Reinier nummer 3, juli 2016

MAGAZINE VAN REINIER VAN ARKEL

WONEN IN DE PSYCHIATRIE PROMOTIEONDERZOEKEN WIM SCHLOOZ EN RONALD VONK

3

JULI 2016

UNIEKE SIERADENTENTOONSTELLING

Nieuw adres De Parasol en nieuw Maatschappelijk Steunpunt Het dagactiviteitencentrum De Parasol is verhuisd naar Van Heemstraweg-West 9, 5301 PA Zaltbommel. Dit betekent voor het centrum meer ruimte en meer mogelijkheden tot groei van het activiteitenaanbod, ruimere openingstijden en mogelijkheden tot samenwerking met andere organisaties. En vanaf eind juni is er een maatschappelijk steunpunt bijgekomen in ‘s-Hertogenbosch.

U vindt de Tussenheuvel aan de Helftheuvelpassage 109.

Teambuilding Forensisch Psychiatrische Afdeling Dit voorjaar hebben een aantal collega’s van forensisch psychiatrische afdeling (FPA) Coornhert en collega’s van New Future Zorg waar de FPA al geruime tijd mee samenwerkt, deelgenomen aan de Strong Viking Obstacle Run. Niet iedereen is even goed herkenbaar op de foto vanwege de modder.

De FPA heeft dit georganiseerd in het kader van teambuilding, en iedereen heeft het als zeer positief ervaren.

Reinier van Arkel zet Landhuis Roucouleur in de etalage Al enige tijd gonsde het rond. Reinier van Arkel, de oudste instelling voor geestelijke gezondheidszorg in Nederland, zet een aantal van haar bijzondere historische gebouwen op de markt. Dit gerucht is nu ook echt een feit: landhuis Roucouleur, de woonhuizen aan de Baselaarsstraat in ’s-Hertogenbosch en Eikenven op Zorgpark Voorburg staan te koop.

Coverfoto Op de voorpagina van deze Reinier staat Marion de Wert, werkzaam bij het medisch archief van Reinier van Arkel. Zij draagt een sieraad van Jennifer Hoes en zowel de foto als de ketting maken deel uit van de expositie ‘Waanzinnige sier’. (zie elders in dit nummer) Sieraad We gaan nergens heen, maliënkolder van sleutelhangers 2016 Jennifer Hoes (www.jenniferhoes.com) Foto Marja Sterck

2

REINIER JULI 2016

Medewerkers en cliënten geïnspireerd door Jeroen Bosch Medewerkers, cliënten en vrijwilligers van Reinier van Arkel lieten zich inspireren door het werk en het leven van Jeroen Bosch en hebben hun creativiteit de vrije loop gelaten. De oproep van Verwenzorg om kunstwerken in te sturen, leverde ruim veertig creaties die geïnspireerd zijn op figuren en thema’s zoals ‘hemel en hel’. Een groep jongvolwassen cliënten had een eigentijdse variatie op de ‘Tuin der Lusten’ gemaakt: ‘Tuin der Lasten’.

IN DIT NUMMER

Nieuws

Achtergrond

Wetenschap

Column

12 - Inzicht Korte nieuwsberichten, wetenswaardigheden en aankondigingen vanuit Reinier van Arkel.

4 - Wonen Reinier zet de verschillende woonvormen binnen Reinier van Arkel voor u op een rij.

20 - Van het front naar het thuisfront Onderzoek van Elisa van Ee naar Multi-Family Therapy in het Psychotraumacentrum Zuid Nederland.

15 - H eb je de goede mensen om je heen?

Deze column wordt bij toerbeurt geschreven door de Raad van Bestuur of geneesheer-directeur van Reinier van Arkel. Deze keer geneesheerdirecteur Daniël van Dijk.

42 - Uitzicht De rubriek waarin we een kijkje over onze eigen grenzen nemen en nieuws bij de collega’s, samenwerkingspartners of buren halen.

16 - Entree Uitleg over de vernieuwde procedure van aanmelding, intake en advies.

32 - T erug naar Bangladesh Juel bezoekt samen met zijn begeleider zijn familie in Bangladesh.

35 - Online zelfhulp Nieuw: de online zelfhulpcursus voor familie en naastbetrokkenen.

38 - Psychiatrische consultatie Het team Consultatieve Psychistrie ondersteunt specialisten en verpleegkundigen van het Jeroen Bosch Ziekenhuis en de Tolbrug.

40

Een casemanager van het FACTteam laat zien hoe haar dag er uitziet

Stap voor stap, Marietje, niet alles tegelijk

26 - Promotieonderzoek Wim Schlooz Een kenschets van de visuomotoriek bij kinderen met een milde autismespectrumstoornis.

30 - Goed dat je er bent Interview met Chantal Huijgen over haar onderzoek naar de rol van een geestelijk verzorger bij de behandeling van mensen met psychiatrische problematiek.

36 - Promotieonderzoek Ronald Vonk Interview met Ronald Vonk over zijn onderzoek naar de invloed van genen en omgeving op de ontwikkeling van een bipolaire stoornis.

24 - Dymphna Verzameld nieuws, ontwikkelingen en feiten uit de psychiatrische wetenschap.

Rubrieken 10 - S toornis in beeld Een nieuwe rubriek waarin door middel van een casus een psychiatrische stoornis in uitgelegd wordt.

19 - K unst en psychiatrie ‘Waanzinnige Sier’: zo heet de expositie die het Haarlems Sieraad Collectief samen met fotografe Marja Sterck en cliënten en medewerkers van Reinier van Arkel heeft gemaakt.

23 - Boek en psychiatrie In elk nummer van Reinier bespreken we een boek dat een relatie heeft met psychiatrie. Deze keer ‘Psychose? Doe normaal!’ van Ayla.

29 - Film en psychiatrie In deze vaste rubriek bespreken we films met een psychiatrisch tintje. Deze keer aandacht voor de film Florence Foster Jenkins.

COLOFON Jaargang 2, nummer 3. Juli 2016. Reinier is een magazine voor mensen in de regio ’s-Hertogenbosch die, beroepshalve of als zorggebruiker, geïnteresseerd zijn in zorginhoudelijke ontwikkelingen en achtergronden van Reinier van Arkel en de geestelijke gezondheidszorg in bredere zin.

Redactie Hester Genefaas, Nicole van de Gevel, Maarten Koenen, Jorinde Lieshout, Toine Maurix (fotografie), Terry Mooren, Marjo Roes, Gilles Tebrunsvelt, Erik Welten, Jorienne Winnubst Hoofdredactie Ilse van den Eeden Met bijdragen van Wim Schlooz, Pieter-Jan Carpentier, Daniël van Dijk, Elisa van Ee Vormgeving btz vorm en regie Marcel van Dijk Druk Drukkerij Dekkers VanGerwen Verzending Communicatie Reinier van Arkel Oplage: 1.400 Redactieadres Reinier Postbus 70058 5201 DZ ’s-Hertogenbosch (073) 658 60 17 reinier@reiniervanarkel.nl www.reiniervanarkel.nl www.herlaarhof.nl www.demarrage.info www.ypse.nl REINIER MAART 2015

3

ACHTERGROND

Van cliënt bij Reinier van Arkel naar burger in de maatschappij

4

REINIER JULI 2016

Vroeger was er voor mensen met psychiatrische problematiek weinig te kiezen als het ging om wonen. Zwart wit gezegd: je kon wonen op het terrein van een instelling óf je woonde zelfstandig. In de afgelopen decennia is er veel variatie ontstaan en meer zorg op maat ontwikkeld als het gaat om woonvormen. Denk aan begeleid wonen, beschermd wonen, begeleid zelfstandig wonen en trainingshuizen. Reinier van Arkel biedt hulp bij voorkeur dicht bij de cliënt. Om dat waar te maken zoeken we naar manieren om de zorg te transformeren en richten we ons op zorgvormen die de eigen regie versterken. In dit artikel geven we een beeld van de verscheidenheid aan woonen zorgvormen en vertellen cliënten over hun woonsituatie. De verschillende begeleiding- en behandelvormen van de kinderen jeugdpsychiatrie laten we in dit artikel buiten beschouwing.

Welke woonvorm het beste bij een cliënt past, is afhankelijk van de indicatie, de mate van beperkingen, de psychiatrische problematiek en de woonwensen. Er is variatie in woonvormen en woningen en er zijn mogelijkheden voor zelfstandig of in een

groep wonen. Deze grote verscheidenheid is noodzakelijk om het wonen en de zorg zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de behoefte van de individuele cliënt. In de loop van de jaren is er steeds meer samenwerking gezocht met andere partijen om specifieke zorg te kunnen leveren.

De gemeenten voeren zorgtaken uit en in dat kader worden in samenwerking met zorgpartijen nieuwe initiatieven ontwikkeld.

De gemeenten in de regio Den Bosch willen dat meer mensen met psychische problemen een deel van de regie over hun eigen leven terugkrijgen. Dit is te lezen in de Regiovisie ‘Beschermd wonen, maatschappelijke- en verslaafdenopvang’.

Reinier van Arkel ziet kansen om de zorg te transformeren en creatief op zoek te gaan naar nieuwe zorgarrangementen om uiteindelijk de juiste zorg op de juiste schaal te kunnen leveren.

Dit zal in de toekomst steeds meer vanuit een samenwerking met andere partijen plaatsvinden, onder andere de sociale wijkteams, huisartsen, maatschappelijk werk en sociale werkbedrijven.

Door Terry Mooren, Marjo Roes, Erik Welten

Beschermde woonvormen Wonen in een woonvoorziening en zorg ontvangen van Reinier van Arkel

Beschermd wonen Reinier van Arkel heeft beschermde woonvormen in Haarsteeg, Rosmalen, Schijndel, Zaltbommel en Den Bosch. De cliënt woont in een groep samen met andere cliënten van Reinier van Arkel. Afhankelijk van de grootte van de groep is er meer of minder zorg en begeleiding. Kleinere groepen zijn meestal zelfstandiger. Er is ’s avonds altijd begeleiding maar in de nacht op afroep, op enkele locaties is er een slaapdienst.

Voor langdurig wonen en begeleiding binnen de ggz is een WMO beschikking van de gemeente nodig. Het aantal plekken beschermd wonen wordt afgebouwd, zie kader ‘Zorg omvormen in Schijndel en Den Bosch’.

Begeleid Kamer Bewonen Bij Begeleid Kamer Bewonen huurt de cliënt een kamer van Reinier van Arkel en ontvangt voor hooguit twee jaar individuele begeleiding gericht op het zelfstandig gaan wonen. Hiervoor is een WMO beschikking nodig voor individuele begeleiding.

Specifiek voor jongvolwassenen beschikt het centrum Adolescentenpsychiatrie over flats en huizen in ’s-Hertogenbosch waar Begeleid Kamer Bewonen wordt aangeboden.

Gesprek met Pam den Otter

Hoe woont u?

Ik woon in een flat bij begeleid wonen. De kamer is ruim genoeg voor mijzelf. Ik zit aan de voorkant van het appartement (waar ook twee andere cliënten wonen). Mijn kamer heeft een wastafel en grote ramen zodat er veel licht binnenkomt. Er zijn gedeelde ruimtes: de keuken, badkamer, wc, >>

REINIER JULI 2016

5

>> Woonvormen washok en schoonmaakhok en een grote gang die alle ruimtes verbindt. De keuken is groot genoeg voor de drie bewoners. Verder is alles aanwezig om de was te doen en schoon te maken, zoals bijvoorbeeld dingen die studenten vaak vergeten: een strijkplank.

Wat betekent deze woning voor u?

Voor mij is deze woning de nodige stap om zelfvertrouwen te krijgen en te bewijzen dat ik wel degelijk voor mezelf kan zorgen. Dit is vanaf dag 1 ook goed gegaan. De begeleiding is daarom minimaal, maar wel nodig om me veilig te voelen. Ik heb op deze manier een boost van zelfvertrouwen gekregen. Ik deed thuis alles met moeite en nu doe ik alles met energie omdat ik weet dat ik het wel kan! Door te bewijzen dat ik voor mezelf kan zorgen, hebben belangrijke mensen om me heen (zoals mijn ouders) weer vertrouwen in mij gekregen en supporten ze me ook meer. Al met al was dit de perfecte manier voor mij om een stap te zetten richting zelfstandigheid!

Hoe zou u in de toekomst willen wonen?

Eerst wil ik een fijne kamer vinden voor mezelf. Die moet voor mij wel aan een aantal eisen voldoen. Ik wil namelijk niet in een druk feesthuis komen te wonen en ook niet in een bouwval. Ik moet me er prettig kunnen voelen en er mijn eigen plek van kunnen maken. In de toekomst wil ik graag een appartement met mijn vriend.

Kanteling beschermd wonen Schijndel en Den Bosch Reinier van Arkel is druk doende om het beschermd wonen te ‘kantelen’.

Dat betekent dat we vanaf 2016 tot 2024 zoveel mogelijk plaatsen beschermd wonen omvormen naar ‘beschermd thuis’ waarbij sprake is van het scheiden van wonen en zorg. Gestart wordt bij het beschermd wonen in Schijndel en Den Bosch, daarna volgen de andere beschermd wonenvoorzieningen. De kanteling sluit aan bij de regiovisie ‘Beschermd wonen, maatschappelijke en verslaafdenopvang’ van de gemeenten in de Meierij en Bommelerwaard en het advies van de commissie Dannenberg (Toekomst beschermd wonen, november 2015). Dannenberg stelt dat er vraag is naar “veel meer woonvarianten dan er nu zijn. Dus niet meer alleen groepshuizen waar een handjevol bewoners onder meer of minder toezicht samenwoont, maar ook kleine woningen en appartementen met een betaalbare huurprijs.”

Het scheiden van zorg en wonen brengt grote veranderingen met zich mee voor cliënten en hun naasten, maar ook voor de hulpverleners. Zorgvuldigheid is dan ook van belang. Voor alle cliënten die nu in een beschermde woonvorm van Reinier van Arkel wonen, wordt daarom in een in december 2015 gestart woonwensenonderzoek geïnventariseerd wat het perspectief en de behoeften zijn. Wat zijn de grootste uitdagingen in het dagelijks leven, wat kun je zelf oppakken en wat heb je nodig aan ondersteuning? Op deze manier wordt inzichtelijk waar de rol van de gespecialiseerde ggz van Reinier van Arkel nog nodig is en waar deze overgedragen kan worden aan lokale zorgaanbieders. Hierbij valt te denken aan zaken rondom wonen, voeding, dagbesteding, burgerinitiatieven etc. Reinier van Arkel zal in de toekomst de benodigde gespecialiseerde ggz-begeleiding flexibel aanbieden via het FACT-team. Waar het kan wordt de zorg teruggebracht en waar het nodig is wordt de zorg snel geïntensiveerd.

Wonen op Zorgpark Voorburg Op het zuidelijk gedeelte van het Zorgpark Voorburg liggen alle klinische behandel- en woonvoorzieningen voor langdurende zorg dicht bij elkaar: Vijverhof, Lichtboog (woonwerkvoorziening autisten), Waterboog (doven-

6

REINIER JULI 2016

psychiatrie) en Magnolia (ouderenpsychiatrie).

Dagbestedingsactiviteiten worden op loopafstand georganiseerd in de Weverij, het activiteitencentrum van Demarrage. Dicht in de buurt ligt de Dierenweide d’n Hof, de

Atelier-winkel/Kadoshop en de fietsenmakerij. Iets verder weg ligt het ontmoetingscentrum De Stenen Hut.

Andere woonvormen creëren Reinier van Arkel levert zorg aan woonvoorzieningen van andere organisaties of in samenwerkingsverbanden. Dit kan een stichting, woningcorporatie, gemeente of ouderinitiatief zijn. We noemen een aantal van deze voorzieningen waar Reinier van Arkel al enige jaren zorg verleent. Lees over voorbeelden elders in Nederland het kader ‘Meer variatie in wonen en zorg voor ggz-cliënten’ Mariënhof Het woonproject Mariënhof biedt (jong) volwassenen met een vorm van autisme de mogelijkheid ‘samen’ zelfstandig te wonen. Bij dit ouderinitiatief is sprake van scheiding van zorg en wonen. De bewoners zijn zelf verantwoordelijk voor de woning en woonomgeving. Voor de begeleiding worden contractuele afspraken gemaakt met Reinier van Arkel. De wens van de bewoner is het uitgangspunt.

Hostels Woningcorporatie BrabantWonen heeft in opdracht van de gemeente ’s-Hertogenbosch heen hostel in het oosten van de stad ontwikkeld. In het hostel aan de van Broeckhovenlaan zijn dertig studio’s waar voormalig dak- en thuislozen weer zo normaal mogelijk kunnen wonen. Een hostel is een woonvoorziening voor mensen met een dubbele diagnose: langdurige verslaving (drugs en/of alcohol) en een psychiatrische ziekte. Het begeleid wonen biedt

rust en regelmaat. De bewoners van het hostel krijgen 24 uur per dag zorg, intensieve begeleiding en toezicht van Reinier van Arkel en Novadic-Kentron.

tweede hostel aan de Zuiderparkweg.

Plannen hiervoor worden eerst met de omwonenden besproken. Het eerste Bossche hostel aan de Van Broeckhovenlaan bestaat nu twee jaar.

Bouw tweede hostel in 2017 Woningcorporatie Zayaz, Reinier van Arkel en de gemeente ’s-Hertogenbosch willen in 2017 starten met de bouw van een

Gesprek met Kees, bewoner van studio in Hostel van Broeckhovenlaan

Hoe woont u?

Deze woonruimte is genoeg, voor een alleenstaande man. Ik heb mijn eigen woon- en slaapkamer én - heel belangrijk - een eigen douche en toilet.

Wat betekent deze woning voor u?

Hier wonen betekent een heleboel voor mij. Anders lag ik ergens onder een brug of bij een of andere mafkees die misbruik van je maakt. Mijn situatie is 100% verbeterd, ik hoef hier maar te vragen en ik krijg hulp van de begeleiding, bijvoorbeeld in het contact met instanties. Ik kan mezelf best redden. Ik werk in de openbare ruimten hier, zorg dat de omgeving van het hostel schoon blijft en zorg voor de dieren hier.

Hoe zou u in de toekomst willen wonen?

Eerlijk gezegd wil ik hier wel honderd jaar worden. Waar kun je het beter hebben? Ook ’s nachts kun je hulp vragen. Er zouden meer hostels moeten komen. De opvanghuizen zitten vol en voor de mensen op straat is er niets. Ze moeten hier ook ophouden met het gesodemieter met het personeel. Als je net aan een medewerker gewend bent, krijgt hij geen vast contract en komt er weer een ander.

>>

REINIER JULI 2016

7

>> Woonvormen

Meer variatie in wonen en zorg voor ggz-cliënten •D e Bastide: wooninitiatief voor jongvolwassenen met autisme. Ouderinitiatief De Bastide realiseert in Eindhoven in totaal 30 zelfstandige woningen met begeleiding op maat voor normaal begaafde jongvolwassenen met autisme.

Er lopen twee (bouw)projecten die dit jaar opgeleverd worden: projecten van 20 respectievelijk 12 appartementen met een ontmoetingsruimte.

•P lus Wonen, ouderinitiatief voor mensen met een psychotische gevoeligheid. In 2005 hebben ouders het initiatief genomen om zelf een woonzorgcomplex te realiseren voor hun volwassen kinderen met als motto ‘Gewoon waar mogelijk en zorg waar nodig’. De stichting Plus Wonen heeft in samenwerking met de Woningstichting Leusden in 2011 dit doel bereikt. De woonvorm Plus Wonen ligt in een woonwijk in Leusden.

• In maart opende de nieuwe beschermde woonvorm van MET de wijk (van MET ggz) aan de Laurentiusstraat in Blerick. In de nieuwe beschermde woonvorm in Blerick wonen 11 cliënten van MET de wijk in eenpersoons geclusterde appartementen. Er is één gezamenlijk appartement dat gebruikt wordt als woonkamer. De woningen zijn tot stand gekomen in samenwerking met woningcorporatie Antares, gemeente Venlo en Bouwbedrijf Schroen.

• S tichting De Brouwerij is in 2014 opgericht door een aantal medewerkers van MoleMann Tielens. In bredere zin richt de stichting zich op ondersteuning van de landelijke beweging die streeft naar meer zelfredzaamheid, onafhankelijkheid en zelfwaardering van mensen met een psychotische kwetsbaarheid. De Brouwerij ontplooit tal van activiteiten voor iedereen

die met psychiatrische zorg te maken heeft.

Daarnaast is iedereen welkom die de aanpak van De Brouwerij en de psychiatrische zorg een warm hart toedraagt. Zowel de deelname aan als het bedenken van activiteiten wordt van harte aangemoedigd. www.stichtingdebrouwerij.nl •C apito Wonen biedt woonbegeleiding aan jongeren met autisme die een MBO-opleiding volgen. Jongeren met ASS kunnen er terecht door vanuit de veiligheid en structuur van de studentenhuizen de zelfredzaamheid te vergroten en vaardigheden te ontwikkelen die nodig zijn om succesvol een opleiding af te ronden. En om uiteindelijk zelfstandig te kunnen wonen. www.capitowonen.nl • Neem eens een kijkje op www.woonzelf.nl met tal van gerealiseerde woonprojecten en woonprojecten in oprichting. Tevens biedt de site op andere manieren hulp en voorlichting over het oprichten van wooninitiatieven.

Ambulante begeleiding Thuis wonen en thuis begeleiding krijgen

Gesprek met Simon Hoe woont u?

Ik woon zelfstandig in een bovenwoning. Ik heb twee slaapkamers, een keuken, een huiskamer, douche en toilet. Verder heb ik nog een klein zoldertje. Het is een kleine bovenwoning maar groot genoeg voor mij. Voorheen kreeg ik hulp via het PGB (persoonsgebonden budget). Nu komt eenmaal per zes weken mijn behandelaar van het FACT-team langs.

Wat betekent deze woning voor u?

De woning betekent onafhankelijkheid voor mij en de plek waar ik mijn dochter wekelijks kan ontvangen. Ik kreeg de PGB-hulp als on-

8

REINIER JULI 2016

dersteuning bij het netjes houden van het huis. Nu maak ik hiervan geen gebruik meer.

Nu komt af en toe mijn behandelaar van het FACT-team langs. Naast de gesprekken die we voeren, kijkt zij mee of het huis opgeruimd is. Als mijn huis niet schoon is, zegt ze het tegen mij. Dan ga ik weer schoonmaken.

Dit is de laatste tijd niet meer voorgekomen.

Verder heb ik trajectbegeleiding via Demarrage om weer te re-integreren.

Iedereen heeft het liefst zoveel mogelijk de regie over zijn eigen leven. Daarom bieden wij psychiatrische zorg zoveel mogelijk aan in de eigen omgeving. Samenwerking met naastbetrokkenen en organisaties in de buurt is nodig om ervoor te zorgen dat cliënten de juiste hulp krijgen.

We richten ons immers niet alleen op de psychiatrische stoornissen zelf, maar ook op allerlei zaken ‘daaromheen’ zoals dagbesteding, huisvesting, werk, financiën en leefstijl.

Hoe zou u in de toekomst willen wonen?

Zolang ik geen partner heb, is de woning groot genoeg voor mij en mijn dochter. Als ik een vriendin zou hebben dan zou ik een grotere woning willen hebben. Een groter appartement zou al voldoende zijn.

Intensive Home Treatment (IHT): Psychiatrische crisisbehandeling thuis Reinier van Arkel biedt crisisbehandeling bij mensen thuis, voor mensen die in crisis (dreigen) te raken. Deze vorm van behandelen is bedoeld voor volwassen cliënten

die al contact hebben met Reinier van Arkel maar ook voor volwassenen die in een psychiatrische crisis (dreigen) te raken maar nog niet in behandeling zijn.

In de thuissituatie is het IHT-team 24 uur per dag beschikbaar en bereikbaar en wordt crisiszorg op maat geboden. Huisbezoek, telefonisch contact en deeltijdbehandeling kunnen los van elkaar of gecombineerd worden aangeboden. Vaak lukt het om een opname te voorkomen, maar mocht opname toch nodig of wenselijk zijn dan is dat mogelijk. Ook voor de directe familie of naasten kan extra ondersteuning worden geboden.

Dagelijks wordt overlegd of de geboden zorg voldoende is: is de behandeling goed, is de veiligheid gewaarborgd? Is de familie voldoende betrokken en is de zorg voor hen passend?

Het IHT-team wordt ingeschakeld door de behandelaar van Reinier van Arkel die de cliënt in behandeling heeft of door de huisarts bij nieuwe cliënten.

FACT: Thuis samen werken aan herstel Wanneer vanwege een psychiatrische aandoening langere tijd behoefte is aan behandeling en begeleiding, is er de mogelijkheid deze zorg in de eigen omgeving te ontvangen. De hulpverleners komen dan naar de cliënt toe in plaats van andersom. Op deze manier sluit de behandeling goed aan bij waar de cliënt in het dagelijks leven tegenaan loopt.

FACT is een afkorting voor ‘Flexible Assertive Community Treatment’. Het is een werkwijze waarbij vanuit een team van hulpverleners wijkgerichte ambulante behandeling en begeleiding worden geboden, dat wil zeggen zoveel mogelijk in de eigen omgeving.

Het FACT-team bestaat uit: een psychiater, psycholoog, woonbegeleiders, verpleegkundig casemanagers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, een ervaringsdeskundige, een trajectbegeleider en een maatschappelijk werker. Omdat er zoveel verschillende hulpverleners in het team zitten, kan de behandeling goed worden afgestemd op de individuele hulpvraag. (zie kader zelfstandig wonen met begeleiding)

Ambulante woontraining adolescenten Voor jong-volwassenen is er aparte ambulante woontraining vanuit het centrum Adolescentenpsychiatrie. Dit kan zowel aan huis als op het kameradres worden gegeven. Het belangrijkste doel is het trai-

nen naar zelfstandigheid. Op een praktische manier wordt ingespeeld op leerpunten in de thuissituatie.

Wim (56) Ambulant wonen/FACT

Lianne Copier, woonbegeleider van Wim

Hoe woont u?

Ik woon in een bovenwoning voor huishoudens van een of twee personen (voorheen HAT-eenheid), die wordt verhuurd door de Kleine Meierij. Ik woon hier al meer dan 25 jaar. Ik heb een balkon en een slaapkamer.

Kunt u de woonsituatie beschrijven?

Wim woont alleen en overziet huishoudelijke werkzaamheden niet voldoende waardoor zijn huishouden niet op orde is. Ik kom wekelijks bij hem zodat hij routine krijgt in handelingen en vaardigheden, waardoor hij het beter kan bijhouden.

Wat betekent deze woning voor u?

Mijn woning is mijn thuishaven. Hier ben ik veilig, hier vind ik rust. Mijn woning is een steunpunt in de maatschappij waardoor ik meer betrokken blijf en mijn zelfstandigheid behouden kan.

Mijn woonbegeleider en behandelaar vanuit het FACT-team zijn belangrijk voor mijn psychische gezondheid. Bij hen kan ik mijn gedachten ventileren en stressfactoren bespreken. Mijn woonbegeleider is toegekend vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en mijn behandelaar vanuit de Zorgverzekeringswet. Zonder begeleiding was zelfstandig wonen niet gelukt. Op dit moment ben ik redelijk hersteld na verschillende opnames in de psychiatrie. Sinds het FACT-team mij ondersteunt, ben ik niet meer opgenomen geweest. Zij hebben mij geleerd beter naar mijn lichaam te luisteren, signalen op te pikken en eerder aan de bel te trekken. Daardoor ben ik meer in balans gekomen.

Hoe zou u in de toekomst willen wonen?

Ik wil zo lang mogelijk in deze woning blijven.

Als mijn lichamelijke gezondheid achteruit gaat, zou ik naar een seniorenwoning willen.

Wat is het belang voor de cliënten van deze vorm van wonen?

Het belang is aanzienlijk. Door de begeleiding blijft Wim zelfstandig en psychisch stabiel en het voorkomt dat hij wordt opgenomen. Zijn zelfvertrouwen en zelfzorg zijn toegenomen.

Door mee te draaien in de maatschappij doet Wim ertoe en blijft hij onderdeel van onze maatschappij.

Wat zijn de actuele veranderingen en de veranderingen in de toekomst? Wat zijn de gevolgen voor de bewoners (financiering/zorgverzekering/WMO) Sinds de woonbegeleiding onder de WMO valt is een eigen bijdrage verplicht. Wim kan die nu nog opbrengen. Hij maakt zich echter wel zorgen over de toekomst. Hij ziet in dat de deze begeleiding hem veel brengt, maar is onzeker over de toekomst. Onzekerheid is nou net juist iets waar onze cliënten veel last van ervaren. Het feit dat beleid door anderen wordt bepaald, geeft een gevoel van onmacht en onzekerheid.

REINIER REINIER MAART JULI 2016 2015 9 29

STOORNIS IN BEELD

Tekst Maarten Koenen en Erik Welten

De obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis

Alle oortjes naar Johan is een 32-jarige software-tester die door zijn baas wordt geroemd om zijn nauwgezetheid. Hij wordt gewaardeerd door zijn collega’s als een betrouwbare medewerker die zich soms wel wat star kan opstellen en moeite heeft met delegeren. Johan vindt het fijn om een eigen werkkamer te hebben, waar alle dingen hun vaste plek hebben. Met veel moeite heeft hij kunnen voorkomen dat hij in een kantoortuin met flexibele werkplekken terechtkwam. Op zijn werk gaat het verder eigenlijk prima. Maar sinds kort woont Johan samen met Simone.

Johan is dol op Simone, maar niet op haar rommel. Johan kan flink uit zijn plaat gaan als hij thuiskomt en erachter komt dat allerlei spullen op een andere plek liggen. Dit leidt geregeld tot ruzie. Op sommige momenten kan Simone het wel waarderen dat haar vriend zo netjes is. Als het aan hem ligt, slingert er nooit wat rond en

10

REINIER JULI 2016

staan alle kopjes strak opgesteld in de kast met alle oortjes naar rechts.

Maar het komt steeds vaker voor dat ze oploopt tegen zijn dwangmatigheid en koppigheid. Ze voelt zich niet vrij meer in hun huis en is het zat alles op zijn manier te moeten doen. Ze stelt hem voor een ultimatum: als hij geen hulp zoekt voor zijn dwangmatigheid gaat ze bij hem weg.

Diagnose Persoonlijkheidsstoornissen komen veel voor: ruim 1 op de 10 mensen heeft er een. Een persoonlijkheidsstoornis is een min of meer stabiel patroon van gedachten, gevoelens en gedrag dat afwijkt van wat binnen de cultuur als passend wordt ervaren, en bovendien lastig is voor de persoon zelf en de omgeving. Daarbij is het belangrijk dat dit al als jongvolwassene is ontstaan. Er worden maar liefst 10 verschillende persoonlijheids-

stoornissen onderscheiden in de nu nog gebruikte classificatie van de DSM-IV, waarbij de obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis wat minder bekend is, maar relatief vaak voorkomt. Deze stoornis wordt gekenmerkt door behoefte aan orde, perfectionisme, starheid en koppigheid. Om het verwarrend te maken is er ook de zogenaamde obsessief-compulsieve stoornis (ook wel bekend onder de Engelse afkorting OCD). Het grote verschil is dat bij deze laatste stoornis de persoon sterk lijdt onder de dwanggedachten en -handelingen, terwijl iemand met de persoonlijkheidsstoornis juist een goed gevoel krijgt van de orde die hij creĂŤert en in stand houdt. Dit kan lang goed gaan, zoals uit het voorbeeld van Johan blijkt. Het wordt pas een probleem als de omstandigheden om meer flexibiliteit vragen. Dit kan dan leiden tot veel angst en conflicten met anderen.

rechts Behandeling De obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis wordt met schematherapie (Schema Focused Therapy) behandeld. Schematherapie is een van de vormen van psychotherapie die ingezet kan worden voor de behandeling. Ons gedrag wordt bepaald door standaardovertuigingen die we van onszelf hebben. Dit wordt een schema genoemd en elk mens heeft veel van die schema’s. In het geval van Johan kan het zijn dat een bestraffende ouder in zijn jeugd erg bepalend is geweest waardoor hij alles tot in perfectie wil uitvoeren. Het vermoeden is dat er bij de obsessiefcompulsieve persoonlijkheidsstoornis ook een erfelijke component meespeelt omdat de behandeling moeilijker is dan bij andere persoonlijkheidsstoornissen.

De behandeling start met een intakegesprek en een aantal aanvullende gesprekken om de specifieke problemen in kaart te brengen.

Johan zal moeten leren dat een mening van een ander ook waardevol kan zijn. Ook zal hij moeten beseffen dat zijn neiging zich te verliezen in details het werk langer laat duren dan noodzakelijk.

ken aan het herkennen en vernieuwen van patronen.

Ook na de behandeling zal hij zich moeten blijven ontwikkelen. Aangeleerd gedrag laat zich moeilijk vervangen.

De therapie is erg intensief en start met twee sessies per week. Als de patiënt goed op weg is na 30 tot 40 weken kan de frequentie terug naar één keer per week. De patiënt zal buiten de sessies actief moeten wer-

REINIER JULI 2016

11

INZICHT Reinier van Arkel behoudt ISO-9001 certificaat

Verwenmiddag 12 april 2016 Inmiddels zijn we de tel een beetje kwijt. Dit was de laatste verwenactie die we, naar aanleiding van het winnen van de Goos Zwanikken-prijs in 2015, hebben georganiseerd. Ook deze keer was het voor ons een waar genoegen om alle wensen in vervulling te laten gaan.

Er was een zekere eensgezindheid in wat onze gasten lekker vonden. Er was veel animo voor een heerlijk visgerecht, er werd gesmuld van asperges met lekkere saus en niet te vergeten halve eieren. Eén chocoladebol van bakker De Groot verdween als sneeuw voor de zon en, o ja, ook nog een pizza werd door twee lieve gasten uitverkoren als de ultieme verwennerij.

Er werd gesmuld en gesmikkeld. We hebben geproost (met een glas sinaasappelsap) op de gezellige middag.

De bodem van de schatkist komt in zicht: het wordt tijd dat we weer een prijs winnen. Want zeg nou zelf: wat is nou leuker dan getrakteerd worden op datgene wat je zo lekker vindt maar niet of zelden meer proeft? Wij zijn ondertussen ‘verslaafd’ aan deze acties: want wat is nou leuker dan getrakteerd worden op blije gezichten?

Monica van den Wittenboer en Jorienne Winnubst

PieterBreughelhuis uit Veghel wint Godshuizenprijs 2016 De droom van een groep maatschappelijk betrokken Veghelaren komt een stapje dichterbij. Die droom is om een ‘huis’ te creëren voor de Veghelse gemeenschap, in een boerderij aan de Middegaal, waar mensen die vanwege een ingrijpende ziekte of aandoening zorg nodig hebben en waar hun naasten opgevangen, verzorgd, maar vooral ook ontzorgd kunnen worden! Het PieterBreughelhuis ontving op vrijdagmiddag 3 juni, als een van de drie genomineerden, de Godshuizenprijs. Het PieterBreughelhuis is volgens de jury een mooi voorbeeld van burgerinitiatief vanuit de lokale samenleving waar in een later stadium de professionele instellingen aansluiting hebben gevonden.

Godshuizenprijs De Godshuizenprijs wordt uitgereikt aan het meest innovatieve zorgproject dat bijdraagt aan ketenvorming, samenwerking tussen de instellingen en verhoging van kwaliteit van leven voor cliënten. Het winnende idee wint een geldbedrag om het project verder te ontwikkelen. De Stichting Godshuizen richt zich op het bevorderen van samenwerking en ketenontwikkeling. De historie van de Godshuizen gaat terug tot in de middeleeuwen.

Op dit moment nemen de volgende instellingen deel in de Stichting Godshuizen: Reinier van Arkel, Jeroen Bosch Ziekenhuis, Oosterpoort, Cello, Zorggroep Elde, Van Neynsel, Vivent en BrabantZorg.

12

REINIER JULI 2016

Reinier van Arkel behoudt het ISO 9001 certificaat voor kwaliteitsmanagement zonder tekortkomingen. Dat was de conclusie van lead-auditor Hans Franken aan het einde van het tweedaagse surveillancebezoek van LRQA (Lloyd’s).

Het betekent dat Reinier van Arkel tot juli 2017 het ISO-certificaat mag voeren.

Reinier van Arkel is trots op het behaalde resultaat. “Ondanks de bezuinigingen en transities is het gelukt om de kwaliteit van zorg staande te houden. Het is het derde jaar op rij dat Reinier het ISO-certificaat zonder enige tekortkoming weet te behouden. Dit is dit zeker een opsteker”, aldus Marie-Louise van der Kruis, Raad van Bestuur.

De certificering toont aan dat het kwaliteitsbewustzijn van onze medewerkers groot is. We zijn tevreden met het behaalde resultaat, maar zullen zeker niet achterover leunen. We blijven investeren in het verbeteren van de kwaliteit en veiligheid.

Vanaf maart 2007 is Reinier doorlopend gecertificeerd geweest voor kwaliteitsmanagement, eerst HKZ en later ISO.

Psychotraumacentrum Zuid Nederland Het Psychotraumacentrum Zuid Nederland heeft een spreekuurlocatie in Maastricht geopend voor cliënten uit Limburg. Met het betrekken van deze tweede locatie - naast de hoofdlocatie in ‘s-Hertogenbosch - komt het Psychotraumacentrum tegemoet aan de wens van het Landelijk Zorgsysteem Veteranen (LZV) behandeling dicht bij huis te bieden. Het is afhankelijk van de zorgvraag en het daarbij passende aanbod op welke locatie de behandeling plaats vindt. In opdracht van het LZV onderzoekt het Psychotraumacentrum ook de mogelijkheid van een spreekuurlocatie in Zeeland.

Het Psychotraumacentrum werkt samen met twaalf andere zorginstellingen onder de noemer van het LZV met als doel veteranen, dienstslacht-

PLEINFEEST AAN DE WATERTORENLAAN Reorganisatie ‘Terug naar de kern’ op koers In februari 2016 kondigde Reinier van Arkel de reorganisatie ‘Terug naar de Kern’ aan. Het reorganisatieplan is voortvarend uitgevoerd. Dat betekent dat de afbouw van 140 FTE aan arbeidsplaatsen inmiddels vrijwel is afgerond.

Zoals het zich nu laat aanzien gaat de verdere afronding Reinier van Arkel lukken zonder gebruik te maken van het traject voor gedwongen ontslag bij het UWV. Nu de periode van her- en verplaatsingen van personeel ten einde loopt, ligt de focus weer volledig bij de zorg aan onze cliënten en naasten, zowel cliënten die al behandeling of begeleiding van ons ontvangen als wachtende cliënten.

Ambitie: geen wachtlijsten Onze ambitie is alle cliënten die verwezen worden naar Reinier van Arkel direct in zorg te nemen, en dus zonder wachtlijsten te gaan werken. Hiervoor is een nieuwe intake- en adviesroute voor volwassenen ontwikkeld. Lees hierover meer op pagina 16 en verder. De aanmeldingsroute voor Herlaarhof, centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie is ongewijzigd. Onze ambitie is daar om de wachtlijst voor de zomervakantie geheel te hebben opgelost.

in Maastricht offers en hun relaties bij uitzend gerelateerde psychische en psychosociale problemen overal in Nederland de meest geëigende zorg te bieden.

Spreekuurlocatie PTC Maastricht Parallelweg 45 – 47 6221 BD Maastricht tel. (073) 658 64 00

Iedereen is woensdag 6 juli van harte welkom op het pleinfeest van Reinier van Arkel op het Zorgpark Voorburg te Vught.

Om 15.00 uur barst het feest los op het plein aan de Watertorenlaan 21 met de opening van het Grab & Go Servicepunt. Onder de naam ‘Grab & Go’ starten cliënten en vrijwilligers met de verkoop van gezonde en kant-enklare meeneemproducten zoals verse broodjes, sappen, etc. Grab & Go is ondergebracht in de Kadoshop De Brandweerkazerne, tegenover het Dierenparkje en ‘Onder de Watertoren’.

Reden voor een feestje waar zowel cliënten, medewerkers als inwoners van Vught van harte welkom zijn. Een kleine greep uit de vele activiteiten van het pleinfeest: een ritje op de pony, schminken, een disco-frietkar, expositie en verkoop van tweedehands en nieuwe producten en het beklimmen van de watertoren.

Kadoshop de Brandweerkazerne U vindt hier prachtige producten van hout, keramiek of textiel die door cliënten van de

dagbesteding zijn gemaakt. Soms zijn de producten al voorzien van een kleur maar soms zijn ze naturel om naar eigen inzicht zelf te verven. Ideaal voor een cadeautje waarmee u voor de dag kunt komen. U bent van harte welkom van maandag tot en met vrijdag van 09.30 tot 13.30 uur.

Als vrijwilliger aan de slag?

Voor het Grab & Go Servicepunt zoeken we nog enkele vrijwilligers. U kunt hierover meer informatie aanvragen per mail: vrijwilligerswerk@reiniervanarkel.nl of telefonisch: (073) 658 59 59.

Verkoop succes >KOM De lancering van het verhalend servies Social Label >KOM tijdens de Dutch Design Week bleek een doorslaand suc-

ces. Grote (kerst)bestellingen volgden van stichting DOEN, Liliane Fonds en RIBW Brabant die hun medewerkers en vrijwilligers verrasten met een bijzonder pakketje. De sprekende kommetjes en mokken met kreten als ‘Altijd onderweg’ ‘Super wow’ of ‘Vrijheid’ vielen goed in de smaak. Het geluk van de maker wordt het geluk van de koper.

Makers en begeleiders van Cello en Demarrage/Reinier van Arkel pakten samen met de vrijwilligers van Social Label duizenden serviesstukken zorgvuldig in.

Vooraf waren er gezellige plaksessies in het Werkwarenhuis. Naast makers, begeleiders en vrijwilligers kunnen ook bezoekers, buurtbewoners aanschuiven en hun verhaal op het servies plakken.

Heb je ‘t gemist? Houd ons Facebook in de gaten voor nieuwe workshops.

Bron: www.sociallabel.nl

REINIER JULI 2016

13

Door Erik Welten en Ilse van den Eeden Foto’s Toine Maurix

In transitie Afscheid van Gerton Heyne

Op 26 april namen wij afscheid van Gerton Heyne als bestuursvoorzitter van de Reinier van Arkel groep.

Hij is 12,5 jaar bestuurder van Reinier van Arkel geweest, de laatste drie jaar was hij voorzitter van de Raad van Bestuur en heeft hij veel bijgedragen aan de - door de grote veranderingen in de ggz-noodzakelijke transitie van Reinier van Arkel.

Daarnaast was hij bestuurslid van GGZ Nederland en voorzitter van de commissie werkgevers- en arbeidszaken.

Cliënten, medewerkers en de Raad van Toezicht zijn hem erkentelijk voor zijn inzet, betrokkenheid en deskundigheid waarmee hij zijn bestuurswerkzaamheden heeft uitgevoerd.

Tijdens de afscheidsbijeenkomst met het thema ‘In transitie’ waren er toespraken van Marie-Louise van der Kruis, lid Raad van Bestuur Reinier van Arkel groep, Jacobine Geel, voorzitter bestuur GGZ Nederland, Paul Kagie, wethouder Zorg en Welzijn gemeente ’s-Hertogenbosch en Rienk Goodijk, voorzitter Raad van Toezicht Reinier van Arkel groep. Jacobine Geel hield een warm plei-

14

REINIER JULI 2016

dooi voor de noodzaak om ons met elkaar te verstaan over de bedoeling van de zorg, juist in een tijd van vele veranderingen in de zorg en schaarser wordende middelen. Jacobine: ‘Waar gaat het nou echt om,

en wie moest er ook alweer beter van worden? Gerton heeft laten zien dat het kan helpen om in overvolle agenda’s tijd vrij te maken voor wikken en wegen en om vraagtekens te zetten bij ogenschijnlijke vanzelfsprekendheden.’

Tijdens zijn afscheidswoord trok Gerton Heyne zijn schoenen uit om vervolgens zijn wandelschoenen tevoorschijn te halen waarmee hij zijn eigen transitie markeerde. ’Reinier van Arkel is in 12,5 bijzonder intensieve jaren in elke vezel van mijn lijf gaan zitten. Het besturen is complexer geworden en meer aan publieke verantwoording onderhevig. Die transitie in besturen vereist nieuw repertoire, nieuw instrumentarium. Oud jasje uit, nieuw jasje aan.

Oude schoenen uit, nieuwe schoenen aan,’ aldus Gerton. In het vakkundig geheimgehouden intermezzo lazen verschillende mensen columns voor uit het boek ‘Damn, waar is het pad?’ van Gerton.

De voordrachten werden muzikaal treffend omlijst. Door zijn wandelschoenen aan te trekken, maakte Gerton duidelijk dat hij de eerste maanden samen met zijn vrouw de wandelroute GR5 gaat lopen.

Dank je wel Gerton en wandel ze!

COLUMN

Machiavelli (1469-1527), Bron: Il Principe H.2

Laatst vroeg iemand via een appje of ik wel de goede mensen om me heen heb op het werk.

Een scherpe vraag die bepaald verder gaat dan ‘hoe is het op je werk?’ Het zette me aan het denken.

U kent het wel: een rustig meertje dat zich ervoor leent om vanaf de waterkant een steentje op zo’n manier over het oppervlak te gooien dat er op meerdere plaatsen rimpelingen ontstaan, waarna de rust weer terugkeert. Zo’n meertje is Reinier van Arkel al lang niet meer. We bevinden ons in roerige tijden van reorganisatie, regelgeving en regeldruk.

Wie wil niet ‘gewoon’ werken, dat is: behandelen en begeleiden van patiënten, opleiden van jonge mensen, ondersteunen van het primaire proces en aansturen van het geheel? In de huidige omstandigheden is ‘gewoon’ even geen vanzelfsprekend gegeven. De bedrijfsvoering staat flink onder druk. Menigeen is ontregeld en heeft gevoelens van onzekerheid en verlies. Verlies van vertrokken collega’s en van ‘hoe het was’. Psychologisch gezien wordt de oorzaak van dit alles bijna reflexmatig buiten onszelf gelegd. Dit geeft veel individueel gedoe en beïnvloedt ook het geheel. Wie het werk van Sigmund Freud kent, weet dat er in zulke omstandigheden mechanismen optreden als regressie, fixatie, rationalisatie en projectie, zowel bij individuele werknemers als bij teams.

Iedereen weet dat van een instelling als de onze verwacht wordt dat we vakkundige, menselijke zorg bieden vanuit een doelmatige, efficiënte aanpak. Of we het goed doen en presteren meten we af aan financiële en operationele resultaten, aan de relatie met onze partners en aan certificering. Daarnaast kunnen we de kwaliteit van zorg en zorgprocessen natuurlijk niet loskoppelen van benodigde competenties bij en cohesie tussen medewerkers, in alle geledingen van de organisatie. Oog voor teamprocessen als vehiculum voor goede bedrijfsvoering biedt zicht op een evenwichtige verhouding tussen taken en relaties, op rollen en leiderschap, parallelprocessen, bindende en uiteendrijvende krachten, kracht en kwetsbaarheid. Deze processen worden beschreven in de groepsdynamica en hiervan afgeleide literatuur. Ik vind dat kennis van deze processen meer toegepast zou moeten worden. Dat zou ook maken dat we er naar streven om elkaars vaardigheden en competenties explicieter te kennen en gebruiken. Met richtlijnen vanuit de beroepsverenigingen, het kwaliteitsstatuut en het professioneel statuut kunnen we inhoudelijk goed richting geven aan gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg.

Wat is er, meer nog dan een juiste inrichting van onze organisatie, nodig om vanuit roerige tijden weer kalm en voortvarend te kunnen bouwen? Ik denk dat inspiratie, inzet en intelligentie dé bouwstenen zijn om vanuit een goed ingerichte organisatie kwaliteit en veiligheid van zorg te bieden.

Het antwoord op de vraag ‘heb je de goede mensen om je heen?’ is niet eenvoudig maar wel essentieel. Het is een vraag over kunde en kunst, over competenties en passie, over beroepseer en beroepszeer.

Ik wens iedereen een goede zomer.

Daniël van Dijk, geneesheer-directeur Reinier van Arkel

Perché sempre una mutazione lascia lo addentellato per la edificazione dell’altra.

De ene verandering legt altijd de grondslag voor de verandering die erop volgt.

Daniël van Dijk

Heb je de goede mensen om je heen?

REINIER JULI 2016

15

Entree door Ilse van den Eeden

CONTACT

WACHTTIJDEN

AFZEGGEN AFSPRAAK

Het kan voorkomen dat u een gemaakte afspraak niet kunt nakomen.

Laat het ons dan zo spoedig mogelijk - maar uiterlijk 24 uur van tevoren weten, zodat de afspraak tijdig verzet kan worden en de vrijkomende tijd gebruikt kan worden voor een andere cliënt.

Voor te laat of niet afgezegde afspraken kunnen kosten (€ 50,00) in rekening worden gebracht.

Wij doen er alles aan om u zo snel mogelijk te helpen. Toch is enige wachttijd niet altijd te voorkomen. Om u een idee te geven hoe lang u moet wachten, publiceren we maandelijks de wachttijden op onze website www.reiniervanarkel.nl/wachttijden In een crisissituatie of bij spoedeisende hulp is geen sprake van wachttijd, u wordt dan direct geholpen. Ons IHT-team is namelijk 24 uur per dag, 7 dagen in de week bereikbaar voor verwijzers. IHT staat voor Intensive Home Treatment.

Hebt u vragen over uw aanmelding of over de werkwijze van Entree, neem dan contact op met ons.

Tel. (073) 658 68 68 van 8.30 tot 12.00 en van 13.00 tot 17.00 uur.

E-mail: entree@reiniervanarkel.nl

6

BEHANDELING

Wanneer u in aanmerking komt voor behandeling of begeleiding binnen Reinier van Arkel, wijzen wij u een passend behandelteam toe. Een behandelaar uit dit team coördineert samen met u het behandeltraject waarbij meerdere hulpverleners betrokken kunnen zijn.

VERVOLGGESPREK AANVULLEND ONDERZOEK/ VERVOLGGESPREK Soms is er aanvullend onderzoek nodig om uw situatie goed te kunnen beoordelen. Bijvoorbeeld een extra gesprek met een specialist of psychologisch onderzoek. We zullen dit dan in het adviesgesprek met u bespreken.

Een vervolgafspraak hiervoor wordt direct met u gepland.

CHECKLIST

MEENEMEN OP DE DAG VAN DE INTAKE • p aspoort of identiteitskaart (meebrengen is noodzakellijk!)

• zorgverzekeringspasje of brief waar het zorgverzekeringsnummer op staat (meebrengen is noodzakellijk!)

• lijst met medicijnen die u gebruikt (op te vragen bij uw apotheek) • overzicht van alle andere hulpverlening die u heeft (gehad) • kleingeld of bankpas voor de parkeergarage of parkeerautomaat als u met de auto komt • pen en papier • lijstje met vragen of zaken die u wilt zeggen tijdens het gesprek • uw agenda om vervolgafspraken in te plannen

5

ADVIES Het adviesgesprek voert u samen met de behandelaar en de psychiater. We vertellen u wat we denken dat er aan de hand is en geven u advies over de mogelijke behandeling of begeleiding. Dit leggen we vast in een (voor­lopig) behandelplan. Deze informatie wordt u nadien ook schriftelijk nagestuurd. Entree brengt ook uw verwijzer op de hoogte van de uitkomsten van het intakeen adviesgesprek, tenzij u hiertegen bezwaar heeft.

Intake en advies bestaan uit twee gesprekken die – met een korte pauze – direct na elkaar worden

* I ndien uw aanmelding is gedaan door een wijkteam (in het geval van een Wmo-aanvraag) dan is het aanmeldingstraject dat u doorloopt korter omdat tijdens het keukentafelgesprek met het wijkteam al meer informatie is verzameld

1

AANMELDING Om in behandeling te komen, doet uw huisarts, medisch specialist, wijkteam* of bedrijfsarts een aanmelding bij Entree Reinier van Arkel. Een volledig ingevulde verwijsbrief is noodzakelijk om de aanmelding in behandeling te kunnen nemen.

Zo nodig wordt telefonisch contact met u opgenomen om ontbrekende gegevens bij u op te vragen. Bijvoorbeeld uw e-mailadres om u informatie toe te kunnen sturen, uw verzekeringsgegevens of gegevens van uw verwijzer.

TELEFONISCH CONTACT

2

CLIËNTENPORTAAL

3

Na de aanmelding ontvangt u van ons per e-mail nadere informatie. Zo ontvangt u een toegangscode waarmee u kunt inloggen in het Cliëntenportaal, een beveiligde online omgeving voor cliënten van Reinier van Arkel. U vindt hier praktische informatie over Reinier van Arkel en een vragenlijst over uw persoonlijke situatie en de klachten die u ervaart (de Triage-lijst). Ook sturen wij u een weblink om de ROM-vragenlijst (ROM staat voor Routine Outcome Monitoring) in te kunnen vullen.

INTAKE EN ADVIES

Door de vragenlijsten alvast in te vul­len kunt u, nog voordat de intake start, zelf al een eerste stap maken in uw behandeltraject.

Lukt het invullen van de vragenlijsten u echt niet digitaal, laat ons dit dan weten via

4

INTAKE U wordt per brief uitgenodigd voor het intake- en adviesgesprek. In de brief geven wij duidelijk aan op welke locatie (Vught of ’s-Hertogenbosch) u wordt verwacht. Het intakegesprek voert u met een behandelaar, deze zal tot de start van u w behandeling uw eerste aangepland. Intake en spreekpunt zijn. Tijdens het intakeadvies duren samen gesprek worden vragen gesteld als ongeveer een dagdeel.

Welke problemen heeft u en Wat verwacht u van onze hulp?

Ook worden de vooraf ingevulde vragenlijsten doorgenomen. De behandelaar bespreekt direct na het intakegesprek de informatie met een psychiater.

entree@reiniervanarkel.nl of (073) 658 68 68.

NEEM EEN FAMILIELID OF BEKENDE MEE Wij adviseren u een familielid of bekende uit te nodigen om bij het intakegesprek aanwezig te zijn. Dat is handig omdat diegene mee kan luisteren en eventueel informatie kan aanvullen. Ook vragen wij u of u toestemming wilt geven om een familielid of bekende als contactpersoon te benoemen.

Entree: onze nieuwe werkwijze rondom intake en advies Entree is de afdeling van Reinier van Arkel waarmee (jong)volwassen cliënten die aangemeld zijn voor behandeling het eerste contact hebben. Met Entree wil Reinier van Arkel haar ambitie – werken zonder wachtlijsten – waarmaken.

Entree werkt hiertoe met een nieuw intake- en adviestraject waarbij het uitgangspunt is: zo min mogelijk belasting voor de cliënt en de verwijzer. In het onderstaande vertellen medewerkers meer over hun functie en de werkwijze van Entree. Op pagina’s 16 en 17 brengen we in beeld welke stappen je als cliënt doorloopt van de aanmelding tot aan de start van de behandeling.

Door Ilse van den Eeden

Henriette Oomen, teammanager Entree: “In het overleg met de huisartsen is de bereikbaarheid van onze professionals een aandachtspunt gebleken. Entree is zo ingericht dat we vragen van verwijzers goed kunnen beantwoorden of direct kunnen adresseren aan de juiste professional. Nu Entree is ingericht zal het ook mijn taak zijn om de banden met verwijzers verder aan te halen; horen wat verwijzers wenselijk vinden en transparant zijn over wat Reinier van Arkel te bieden heeft.

Persoonlijk ben ik erg tevreden over het gegeven dat we in de nieuwe werkwijze het contact met de patiënt direct persoonlijk maken. Voorheen vond een eerste screening plaats ‘vanaf papier’. Dat

18

REINIER JULI 2016

doet geen recht aan de clënt en geen recht aan de gespecialiseerde zorg die wij bieden. In het gecombineerde intake- en adviesgesprek nemen we de aanmeldgegevens en de vragenlijsten - door de clënt zelf ingevuld - samen door en dat vormt de basis om het gesprek met elkaar aan te gaan.”

Alex de Ridder, psychiater en directielid behandelzaken: “Met onze ‘intake en advies-formule’ hanteren we binnen Entree een zogenaamde duale intake. Dat betekent dat cliënten van meet af aan worden gezien door de psychiater en een intaker met een achtergrond van gespecialiseerde verpleegkundige, psycholoog of arts-assistent. Het duo dat de intake doet, is ook afkomstig uit het specialistische team waarvoor de patiënt verwezen is. We hebben hiervoor gekozen om de cliënt en verwijzer zo goed mogelijk van dienst te zijn. Door de psychiater naar voren te halen hebben we direct bij aanvang al de medisch psychiatrische blik op de cliënt. Bij een doelgroep die qua problematiek steeds zwaarder wordt, levert dit veel voordelen op bij het indiceren en prioriteren van zorg. Zo nodig volgt later in het traject nog fijnmaziger psychodiagnostiek.”

Ine Kraag, zorgadministratief ondersteuner Entree: “Samen met mijn collega’s begeleid ik het administra-

tieve proces van cliënten vanaf moment van aanmelding tot het moment dat de behandeling van start gaat. Verwijzers en cliënten komen op verschillende manieren met mij of mijn collega’s in contact. Op het moment dat aanvullende informatie rondom de aanmelding nodig is, nemen wij persoonlijk contact op. Of als we de vragenlijsten van de cliënt niet ontvangen dan bellen we om te vragen of er ondersteuning bij het invullen wenselijk is. Binnen Entree werken we nauw samen met de coördinator zorglogistiek en de intakers. Onze lijnen zijn kort waardoor we snel en adequaat antwoord kunnen geven op de vragen die we ontvangen.”

Jeanine Heijmans, coördinator zorglogistiek: “Binnen Entree werken we met een specialistisch, multidisciplinair team van medewerkers met uitgebreide expertise. Door de efficiënte samenwerking binnen dit team is het intaketraject korter en zorgvuldiger ingeregeld.

Als coördinator zorglogistiek voer ik regie over de totale intakeprocedure, van aanmelding tot aan start behandeling. Het is mijn taak om het zorglogistiek proces rondom de cliënt te volgen en waar nodig bij te sturen. Daarnaast draag ik zorg voor relatie- en wachtlijstbeheer. Het nieuwe Entree van Reinier van Arkel is naar mijn idee een nieuw, professioneel visitekaartje waarop we trots kunnen zijn. De klant staat centraal, een team van specialisten staat klaar om de juiste, gespecialiseerde zorg te indiceren waarna adequate behandeling kan worden opgestart.”

F I L M E N P SYC H I AT R I E

Florence Foster Jenkins Door Hester Genefaas

De film Florence Foster Jenkins vertelt het waargebeurde verhaal van de gelijknamige zangeres, die volle zalen trok terwijl (of omdat!) ze tenenkrommend vals zong. De Amerikaanse Jenkins, geboren in 1868, hield altijd al van muziek en was in haar kinderjaren een begaafd pianiste, totdat een blessure aan haar arm aan die carrière een einde maakte.

Maar haar vader en later haar echtgenoot (met wie ze overigens maar zeer kort samen was) weerhielden haar ervan haar muzikale dromen na te streven.

Totdat Jenkins op haar 41e een grote erfenis kreeg. Niets stond haar nu in de weg om volledig in haar passie op te gaan.

Ze richtte een muziekgenootschap op en begon zelf als zangeres op te treden.

Ze zong liederen van Mozart, Verdi en Strauss, componeerde zelf ook muziek, en werd tactvol op de piano ondersteund door haar muzikaal begeleider Cosmé McMoon. Jenkins’ optredens beperkten zich tot besloten clubs, en ze hield zelf strak de hand in wie er wel of niet werden uitgenodigd. Op 76-jarige leeftijd trad ze op veler verzoek in het openbaar op, waarna ze genadeloze kritieken in de pers kreeg. Twee dagen later kreeg Jenkins een hartaanval, een maand later overleed ze.

Een neuroloog zou gefascineerd zijn door Jenkins’ ‘amusie’, een verzamelnaam voor aangeboren of op latere leeftijd verworven toondoofheid, ritmedoofheid en melodiedoofheid. Voor de psycholoog is het interessant om te bekijken waarom iemand in al die gevallen toch voor een plek in de spotlights kiest. Is er sprake van een vertekend zelfbeeld, gaat het de narcistische kant op met zo iemand, of is een theatrale persoonlijkheid misschien een invalshoek? Het is lastig om er bij Jenkins precies de vinger op te leggen. Enige realiteitszin moet ze toch wel hebben gehad, want - afgezien van haar laatste en enige openbare concert - hield ze strikt toezicht op wie er voor haar concerten werd uitgenodigd.

Hoe het ook zij, het verhaal van Jenkins is een fascinerend gegeven en heeft verschillende theater- en filmmakers geïnspireerd. Het toneelstuk ‘Glorious’ dat in 2005 in West End (Londen) speelde, werd in 27 talen vertaald en in meer dan 40 landen uitgevoerd. En in 2015 verscheen Marguerite, een Franse art house film die losjes is gebaseerd op het verhaal van Florence Foster Jenkins, maar in een andere tijd en in een ander land speelt.

Actrice Catherine Frot zingt in deze film voortreffelijk vals.

In september van dit jaar gaat ‘Florence Foster Jenkins’ in première in de Nederlandse bioscopen. De hoofdrol is in goede handen van drievoudig Oscar-winnares Meryl Streep. Hugh Grant als tegenspeler maakt de sterrencast compleet. Ongetwijfeld zal de bioscoopbezoeker worden getrakteerd op de nodige hilariteit, en was er geen beter vermaak dan leedvermaak? De historische waarheid over het leven van Jenkins wordt hier en daar weliswaar ‘herijkt’, maar dat kunnen we opvatten als de noodzakelijke concessies aan het genre.

Florence Foster Jenkins draait vanaf 22 september in de Verkadefabriek in Den Bosch.

REINIER JULI 2016

19

WETEN SCHAP

Psychotraumacentrum Zuid Nederland Pre-publicatie

Van het front naar het thuisfront Door Elisa van Ee

Van de Nederlandse veteranen ontwikkelt ongeveer 5% een PTSS, en ongeveer 15% een of meerdere symptomen van een PTSS. Kleine, en ogenschijnlijk onbelangrijke, gebeurtenissen of zaken kunnen triggers zijn voor traumatische herinneringen en zorgen voor ernstige angstklachten, vermijdings- of agressief gedrag of zelfs suïcidale gedachten of pogingen. Veteranen met PTSS rapporteren vaak diverse lichamelijke en sociale beperkingen, een verminderd functioneren in de maatschappij of arbeidsongeschiktheid. Daarnaast komt het vaak voor dat, wanneer er sprake is van PTSS, er ook sprake is van andere psychische problemen zoals een angst- of depressieve stoornis, of drank- en middelenmisbruik (2*, 3* en 4*).

Uit onderzoek blijkt dat de symptomen en klachten behorende bij PTSS niet alleen van invloed zijn op de veteraan zelf, maar dat deze ook een negatieve invloed uitoefenen op het gezinsfunctioneren en de gezinsleden van de veteraan, en dat PTSS de perceptie van vaders van de kwaliteit van hun ouder-kind-interactie beïnvloedt.

Studies onder Vietnamveteranen lieten zien dat vaders met PTSS de kwaliteit van de relatie met hun kind als lager en het ouderschap als minder bevredigend beoordeelden. Tevens rapporteerden vaders met PTSS vaker uitingen van agressie naar hun kinderen dan vaders zonder PTSS (5*).

20

REINIER JULI 2016

Multi-Family Therapy Traumatische ervaringen of PTSS-klachten kunnen we enkel op een goede manier behandelen als er aandacht is voor problemen in de belangrijkste relaties van de cliënt (6*). Het gezin speelt een belangrijke rol bij de integratie en ondersteuning van een veteraan, echter de klachten beïnvloeden vaak juist de gezinsrelaties op een negatieve manier. Daarom beschouwen we aandacht voor het hele gezin met MFT in Nederland als een goede manier om klachten van veteranen te behandelen. MFT is een therapie waarbij we groepstherapie en gezinstherapie combineren om bij de gezinsleden gedragsveranderingen te bewerkstelligen. Deze combinatie is zeer effectief omdat groepstherapie het mogelijk maakt lotgenoten te ontmoeten, ervaringen te delen en elkaar op een opbouwende manier advies en inzicht te geven. Gezinstherapie benadrukt het feit dat gezinsleden elkaar beïnvloeden en er is aandacht voor het perspectief van elk gezinslid.

Door het krijgen van inzicht in bestaande (problematische) omgangspatronen in het gezin, ontstaat motivatie deze te veranderen (1*).

Opzet van het onderzoek Het onderzoek werd uitgevoerd door het Psychotraumacentrum Zuid Nederland, onderdeel van het Landelijk Zorgsysteem voor Veteranen (LZV), met financiële steun

van de Bond voor Nederlandse Militaire Oorlogsslachtoffers. Psychotraumacentrum Zuid Nederland is een TOP-GGZ centrum voor derdelijns aan trauma gerelateerde problematiek dat o.a. gezinsgerichte behandeling biedt voor getraumatiseerde veteranen. In het onderzoek werd aan vijftien therapeuten uit het LZV-netwerk met expertise in de zorg voor getraumatiseerde veteranen op een gestructureerde manier gevraagd om hun kennis en mening over deze vorm van behandeling te geven en te prioriteren. Dit werd gedaan met de Delphi-methode.

Daarnaast werden semigestructureerde interviews afgenomen bij 34 deelnemers van de MFT-behandeling uit 10 gezinnen.

Onderwerpen waren: problemen binnen

het gezin door PTSS-klachten van de veteraan, ervaringen met de gezinsbehandeling, verbeteringen door de behandeling, en sterke en zwakke punten van de behandeling. Ook werd er gevraagd naar de mening over en behoeften van gezinnen en gezinsleden over de zorg voor veteranen.

Ervaringen met de zorg De geĂŻnterviewde veteranen beschrijven een lange toeleiding naar hulpverlening en naar gespecialiseerde zorg voor PTSS en uitzendinggerelateerde problematiek.

Veel veteranen en partners wisten lang niet wat er aan de hand was. Bij deze gezinnen werd de problematiek niet of laat gesignaleerd, waardoor adequate behan-

deling laat tot stand kwam. Veteranen en partners geven aan dat er weinig wordt doorverwezen naar de juiste instanties.

De complexiteit van hun problematiek speelt hier uiteraard een rol in.

Het is opvallend dat wanneer veteranen

verwezen worden naar het LZV-netwerk er snel adequate hulpverlening voor de veteraan wordt gestart. Er is echter onvoldoende bekendheid bij huisartsen, veteranen en partners over de mogelijkheden binnen de veteranenzorg. >>

REINIER JULI 2016

21

>> Van het front naar het thuisfront

Geïnterviewde veteranen worstelden lang met hun klachten waardoor hun pathologie verergerde. Hun partnerrelaties en ouderkindrelaties kwamen in toenemende mate onder druk te staan.

Hoewel er binnen de gespecialiseerde veteranenzorg meer aandacht is voor het gezin wordt er te veel gestart met een individuele traumagerichte behandeling en worden partners onvoldoende betrokken.

In tweede instantie komt vaak het gezin aan bod, maar mede door het lange voortraject, is de thuissituatie dan reeds geëscaleerd. Geïnterviewde gezinnen rapporteren wel dat wanneer de traumatisering goed in kaart is gebracht er eerder aandacht komt voor de problemen binnen het gezin.

De veteranen en partners pleiten voor aandacht voor, tijdens, en na uitzending met gerichte informatie over de gevolgen van trauma en uitzending voor de veteraan en het gezin.

De problemen die veteranen en hun gezinnen beschrijven Gezinsleden rapporteren dat de PTSSsymptomen van veteranen leiden tot een gespannen sfeer in huis. Daarnaast veroorzaken de verhoogde ‘arousal’ van veteranen en de, daarmee gepaard gaande woede-uitbarstingen, angst bij partners en kinderen. Kinderen rapporteren dat deze thuissituatie hen angstig en onzeker maakt.

Ze lopen op hun tenen en durven hun problemen niet te bespreken.

Deze gespannen sfeer leidt tot prikkelbaarheid, ruzies en agressie bij alle gezinsleden. Ook tussen de kinderen is er sprake van meer agressie. Om voortdurende escalaties te voorkomen passen gezinsleden hun gedrag aan. Zij vermijden bijvoorbeeld te spreken over dat wat hen bezighoudt, of vermijden het om veel contact te

22

REINIER JULI 2016

hebben. Hoewel men deel van een gezin is, kunnen alle gezinsleden zich eenzaam en geïsoleerd voelen.

De ervaring van deelnemende gezinnen met en hun mening over MFT Uit de ervaringen van gezinnen die aan MFT hebben deelgenomen, komt naar voren dat de gezinnen merkten dat de band tussen de gezinsleden onderling was versterkt en dat ruzies minder vaak voorkwamen. Bijna alle gezinnen gaven aan dat woedeaanvallen en heftige ruzies niet meer voorkwamen doordat zij hadden geleerd hoe zij beter met elkaar konden communiceren en gevoelens konden delen.

Gezinnen gaven ook aan dat zij, door meer uitleg aan het begin van de behandeling, beter begrepen wat PTSS inhoudt en hoe de klachten het gezin kunnen beïnvloeden. Gezinsleden werden zich bewust van problematische patronen en konden daar met elkaar over praten. Tenslotte vonden gezinnen het heel fijn om met andere gezinnen samen te werken en van elkaar te leren.

De mening van experts over MFT Uit het onderzoek bleek duidelijk dat MFT is opgezet om behandeling te bieden voor de consequenties van deze klachten voor en binnen het gezin. Experts benoemden ‘blootstelling’ als het belangrijkste mechanisme in het bewerkstelligen van verandering. Blootstelling betekent hier niet blootstelling aan de traumatische ervaringen van de veteraan, maar aan problematische omgangsvormen en interacties tussen gezinsleden. Het zien van de interacties in andere gezinnen werkt als een spiegel en biedt herkenning, waardoor inzicht en begrip ontstaat van de problematische interacties binnen het eigen gezin.

Gezinnen krijgen hierna de mogelijkheid om in een veilige omgeving te oefenen met nieuw gedrag en nieuwe omgangsvormen, waarbij zij elkaar advies en feedback kunnen geven. Als belangrijkste positieve uitkomsten van MFT worden gezien: een verandering in bestaande interactiepatronen tussen de gezinsleden en een verbetering in opvoedingsvaardigheden van ouders.

Referenties 1*) Asen, E., & Scholz, M. (2010). Multi family therapy: concepts and techniques. London/ New York: Routledge.

2*) Benyamini, Y., Ein-Dor, T., Ginzburg, K., & Solomon, Z. (2009). Trajectories of self-rated health among veterans: A latent growth curve analysis of the impact of posttraumatic symptoms. Psychosomatic Medicine, 71, 345-352. doi:10.1097/PSY 3*) Brady, K. T., Killeen, T. K., Brewerton, T., & Lucerini, S. (2000). Comorbidity of psychiatric disorders and posttraumatic stress disorder. Journal of Clinical Psychiatry, 61, 22-32.

4*) Bramsen, I., Dirkzwager, J. E., & Ploeg, H. M. van der (1997). Deelname aan Vredesmissies: gevolgen, opvang en nazorg. Amsterdam: EMGO-instituut.

5*) Van Ee, E., Kleber, R. J., & Jongmans, M. J. (2015). Relational patterns between traumatized parents and their non-traumatized children, a review. Trauma, Violence & Abuse, pii: 1524838015584355.

6*) Van der Kolk B. A, Perry J. C., & Herman J. L. (1991) Childhood origins of self-destructive behavior. Am J Psychiatry. 148, 1665–1671.

B O E K E N P SYC H I AT R I E

Door Gilles Tebrunsvelt

Zoektocht naar rust in het hoofd Eind vorig jaar, om precies te zijn op 18 december 2015, verscheen de eerste roman ‘Psychose? Doe normaal!’ van de schrijfster Ayla, een schrijverspseudoniem. Nu zijn er in het verleden vele boeken en romans over psychoses geschreven, maar de meeste daarvan door ‘buitenstaanders’, mensen die zelf (nog) geen psychische aandoening hebben gekregen. De meest bekende roman op dat gebied is die van Frederik van Eeden, ‘Van de koele meren des doods’.

Van Eeden heeft deze titel afgeleid van een psalmtekst: “Maar doodgaan scheen haar altijd nog veel beter, nog begeerlijker. Dat zou rust zijn, als die beloofd wordt aan de getrouwen in de psalm, dat zou zachtjes gevoerd worden langs stille wateren langs grote koele meren, dat zou troost zijn, zoals een moeder troost”.

Het gebeurt niet vaak dat cliënten de kans nemen om hun gevoelens en gedachten aan het papier en daarmee aan de buitenwereld toe te vertrouwen. Ayla, een cliënte van Reinier van Arkel, heeft dat wel gedaan, waardoor de lezer gelegenheid krijgt haar ervaringen, gevoelens en gedachten te delen.

En dat gebeurt heel erg intens.

Enerzijds is er de tekst in haar boek over hoe zij dingen beleeft en hoe zij tegen dingen aan kijkt, maar haar manier van schrijven leidt de lezer op een haast beangstigende manier naar de binnenzijde van haar hoofd. Je ervaart

als het ware de onrust in haar hoofd en je merkt in het begin van haar boek dat veel nog ongestructureerd is, maar dat naarmate het boek vordert de warrigheid langzaam maar zeker verdwijnt.

Het is een zoektocht; niet alleen naar zichzelf, maar vooral naar rust in haar hoofd. Ayla vindt haar rust niet bij grote koele meren, maar bij een vijver van een persoon die zij vertrouwt. In haar boek heeft zij die man Hans genoemd.

Ook heeft Ayla het in haar boek over de moeizame verstandhouding met haar ouders en in het bijzonder met haar moeder. Zij vindt bij haar niet de troost zoals een moeder troost.

Mensen met een psychose nemen de wereld anders waar dan anderen en we mogen ons gelukkig prijzen, dat er mensen zijn als Ayla, zodat wij hen beter leren begrijpen en met hen kunnen communiceren. Het is jammer, dat in het boek enkele taal- en typefouten staan en dat sommige zinsconstructies niet altijd lekker lezen. Dat leidt af en doet afbreuk aan de geweldige inhoud.

Titel: ‘Psychose? Doe normaal!’

Schrijfster: Ayla Uitgeverij: Boekscout in Soest Isbn-nummer: 978-94-022-2263-0

Over de schrijfster Ayla (1987) komt uit Noord-Brabant. Zij werkt als docent in het middelbaar onderwijs. Van kinds af aan schreef zij haar gedachten al van zich af. Op 26-jarige leeftijd kreeg zij een manische psychose. Daarna was het een lange weg om weer op de been te komen.

Tijdens haar ziekenhuisopname werd ze dag en nacht geholpen, maar hoe pak je het aan op het moment dat je weer thuis bent? Haar verhaal over hoe zij een psychose kreeg, hoe zij dit heeft ervaren en daarna weer uit het dal klom, heeft zij in het boek ‘Psychose?

Doe normaal!’ omschreven.

Nu het weer goed met haar gaat, wil ze mensen die een (bipolaire) psychose of depressie hebben meegemaakt, graag helpen door ervaringen te delen en op een gerichte, inzichtgevende en creatieve manier veel tips te geven om weer verder te gaan. Zij organiseert daarvoor op 30 juli 2016 ‘Waangebeurd’.

Kijk voor meer informatie op www.waangebeurd.nl.

REINIER JULI 2016

23

dymphna Het verband tussen geweld en psychiatrische stoornissen is voor leken altijd veel eenduidiger dan voor professionals. Een uitgebreide meta-analyse heeft nu aangetoond dat drie factoren geassocieerd zijn met een verhoogde kans op geweldpleging in de nabije toekomst, namelijk alcoholgebruik, het vertonen van gewelddadig gedrag en zelf slachtoffer zijn van geweld in de afgelopen zes maanden (Psychiatric Services epub 29 Februari 2016: dx.doi.org/10.1176/appi.ps.201500259). Hiermee wordt het mogelijk vooraf patiënten te identificeren die een verhoogde kans op geweldpleging hebben, en hen gepaste zorg te verlenen.

Recent Nederlands onderzoek laat zien dat niet het antidepressieve medicijn maar wel de depressie de kans op gewichtstoename vergroot (Journal of Clinical Psychiatry 2016;77(2):e144– e151). Uit het onderzoek waarin meer dan 2.500 patiënten met een depressie gedurende meer dan twee jaar gevolgd werden, kwam naar voren dat ook patiënten die geen antidepressivum gebruikten evenveel kans hadden op gewichtstoename als medicijn-gebruikende patiënten. De onderzoekers hopen in het vervolgonderzoek de relatie tussen depressie en gewicht verder op te helderen.

Het huwelijk telt vele zegeningen, en Zweeds bevolkingsonderzoek heeft er nog één aan toegevoegd. Een huwelijkse staat blijkt in vergelijking met het celibaat bescherming te bieden tegen het ontwikkelen van een alcoholprobleem, met name wanneer je familiaal belast bent (American Journal of Psychiatry epub 16 mei 2016: dx.doi.org/10.1176/appi.ajp.2016.15111373).

Helaas, een huwelijk met een alcoholische partner vergroot je kansen dat je ook een drankprobleem ontwikkelt.

Niet alleen cognitieve therapie maar ook op mindfulness gebaseerde stress-reductie blijkt te werken bij lage rugpijn (JAMA 201; 315:1240). In een onderzoek met 342 deelnemers bleken beide interventies in vergelijking met gebruikelijke zorg te leiden tot significant meer functionele verbetering en tot significant minder pijn. Dit soort pijnklachten verdient dus meer dan alleen maar pillen.

24

REINIER JULI 2016

Leuk om weten is dat we nou verstand kunnen meten. Een zeer uitgebreid onderzoek met 440 volwassen deelnemers en 662 kinderen heeft aangetoond dat er een verband bestaat tussen gyrificatie van de grijze stof en intelligentie: hoe meer windingen de hersenschors vertoont, hoe slimmer je bent (Current Biology 2016; 26(10): 1301-5). Wel even meegeven dat de associatie met gyrificatie slechts 6 tot 12% van de variatie in intelligentie kan verklaren, en dat nog veel meer factoren (waaronder omgevingsfactoren) een rol spelen.

Volwassenen die een ernstig schedel-hersentrauma hebben doorgemaakt en daarbij een hersenschudding hebben opgelopen, blijken een verhoogd risico te hebben op latere suïcide (Canadian Medical Association Journal 2016; 188: 497-504).

Dit is het resultaat van een uitgebreid Canadees onderzoek waarbij de gegevens nagegaan werden van 235.110 patiënten die eerder een hersenschudding opliepen: in deze onderzoeksgroep bleek de suïcidefrequentie drie maal hoger te liggen dan het bevolkingsgemiddelde. Het risico was met name verhoogd bij patiënten met psychiatrische stoornissen of met meerdere hersenschuddingen.

Je blijft je verwonderen wat er allemaal onderzocht wordt, maar onderzoek onder meer dan 800.000 vrouwen in het Verenigd Koninkrijk heeft uitgewezen dat er geen verband bestaat tussen het ontbreken van levensgeluk en vroegtijdig overlijden (Lancet 2016 Feb 27; 387:874). Ongelukkige vrouwen bleken even lang te blijven leven als gelukkige vrouwen; Dymphna vraagt zich af of dit nu wel goed nieuws is. Overigens waren de gelukkigste vrouwen in dit onderzoek getrouwd, ouder, minder opgeleid, in goede gezondheid, en sliepen ze 8 uur per nacht. Dames, jullie weten wat je te doen staat.

Hoe gevaarlijk overmatig alcoholgebruik voor je gezondheid is, blijkt ook mede bepaald te worden door je sociale status. In een vergelijkend onderzoek bleken overmatige drinkers uit armere bevolkingsgroepen significant meer alcohol-gerateerde gezondheidsproblemen te hebben dan hun drinkebroers uit meer wel-

varende buurten (BMC Public Health 2016; 16: 111). Het onderzoek toonde aan dat bij deze minder welvarende mensen het overmatig alcoholgebruik tot 11 maal vaker gepaard ging met andere gezondheidsrisico’s zoals overgewicht, roken, slechte dieet of eet??? -gewoonten en gebrek aan lichaamsbeweging.

De onderzoekers adviseren dan ook preventieve voorlichtingscampagnes vooral op deze risicogroepen te richten.

Mens sana in corpore sano (een gezonde geest in een gezond lichaam). Een uitgebreid onderzoek, uitgevoerd onder 273 pubers in meerdere Europese landen heeft een duidelijke correlatie aangetoond tussen concentratievermogen en (matig intensieve) lichamelijke activiteit (nog intensievere lichaamsoefening bleek de concentratie niet verder te verbeteren) (Journal of Pediatrics 2016 Jan; 168:126). Dit onderzoek levert niet alleen een bijkomend argument voor de aanwezigheid van lichamelijke opvoeding in het schoolprogramma, maar ook belangrijke steun aan het toevoegen van lichamelijke activiteiten bij de behandeling van ADHD.

Goede regelgeving is één ding, handhaving is nog iets anders.

Uit naspeurwerk van de onderzoeksbureaus Intraval en Nuchter, die voor het ministerie van Volksgezondheid naar de drankverkoop hebben gekeken, blijkt dat jongeren van 16 en 17 er jaarlijks naar schatting twee miljoen keer (2.000.000) in slagen alcoholische drank te kopen, ook al mag dat niet. In meer dan de helft van de gevallen lukt dat bij cafés en discotheken. Maar ook in cafetaria’s, sportkantines en supermarkten weten ze vaak een biertje of iets anders af te rekenen. Deze ontnuchterende cijfers zijn voor de onderzoekers aanleiding om te adviseren de horeca strenger te controleren op naleving van de leeftijdsgrens voor alcohol. Inderdaad.

Eenzelfde verhaal, maar van de andere kant belicht. Uit een vervolgonderzoek van 25 jaar bij 3247 volwassenen, gerekruteerd op jong volwassen leeftijd, kwam naar voren dat een jarenlang patroon van veel televisie kijken en weinig lichamelijke activiteit gekoppeld was aan slechtere executieve functies en tragere verwerkingssnelheid (JAMA Psychiatry. 2016;73(1):73-79). Zou het kunnen dat je moeder dan toch altijd gelijk heeft gehad, dat al dat televisiekijken nergens goed voor was?

De baarmoeder is verre van een geïsoleerde, veilige en onverstoorbare omgeving. Dank zij de mogelijkheden van de moderne neuro-imaging technieken komen we er nu achter dat het optreden van een depressie bij de zwangere moeder van invloed is op de corticale ontwikkeling van de hersenen van het kind, waardoor de hersenschors in bepaalde gebieden minder dik is (Biological Psychiatry epub 14 Dec 2015: dx.doi.org/10.1016/j. biopsych.2015.12.004). Een verdere reden om de nadelen van antidepressiva af te zetten tegen de risico’s van een depressie tijdens de zwangerschap.

REINIER JULI 2016

25

Foto Toine Maurix

WETEN SCHAP

Kijken is zeker zo belangrijk als praten Een kenschets van de visuomotoriek bij kinderen met een milde autismespectrumstoornis

In januari is Wim Schlooz gepromoveerd op het proefschrift ‘Een kenschets van de visuomotoriek bij kinderen met een milde autismespectrumstoornis’. Hij is ruim 18 jaar werkzaam geweest voor Herlaarhof, als kinder- en jeugdpsychiater en later als eerste geneeskundige. Hij heeft 14 jaar aan zijn onderzoek gewerkt, soms bleek het lastig te combineren met zijn dagelijkse werk. Maar hoe kwam hij tot dit onderwerp? En wat heeft tekenen te maken met psychiatrie?

Door Wim Schlooz en Jorinde Lieshout.

Ik ben een atoombom “Toen ik nog een ANIOS* was, ben ik ter oriëntatie op mijn beroepskeuze een poos gaan werken op een gesloten opnameafdeling van Huize Padua in Boekel. De ANIOS’en hadden daar ‘eigen patiënten’ en waren verantwoordelijk voor de behandeling.

Een van mijn eerste patiënten was de 22-jarige Cor. Cor had een blanco voorgeschiedenis, maar was vanwege een psychose opgenomen en stelde zich voor: ‘Ik ben Cor, ik ben een atoombom.’ Dit overrompelde me een beetje, hoewel ik wist dat psychiatrie een gek vak was. Ik wist niks

beters te zeggen dan: “goh, dat is nogal wat”, en stelde voor een potje te gaan biljarten.

Hoe hij nu tot zijn idee kwam een atoombom te zijn, bleef me bezighouden. Dat bleek een vrij hardnekkige gedachte die niet veranderde, wat ik ook aan redenaties ertegen inbracht.

Daarnaast was hij erg terneergeslagen, onder andere over de relatie met zijn vader.

Hij voelde zich door hem niet begrepen.

Zijn vriendin begreep hem veel beter. Cor had portrettekeningen van haar gemaakt – echt prachtige. Hij liet ze met ingehouden trots aan me zien. Om hem een beetje op te beuren, stelde ik voor een portrettekening te maken, en enthousiast pakte hij papier en potlood. Het werd een groot fiasco.

Cor kon helemaal niet meer goed tekenen.

Wat hij op papier wist te zetten, had niet eens het niveau meer van een kind van zes jaar. Hij huilde tranen met tuiten. Ik snapte er niks van. Dit was geen effect van de medicatie. Maar wat was het dan wel?”

Vreemde figuren tekenen “Toen ik kinderpsychiater werd, leerde ik, vooral van de kinderneurologen, dat ik goed moest kijken naar hoe kinderen handelen en bewegen. Vaak kon je dan al een diagnose vermoeden. De reflexen controleerde je achteraf om te zien of je ideeën spoor-

den met wat zij aan resultaten lieten zien.

Tekenen was ook zo’n middel om de prestaties van kinderen goed te bekijken. In mijn hele loopbaan hebben alle kinderen, en trouwens ook de volwassen patiënten, bij mij een Huis-Boom-Mens-tekening gemaakt.

En opnieuw deed ik een ervaring op die grote indruk op me maakte. Een groep kinderen bleek nauwelijks in staat een fatsoenlijke tekening van een mensfiguur te maken. Het werden vreemde figuren, soms lijkend op een kip, of met heel vreemde handen en armen. Het betrof vrijwel altijd kinderen met ernstige of mildere autismespectrumstoornissen. Hier begreep ik opnieuw niets van. Ik kende het ook niet vanuit de literatuur. Integendeel: zij zouden heel goed kunnen tekenen, met name technische constructies, maar dit gegeven was uiterst vreemd. Het verschil met tekeningen van gewone kinderen is best groot.”

Werkelijkheid anders weergeven “Om iets meer inzicht te krijgen in wat er aan de hand is, ben ik mijn onderzoek gestart. De vraag daarbij was vooral: wat zijn nou de visuomotorische vaardigheden bij kinderen met een lichte vorm van autisme? Zo bleken ze moeite te hebben om verder te kijken dan de details. >> *ANIOS = Arts Niet In Opleiding tot Specialist

26

REINIER JULI 2016

Wim Schlooz Wim Schlooz (1951) is in Groningen tot psychiater en kinderpsychiater opgeleid (1985). Hij werkte perifeer (Herlaarhof; IPZ), en academisch (Karakter, Radboud UMC). Vanuit de kinderpsychiatrie, samen met de kinderneurologie en het Donders Instituut verrichtte hij bovenstaand onderzoek. Vanaf 2005 tot 2016 werkte hij opnieuw in Herlaarhof (Vught – Reinier van Arkel), maar nu meer bestuurlijk. Tevens was hij opleider kinder- en jeugdpsychiatrie.

Foto Toine Maurix

REINIER JULI 2016

27

>> Wim Schlooz

Als ze bewegen, kijken ze heel weinig naar hoe ze nou precies bewegen (en sturen dan ook weinig bij). Bovendien nemen zij zaken echt anders waar (hun ‘percepties’ zijn anders - mogelijk daardoor zijn ze trager).”

In totaal heeft Wim 67 kinderen met autisme en 98 zonder autisme een tekening laten maken om tot een goede conclusie te komen.

“De uitkomst van mijn lange speurtocht lijkt toch vooral te zijn dat kinderen met ASS anders waarnemen dan gewone kinderen.

En daarom ervaren ze de binnen- en buitenwereld anders, en geven ze de werkelijkheid ook anders weer – in tekeningen bijvoorbeeld. De ouders van de kinderen die deelnamen aan het onderzoek zagen op papier terug hoe de kinderen waarnemen: zij zien vooral details, maar het geheel ontbreekt. Natekenen kunnen zij heel goed, maar wanneer ze iets uit het hoofd moeten tekenen, lukt dat niet zo goed, omdat ze zich geen goede voorstelling kunnen maken van het geheel. Soms zijn kinderen

met autisme ook slim, het is daarom belangrijk om op elk gebied de juiste benadering te kiezen.”

Debat rondom autisme “Mijn onderzoek heeft me geholpen meer inzicht te hebben in hoe ons brein ons stuurt, of fopt en misleidt. En dat is handig te weten, zeker voor een psychiater. Psychiaters hebben de neiging veel te praten, maar kijken is zeker zo belangrijk, 80% van de communicatie is non-verbaal. Daardoor kun je beter aansluiten bij de cliënt.

Op wetenschappelijk gebied ben ik tevreden over mijn onderzoek: ik heb veel data verzameld, de artikelen werden snel geaccepteerd en het draagt bij aan het debat dat momenteel gaande is rondom autisme. In korte tijd ben ik 56 keer geciteerd.

Voor de psychiatrische praktijk had ik hogere verwachtingen. Bij Herlaarhof is ‘tekenen’ onderdeel geworden van het psychiatrisch onderzoek: op die manier wordt zichtbaar gemaakt op welke visuomotorische gebieden de kinderen goed en minder goed functioneren. Daardoor kan

Tekeningen van een kind met autisme

Jongen, 9 jaar oud

28

REINIER JULI 2016

Jongen, 15 jaar oud

een behandeling gerichter ingezet worden.

Maar mijn wens, dat neuropsychologie bij de revalidatie een prominentere rol zou krijgen in het psychiatrisch bedrijf, is niet overgenomen.”

Een vervolg? Wim is niet van plan om nog verder onderzoek te gaan doen. Wel heeft hij de komende tijd nog gesprekken staan met andere onderzoekers. “Kinderen met autisme zijn constant bezig met waarnemen: wat zie ik? En hoe zeker ben ik daarvan? Vaak zijn kinderen niet zeker van wat zij waarnemen en blijven daardoor constant waarnemen. Ze zijn continu bezig de onbalans te herstellen en kunnen daarvan onrustig worden. Wanneer er meer onderzoek gedaan zou worden naar hoe de waarneming zich bij kinderen ontwikkelt, kun je sneller diagnosticeren en kinderen op jongere leeftijd beter op weg helpen.”

Tekeningen van een kind zonder autisme

Jongen, 10 jaar oud

Jongen, 10 jaar oud

KUNST EN PSYCHIATRIE

Door Erik Welten Foto’s Marja Sterck

Waanzinnige Sier

Ine draagt het sieraad ’T is al Hoy’ van Hilde Foks,

In april van dit jaar vond de tentoonstelling ‘Waanzinnige Sier’ plaats in Galerie MEET.S in Den Bosch. Deze expositie is vanaf 10 juli te zien in de vakbibliotheek in Den Bosch. In deze expositie zijn auteurssieraden (uniek gemaakte sieraden) te zien geïnspireerd op en door het werk van Jheronimus Bosch. De sieraden worden gedragen door cliënten en medewerkers van Reinier van Arkel en zijn gefotografeerd door Marja Sterck. Het idee voor de sieradententoonstelling was afkomstig van Toon Michiels, bekend van zijn fotoboek ‘Zeldzame mensen’. Toon Michiels was ook degene die voor de tentoonstelling het thema ‘500 jaar Jeroen Bosch’ linkte met de psychiatrie en Reinier van Arkel. Hij kende er mensen en was er zelf cliënt. Helaas heeft Toon afgelopen september een einde aan zijn leven gemaakt, maar zijn plan en idee zijn zoveel mogelijk uitgevoerd.

Modellen van Reinier Marion de Wert draagt het sieraad van Jennifer Hoes: “Het was erg leuk om deze fotosessie te doen in de studio van Marja Sterck in de Gruyterfabriek. De Gruyterfabriek is op zich al een belevenis, er zijn overal kunstenaars in het gebouw en de

Anke van Grinsven draagt het sieraad ‘Rank’ van Annemiek Steenhuis,

ene studio is nog mooier dan de andere.

Twee van de kunstenaars waren er ook bij en vertelden over de totstandkoming van het kunstwerk, de maliënkolder van sleutelhangers van Jennifer Hoes, dat ik mocht dragen. Er zijn denk ik wel veertig foto’s gemaakt en van wat ik gezien heb, zijn deze fantastisch. Er zou niet gefotoshopt worden dus de foto is ‘what you see is what you get’. Ik vind het resultaat prachtig, alle foto’s van de overige modellen ook. Ik heb met bewondering gekeken naar de sieraden die gemaakt zijn naar aanleiding van deze tentoonstelling. Het is echt een voorrecht om met mijn foto op deze tentoonstelling te mogen hangen.”

Anke van Grinsven, activiteitenbegeleider op De Waterboog, draagt het sieraad van Annemiek Steenhuis: “Na de oproep op het intranet moest ik meteen aan een van onze cliënten, Ine, denken. Zij is een uitbundige vrouw en laat zichzelf graag zien.

Samen met een collega hebben we ons drieën ingeschreven. We hebben er echt een uitstapje van gemaakt en het was een erg leuke ervaring. Niet alleen voor Ine maar zeker ook voor ons. De ruimtes in de Gruyterfabriek zijn indrukwekkend en

het was geweldig om dit een keer mee te maken. Het bleek dat wij als activiteitenbegeleiders flink wat aanwijzingen nodig hadden voor de fotoshoot. Ine daarentegen is ervoor geboren, voor haar is poseren een makkie. Ik had niet zo door dat ze voor statige serieuze foto’s zouden gaan.

Ik moet erg wennen aan mijn foto. Ine vond het prachtig en haar foto staat nu ingelijst op haar kamer.”

Haarlems Sieraad Collectief Het uitgangspunt van het Haarlems Sieraad Collectief voor hun thematentoonstellingen is altijd om een groter publiek kennis te laten maken met het auteurssieraad (uniek gemaakt sieraad).

De sieraden van ‘Waanzinnige Sier’ zijn gemaakt door Sylvia Blickman, Hilde Foks, Jennifer Hoes, Carla Nuis en Annemiek Steenhuis van het Haarlems Sieraad Collectief. Uit Den Bosch en omgeving participeren Cecil Kemperink, Miriam Slaats, Josja Caecilia Schepman, Liesbeth van Well en Marianne van Heeswijk.. Meer informatie over de kunstenaars en eerdere tentoonstellingen is te vinden op www.haarlemssieraadcollectief.nl.

REINIER JULI 2016

29

WETEN SCHAP

Goed dat je er bent Onderzoek naar de bijdrage van pastoraat en geestelijke zorg

Wat is de rol van een geestelijk verzorger bij de behandeling van mensen met psychiatrische problematiek? Hoe komt het dat een pastor zoveel voor een cliënt kan betekenen? Chantal Huijgen, vrijwilligster bij Reinier van Arkel, ging op zoek naar antwoorden en deed in het kader van haar studie onderzoek naar de bijdrage van pastoraat en geestelijke zorg. Reinier ging met Chantal in gesprek.

Door Gilles Tebrunsvelt

Foto Toine Maurix

Bijdrage aan herstel Een van de voorrechten van redacteur van de Reinier zijn, is dat je met allerlei mensen in de organisatie kennis kunt maken en hun verhalen mag aanhoren. Hun enthousiasme werkt aanstekelijk en hun drijfveer vormt voor mij een grote inspiratiebron. Zo ook het verhaal van een van onze vrijwilligsters, Chantal Huijgen. Zij volgde de bacheloropleiding ‘Godsdienst-Pastoraal Werk’ aan de Hogeschool Inholland en deed daarvoor onderzoek bij onze Dienst Geestelijke Verzorging.

Op dit moment is ze bezig met haar masteropleiding aan de universiteit van Nijmegen.

Tijdens een gesprek met haar en haar vroegere stagebegeleider, pastor Frans Meurkens, werd duidelijk dat het onderzoek van Chantal bevestigde wat velen, vooral cliënten, al hadden geconstateerd, namelijk dat de rol van de pastor c.q. de geestelijk verzorger van evident belang is bij de behandeling en bijdraagt aan herstel. Vanwege be-

30

REINIER JULI 2016

zuinigingen verdwijnen geestelijk verzorgers binnen de gezondheidszorg, en dat is opmerkelijk. Juist in de zorgverlening, hetzij lichamelijk hetzij psychisch, waar veel mensen met levensvragen rondlopen, zijn deze verzorgers het meest nodig en komen ze het best tot hun recht. Hoe ziet Chantal de rol van de pastor binnen het behandelingsof genezingsproces?

Bemoediging Chantal: “Ik ben de opleiding Godsdienst/ Pastoraal werk uit persoonlijke nieuwsgierigheid begonnen. Ik was destijds (leken) voorganger en wilde meer te weten komen over het christendom. Ofschoon ik allemaal vakken volgde die me boeiden, waren er twee vakken die ik het interessantst vond: geestelijke verzorging en pastoraat. Dat had ik van tevoren niet verwacht! Al snel groeide het verlangen om in dit vakgebied te gaan werken. Maar omdat ik uit een heel andere hoek kom, wist ik niet of het bij me zou passen. Om alvast een beetje te ‘oefenen’ besloot ik eerst vrijwilligerswerk te doen. Na een beetje googelen vond ik een vacature bij Reinier van Arkel. Men zocht daar, ‘eureka!’, kapelvrijwilligers. Bij mijn sollicitatie liet ik doorschemeren dat ik een theologische opleiding volgde en misschien wel bij Reinier van Arkel stage wilde lopen. Tijdens het werken als vrijwilliger en ook naderhand toen ik stage liep, merkte ik hoeveel de pastor voor cliënten betekent. Waar hij ook kwam, steevast werd hij enthousiast begroet of werd er om een afspraak gevraagd. Soms vond er een kort gesprekje plaats, soms werd er alleen maar een blik uitgewisseld. De gezich-

ten van cliënten lichtten op en er was al sprake van bemoediging zonder dat de pastor ook maar één woord had gezegd.”

“Ik geloof niet in God” Chantal vervolgt: “Ik kon dit niet direct verklaren en wilde er voor mijn afstudeerproject een praktijkonderzoek naar doen. Hoe waardevol en betekenisvol het werk van de pastors is, merkte ik tijdens mijn stage. De pastors houden zich in de breedte met levensvragen bezig en stellen zich open voor iedereen en voor alle mogelijke vragen. Zij hebben contact met mensen van allerlei gezindten en afkomst. Zo kwam aan het begin van mijn stage een cliënt naar mij toe met de opmerking dat hij niet in God gelooft en daarom niet met mij kon praten. Wel, sindsdien heb ik met niemand anders zo veel gesprekken gehad als met hem.”

Kracht, rust, vrede en warmte Voor haar onderzoek naar de toegevoegde waarde en het aandeel van de pastor in het behandelings- en genezingsproces heeft Chantal zestien cliënten van verschillende leeftijden ondervraagd, zowel intramuraal als in de externe woonvormen. In haar conclusie constateert Chantal dat deze cliënten in hun contacten met de pastor kracht, rust, vrede en warmte ondervinden. Zij ervaren de pastor als een niet-autoritair, invoelend persoon die niet oordeelt, maar een oprechte interesse toont en als een volwaardige en gelijkwaardige gesprekspartner fungeert.

Door deze - noem het liefdevolle - opstelling van de pastor ervaren cliënten opluchting.

Het schept ruimte, ze durven meer te vertel-

Pastor Frank Meurkens en vrijwilligster Chantal Huijgen

len en kunnen goed over onderwerpen doorpraten. De pastor blijkt echter meer dan een klankbord: hij helpt cliënten bronnen terug te vinden of aan te wijzen en biedt daarbij geestelijke ondersteuning. Het contact met de pastor wordt als compleet ervaren. Dat geeft cliënten kracht en moed.

Leren van de blik van de pastor Chantal besluit haar onderzoek met een aantal belangrijke aanbevelingen. Zo adviseert ze om de zichtbaarheid van de pastor bij andere hulpverleners te vergroten en de ‘opbrengsten’ van pastorale gesprekken in te brengen bij andere disciplines, met res-

pect voor ieders domein. Op deze manier kunnen andere behandelaars leren van de

blik van de pastor. In 2011 publiceerde de Wereldgezondheidsorganisatie WHO een nieuwe definitie van gezondheid: ‘Het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven’. De inzet van een pastor kan daarin een zeer belangrijke rol spelen. Het is goed dat ze er zijn, want ze laten anderen ‘zijn’. En dat dient zo te blijven!

REINIER JULI 2016

31

LEEFSTIJL

“Ik ben een rijk man, ik heb twee families” Door Jorienne Winnubst

Juel, bewoner van De Waterboog (dovenpsychiatrie) op het Zorgpark Voorburg in Vught wilde graag naar Bangladesh waar hij is geboren. Voor één keer terug naar de plek die hij verliet toen hij een jongetje van zeven jaar was. Het heeft drie jaar geduurd maar inmiddels is Juels wens in vervulling gegaan.

Waarom Juel naar Nederland kwam De pleegmoeder van Juel, Antoinette Termoshuizen, werkte als vrijwilliger voor het Liliane Fonds in Bangladesh. Zij heeft Juel leren kennen op het project dat was gericht op de zorg voor geestelijke en/of lichamelijk gehandicapte kinderen. Hij was een van de kinderen die het moeilijk had omdat zijn ouders zijn zorgbehoefte niet begrepen en onvoldoende voor hem zorgden. Hij werd opgevangen door zijn opa en ontwikkelde al snel een speciale band met Antoinette.

Bij het vertrek van Antoinette uit Bangladesh beloofde ze dat ze de kinderen in Bangladesh zou blijven ondersteunen. Juel bleek al snel heimwee te hebben: hij miste Antoinette. Zozeer, dat hij niet meer kon eten of drinken en de situatie kritiek werd.

Antoinette deed wat ze beloofd had en samen met haar man besloot zij Juel te adopteren. De biologische ouders van Juel gingen akkoord en de Bengaalse overheid

32

REINIER JULI 2016

Juel met zijn vader bij het graf van opa

eiste dat ook zijn oudste zusje zou worden geadopteerd.

Vanaf zijn zevende woont Juel samen met zijn zus in Nederland. Vanwege zijn gedragsproblematiek is hij eind 2013, op zijn

achttiende, bij Reinier van Arkel op De Waterboog komen wonen.

Juel is een échte familieman en tot groot geluk van hem kreeg hij twee stiefzusjes op wie hij gek is: “Ik ben een rijk man: ik

Dorien fungeerde als gebarentaaltolk voor Juel.

Zijn zus vertaalde het Bengali naar het Engels

heb twee families”. Zijn oudste zus is inmiddels getrouwd en zij reist regelmatig af naar Bangladesh. De verhalen van zijn zus maken bij Juel veel los: hij verlangde er met name naar zijn opa weer te ontmoeten. Juel kan zich nog veel details herinneren van zijn jeugd in Bangladesh.

Veel te regelen Dorien van Logten vertelt dat het drie jaar geduurd heeft om zijn wens in vervulling te laten gaan: “Destijds was Marjolein Veldema de persoonlijk begeleider van Juel. Ik nam haar taak over toen zij vertrok. Er ontstond een vertrouwensband tussen ons mede door de intensieve voorbereidingen voor de reis. Ook met de pleegouders ontstond een goed contact.”

Er was veel te regelen. Er moest, niet onbelangrijk, gespaard worden voor dit avontuur.

Naast zijn eigen reis moest Juel ook de reiskosten van Dorien als begeleider voor zijn rekening nemen. Daarnaast moest er toestemming van de rechter gevraagd worden en van de directie. Verder moest er een duidelijk plan gemaakt worden wát Juel wilde gaan doen in Bangladesh.

Juel gaf aan dat hij graag zijn opa weer wilde ontmoeten en hem bedanken voor al zijn goede zorgen. Juel is geboren met een spastische diplegie en heeft in Neder-

Juel laat het fotoalbum aan zijn familie zien

land leren lopen met behulp van schoenen met beugels. Hij wilde dit aan zijn opa laten zien en vertellen dat het goed met hem gaat.

Dorien: “Helaas is zijn opa in 2015 overleden. Daarom werd samen met zijn familie in Bangladesh besloten dat hij het graf van zijn opa zou bezoeken. Natuurlijk zou hij ook zijn biologische vader en moeder, broertjes en zusjes ontmoeten.”

Verder was een hartenwens van Juel zijn grote vriend Gor Saha weer terug zien.

Een vriend die, samen met hem, op het zorgproject woonde. De moeder van Gor Saha is een van de mensen die kookte voor de bewoners van Zorgboerderij Afroza’s Place. Altijd als Antoinette de Zorgboerderij in Bangladesh bezocht, moest ze beloven aan Gor Saha, de groeten te doen aan Juel .

Het juiste reismoment Een goed moment om naar Bangladesh af te reizen bleek kort na de oogsttijd in februari. Dan is sprake van stabiliteit in het land, een aangenaam klimaat en een gevarieerd aanbod van eten.

Dorien: “De Zorgboerderij wordt alom geprezen en heeft een voorbeeldfunctie voor zorg aan gehandicapte kinderen. Er zijn mede om die reden, goede contacten

met de ambassade en ministeries in Bangladesh.” Bij onrust in het land zou meteen hulp ingeroepen kunnen worden van de ambassade.

Voor de medicatie van Juel moest vanwege de opiumwet een schriftelijke verklaring met een heleboel stempels overhandigd kunnen worden als daarom gevraagd zou worden bij de douane. Dorien: “Gelukkig bleef het bij de douane beperkt tot het uitdoen van Juels orthopedische schoenen bij de controlepost op de luchthaven.”

De cadeautjes in de vorm van pakken stroopwafels en kleurboeken voor zijn nichtje en neefje vielen in de smaak. Traditionele kleding werd ter plekke gekocht voor de familie door zijn zussen. Vooafgaand aan de reis hadden Juel en Dorien een fotoalbum gemaakt. Dit bleek een goed communicatiemiddel om te laten zien hoe hij leeft in Nederland.

Ontmoetingen Op de eerste dag ontmoette Juel zijn vriend Gor Saha. “Wat een fantastische ontmoeting”, zo glundert Dorien. ”We hebben samen het fotoalbum doorgenomen.”

Gor Saha moest erkennen dat hij eigenlijk wel jaloers is op Juel. >>

REINIER JULI 2016

33

>> Juel in Bangladesh

Doordat Juel naar Nederland was gegaan, had hij zoveel kansen gekregen. Hij had natuurlijk zelf ook heel hard gewerkt om te kunnen lopen zoals hij nu kon: zónder beugels!”

Bij de ontmoeting met zijn biologische vader en moeder, broertjes en zusje werden familierituelen uitJuel neemt samen met zijn vriend Gor Saha het fotoalbum door gevoerd. Zo werd Juel in zijn geboortedorp Falsathia met melk gewassen. Het meegebrachte fotoalbum werd door de toegestroomde dorpelingen met veel interesse bekeken. Later werd het graf van opa bezocht waar Verwenzorg in Bangladesh.

Juel zijn meegebrachte wierook heeft aangestoken om opa te herdenken. DoToen Joke Zwanikken-Leenders hoorde van dit mooie initiatief, rien vat het mooi samen: “Juel nam afstelde zij een bedrag vanuit Verwenzorg Reinier van Arkel ter scheid van zijn opa en kreeg er zijn familie beschikking. Hiervan zijn in Bangladesh muziekinstrumenten voor terug.” gekocht voor de bewoners van de Zorgboerderij.

Terug op De Waterboog Meer informatie over de stichting Niketan vind je op Er zijn veel foto’s en filmpjes gemaakt die www.niketan.nl/projecten/zorgboerderij zorgen voor een prachtige herinnering aan deze reis.

Juel besefte op het moment dat hij terug was in Bangladesh hoeveel geluk hij heeft.

In Nederland idealiseerde hij zijn geboorteland en nu wist hij feilloos: “Ik blijf in Nederland en spaar, net als mijn zus, om af en toe een reis naar Bangladesh, naar mijn familie, te kunnen maken.”

Juel is gelukkig: gelukkig om zijn roots te hebben gevoeld én om het feit dat hij weer terug is in Nederland met alle luxe voorzieningen.

34

REINIER JULI 2016

Online zelfhulpcursussen voor iedereen Door Terry Mooren

Reinier van Arkel biedt gratis online zelfhulpcursussen voor iedereen aan; ‘Lekker slapen’, ‘Pak je somberheid aan’, ‘Fluitend naar je werk’, ‘Minder piekeren’. Speciaal voor mantelzorgers en naastbetrokkenen is er nu ook de ‘Zelfhulptraining voor betrokken omgeving’. U vindt de cursussen via www.reiniervanarkel.nl/mijnreinier.

De training voor mantelzorgers en naasten geeft handvatten om met een naaste met psychische problematiek te kunnen omgaan. De training geeft tips en trucs onder andere door middel van filmpjes van lotgenoten waarin zij vertellen hoe zij ermee omgaan. Daarnaast zijn er filmpjes van een praktijkondersteuner GGz bij een huisarts. De cursus is interactief: de cursist kan zelf oefeningen doen en vragen beantwoorden.

De familie- en betrokkenenraad vindt het net als Reinier van Arkel belangrijk dat de omgeving van een cliënt goede informatie krijgt. “Familieleden, partners en andere

naastbetrokkenen kunnen een belangrijke bron van steun zijn voor de cliënt. De belasting voor de naastbetrokkenen is echter vaak aanzienlijk. Dit maakt dat familieleden een verhoogd risico lopen om zelf psychische klachten te ontwikkelen. Het is belangrijk de draaglast te verminderen door de eigen last en het lijden te erkennen en de draagkracht te vergroten door het aanleren van probleemoplossende en stressreducerende vaardigheden. En op basis van goede informatie zorg en steun kunnen bieden”, aldus de voorzitter van de familie- en naastbetrokkenenraad Els van der Sanden.

De online zelfhulptraining is hier een goed middel voor. Daarnaast krijgt de cursist informatie over ziektebeelden en wat de familie kan doen als er een crisis dreigt.

De cursus gaat niet in op de individuele cliënt en zijn of haar problematiek. Door de training te volgen krijgt de naaste wel informatie waarmee het gesprek met de persoonlijke hulpverlener van de cliënt goed voorbereid kan worden.

Reinier van Arkel biedt ook psycho-educatie voor een aantal ziektebeelden aan familie en naasten van onze cliënten. Meer informatie kan de behandelaar van de cliënt u geven.

Reinier van Arkel wil de familie en naastbetrokkenen zoveel mogelijk betrekken bij de behandeling van de cliënten. Om dat contact te optimaliseren heeft Reinier onder andere. regelmatig contact met vertegenwoordigers van die doelgroep via de familie- en betrokkenenraad.

REINIER JULI 2016

35

WETEN SCHAP

De invloed van genen en omgeving op de ontwikkeling van een bipolaire stoornis Promotieonderzoek van Ronald Vonk

Gedurende vijftien jaar onderzocht psychiater Ronald Vonk de invloed van genen en van de omgeving op het ontstaan van een bipolaire (manisch-depressieve) stoornis. Voor deze studie onderzocht hij 53 eeneiige en twee-eiige bipolaire tweelingen en 67 controletweelingen: wereldwijd de grootste tweelingstudie op het gebied van de bipolaire stoornis. Op woensdag 10 februari van dit jaar promoveerde hij aan de universiteit van Groningen. Reinier ging met hem in gesprek.

Door Hester Genefaas.

Foto Toine Maurix

Puzzelstukjes Op de vraag wat mensen met een bipolaire stoornis concreet hebben aan het onderzoek van Ronald Vonk past een bescheiden antwoord, zoals zo vaak in de wetenschap. “Maar weinig onderzoeken brengen een baanbrekende verandering in de behandeling of diagnostiek teweeg,” aldus Ronald. “Elk onderzoek is een puzzelstukje dat weer in een volgend puzzelstukje past.” Zo ook met dit onderzoek naar de ontstaansfactoren van de bipolaire stoornis.

36

REINIER JULI 2016

Met behulp van MRI-scans keek Ronald naar de hoeveelheid witte en grijze stof in de hersenen. Mensen met een genetisch verhoogde kwetsbaarheid voor bipolaire stoornis blijken minder witte stof in hun hersenen te hebben. Degenen die daadwerkelijk de ziekte bipolaire stoornis ontwikkelen hebben ook minder grijze stof in de hersenen, wat kan worden gerelateerd aan omgevingsfactoren. Ook onderzocht Ronald de schildklier en vond een verband tussen een auto-immuunstoornis van de schild­ klier en de bipolaire stoornis.

Verder keek hij naar de ontwikkeling van de foetus in de vroege zwangerschap en naar tijdelijk onderpresteren op school in de vroege adolescentie. Ook deze factoren kunnen in verband worden gebracht met een genetische kwetsbaarheid voor de ziekte.

Lithium De rol van lithium is belangrijk, weet Ronald sinds het onderzoek, doordat het effect ervan meetbaar is geworden. “Behandeling met lithium is dankbaar, ondanks de nadelen die eraan kleven. Ik kan nu aan mensen vertellen dat lithium een beschermend effect heeft op de hersenen doordat het de vermindering van de grijze stof tegengaat. Veel mensen ma-

ken zich zorgen om hun vaak jarenlange lithiumgebruik. Het kan bijwerkingen geven, zoals een trager werkende schildklier en kan soms na heel lang gebruik ook op de nieren effect hebben. Mensen vinden het prettig om te horen dat lithium beschermend werkt voor de hersenen. Een depressie of manie heeft een grote impact op het leven van mensen met een bipolaire stoornis, mensen vinden het dus heel belangrijk dat hun stemming goed is.”

Vervolgonderzoek Naar aanleiding van Ronalds bevindingen wordt er vervolgonderzoek gedaan en zijn er zelfs al studies afgerond. “Bij een vervolgonderzoek worden op dit moment kinderen van ouders met een bipolaire stoornis gevolgd. Zij hebben een verhoogde kans om de ziekte ook te krijgen. Dit vervolgonderzoek wil de vraag beantwoorden vanaf welke leeftijd je de verminderde witte stof en daarmee de grotere kwetsbaarheid kunt aantonen”, aldus Ronald. “Zo kun je de kwetsbaarheid vaststellen nog voordat de eerste klachten zich aandienen.”

Dat er al weer volgende puzzelstukjes zijn gelegd, is prettig voor de wetenschapper in Ronald. “Promovendi bevelen in het algemeen vervolgonderzoek aan, maar ik was

in de bijzondere omstandigheid dat ik op mijn promotieplechtigheid kon vertellen dat er al twee vervolgonderzoeken zijn afgerond, voor een deel met behulp van de gegevens uit de tweelingstudie.”

“Traag maar gestaag” Deels was die bijzondere situatie het gevolg van het feit dat Ronald vijftien jaar over het onderzoek heeft gedaan. Hij moest zijn onderzoek combineren met een fulltime baan als psychiater bij Reinier van Arkel. “Het heeft bij mij niet het

klassieke plaatje opgeleverd van vier jaar lang monomaan met je onderzoek bezig zijn en geen enkel sociaal contact hebben. ‘Traag maar gestaag’ was mijn motto”, vertelt Ronald. “Ik kon het onderzoek in mijn eigen tempo doen en het combineren met werk en gezinsleven.” Bijkomend voordeel is dat hij na afronding van de studie en promotie niet in een gat viel, zoals je zo vaak hoort. “Wel is het zo: ik hoef even niets, en dat is prettig. Nu kan ik op zondagavond naar Studio Sport kijken, zonder in mijn achterhoofd dat mailtje dat

ik nog moet versturen of iets anders wat ik nog moet voorbereiden.”

Tweelingen Een andere reden waarom het onderzoek lange tijd in beslag nam, was dat het zoeken naar bipolaire tweelingen veel tijd heeft gekost. Maar via de VMDB, de patiëntenvereniging voor manisch-depressieven en betrokkenen, collega-psychiaters en advertenties in dagbladen is het uiteindelijk toch gelukt. Hoe was het om met tweelingen te werken? “Leuk, het was een dimensie apart. De meeste tweelingen vinden het leuk om tweeling te zijn.

Ook is de onderlinge betrokkenheid groot, bijvoorbeeld als het vanwege de bipolaire stoornis met een van de twee broers of zussen niet goed gaat.” En natuurlijk is er herkenning. “Er waren twee tweelingbroers, van wie de een bipolaire stoornis had. De ander had ook klachten en dacht dat hij hetzelfde had als zijn broer, maar hij kreeg een andere diagnose. Hij is toen lithiumtabletten van zijn broer gaan gebruiken, waar hij vervolgens goed op reageerde.

Toen heeft hij in de plaats van zijn broer zijn bloed laten afnemen. Met de resultaten kon hij aan zijn psychiater ‘bewijzen’ dat hij goed reageerde op lithium en dat zijn zelfdiagnose bipolaire stoornis wel degelijk klopte.” Een bijzondere variant op de klassieke tweelinganekdote.

Bipolair centrum Plannen voor de toekomst heeft Ronald Vonk volop. Hij blijft graag betrokken bij wetenschappelijk onderzoek, bij voorkeur in het Bipolaire centrum dat sinds 2015 in het Jeroen Bosch ziekenhuis is gevestigd.

Ronald: “Voorheen waren er twee aparte poliklinieken voor volwassenen en ouderen, nu zijn die samengevoegd. We bieden behandeling aan ruim 350 cliënten.

Dat biedt ook een mooie plek voor opleiding en onderzoek. Verder hebben we door onze locatie een gemakkelijke samenwerking met specialismen in het ziekenhuis, op het gebied van de schildklier en de nieren.”

Een setting die mensen met een bipolaire stoornis alleen maar ten goede kan komen.

REINIER JULI 2016

37

Psychiatrische consultatie binnen het algemeen ziekenhuis Door Ilse van den Eeden en Maarten Koenen

Lichamelijke en psychische klachten zijn vaak nauw met elkaar verbonden.

Lichamelijke ziekten kunnen ingrijpende psychische gevolgen hebben. Zo kunnen na een hartinfarct bijvoorbeeld stemmingsklachten ontstaan of angstklachten optreden. Ook kan een lichamelijke ziekte psychiatrische symptomen veroorzaken, bijvoorbeeld bij de ziekte van Parkinson.

Het team consultatieve psychiatrie van het centrum Ouderen- en Ziekenhuispsychiatrie Reinier van Arkel ondersteunt specialisten en verpleegkundigen van het Jeroen Bosch Ziekenhuis en de Tolbrug bij concrete vragen rondom een cliënt. Afhankelijk van de vraag wordt ‘op afstand’ geadviseerd of wordt de cliënt een beperkt aantal keren gezien.

Ook geeft het team scholing en advies aan verpleegkundige teams en artsen in opleiding over hoe zij psychiatrische problemen bij cliënten kunnen herkennen of hoe om te gaan met moeilijke situaties. Het team consultatieve psychiatrie werkt daarnaast nauw samen met medische psychologie, maatschappelijk werk, pastorale dienst en preoperatieve screening en extern met onder andere huisartsen, verslavingszorg en bemoeizorg.

Het verhaal van Paula Het team consultatieve psychiatrie wordt gevraagd de 54-jarige Paula te beoordelen op de maag-darm-lever(MDL)-afdeling. Ze is eerder die dag met buikpijn en een gele huid binnengebracht op de spoedeisende hulp. Er blijkt sprake van een acute ontsteking van de lever. De dochter van Paula is naar de afdeling gekomen en vertelt dat haar moeder steeds meer alcohol is gaan drinken na het plotse overlijden van haar vader.

Paula vindt zelf dat het wel meevalt, maar uiteindelijk geeft ze toe dat ze zo’n anderhalve fles wijn per dag drinkt. Omdat ze zich niet lekker voelde, is ze hier twee dagen geleden mee gestopt. Al langer eet ze erg weinig. Nu voelt ze zich rillerig en angstig.

medicatieadvies 47

REINIER JULI 2016

benaderingsadviezen 16

som delier / preventie 22 overige 31 suïcidialiteit / doodwens 157

wilsbekwaamheid 10 2% 6% 5%

2% 1% 35%

6%

auto intoxicatie suicidepoging 234

22% 21%

psychiatrisch beeld 164

soorten consulten 38

Het team bespreekt met Paula dat haar lichaam aan het ontwennen is van de alcohol. Dit kan leiden tot een zogenaamd onttrekkingsdelier: een verwarde toestand waarbij patiënten soms dingen zien die er niet zijn. Om dit te voorkomen wordt gestart met medicatie. Ook worden hoge doseringen vitamines gegeven om hersenschade te voorkomen. Acuut stoppen met alcohol bij een slechte voedingstoestand kan namelijk leiden tot het syndroom van Wernicke-Korsakov, waarbij patiënten ernstige geheugenstoornissen ontwikkelen. Paula voelt zich snel rustiger worden na het innemen van de medicatie. De volgende dag komt de verpleegkundige van het team consultatieve psychiatrie weer langs. Met enige moeite

alcohol / middelenmisbruik 157

krijgt hij Paula zover om samen na te denken over hoe het straks thuis weer verder moet. De MDL-arts heeft haar verteld dat de leverontsteking door de alcohol is ontstaan. Hier is Paula enorm van geschrokken. Ze gaat haar dochter vragen alvast alle drank uit haar huis te verwijderen. Een aanmelding bij de verslavingszorg vindt ze niet nodig; ze heeft een goede klik met haar huisarts en denkt hier voldoende steun aan te hebben.

De huisarts zelf geeft aan een praktijkondersteuner GGZ te hebben die Paula kan gaan begeleiden. Na twee weken, waarin het team regelmatig langskomt om de medicatie geleidelijk af te bouwen, kan Paula met ontslag.

Getallen In 2015 zag het team consultatieve psy­chiatrie 834 verschillende cliënten tijdens ruim 1600 patiëntcontacten. Dit gebeurde op uiteenlopende afdelingen: van de intensive care tot de afdeling kindergeneeskunde en van revalidatiecentrum de Tolbrug tot de spoedeisende hulp.

Marcel Roos Werkt sinds 1982 bij Reinier van Arkel

Angela van Baalen Werkt sinds 1999 bij Reinier van Arkel

“Ik ben als sociaal psychiatrisch verpleegkundige verbonden aan het team consultatieve psychiatrie dat ongeveer zes jaar geleden van start is gegaan. Inmiddels is het team goed ingebed in het JBZ en zijn we gemakkelijk en laagdrempelig bereikbaar en snel inzetbaar. Behalve het bieden van consultatie, nemen Angela en ik deel aan diverse overleggen in het ziekenhuis met betrekking tot patiëntenzorg en verzorgen we scholing aan de diverse afdelingen. Het inschatten van situaties, oplossen van crisissen en systemisch werken zijn belangrijke onderdelen van mijn werk als SPV binnen het algemeen ziekenhuis. De tevredenheid van cliënten en de goede samenwerking met de artsen/specialisten en verpleegkundigen van het ziekenhuis geven mij veel voldoening in dit werk.”

Sinds 2012 werk ik als verpleegkundig specialist GGZ binnen het centrum Ouderen- en Ziekenhuispsychiatrie in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Ik werk daar met veel plezier en voldoening op de liaisonpoli en binnen het team consultatieve psychiatrie.

Het mooie van ons werk is dat we op cruciale momenten in de levens van cliënten kunnen bijdragen aan een nieuw perspectief. Bijvoorbeeld na een suïcidepoging waarbij we in gesprek gaan met cliënten en naasten, proberen te verhelderen welke factoren hebben bijgedragen en ook wat iemand nodig heeft om weer verder te kunnen. Indien nodig kunnen we patiënten poliklinisch volgen. Ook heel waardevol zijn de dagelijkse contacten met verpleegkundigen en specialisten waarbij we via het delen van kennis over psychiatrische ziektebeelden bij kunnen dragen aan destigmatisering van psychiatrische cliënten. En hiermee kunnen we samen de best mogelijke lichamelijke en psychische zorg bieden.

REINIER JULI 2016

39

Heerlijk in het veld zitten.Als je goed oplet zie je hem misschien wel eens zitten. Maar Jan heeft een probleem...

EEN DAG VAN ALICE CORTEN-ADAMS, CASEMANAGER BIJ HET FACT-TEAM ZUID-OOST

START VAN DE DAG

Om op de hoogte te blijven van cliënten die tijdelijk extra zorg nodig hebben start de dag met de FACT-bord bespreking.

Wat gaat deze dag brengen?

Fijn dat we elkaar spreken

Geen dag is hetzelfde bij het FACT-team.

Elke dag weer andere cliënten, andere omgevingen en andere taken.

HET DAGELIJKS WERK BIJ DE CLIËNT

HALLOO !!

L unchen doen we soms onderweg.

W e zijn (bijna) altijd bereikbaar per telefoon. Bereikbaar zijn is belangrijk voor cliënten maar ook voor familie en naastbetrokkenen: een kort gesprekje kan veel gedoe besparen.

Hoe gaat het nu?

Pfff, dat moet ik echt even met een collega overleggen

i n de stad is de fiets vaak sneller en praktischer, zeker met die kleine steegjes.

C ontrole op medicatie is belangrijk.

Soms geven we depotinjecties. Dat is medicatie die langere tijd werkzaam is.

W ij komen altijd bij de cliënten thuis op afspraak.

Vaak zien we dan ook de partner en andere naastbetrokkenen of hulpverleners.

Als er iets is, gewoon bellen hé!

E en goed contact met de buren, familie en andere betrokkenen is essentieel voor het werk. We hebben elkaar nodig.

40

REINIER JULI 2016

WAT ER NOG MEER BIJ KOMT KIJKEN

Het FACT-team is veel op pad en heeft contact met veel andere organisaties om de zorg rondom de cliĂŤnten te verbeteren.

B ij de apotheek

i n het politiebureau

v oor de woningbouwvereniging

A ls ik bereikbaarheidsdienst heb ga ik met de auto omdat ik snel ter plaatse moet kunnen zijn in de regio.

A ls een cliĂŤnt meer begeleiding nodig heeft geven we die als FACT-team. Er zijn echter grenzen en soms moeten we de behandeling tijdelijk overlaten aan een klinisch team op Zorgpark Voorburg.

EINDE VAN DE DAG Op het einde van de werkdag moeten bijzonderheden overgedragen worden en dossiers bijgewerkt op een van de flexkantoren van Reinier van Arkel.

Stap voor stap, Marietje, niet alles tegelijk

Heb ik nu alles gedaan, niets vergeten?

We blijven wel contact houden

REINIER JULI 2016

41

UITZICHT

Eerste Outsider Art Museum in Nederland

Verwenzorg maakt het leven mooier - Nu ook wetenschappelijk bewezen

In een nieuwe ruimte van het Hermitage Amsterdam is een Outsider Art Museum met toonaangevende kunstwerken van nationale en internationale Outsiderkunstenaars geopend. Dankzij een bijzondere samenwerking door museum Het Dolhuys in Haarlem, zorgorganisatie Cordaan en Hermitage Amsterdam wordt een omvangrijke Outsider Art-Collectie getoond aan een groot, internationaal publiek.

Het nieuwe museum is op 17 maart opengegaan en richt zich op actuele Outsider Art, afkomstig uit de groeiende collectie van Het Dolhuys. Het gaat om honderden werken van tientallen Engelse, Franse, Iraanse, Japanse en Nederlandse kunstenaars. Een van de meest beroemde kunstenaars is Shinichi Sawada (1982); hij exposeerde op de Biënnale van Venetië in 2013 die toen voor een groot deel was gewijd aan Outsider Art. Het betekende de doorbraak van deze opkomende stroming in de internationale kunstwereld. Sawada maakt op een zeer perfectionistische manier beelden van keramiek.

Het maakt het leven mooier voor de patiënt én de verzorger: verwenzorg. Die is bedoeld om mensen die langdurig afhankelijk zijn van zorg, te verrassen met extra aandacht. Maar de begeleiding bij de verwenactiviteiten kan beter worden afgestemd op de doelgroep.

Dat is de belangrijkste conclusie van het onderzoek ‘Verwenzorg in het bijzonder’. Het verscheen in april in boekvorm en werd op het opleidingscentrum RINO Zuid in Eindhoven overhandigd aan Joke Zwanikken-Leenders, de vrouw die in Nederland de verwenzorg op de kaart heeft gezet.

“Hier word ik heel blij van”, zegt ZwanikkenLeenders. “Het is fijn dat onze bescheiden poging wat vreugde te brengen in levens die zich van dag tot dag voortslepen, nu ook is opgemerkt door de wetenschap. Verwenzorg is daarmee als het ware naar een hoger niveau getild.”

Verwenzorg bestaat naast reguliere medische zorg. De extra aandacht voor patiënten komt niet alleen van professionals. Ook familie, vrijwilligers, bedrijven en maatschappelijke organisaties kunnen verwenzorg aanbieden.

Voor het eerst is deze vorm van zorg nu wetenschappelijk onderzocht. Petri Embregts en Annelies van Heijst zijn de initiatiefnemers van het onderzoek.

Beiden zijn als hoogleraar verbonden aan de Tilburg University. “Er wordt aangenomen dat verwenzorg goed is”, zeggen de wetenschappers. “Maar er bestaat weinig systematisch doordachte kennis en inzicht over dit aandachtsveld. Met dit boek is hiervoor nu een eerste stap gezet.”

Outsider Art wordt gemaakt door mensen die niet zijn opgeleid aan de kunstacademie. Na de Eerste Wereldoorlog kwam deze stroming volop in de belangstelling. Psychiater Hans Prinzhorn (1886-1933) publiceerde zijn boek ‘Bildnerei der Geisteskranken’ met een grote collectie werken van mensen uit psychiatrische instellingen. Veel kunstenaars lieten zich hierdoor inspireren, onder wie Salvador Dalí, Karel Appel en Asger Jorn. Later bedacht Jean Dubuffet (1901 – 1985) de term ‘Art Brut’, wat ‘rauwe kunst’ betekent. De Engelse kunsthistoricus Roger Cardinal lanceerde in 1972 de term ‘Outsider Art’. In 2013 zorgde de Biënnale in Venetië voor een doorbraak van Outsider Art in de internationale kunstwereld.

(Bron: www.hermitage.nl ) .

42

REINIER JULI 2016

Met drie andere onderzoekers stellen ze in ‘Verwenzorg in het bijzonder’ vast dat verwenzorg sinds het ontstaan in de jaren zestig een sterke positieve invloed heeft gehad op zowel de gevers van de zorg als de ontvangers.

Hoewel zorggevers en -ontvangers dus vooral plezier beleven aan verwenzorg, blijkt ook uit het onderzoek dat de afstemming tussen verwenideeën en de uitvoering van die plannen beter kan. Hier is voor de verwenzorg nog winst te halen: “Om de geschonken aandacht werkelijk persoonlijk te maken, is afstemming op de zorgbehoefte een must”, aldus de onderzoekers.

Bron: www.reiniervanarkel.nl Petra van Asten

Suïcidepreventie-app, handig hulpmiddel voor hulpverleners GGZ Oost Brabant heeft de Suïcidepreventie-app ontwikkeld: een handig hulpmiddel voor hulpverleners bij het bespreekbaar maken van suïcidaliteit. De app is gratis te downloaden in de Playstore en de Appstore. De Suïcidepreventie-app richt zich op professionals die in contact komen met patiënten met suïcidaal gedrag, en is bedoeld om hen te ondersteunen bij het geven van passende zorg. In de app is onder andere informatie te vinden over diagnostiek, vaardigheden en een vragenlijst. De inhoud is gebaseerd op de landelijke multidisciplinaire richtlijn ‘Diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag’. Deze landelijke richtlijn is een verzameling van concrete aanbevelingen om te komen tot een goede diagnose en een verantwoorde behandeling van mensen die kampen met suïcidale gedachten en/of een suïcidepoging deden.

Bron: www.ggzoostbrabant.nl Peter Gijsen en Edwin de Koning

App mijn oplossingen GGZ WNB gaat met virtuele robot de strijd aan tegen administratieve lastendruk App ‘Mijn Oplossingen’ is gratis beschikbaar en sluit aan op jouw persoonlijke behoeftes Af en toe loop je ergens op vast in je leven.

Vaak kun je problemen of uitdagingen zelf oplossen, maar soms heb je net dat beetje extra hulp nodig. Hoe fijn zou het zijn als jouw oplossingen voor jouw problemen en uitdagingen op je smartphone zouden staan, op het moment dat jij ze nodig hebt? De webbased app, ‘Mijn Oplossingen’ ontwikkeld door cliënten, ervaringsdeskundigen, hulpverleners en het E-lab bij GGzE, biedt uitkomst, is gratis en voor iedereen beschikbaar.

Vanuit de hulpverlening worden er standaardoplossingen aangeboden in de vorm van een zogenaamd ‘signaleringsplan’, een lijst (op papier) met standaard oplossingen voor een psychische (kritieke) situatie. Deze worden later in het behandeltraject op maat gesneden. Dit werkt goed, zolang je jouw ‘signaleringsplan’ bij de hand hebt als je in nood verkeert. Heel handig dus om ze op je smartphone te hebben.

De app kun je al proberen. Ga naar www.mijnoplossingen.nl en maak gratis een account aan. Wil je meer weten neem dan contact op via ZZmijnoplossingen@ggze.nl. Daar kun je ook je ervaringen met de app melden.

De app is mede mogelijk gemaakt door Fonds Psychische Gezondheid

Bron: www.ggze.nl

GGZ Westelijk Noord-Brabant (GGZ WNB) zet een virtuele robot in om de administratieve lastendruk te verlichten. De intelligente robot wordt ingezet om eenduidige en handmatige taken automatisch te verwerken. Op die manier ondersteunt de robot hulpverleners en het medisch secretariaat, zodat er meer tijd besteed kan worden aan de zorg voor cliënten. GGZ WNB en VANAD Enovation hebben een oplossing gevonden voor deze uitdaging: de inzet van een virtuele robot, gebouwd met intelligente software (Blue Prism). Hiermee kunnen routinematige werkzaamheden geautomatiseerd verwerkt worden. GGZ WNB zet de robot sinds december 2015 in voor de verwerking van de aanmelding van nieuwe cliënten door de huisarts in het elektronisch patiënten dossier (EPD). De resultaten zijn zeer positief. De inzet van de robot heeft ervoor gezorgd dat een medewerker van het betrokken medisch secretariaat 20% meer tijd heeft voor complexere taken en ondersteuning van hulpverleners.

Het is de bedoeling dat de virtuele robot in de toekomst bij meer routinematige processen in de organisatie gaat worden ingezet, zoals de mutatie van cliëntgegevens en de (controle op) administratieve verantwoording van geleverde zorg. Hiermee levert de robot een directe bijdrage aan de terugdringing van de administratieve werklast, met meer tijd voor de cliënt als resultaat.

Klussendienst Copernikkel in Boschveld

Bijzonder Thuisafgehaald in Den Bosch

De Klussendienst Copernikkel helpt bewoners in Boschveld en Deuteren die niet zelf kunnen klussen en niemand in de buurt hebben om dat voor hen te doen. Ouderen en mensen met een beperking bijvoorbeeld. Dichtbij en vertrouwd. Voor kleine klusjes tot een half uur betaalt iemand alleen materiaalkosten.

Dan gaat het bijvoorbeeld om het vervangen van een lamp, een schilderij ophangen of de verwarming bijvullen. Voor grotere klussen rekenen we een redelijke prijs. Dan gaat het over sloopwerk, behangen, verhuizen of de woning binnen en/of buiten schilderen. Dat en allerlei andere werkzaamheden. Eigenlijk alles in en rond de woning.

Bron: www.copernikkel.nl

Je gaat online op zoek naar een thuiskok bij jou in de buurt; je meldt je aan en haalt tegen een kleine vergoeding je maaltijd op! Dat is de succesformule van Thuisafgehaald. Ruim 60.000 Nederlanders zijn hier al bij aangesloten. Sinds kort is er ook een variant voor mensen die niet in staat zijn om hun maaltijd zelf op te halen: Bijzonder Thuisafgehaald. In ’s-Hertogenbosch werkt Bijzonder Thuisafgehaald samen met Welzijn Divers.

Bijzonder Thuisafgehaald is op 1 mei dit jaar gestart in ’s-Hertogenbosch. Al 147 mensen hebben aangegeven te willen koken voor een buurtgenoot die minder mobiel is.

Wil je meedoen aan Bijzonder Thuisafgehaald?

Of ken je iemand die je hier een plezier mee zou doen? Via www.bijzonderthuisafgehaald.nl meld je je aan.

Bron: www.divers.nl (Divers actueel 6 juni)

REINIER JULI 2016

43

Recht uit het hart VRIJWILLIGERS

Bij Reinier van Arkel werken

312

van Reinier van Arkel

vrijwilligers

jongste

(eind 2015)

214

225

242

18 90

260

oudste

168

36 op

VRIJWILLIGERSWERK

Onze langstwerkende vrijwilliger: Els werkt al 26 jaar als vrijwilliger!

REINIER VAN ARKEL

verschillende locaties

Vrijwilligersactiviteiten De meest voorkomende vrijwilligersactiviteiten bij Reinier van Arkel

2010 2011

2012

2013

2014

2015

Leeftijd vrijwilligers 75+

18-25

73

36

maatjes

gastvrouwen gastheren

25-35

19

14

winkel medewerkers

computer ondersteuners

35-50 50-75

55% vrouwen 45% mannen

28% van de vrijwilligers is ervaringsdeskundige

11

chauffeurs

11

10

kokers

kapelbegeleiders

Samenwerkingspartners GeĂŻnteresseerd in opleidingen? Neem Galant Divers contact op via leerhuis@reiniervanarkel.nl

VRIJWILLIGERSWERK

Anders Bezig zijn (ABZ)

Cello

Kiwanis

Vivent Avans Hogeschool

Van Neynsel

REINIER VAN ARKEL

OOK VRIJWILLIGER WORDEN? www.reiniervanarkel.nl/vrijwilligerswerk vrijwilligerswerk@reiniervanarkel.nl Tel. (073) 687 66 66

Welzijn Vught

Vrijwilligersacademie

Samen Sterk in de Wijk

8

Exodus

Natuur- en Milieugroep Coalitie Erbij

Meer! leren