegkundigen. Soms is er een deur naar buiten, waar cliënten een paar meter hun benen kunnen strekken. Als het moet kan de deur op slot, maar bij voorkeur staat die open. (onderdeel intensive care)

Extra Beveiligde Kamer (EBK) Af te sluiten ruimte met eigen wc en een voorportaal met sanitaire voorzieningen. Via een touchscreen kan de patiënt contact houden met het team; de patiënt heeft zelf regie over (dag)licht, temperatuur en media. (onderdeel van intensive care)

Druk vanuit de maatschappij We zien bij Reinier van Arkel een toename van het aantal separaties ten opzichte van 2018. En tegelijkertijd neemt de druk vanuit de maatschappij toe om mensen gedwongen op te nemen. Kijk naar de discussies in de media over ‘verwarde personen’. De politie is een van de aanjagers van deze discussie en soms lijkt het alsof de ggz dit maatschappelijk probleem moet oplossen. Deze discussie vertroebelt het debat over wat wij verstaan onder goede zorg.

Goede zorg Bij Reinier van Arkel bieden wij hoogwaardige tweedelijns specialistische zorg aan mensen met ernstige psychische problemen. Herstelondersteunende zorg is daarbij onze basis en dit doen wij zo dicht bij de cliënt als mogelijk. Dit doen wij samen met de cliënt en zijn naasten en in samenwerking met andere organisaties en instanties.

Universele rechten van de mens Tom van Mierlo: “Tijdelijke dwang zoals eenop-eenbegeleiding in een EBK, moet altijd in het teken staan van behandeling. Wanneer een cliënt zich misdraagt, bewust de orde verstoort of opzettelijk agressief is, is dat niet te tolereren. Maar het is niet aan de gezondheidszorg om mensen daarvoor op te sluiten. Dat zou zelfs tegen de universele rechten van de mens indruisen. De taak van opsluiten in het kader van de openbare orde en veiligheid is enkel toebedeeld aan de politie en justitie. Dat je een psychiatrische diagnose hebt kan geen excuus zijn om agressief te zijn.

Diezelfde regels gelden ook op onze klinische afdelingen zoals de HIC. Een ziekenhuis mag geen vrijplaats zijn voor agressie.

Daarvan zullen we altijd aangifte doen. We hebben dus een goede samenwerking nodig met de politie, gemeente en justitie om de problemen samen op te lossen, in een lerend netwerk.”

Een halt toeroepen Tom: “Het stoort me hoe in het politiek debat en de maatschappelijke opinie de term ‘verward persoon’ wordt gebruikt. Laten we wel wezen, ‘verward persoon’ is een E33melding van de politie. Het zegt helemaal niets over de aanwezigheid van een psychiatrische diagnose. Een krantenkop: ‘Zet verwarde personen veel sneller vast’ kan suggereren dat we mensen met een psychiatrische stoornis sneller moeten vastzetten.

Dit is onterecht, stigmatiserend en respectloos naar al die kwetsbare burgers die kampen met psychische problemen. Dat moeten we met z’n allen een halt toeroepen.”

“In de discussie over verward gedrag in de openbare ruimte zorgt een verschil tussen de verwachtingen van de samenleving en de (on)mogelijkheden van de geestelijke gezondheidszorg voor een spanningsveld. Het

is voor de omgeving niet altijd te begrijpen waarom er niet gekozen wordt voor een gedwongen opname of behandeling. Het gevoel dat ‘de ggz niets doet’ overheerst dan.

Maar het feit dat iemand verward gedrag vertoont, en overlast veroorzaakt of zelfs potentieel gevaarlijk is, betekent niet dat een gedwongen opname in een ziekenhuis de oplossing is. Gezondheidszorg wordt in principe op vrijwillige basis en met instemming van de betrokkene verleend. Een goede samenwerking tussen gemeente, justitie en ggz is essentieel om te bepalen wat de juiste interventie is en op welk moment. We moeten het samen doen.”

Elders in dit nummer leggen we de nieuwe Wet verplichte ggz uit waarin verplichte zorg geregeld is voor de geestelijke gezondheidszorg. Ook met deze wet zien we een verschuiving naar thuisbehandeling. De wet maakt het vanaf 1 januari 2020 mogelijk verplichte zorg in de thuissituatie te geven.

Dit alles om de inbreuk die verplichte zorg met zich meebrengt voor de cliënt zo klein en kort mogelijk te houden. Een ontwikkeling waar Reinier van Arkel achterstaat.

REINIER WINTER 2019-2020

17

B O E K E N P SYC H I AT R I E Door Jilan Sta

Joker Joker is een Amerikaanse misdaadfilm die is uitgekomen in oktober 2019 onder regie van Todd Phillips. De film is gebaseerd op de gelijknamige superschurk uit de Batman-stripverhalen. De ‘Joker’ wordt gespeeld door Joaquin Phoenix.

Wie is Arthur Fleck?

Arthur Fleck ofwel ‘The Joker’ is een man uit Gotham City met een droom. Een vol gepassioneerde, gemotiveerde, maar toch aparte man. Maar wat is nou apart en wat maakt hem dan zo? De maatschappij bestempelt hem als een gevaar voor de samenleving en weet hem moeilijk te accepteren.

Arthur lijdt aan een aandoening waardoor hij regelmatig, en op ongepaste tijdstippen, oncontroleerbare lachbuien krijgt. De ‘social services’, waar hij in behandeling is en die hem voorziet van medicijnen, staat voor hem klaar.

Arthur Fleck werkt op straat en in kinderziekenhuizen als clown. Zijn droom is om stand-upcomedian te worden. Het leven van Arthur zit niet mee, hij wordt in elkaar geslagen op straat door een paar jongens en krijgt daarom van een van zijn collega’s een pistool mee. Tijdens een optreden in het kinderziekenhuis laat hij het pistool uit zijn zak vallen en wordt ont-

18

REINIER WINTER 2019-2020

slagen. De wereld verdwijnt langzaam onder zijn voeten vandaan.

Op een dag neemt Arthur de metro naar huis. Onderweg wordt hij belachelijk gemaakt door drie jongens. In de metro wordt hij lastiggevallen en in elkaar geslagen door de drie dronken werknemers van Wayne Enterprises, een bedrijf van de machtige en rijke Thomas Wayne.

Deze Thomas Wayne heeft de ambitie burgemeester van de stad te worden.

Arthur schiet de drie mannen dood.

Gevoel Persoonlijk denk ik dat hier het verhaal pas echt begint. Vanaf dit moment gaat alles eigenlijk bergafwaarts voor Arthur.

Zijn optreden wordt bespot door de bekende Murray Franklin en hij komt erachter dat hij wellicht de verloren zoon is van Thomas Wayne.

In de film zie je vooral het doorzettingsvermogen van Arthur bij iedere tegenslag. Hij creëert een hele beweging binnen de samenleving. Mensen staan achter zijn daden en tonen daar begrip voor.

In de tussentijd merk je dat Arthur zich steeds beter begint te voelen, maar ook op het slechte pad blijft. Mensen doden is nu normaal voor hem geworden, hij hallucineert over de liefde en steelt een

medisch dossier in een psychiatrische instelling.

Ik denk dat het gevoel van macht hem door laat gaan met deze acties. Hij wordt nu eindelijk gehoord en men accepteert hem.

De film zet je aan het denken: over de wereld, de maatschappij en de samenleving.

Het laat je zien dat de situatie of de persoon wel eens anders kan zijn dan je denkt.

Niet iedereen is hetzelfde. Als je je ‘vreemd’ gedraagt of je ziet er anders uit, dan wordt dat lang niet altijd geaccepteerd.

De film laat je zien waar mensen toe in staat zijn als het te benauwend voor hen wordt. Je vraagt je dan vervolgens af of Arthur nou in zijn recht staat of niet?

Arthur vindt zijn geluk in het blij maken van anderen, inclusief zichzelf.

Als hem dit dan eindelijk lukt, bekent hij op de televisie, voor heel de wereld, dat hij de persoon is achter de moorden. Dit omdat zijn hart zo puur is en vol met eerlijkheid zit. Hij weet dat het ergens niet het juiste was om te doen en zijn pijn niet de pijn van anderen moet gaan worden.

'We hopen dat je je achter The Joker zult opstellen, tot je beseft dat je dit niet langer meer kunt’ Todd Phillips

BUITEN DE

KADERS

@Zjos Dekker in gesprek met minister Bruno Bruins Zorgminister Bruno Bruins haalde zich op Kleine Prinsjesdag in september woede en onbegrip op de hals. In een interview na afloop van de kindertroonrede sprak hij over stress en depressies en vertelde daarbij dat ‘jongeren minder op tablets en telefoons moeten kijken’ en dat zijn kinderen ‘ook wel eens depressief zijn als ze een slecht cijfer op school halen’.

Reden voor Zjos Dekker, werkzaam als projectmedewerker ervaringsdeskundigheid bij Herlaarhof én twitteraar, om fel van leer te trekken. Een actie die niet onopgemerkt bleef; RTL Nieuws, NOS, en dagbladen namen contact met haar op. Zjos kan het weten, ze heeft autisme en last van depressies, ook verloor ze haar broer die zijn leven beëindigde vanwege een depressie.

Zjos bood aan om in gesprek te gaan met de minister en ‘zo geschiedde’; begin november toog ze naar Den Haag Op uitnodiging van de minister. Uitgebreid werd van gedachten gewisseld over persoonlijke ervaringen met psychische aandoeningen, vooroordelen en stigma en het belang van kwaliteit van zorg als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van ggz-instellingen en (in)formele partners. Ook maakte ze van de gelegenheid gebruik om een handreiking te overhandigen.

Uit: Handreiking aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ‘Zorg raakt iedereen, en vaak op de meest kwetsbare momenten in het leven,‘ zo zegt u op de website van het ministerie. Ware woorden als je het ons vraagt, want als specialist in de geestelijke gezondheidszorg zien wij dagelijks dat óók een psychische aandoening iedereen kan overkomen.

Het is zaak signalen van een psychische aandoening op jonge leeftijd te herkennen om verergering van klachten te voorkomen. Signalen als niet lekker in je vel zitten, moeilijk met teleurstellingen omgaan, gebrekkige sociale aansluiting.

28

REINIER WINTER 2019-2020

Ouders/verzorgers, leerkrachten, trainers, buren en kennissen; zij spelen een sleutelrol in het vroegtijdig herkennen van deze signalen, zodat tijdige en passende hulp geboden kan worden om de gezondheid te bevorderen en aanhoudende (ernstige) psychische problemen te voorkomen… Als aanbieder van specialistische geestelijke gezondheidszorg dragen we hieraan bij met kennisoverdracht in de richting van het voorliggend maatschappelijk veld, consultatie en advies. Zo dienen we doelen uit de Jeugdwet als meer preventie, meer maatwerk, meer integraal, meer ambulant en minder residentieel en dragen we bij aan het streven van de regering naar een inclusieve samenleving waarin kwets-

bare burgers, jong en oud, naar tevredenheid en op volwaardige wijze participeren.’

E-mail: rvb@reiniervanarkel.nl tel: (073) 658 60 01 Bezoekadres: Bethaniestraa t 2, 5211 LJ ’s-Hertogenbo sch Postadres: Postbus 70058, 5201 DZ ’s-Hertogenbosch

Handreiking

Aan de minister van Volksge zondheid, Welzijn en Sport ’s-Hertogenbosch/Vught,

6 november 2019

‘Zorg raakt iedereen, en vaak op de meest kwetsbare momenten de website van het ministerie. in het leven,‘ zo zegt u op Ware woorden als je het ons vraagt, want als specialist geestelijke gezondheidszorg in de zien wij dagelijks dat óók een psychische aandoening kan overkomen. iedereen Het is zaak signalen van een psychische aandoening op jonge leeftijd te herkennen gering van klachten te voorkomen om verer. Signalen als niet lekker in je vel zitten, moeilijk met stellingen omgaan, gebrekkige teleursociale aansluiting. Ouders/ve rzorgers, leerkrachten, trainers, buren en kennissen; zij spelen een sleutelrol in het vroegtijdig herkennen van deze signalen, zodat tijdige en passende hulp geboden kan worden om de gezondheid te bevorderen aanhoudende (ernstige) en psychische problemen te voorkomen.

Daarnaast draait het om het empoweren van de veerkracht en weerbaarheid van (jongere) kwetsbare burgers en om het verhogen van de flexibiliteit , begrip en omzien naar de onze samenleving. ander in De toegevoegde waarde van de ggz moet liggen in het bevorderen van deze wat anders dan het aanbieden inclusie. Dat is van goede tweedelijns specialistis Herstelondersteunende che behandeling alleen. netwerkzorg* waarbij formele en informele partijen samen cliënt aan tafel zitten, komen met de hierin tegemoet.

Als aanbieder van specialistis che geestelijke gezondheid szorg dragen we hieraan nisoverdracht in de richting bij met kenvan het voorliggend maatschap pelijk veld, consultatie en Zo dienen we doelen uit advies. de Jeugdwet als meer preventie, meer maatwerk, meer integraal, meer ambulant en minder residentieel en dragen we bij aan een het streven van naar een inclusieve samenlevin de regering g waarin kwetsbare burgers, jong en oud, naar tevredenhe en op volwaardige wijze participeren. id De Jeugdwet heeft geleid tot een toegenomen complexite it voor wat betreft beschikbar financiën (25% korting in e de afgelopen jaren), toegenome n financiële verantwoording onvoorspelbaarheid van en de financiering. >> Ook wij >>

ACHTER GROND

Het Trainingshuis bestaat dit jaar (2019) tien jaar. In het huis kunnen tien jongvolwassenen met de diagnose autisme maximaal drie jaar wonen. Zij krijgen per dag 16 uur begeleiding en in de nacht is begeleiding telefonisch bereikbaar.

Het Trainingshuis is een samenwerking van Reinier van Arkel met stichting Woonwijze. Het is belangrijk goed samen te werken met een woningcorporatie om de doorstroom te waarborgen. De cliĂŤnten moeten wel ergens kunnen wonen na die drie jaar.

Het team bestaat uit vijf begeleiders, een behandelaar en een afdelingsassistent.

20

REINIER WINTER 2019-2020

Tekst Erik Welten Foto Evelien Gerrits

Balans tussen behandelen en wonen Trainingshuis voor jongvolwassenen met autisme bestaat 10 jaar

Al snel tijdens het interview is me duidelijk dat de sfeer op het Trainingshuis van Reinier van Arkel een hele speciale is. Ik heb een afspraak met twee medewerkers en een oudbewoner. De respectvolle en open manier waarop zij met elkaar omgaan werkt ontwapenend. Het wordt een prettig gesprek.

Om een beeld te kunnen schetsen van tien jaar Trainingshuis heb ik een afspraak met Brigitte van Mansum- Aarts en Denise Be-

sems. Brigitte is vanaf het begin betrokken bij het Trainingshuis maar werkt sinds kort bij het poliklinisch team autisme op de Bethaniestraat. Denise is negen jaar geleden gestart bij het Trainingshuis als stagiaire en is er nu vier jaar werkzaam als begeleider. Daarnaast is oud-bewoner, Thomas Verhagen, aanwezig.

Thomas was een van de eerste bewoners en is al bijna zeven jaar weg bij het Trai-

ningshuis. Toch is de band met Brigitte, die destijds zijn persoonlijke begeleidster was, er nog steeds. Brigitte: “Het is leuk te zien hoe iemand zich tijdens het verblijf hier, maar zeker ook daarna, positief ontwikkelt.

Thomas is niet de enige die zich af en toe nog laat zien.” Denise: “Dat oud-bewoners blijven langskomen laat duidelijk zien dat je echt samen bezig bent te werken aan de toekomst van de bewoner. De barbecue tijdens ons tienjarig jubileumfeest was echt

REINIER ZOMER 2019-2020

21

een reünie van oud-bewoners en -medewerkers.”

Thomas: “Bij de barbecue was goed te zien hoe iedereen zich ontwikkeld heeft. De een heeft werk, de ander doet een opleiding, weer een ander is getrouwd en heeft kinderen. Het laat zien dat vanuit het Trainingshuis veel mogelijk is.” Brigitte: “Dat maakt het voor ons als begeleiders ook een fijne plek om te werken. De twee componenten behandeling en wonen hebben hier een mooie balans.”

Respect voor elkaar Het Trainingshuis is erop gericht om binnen drie jaar de bewoners door te laten stromen naar een zo zelfstandig mogelijke woonsituatie. Dat betekent dat je binnen het trainingshuis een redelijke mate van vrijheid hebt. Omdat je zaken binnen het huis met elkaar moet oplossen, is respect voor elkaar ontzettend belangrijk. Thomas: “Dat respect zie je terug op de manier waarop de begeleiding je aan je afspraken houdt. Ieder op zijn eigen manier pusht de bewoner en voert de druk op, maar uiteindelijk maak je zelf die keuze.”

Brigitte: “Het heeft ook geen zin lang door te drammen. Je moet er samen uitkomen en als een afspraak moet worden herzien dan komen bewoner en persoonlijk begeleider er samen wel uit.”

Denise: “Er is elke werkdag van 07.30 tot 22.30 uur één begeleider aanwezig en in het weekend van 11.30 tot 17.30 uur. We werken met een structurele planning. Daarop staat per dag, hoe laat bepaalde taken gedaan worden. Dat is het houvast voor de begeleiding en de bewoners. Omdat je vaak alleen werkt, kan het zijn dat er ongeplande zorg tussendoor komt. Daar moeten de bewoners ook mee om kunnen gaan of leren mee om te gaan. In de maatschappij kan ook zomaar die trein een paar minuten later komen dan in het dienstrooster staat. Als de structuur te vaak niet gehaald kan worden dan zoek je met elkaar een nieuwe werkmodus.”

Brigitte: “Alle afspraken inclusief de huisregels moeten ter discussie gesteld kun-

22

REINIER WINTER 2019-2020

Thomas Verhagen: " Als puber ben je veel met imago bezig en wonen op Voorburg is daar niet

nen worden. Zo hebben we de begeleidingstijd in het weekend teruggebracht naar 17.30 uur. Simpelweg omdat we niet nodig waren na die tijd. Wat spreek je dan af ten aanzien van het bezoek van de

bewoners? Het is eigenlijk heel raar om aan jongvolwassenen te vragen geen bezoek te ontvangen op de zaterdagavond.

Als bewoners en begeleiders zijn we samen gaan kijken wat de nieuwe huisre-

behandelsetting en voldoende rust is een van de voorwaarden om de training zo goed mogelijk te maken.”

Basis Het Trainingshuis staat midden in het centrum van Vught, een bewuste keus tien jaar geleden. Thomas: “Ik wilde echt niet op het terrein van Reinier van Arkel op Voorburg wonen. Als puber ben je veel met imago bezig en wonen op Voorburg is daar niet echt goed voor. Het Trainingshuis voelt echt als een huis en zo ziet het er van buiten ook uit. Je hebt buren en dat draagt bij aan het gevoel midden in de maatschappij te staan.

Ik heb een opleiding in de zorg gedaan en werk als spreker bij de Nederlandse Vereniging voor Autisme. De basis voor mijn zelfstandig wonen is in het Trainingshuis gelegd. In het huis zit je behoorlijk zelfstandig in vergelijking met andere woonvormen van Reinier. Het verblijf in het huis voelt bijna als zelfstandig wonen met ambulante begeleiding.”

Thomas: “Ik kijk nu met andere ogen naar mijn tijd in het Trainingshuis, omdat ik een zorgopleiding gehad heb. Wat ik zie is dat het in het Trainingshuis draait om het geven van de juiste tijd en de juiste aandacht aan elk individu. Wat ik daarmee bedoel is dat de begeleiders bij elke bewoner een goede balans tussen de eigen verantwoordelijkheid en het geven van steun weten te vinden. De kwaliteit en betrokkenheid van de zorgverlening zijn groot. Als bewoner voel je je voorop staan. Je merkt aan alles dat jouw wens ertoe doet en dat de zorgverleners ernaar handelen.

echt goed voor."

gel wordt. Het compromis is nu dat bezoekers om 01.00 uur naar huis moeten, zodat de bewoners die vroeg moeten of willen opstaan ook aan hun slaap toekomen. Daarnaast is het Trainingshuis een

Ik vond het zelf te eng om na die drie jaar in het Trainingshuis, zelfstandig te gaan wonen.

Daarom heb ik er iets langer gewoond. Ik heb nog even begeleid gewoond maar dat was uiteindelijk niet zo’n succes. Ik woon nu vijf jaar zelfstandig en mijn kat, Kiddy, speelt daarin het laatste jaar ook een rol. Verantwoordelijkheid voor een huisdier draagt bij aan de structuur om mijn huis op orde te houden. Alleen de afwas heeft zelfs Kiddy niet kunnen fixen.

Ik heb vooral aan personen goede herinneringen. Brigitte was mijn persoonlijk begeleider en zorgde op haar manier voor een veilig gevoel en stabiliteit. Wat er ook was met mij: die basisbegeleiding was er, Brigitte was er voor mij.”

Is Thomas representatief voor de bewoners van het Trainingshuis?

Denise: “Ja, eigenlijk wel. Natuurlijk kun je niemand vergelijken en iedereen doet het anders en maakt andere keuzes. Maar over het algemeen zetten onze bewoners grote stappen tijdens het wonen in het Trainingshuis maar ook daarna. Door alle verschuivingen in de ggz verandert de problematiek van onze cliënten wel. Sommigen komen nu hier terwijl er ook nog andere psychiatrische problematiek op de voorgrond staat. Die dubbele diagnoses maken het dan wel een stuk lastiger om hier te wonen met tien adolescenten.

Met elke nieuwe aanmelding hebben we een zorgtoewijzingsgesprek. Na dit gesprek kom je op onze wachtlijst. We willen niet meer dan vijf wachtenden op deze lijst en dat betekent ongeveer anderhalf jaar wachten voor je hier kunt wonen. Op dit moment hebben we vier vrouwen hier wonen en dat zijn er nog nooit zo veel geweest.”

Denise: “We zitten als team in een nieuwe fase, ook omdat er in de afgelopen jaren wat wisselingen zijn geweest in het personeel.

Omdat je hier altijd alleen werkt, is het belangrijk dat je goed met elkaar communiceert.

Iedereen moet zich wel aan de lijn houden, maar je geeft er echt je eigen invulling aan.

Je neemt je eigen persoonlijkheid mee. We zijn ook erg blij met de afdelingsassistent die specifiek voor de hygiëne en de schoonmaak de begeleiding oppakt met de bewoners.”

Het enige dat ze nog wel missen, en dat geldt zowel voor de bewoners als de begeleiding is een mannelijke begeleider. Overigens is er nu geen vacature, dus solliciteren heeft nog even geen zin.

REINIER WINTER 2019-2020

23

ACHTERGROND

Meer aandacht voor Niet-aangeboren hersenletsel Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) is schade aan de hersenen die in de loop van het leven ontstaat. NAH kan ontstaan door een trauma, maar kent ook andere oorzaken, bijvoorbeeld een hersentumor of hersenbloeding.

In Nederland zijn er jaarlijks ongeveer 130.000 nieuwe patiënten met een hersenletsel van wie er 40.000 blijvende beperkingen overhouden. In Nederland zijn ongeveer 650.000 mensen die beperkingen ervaren als gevolg van hersenletsel (3,8%).

Na het oplopen van hersenletsel kunnen mensen last blijven houden van de gevolgen. Soms zijn deze direct zichtbaar voor de omgeving, zoals een verlamming of woordvindproblemen. Andere gevolgen vallen minder op, zoals concentratiestoornissen en vermoeidheid. NAH kan zich uiten in psychische symptomen die kunnen variëren van apathie en agitatie tot angst en depressie.

24

REINIER WINTER 2019-2020

hersenletsel

In 2014 heeft de Gezondheidsraad (1) advies uitgebracht over de ontwikkeling van hoogspecialistische geestelijke gezondheidszorg (HS GGZ). Binnen deze context zijn vier ggz-instellingen in de A59-regio (2) gaan samenwerken op het gebied van hersenletsel en psychiatrie.

De samenwerking moet leiden tot de ontwikkeling van hoogspecialistische netwerkzorg voor deze doelgroep.

Lisanne Schrijver en Jacqueline Hochstenbach zijn binnen Reinier van Arkel verbonden aan dit project en vertellen waarom het zo belangrijk is dat er in de geestelijke gezondheidszorg extra aandacht komt voor de behandeling van mensen met hersenletsel en een psychische aandoening en wat zij proberen te bereiken.

Waarom is de samenwerking zo belangrijk?

Jacqueline: “Hoogspecialistische kennis op het gebied van hersenletsel is slechts op enkele plekken in het land aanwezig. Cliënten profiteren vaak te weinig van deze kennis, omdat deze te weinig wordt gedeeld. Hierdoor is onvoldoende samenhang in de behandelkwaliteit. Door in netwerken samen te werken met de vier A59-organisaties en samenwerkingspartners, de kennis te bundelen en de zorg op - en af te schalen als het nodig is, willen we de zorg voor deze doelgroep optimaliseren.”

Wat is jullie rol in dit project?

Lisanne: “Iedere A59-organisatie heeft twee aandachtsfunctionarissen. Wij zijn dat bij Reinier van Arkel. Mensen kunnen bij ons terecht voor advies over NAH: wat is er met deze cliënt aan de hand? Soms is er ingewikkelde problematiek met meerdere oorzaken. Dan moet er goed afgestemd worden welke behandeling iemand het beste kan krijgen. Het is fijn dat we kunnen samenwerken en dat op deze manier extra expertise kan worden ingezet. Als wij er niet uitkomen, kunnen we een beroep doen op de andere organisaties. Bij het Hoogspecialistisch Centrum voor Hersenletsel en Neuropsychiatrie van GGZ Oost Brabant, kunnen we terecht voor consultatie en advies. In het uiterste geval kan de behandeling tijdelijk door hen worden overgenomen.”

Soms stagneert een behandeling en is niet duidelijk hoe dat komt. Meestal wordt niet direct gedacht aan hersenletsel als onderliggende problematiek. Jacqueline: “Veel mensen die hersenletsel oplopen in hun leven vallen tussen wal en schip. In de geestelijke gezondheidszorg is er nog onvoldoende aandacht voor deze doelgroep.

Wij komen het vaak tegen: mensen hebben een klap tegen hun hoofd gehad, zijn mishandeld en hebben daar beschadigingen van opgelopen.

Tekst Nicole van de Gevel foto Evelien Gerrits

en psychiatrie Wat hopen jullie te bereiken?

We vinden het belangrijk dat mensen weten dat dit project er is en dat zij ons kunnen benaderen voor vragen over de behandeling van deze doelgroep. Niet iedereen hoeft alles te weten, als behandelaren maar weten waar zij de expertise kunnen vinden. Vooral de bewustwording en het zien van hersenletsel vinden we belangrijk. We hebben nu immers de neiging te kijken met Een voorbeeld een psychiatrische bril en niet of Hans was opgenomen, gediagnosticeerd met autisme. Hij had moeite met veranderingen en te weinig somatisch. We streven geheugen- en aandachtsproblemen. Zijn gedrag maakte op ons een rigide indruk. Wij gaven een bredere screening bij de inhem een duidelijke structuur en daar kon hij redelijk in gedijen. Er was echter weinig groei en take na, ook op de somatische ontwikkeling. voorgeschiedenis. We leggen daarmee een goede basis voor Nadere analyse van zijn voorgeschiedenis liet zien dat zijn gedrag niet verklaarbaar was vanuit behandeling. Signaleren en doorzijn autisme, maar dat er sprake was van hersenletsel. Behandelmogelijkheden en toekomstperverwijzen: dat zijn de belangrijkspectief kunnen compleet veranderen bij een andere diagnose. Dat kan zowel in positieve, als in ste verbeterpunten (1). negatieve zin. Iemand met autisme leert nieuwe dingen op een andere manier aan dan iemand met hersenletsel.

Dat kan een gewone hersenschudding zijn, maar als iemand daar niet goed van herstelt, kan hij of zij hier blijvende klachten aan overhouden, zoals vermoeidheid en moeite hebben met concentreren. Als je het ‘plaatje’ compleet hebt, als je weet dat er (ook) sprake is van hersenletsel kun je je behandeling beter afstemmen, je gaat het dan anders aanpakken.”

Jacqueline: “Het is een heel fijne doelgroep om mee te werken, uitdagend. Het doet namelijk een groot beroep op je creativiteit. Soms moet worden afgeweken van de gangbare paden om de behandeling aan te laten sluiten bij iemands problematiek. Uiteindelijk kan dat het verschil maken voor de cliënt.”

Bij Hans pakte het goed uit. Eerst is er geïnvesteerd in voorlichting en zijn veranderde perspectief. Dat ging niet vanzelf, want het rigide gedrag was niet verdwenen. Vervolgens is zijn behandeling aangepast: we zijn gebruik gaan maken van een methodiek die ‘errorless learning’ heet.

Met ‘errorless learning’ wordt het maken van fouten tijdens het leerproces voorkomen. Want wat blijkt? De manier waarop je iets voor de eerste keer uitvoert is waarschijnlijk ook de manier waarop je het de volgende ke(e)r(en) doet. Daarom is het belangrijk om bij mensen met hersenletsel te zorgen dat ze leren zonder fouten te maken.

1. https://www.gezondheidsraad.nl/ organisatie/geestelijke-gezondheid/ documenten/adviezen/2014/07/07/ hoogspecialistische-geestelijkegezondheidszorg 2. Vier instellingen van de A59-regio zijn GGZ Oost Brabant, GGz Breburg, GGZ Westelijk Noord Brabant en Reinier van Arkel

REINIER WINTER 2019-2020

25

Tom van Mierlo op uitnodiging naar Tweede Kamer Eind september 2019 schoof Tom van Mierlo, bestuurder Reinier van Arkel, samen met Gerco Blok (Emergis), Martin Mennen (Transfore/ Dimence) en Peter van der Noord (GGZ Drenthe) aan in de Tweede Kamer bij een rondetafelgesprek over personen met verward gedrag.

De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de vaste commissie voor Justitie en Veiligheid organiseerden het gesprek om vanuit verschillende invalshoeken antwoorden te krijgen op de vraag van de Kamer ‘Wanneer kunnen mensen met verward gedrag wel thuis wonen en wanneer is wonen in een instelling een betere optie?’

Naast ggz-instellingen en bestuurders kwamen medewerkers van organisaties in de wijk en politie, en belangenverenigingen van cliënten en naasten aan het woord.

Ook Esther Pullen, werkzaam voor de wijkGGD in Vught, nam deel aan de hoorzitting.

Tom van Mierlo verwoordde dat het uitgangspunt voor Reinier van Arkel is dat mensen met een beperking dezelfde rechten hebben als iedereen; het recht om anders te zijn, op autonomie, participatie, een eigen woning, een veilig thuis. Ons uitgangspunt is verder: herstellen doe je thuis. “We kunnen en willen mensen met een beperking niet levenslang opsluiten in de psychiatrie.

En we weten ook dat vaardigheden aangeleerd op een klinische woonafdeling vaak niet een-op-een door cliënten over te zetten zijn naar een thuissituatie. De opbrengst van ‘herstellen doe je thuis’ is dat we snappen dat je vol moet inzetten op het herstelproces in de eigen omgeving”, aldus Tom. In het gesprek kwamen punten als de noodzaak van betere samenwerking met ketenpartners, de betekenis van E33-meldingen, de schotten tussen de verschillende financieringskaders en de ambulantisering veelvuldig aan bod.

VAN VERWARRING NAAR VERBINDING Position Paper Tom van Mierlo, bestuurder Reinier van Arkel Rondetafelgesprek inzake personen met verward gedrag Vaste commissie Volksgezondheid, Welzijn en Sport 23 september 2019

Het gesprek is terug te kijken via https://debatgemist.tweedekamer.nl/debatten/personenmet-verward-gedrag.

De position paper van Reinier van Arkel ‘Van verwarring naar verbinding’ en de position papers van de andere deelnemers kun je nalezen op https://www.tweedekamer.nl/debat_ en_vergadering/commissievergaderingen/

26

REINIER WINTER 2019-2020

Als sociaal psychiatrisch verpleegkundige komt Alice Corten thuis bij de meest kwetsbare cliĂŤnt. Ze betreedt daarbij hun leefwereld en is oprecht nieuwsgierig naar het verhaal van de mens achter de kwetsbaarheid. In deze column probeert ze onder woorden te brengen hoe ze de verbinding aangaat met de cliĂŤnten en hun omgeving.

Wandeling

Je bent een beetje dronken. Toch loop ik met je mee. Je had je mooie jas al aangetrokken en je haren voor de gelegenheid gekamd. Je hebt zelfs een beetje lippenstift opgedaan. Eigenlijk lopen we niet samen wanneer je drinkt. Je huilt dan en blijft op de bank liggen. Vervallen in verdriet en schaamte. Maar deze dag is anders.

Het is de dag waar je al zo lang naar uit kijkt. Ik neem je mee voor een kopje koffie in de stad. Ik stel je voor aan mensen die ook eenzaam zijn, ieder op zijn eigen manier. Ik haal je bakje koffie met een koekje, probeer het gesprek in goede banen te leiden. Heel soms schiet je namelijk even uit en zegt een niet nader te herhalen woord. Maar je glimlach is enorm. Je hoort van een andere vrouw met een zwarte hoofddoek om, dat ze graag Nederlands wil leren praten. Je hoort een oude man vertellen over zijn strijd met armoede.

Hij weet niet hoe hij de maand moet doorkomen.

Na een half uur heb je genoeg gehoord. Bij het naar buitengaan draai je je nog even om en vraagt of je nog eens terug mag komen. Iedereen knikt een grote JA.

Iedere week op vrijdagochtend kom ik bij je langs. Al maanden lig je op de bank en beheerst de drank je leven.

Na onze wandeling naar het buurtcentrum in de stad is er echter iets wezenlijks veranderd. Je ligt niet meer op de bank. Je bent niet meer dronken en vertelt trots dat je de afgelopen week de wandeling zelf hebt gemaakt. Zelfs wel meermalen deze week. En dat je wandeling nog niet gestopt is. Je gaat iedere dag en leert de buitenlandse mevrouw woordjes in het Nederlands. Je vertelt de oude man geheimpjes om geld te besparen en je wordt gevraagd in een werkgroep tegen armoedebestrijding. Je vertelt dat je wandeling verdergaat en je steeds meer mensen ontmoet langs de kant van de weg. Mensen die je weer verder helpen en die je soms een andere verrassende kant op wijzen. Steeds vaker zie ik een glimlach, een verzorgd uiterlijk, een sprankeltje geluk.

En dan zomaar, ineens, sta ik vrijdag voor een gesloten deur. Je hebt je laatste wandeling gemaakt en zult nooit meer opendoen. Het noodlot kiest een ander pad voor je.

Bij de uitvaart zie ik tot mijn grote blijdschap dat je de reis naar het hiernamaals niet alleen hoeft te beginnen. We zijn er allemaal om je uit te zwaaien en wensen je een prachtige bestemming.

REINIER WINTER 2019-2020

27

In deze wachtruimte kunt u wachten als u behoefte hebt aan een rustiger plek.

Verbouwing B-vleugel In het voorjaar van 2020 verwachten we te starten met de verbouwing van de B-vleugel.

We beginnen op de begane grond met het opknappen van de hal, spreekkamers en het interieur. De overlast proberen we zo veel mogelijk te beperken.

28

REINIER WINTER 2019-2020

GGD jeugdgezondheidszorg Consultatiebureau

Koo is het informatie- en adviespunt voor inwoners van de gemeente ’s-Hertogenbosch.

Bij Koo werken beroepskrachten en vrijwilligers van Farent, MEE, GGD en gemeente samen.

Wijkplein Binnenstad/Bethaniestraat • Sociaal wijkteam binnenstad • Buurtteam (maatschappelijk werk en welzijn, Farent en MEE) • Samen Gezond (GGD, 'S-PORT en Farent)

Receptie Bethaniestraat 2 REINIER WINTER 2019-2020

29

AAD ER

REEL B O M

Een moreel dilemma ontstaat als er een botsing is tussen verschillende morele waarden. Medewerkers van Reinier van Arkel lopen regelmatig tegen morele dilemma’s aan. Er zijn geen eenduidige antwoorden mogelijk en de medewerker heeft er in meer of mindere mate last van. Daarom kent Reinier van Arkel een moreel beraad waarin een team een eigen casus met een moreel dilemma bespreekt. Onafhankelijke groepsleiders begeleiden het beraad. Het beraad helpt om anders naar het dilemma te kijken en er anders mee om te (leren) gaan.

De morele dilemma’s waar onze medewerkers tegenaan lopen zijn niet uniek. Andere zorgverleners zullen zich erin herkennen. Daarom deelt het Moreel Beraad van Reinier van Arkel in elk nummer van Reinier een casus.

DE KRACHT VAN

MOREEL BERAAD

Tijdens een Moreel Beraad sta je anderhalf tot twee uur stil met je team en/of betrokkenen bij een ethische vraag uit een concrete casus. De deelnemers worden uitgedaagd aandachtig te luisteren en oefenen samen de dialooghouding.

Die dialooghouding is niet zomaar een vrijblijvende houding. Nee, die houding doet soms pijn. Regelmatig kost het ons moeite toe te geven dat we ons wel eens kunnen vergissen, dat de ander best eens gelijk kan hebben. Betere argumenten heeft. Zozeer zelfs dat we liever in de schoenen van die ander zouden willen staan.

Een beraad begint altijd met goed luisteren naar de casusinbrenger die een waargebeurde situatie schetst, waarbij we doorvragen en niet oordelen. Je vormt pas je mening als je alles gehoord hebt en alles hebt afgewogen.

Er wordt nauwkeurig geanalyseerd wat er speelt en er wordt gezamenlijk een onderzoeksvraag geformuleerd. De deelnemers bekijken welke waarden en normen er in de casus aan de orde zijn, om uiteindelijk met elkaar tot concrete nieuwe stappen te komen.

Daarvoor ruimte nemen, samen meningen delen en onderzoeken, kan mooie resultaten opleveren.

Meerdere manieren van kijken Het gaat bij een moreel beraad over een ethisch dilemma of een ethische vraag. Je hebt twijfels over wat in een specifieke situatie het juiste is om te doen. De focus ligt meer op de casus dan op de casusinbrenger. Er ontstaat een gezamenlijk onderzoek waarbij het perspectief van iedere deelnemer belangrijk is.

Als deelnemer bekijk je eerst voor jezelf en daarna samen wat er gedaan moet worden. Je realiseert je in het beraad dat er meerdere manieren van kijken zijn. Soms hoor je zulke goede argumenten, dat je je aanvankelijke mening/oordeel gaat herzien. Je krijgt meer begrip voor de andere standpunten.

30

REINIER WINTER 2019-2020

Vragen stellen naar betekenissen van keuzes en handelingen, is een competentie die iedere hulpverlener in de zorg zich eigen zou moeten maken. Je continu afvragen: Doen we het goed, en doen we wel de goede dingen? Dat is de kracht van moreel beraad. Dat moet je jezelf gunnen om zo ook goed voor jezelf te zorgen en werkstress te beperken.

Ter overweging In onze maatschappij waar veel gericht is op individuele prestaties, zijn we er veelal gespitst op het krijgen van het eigen gelijk, meer dan om iets nieuws te ontdekken of van mening te veranderen.

Overweeg eens de volgende vragen: • Ken je jezelf, weet je wat jouw rode draad in het leven is, wat jouw job is? Hoe ben je zelf omgegaan met teleurstellingen? Wat was van betekenis bij jouw herstel? Kun je daarin verbinding leggen met je werk, de cliënt en je collega’s en met hun verhalen?

• Denk je regelmatig na over wat niet goed ging en wat je daarvan hebt geleerd? Voel je de ruimte reflectietijd te nemen en met anderen de dialoog te zoeken?

• Lukt het je om niet meteen te oordelen, en kun je dankbaar zijn voor betere argumenten, beoefen je een zoekende houding?

• Zoek je de samenwerking? Andere invalshoeken op de zaak? Lukt het moeilijkheden ‘te omdenken’ of ‘out-of-the-box’ te denken?

Moreel beraad biedt twee uur lang een mooie gespreksmethode aan! Medewerkers van Reinier van Arkel kunnen hier samen met een groep betrokkenen gebruik van maken!

Vraag een beraad aan via taakgroepmoreelberaad@reiniervanarkel.nl

BOEK EN PSYCHIATRIE Mireille Borg

Leven met extremen In 2019 was het jaarthema van World Bipolair Day 'bipolariteit in de literatuur'. De landelijke vereniging plusminus (van en voor mensen met een bipolaire stoornis en hun naasten) koppelde aan dit thema een schrijfwedstrijd. Een selectie van gedichten en verhalen is gebundeld in het boekje 'Tussen Plus en Minus' . Hierdoor krijg je inzicht in hoe mensen leven met bipolariteit. Det en Maria* vertellen hoe het is om mee te doen aan de schrijfwedstrijd en wat het voor hen en hun naasten betekent om een bipolaire stoornis te hebben.

Bipolariteit komt voor bij ongeveer 1,3 % van de Nederlanders. Dit zijn ongeveer 210.000 personen, onder wie vrijwel evenveel mannen als vrouwen (bron: plusminus). Bij Reinier van Arkel kunnen zowel volwassenen als ouderen terecht voor diagnostiek en behandeling van de bipolaire stoornis. Het behandelteam bestaat uit een gespecialiseerd multidisciplinair team van professionals. Naast medicamenteuze en psychologische behandeling, wordt ook aandacht gegeven aan wat de ziekte betekent voor het leven van de cliënt. Psychoeducatie is een vorm van behandeling waarbij voorlichting en advies over de psychiatrische ziekte centraal staan. Doel van de behandeling is een optimaal herstel van de symptomen, het behouden van stabiliteit en het voorkomen van terugval. Behandeling vindt plaats op de locatie van het centrum Ouderen- en Ziekenhuispsychiatrie in het Jeroen Bosch Ziekenhuis.

Gedicht van Det

Mist Waar ben ik nou Mezelf kwijt Vooral die tranen Hoe kan dat nou niets raakt me nog Nu sta ik droog Geen zakdoek meer nodig Toch maar een pil Geloof er niet in maar vanuit die mist kleuren tot leven steeds talrijker en feller tot als in vuurwerk de regenboog uiteenspat weg euforie weer in mijn schulp kleurloos bestaan toch meer weer pillen die de cocon losweken zowaar ik leef weer ik LEEF!! de zwarte hond verdwenen in de mist

Zonder oordeel Det: “Schrijven geeft me een beetje lucht.

Als ik iets lastig vind om te zeggen, kan ik het op papier kwijt. Papier oordeelt niet en ook kwets ik niemand. Ik voel me heel vrij en kan mijn gevoelens uiten.” Aan het woord is Det. Een openhartig en vlotpratende vrouw van bijna zestig. Echtgenote, moeder, vriendin en bipolair. Ze is een van deelnemers aan de schrijfwedstrijd van de vereniging plusminus. Een aantal van haar gedichten staat in de bundel.

Haar echte naam wil ze liever niet bekendmaken. Bang als ze is voor het oordeel van anderen. Niet eens zozeer voor zichzelf, maar meer voor haar kinderen. Ze wil niet dat ze gekwetst worden of zich moeten schamen voor hun moeder.

Stempel bipolair Veel mensen weten volgens haar niet wat een bipolaire stoornis is. Het woord 'stoornis' vindt ze lastig. Dat maakt het voor haar gevoel zwaarder dan het is. Ze geeft de voorkeur aan de benaming manisch-depressief of bipolair kwetsbaar. Die laatste benaming hoorde ze in de psychoeducatiecursus die ze volgde bij het team bipolaire stoornissen van Reinier van Arkel. Bij Reinier van Arkel wordt ze goed gemonitord door haar pyschiater en slikt ze de juiste dosis medicatie. Ze geloofde nooit zo in medicijnen, maar dankzij de medicijnen en het aanpassen van haar levensstijl is ze nu in balans. “Ik kan weer genieten”, zegt ze lachend. >>

REINIER WINTER 2019-2020

31

Gedichten en korte verhalen Nu ze in balans is, heeft ze minder behoefte om te schrijven. Haar eerste manische periode heeft ze verwerkt in een gedicht dat staat in het boek 'Tussen Plus en Minus'. “Ik was bijna blij met die manische periode, want het voelde zo goed om uit het gat van de depressie te zijn. Het gaf me een kick en ik voelde me euforisch.”

Haar man heeft haar manische periode als zwaar ervaren en hoopt het liever niet meer mee te maken. “Ik vind de verhalen en gedichten in de bundel die over depressie gaan het meest confronterend om te lezen.

Ik ben onder de indruk hoe divers en persoonlijk de verhalen zijn.”

Een ander doel van de schrijfwedstrijd is om mensen met een bipolaire stoornis hun talenten maximaal in te laten zetten. Als tegenhanger van de beperkingen bij de bipolaire stoornis. Want die zijn er ook. Maria verwoordt het heel goed in ons gesprek.

Schrijven Maria: “Ik las over de wedstrijd en dacht meteen: ‘Dat ga ik doen!’ Schrijven is vrij nieuw voor me. Dansen is meer mijn ding, mijn uitingsvorm. Maar mijn energie is beperkt en ik heb cognitieve problemen.

Schrijven is ook een vorm van expressie.

Het is een zoektocht om de juiste woorden te vinden, maar als het lukt dan geeft het voldoening.” Maria formuleert voorzichtig en bedachtzaam haar zinnen in ons gesprek. Ze is zoekende in wat ze wel en niet zal vertellen. Ze wil graag anoniem aan het interview deelnemen. Ook voor haar is het risico om gestigmatiseerd te worden te groot. “De diagnose ‘bipolair’ krijgen was heftig. Vooral dat de ziekte chronisch is. Maar ik voelde me ook opgelucht. Nu snap ik beter wat er met me aan de hand is.” In haar leven had ze last van diepe depressies, maar nooit was de diagnose ‘bipolair’ gesteld. Pas toen ze bij Ronald Vonk en zijn team kwam, werd de juiste diagnose gesteld. Door de medicatie en de therapie voelt ze zich nu veel beter en stabieler.

Het boek Ze vindt het bijzonder om in het boek te staan en heeft extra exemplaren besteld voor haar naasten 'voor meer begrip'.

Het mooiste compliment kreeg ze van haar beste vriendin die worstelt met een depressie. “Ik las het gedicht voor aan de telefoon en ik hoorde haar huilen. Toen zei mijn vriendin: ‘Nu kan ik eindelijk huilen’.”

Een ziekte met een lach en een traan De vele depressies hebben hun sporen na-

32

REINIER WINTER 2019-2020

Gedicht van Maria

Het gaat nooit meer over.

Het gaat nooit meer over deze diepe duisternis Trage stroop in het hoofd en dan toch razende gedachten radeloos stilstaan terwijl de mond in mijn verstrakt gelaat zwijgt Ik wil dat het stopt ben overtuigd van dat het nooit meer over gaat Ik wil niet dat het over gaat deze verboden vreugde als heerlijke niet te stillen honger De nacht is zoet te zoet om te slapen tijd voor bedenksels eindeloos veel Onrust maakt dat ze blijven rusten Ik zie het pas als het over is Het gaat nooit meer over Vele malen op en neer meestal neer Sporen in het brein geslagen dat niet meer is wat het was Terug naar het kleine het kleine fijne Het is goed zoals het is Het gaat nooit meer over

gelaten. Als ik daarnaar vraag, komen de tranen. “Ik heb de ziekte wel geaccepteerd, maar ik ben niet meer wie ik was en dat is pijnlijk. Ach”, zegt ze al snel relativerend, “soms moet ik erom lachen en soms moet ik erom huilen. Ik worstel, maar ik ben heel blij met het leven dat ik nu heb. Het is goed zo.”

* Det en Maria zijn gefingeerde namen.

Echte namen zijn bekend bij de redactie.

1. Elk jaar op 30 maart, de geboortedag van Vincent van Gogh, is het World Bipolar Day. Vincent van Gogh werd postuum gediagnosticeerd als mogelijk een bipolaire stoornis te hebben gehad. De boodschap van World Bipolar Day is om wereldwijd aandacht te vragen voor de bipolaire stoornis en stigma tegen te gaan.

2. Kijk voor meer informatie op www.plusminus.nl 3. De bundel ‘Tussen Plus en Minus’ is een uitgave van plusminus en het Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen (www.kenbis.nl). Het boek is voor € 15,- te koop via medewerkersbureau@plusminus.nl.

Recensie

door Maria Jansen

‘Tussen Plus en Minus’ is een bundeling van gedichten en korte verhalen van mensen met een bipolaire stoornis of van naasten van mensen met een bipolaire stoornis.

Elk jaar rond de geboortedag van Vincent van Gogh wordt er wereldwijd aandacht besteed aan bipolariteit. In 2019 organiseerden KenBiS en Plusminus een schrijfwedstrijd rondom het thema ‘bipolariteit in de literatuur’. Dat heeft geresulteerd in een boek met een selectie van ongeveer 80 gedichten en korte verhalen die een inkijkje geven in het leven van mensen met bipolariteit.

Het feit dat er gekozen is voor zowel gedichten als korte verhalen zorgt voor prettige afwisseling en geeft de auteur de mogelijkheid om te kiezen voor de vorm die het meest bij hem/haar past.

De meeste bijdragen zijn geschreven door mensen met een bipolaire stoornis, een enkele door een naaste.

Het boek opent met het winnende gedicht van de schrijfwedstrijd: Myra-Lot Perrenet. Zij schreef het gedicht ‘De boekhandel’. Het is een gedicht dat

meteen boeit. Het trekt je mee in de snelheid van een naderende manie en de pogingen om toch dapper stand te houden. Diezelfde dapperheid komt in vrijwel alle teksten naar voren. Telkens opnieuw beginnen na een manische episode of het leven weer oppakken na een depressie, ik geef het je te doen.

Zelfobservatie, eenzaamheid, verlies, machteloosheid, kracht, angst, doorzettingsvermogen, zoeken naar jezelf, acceptatie, de impact van steun of juist het gebrek eraan en nog veel meer, het komt allemaal aan bod in dit boek.

Wat ook getuigt van relativeringsvermogen is je leven zien als een soap en je depressie vergelijken met Jef Alberts uit GTST.

het bewijs van vasthoudendheid, doorzettingsvermogen, kracht en creativiteit. Ondanks of mede omdat je niet blind kunt vertrouwen op de geest.

Op 20 september werd tijdens het jubileumcongres van het Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen ‘Tien jaar KenBiS: de kracht van een stabiel kennisnetwerk’ de Willem Nolen Prijs 2019 uitgereikt aan Myra-Lot Perrenet.

Plusminus & KenBiS Tussen Plus en Minus, 149 blz.

Het boek is voor € 15,- te koop via medewerkersbureau@plusminus.nl.

Iets anders van inhoud of toon zijn de bijdragen over het bespreekbaar maken van de euthanasiewens, de invloed van de ziekte van vader op het gezinsleven, de dorpsroddel en over de relatie cliënt-hulpverlener. Wat steun en begrip (of het ontbreken daaraan) teweeg kunnen brengen is een pleidooi voor herstelondersteunende zorg.

Wat mij vooral geraakt heeft, is de moed en de kracht die spreekt uit de gedichten en de verhalen over blijven zoeken naar jezelf, naar lichtpuntjes, naar balans, naar een zinvol leven. Dit boekje is

REINIER WINTER 2019-2020

33

THEMA

Tekst Erik Welten en Mireille Borg Foto Nuray Sahin

WET VERPLICHTE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG

WVGGZ

34

REINIER WINTER 2019-2020

Vanaf 1 januari 2020 geldt de nieuwe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg. In de laatste maanden van 2019 buitelden de meningen over deze wet over elkaar heen in de media. Zoals elke wet zal ook deze zijn kinderziektes hebben en moet uit de praktijk blijken waar deze wet nog aanscherping nodig heeft. In deze Reinier geven we enkel de feiten en de wijze waarop Reinier van Arkel ten opzichte van deze wet staat. Wat mag u van ons verwachten?

WAAR HEBBEN WE HET EIGENLIJK OVER OVER WIE HEBBEN WE HET?

WAAR HEBBEN WE HET OVER?

We pakken de cijfers van 2018 erbij.

In 2018 behandelde Reinier van Arkel 13.139 patiĂŤnten. Een beperkt deel (ongeveer 6%) daarvan wordt klinisch behandeld.

Hiervan komt een beperkt aantal bij Reinier binnen met een zogenaamde Bopz-maatregel.

BOPZ De Wet Bopz (Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen) wordt op 1 januari 2020 vervangen door:

De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg is belangrijk maar het is goed het juiste perspectief te houden. Voor het overgrote deel van de cliĂŤnten die we jaarlijks onder behandeling hebben, is deze wet helemaal niet van toepassing.

WVGGZ Wet verplichte ggz (Wvggz) Bij psychiatrische aandoeningen

1,1% beschermd wonen

WZD Wet zorg en dwang (Wzd) Bij verstandelijke beperkingen en dementie

1,5% deeltijd behandeling

6,3% klinische behandeling

WFZ

De Wet forensische zorg bestaat sinds 1 januari 2019 Forensische zorg kan door de strafrechter worden opgelegd aan iemand die een strafbaar feit heeft gepleegd en lijdt aan een stoornis of verstandelijke beperking.

91,1% ambulant

In Reinier behandelen we de Wet verplichte ggz omdat Reinier van Arkel hiermee te maken krijgt.

REINIER WINTER 2019-2020

35

WVGGZ

WAAROM HEBBEN WE HET ER OVER?

OVER WIE HEBBEN WE HET NIET

De Wet verplichte ggz is een belangrijke wet. Soms leidt een ernstige psychische aandoening bij iemand ertoe dat hij een gevaar voor zichzelf of anderen is. Deze nieuwe wet maakt het mogelijk verplichte zorg, zoals het toedienen van verplichte medicatie of het uitoefenen van toezicht, poliklinisch of bij iemand thuis te geven. Dit is voor de ggz een belangrijke verandering.

Een verandering die ook onze cliënten, familie en partners een grotere verantwoordelijkheid en betrokkenheid geven. De gedwongen zorg voor de cliënt geven we samen met de cliënt, zijn familie en ketenpartners vorm.

Er loopt al enige tijd een discussie over verwarde personen.

Deze discussie vertroebelt de discussie en informatievoorziening over de implicaties van de Wet verplichte ggz. Verwarde personen is een term die gebruikt wordt door de politie voor een categorie meldingen waarbij geen sprake is van een misdrijf of overtreding. De code van de politie voor deze meldingen is E-33.

Verdiepingsstudies laten zien dat de aard van de incidenten die onder de E33-code worden geregistreerd zeer divers is. Ook laten ze zien dat in een minderheid van de gevallen daadwerkelijk sprake blijkt te zijn van overlast; in circa de helft van de gevallen blijkt bij nadere beschouwing geen sprake te zijn van ‘verwardheid’. Verder is in een minderheid van de gevallen sprake van een hulpvraag en in naar schatting een kwart tot een derde van de gevallen van een ‘vermoeden van psychische problematiek’.* Bij het grootste deel van deze meldingen is gedwongen zorg geen optie.

* Factsheet ‘verwarde personen’ of ‘mensen met een acute zorgnood’, Trimbos-instituut 2016.

Als Reinier van Arkel nemen we onze verantwoordelijkheid voor mensen die kampen met een psychische stoornis. Dit doen we niet alleen, maar samen met de cliënt, de familie en ketenpartners.

Bronnen: www.dwangindezorg.nl, www.lsfvp.nl, www.pvp.nl, Deze artikelen zijn met de grootste zorgvuldigheid tot stand gekomen. De lezer dient er zich echter van bewust te zijn dat dit slechts een beperkte samenvatting is van de Wet verplichte ggz met informatie die in november 2019 beschikbaar was vanuit verschillende bronnen. Aan deze publicatie kan de lezer geen rechten verbinden. Voor meer informatie over de Wvggz verwijzen we naar de website van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: www. dwangindezorg.nl

36

REINIER WINTER 2019-2019

WVGGZ

De belangrijkste punten van de Wet verplichte ggz op een rij Soms leidt een ernstige psychische aandoening bij iemand ertoe dat hij een ernstig nadeel* voor zichzelf of anderen is of kan zijn. Tot nu toe was een dwangopname in een instelling de enige manier om deze mensen te helpen.

De nieuwe wet is er op gericht om zo veel mogelijk verplichte zorg te voorkomen. Als verplichte zorg onontkoombaar is dan zo weinig mogelijk dwang en een zo spoedig mogelijke afbouw. De nieuwe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) maakt het mogelijk verplichte zorg ook poliklinisch of bij iemand thuis te geven. Bij verplichte zorg kun je denken aan het toedienen van verplichte medicatie of het uitoefenen van toezicht op betrokkene. Degene die de verplichte zorg poliklinisch of thuis krijgt, kan op deze manier deel uit blijven maken van de maatschappij.

Alleen als het in de eigen omgeving echt niet kan of de patiënt zelf niet wil, kan opname in een instelling een betere oplossing zijn.

Wat betekent ernstig nadeel Ernstig nadeel is (het aanzienlijke risico) dat: • de patiënt zichzelf of anderen o in levensgevaar brengt; o ernstig lichamelijk letsel toebrengt; o ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade toebrengt; o ernstig verwaarloost; • de patiënt ‘maatschappelijk ten onder gaat’, • als de patiënt zijn eigen ontwikkeling ernstig verstoort of hij andermans ontwikkeling ernstig verstoort; • de veiligheid van de patiënt bedreigd wordt, al dan niet onder invloed van een ander; • het gedrag van de patiënt zo hinderlijk is dat het agressie van anderen oproept; • de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is.

Meer behandelmogelijkheden voor zorgverleners

Een betere rechtspositie van de patiënten

Meer betrokkenheid voor familie

Grotere rol voor de gemeente

REINIER WINTER 2019-2020

37

WVGGZ

Meer behandelmogelijkheden voor zorgverleners

VORMEN VAN VERPLICHTE ZORG IN DE WVGGZ

De Wvggz biedt zorgverleners meer instrumenten voor zorg op maat. Altijd wordt gekeken naar welke aanpak het beste past bij iemand; verplichte zorg zo kort als mogelijk en zo lang als noodzakelijk.

De Wvggz kent meer behandelmogelijkheden, zoals tijdelijke verplichte zorg voorafgaand aan een crisismaatregel en ambulante verplichte zorg. Ook kent de Wvggz meer vormen van verplichte zorg, bijvoorbeeld onderzoek naar gedrag-beïnvloedende middelen en het toedienen van medicatie.

De Wvggz kent twee procedures om te komen tot verplichte zorg:

• Een crisismaatregel via de burgemeester Een crisismaatregel is een beslissing van de burgemeester waarmee verplichte zorg toegepast kan worden in een crisissituatie waarin snel ingegrepen moet worden vanwege onmiddellijk dreigend ernstig nadeel. Een crisismaatregel is maximaal drie dagen geldig.

De crisismaatregel kan alleen worden afgegeven als er sprake is van onmiddellijk dreigend ernstig nadeel, veroorzaakt door een psychische stoornis, voor de persoon of zijn omgeving. Verder is de crisismaatregel nodig om het nadeel weg te nemen, de patiënt verzet zich tegen noodzakelijke zorg en er is geen tijd om de procedure voor een zorgmachtiging te volgen.

• Een zorgmachtiging via de rechter Een zorgmachtiging is een machtiging

van de rechter waarmee verplichte zorg toegepast kan worden bij iemand met een psychische stoornis. De rechter verleent een zorgmachtiging alleen als vrijwillige zorg niet mogelijk is, terwijl zorg wel noodzakelijk is om het ernstig nadeel weg te nemen. Verplichte zorg wordt zo mogelijk ambulant toegepast, dus zonder opname in een ggz-instelling. Maar zo nodig kan ook een opname verplicht worden opgelegd.

De zorgmachtiging kan alleen worden

afgegeven als er sprake is van (dreigend) ernstig nadeel, er geen alternatief is en de verplichte zorg proportioneel en effectief is.

Tijdelijke verplichte zorg voorafgaand aan een crisismaatregel Voorafgaand aan de crisismaatregel is tijdelijke verplichte zorg mogelijk. Het gaat om de uren tussen de crisismelding bij de gemeente en de beslissing van de burgemeester. In die periode kunnen ambulancepersoneel, de politie of zorgverleners zo nodig tijdelijke verplichte zorg geven. Die persoon moet de toepassing van tijdelijke verplichte zorg melden aan de burgemeester en aan de zorgaanbieder. Tijdelijke verplichte zorg kan in totaal maximaal 18 uur lang duren, waarvan maximaal 12 uur gerekend vanaf het moment dat betrokkene door de psychiater is onderzocht.

38

REINIER WINTER 2019-2020

• verplicht medische handelingen ondergaan, zoals het toedienen van medicatie of het verrichten van medische controles; • beperking in de bewegingsvrijheid of insluiting (op de plek waar de persoon op dat moment verblijft, ook mogelijk buiten een ggz-instelling); • opname in een zorginstelling; • beperking van het ontvangen van bezoek op de plek waar de persoon verblijft; • beperkingen in de vrijheid om het eigen leven in te richten. De persoon moet dan iets doen of juist laten.

Denk bijvoorbeeld aan het beperken van het gebruik van de mobiele telefoon of de computer; • toezicht op de persoon; • onderzoek aan kleding of lichaam; • controle op de aanwezigheid van gedrag-beïnvloedende middelen; • onderzoek naar gedrag-beïnvloedende middelen en gevaarlijke voorwerpen in de woning of een andere plaats waar de persoon is; • verplicht tijdelijk verblijf (vooruitlopend op een crisismaatregel).

Voor gedwongen zorg is opname niet verplicht; de crisismaatregel kan ook ambulant (buiten een instelling) worden ingevuld. De patiënt mag alleen naar een politiecel worden gebracht als hij wordt verdacht van een strafbaar feit.

WVGGZ

Een betere rechtspositie van de patiënten

Zorg tegen iemands zin is heel ingrijpend en moet zo veel mogelijk voorkomen worden. De Wvggz stelt dat verplichte zorg het laatste redmiddel is als er echt geen andere oplossing meer is.

Onder de Wvggz toetst de rechter alle vormen van verplichte zorg vooraf, niet alleen de opname. De patiënt heeft het recht om aan te geven welke zorg hij wil ontvangen.

De patiënt krijgt inspraak tijdens het hele proces en heeft het recht om een zorgkaart en een eigen plan van aanpak op te stellen.

Patiënten hebben recht op een advocaat en op advies van de patiëntenvertrouwenspersoon.

Invloed van de patiënt De Wvggz regelt dat de patiënt waar mogelijk zelf invloed heeft op zijn zorg: • Zorgkaart: De patiënt kan samen met de zorgverantwoordelijke een zorgkaart maken. Hierin staan de wensen en voorkeuren van de patiënt aan de (verplichte) zorg. Deze zorgkaart wordt naar de rechter gestuurd die in de zorgmachtiging zoveel mogelijk rekening houdt hiermee. Op de kaart staat bijvoorbeeld welke medicatie of welke dwangmaatregelen de patiënt het minst belastend vindt.

• Eigen plan van aanpak: Wanneer de patiënt bericht krijgt dat er een zorgmachtiging voor hem wordt voorbereid, kan hij binnen drie dagen schriftelijk bij de geneesheer-directeur aangeven een eigen plan van aanpak te willen maken.

Patiënten kunnen met een eigen plan van aanpak proberen te voorkomen dat verplichte zorg via een zorgmachtiging moet worden toegepast. In het plan beschrijft de patiënt bijvoorbeeld zijn situatie, zijn hulpvraag, welke oplossingen hij daarvoor voor ogen heeft, de wensen van de familie en afspraken over gedrag, medicatie, behandeling, daginvulling, veiligheid, enzovoort.

• Zelfbindingsverklaring In een zelfbindingsverklaring schrijft de

patiënt aan welke vormen van verplichte zorg hij zichzelf bindt als het niet goed met hem gaat en hij noodzakelijke zorg weigert.

Deze verklaring is vooral geschikt voor mensen met een wisselend ziektebeeld die al eerder (verplichte) zorg kregen. De patiënt kan er zo voor zorgen dat de voor hem minst erge verplichte zorg wordt toegepast in situaties die te voorzien zijn op grond van de eerdere ervaringen.

PATIËNTENVERTROUWENSPERSOON De patiëntenvertrouwenspersoon (PVP) is niet in dienst van Reinier van Arkel, maar werkt voor een landelijke stichting.

Ingrid Peters I.Peters@pvp.nl Mobiele telefoonnummer: 06 21 947 170 Ambulante cliënten kunnen zich wenden tot de Helpdesk van de Stichting PVP. De Helpdesk van de Stichting PVP is telefonisch bereikbaar op werkdagen tussen 10.00 en 16.00 uur, en op zaterdag tussen 13.00 en 16.00 uur op nummer (0900) 444 88 88.

REINIER WINTER 2018-2019

39

WVGGZ

Meer betrokkenheid voor familie

Familieleden en andere directbetrokkenen kunnen meer betrokken worden bij de beslissing of verplichte zorg nodig is en de uitvoering daarvan door de zorgverlener. Familievertrouwenspersonen kunnen advies en bijstand geven aan familieleden en andere directbetrokkenen van patiënten die verplichte zorg ontvangen.

Naasten zullen actief worden betrokken bij elk belangrijk beslissingsmoment in het proces van verplichte zorg: in de voorbereiding, uitvoering en afronding. Daarbij kunnen zij zich laten ondersteunen door een familievertrouwenspersoon. Nieuw is dat deze rol van de familievertrouwenspersoon in de wet is vastgelegd. Ook nieuw is dat de instelling verplicht is om naasten ervan op de hoogte te brengen dat zij zich door een familievertrouwenspersoon kunnen laten ondersteunen.

Familie kan zelf melding doen Familie en naasten kunnen hun zorgen melden bij de zorgaanbieder waar de patiënt al zorg heeft (gehad). Is er – voor zover bekend – nog geen zorgaanbieder betrokken of wil de zorgaanbieder geen melding doen? Dan kan men terecht bij een speciaal meldpunt van de gemeente waar de patiënt op dat moment verblijft. De gemeente is verplicht om een verkennend onderzoek te doen. De gemeente moet binnen 14 dagen beslissen of ze de officier van justitie zal verzoeken een zorgmachtiging aan te vragen bij de rechter.

Wanneer de gemeente geen aanleiding ziet dit te melden bij de officier van justitie en naastbetrokkenen zijn van mening dat het toch echt wel nodig is, moet de gemeente toch een aanvraag indienen.

Wie kan de gemeente dwingen een verzoek in te dienen bij officier van justitie: • de vertegenwoordiger • de echtgenoot, de geregistreerd partner of degene met wie een samenlevingscontract is gesloten • een ouder • een voor de continuïteit van zorg essentiële naaste

40

REINIER WINTER 2019-2020

FAMILIEVERTROUWENSPERSOON Aan iedere ggz-instelling is een familievertrouwenspersoon (fvp) verbonden.

Deze ondersteunt familieleden en andere naasten van mensen met psychiatrische en/of verslavingsproblemen.

Doel is de betrokkenheid en de positie van naasten in de ggz te versterken en het samenwerken in de triade te bevorderen.

De familievertrouwenspersoon is in dienst van de Landelijke Stichting familievertrouwenspersonen (LSFVP) en staat onafhankelijk van de zorgaanbieder. Op de website van de LSFVP vind je algemene informatie over de familievertrouwenspersoon. https://www.lsfvp.nl Familievertrouwenspersoon Reinier van Arkel Judith van Nimwegen 06 – 46 94 38 81 j.vannimwegen@lsfvp.nl

WVGGZ

Grotere rol voor de gemeente Meer dan voorheen wordt met de gemeente gekeken naar wat iemand nodig heeft om deel te (blijven) nemen aan het maatschappelijk leven.

Iedereen kan bij de gemeente melden dat er een noodzaak is voor geestelijke gezondheidszorg. Wanneer er een melding binnenkomt bij het meldpunt van de gemeente moet de gemeente binnen 14 dagen beslissen of er een zorgmachtiging aangevraagd wordt.

Bij onmiddellijk dreigend ernstig nadeel kan de burgemeester beslissen tot een crisismaatregel waarmee verplichte zorg toegepast kan worden. De burgemeester zal zich baseren op een medische verklaring van een psychiater en hij zal de patiënt horen.

Zorgmachtiging Verschillende professionals kunnen een zorgelijke situatie melden bij de officier van justitie en hem verzoeken een zorgmachtiging bij de rechter aan te vragen.

Als er nog geen zorgaanbieder betrokken is of als de zorgaanbieder zelf geen melding doet, dan kan bij een speciaal meldpunt van de gemeente waar de patiënt verblijft een melding gedaan worden. De gemeente is verplicht een verkennend onderzoek te doen. De gemeente moet binnen 14 dagen beslissen of ze de officier van justitie verzoekt een zorgmachtiging aan te vragen bij de rechter. (Zie hoofdstuk familie: zij hebben extra rechten en kunnen de gemeente dwingen).

De vervolgprocedure wordt in het geval van een zorgmachtiging verder door de officier van justitie, geneesheer-directeur en de rechter afgehandeld. De zorgmachtiging duurt maximaal 6 maanden. Voor toewijzing van de zorgmachtiging door de rechter moet aan de volgende eisen worden voldaan:

• Uit de medische verklaring blijkt dat er sprake is van een psychische stoornis.

• De psychische stoornis veroorzaakt gedrag dat leidt tot ernstig nadeel voor de patiënt zelf, voor andere personen en/of voor goederen.

• Dat ernstig nadeel kan alleen worden weggenomen of verminderd door het toepassen van verplichte zorg. Zorg op vrijwillige basis is niet (meer) mogelijk.

• De verplichte zorg moet doelmatig en niet meer dan noodzakelijk zijn. Bovendien moet de veiligheid van de patiënt en van de zorgverleners zo veel mogelijk worden geborgd.

Crisismaatregel Iedereen kan bij de gemeente melden dat voor een persoon verplichte zorg nodig lijkt te zijn. Meestal gaat het om familie, buren, zorgverleners of de politie. Wat gebeurt er na die melding?

• De burgemeester vraagt een psychiater een medische verklaring op te stellen.

• Het dossier van de burgemeester bestaat uit de medische verklaring van de psychiater en eventuele eerdere machtigingen voor verplichte zorg. De psychiater kan de officier van justitie vragen om relevante politie- en strafvorderlijke en justitiële gegevens voor de beoordeling van het ernstig nadeel.

• De burgemeester hoort de patiënt zo mogelijk en vraagt hem daarbij naar zijn eigen voorkeuren. Een eventuele crisiskaart van de patiënt wordt ook bekeken.

• Besluit de burgemeester een crisismaatregelen af te geven dan zal hij aangeven welke vormen van verplichte zorg toepasbaar zijn.

• Na afgifte moet de crisismaatregelen binnen 24 uur uitgevoerd worden. De burgemeester kan hiervoor de hulp inroepen van ervaren zorgverleners en de assistentie van politie.

Regio Den Bosch In de regio Den Bosch is het meldpunt ondergebracht bij welzijnsorganisatie Farent bij de bestaande lijn die 24 uur per dag bereikbaar is voor crisis: 088 023 75 00. De eerste screening doet Farent en de melding wordt doorgezet naar het CvTB (Centrum voor Trajecten en Bemoeizorg). De medewerkers van het CvTB doen vervolgens het verkennend onderzoek binnen 14 dagen.

Wanneer het CvTB concludeert dat er vermoedelijk aan de eisen voor een zorgmachtiging wordt voldaan, kunnen zij namens de gemeente een aanvraag zorgmachtiging indienen bij de officier van justitie. Deze gaat vervolgens toetsen en wijst een geneesheer-directeur aan om de zorgmachtiging inhoudelijk voor te laten bereiden.

Deze werkwijze en route geldt voor het hele verzorgingsgebied* van Reinier van Arkel en alle gemeenten die daar deel van uitmaken.

* Verzorgingsgebied Reinier van Arkel Aalst, Alem, Ammerzoden, Berlicum, Bern, Bokhoven, Boxtel, Brakel, Bruchem, Cromvoirt, Delwijnen, Den Dungen, Empel, Engelen, Esch, Gameren, Gemonde, Haaren, Haarsteeg, Hedel, Heerewaarden, Helvoirt, ’s-Hertogenbosch, Hoenzadriel, Hurwenen, Kerkdriel, Kerkwijk, Lennisheuvel, Liempde, Maasdriel, Maaskantje, Middelrode, Nederhemert, Nieuwaal, Nieuwkuijk, Poederoijen, Rosmalen, Rossum, Schijndel, Sint-Michielsgestel, Velddriel, Vlijmen, Vught, Well, Wellseind, Wijbosch, Zaltbommel, Zuilichem.

REINIER WINTER 2018-2019

41

WVGGZ

In gesprek met geneesheer-directeur Helga Saez

Reinier van Arkel is klaar voor de Wvggz

Vanaf 1 januari geldt de nieuwe Wet verplichte ggz. Met Helga Saez, geneesheerdirecteur van Reinier van Arkel, bespraken we hoe we als Reinier van Arkel tegen de wet aankijken en of we klaar zijn voor de invoering.

Na een prettig gesprek stelden we als laatste vraag: ‘Wat hoop je dat de Wet verplichte ggz oplevert?’ Het leverde meteen ook een goede samenvatting op als antwoord: • meer vrijwillige zorg • meer tevredenheid bij cliënten • meer tevredenheid bij familie • meer samenwerking in de keten • meer thuisbehandeling “Onze rol is deskundige zorg leveren en we volgen daarin de behoefte van de cliënt.”

Dat is wat betreft Helga belangrijk voor Reinier van Arkel. “Natuurlijk leveren we altijd al deskundige zorg maar ten opzichte van de oude wet (Wet Bopz) is de rechtspositie van cliënten en familie sterk verbeterd. Een opname is een laatste keus in het traject en en dat we er alles aan doen samen met de

42

REINIER WINTER 2019-2020

cliënt, ketenpartners en familie de behandeling zo dicht mogelijk bij huis te laten plaatsvinden. Daar waar mogelijk voorkomen we gedwongen zorg door met een plan van aanpak vrijwillige zorg af te spreken.”

Afspraken met de ketenpartners Iedereen die zich ernstige zorgen maakt over een persoon die noodzakelijke geestelijke gezondheidszorg weigert, of vanwege zijn doen of laten in het algemeen, kan dat melden bij de gemeente. Helga: “In onze regio Den Bosch gaat vervolgens welzijnsorganisatie Farent de eerste screening doen (triage). Het CvTB (Centrum voor Trajecten en Bemoeizorg) doet vervolgens het verkennend onderzoek en leidt de cliënt naar zorg.”

“We hebben in het afgelopen jaar al veel voor elkaar gekregen in onze veiligheidsregio,” vervolgt Helga. “Met 38 gemeentes, 3 ggz-instellingen en het Openbaar Ministerie hebben we met verschillende werkgroepen veel afspraken kunnen maken.* Vooral rondom de crisismaatregel en de zorgmachtiging is het van belang de neuzen dezelfde kant op te krijgen. Juist hiervoor hebben we elkaar nodig om het proces van aanvraag en verwer-

king zorgvuldig en op tijd te laten verlopen.

Vanaf de invoering van de wet in 2020 vindt elke twee maanden een regionaal overleg plaats om zo goed mogelijk de vinger aan de pols te houden. In het overleg brengen we de ontwikkelingen goed in beeld, bespreken we de knelpunten en lossen deze op.

“Eigenlijk is het jammer dat de discussie over de Wvggz verstrengeld raakt met de discussie rondom verwarde personen. Slechts 1/3 van het aantal ‘verwarde personen’ is toe te schrijven aan een psychiatrische stoornis.

In het kader van deze wet is de geestelijke gezondheidszorg er alleen voor mensen bij wie een psychische stoornis leidt tot gedrag dat ernstig nadeel veroorzaakt voor henzelf of voor anderen.”

Dicht bij huis “Het is een goede wet en het dwingt ons de zorg samen met de cliënt af te spreken op een manier die het minst ingrijpt in het leven van de cliënt. De cliënt is de regisseur van zijn eigen ziekteproces en deskundige zorg is hier dienend aan. Daarnaast dwingt de wet ons om de familie en naastbetrokkenen

een belangrijke rol te geven en goed samen te werken met alle ketenpartners.

Je kunt pas goede (verplichte) zorg en behandeling thuis geven als alle partijen op dezelfde lijn zitten en elkaar ondersteunen.

Daarbij is de rechtspositie van de cliënt zo sterk dat we allemaal volgend zijn. Pas als het echt niet anders kan, wordt er gegrepen naar dwangmaatregelen en naar een eventuele opname.”

We zijn er klaar voor “We krijgen het er allemaal drukker door.

In de uitwerking van de wet zijn te veel bureaucratische handelingen geslopen. Dat levert veel extra werk op dat juist ten koste gaat van de directe zorg. Dat er meer administratie bij komt kijken is logisch, omdat we voortaan bij elke melding formulieren moeten invullen, ook als het niet tot een crisismaatregel of zorgmachtiging leidt.

Als geneesheer-directeur zal ik bij veel stappen in het proces moeten toetsen of alles volgens de regels loopt. De klacht- en beroepsmogelijkheden van patiënten zijn vervijfvoudigd ten opzichte van de huidige wet.

Dat zou kunnen leiden tot meer juridische procedures.”

“Het bureau geneesheer-directeur is uitgebreid om aan alle vragen met betrekking tot deze nieuwe wet tegemoet te kunnen komen.

Wij ondersteunen de psychiaters en we verwachten dat de vraag zal stijgen met de invoering van deze wet. Daarnaast kan het bureau advies inwinnen bij de jurist en een kwaliteitsfunctionaris van Reinier van Arkel.

Met een nieuwe wet weten we nog niet wat precies de gevolgen zullen zijn in de dagelijkse praktijk maar het bureau geneesheerdirecteur van Reinier van Arkel is er klaar voor.”

* Handreiking implementatie Wvggz en Wzd Oost Brabant; een handreiking voor gedifferentieerde verplichte zorg aan gemeenten en ketenpartners.

Manja Abraham en Alwein Bogaart, juni 2019.

Scholing medewerkers Voor medewerkers van Reinier van Arkel zijn er twee e-learnings over de Wvggz beschikbaar.

• De e-learning van GGZ Ecademy: ‘behandelen volgens de Wet verplichte ggz’ geeft een samenvatting van de inhoud van de Wvggz en de verschillende procedures en is beschikbaar voor alle medewerkers. Voor een aantal teams is deze e-learning verplicht gesteld en deze krijgen nog een aanvullende scholing op locatie over de Wvggz en praktische uitvoering.

• De e-learning NVvP/RINO: e-learning Wet verplichte ggz (Wvggz) is bedoeld voor psychiaters en geneesheer-directeuren en biedt naast het opdoen van kennis over de Wvggz ook gerichte handvatten voor het toepassen van de Wvggz in de praktijk.

Voor psychiaters en arts-assistenten worden in december bijeenkomsten gepland voor verdere uitleg over de wet, de regionale invulling van de wet en het standpunt van Reinier van Arkel over verplichte zorg in de praktijk.

REINIER WINTER 2018-2019

43

K U N ST E N P SYC H I AT R I E Door Erik Welten

Oproep voor cliënten van Reinier van Arkel

Hangt jouw kunstwerk in 2020 in het Jeroen Bosch Ziekenhuis?

De kunstcommissie van Reinier van Arkel is op zoek naar cliënten die hun werk willen exposeren in het Jeroen Bosch Ziekenhuis.

Van oktober tot en met december 2020 geeft het Jeroen Bosch Ziekenhuis alle cliënten van Reinier van Arkel de gelegenheid een eigen tekening, schilderij of gedicht ten toon te stellen aan bezoekers van het ziekenhuis.

In januari 2020 is er een algemene voorlichtingsbijeenkomst. De leden van de kunstcommissie (Ben Kegge, Petra van de Liefvoort, Renneke Visée en Jorienne Winnubst) geven tijdens die bijeenkomst uitleg over het thema. Het thema vormt uiteraard de inspiratie voor het te maken kunstwerk.

Daarnaast krijg je tijdens de bijeenkomst informatie over de eventuele vergoeding van materialen, hoe er beoordeeld wordt, welke van de ingeleverde kunstwerken worden geëxposeerd en andere praktische zaken.

Krijg je de kriebels en heb je zin om aan deze mooie uitdaging mee te werken? Meld je aan via de mail bij: Ben Kegge: b.kegge@reiniervanarkel.nl Petra van de Liefoort: p.vande.liefvoort@reiniervanarkel.nl

44 30REINIER WINTER 2019-2020 REINIER WINTER 2019-2020

Expositie Brandweerkazerne Zorgpark Voorburg Tot en met 19 januari kun je de tentoonstelling van Patrick Dodde bezoeken in de Brandweerkazerne. Patrick maakt prachtige pastelpotloodtekeningen en is erg vaardig met de air brush. Deze expositie bestaat uit een reeks katachtigen.

Het is zijn allereerste expositie en dat is opmerkelijk omdat Patrick al 23 jaar als kunstenaar actief is. Hij leerde zichzelf de technieken van de air brush. Op het creaatelier van Reinier van Arkel is hij gestart met het gebruik van pastelpotlood en pastelkrijt voor zijn werk. Hij tekent alleen dieren en mensen.

Patrick staat open voor meerdere tentoonstellingen na deze expositie. Ook kan Patrick huisdieren in opdracht tekenen. Neem in dat geval contact op met het creaatelier (073-6585960). Patrick Dodde heeft een Instagramaccount: @patrickd.art Kadoshop de Brandweerkazerne bevindt zich op Zorgpark Voorburg. De winkel/ expositieruimte is te vinden tegenover het Dierenparkje en ‘Onder de Watertoren’.

Zorgpark Voorburg in Vught is een schitterend park met eeuwenoude bomen, dus ook voor een mooie wandeling een goede keuze.

Je bent van harte welkom op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van 9.30 tot 13.30 uur. Op woensdag is de Kadoshop geopend van 9.30 tot 16.00 uur. Wijzigingen in de openingstijden voorbehouden.

Tekst Erik Welten Foto Evelien Gerrits

AANBOD

Suïcidepreventie training ‘Over leven’ Brigit is 46 jaar. Ze wilde op haar zesde al dood: “Mijn hele leven neem ik suïcidale gedachtes met mij mee, het is iets wat bij mij hoort. De meeste mensen vinden het een lastig onderwerp om over te praten.

Als ik over die gedachtes begon, werd er snel overheen gepraat, of het werd gebagatelliseerd.” Zelfs zorgverleners mijden het onderwerp liever. Brigit: “Het niet over suïcidegedachtes hebben, is juist niet helpend. Het is daarom goed dat de suïcidepreventietraining ‘Over leven’ start bij Reinier van Arkel.”

In de training zijn alle suïcidegedachten bespreekbaar. Door het bespreekbaar maken en erbij stil te staan, leer je de eigen gedachten beter herkennen. Met vaardigheden die in de training aangeleerd worden kunnen de deelnemers daarna op een positievere manier omgaan met de gedachten. Door erover te praten anderen zich erin herkennen en kunnen de deelnemers elkaar helpen ermee om te gaan. Brigit: “Met het opkroppen van die gedachten en gevoelens kom je als cliënt in een neerwaartse spiraal terecht. Het leven met suïcidegedachten is dan een erg eenzame weg. Dat zwijgen moeten we doorbreken.”

Brigit gaat nu eerst in januari zelf de cursus volgen en kijkt daarna of ze wellicht de rol van ervaringsdeskundige kan overnemen

van Karin van Hoof. Ze laat trots haar certificaat zien van de cursus ‘Werken Met Eigen Ervaring’ (WMEE) die ze de dag ervoor behaald heeft: “Na mijn therapie bij Reinier van Arkel ben ik bij de herstelwerkgroep gekomen. Door een ervaringsdeskundige ben ik bij het Herstelpunt betrokken geraakt en daar net begonnen als kartrekker."

Naasten spelen een belangrijke rol bij suïcidepreventie en kunnen helpen signaleren en een luisterend oor bieden, troosten en ondersteunen in tijden van crisis.

Naasten hebben echter ook grote behoefte aan uitleg, hulp en steun. Daarom worden zij uitgenodigd om aan een van de laatste bijeenkomsten van de training deel te nemen. Brigit benadrukt dat het belangrijk is naar mensen, en vooral hun

naasten, te luisteren die suïcidale gedachtes hebben. “Vraag er gewoon naar en vraag ook door. Het helpt echt wanneer je mensen serieus neemt.”

De training bestaat uit acht bijeenkomsten waar naast praten ook gewerkt wordt aan de hand van een werkboek. Dit werkboek en de methode zijn ontwikkeld door GGzE. De training wordt nu voor het eerst binnen Reinier van Arkel gegeven vanaf begin 2020. Met je behandelaar van Reinier van Arkel kan je deelname aan deze training bespreken. De behandelaar zorgt voor de aanmelding.

Praten over gedachten aan zelfdoding kan bij de crisislijn van 113 Zelfmoordpreventie. Bel 0900-0113 voor een gesprek. U kunt ook chatten op www.113.nl.

REINIER WINTER 2019-2020

45

Tekst René Berende foto Nuray Sahin

INFORMATIE

Ieder mens heeft onderdak, voedsel en kleding nodig Steunpunt sociale uitkeringen bij Vincentius en Reinier van Arkel

We nemen u even mee naar Parijs in 1833.

Het was een roerige tijd waarin vooral de zwakkeren in de samenleving het moesten ontgelden. Studenten aan de Sorbonne in Parijs debatteerden over kerk, geloof en maatschappij. Zij zagen dat met praten alleen de wereld niet kon worden verbeterd en richtten de Vincentiusvereniging op. Onder de indruk van de grote ellende gingen zij aan de slag. Zij bezochten gezinnen die in armoede verkeerden, gingen op bezoek bij hulpbehoevende zieken en bejaarden. Zij hielpen waar nodig.

De initiatiefnemer van de vereniging was de 20-jarige student Frédéric Ozanam. Hij en zijn medestudenten raakten geïnspireerd door het werk van de priester Vincentius á Paulo (1581-1660) voor de armen. Samen met zes medestudenten legde hij de grondslag voor de Vincentiusvereniging. Binnen tien jaar had de Vincentiusvereniging voet aan de grond in Italië, Spanje, Portugal, Duitsland, Ierland en België. De vereniging is uitgegroeid tot een wereldwijde solidariteitsbeweging in 135 landen met ongeveer één miljoen leden en vrijwilligers. In 1847 is de Vincentiusvereniging 's-Hertogenbosch opgericht.

De vereniging is van oorsprong bedoeld voor concrete, praktische hulp in armoede.

Hulp op het vlak van goederen en bijstand, directe hulp zodat mensen in armoede kunnen blijven deelnemen aan het leven in onze samenleving. Om de armoede te helpen bestrijden, heeft Vincentiusvereniging ’s-Hertogenbosch een breed scala aan activiteiten ontwikkeld. Bij deze uitvoering zijn circa 250 vrijwilligers betrokken.

Frédéric Ozanam

46

REINIER WINTER 2019-2020

Steunpunt sociale uitkeringen Reinier ging in gesprek met een van die vrijwilligers. Toine Adriaansen is sinds 2013 tevens een collega van ons bij Reinier van

Vincentius a Paulo Arkel. Aanvankelijk zat hij met zijn collega’s in de stichting WAO/WSW-advies voor uitkeringsgerechtigden. Door een gemeentelijk besluit met als gevolg een subsidiestop, is die stichting ter ziele gegaan. Om zuinig te blijven op al die nuttige kennis is in 2013 aansluiting gezocht en gevonden bij Reinier van Arkel omwille van de veel voorkomende samenhang van psychische klachten en financiële problemen. In 2017 hebben Toine en zijn collega’s aansluiting gevonden bij de Vincentiusvereniging, afdeling hulpverle-

ning. Het heet nu steunpunt sociale uitkeringen, met een eigen kantoor op Emmaplein 15 in Den Bosch.

Het steunpunt sociale uitkeringen bestaat uit vijf mensen. Toine werkt nu op beide plekken en wil met dit artikel alle behandelaren van Reinier van Arkel wijzen op het bestaan van het steunpunt. Zoals al eerder aangehaald is dit steunpunt in het leven geroepen cliënten/patiënten te informeren en te adviseren op het gebied van de sociale wet- en regelgeving (wia, wao, zw, ww, tw, wajong, aow, participatiewet). Tevens bestaat de mogelijkheid de cliënt te begeleiden naar het UWV voor een gesprek met een verzekeringsarts en/of een arbeidsdeskundige.

Indien u een cliënt in behandeling hebt die behoefte heeft aan bovengenoemde zaken, mag u deze verwijzen naar dit steunpunt.

Steunpunt bij Reinier van Arkel Het steunpunt binnen Reinier van Arkel is een professioneel initiatief voor mensen met psychiatrische of psychische problematiek én een behandel- of begeleidingscontact hebben bij Reinier van Arkel met vragen op het gebied van uitkeringen, schulden en sociale verzekeringen. Toine Adriaansen is een deskundig consulent die op vrijwillige

basis werkt. Hij heeft veel kennis en ervaring op het gebied van uitkeringen, het recht erop en de hoogte ervan.

Het inroepen van zijn hulp betekent niet dat de cliënt altijd gelijk heeft. Hij heeft een adviserende taak en kan dus nooit beslissingen nemen met betrekking tot het recht op een uitkering of de hoogte daarvan. Door veelvuldig contact met medewerkers van UWV en UWV Werkbedrijf heeft hij een goede relatie met hen opgebouwd.

Zonder de toestemming van de cliënt worden er nooit persoonlijke gegevens met derden besproken.

Er wordt ook nooit over de persoonlijke situaties van de cliënt met derden besproken als daar geen toestemming voor is.

Op maandag, woensdag en vrijdag werkt Toine, op afspraak, vanuit diverse locaties binnen Reinier van Arkel. Hij is die dagen telefonisch bereikbaar van 09.00 tot 16.30 uur voor informatie over sociale verzekeringen en voor het maken van een afspraak.

Dienstverlening Onze sociale verzekeringswetgeving verandert regelmatig. Daarom is het vaak moeilijk precies te weten wat de rechten en plichten zijn van betrokkenen. Het steunpunt sociale uitkeringen geeft vrijblijvend en kosteloos advies en helpt mensen bij het correct invullen van de vaak ingewikkelde formulieren.

Ook kan een medewerker van het steunpunt cliënten begeleiden bij het bezoek aan een verzekeringsarts of arbeidsdeskundige.

Daarnaast bemiddelt hij tussen cliënten en diverse instanties, zoals het UWV, over velerlei onderwerpen.

In het kader van de privacywetgeving heeft Toine, als consulent, strikte geheimhoudingsplicht.

Bereikbaarheid Maandag, woensdag en vrijdag Toine Adriaansen, 06 - 31 17 42 31 T.Adriaansen@reiniervanarkel.nl

REINIER WINTER 2019-2020

47

Tekst Ilse van den Eeden Foto Nuray Sahin

ACHTER GROND

Hostels: zorgdragen voor een rustiger en gezonder bestaan Sinds 2014 kent ’s-Hertogenbosch een hostel; een woonvoorziening voor maximaal dertig mensen met een psychische aandoening en een langdurige drugs- of alcoholverslaving. De chronisch verslaafde (ex-)daklozen krijgen hier 24-uurs zorg, intensieve begeleiding en toezicht van de zorginstellingen Novadic-Kentron en Reinier van Arkel. Niet alleen onderdak, maar ook lichamelijke en medische verzorging en hulp bij het oplossen van problemen worden geboden. De lichamelijke en psychische gezondheid verbeteren en daardoor neemt het gebruik, en daarmee de overlast op straat, af.

Bij de opening van het eerste hostel zijn direct plannen gemaakt voor de realisatie van een tweede hostel omdat, gezien de omvang van de doelgroep, één hostel onvoldoende is. Bedoeling is dat het tweede hostel een deel wordt van een woonzorgcomplex met huurappartementen, dat wordt gebouwd aan de Zuiderparkweg. Naast Novadic-Kentron en Reinier van Arkel zijn de gemeente ’s-Hertogenbosch en woningbouwcorporatie Zayaz hierbij betrokken.

Inmiddels (november 2019) wordt de bestemmingsplanprocedure doorlopen. Reden genoeg om nog eens langs te gaan bij het hostel aan de Van Broeckhovenlaan en daar te spreken met Renate (gefingeerde naam), een van de huidige bewoners, en met Colin, werkzaam als persoonlijk begeleider.

48

REINIER WINTER 2019-2020

bier binnen handbereik had, leverde dat al spanning op.” De relatie met de vader van haar kind loopt stuk, van een andere partner raakt ze zwanger. Een zwangerschap die na achttien weken eindigt, een voor Renate traumatische gebeurtenis.

Afgelopen februari kwam Renate (40 jaar) via de Vrouwenopvang in het hostel aan de Van Broeckhovenlaan terecht. “Mijn eigen appartementje hier biedt me rust en stabiliteit.”

Keerpunt Diverse malen probeert ze af te kicken maar deze pogingen lopen op niets uit. “Ik verprutste het zelf door tijdens een opname toch te gebruiken en tja dan moet je eruit.” Een keerpunt vormt het overlijden van haar grootvader. “Ik sliep dan weer bij de ene vriend of kennis, dan weer bij familie.

Toen ik in mijn ouderlijk huis in bed lag en mijn moeder zei dat mijn opa in hetzelfde bed had geslapen, brak er iets in mij.”

Verdovende middelen om rustig te worden “Op mijn 18de begon ik te snuiven. Alcohol en coke hielpen me de voortdurende angst en onrust in mijn hoofd te doven. Zonder middelen durfde ik het huis niet uit, mijn ex stond het me ook niet toe om naar buiten te gaan. Ik kreeg een kind en mijn paniekaanvallen namen toe. Opnieuw greep ik naar middelen om mezelf rustig te houden, bier drinken werd een way of live. Als ik geen

Een veilig gevoel met structuur “Mijn eigen plek hier in het hostel, met een woonkamer, slaapkamer en een keukenblok is een fijne omgeving. In de vleugel waar ik verblijf kunnen niet zo maar andere bewoners of bezoekers van het hostel binnenlopen. Dat geeft me een veilig gevoel. Ik heb hier een structuur en regelmaat.” Duidelijke toekomstplannen heeft Renate nog niet al durft ze er steeds

KEERPUNT

Hostels in ’s-Hertogenbosch

De bewoner van het hostel op deze foto komt niet voor in het artikel.

meer over na te denken. “Een eigen huis op termijn, dat lijkt me fijn. Dan zal ik mijn angsten wel de baas moeten kunnen.

Helemaal zonder bier kan ik (nog) niet, al hoeft het blikje nu niet meer altijd open, maar is de aanwezigheid ervan al voldoende om minder gespannen te zijn.”

KLEINE STAPJES VOORWAARTS Colin werkt al geruime tijd als persoonlijk begeleider bij het hostel. Eerst in de tijdelijke voorziening aan de Seringenstraat en daarna in het hostel aan de Van Broeckhovenlaan dat dit jaar (2019) vijf jaar bestaat.

Duidelijke afspraken en samenwerking “Veel mensen leefden op straat voor ze hier kwamen, buiten de maatschappij.

Ze zijn vaak beschadigd geraakt, hebben psychische problemen en zijn actief in middelengebruik. Met buurtbewoners en ondernemers van het naastgelegen winkelcentrum hebben we duidelijke afspraken en een nauwe samenwerking. Naast een maandelijks overleg met alle partijen, gaan we zelf wekelijks naar het winkelgebied om door te spreken hoe het gaat. Zo

nodig kan een winkelverbod worden opgelegd en mocht er sprake zijn van fysieke overlast dan kan het verblijf in het hostel per direct beëindigd worden.

Samen successen boeken Als persoonlijk begeleider begeleid ik zeven cliënten persoonlijk en intensief. We geven begeleiding naar behoefte en streven naar zoveel mogelijk zelfstandigheid.

Naast het bieden van regelmaat, duidelijke regels en stabiliteit, onderzoeken we samen waar iemand stappen vooruit wil zetten. Dat is een proces van keer op keer het contact aangaan, afspraken maken en hernieuwen. De kracht van herhaling, het geven van vertrouwen en het gegeven dat de cliënt zelf aan zet is, maken dat je samen successen boekt, soms klein en soms wat groter. Voor sommigen is dat op termijn een eigen woning, voor anderen is een hostel of een vorm van kleinschalig wonen blijvend nodig. Het bijdragen aan het optimaliseren van iemands leven, geeft me voldoening al verschilt de mate waarin dit lukt van dag tot dag. Op een goede dag wordt er gelachen of zijn mensen opgewekter wat betekent dat er energie en dus ruimte is om vooruit te kijken.”

2009 Besluit gemeenteraad ’s-Hertogenbosch over komst aantal hostels.

2010 Locatiekeuze met inspraak van inwoners.

2014 Opening hostel aan de Van Broeckhovenlaan. Start voorbereiding woonzorgcomplex met (tweede) hostel 2017 Temporisatie voorbereidingen om consequenties van de wijzigingen in het zorglandschap in kaart te brengen 2018 Regiovisie Beschermd Wonen & Maatschappelijke en verslaafdenopvang onderschrijft noodzaak tweede hostel.

2019 Start bestemmingsplanprocedure voor woonzorgcomplex met een hostelfunctie.

2020 Verwachte afronding procedure ruimtelijke ordening.

2021 Verwachte bouw van woonzorgcomplex met hostelfunctie.

Op de hoogte blijven?

Via www.s-hertogenbosch.nl/zuiderparkweg blijf je op de hoogte van de actuele ontwikkelingen rondom het woonzorgcomplex en hostel aan de Zuiderparkweg.

Via zuiderparkweg@zayaz.nl kun je je abonneren op de nieuwsbrief die actief verspreid wordt aan abonnees.

REINIER JULI 2016 2019-2020 27 REINIER WINTER

49

Pieter-Jan Carpentier Psychiater

Wij zijn Reinier

50

REINIER WINTER 2019-2020

Pieter-Jan heeft een jubileum te vieren. Hij is dit jaar dertig jaar werkzaam als psychiater bij Reinier van Arkel. In juli 1989 kwam hij naar Voorburg in Vught, dat hij reeds kende van een stage, en is nooit meer weggegaan.

Hij startte op twee verblijfsafdelingen en een afdeling voor klinische psychotherapie in Vught. Na sluiting van de klinische psychotherapie in 1994 stapte Pieter-Jan over naar de dagbehandeling in Den Bosch. In 1998 werd Pieter-Jan min of meer per toeval daarnaast ook consulent in de verslavingszorg. Pieter-Jan: “Novadic-Kentron vroeg een consulent vanuit Reinier van Arkel. Ik had niet hard genoeg ‘nee’ gezegd, en dan zeg je dus ‘ja’. Het bleek me beter te liggen dan ik had gedacht. Ik heb altijd het idee gehad dat ik in mijn leven niet zo’n behoefte had aan veel veranderingen. Maar als ik alles op een rijtje zet dan heb ik toch veel verschillende dingen gedaan. En dat is goed gegaan, omdat er een juiste balans is geweest tussen enerzijds continuïteit en anderzijds afwisseling in mijn werk.”

ADHD Het consulentschap bij Novadic heeft hem op verschillende manieren veel gebracht: een bredere kijk op de psychiatrie door het werken in een andere organisatie en met een andere doelgroep. “Daarnaast kwam ik er patiënten tegen die een beeld vertoonden dat nog weinig beschreven was, maar dat beantwoordde aan ADHD bij volwassenen. Ik ben me er toen in gaan verdiepen, want het interessante was dat er weinig mensen waren die hierover meer konden vertellen. En dat blijft in de psychiatrie nog steeds zo, en dat geldt voor de gehele geneeskunde. Er zijn altijd gebieden te vinden waar je, ondanks het feit dat we van alles weten, aan de grenzen komt van wat we kennen. Gelukkig kunnen die grenzen ook verlegd worden. ADHD is zo’n voorbeeld geweest.” Pieter-Jan kreeg de gelegenheid zich te specialiseren in ADHD bij volwassenen en daarvoor binnen Reinier van Arkel een polikliniek op te zetten. Het belang van de diagnose is meer en meer duidelijk geworden. En zo is de polikliniek geleidelijk aan uitgegroeid tot de poli zoals we die nu kennen.

Veranderingen Op 19 november jl. heeft Pieter-Jan, vanwege zijn jubileum, een referaat gehouden met als boodschap dat dingen voortdurend veranderen. De uitdaging is dat veranderingen niet tegen te houden zijn. En het moeilijke is hierin een bepaalde mate van consistentie te bewaren. In de loop van de tijd zijn er veel veranderingen geweest, binnen de organisatie, maar ook binnen de zorg.

“Het punt is dat als er een verandering komt dan kun je op dat moment wel tevreden zijn over dat je dingen hebt verbeterd, maar elke verandering leidt automatisch weer tot nieuwe problemen en knelpunten. Je moet nooit denken dat het werk klaar is.”

“Het vak van psychiater gaat zeker veranderen, er gaan nieuwe dingen komen, dat blijft een uitdaging.

Een goede psychiater nu zal ook over dertig jaar nog steeds een goede psychiater zijn, omdat de basis van het werk niet verandert. Dat is zowel een geruststelling als een moeilijkheid: om bij te blijven moet je je scherp houden en niet achterover leunen als je eenmaal een kunstje kunt en daar dertig jaar mee verder hoopt te komen. Het is niet vanzelfsprekend dat je als psychiater gewoon dertig jaar kunt functioneren, omdat het werk toch wel wat van je vraagt. De kunst is te kijken naar wat je nodig hebt om het vol te houden, zodat je op een goede manier je werk kunt doen. Je wilt dingen bereiken. Ik kan zeggen dat ik mijn manier heb gevonden.”

Pieter-Jan blijft de komende jaren, tot aan zijn pensioen, werkzaam op de poli ADHD. Dat is zijn bedoeling. Hij ziet wel wat er op zijn pad komt. Hij hoopt de poli ADHD in goede handen achter te laten. “Dat is het grote verschil met vroeger: elke collega startte zijn eigen ‘winkeltje’, en dat winkeltje ging ter ziele wanneer de collega vertrok. En ik denk niet dat dat nog kan in deze tijd, en dat geldt voor alle behandelprogramma’s, er moet continuïteit in zitten. En die continuïteit komt niet vanzelf, daar heb je geschikte mensen voor nodig; dus ik hoop dat er de komende drie jaar iemand zich aandient om dat over te nemen.”

Tekst Marjo Roes Foto Evelien Grrits

REINIER WINTER 2019-2020 51

ACHTER GROND

Tekst Nicole van de Gevel

Invoering Generieke Module Acute Psychiatrie Generieke Module Acute Psychiatrie (GMAP) De geestelijke gezondheidszorg werkt met ggz-/ kwaliteitsstandaarden. Hierin wordt beschreven wat goede zorg is vanuit het perspectief van de cliënt.

De Generieke Module Acute Psychiatrie (GMAP) beschrijft de inhoud en organisatie van de hulpverlening aan personen in een crisissituatie, waarbij het vermoeden bestaat dat zij een acute psychische stoornis hebben en snel medisch ingrijpen noodzakelijk is. De module omvat een tijdspanne vanaf vroegsignalering tot en met dag drie van de crisis. Na de derde dag wordt de zorg vormgegeven zoals dat nu al gebeurt. De GMAP is ontwikkeld door de beroepsgroepen in de geestelijke gezondheidszorg en ketenpartners (zoals politie, gemeenten, ambulancezorg Nederland). De verantwoordelijkheden van iedere zorgaanbieder worden in de richtlijn meegenomen. Vertegenwoordigers van cliënten, familie en naasten hebben nadrukkelijk hun eigen inbreng gehad en een rol gespeeld in de ontwikkeling van de module.

De hele ggz-sector moet vanaf 2020 volgens de GMAP werken. De implementatie zal vier jaar in beslag nemen. In de module zijn normen opgenomen. Deze moeten aan een bepaald percentage voldoen. Dat percentage wordt ieder jaar uitgebreid.

52

REINIER WINTER 2019-2020

Op 1 januari start in de geestelijke gezondheidszorg de fasegewijze invoering van een nieuwe zorgstandaard, de Generieke Module Acute Psychiatrie (GMAP). Wat deze verandering betekent voor verwijzers en medewerkers van Reinier van Arkel, lichten Arianne van Hoorn, teammanager crisisdienst-IHT, en Jolande Dekkers, kwaliteitsfunctionaris, toe.

Aanleiding Aanleiding is een knelpuntenanalyse die in 2015 in opdracht van minister Schippers is gedaan. In de acute psychiatrie bleken behoorlijk wat knelpunten te bestaan: het vervoer van mensen in een crisissituatie bleek niet geschikt voor de politie en de wachttijd op de crisisdienst werd als te lang ervaren. De belangrijkste vijf knelpunten zijn vertaald in de module.

Wat gaat veranderen?

• Eerste beoordeling van een cliënt door minimaal twee personen De eerste beoordeling van een cliënt wordt in de toekomst in principe duaal gedaan, door twee personen. Het

team dat de beoordeling kan uitvoeren bestaat uit twee van de volgende disciplines: een arts (aios of anios), een sociaal-psychiatrisch verpleegkundige (spv), een verpleegkundig specialist ggz of een psychiater.

Dit is een grote verandering. Jolande licht toe: “Momenteel doet één persoon de beoordelingen, maar vier ogen kunnen adequater beoordelen en de veiligheid beter waarborgen.

Vanaf juni 2020 moet 50% van de beoordelingen duaal worden uitgevoerd en vanaf juni 2024 90%.

• De ggz-triagefunctie: 24/7 bereikbaarheid binnen 5 minuten De ggz-triagist is de eerste persoon die aan de telefoon komt bij een aanmelding. Deze beoordeelt de crisissituatie aan de hand van een triagewijzer en regelt de eerste zaken, bijvoorbeeld de inzet van zijn collega’s voor de beoordeling, eventueel het aanvragen van vervoer van de cliënt en het openen van het dossier. Door deze taken op deze wijze bij één persoon neer te leggen, wordt een bepaalde snelheid gecreëerd en vindt

Mensen die een geregistreerde crisiskaart of signaleringsplan bij zich dragen krijgen sneller de juiste zorg

de juiste zorg op de juiste plek plaats. Het uiteindelijk doel is 24-uurs aanwezigheid van triagisten; eind 2020 dient de bereikbaarheid op werkdagen van 8.00 tot 17.30 uur te zijn en op weekenddagen van 10.00 tot 19.30 uur. Arianne: “We zijn nog op zoek naar triagisten. Het is een uitdagende functie met veel verantwoordelijkheden. Het is een nieuwe functie, je bent nadrukkelijk bezig met het verbeteren van de zorg en het vormgeven van de functie.”

Zie kader.

Vacature ggz-triagist Sta jij sterk in je schoenen? Wil jij een dynamische functie met veel verantwoordelijkheid? Weet jij cliënten snel de juiste zorg te bieden? Solliciteer dan nu op de functie van triagist! https://www. reinierwerktenleert.nl/vacature/ verpleegkundige-triagist-ggz-crisisdienst-iht/

• Kortere lijnen, snellere verwijzing, zorg op de juiste plek Het beoordelen van nieuwe aanmeldingen wordt nu nog gedaan door de centrale voorwacht. Dit is vaak een spv die met veel taken tegelijk belast is. Door deze taken onder te brengen bij een ggz-triagist kan snellere bereikbaarheid en efficiënte inschatting van de crisissituatie gegarandeerd worden.

Door het inzetten van de ggz-triagist worden het aanmeldings- en verwijzingsproces versneld. Als uit de triage blijkt dat er geen sprake is van een lichamelijke oorzaak van de psychische problemen dan hoeft de cliënt niet meer door de huisarts te worden gezien.

• Verwijzing door de ambulancedienst Op dit moment verwijzen de huisarts en de politie naar de crisisdienst. In de toekomst mag de ambulancedienst (RAV) een persoon in crisis zelf doorverwijzen. De ambulancedienst hoeft niet meer eerst langs de huisartsenpost om een lichamelijke oorzaak uit te sluiten. Dit kan ook door de ambulancezorg of door de ggztriagist worden gedaan.

Cliënten die al in behandeling zijn bij Reinier van Arkel Mensen die al in behandeling zijn bij Reinier van Arkel moeten zich momenteel bij een vermoeden van een psychische crisis toch via de huisarts aanmelden bij de crisisdienst. Dit is niet cliëntvriendelijk en inefficiënt. Hierin gaat Reinier van Arkel beter faciliteren. “Dit gaan we in overleg met de betreffende teams vormgeven. Het is belangrijk dat cliënten een geregistreerde crisiskaart bij zich hebben en in het bezit zijn van een crisis- of signaleringsplan.

Zij krijgen zo sneller de juiste zorg”, aldus Arianne.

REINIER WINTER 2019-2020

53

UITZICHT

Arkin wint nationale HR-zorgaward Registratie moet feilloos. Eén vinkje verkeerd en er wordt niet betaald. Dat moest fundamenteel anders vonden ze bij Arkin (ggz in Amsterdam). Als de zorg goed is, gebaseerd op de laatste wetenschappelijke inzichten én de cliënt is tevreden, dan is de zorg rechtmatig. Daar gaat het om.

Sinds 2 januari werkt een aantal afdelingen van Arkin op een nieuwe manier, er wordt alleen vastgelegd wat nodig is voor de inhoud van de zorg. Resultaat: medewerkers besteden drie kwartier tot een uur per dag minder aan overbodige administratie. Die gebruiken ze bijvoorbeeld voor samenwerking met andere zorgverleners, meer outreachend werken en somatische zorg. Medewerkers ervaren veel meer plezier, vanaf dag één. Het verloop van medewerkers is gehalveerd, van 9 naar 4,5 procent.

Het ziekteverzuim is zelfs gedaald van 10 naar 3,5 procent.

In oktober won Arkin hiervoor de nationale zorgaward 2019. Nu wil Arkin graag opschalen naar andere afdelingen, zodat het uiteindelijk de hele organisatie – en de hele ggz – over kan.

Fietsproject laat mensen meedoen

In 2016 telde Nederland 22,8 miljoen fietsen, gemiddeld 1,3 per persoon. Daarmee is de fiets het meest voorkomende vervoermiddel in ons land. Dit geeft nog maar eens aan hoe belangrijk het is om te kunnen fietsen in een land waar fietsen een belangrijk vervoermiddel is. Om je te kunnen verplaatsen naar je werk, naar vrienden en familie of gewoon een boodschapje doen, veel mensen die in Nederland wonen doen dat met de fiets.

Fietsen wordt de kinderen met de paplepel ingegoten.

Binnen het fietsproject van MOVE Vught en Vluchtelingenwerk Vught komen al deze oefenvormen aan bod. Vluchtelingen/statushouders die in hun eigen land nog nooit hebben gefietst, kunnen zo

Constant Circles App .

In 2019 is samen met jongeren, die opgenomen zijn op kliniek De Fjord (onderdeel van Youz), de app Constant Circles ontwikkeld. Deze app maakt het mensen mogelijk hun belangrijkste sociale steunpersonen (de ‘inner circle’) op een visuele aantrekkelijke manier om zich heen te zetten.

Vervolgens kunnen ze bemoedigende berichten van deze personen toevoegen, zoals video-opnamen, audio-fragmenten, geschreven tekstjes en

54

REINIER WINTER 2019-2020

zelfstandig leren fietsen. Het pilotproject trok maar liefst zeven enthousiaste mensen die wilden leren fietsen. Op Zorgpark Voorburg oefenen de deelnemers aan het fietsproject in een rustige omgeving de beginselen van het fietsen.

MOVE Vught is voor dit project nog op zoek naar een grote kinderfiets(meisje) of een kleine damesfiets. Mocht je die nog ergens hebben staan, doe je er niets mee én wil je deze doneren aan het fietsproject? Of wil jij je inzetten als vrijwilliger bij dit project of tijdens een van de andere projecten van MOVE Vught?

Stuur dan even een mailtje naar info@ movevught.nl

ook foto’s. Ook is het mogelijk kleuren te geven aan deze berichten volgens de stoplicht-methode, zodat de patiënt voor elke situatie de juiste berichten te zien krijgt. Het is dus een soort kruising van een signaleringsplan en een sociogram.

Constant Circles is een gratis app, dóór en vóór patiënten. Patiënten hoeven geen account aan te maken en de app slaat geen persoonsgegevens op. De app is te downloaden in de appstore onder de naam ‘constant circles’.

Koop een sweater en doneer een sweater

Bed & Breakfast op Landgoed De Grote Beek B&B Landgoed De Grote Beek is gerealiseerd om naasten van cliënten, medewerkers, bezoekers van buitenaf en anderen de mogelijkheid te bieden te overnachten.

Voor familie en vrienden van cliënten is het een uitgelezen kans om dicht bij hun naaste te zijn en samen te genieten van ons prachtige landgoed.

De B&B is een sociaal bedrijf. Dat betekent dat leerling-medewerkers eigen taken en verantwoordelijkheden hebben, afgestemd op hun mogelijkheden. Ze wor-

den gestimuleerd zelf te bedenken hoe een taak aan te pakken, of een probleem op te lossen. Stap-voor-stap leren de leerlingen op zichzelf te vertrouwen en zo zelfstandig mogelijk te werken. Ze krijgen alle handvatten mee om na een periode bij B&B Landgoed De Grote Beek ergens anders aan de slag te gaan, bijvoorbeeld in een betaalde baan. www.benb-grotebeek.nl

Beeldend kunstenaar Frank Willems is geboren en getogen in Den Bosch en zet zich met zijn project ‘ONE AND ONE MAKES TWO’ in voor daklozen in Den Bosch en Amsterdam.

De zelfontworpen sweaters kun je kopen bij Frank en dezelfde sweater wordt dan namens jou gedoneerd aan een dak- of thuisloze.

Frank zegt daarover: ‘Naast de letterlijke warmte die je geeft wordt er eenheid gecreëerd. Of je nu op straat leeft of in een groot huis; we zijn op dezelfde manier in elkaar gezet. Als er zoveel mogelijk mensen dezelfde trui dragen zijn we één en kunnen we misschien wat gemakkelijker met elkaar praten’. www.frank-willems.com

Omroep Reinier van Arkel is er nog wel!

Campagne mensoloog

In 2017 liet de ziekenomroep ORVA (Omroep Reinier van Arkel) weten na 58 jaar alle activiteiten te staken. Naar nu blijkt is de ORVA toch doorgegaan als seniorenomroep en vierde in november het 60-jarig bestaan. In samenwerking met de ROS tv-krant heeft de omroep een doorstart gemaakt. Achter de kabelkrant is nu non-stop muziek te horen.

Er worden drie radioprogramma’s gemaakt met klassieke muziek, muziek van toen en jazz. De seniorenomroep verzorgt onder meer meezing-, dans- en livemiddagen met lokale artiesten in acht zorgcentra in Den Bosch en omgeving.

Om het stigma op psychische aandoeningen weg te nemen én om nieuwe zorgprofessionals aan te trekken, lanceert Arkin de campagne: ‘Arkin zoekt Mensoloog’. Maar liefst 13 bekende gezichten werkten hier aan mee. De campagne laat zien dat een cliënt meer is dan alleen zijn of haar stoornis. Onder andere Özcan Akyol, Wim Kieft, Ans Markus, Heleen van Royen, Filemon Wesselink en Isa Hoes werkten hier aan mee.

(Bron Brabants Dagblad https://www.bd.nl/den-boschvught/omroep-orva-die-is-er-dus-nog-wel~a5863676/)

REINIER WINTER 2019-2020

55

REINIER VAN ARKEL IN BEELD Betrokken Betrouwbaar Bevlogen

Meest voorkomende aanmeldklachten

Locaties: ’s-Hertogenbosch Vught Helmond Vlijmen Rosmalen Schijndel Zaltbommel Veldhoven Haarsteeg Waalwijk Oss

Cliënten komen uit heel Nederland

70+ 0-10 0-10 60-70 3,4 4,1%4,1 5,4% % % 50-60 19%

40-50 28,3%

10-20 15,7%

30-40 15,6%

1510

374

ISO 9001 gecertificeerd Reinier van Arkel heeft contracten gesloten met alle zorgverzekeraars. In de polisvoorwaarden staat of de verzekeraar de ggz-zorg vergoedt.

BASISG

VERZEKERIN

GGZ-ZORG

jongste cliënt 0 jaar oudste cliënt 96 jaar

Ambulant 91,1%

Behandelvormen

: decemb e r 20 18

Bij Reinier van Arkel werken vrijwilligers en medewerkers.

(338 mannen en 1172 vrouwen)

20-30 8,5%

mannen 50,7%

m cijfers

8

* Zorgkaart Nederland

vrouwen 49,3%

Klinisch 6,3%

stemming gedrag angst en spanning traumatische gebeurtenis school en leren suïcidaliteit contacten leggen psychose onbegrepen lichamelijke klachten

Gemiddeld rapportcijfer dat cliënten aan Reinier van Arkel geven

Leeftijd Cliënten totaal aantal cliënten 14.425

Peildat u

In 1442 laat koopman Reinier van Arkel een erfenis na waarmee een huis voor ‘zinnelozen’ wordt gesticht. Reinier van Arkel is de oudste ggzinstelling van ons land. We bestaan in 2019 577 jaar.

Beschermd wonen 1,1% Deeltijd 1,5%

Aanmelden bij Reinier van Arkel kan met doorverwijzing van de huisarts.

Entree Tel. (073) 658 68 68 entree@reiniervanarkel.nl op werkdagen van 08.00 - 17.30 uur.

www.reiniervanarkel.nl Reinier van Arkel is onderdeel van Reinier van Arkel groep, evenals: • Herlaarhof, kinder- en jeugdpsychiatrie www.herlaarhof.nl • Ypse, eerstelijns basis-ggz www.ypse.nl • Maatschappelijke Opvang Den Bosch www. modenbosch.nl