Reinier magazine 11

MAGAZINE VAN REINIER VAN ARKEL

EEN HULPHOND ALS MILO HELPT MENSEN ZOALS NIENKE

DIGITALE ZORG WAARDEVOL, HAALBAAR EN EFFICIËNT

11

NAJAAR ’20

EEN ROOKVRIJE REINIER WORDT DE NIEUWE NORM

Optreden Willeke Alberti: hartverwarmende verwennerij Dankzij de Verwenzorg trad Willeke Alberti in augustus op in het activiteitencentrum voor cliĂŤnten van verschillende afdelingen van Reinier van Arkel. Het was haar eerste optreden in een instelling sinds de uitbraak van het coronavirus.

De optredens van Willeke en haar band in zorginstellingen worden mogelijk gemaakt vanuit de Willeke Alberti Foundation.

Om deze geweldige optredens ook in andere zorginstellingen mogelijk te maken doneerde de Raad van Bestuur een mooi bedrag van â‚Ź 500,00 aan de Willeke Alberti Foundation.

IN DIT NUMMER

Nieuws

Achtergrond

10 - Inzicht Korte nieuwsberichten, wetenswaardigheden en aankondigingen vanuit Reinier van Arkel.

4 – Trots op Magnolia Trots vertellen medewerkers over de verbeteringen bij Magnolia, verblijfsafdelingen ouderen.

19 – Reinier rookvrij Vanaf 1 januari 2021 zullen de eerste afdelingen van Reinier van Arkel rookvrij zijn.

35 – Kinderen van de boerenknecht Familie Van der Steen, kinderen van de boerenknecht (en poortwachter), bezoekt ouderlijke woning na 55 jaar op Zorgpark Voorburg

16 – E-health bij Herlaarhof Een artikel dat eerder verscheen bij Minddistrict over de toename van het gebruik van e-health bij Herlaarhof tijdens de coronacrisis.

27 – Hulphond Milo Een interview met Nienke en klinisch psycholoog Senne Pol over de bijzondere band met hulphond Milo.

Rubriek 30 – Kanteling beschermd wonen Een portret van Martin die sinds een jaar zelfstandig woont met begeleiding vanuit Reinier van Arkel.

36 – Psychotraumacentrum Zuid Nederland In de afgelopen maanden hebben het Psychotraumacentrum Zuid Nederland (en Herlaarhof) diverse middelen ontwikkeld ter ondersteuning van o.a. cliënten, zorgprofessionals en leidinggevenden in coronatijd.

13 - Boek en psychiatrie Senne Pol leest en bespreekt het boek Lange tanden van Leonoor de Groot.

39 – Moreel beraad In gesprek over goede zorg.

42 - Kunst en psychiatrie Afzender Boulevard: Alexander Broeder maakt theater in samenwerking met Herlaarhof.

Column 14 - Raad van bestuur Een column van Tom van Mierlo

44 – Hostel Zuiderparkweg De realisatiefase van het hostel Zuiderparkweg in Den Bosch is van start. Naar verwachting is dit tweede hostel in Den Bosch eind 2021 gereed.

34 – Verbinding Een column van sociaal psychiatrisch verpleegkundige Alice Corten

46 - Uitzicht De rubriek waarin we een kijkje nemen over onze eigen grenzen heen en nieuws bij de collega’s, samenwerkingspartners of buren halen.

4 Trots op Magnolia

COLOFON nummer 11. (na)zomer 2020. Reinier is een magazine voor mensen in de regio ’s-Hertogenbosch die, beroepshalve of als zorggebruiker, geïnteresseerd zijn in zorginhoudelijke ontwikkelingen en achtergronden van Reinier van Arkel en de geestelijke gezondheidszorg in bredere zin.

Redactie René Berende, Nicole van de Gevel, Jorienne Winnubst, Nynke de Jong, Marjo Roes, Zjos Dekker, Jill Moser, Mireille Borg, Erik Welten Hoofdredactie Ilse van den Eeden Met bijdragen van Senne Pol, Tom van Mierlo, Meike Bergwerff, Alice Corten - Adams Fotografen Evelien Gerrits, Nuray Sahin , Jolanda Ruijs – van Rossum Vorm en productie btz vorm en regie Oplage 2.500 Redactieadres Reinier Postbus 70058 5201 DZ ’s-Hertogenbosch (073) 658 60 17 reinier@reiniervanarkel.nl www.reiniervanarkel.nl www.herlaarhof.nl www.demarrage.info www.ypse.nl

THEMA

Tekst Erik Welten

Foto Nuray Sahin

Gesprek met Jan Driessen over de kwaliteitsverbeteringen op Magnolia

TROTS OP MAGNOLIA Het was niet voor het eerst dat Jan Driessen opperde om afdeling Magnolia eens goed voor het voetlicht te brengen.

Jan praat bevlogen over de medewerkers en de kwaliteitsslag die ze gemaakt hebben. Hij is echt trots op de teams en de afdelingen. Aangestoken door zijn enthousiasme maakt Reinier magazine in de komende twee nummers met plezier ruimte vrij voor de verhalen van Magnolia.

Jan Driessen is sinds 2018 teammanager voor de verblijfsafdelingen ouderen op de eerste en tweede verdieping van Magnolia.

Hij is sinds zijn 18e werkzaam in de zorg als verpleegkundige en later als manager.

In 2018 startte hij met het verbeterplan voor Magnolia. Het doel van dit plan is om samen met de cliënten, medewerkers en naastbetrokkenen er voor te zorgen dat de zorg de aandacht krijgt die het verdient.

Huis op orde Jan: “Op alle fronten was er wel wat achterstallig onderhoud en soms zelfs verwaarlozing. De zorg kreeg niet de aandacht die het verdiende. Een van de belangrijkste zaken die we aanpakten is het waarborgen van continuïteit van zorg door vast personeel te werven. We kregen vas-

te psychiaters, Laura Breuning en Eva Tan, en een klinisch psycholoog, Senne Pol. Gaandeweg kwamen er ook steeds meer vaste verpleegkundigen en begeleiders in dienst. Die continuïteit is een voorwaarde om de kwaliteit van zorg te verbeteren.

Na de vaste psychiaters en de klinisch psycholoog introduceerden we per team een meewerkende voorman/vrouw. Sinds kort zijn er nu twee senior verpleegkundigen bijgekomen. Zij zorgen dat de kwaliteit van onze somatische zorg omhoog gaat.”

(Lees het korte interview met verpleegkundige Margret van der Leest op de volgende bladzijdes) “De tweede grote verandering die we realiseerden was dat we de twee afdelingen en de teams splitsten naar vier kleinere. Op elke verdieping woonden 38 cliënten. Dat was veel te onoverzichtelijk en je kunt van verpleegkundigen niet verwachten dat ze 38 zorgplannen uit hun hoofd kennen.

In eerste instantie was Magnolia bedoeld voor cliënten die daar redelijk zelfstandig zouden wonen met hulp op enige afstand.

Onze huidige populatie heeft een zwaarder profiel en gedijt daar niet goed onder.

Ze hebben meer behoefte aan kleinscha-

liger wonen in kleinere groepen en het is belangrijk een verpleegkundige of verzorgende in de nabijheid te hebben. Daarom is de volgende stap het nog eens splitsen van de vier huidige afdelingen.” (Verderop geeft Senne Pol zijn visie over het kleinschalig wonen.)

We moeten het samen doen Voor Jan is medezeggenschap een ander belangrijk onderwerp, zowel medezeggenschap van de medewerkers, cliënten als van familie en naastbetrokkenen. Jan: Op elke afdeling zijn er twee medewerkers verantwoordelijk voor de regelmatig terugkerende huiskamerbesprekingen. Dit is de plek waar de cliënten hun mening en ideeën kunnen ventileren en zaken afgesproken kunnen worden. Het is belangrijk dat we cliënten mede verantwoordelijk maken voor hun leefomgeving. Wanneer we straks nog kleinere units hebben zal dit nog belangrijker worden.”

Jan: “Medezeggenschap voor medewerkers is net zo belangrijk. Het is goed als ze van zich laten horen en hun mening geven. Pas als je open met elkaar communiceert, kun je als manager ook iets met de klachten en ideeën doen. Ik ben dan wel

REINIER NAJAAR 2020

5

MAGNOLIA

de teammanager maar ook gewoon, net als alle medewerkers, aan het werk voor Magnolia. Dat ik andere taken heb wil niet zeggen dat mijn mening belangrijker is. Iedereen moet kunnen meedenken en meebeslissen over de toekomst van Magnolia. We moeten het samen doen.”

Direct contact met naastbetrokkenen De naastbetrokkenen van de cliënt hebben volgens Jan een grote rol in het leven van de cliënten: “Zelf ben ik voor mijn moeder mentor geweest en heb aan den lijve ervaren hoe belangrijk goede communicatie en medezeggenschap zijn. Het is de taak van de naastbetrokkenen om op te komen voor de belangen van de cliënt. Daarvoor moet je ze wel de mogelijkheid geven en alle benodigde informatie.”

“We hebben een naastbetrokkenenoverleg waar familie mee kan denken en praten over de gang van zaken op Magnolia. Helaas zijn door de coronamaatregelen deze bijeenkomsten gecanceld. Maar zo gauw het kan pakken we dit weer op.”

Daarnaast verzorgt Jan samen met een aantal medewerkers een periodieke nieuwsbrief waarmee familie en naastbetrokkenen op de hoogte worden gehouden van de laatste ontwikkelingen op Magnolia.

“Tijdens de coronacrisis heb ik de directe communicatie met de familieleden geïntensiveerd en naar me toe getrokken. Het is in deze tijd belangrijk dat iedereen snel kan beschikken over de juiste informatie. Die informatie verandert soms snel en daarom mail ik de familieleden direct na een wijziging van de maatregelen. Hierdoor sta ik ook open voor vragen of andere meningen en voer het gesprek daarover.”

“In veel gevallen is de persoonlijk begeleider van de cliënt de aangewezen persoon om met de achterban te communiceren. Echter in sommige gevallen, zoals deze coronacrisis, is het van belang dat er snel en eenduidig gecommuniceerd wordt. Omdat er 16 persoonlijk begeleiders zijn binnen Magnolia moet je soms direct communiceren, omdat het belangrijk is dat iedereen tegelijkertijd over de juiste informatie beschikt.”

Trots “Het gaat echt goed met Magnolia”, benadrukt Jan nog eens. “Het is leuk werken op Magnolia en steeds meer mensen ontdekken dat. We hebben al een aantal oudmedewerkers terug mogen verwelkomen. Zij zijn goede ambassadeurs wat dat betreft, omdat ze het verschil aan den lijve ervaren hebben.

We zijn er nog niet hoor. Maar er zijn flinke stappen gezet op weg naar hogere kwaliteit op Magnolia. Dat zie je, dat voel je en daar mogen alle medewerkers trots op zijn.”

6

REINIER NAJAAR 2020

Tekst en foto Erik Welten

DE SENIOR VERPLEEGKUNDIGE Margret van der Leest Margret werkt al meer dan dertig jaar bij Reinier van Arkel. Ze is opgeleid tot algemeen verpleegkundige en psychiatrisch verpleegkundige.

Al die jaren bij Reinier van Arkel heeft ze gewerkt met ouderen op verschillende afdelingen. Sinds oktober 2019 is ze gestart als verpleegkundige c op Magnolia 2.

Margret: “Ik zie mezelf gewoon als verpleegkundige met extra taken en bevoegdheden, misschien dat je vroeger senior-verpleegkundige zou zeggen. Ik ben altijd erg betrokken geweest bij de oudere cliënt.

En daar komt meer somatische zorg bij kijken.”

De senior-verpleegkundigen richten hun aandacht vooral op de somatische kant van de zorg. Margret: “Voorheen hadden we twee somatisch verpleegkundigen bij Reinier van Arkel binnen het gezondheidscentrum werken. Die werkzaamheden zitten nu in ons takenpakket. We worden dus ook door andere afdelingen gevraagd verpleegtechnische handelingen uit te voeren of vragen te beantwoorden op het gebied van somatische of palliatieve zorg. Maar we zijn en blijven verpleegkundigen van Magnolia. Daar ligt onze focus.”

“Mijn collega Olga Bruers is sinds mei 2020 in dienst en onze functie moet zich nog een beetje uitkristalliseren. We moeten bepaalde overkoepelende taken gaan verdelen anders wordt het echt te veel voor elk van ons.”

“Wanneer ik op de afdeling werk, kijk ik goed wat er gaande is. Waar zitten nog gaten in de kennis van de medewerkers. Welke scholing missen ze nog. Vervolgens kijk ik of ik hier door middel van bijvoorbeeld een klinische les in kan helpen. Ik vind het belangrijk dat je als verpleegkundige je kennis en kunde op peil houdt. Zelf ben ik daar ook continu mee bezig. Dat is niet voor iedereen weggelegd en daarom is het belangrijk dat je kennis met elkaar deelt. Dat kan via een les, training on the job of zelfs een digitale cursus. Maar het begint met het signaleren van een gebrek aan die kennis en het onderkennen er van.”

In het begin was het even wennen voor de medewerkers: ‘wat komt die nu hier doen?’ Maar al snel wisten de ze haar te vinden. Margret: “Samen kijken we hoe we het werk beter kunnen doen. En stap voor stap weten we de kwaliteit van zorg naar een hoger plan te brengen.

Verpleegkundigen en verzorgenden van Magnolia mogen trots zijn op zichzelf en dat wat ze aanpakken.”

Zowel Magnolia 1 als Magnolia 2 beschikken sinds dit jaar over verpleegkundigen van kwalificatieniveau 5.

Dat betekent dat zij een hbo-opleiding verpleegkunde gevolgd hebben. Deze verpleegkundigen hebben naast de dagelijkse werkzaamheden op een afdeling nog andere coรถrdinerende of overkoepelende taken. Margret van der Leest, is een van hen. Ze is op dit moment bezig met de opleiding HBO-V.

Tekst Erik Welten foto Nuray Sahin

Klinisch psycholoog Senne Pol aan het woord

Een van de mensen die in de afgelopen jaren hard bezig is geweest Magnolia vooruit te helpen en verbeteringen te realiseren, is Senne Pol. Senne, klinisch psycholoog, is twee jaar geleden aan de slag gegaan bij Magnolia om het kleinschalig wonen vorm te geven. Senne: “Je kunt een afdeling pas verbeteren als je ook echt deel uitmaakt van het team en je als regiebehandelaar betrokken bent.

Veranderingen moet je samen aangaan en vormgeven om het tot een succes te maken.”

Dat Senne de zorg in zou gaan stond al snel vast. Zijn moeder, die in de zorg werkte, nam hem als vierjarige op sleeptouw binnen de psychiatrie en de ouderenzorg. Senne: “De psychiatrische zorg voelt voor mij als thuis. Het zit in mijn vezels en heeft mijn karakter mede gevormd. Ik ben nu 13 jaar psycholoog en ruim twee jaar verbonden aan Reinier van Arkel. Het is fijn een onderdeel te zijn van een instelling die zorgdraagt voor de omgeving waar ik zelf ook woon.”

Senne is geboren in Den Bosch en nu woonachtig in Rosmalen.

Energie Zoals Jan Driessen, manager van Magnolia elders in dit blad aangeeft, is Magnolia in de afgelopen jaren sterk verbeterd.

MAGNOLIA

KLEINSCHALIG WONEN MAGNOLIA

De kwaliteit van zorg is flink vooruit gegaan. Senne: “Toen ik kwam werken waren de teams toe aan een positieve energie.

De reorganisatie in de jaren daarvoor en sommige keuzes hadden er bij het personeel flink ingehakt. In die zin heb ik veel gehad aan de tip van verpleegkundige Bob Huisken die me aanraadde rustig te starten en te kijken. ‘Laat ons maar naar jou komen met vragen’, zei Bob tegen me. Het was duidelijk dat de teams niet zaten te wachten op weer een nieuwe behandelaar die het wel even kwam vertellen.”

Voordelen van kleinschalig wonen Magnolia is opgezet met de gedachte dat cliënten er ‘zelfstandig’ konden wonen met hulp op afstand. Voor de cliënten die er kwamen wonen is dit uiteindelijk niet de meest geschikte omgeving gebleken.

Senne: “De buitenkant oogt modern maar de binnenkant is te klinisch en grootschalig ingericht. Kleinschalig wonen binnen Magnolia: daar stond iedereen direct achter. De verbouwingen moeten nog beginnen, maar dan worden de afdelingen gesplitst tot 8 units. Op de units wonen 6 tot 16 cliënten. Dat betekent dat er straks zowel heel kleine als middelgrote afdelingen zijn.”

“De voordelen zijn groot voor de cliënten.

De units zijn beter te overzien en er zijn voordeuren zodat in- en uitlopen van ‘vreemden’ er niet meer bij is. Dat versterkt het gevoel van veiligheid. Daarnaast zullen de units ook meer ingericht worden als huiskamers. Daar krijgt elk team een budget voor.

Op termijn zal ook elke huiskamer bemenst zijn. Er is een project gestart met de inzet van gastvrouwen. Deze gastvrouwen hebben vooral een praktische taak op de afdeling, zoals koken en schoonmaken. Zij fungeren ook als aanspreekpunt. Cliënten zoeken de gezelligheid van de huiskamer dan op. Dat vergroot weer de sociale contacten en het gevoel van een eigen thuis hebben.”

“Een ander groot voordeel is dat we als Magnolia voortaan veel beter in staat zullen zijn voor ons zelf te zorgen. Daarmee bedoel ik dat als het even wat slechter gaat met een cliënt deze niet meer tijdelijk overgeplaatst hoeft te worden naar de kliniek. Het komt dan voor dat we extra personeel in moeten huren om een-opeenbegeleiding te geven. Zowel een-opeenbegeleiding als tijdelijke overplaatsing zijn belastend voor de cliënt, de familie en het personeel. Omdat we straks tijdelijk een kleinere unit besloten kunnen maken, kunnen we dit voortaan voor een groot deel zelf opvangen. De deur van de unit voor alle andere cliënten gaat gewoon open als ze even weg willen. Dat ook cliënten die in crisis verkeren of terminaal zijn gewoon binnen Magnolia zelf kunnen worden begeleid en behandeld is voor iedereen fijner. Het zijn al vaak heftige periodes en dat alles dan in de bekende en vertrouwde omgeving plaatsvindt, geeft meer rust. Het is goed dat familie gewoon naar dezelfde plek kan voor bezoek en de bekende gezichten ziet.” Om dit mogelijk te maken zullen we steeds meer gebruik moeten maken van domotica.

Flexibiliteit De coronatijd was (en is) een zware tijd voor de bewoners van Magnolia. Omdat het om een kwetsbare groep gaat, is de afdeling tijdelijk gesloten geweest met strenge voorwaarden voor bezoek en vrijheden. Op dit moment kan er meer, maar blijven er wel wat voorwaardes gelden zolang Corona nog een probleem kan zijn voor deze groep. Toch heeft de hele periode ook een positieve kant gehad. Senne: “We hebben gezien dat het kleinschalig wonen en wat dat met zich meebrengt positief werkt. Opeens gingen de deuren op slot en waren de bewoners meer gebonden aan de eigen huiskamers. Ook het eten werd naar boven gebracht, omdat het restaurant dicht moest. Dagactiviteiten werden in de huiskamers met kleinere groepen gedaan. Natuurlijk waren er bewoners die dit heel moeilijk vonden, maar voor de meeste bewoners was het een rustige en overzichtelijke tijd.”

“Belangrijk is dat we altijd maatwerk moeten blijven leveren. Er is niet één oplossing voor alle cliënten. Die flexibiliteit moet je als team en als instelling houden. Ik ben blij dat ik dit de afgelopen twee jaar samen met de teams, cliënten en naasten van de grond heb gekregen.”

REINIER NAJAAR 2020

9

INZICHT

Verhuizing Herlaarhof Poli Oss De polikliniek Oss is verhuisd naar de gezondheidslaan 65 in Oss. Alle ruimtes zijn opgefrist, geverfd en er ligt een mooie nieuwe vloer. De ruimtes van het team zijn in het gebouw Arsis op de eerste verdieping, aangrenzend aan de kind- en jeugdpoli van GGZ Oost Brabant. Het team is hartelijk ontvangen.

Herlaarhof en de poli kind- en jeugd van GGZ OB zitten nog in een onderzoeksfase hoe ze de samenwerking vorm kunnen gaan geven. De teams kijken naar de mogelijkheden om de psycho-educatiegroepen voor ouders en kinderen samen te verzorgen.

Manifest overhandigd: betrekken van familie en naasten kan beter

Schenking van de politie

De Familie- en Betrokkenenraad overhandigde een manifest aan de Raad van Bestuur.

Deelnemers aan de cursus ‘Samen sterker door triadisch werk’ beschrijven in het manifest waar het volgens hen beter kan als het gaat om het betrekken van familie en naasten in de behandeling.

Het opleidingscentrum Politie Oost-Brabant schonk een cheque van € 1000 aan Reinier van Arkel. Zij maakten in 2019 gebruik van een leegstaand pand op het terrein van Zorgpark Voorburg voor oefeningen. Na het einde van de oefeningen wilde het Opleidingscentrum iets terug doen. Een heel mooi gebaar dat ontzettend wordt gewaardeerd.

Het bedrag wordt ingezet om cliënten die verblijven op afdelingen gelegen op Zorgpark Voorburg extra te kunnen verwennen.

Barbecue voor cliënten van Dierenweide De medewerkers van Reinier van Arkel, Monica van den Wittenboer en Jorienne Winnubst, hadden nog prijzengeld over van de Goos Zwanikkenprijs 2019. Met dat geld organiseerden ze een barbecue voor de cliënten die op de Dierenweide werken. Vanwege de coronaregels konden maar dertig mensen tegelijk genieten.

Alles ging in een gemoedelijke sfeer en het vlees werd rondgebracht, zodat iedereen lekker kon blijven zitten aan de verschillende tafels.

10

REINIER NAJAAR 2020

Bestuurder Tom van Mierlo: “In onze richtinggevende principes hebben we vastgelegd op welke wijze Reinier van Arkel werk maakt van het leveren van goede zorg. Hierin geven we aan dat we het belangrijk vinden dat familie en naasten van de cliënt zich gesteund voelen en dat ook zij een beroep op ons kunnen doen. Dat betekent voor mij dat naasten betrokken worden bij intake, psycho-educatie, behandelplanbespreking en het crisissignaleringsplan.

Samen met de Familie- en Betrokkenenraad wil ik graag werk maken van het verder verbeteren van de gelijkwaardige samenwerking tussen cliënt, naaste en professional bij Reinier van Arkel.”

Het manifest is besproken in het directieteam. Een van de gemaakte afspraken is dat, daar waar dat nog niet gebeurt, ieder zorgteam van Reinier van Arkel jaarlijks een familieactiviteit organiseert. Dat kan van alles zijn, zoals een spiegelgesprek of een familiebijeenkomst. Op deze manier kunnen we met hen in gesprek om te kijken hoe we de zorg beter kunnen maken. Daarnaast maken we de komende periode werk van het duidelijker communiceren van de psycho-educatiemogelijkheden voor familie en naasten.”

Ezeltje geboren Eind juni is een ezeltje geboren in de dierenweide op Zorgpark Voorburg in Vught. Het is een meisje en ze heeft nog geen naam.

Helaas werd ze niet geaccepteerd door haar moeder. Daarom is het veulen naar de stichting Ezelshoeve in Baarle-Nassau gegaan. Het gaat erg goed met haar en ze is erg levendig en vrolijk. Wanneer ze precies terug kan komen is nog niet bekend. Veel bezoekers van de Dierenweide kunnen niet wachten haar te verwelkomen.

Fantastische Social Run 2020 Afgelopen september heeft de Social Run 2020 plaatsgevonden. De Social Run is een sportieve teamprestatie. Een non-stop estafetteloop waarin verschillende teams 555 kilometer in 48 uur afleggen door een groot deel van Nederland. Iedereen doet mee, met als doel bespreekbaarheid en begrip rondom psychische aandoeningen te bevorderen.

Ook dit jaar was het weer een fantastische editie. Het team van Reinier van Arkel heeft ontzettend goed weer gehad, alle omstandigheden waren goed en er was veel saamhorigheid binnen het team. Kortom, alles was aanwezig voor een perfecte prestatie.

Helaas is het net niet gelukt om de 555 kilometer binnen de 48 uur af te leggen, hier waren welgeteld nog 5 minuten extra voor nodig! Wel heeft ons team maar liefst €2.295,00 bij elkaar gelopen, hier zijn we natuurlijk hartstikke blij mee.

2.700 zonnepanelen Maar liefst 2.700 zonnepanelen zijn geplaatst op verschillende gebouwen van Reinier van Arkel.

Deze zomer werden op verschillende gebouwen van Reinier van Arkel zonnepanelen geplaatst. In Den Bosch gaat het om twee vleugels aan de Bethaniestraat en op het Zorgpark Voorburg in Vught liggen de panelen op FPA Coornhert, Magnolia, Waterboog, Lichtboog, het dienstencentrum en de sporthal.

De 2.700 zonnepanelen gaan gezamenlijk bijna 800.000 KWh per jaar opleveren. Op een aantal plekken hangen digitale informatieborden waarop de prestaties van de panelen voor iedereen zichtbaar zijn.

Roofvogelshow, schepijs en een frietkar on tour Maar liefst ruim 400 ijsjes werden woensdagmiddag 26 augustus vers geschept en uitgedeeld aan cliënten en medewerkers van Reinier van Arkel. Verzekeraar Nh 1816 en Assurantiekantoor Rien Bijnen wilden hen - met de coronatijd en de hittegolf in gedachten - een verkoelend geluksmomentje aanbieden.

De ijsjes vormden woensdag een perfecte afsluiting van een gezellige middag waarbij cliënten genoten van een roofvogelshow en ‘Frietje on tour’, een jaarlijks terugkerend festijn op het terrein van de instelling in Vught. Een festiviteit waar veel cliënten reikhalzend naar uitkeken na de afgelopen periode.

Om voldoende afstand te kunnen houden, bezochten cliënten die met elkaar verblijven op een afdeling in tijdsloten de frietkar en daarna de ijscokraam. Daar waar cliënten niet de mogelijkheid hadden om de afdeling te verlaten werden de ijsjes bezorgd.

REINIER NAJAAR 2020

11

INZICHT

Zes nieuwe cliëntinspecteurs Deze zomer werden zes gemotiveerde cliënten enthousiast ontvangen door Nelly van Alebeek tijdens de start van de training cliëntinspectie. Cliëntinspectie is een onderzoeksmethode waarbij cliënten

Cliëntenhelpdesk De cliëntenhelpdesk digitale zorg van Reinier van Arkel is er speciaal voor cliënten die moeite of problemen hebben met beeldbellen of het volgen van onze online-behandelmodules. Timo Smets, die als gevolg van de coronamaatregelen niet naar school kon, helpt onze cliënten met al hun vragen. De meeste vragen gaan over het online behandelplatform. Cliënten hebben naast wachtwoordproblemen, hulp nodig om een goede beeldverbinding te maken of kunnen de behandelmodules niet goed vinden. Timo oefent met de cliënten en neemt alle tijd om de soms lastige nieuwe toepassingen geduldig en helder uit te leggen. Ook na de coronacrisis wil Reinier van Arkel doorgaan met de cliëntenhelpdesk en maakt er een helpdesk voor en door cliënten van.

Heb jij als cliënt van Reinier van Arkel of Herlaarhof hulp nodig bij het beeldbellen met je behandelaar of het volgen van modules in het online behandelplatform? Meld dit dan aan je behandelaar. De helpdesk neemt dan contact met jou op.

12

REINIER NAJAAR 2020

met elkaar de dialoog aangaan over de kwaliteit van zorg. Zo’n gesprek voer je niet zomaar. Alle cliëntinspecteurs volgen voorafgaand aan de inspectie een training waarin onder andere gesprekstechnieken. uitgebreid aan bod komen. Ook stellen cliëntinspecteurs zelf de vragenlijst samen. Na de training volgde direct een eerste gesprek met cliënten van Vijverhof.

Afscheid van Kris Neirynck Kris Neirynck was klinisch psycholoog/ psychotherapeut en nam in september afscheid van Reinier van Arkel met een minisymposium.

Wat weet je nog van jouw start bij Reinier van Arkel?

“Ik startte op de PAAZ afdeling in het Catharinaziekenhuis net voor er een hele onrustige periode aanbrak. Na een half jaar waren alle collega psychiaters en psychologen verdwenen. Naast het verlies was er ook winst: ruimte voor nieuwe ontwikkelingen.

Heel boeiend vond ik de heterogene cliëntengroep. Vooral cliënten die voor de eerste keer fors decompenseerden en waar je als psychotherapeut meteen aan de slag kon gaan met de patronen waar ze op vastliepen, zonder dat daar al een (zeer) lange ziektegeschiedenis aan vooraf is gegaan. Later werd het gebrek aan aanbod voor patiënten met onverklaarde lichamelijke klachten(SOLK), ondanks de verwijzingen vanuit de diverse specialisaties uit het ziekenhuis, een schot voor open doel.”

Wat neem je mee naar jouw nieuwe toekomst vanuit het werken bij Reinier?

“Zorg vooral goed voor jezelf, volg je eigen pad en zoek samen met je collega’s en eventueel leidinggevenden naar de ruimte om je werk/leven inspirerend te houden.”

Wat wil je graag jouw achterblijvende collega’s nog vertellen?

“Kijk het minisymposium, ‘het lichaam (ver) telt’, terug dat ik geef naar aanleiding van mijn afscheid. Vraag ernaar bij de presentatoren van Reinier+: Nora de Hoop Vaal en Celia van den Bosch.”

B O E K E N P S YC H I AT R I E Door Senne Pol

Leonoor de Groot - Lange tanden “Mezelf kapotmaken vind ik nog oké, anderen kapotmaken is niet mijn intentie” Jonge vrouwen met autisme herkennen we steeds vaker binnen de ggz. Het zijn vaak de cliënten met wie we als hulpverleners ontzettend worstelen. De cliënten hebben het uiteraard zelf ook niet gemakkelijk. Vaak presenteren ze zich op jonge leeftijd met angst, dwang en een eetstoornis. De gebruikelijke behandeling slaat vaak niet aan en de problemen lijken steeds erger (en groter) te worden. Soms komt er automutilatie bij en meestal lopen ze trauma’s op. Zowel in de privésfeer, maar ook binnen het hulpverleningstraject. Cliënt en organisatie kunnen soms gevangen zitten in de ‘cirkel van machteloosheid’.

Leonoor de Groot, momenteel zelf nog volop in behandeling, heeft een prachtig boek geschreven over haar ervaringen binnen een eetstoornissenkliniek. Bij Leonoor wist men van het autisme, maar is men begonnen met een behandeling voor enkel de eetstoornis. Bij andere meiden wordt het autisme soms volledig gemist. Het autisme is vaak moeilijk te herkennen, maar voor een geoefend oog zie je het zelfs terug in haar schrijfstijl.

12

REINIER WINTER 2019-2020

Ze start een hoofdstuk en waaiert vervolgens uit in allerlei herinneringen met bijpassende gevoelens. Meiden zoals Leonoor lijken emoties van zichzelf en ander zeer scherp te voelen. Dit overspoelt hen vaak. Iets afronden, zelfs een alinea in een boek, is hierdoor een uitdaging.

Het boek geeft een kijkje in het hoofd van het fictieve personage Renee. Gebaseerd op ervaringen die Leonoor heeft opgedaan, met een beetje literaire vrijheid. Als lezer, en hulpverlener, ervaar je verdriet over het lijden van Renee, maar ook onmacht over hoe moeilijk de hulpverlening de verbinding lijkt te vinden met haar. Een kliniek die zich focaal richt op een eetstoornis en onvoldoende lijkt bij te stellen wanneer de aanpak niet werkt.

Renee verliest steeds meer het vertrouwen in zichzelf. Loopt trauma’s op in het krijgen van sondevoeding en gaat (onbewust) op zoek naar warme oprechte contacten. Ze vindt die in sommige medecliënten en bij een enkele begeleider.

Ze ontdekt hoe fijn professioneel fysiek contact is en hoe bijzonder ze zich daar-

bij voelt. Ze ervaart wat een schurfthekel ze heeft aan het tekenen van mandala’s en hoe belangrijk de contacten met haar familie zijn.

Van herstel lijkt in eerste instantie geen sprake, maar een oplettend lezer zal iets ontdekken waarvan Renee zelf zich misschien niet eens bewust was. Je wordt verrast met prachtige uitspraken en quotes. Het geeft je als hulpverlener een spiegel en dat is dan direct ook een kracht van ervaringsdeskundigheid. Het schrijven van dit boek is hopelijk ook een stap in het herstelproces van Leonoor en een inspiratiebron voor anderen. Ik kan het iedereen warm aanbevelen.

Titel: Lange tanden - De allesomvattende strijd tegen anorexia Auteur Leonoor de Groot Verschijningsdatum: 12-06-2020 ISBN: 978-94-6403-302-1 Vaste prijs: € 21,99 Wil je meer weten over Leonoor de Groot of het boek bestellen kijk dan op https://leonoorde groot.wixsite.com/mijnsite

REINIER NAJAAR 2020

13

Wie voelt zich uitgenodigd voor het ‘open MT’?

Wat een tijd! Corona kwam en is nog lang niet weg.

Wat ik mooi vind is dat we als Reinier van Arkel laten zien dat we er zijn als het erop aankomt. Dat we kunnen samenwerken en tempo kunnen maken.

Wat we met elkaar verzet hebben tijdens de eerste golf is fantastisch en de resultaten mogen er zijn. We hebben slechts vier besmette cliënten gehad, die allen ook weer goed hersteld zijn.

Dat hebben we goed gedaan.

Wat een betrokkenheid, wat een betrouwbaarheid en wat een bevlogenheid! Hiervoor wil ik, mede namens Eddy en het hele managementteam, alle medewerkers van Reinier van Arkel ontzettend bedanken.

korte lijntjes en de juiste focus in gelegenheidscoalities van betrokken medewerkers

Nu de rust lijkt wedergekeerd, kijken we ondertussen al weer aan tegen een tweede golf. Hopelijk hebben we geleerd van deze eerste crisis. Hopelijk is er meer kennis ontstaan over wat te doen en zijn we beter in staat samen keuzes te maken. Met kortere lijntjes, met de juiste focus en in gelegenheidscoalities van betrokken medewerkers die allen vanuit hun functie

14

REINIER NAJAAR 2020

kunnen bijdragen aan de oplossing.

Want zo deden we dat in coronatijd.

Dat hebben we geleerd. En hoe mooi is dat. We waren snel en efficiënt.

Weg met de stroperigheid in de organisatie, die we soms ook kennen!

Met die ervaring hebben we de afgelopen periode als managementteam een aantal keuzes gemaakt: laten we focus aanbrengen in onze plannen en laten we korte lijnen maken rondom thema’s die we belangrijk vinden. Zo zijn we in overleg uitgekomen op twee thema’s voor 2020 uit het meerjarenbeleidsplan ‘Hart voor herstel’, die we in deze fase belangrijk vinden: 1. digitaliseren 2. samenwerken in de regio vanuit een herstelondersteunende netwerkintake Bij digitaliseren is de focus vooral: hoe kunnen we de digitale ontwikkelingen van de afgelopen maanden vasthouden? Het is duidelijk geworden dat digitale zorg een waardevolle, haalbare en efficiënte toevoeging is aan ons behandelarsenaal. Daarbij hebben we geleerd dat we deze digitale zorg gericht dienen in te zetten. Het zou zonde zijn als we weer terugvallen in oud gedrag. Mede in het kader van de notitie ‘anderhalve-meter-ggz’, hebben we afgesproken dat behandelaars waar dat mogelijk is vanuit thuis blijven werken (60 % van hun werktijd) en dat we onze digitale contacten, al dan niet vanuit de thuissituatie, blijven onderhouden.

'digitale zorg is een waardevolle, haalbare en efficiënte toevoeging aan ons behandelarsenaal'

Samenwerken in de regio vanuit een herstelondersteunende netwerkintake is misschien wel de belangrijkste zorginnovatie voor het komende jaar. In deze intake willen we bekijken welke hersteldoelen voor de cliënt belangrijk zijn. En op de zes assen van Huber bekijken we wie we in de steungroep van de cliënt kunnen verzamelen om die hersteldoelen ook daadwerkelijk te realiseren. Hierbij zal naast het formele netwerk ook het informele netwerk betrokken worden. En dan zal soms blijken dat een tweedelijns specialistische behandeling niet nodig is.

Dat de cliënt bijvoorbeeld voldoende heeft aan afspraken met de praktijkondersteuner ggz in de huisartsenpraktijk, genoeg heeft aan een herstelaanbod, met een digitaal aanbod een eerste stap kan zetten, met het aanbod van Ypse alleen verder kan of met consultatie door het sociaal wijkteam verder geholpen kan worden.

Maar vaak zal een tweedelijns specialistisch aanbod wel nodig zijn. Een goede behandeling van het psychiatrisch beeld (inclusief een juiste diagnose) is dan nodig voor het behalen van de

'elke medewerker kan onderwerpen inbrengen bij de Raad van Bestuur en directeuren'

Tijdens de coronacrisis moest er onder tijdsdruk veel geregeld worden waardoor er korte lijnen nodig waren. Deze samenwerking met korte lijnen heeft op verschillende plekken in de organisatie meer werkvreugde opgeleverd. Ook dat willen we vasthouden. Mede op basis van deze positieve ervaringen hebben we onze MT-vergaderstructuur

(MT = Raad van Bestuur en directie) aangepast. Eens in de twee weken willen we een open MT-vergadering organiseren, waar iedereen, in de vorm van een open podium, welkom is om onderwerpen in te brengen. Dit kan door middel van pitches en thema’s. Wil je iets kwijt, dan kan dat in een pitch van vijf minuten. Aansluitend is er dan vijf minuten om kort van gedachten te wisselen.

Heb je een onderwerp dat je nauw aan het hart ligt, dan kun je dat ook inbrengen in de vorm van een thema. Belangrijk hierbij is dat het past binnen het kader van het meerjarenbeleidsplan en dat het voorbereid is met de juiste mensen. Hiervoor krijg je dan 30-45 minuten. We kunnen dan uitgebreid stilstaan bij het onderwerp en het goede gesprek hierover voeren. Zowel een pitch als een thema kan ingebracht worden in overleg met een MT-lid. En daarnaast kan iedereen die dat wil aanwezig zijn als toehoorder. We denken dat deze nieuwe manier van overleggen aansluit bij zelforganisatie en Rijnlands organiseren. Het kan ons helpen samen de juiste verandering en beweging tot stand te brengen.

Corona heeft ons geleerd de lijnen kort te houden en het goede gesprek te voeren. Voel je je als medewerker van Reinier van Arkel uitgenodigd voor het open MT? Meld je dan aan bij RVB@reiniervanarkel.nl.

Tom van Mierlo, lid Raad van Bestuur Reinier van Arkel groep, psychiater, voorzitter stichting HIC, voorzitter CCAF

hersteldoelen. Dan pluggen we ons vertrouwde aanbod in in het steunsysteem rond de cliënt en leveren we ons aandeel bij het realiseren van de hersteldoelen.

Onze behandeldoelen staan dan in dienst van de hersteldoelen van de cliënt. Misschien kunnen we ons dan eerder terugtrekken uit het behandelproces, omdat we kunnen vertrouwen op het steunsysteem dat meegenomen is gedurende het hele traject van intake, psycho-educatie, crisissignaleringsplan en (geïntegreerd) behandelplan. En misschien kunnen we de wachtlijsten hierdoor verkorten, waardoor we weer betere zorg kunnen leveren en meer mensen kunnen helpen bij hun inclusie in de maatschappij.

Daar doen we het voor. Dat is onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Tom van Mierlo

COLUMN

REINIER NAJAAR 2020

15

ACHTER GROND

Foto Jolanda Ruijs-van Rossum

Jongeren krijgen bij Herlaarhof maatwerk blended behandeling Bij Herlaarhof, centrum voor jeugd-ggz van Reinier van Arkel in Vught, wordt ehealth al enkele jaren ingezet in behandelingen.

Projectleider Carlijn van den Broek vertelt hoe de hulpverlening is ingericht en Orthopedagoog Annekee Schippers vertelt over haar ervaringen.

16

REINIER NAJAAR -2020

Dit artikel is door Meike Bergwerff geschreven in opdracht van Minddistrict

“Zodra een kind of jongere wordt aangemeld als cliënt, kijken we of we een psycho-educatiemodule aan kunnen bieden. Zo ja, dan wordt vaak gekozen om (een deel van) dit traject via online modules te doen,” vertelt Carlijn Van den Broek.

De behandelaren bij Herlaarhof bekijken daarnaast altijd qua inhoud wat er bij een jongere of kind past. “Door de online middelen kunnen we ouders minder belasten omdat ze niet zo vaak naar de locatie hoeven te komen. Dat vinden we een voordeel.

Maar waar sommige jongeren en kinderen het juist fijn vinden om zelfstandig of samen met hun ouders thuis een module door te lopen, zijn er ook ouders en jongeren die juist graag willen langskomen. En dat is ook prima.”

Meer ehealth door corona Orthopedagoog Annekee Schippers werkte voor de coronacrisis bijna niet met ehealth, maar dat veranderde vlot in maart. “Ik ben begonnen met beeldbellen en gebruik veel psychoeducatiemodules. Als ouders vragen hebben, dan stellen ze die online. Ik zie sommige cliënten nog wel in persoon, maar door deze online middelen voelt het alsof ik meer kan aanbieden.”

ze altijd in hun zak hebben, en waar ze notificaties voor krijgen van de app.”

De orthopedagoog vindt het daarnaast prettig dat er ehealthmodules zijn die aansluiten op de behandeling die ze face to face geeft. “In de behandelruimte oefenen we bijvoorbeeld met ontspannen. Als ik merk dat een jongere hier moeite mee heeft, zet ik een module gericht op ontspannen klaar. Dan kan de cliënt in de vertrouwde omgeving oefenen met duidelijke instructies en daar kunnen we offline weer mee verder.”

Helpdesk tijdens de lockdown Herlaarhof nam de nodige maatregelen met de komst van het coronavirus.

Het beeldbellen werd opgeschaald en modules ingezet als aanvulling op de videogesprekken. Vooral in het begin van de intelligente lockdown zag Carlijn van de Broek dat ouders en cliënten problemen hadden met het gebruik van het behandelplatform. Om hierin goed te kunnen ondersteunen is er een cliëntenhelpdesk opgezet. Hier kunnen cliënten en hun ouders terecht met praktische vragen of problemen met het gebruik van het behandelplatform of met beeldbellen.

Behandelaren die voorheen nog weinig ervaring hadden met ehealth, hebben nu de mogelijkheden en de meerwaarde ontdekt, ziet Van de Broek. Maar vanuit haar rol als projectleider blijft ze scherp op hoe de mogelijkheden aansluiten op de praktijk.

“Omdat de inzet van ehealth voor sommige behandelaren nog relatief nieuw is, is het van belang om samen te bekijken wat er echt passend is. Sommige modules in het aanbod van Minddistrict vinden we nog niet goed genoeg. De module over ADHD vinden we bijvoorbeeld teveel tekst hebben.”

Daarnaast zijn niet alle cliëntcontacten geschikt om online te voeren, vertelt ze. “Het blijft maatwerk. Behandelaren kunnen hier samen met collega’s een inschatting in maken. Uiteindelijk draait het erom dat er goede zorg geleverd wordt en dat de cliënt en de ouders die ook zo ervaren.” >>

Schippers ziet dat de jongeren zich online goed redden en het platform en de app snappen. “Het is daardoor makkelijker om nieuwe dingen aan te bieden. Normaliter vroeg ik ze om een opdracht te oefenen die ik ze op schrift mee gaf, waarna er thuis niet altijd meer iets mee gedaan werd.

Maar nu kunnen ze aan de slag met oefeningen en dagboeken die

REINIER NAJAAR 2020

17

>> Maatwerk blended behandeling Herlaarhof

Zelfstandig of toch samen De meeste jongeren die met modules aan de slag gaan, redden zich goed en kunnen ermee overweg. Maar soms is het even zoeken hoe je een module in het zorgproces voegt, ziet Van de Broek.

“Geef je een jongere van zestien zelf een account of via de ouders? Het zou mooi zijn als het behandelplatform in de toekomst zo ingericht kan worden, dat dit soort praktische zaken makkelijker worden gemaakt.”

Ook Schippers ziet verschillen, de ene ouder is erg betrokken, bij de andere verloopt het contact vooral via de cliënt.

“Nu ouders ook veelal thuis aan het werk zijn kunnen ze vaak even aansluiten.

Dat is erg handig.” Daarnaast is elk kind anders en kan de ene veertienjarige zelf een module doorlopen, terwijl een leeftijdsgenoot hulp nodig heeft. “Jonge kinderen en hun ouders kunnen ervoor kiezen om de modules, zoals algemene psycho-educatie over autisme, samen te doorlopen.”

Inkijkje in de thuissituatie De afgelopen maanden is het beeldbellen aanzienlijk meer ingezet. Herlaarhof vroeg cliënten naar hun bevindingen.

“Veel jongeren vinden het prettig om niet naar de locatie te hoeven komen met hun ouders”, vertelt Van de Broek. “Dat heeft wel impact op een zestienjarige. Nu zitten ze op hun eigen kamer en zijn ze meer op hun gemak.” Anderen vinden het prettiger om met een behandelaar af te spreken en bijvoorbeeld een wandeling te maken.

Ook voor behandelaren is het voeren van gesprekken via beeldbellen een andere ervaring, die ook uitdagingen met zich meebrengt. Zo was het volgens Schippers even zoeken hoe je een connectie maakt met een cliënt die je alleen online ‘ziet’.

“Om het persoonlijker te maken vraag ik

18

REINIER NAJAAR 2020

de jongere om iets uit hun huis te laten zien wat hen typeert. Of, als ze daarvoor open staan, een kleine tour door de kamer waarin ze zitten te geven. Zo krijg je een inkijkje in iemands leven – is een kamer heel sober of juist kleurrijk, heeft iemand een hobby, hoe rommelig of netjes is het? Op die manier kom je sneller op leuke gespreksonderwerpen om het ijs te breken.”

De orthopedagoog vindt het ook lastig om via beeldbellen lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen te lezen. "Een trillende lip, of de andere kleine aanwijzingen, mis je sneller." Door de coronacrisis startte Schippers nieuwe trajecten met cliënten die ze pas na enkele weken voor het eerst face to face zag. “De rollen waren opeens omgedraaid: niet ehealth als aanvulling, maar een face-to-facegesprek als voortzetting van - of aanvulling op - een online traject. Het contact in de behandelkamer is heel waardevol, net als het contact dat je online hebt.”

Projectgroep om kennis te delen Van de Broek behandelt sinds enkele maanden zelf geen cliënten meer, na twaalf jaar in de directe cliëntzorg.

“Ik opereer tussen de zorg en ICT als projectmedewerker digitale zorg. Ik kijk waar kansen liggen, en spreek met behandelaren om te peilen wat zij nog missen en nodig hebben.” Ook zit ze in de projectgroep digitale zorg van Reinier van Arkel, waar Herlaarhof bij aangesloten is.

Deze projectgroep kijkt afdelingsoverstijgend naar kansen en uitdagingen op het gebied van digitale zorg. Het doel van deze groep is ook om meer gebruik te maken van elkaars kennis. “Daarom zit er ook iemand van functioneel beheer bij, en een beleidsmedewerker van ICT. Op deze manier zijn de lijntjes kort en kunnen we zaken snel bespreken en oppakken.”

De groep analyseert welke modules veel worden ingezet, wat de wensen van cliënten en behandelaren zijn en wat de meerwaarde van ehealth is in de verschillende zorgfases. “Behandelaren hebben veel kennis en expertise op het gebied van psychiatrie. Door hen actief te betrekken bij de doorontwikkeling van ehealth, kunnen we goed aansluiten bij de praktijk.”

Zelf modules ontwikkelen Momenteel onderzoekt de instelling hoe ze ehealth nog meer kunnen inzetten tijdens de verschillende fasen van het zorgproces.

“Ik zou bijv. graag zien dat er een module voor jongeren komt die zich richt op het intakeproces, hoe kan een cliënt zich daar zo goed mogelijk op voorbereiden?” Van de Broek is ook blij met de optie om zelf modules te ontwikkelen. “Door zelf te kunnen meedenken, sluiten modules nog beter aan bij specifieke doelgroepen en bij onze behandelingen.”

Uiteindelijk is het de kunst om modules te bedenken die zowel cliënt als behandelaar wil gebruiken. “Ik kan wel honderd leuke ideeën hebben, maar vinden de jongeren dat ook? De kracht van een module zit in een goede aansluiting op het proces van de cliënt. Het moet passen. Daarom zullen we in de toekomst waarschijnlijk meer modules zelf gaan ontwikkelen, met ervaringsdeskundigen en behandelaren.”

Tekst Erik Welten

Reinier rookvrij

In 2018 is een start gemaakt met het rookvrij maken van Reinier (locatie JBZ). Tegelijkertijd werd landelijk het preventieakkoord ondertekend door o.a. de Nederlandse ggz waarin afspraken gemaakt zijn over aspecten van gezonde leefstijl waaronder een rookvrije omgeving en een rookvrije generatie. Onderdeel van dit akkoord is dat de ggz-instellingen en ziekenhuizen in 2025 rookvrij zullen zijn.

Vanaf 1 januari 2021 zullen de eerste afdelingen van Reinier van Arkel rookvrij zijn. De klinieken van het centrum Ouderen- en Ziekenhuispsychiatrie (COZ) zullen voor Reinier van Arkel als koploper fungeren. De keuze voor deze afdelingen ligt voor de hand omdat ze gevestigd zijn in het Jeroen Bosch Ziekenhuis dat al langer rookvrij is.

Binnen het COZ is een vliegende start gemaakt en in korte tijd is beleid ontwikkeld en een visie geformuleerd om op 1 januari 2021 het hele centrum Ouderen en Ziekenhuispsychiatrie rookvrij te hebben. In deze Reinier laten we een aantal hoofdrolspelers aan het woord.

De aanjager en inhoudelijk verantwoordelijke psychiater Pieter-Jan Carpentier vertelt wat over de achtergrond en de noodzaak.

Alexandra de Bakker, manager klinieken COZ, gaat in op de organisatorische aspecten.

En verpleegkundigen Joyce Santoso en Tom Poelgeest hebben we gevraagd wat te vertellen over de impact die het op de afdelingen heeft en zal hebben.

Projectgroep Reinier / COZ Rookvrij • Pieter-Jan Carpentier, inhoudelijk verantwoordelijk • Alexandra de Bakker, projectverantwoordelijke • Renate Dashorst, projectleider • Anton van Balkom, aanjager rookvrije zorg bij de Nederlandse ggz en Verslavingskunde Nederland Leden projectteam: Mariëtte van Eekelen, Dionne Glazenborg, Tom Poelgeest, Joyce Santoso, Lieke Savelkouls, Iefke Slaats, Michiel Wetzer.

REINIER NAJAAR 2020

19

Tekst Erik Welten Foto Evelien Gerrits

Pieter Jan Carpentier

In 2018 was Pieter-Jan Carpentier aanwezig bij een lezing in het King’s College Londen: “Mijn belangstelling voor het onderwerp roken is daar weer gegroeid.

In het verzorgingsgebied van een kliniek in Zuid London was het aandeel rokers/ canabisgebruikers onder de bevolking 60%. Het was voor hen toch de normaalste zaak dat de kliniek rookvrij was.

Ik dacht toen: ‘als die dat daar kunnen, dan moet het ons bij Reinier van Arkel ook lukken’.

Het project ‘Reinier rookvrij’ is eigenlijk meer een opdracht die ik heb opgeraapt dan dat die me is toebedeeld. Het past wel bij mij. Al bij mijn opleiding als AIOS op een verblijfsafdeling op Voorburg hield ik een referaat over het forse roken op de verblijfsafdelingen. De tijdgeest was anders en er werd toen niets mee gedaan. In die tijd was roken zowel in de maatschappij als in de psychiatrie een variant van normaal gedrag. Het werd zelfs gefaciliteerd door de afdelingen.

Nu wordt het als niet-normaal en ongezond gezien. Zelfs de rokers begrijpen dit en werken mee aan het terugdringen van roken in de openbare ruimte. Maar terwijl in de maatschappij het aandeel van rokers daalde tot 22% de afgelopen jaren, bleef dit binnen de psychiatrie steken op 25%. De (preventieve) maatregelen heb-

20

REINIER NAJAAR 2020

ben geen effect op onze patiënten. Bij de chronisch psychiatrische patiënt blijft de levensverwachting achter op die van de bevolking als geheel. Roken is een van die factoren die daarin een rol spelen. De meeste rokers willen liever van hun verslaving af en dat geldt ook voor onze patiënten. En wij kunnen ze daar bij helpen.”

Direct effect ”Het is zeker niet de bedoeling van 'Reinier rookvrij' dat we met allerlei regels en verboden komen en controles. Het gaat er vooral om dat we oog hebben voor de schadelijke effecten van roken en de patiënten helpen bij het niet roken als ze bij ons zijn opgenomen of in behandeling zijn.

Vanaf 1 januari 2021 stoppen de patiënten (al dan niet tijdelijk) met roken gedurende hun opname op de locatie JBZ. We hopen natuurlijk dat ze blijvend stoppen maar de ervaring leert dat veel mensen na een dergelijke onderbreking weer starten thuis.

Als behandelteam moeten we onze patiënten volop helpen in het stoppen met roken. Nicotine werkt kortdurend, maar heeft een direct effect. Mensen voelen zich snel ontspannen en de concentratie verbetert. Het werkt alleen erg kort zodat de zucht naar de volgende stoot nicotine er alweer snel is.

Medicamenteus helpen we door nicotine-

Reinier rookvrij

De behandelaar over Reinier rookvrij

pleisters aan te bieden. De gereguleerde toediening van de stof nicotine voorkomt dat de patiënten pieken en dalen krijgen en daarmee wordt de zucht naar nicotine verminderd.”

smeert de ketting nadat hij je fiets heeft gemaakt. Zo fiets je net even lekkerder weg. Zo kunnen we bij Reinier van Arkel ook iets extra’s doen voor de gezondheid van onze patiënten.”

Ketting smeren ”Psychiatrische patiënten kunnen lastiger weerstand te bieden aan verslavingen. Dat is ook de reden om het te blijven doen. Hoe beter je in je vel zit, hoe gemakkelijker stoppen met roken is. We moeten dan ook de impact die dit heeft op de patiënten en medewerkers niet onderschatten. Gelukkig krijgen de mensen die dagelijks op de kliniek aanwezig zijn, zoals de verpleegkundigen, een training.

Een rookvrije Reinier betekent een grote cultuurverandering. Dat zal niet op 1 januari klaar zijn. Er zijn steeds minder verpleegkundigen die nog roken en veel van hen weten dat stoppen met roken niet gemakkelijk is. We moeten dan ook nog afleren het te faciliteren (de rookruimtes in het JBZ zijn per 1 oktober gesloten) en het moet een onderdeel zijn van de behandelgesprekken die we hebben met de patiënten. Er moet aandacht voor zijn.

Het roken is nooit het hoofdprobleem waarom iemand bij Reinier van Arkel wordt behandeld. De behandeling van de psychiatrische stoornis staat voorop. De fietsenmaker pompt ook je band even op en

Positief effect ”Uit een peiling is gebleken dat de meeste medewerkers het met deze maatregelen eens zijn. De medewerkers die dagelijks op de afdelingen werken, hebben er soms moeite mee. Dat is ook logisch want zij moeten het uitvoeren. Het zal met vallen en opstaan gaan. Dankzij de cursus krijgt iedereen handvatten om met elkaar deze uitdaging aan te gaan. Als de meerderheid doorzet en we oog hebben voor iedereen, verandert de cultuur langzaam.

Er zijn nog flinke stappen te maken voordat Reinier van Arkel in 2025 rookvrij is. Binnen de poliklinieken is het rookvrij maken van de omgeving gemakkelijker te realiseren dan binnen de klinieken of de woonafdelingen. Belangrijk is dat we aandacht hebben voor roken en helpen als een patiënt aangeeft te willen stoppen.

Daarvoor moet het roken terugkomen in de behandelplanbesprekingen. Alleen al het bespreekbaar maken van stoppen met roken heeft een positief effect.

Het zou goed zijn als we naast de medicamenteuze behandeling van het stoppen met roken zelf een behandelaanbod

specifiek voor onze patiënten aanbieden.

Er zijn commerciële partijen die dit aanbieden maar het zou goed zijn als er bij Reinier van Arkel als onderdeel van bijvoorbeeld een leefstijlpoli ondersteuning kan worden gegeven. Zowel persoonlijk advies als groepsactiviteiten geven goede resultaten in het helpen met stoppen met roken.”

Voordelen

Gezondheid (ook van je omgeving)

Bespaart geld

Nicotine heeft invloed op de werking van medicatie. Soms kan de medicatie in dosis verminderd worden, omdat nicotine de medicatie sneller afbreekt.

REINIER NAJAAR 2020

21

Tekst Erik Welten Foto Jolanda Ruijs - van Rossum

Centrum Ouderen en Ziekenhuispsychiatrie rookvrij Een belangrijke mijlpaal: op 1 oktober worden de rookruimtes gesloten op de klinieken ouderen en volwassenen in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Vanaf dat moment kunnen cliënten nog wel buiten roken, zoals in de tuin van de afdeling of op het dakterras.

Maar ook dat zal vanaf 1 januari niet meer mogelijk zijn. Dan kun je pas roken achter de blauwe lijnen die rondom het Jeroen Bosch Ziekenhuis zijn aangebracht. We spraken met Alexandra de Bakker, teammanager en met met Joyce Santoso en Tom Poelgeest, twee verpleegkundigen, over 'Reinier rookvrij'.

22

REINIER NAJAAR 2020

Cultuuromslag op de afdelingen Alexandra: “Het rookvrij maken van de klinieken is geen gemakkelijke opgave. Binnen elk team betekent dit een cultuurverandering. In de ggz neemt het ‘roken’ soms nog een belangrijke plaats in. Roken kan verweven zijn in het zorgklimaat.

Een veelvoorkomende opvatting bij ggzpersoneel is dat we patiënten een van de weinige pleziertjes die ze hebben, niet mogen afnemen. Daarnaast wordt samen roken soms gezien als manier om contact te leggen. Het verwerven van draagvlak voor een rookvrije norm in de

Reinier rookvrij

vanaf 1 januari

zorg kan alleen als er eerst kennis is over het waarom van een Rookvrije Zorg. En vervolgens door het aanbieden van voldoende alternatieven waardoor we cliënten ontspanning en zo nodig ondersteuning bij het stoppen of minderen met roken aanbieden. Voor medewerkers is het ook belangrijk te weten welke alternatieven er zijn, waardoor zij de cliënten optimaal kunnen begeleiden in het omgaan met een rookverslaving in een rookvrije omgeving.

Draagvlak onder professionals is cruciaal om deze verandering te laten slagen.”

Tom: “In het begin werd er wisselend gereageerd door collega’s op het voornemen op 1 januari 2021 rookvrij te zijn. Sommigen zien het niet gebeuren, vooral binnen de gesloten setting. Het gevoel bestaat dat er weer wat wordt afgenomen. Tom herkent dit maar al te goed: Toen ik te horen kreeg dat we dit gingen doen was mijn eerste reactie ook negatief. Ik voelde het als een aanval op mij en mijn recht om te roken.

Pas later werd ik me ervan bewust dat het ook voor mij gezonder zou zijn te stoppen.

Dat heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat ik ook zelf gestopt ben.”

Joyce: “Er wordt erg wisselend gereageerd.

Er zijn toch echt nog wel medewerkers die overtuigd moeten worden dat een rookvrije Reinier beter zal zijn voor de cliënten en voor de medewerkers. Iedereen weet wel dat roken slecht is, maar het wordt nog te veel gezien als het afpakken van een pleziertje, terwijl de patiënt al in een rotsituatie verkeert. Belangrijk is dat we een alternatief aanbieden en de cliënten ondersteunen en begeleiden hierin. Dat kan met nicotinepleisters bijvoorbeeld of een specifiek behandelaanbod maar ook

door voor afleiding te zorgen op de moeilijke momenten.”

Motiveren Alexandra: “De rookruimtes die er zijn worden opnieuw ingericht. De teams bepalen samen met cliënten wat er met de ruimte gaat gebeuren. Op de ene afdeling is de rookruimte nu een fitnessruimte en op een afdeling met oudere patiënten is juist gekozen voor een ontspanningsruimte.

Scholing gaat een belangrijke rol spelen.

Iedereen krijgt een dagdeel cursus en krijgt daar een deel theorie. Er wordt ook geoefend in vaardigheden met behulp van een actrice. Je leert in deze cursus hoe je op een motiverende manier het gesprek aangaat met een patiënt over het stoppen met roken. Een voorbeeld is de brief advice method. Belangrijk is het roken bespreekbaar te maken als onderdeel van de behandeling. We bieden verschillende manieren van ondersteuning aan zoals nicotinevervangers en een behandelmodule ‘stoppen met roken’. In deze module speelt het bijhouden van een dagboek een grote rol. Bij voldoende vraag start een therapiegroep waar ook cliënten die inmiddels met ontslag zijn, terecht kunnen. Het is bewezen dat met stoppen met roken een contact-/therapiegroep goed werkt voor mensen om het vol te houden.”

Tom: “Bij elke opname bespreken collega’s de mogelijkheid te stoppen met roken en bieden daarin ondersteuning aan. We hebben laatst een patiënt gehad die het aanbod direct aannam. Het is voor niemand gemakkelijk te stoppen, maar deze cliënt is nu al een paar weken rookvrij. Die directe ondersteuning vanuit ons helpt hem. Het zal goed zijn als we echt rook-

vrij zijn en er nergens meer gerookt wordt. Toen ik zelf net gestopt was, had ik het vaak moeilijk. Zeker als de rook vanuit buiten of vanuit rookruimtes toch de gang inkwam. Ik heb daar echt zweetaanvallen door gehad. Gelukkig had ik goede collega’s die me door de ergste pieken, die gelukkig maar kort duurden, heen hebben geholpen.”

Joyce: “Bewustwording bij alle medewerkers dat niet-roken gezond is en dat we daar als zorgorganisatie een rol in spelen, moet nog groter worden. Gelukkig zijn er ook steeds minder medewerkers die nog roken. Het is natuurlijk lastig motiverend met cliënten om te gaan die gestopt zijn met roken als je zelf nog rookt. We moeten er wel zijn voor de cliënt die het straks lastig krijgt. En het kan ook, dat laten studies en andere ggz-organisaties zien. Het zal zeker helpen dat er vanaf 1 januari een eenduidig beleid is en geen mogelijkheden meer. We zijn er als zorgmedewerkers om mensen beter te maken en gezond te houden. Daar past roken echt niet meer bij.”

We kunnen dit aan Alexandra: “We doen dit niet vanuit betutteling maar vanuit oprechte bezorgdheid over de gezondheid van de cliënten. Ik besef dat we iets groots vragen van de verpleegkundigen, het behandelteam en de cliënten. Het kan voor wrijving gaan zorgen in de avond en in de nacht. Maar ik heb er alle vertrouwen in dat onze medewerkers in staat zijn deze cultuuromslag te maken. Het zal wellicht met vallen en opstaan gaan maar we kunnen dit aan.”

REINIER NAJAAR 2020

23

OP WEG NAAR EEN R Goede zorg is rookvrije

Reinier Rookvrij Instellingsbreed en fasegewijs rookvrij maken van Reinier van Arkel. Reinier van Arkel tekende ‘deelakkoord Roken’, onderdeel Nationaal Preventieakkoord.

• Ziekenhuizen en ggz-instellingen moeten uiterlijk in 2025 rookvrij zijn.

• In 2030 moet de hele zorg rookvrij zijn.

Stand van zaken/planning

REINIER R

Klinische afdelingen Centrum voor Ouderen- en Ziekenhuispsychiatrie (COZ) (locatie JBZ).

• 01-10-20: rookruimtes COZ zijn vervangen door ontspanningsruimtes.

• 01-01-21: op de klinische afdelingen COZ wordt roken niet meer toegestaan. Daarmee is per 01-01-2021 heel COZ rookvrij.

• Volgende jaren: alle andere locaties van RvA worden fasegewijs rookvrij. 2025: heel RvA rookvrij.

01.01.2021 COZ rookvrij

alle andere afdelingen worden fasegewijs rookvrij

Wat betekent rookvrij?

2025 Heel Reinier van Arkel rookvrij

• Cliënten én personeel roken niet meer binnen.

• Vraag cliënten tijdens behandeling het roken ‘op pauze’ te zetten.

• Medewerkers roken tijdens hun dienst niet op het terrein.

Cliënten

Medewerkers

Reinier van Arkel biedt cliënten een rookvrije behandelomgeving en biedt, indien gewenst, hulp bij het stoppen met roken.

Medewerkers dragen een rookvrije cultuur uit en weten hoe zij cliënten kunnen helpen te stoppen met roken.

ROOKVRIJ COZ zorg

IK KAN HELPEN

Waarom De gezondheidszorg is er om mensen beter te maken en gezond te houden. Daar past roken niet bij, niet alleen voor de rokers, maar ook voor hun omgeving.

Behandelaanbod

ROOKVRIJ

• De vraag aan cliënten ‘een rookpauze in te lassen gedurende de opname’ wordt vast onderdeel van het behandelplan ‘rokende cliënten’ van COZ. • Medicamenteuze ondersteuning (in de eerste plaats nicotinepleisters en –kauwgum).

• Actieve begeleiding bij het stoppen met roken door verpleegkundigen en therapeuten.

• ‘Stoppen met roken-dagboek.

• Stop zelf: trainingen ‘stoppen met roken’ van Sinefuma (JBZ). Kosteloos en vrijgesteld van eigen risico van zorgverzekering en eventueel aanvullend gebruik van hulpmiddelen.

Scholing professionals COZ Theorie en praktijk (vaardigheden ter ondersteuning stoppen met roken cliënten).

Hulpmiddelen • Maak stoppen met roken bespreekbaar bij cliënten. Gebruik het kaartje ‘kort stoppen met roken-advies’.

• www.rookvrijezorg.com • www.ikstopnu.nl

Op de hoogte blijven?

Volg de groep ‘Reinier Rookvrij’ op Insite

Kwaliteit Reinier van Arkel draagt bij aan de ontwikkeling ‘op weg naar een rookvrije generatie’.

Een moreel dilemma ontstaat als er een botsing is tussen verschillende morele waarden. Medewerkers van Reinier van Arkel lopen regelmatig tegen morele dilemma’s aan. Er zijn geen eenduidige antwoorden mogelijk en de medewerker heeft er in meer of mindere mate last van. Daarom kent Reinier van Arkel een moreel beraad waarin een team een eigen casus met een moreel dilemma bespreekt. Onafhankelijke groepsleiders begeleiden het beraad. Het beraad helpt om anders naar het dilemma te kijken en er anders mee om te (leren) gaan.

De morele dilemma’s waar onze medewerkers tegenaan lopen zijn niet uniek. Andere zorgverleners zullen zich erin herkennen. Daarom deelt het Moreel Beraad van Reinier van Arkel in elk nummer van Reinier een casus.

IN GESPREK OVER GOEDE ZORG Doe ik wel/niet de afwas?

Ga ik wel/niet naar de dierenarts?

Zet ik mevrouw wel/niet onder de douche?

Meld ik het wel/niet als ik middelengebruik zie?

Meld ik handel in verdovende middelen wel/niet?

Maak ik de kamer van bewoner wel/niet schoon?

Dit zijn allemaal vragen waarmee we in de dagelijkse praktijk kunnen worstelen en waarover we met elkaar niet gemakkelijk praten. Daarom is het fijn te weten dat er binnen Reinier van Arkel veel aandacht is voor dit soort vraagstukken en andere dilemma’s. Binnen Reinier van Arkel is een team gespreksleiders actief, speciaal opgeleid om gesprekken rondom dilemma’s te begeleiden. Dit gebeurt in een moreel beraad.

Het gaat altijd om een moreel dilemma. De persoon die er mee worstelt, de casusinbrenger, gaat samen met zijn team in dialoog om te onderzoeken welke waarden en normen er spelen en welke daarvan schuren. Als je zo’n vraag ziet, heb je de neiging meteen te zeggen dat je iets wel of niet zou doen en je weet meestal voor jezelf ook meteen waarom wel of niet. Maar gaandeweg het beraad blijkt het niet zo zwart/ wit te zijn.

26

REINIER NAJAAR 2020

In een moreel beraad houd je je mening nog even voor je en sta je open voor de normen en waarden van de ander. Je probeert je te verplaatsen in de ander. Aan het eind van het beraad is er dan ruimte om te delen wat je zelf in deze situatie gedaan zou hebben. Soms verander je gaandeweg het beraad zelfs van mening, omdat er normen/waarden zijn genoemd waar je niet aan had gedacht.

Een moreel beraad kan erg verrassend zijn. een krachtig en waardevol instrument voor goede zorg.

Er zijn teams die twee keer per jaar een moreel beraad hebben. Er zijn ook teams die een ad-hoc beraad aanvragen als er een dringende kwestie speelt. Beide zijn mogelijk en versterken elkaar. Bij een beraad kun je allerlei disciplines uitnodigen. Iedereen die iets met de casus te maken heeft geeft een ander perspectief en is daardoor van harte welkom.

Binnen Reinier van Arkel is ook een cliënt- en naastbetrokken e n pool. Deze deelnemers sluiten aan bij de beraden. Zij hebben ervaring met de psychiatrie; als cliënt of als naasten/familie vertegenwoordigen zij het perspectief vanuit de cliënt. moreelberaadsecretariaat@reiniervanarkel.nl

Tekst Ilse van de Eeden

ACHTER GROND

Foto Nuray Sahin

”Hij luistert zonder te oordelen” Hulphond Milo is er onvoorwaardelijk voor Nienke

Psychosociale hulphond Milo trippelt nieuwsgierig voor Nienke uit. Nienke, een ranke verschijning van 23 jaar, haast zich om aan te geven dat Milo met zijn werkhesje aan, niet aangehaald mag worden. Hij is dan aan het werk en moet gefocust blijven. Even mag het werkhesje

uit, Nienke geeft het commando ‘vrij’, een teken dat Milo mag snuffelen en spelen.

Nienke en Milo wonen op de Lichtboog, een klinische behandelvoorziening voor (jong)volwassenen (vanaf 18 jaar) met complexe autismespectrumproblematiek vaak in combinatie met andere klachten.

REINIER NAJAAR 2020

27

>> Hulphond Milo

Milo is nu acht maanden oud en als pup direct uit het nest naar Nienke gekomen.

Hij is een husky, een ras dat bekend staat om zijn mensgerichte karakter en daarom zeer geschikt als psychosociale hulphond. Voor mensen met een visuele of verstandelijke beperking zijn hulphonden al langer bekend als ondersteuning. Dat de inzet van honden bij ernstige psychische aandoeningen zeer effectief en een therapeutisch effect kan hebben, is nog relatief onbekend. Bij Reinier van Arkel is er naast Nienke nog een andere cliënt met een hulphond. Een derde hulphond is op komst.

Kijken naar wat wel kan Omdat Nienke het te complex vindt zelf te vertellen waarom zij Milo nodig heeft, doet Senne Pol dat. Senne is de behandelaar van Nienke en werkzaam als klinisch psycholoog. “Nienke loopt al tien jaar in de hulpverlening mee. Ze lijdt aan een autismespectrumstoornis en ervaart daarnaast eetproblemen en angst- en stemmingsklachten. Zoals helaas vaker het geval is bij meisjes werd de autismespectrumstoornis bij haar niet herkend. Nienke ging kliniek in en kliniek uit en raakte in de tien jaar hulpverlening beschadigd, vooral door de voor haar ‘onfortuinlijke’ ervaringen met de separeer.” Sinds anderhalf jaar verblijft Nienke op de Lichtboog waar, na een aanvankelijk goede start van de behandeling, het herstel afgelopen zomer stagneerde en de behandelsituatie uitzichtloos werd. Nienke kwam zelf met het idee van een hulphond nadat ze via social media in contact kwam met een lotgenote met een hulphond. Ze herkende zich in de problematiek en besprak het idee met Senne. Een verkennend bezoek bij een fokker vormde de eerste stap in het realiseren van de wens van Nienke.

Senne: “Kijken naar wat wel kan en aansluiten bij de wensen van de cliënt dat vormde voor mij het uitgangspunt.” Een hele toer want Senne en Nienke ont-

28

REINIER NAJAAR 2020

moetten de nodige weerstanden op hun pad. “Van onwil was geen sprake, maar bezorgdheid overheerste bij het behandelteam. Bezorgdheid over Nienke, zou zij de verantwoordelijkheid voor een hond wel aankunnen? Bezorgdheid over wat de aanwezigheid van een hond op de afdeling betekende voor andere cliënten en bezorgdheid omtrent allergieën. De onbekendheid met de inzet van psychosociale hulphonden in de psychiatrie leidde ook tot scepsis over het uiteindelijke effect, zou een hond Nienke helpen in haar uitzichtloze situatie?”

Milo is er altijd voor Nienke Nienke: “Milo is inderdaad een hele verantwoordelijkheid, het is mijn hond en ik moet voor hem zorgen. Dat betekent dat ik ’s morgens vroeg uit de veren moet, omdat ik voor Milo moet zorgen. Hij is afhankelijk van mij wat dat betreft en daarmee brengt hij mij ritme en regelmaat. Op mijn kamer hangt een schema met tijden waarop Milo moet eten en moet worden uitgelaten. Ook moet ik met hem trainen, een keer per week krijgen Milo en ik les van een trainer van stichting Hond-Kat. Dan oefenen we met allerlei commando’s en daarna moet ik dat gedurende de week trainen. Zo leert Milo te luisteren en om zich als hulphond te gedragen.”

“Als ik thuiskom of in de avond of nacht ben ik niet meer alleen, Milo is een maatje voor het leven.” Senne vult haar aan: “Slapen was een groot probleem voor Nienke, soms kon ze hele nachten de slaap niet vinden. Nu is Milo er dan voor haar.” Nienke: “Ik neem hem dan bij me op bed en dat voelt als een soort van gezellig of zo”, omschrijft ze het weifelend. De aanwezigheid van Milo is onvoorwaardelijk. Hij is er altijd voor haar, wat ze hem ook vertelt, hij luistert zonder te oordelen. Een hulphond als Milo helpt mensen zoals Nienke ook bij het aangaan van sociale contacten.

Nienke: “Als je met een de hond wandelt dan word je veel vaker aangesproken.”

Nog geen standaard vergoeding voor de hulphond in de ggz “Ook bij herbelevingen van haar trauma of wegrakingen, helpt Milo door Nienke te bijten”, vertelt Senne. “Zacht genoeg om haar niet te beschadigen, maar hard genoeg om haar te laten terugkeren in het hier en nu. Zo helpt een hulphond de geestelijke pijn te verzachten of deze überhaupt draaglijk te maken. De lijdensdruk is vaak zo groot dat cliënten van alles doen om de pijn te verdrijven, vaak met de dood - bedoeld of per ongeluk - tot gevolg.”

Het is daarom dat Senne van mening is dat Reinier van Arkel samen met samenwerkingspartners als gemeenten en zorgverzekeraars alles op alles moet zetten om op creatieve wijze de benodigde financiering voor een hulphond op orde te krijgen. Hulphonden worden in de context van de geestelijke gezondheidszorg (nog) niet gezien als hulpmiddel en daarom niet standaard vergoed. “Al voorkom je hier-

De hulphond als aanvulling op de intensieve behandeling

mee maar één opname op de Intensive Care dan zijn de kosten van de hond er al uit. Bij de cliënten met een hulphond in behandeling bij Reinier van Arkel is het gelukt om in samenwerking met de gemeente Vught en zorgverzekeraar VGZ creatief een oplossing te vinden. En dat is winst durft Senne te stellen. Want wat de uitkomst voor cliënten als Nienke op de langere termijn ook zal zijn, het is van wezenlijk belang in het hier en nu iets toe te voegen aan hun leven. Waarde toevoegen aan het leven van alledag is in andere zorgsectoren zoals de ouderenen verstandelijk gehandicaptenzorg al gemeengoed. In de psychiatrie wordt deze waarde nog vaak te eenzijdig vertaald als het boeken van gezondheidswinst. Wat Senne betreft is minstens zo belangrijk dat de cliënt in staat is een zo volwaardig mogelijk leven te leiden.

In het geval van Nienke durft Senne te stellen: het is de vraag of ze er zonder Milo nu nog was geweest. Een kwestie dus van leven of dood. Milo wordt door

Senne dan ook echt beschouwd als cobehandelaar. “Als ik na mijn werkdag naar huis ga, houdt Milo Nienke in het oog en staat haar bij. Zodra ik er ben weet Milo dat hij een stapje terug kan doen, letterlijk.

Dan krult hij zich op en valt in slaap. In die zin heb ik het gedrag van Milo ook moeten leren lezen, bijvoorbeeld zijn manier om mensen te alarmeren als Nienke hulp nodig heeft.”

Nienke heeft met hulp van hulphond Milo in de behandeling echt stappen gezet. Daar waar de situatie van Nienke afgelopen zomer uitzichtloos was, kan nu op goede momenten voorzichtig gesproken worden over een toekomst, een perspectief. Hulphond Milo is hierin een belangrijke schakel, daar zijn Nienke en Senne van overtuigd. Dat is ook de reden waarom Nienke haar verhaal wil vertellen, al kost het haar veel energie. In de hoop dat psychosociale hulphonden binnen de geestelijke gezondheidszorg meer en meer hun weg vinden.

Senne: “Bij jonge vrouwen met ernstige klachten zoals Nienke, bestaat een standaard geprotocolleerde behandeling niet. Het is maatwerk waarbij de verschillende diagnosen en bijkomende klachten om een combinatie van behandelingen vragen. Meisjes met autisme zijn vaak invoelend en lijken sociaal sterk waardoor het autisme niet of pas veel later wordt herkend. Hun sensitiviteit maakt dat de emoties van anderen ongefilterd binnenkomen, ze worden er als het ware door overspoeld wat kan leiden tot gevoelens van angst of depressie. De behoefte aan controle vertaalt zich vaak in eetproblemen; want eten of juist niet eten daar heb je zelf de regie over. Het niet (tijdig) onderkennen van de diagnose en daardoor achterwege blijven van behandeleffecten kan weer leiden tot een bevestiging van negatieve gevoelens als onzekerheid en somberheid en zo ontstaat een neerwaartse spiraal. Om deze te kunnen doorbreken is een zeer intensieve behandeling noodzakelijk waarbij je als behandelaar wel 8 tot 10 uur per week per cliënt direct betrokken bent, op de afdeling samen met het team, in beginsel om een vertrouwensband op te bouwen. Dat kost tijd en begint met present zijn, gewoonweg er zijn, niets meer dan dat. Om zo echt aan te kunnen sluiten. Vanuit rust, vertrouwen en verder niets ga je stap voor stap samen kijken naar hoe je zinvol invulling kunt geven aan het hier en nu. Een psychosociale hulphond kan bijdragen aan deze rust en stabiliteit en kan voor cliënten de zinvolle daginvulling betekenen.”

REINIER NAJAAR 2020

29

ACHTER GROND

Het enthousiasme klinkt in de stem van Mieke als ze vertelt over de ontwikkeling van Martin. “Fantastisch, wanneer je ziet dat het iemand lukt zelfstandig te wonen! Ik heb Martin zien groeien in zijn zelfstandigheid.

Bij de familie zag ik het vertrouwen terugkomen. Je hebt de familie in dit traject echt nodig, want zonder de steun van zijn familie was het niet gelukt. Zij hebben bijvoorbeeld geholpen met het huis inrichten. Je bent huurder van Zayaz en je krijgt een kaal huis dat ingericht moet worden.” Mieke Schouten is de begeleider van Martin. Ze hebben goed contact met elkaar. In ons interview kijkt hij haar soms aan voor hulp. Zij vult dan

zijn zinnen aan of geeft verduidelijking waar nodig. Het is bijzonder fijn om te zien hoe goed ze samenwerken. En ook met de familie van Martin is er goed contact. Het is een samenwerking tussen cliënt, familie en zorg die past in de herstelvisie van Reinier van Arkel.

Wat zijn de pluspunten van zelfstandig zorg wonen en voor welke groep cliënten is dit geschikt?

Niet iedereen kan de overstap maken van beschermd wonen naar zelfstandig wonen. Het begrip ‘uitgestelde zorg’ valt regelmatig in ons gesprek. zorgverlener Uitgestelde zorg betekent

cliënt

zorg

familie/naastbetrokkenen

bejege-

30

REINIER NAJAAR 2020

Tekst Mireille Borg

Beschermd wonen thuis

Zelfstandig wonen met zorg op afstand dat cliënten hun hulpvraag kunnen uitstellen.

En dat kan Martin. De zorgprofessionals hebben in het appartementencomplex een kantoor waar ze dagelijks aanwezig zijn op bepaalde tijden. Maar je woont niet onder de vleugels van Reinier van Arkel. Je woont zelfstandig met zorg op afstand. Je betaalt zelf je huur, doet boodschappen, kookt voor jezelf en maakt je huis schoon. Je zet zelf je wekker om op tijd op te staan, om bijvoorbeeld te gaan sporten of naar de dagbesteding te gaan. Praktisch jezelf kunnen redden, maar ook psychisch met zorg op afstand.

Beschermd wonen thuis is een positieve ontwikkeling, mits geschikt voor de cliënt.

Mieke somt de voordelen op: • Het is goed voor het gevoel van eigenwaarde.

• Je krijgt veel vrijheid.

• Je hoeft je minder aan de groep aan te passen.

• Je bent weer een burger van de maatschappij!

Voor sommige cliënten is beschermd wonen thuis minder geschikt: • cliënten die niet goed alleen kunnen zijn; • cliënten die de verantwoordelijkheid niet kunnen dragen; • cliënten die zich veiliger voelen in een groep.

Binnen het team waar Mieke werkt, is het vijf cliënten gelukt de kanteling beschermd wonen te maken. Mieke vertelt dat cliënten die de wens hebben om ook beschermd thuis te wonen dit met hun behandelaar kunnen bespreken. Samen kunnen ze onderzoeken wat iemand nodig heeft om zelfstandig te kunnen wonen. En een laatste belangrijke tip van Mieke: schrijf je in bij de woningbouwstichting, dan kom je op de wachtlijst. Op de wachtlijst staan voor een huurwoning is ook deel uitmaken van de maatschappij.

>>

REINIER NAJAAR 2020

31

Zodra ik de huiskamer binnenstap, zie ik miniatuurauto's staan. Keurig netjes opgesteld in een vitrinekast en op de vensterbank. Zelf vindt hij de (lelijke) eend van Citroën het mooiste. Als kind speelde hij met auto's, 'totdat de wielen er vanaf vielen'. Ander speelgoed wilde hij niet. Later was het zijn wens automonteur te worden. Ondanks zijn technische vooropleiding ging dat helaas niet, 'vanwege zijn hersenen'. Zoals hij zelf zegt: 'Er is een stukje niet doorgegroeid.

Dat heb ik op een MRI-scan gezien'. Hij kwam bij de sociale werkvoorziening terecht. Toen bleek dat hij epilepsie had, ging dat werk niet meer en ook mocht hij niet meer autorijden. Ondanks deze tegenslagen ziet hij er tevreden uit en als hij lacht, verschijnen er kuiltjes in zijn wangen.

Ik ben op visite bij Martin. Hij biedt thee aan en vertelt open over zichzelf. Dat het vertraagt werkt in zijn hoofd. Dat je langzaam moet praten. Gewillig poseert hij voor onze fotograaf. Het valt nog niet mee 'fotomodel' te zijn, maar hij is supertrots op zijn eigen appartement. Daarom werkt hij graag mee aan het artikel. Om te laten zien: 'Ik kan voor mezelf zorgen'. Ook is hij trots op zijn familie. Hij heeft een goede band met zijn moeder en zussen. Zijn moeder had nooit gedacht dat het hem zou lukken zelfstandig te wonen. Maar zo zegt hij zelf: ”Zo zijn moeders, altijd een beetje bezorgd.” ”Poetsen moet ik nog een beetje meer leren” Martin woont sinds een klein jaar zelfstandig beschermd thuis. Hij heeft een eigen appartement met alles erop en eraan. Hij kan doen waar hij zelf zin in heeft. Maar hij betaalt ook zelf de rekeningen, doet boodschappen, kookt en hij houdt zijn huisje schoon. Zijn sociale contacten moet hij ook zelf regelen. Het is allemaal zijn eigen verantwoordelijkheid.

Het huis poetsen vind hij nog lastig. Mieke Schouten, een van zijn begeleiders vanuit Reinier van Arkel, leert hem hoe hij het huishouden kan doen. Zo hebben ze van-

32

REINIER NAJAAR 2020

Kanteling beschermd wonen: het

”Ik geniet van ochtend de vloer van de badkamer samen schoongemaakt. Ook voor sociale steun en begeleiding kan hij op haar terugvallen, maar niet direct. Want de begeleiders werken op afspraak. Mieke noemt het uitgestelde zorg en dat kan Martin aan.

Het appartement van Martin ziet er netjes uit, maar vooral huiselijk en gezellig. Op de fruitschaal liggen sinaasappelen en op de tafel een stapeltje kranten. Het is bijna niet voor te stellen dat zijn hele huisraad voorheen in zijn slaapkamer stond.

Van groepswonen naar zelfstandig wonen Hiervoor woonde hij 20 jaar in een beschermde woonvorm met meerdere cliënten samen. Hij had een eigen slaapkamer, maar deelde de woonkamer, de keuken en de badkamer met vijf andere huisgenoten.

In het kader van de wet kanteling beschermd wonen, kwam hier verandering in. Voor Martin een kans om zelfstandig te kunnen wonen, maar dan wel graag in zijn eigen vertrouwde buurtje. Met medewerking van de sociale wijkraad en de woningbouwver-

“Zelfstandig wonen, maar wel in je eigen vertrouwde buurtje”

contact met huisgenoten zorgde voor overprikkeling bij Martin, en dan ging het niet zo goed met hem. Soms vindt hij alleen wonen een beetje stil, maar hij luistert graag naar muziek, kijkt televisie en heeft film op DVD ontdekt. Voor het slapen gaan kijkt hij naar een vrolijke film. Overdag gaat hij naar de dagbesteding bij Demarrage. Hij is blij dat hij werkt: ‘anders zit je alleen maar thuis.' Daarom gaat hij ook twee keer in de week sporten. En hij bezoekt sinds kort dagactiviteitencentrum de Stijl. Het grootste gemis echter is een vriendin. Die zou hij nog wel willen. Tot slot laat hij mij zijn treinkaart zien. Hij kan misschien weinig meer met zijn grootste hobby's auto's, maar met de trein kan hij reizen. Zo komt hij net terug van een weekendje met de trein naar zijn zus. ”Ik geniet van het vakantiegevoel om een weekend weg te zijn en daarna ga ik weer naar huis. Ik geniet van mijn huis.”

verhaal van Martin

mijn huis” eniging werd het huis verbouwd tot zes appartementen en een kantoorruimte voor de begeleiders van Reinier van Arkel. Tidens de verbouwing woonde hij een aantal maanden in Vught, maar vorig jaar mei kreeg hij de sleutel van zijn eigen appartement. Zelfstandig wonen bevalt hem prima, maar hij zou wel meer sociale contacten willen. Op initiatief van de cliënten is er een koffie-uurtje gekomen voor de bewoners van de zes appartementen en begeleiders. Ook vindt hij het jammer dat hij

weinig contact heeft met de mensen in de buurt. Het huis naast hen staat de koop en hij is benieuwd naar de nieuwe buren. ”Dit is een nette buurt, we willen geen Flodderfiguren.”

Geniet van mijn appartement ”Het is veel rustiger om zelfstandig te wonen. Ik erger me minder aan huisgenoten.

Aan een vies aanrecht of een vieze douche.

Ik kon wel met ze omgaan en soms lachen, maar ik zou niet terug willen.” Want juist het

Reinier van Arkel is samen met wijkteams van gemeenten, woningbouwcoöperaties en andere (in)formele partners bezig het beschermd wonen te kantelen. Tussen 2016 tot 2024 worden zoveel mogelijk plaatsen beschermd wonen omgevormd naar beschermd thuis waarbij sprake is van het scheiden van wonen en zorg. Doelstelling is te komen tot een grotere variatie aan woonmogelijkheden zodat we beter kunnen aansluiten bij de behoeften en wensen van cliënten. Deze kanteling sluit aan bij de regiovisie ‘Beschermd wonen, maatschappelijke en verslaafdenopvang’ van de gemeenten in de Meierij en Bommelerwaard.

Het kantelingsproces is gestart bij het beschermd wonen in Schijndel en Den Bosch.

REINIER NAJAAR 2020

33

Agnosie betekent volgens Van Dale ‘onwetendheid of zonder kennis’.

Iemand neemt wel waar dat er iets is, maar herkent niet wat het is…………

Agnosie

Je kent me niet. Toch zet ik binnen vijf minuten je leven op zijn kop.

Je wordt gedwongen opgenomen.

Vol ongeloof eet je eerst je boterham op. Je vraagt of ik ook iets wil eten, er is genoeg. Je laat de proviandkast zien, die vol staat met blikken groente. Je zorgt goed voor jezelf, bewijs geleverd.

Je bent niet ziek en ook niet gek.

“Of ik dat wel ben?”, vraag je; want wat zou ik anders hier komen doen.

Ik vertel over de zorgmachtiging die is afgegeven en verontschuldig me voor mijn taak tot opname.

Voorafgaand aan mijn bezoek heb ik gesproken met collega’s van de bemoeizorg en je verhaal gehoord.

Je woont in een klein huisje in een mooie jonge wijk. De kinderen op straat zijn bang van je. Regelmatig sta je op straat te schreeuwen. Je vervloekt de overvliegende vliegtuigen die het op je gemunt hebben.

Je bedreigt de (onzichtbare) piloten die het coronavirus over ons hebben uitgestort. Bij de buren stop je reepjes aluminiumfolie in de bus.

Ter bescherming natuurlijk, je bedoelt het immers goed. Je bent alleen zo bang voor het virus.

Thuis aan je keukentafel luister ik nogmaals naar je verhaal. Samen met de meegekomen wijkagent. Je koffie wordt koud, je draait eerst een shaggie, want van rituel e n wordt je rustig, leg je uit.

Mijn handen voelen klam en ik vraag of ik mijn handen mag wassen. Je glimlact en zegt, “een normale vraag verdient een normaal antwoord”; “je vraagt of ik moe ben en ja dat ben ik behoorlijk, uitgeput zelfs!” We bespreken dat mijn taak je op te laten nemen wellicht voor bescherming kan bieden tegen de piloten en hun gif. Ik stel mijn onwetendheid voorop en juist dat geeft de doorslag. Je knikt, je schouders schokken, je strijd is voor even gestreden.

Met een toilettas onder je arm, stap je in de speciale bus. Je neemt plaats achter het plastic scherm voor een vervoer naar de High Intensive Care, corona proef of coronaproof.

Als sociaal psychiatrisch verpleegkundige komt Alice Corten thuis bij de meest kwetsbare cliënt. Ze betreedt daarbij hun leefwereld en is oprecht nieuwsgierig naar het verhaal van de mens achter de kwetsbaarheid. In deze column probeert ze onder woorden te brengen hoe ze de verbinding aangaat met de cliënten en hun omgeving.

Familie Van der Steen bezoekt ouderlijke woning na 55 jaar

Kinderen van de boerenknecht (en poortwachter) op Voorburg Dinsdagochtend 28 januari 2020, we waren weer even terug in het huis waar we onze jonge jaren hebben doorgebracht. Met ‘het huis’ bedoelen we het huis Lagedwarsstraat 7. Toen wij er nog woonden was het adres trouwens Laagstraat 5. En met ‘we’ bedoelen we de acht kinderen Van der Steen. Ons pap en mam, Jan en Marie, zijn inmiddels overleden. Wij, hun kinderen, zijn nog compleet. Zes jongens en twee meisjes in de leeftijd van 66 tot 76 jaar.

Ons pap was knecht op de boerderij van Voorburg. Van zijn werkgever (Voorburg) mocht hij met zijn gezin gratis in het huis wonen. In ruil daarvoor moesten wij voor het personeel van Voorburg de poort (die naast ons huis was) open en

dicht doen. Te allen tijde. En dat was, in onze herinnering, héél vaak. Het terrein van Voorburg was destijds hermetisch afgesloten met grachten, hekwerken en poorten.

Het was erg mooi om na 55 jaar weer terug te zijn. Er kwamen bij ons dan ook vele fijne herinneringen boven. Zoals de bijkeuken waarin ons mam op maandag de was deed in een wasketel. En ‘de plaats’ waar elke winter een varken geslacht werd door de slager. Het keukentje; nu met gasfornuis, vroeger met houtkachel waarop gekookt werd en het huis verwarmd.

Ook hadden we in de keuken een waterpomp waarmee grondwater getapt werd om van te drinken (moest wel eerst gekookt worden), mee te koken, etc. De waterpomp is inmiddels vervangen door een waterleiding. De houtkachel door centrale verwarming.

In de hoek van de woonkamer zagen we hem, in onze herinnering, zo weer staan: de platenwisselaar.

Op zondagmiddag en op feestdagen werden hierop plaatjes gedraaid en dansjes gemaakt. Vrienden en vriendinnen waren ook altijd van harte welkom om mee te dansen.

En dan de slaapkamers; op de grootste slaapkamer boven sliepen we met 6 jongens in drie tweepersoonsbedden. Dat paste net. De twee meiden hadden het wat ruimer.

Zij mochten met tweeën een kamer delen.

Het huis leek nu sowieso veel kleiner dan vroeger door onze kinderogen.

Al met al hebben we genoten van deze bezichtiging.

Tot slot hebben we nog een familiefoto gemaakt op dezelfde plek als 66 jaar geleden. Met dank aan fotograaf Jason Tolk. Ook willen we hierbij nog even Monique Oomens bedanken die dit terug-inde-tijd-moment mede mogelijk heeft gemaakt.

Groeten, Diny, Kees, Jo, Adri, Albert, Celestien, Antoon en Henk van der Steen

REINIER NAJAAR 2020

35

Interview met Elisa van Ee, klinisch psycholoog, psychotherapeut, wetenschappelijk onderzoeker Psychotraumacentrum Zuid Nederland (PTC ZN)

40

REINIER WINTER 2019-2020

ACHTER GROND

Tekst Nicole van de Gevel foto Nuray Sahin

Psychotraumacentrum Zuid Nederland ontwikkelt zorgaanbod corona

Nazorg uit voorzorg!

De coronacrisis heeft geleid tot een enorme druk op de gezondheidszorg en zorgprofessionals. We zijn overvallen door de ernst van de eerste golf.

In korte tijd zijn grote aantallen ernstig zieke mensen opgenomen, veel mensen overleden, verpleeghuizen gingen dicht en er waren onvoldoendebeschermingsmiddelen.Patiëntenenbewoners waren nog meer dan normaal aan de zorg toevertrouwd, verdrietig en eenzaam omdat ze geen bezoek mochten ontvangen. Zorgverleners probeerden dit gat zoveel als mogelijk te dichten en werden telkens geconfronteerd met nieuwe maatregelen ter voorkoming van nog meer nieuwe besmettingen. Het was niet duidelijk wat de beste aanpak was.

Zorgverleners zijn eraan gewend om te gaan met stressvolle en ingrijpende situaties. Het harde werken en het gevoel dat zij een waardevolle bijdrage hebben geleverd kan gevoelens van trots en voldoening geven. Maar het kan ook leiden tot intense vermoeidheid, stress en onrust. Het is nog niet helemaal duidelijk in welke mate de coronacrisis ons mentaal heeft geraakt, maar dát er serieuze aandacht moet zijn voor de mentale gezondheid is wel duidelijk.

De gehele zorgsector is overtuigd van de dringende noodzaak van mentale nazorg voor zorgverleners, ex-patiënten en nabestaanden met traumatische ervaringen door COVID-19.

Hoe schat jij de behoefte aan nazorg in?

“We horen dat zorgverleners zoals huisartsen, verpleegkundigen en verzorgenden vaak nog wel aan het werk zijn, maar last kunnen hebben van oververmoeidheid, lusteloosheid en soms PTSSklachten, zoals nachtmerries en herbelevingen. Ze

vragen zich af waarom dingen zo gelopen zijn en proberen betekenis te geven aan wat ze hebben meegemaakt. Zij voelen zich vaak uitgeblust en vragen zich af of ze een tweede golf nog aankunnen. Instellingen signaleren dan ook dat ondersteuning nodig is voor medewerkers. Maar de stap naar hulpverlening voor de zorgverleners zelf is nog wel groot. Dat is heel herkenbaar denk ik, dat voor de professional in de zorg die gewend is ondersteuning te geven, er een grotere drempel kan bestaan om zelf ondersteuning te vragen.”

“Nabestaanden, ex-IC-patiënten en zorgverleners zijn momenteel nog bezig met herstel dat je als normaal zou kunnen duiden. Het ervaren van klachten als somberheid, angst, intrusies is een normale reactie op een ingrijpende gebeurtenis.

Het brein en het lijf proberen de gebeurtenissen te verwerken. Daarom is het belangrijk dat mensen eerst de ruimte krijgen een soort natuurlijk herstel te doorlopen. Ieder mens heeft een natuurlijke veerkracht in zich. Het is het mooist als je kunt herstellen binnen die veerkracht. Maar als klachten blijven bestaan dan is het goed hier ondersteuning bij te vragen. Bijvoorbeeld als je merkt dat je tegen je werk blijft opzien of tegen dingen blijft aanlopen door de ervaringen die je hebt opgedaan.”

“We zijn nu een aantal maanden na de eerste golf.

Het PTC ZN heeft voor zorgverleners, ex-patiënten en nabestaanden zorg- en behandelaanbod ontwikkeld. Onder andere omstandigheden zouden we het relatief vroeg vinden om nu ondersteuning in te zetten. Maar in dit geval doen we dat vanuit de gedachte dat die tweede golf er mogelijk aankomt.” >>

REINIER NAJAAR 2020

37

>> CoroNAzorg

“In het nieuws hoor je dat zorgverleners niet weten of ze nog bereid zijn, of in staat zijn, opnieuw te geven wat ze in de afgelopen maanden hebben gegeven. Destijds zijn zij anders de coronacrisis ingegaan dan hoe ze nu een tweede golf in zouden gaan. Tijdens de eerste golf zijn zij enorm overvallen en zonder tijd te hebben om na te denken over wat hen overkwam aan de slag gegaan. Dit keer hebben ze voorkennis, ze weten wat het hen kost en sommigen weten dat zij nog niet hersteld zijn. Daarom is het zo belangrijk dat zij ondersteuning krijgen, zodat ze zelf ervaren dat ze weer voldoende veerkracht hebben.”

In regio’s die relatief minder zwaar getroffen zijn door de coronacrisis blijkt beduidend minder behoefte aan nazorg. Hoe zit het met de zorgbehoefte in onze regio, Zuid-Nederland?

“Onze regio - denk hierbij aan de grote besmettingshaarden in bijvoorbeeld Tilburg, Uden, Erp, Boekel en Breda - is het ergst aangedaan. Zeker de beginperiode was ernstig met veel IC-opnames en overlijdens en nog weinig kennis over de behandeling.

Je zou kunnen zeggen dat de zorgverleners in onze ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen en de huisartsen de hardste klappen, ook mentaal, hebben gekregen. Zij hebben moeten pionieren en pas in de loop van de tijd werd duidelijk wat wel en wat niet werkte. We verwachten dat onder meer daardoor de behoefte aan nazorg in onze regio groter zal zijn. Dit geldt op termijn ook voor patiënten en nabestaanden.”

In de coroNAzorgmodule is aandacht voor ‘moral injury’, morele beschadiging. Wat wordt hiermee bedoeld?

“Ieder mens heeft morele overtuigingen: ideeën over hoe je met jezelf en anderen omgaat en hoe je in het leven staat. Wat daarin goed is en wat niet. Een soort moreel kompas. Beschadigingen in deze overtuigingen roepen gevoelens van schuld, schaamte en boosheid naar jezelf of anderen op en beïnvloeden de veerkracht en weerbaarheid

38

REINIER NAJAAR 2020

van mensen. In de coronacrisis hebben zorgverleners cruciale beslissingen moeten nemen en grote verantwoordelijkheden gehad. Er stonden levens op het spel, beslissingen gingen over leven en dood. Als je het gevoel hebt dat jijzelf, anderen, bestuurders of de maatschappij tekort zijn geschoten, roept dat gevoelens van schuld, schaamte of enorme boosheid op. Gevoelens die kunnen woekeren en je welzijn overheersen.

Die situaties hebben tijdens corona gespeeld.”

PTC ZN heeft het predicaat TopGGz. Op welke wijze wordt de expertise ingezet?

“We hebben in onze reguliere zorgverlening veel te maken met veteranen en andere geuniformeerden. Mensen die beroepsmatig onder stressvolle omstandigheden werken en het risico lopen traumatische ervaringen op te doen. We weten welke thema’s belangrijk zijn in de behandeling van deze doelgroepen. We hebben nu al kunnen signaleren dat deze thema’s ook bij zorgverleners gaan spelen. Daarom is er niet alleen aandacht voor PTSS, maar is er ook aandacht voor onderwerpen als moral injury, betekenisverlening en posttraumatische groei (hoe groei je uit deze situatie). Dit zijn thema’s die we in de vingers hebben door de hoogspecialistische zorg die wij bieden.”

In jouw werk ben je veel bezig met het ‘systeem’ van de cliënt. Op welke wijze wordt hier aandacht aan besteed in de module?

“We weten uit onderzoek dat sociale steun beschermend kan zijn tegen het ontwikkelen van klachten. Maar ook als je al klachten hebt kan sociale steun helpen bij het herstel. Zeker het gezin, de mensen direct om je heen, kunnen daar een rol in spelen.”

“Andersom, kan het gezin zelf ook last hebben van wat jij hebt meegemaakt. Want ook gezinsleden hebben geleefd met onzekerheden terwijl de zorgverlener in de rol als moeder, vader of partner minder beschikbaar was. Op het moment dat je onder hoge

druk staat is dat van invloed op hoe je in je gezin staat. Zelf heb ik ook mijn weg moeten vinden in het vanuit huis moeten werken met een hoge werkdruk en tegelijkertijd zorg dragen voor mijn kinderen voor wie een belangrijk steunsysteem als school, vrienden, grootouders, was weggevallen.”

“In de coroNAzorgmodule wordt met de zorgverlener die wordt behandeld gekeken hoe zijn of haar sociale steun eruit ziet, wie staan nabij en wie minder. Geeft dat voldoende steun? En wat heeft de afgelopen periode betekend voor mensen die dicht om die persoon heen staan? Zo nodig, als de zorgverlener dit wil, vindt een gesprek plaats met de zorgverlener en de mensen eromheen. Hierin is maatwerk belangrijk.”

Hoe kijk je naar e-health?

“Voor corona deed ik zelf weinig met digitaal behandelen en e-health-modules. Tijdens corona werd het ineens noodzaak dit wel te doen. Door deze ervaring ben ik de kracht ervan gaan zien, vooral van de gemengde vorm: gedeeltelijk cliënten zelf dingen laten doen door middel van e-health, en gedeeltelijk behandelen door een therapeut. Het was dan ook een bewuste keuze de coroNAzorgmodule op deze manier te ontwikkelen.

De module doet recht aan de eigen kracht van cliënt en recht aan wat de therapeut in het behandelproces heeft in te brengen.

Het ontwikkelen van deze module heeft mij persoonlijk ook geholpen betekenis te geven aan de afgelopen periode. Met het ontwikkelen van deze nazorg hoop ik een bijdrage te kunnen leveren aan deze situatie. Corona is ons overkomen, maar ik heb vanuit mijn professie ook een bijdrage kunnen leveren aan de zorg.”

Naast de coroNAzorgmodule hebben we ander aanbod ontwikkeld voor verschillende doelgroepen. Het totale behandelaanbod op het gebied van corona nazorg is uitgewerkt in een overzicht: https://www.reiniervanarkel.nl/folders-ptc

Veldraadpleging door het Psychotraumacentrum Zuid Nederland (PTC ZN) naar de behoefte en organisatie van nazorg voor ex-patiënten, naasten en zorgprofessionals met traumatische ervaringen door COVID-19 door Mirrian Hilbink, wetenschappelijk onderzoeker, PTC ZN

De afgelopen maanden stonden volledig in het teken van de coronacrisis. De traumatische impact van de COVID-19 crisis wordt steeds meer duidelijk en we staan voor de vraag: in welke mate heeft corona ons psychisch beschadigd?

Het PTC ZN deed navraag bij haar nationale en lokale (keten) partners en diverse beroepsverenigingen naar de ideeën en visies ten aanzien van (de organisatie van) het nazorgtraject voor ex-patiënten, naasten en zorgprofessionals met traumatische ervaringen door COVID-19. Nazorg is immers ook voorzorg: effectieve behandeling van traumatische klachten ten gevolge van de coronapandemie kan erger voorkomen. PTC ZN, aangemerkt als TopGGz-instelling, zet haar expertise daar graag voor in!

Mensen die door het virus zijn getroffen (zelf of hun naasten) hebben grote behoefte aan nazorg, zo blijkt uit bevindingen van de patiëntenorganisatie voor (voormalig) IC-patiënten en naasten (IC Connect) en signalen die binnenkomen bij Slachtofferhulp Nederland. Zorgprofessionals die tijdens de crisis van de coronazorg werkten hebben veel moeten doorstaan. Hoe waarborgen we hun mentale gezondheid?

Uit deze veldraadpleging kwam naar voren dat de gehele zorgsector doordrongen is van het feit dat mentale nazorg geen ‘nice to have’ is, maar bittere noodzaak. Naar verwachting van velen zullen zorgprofessionals de grootste behoefte aan nazorg hebben, gevolgd door naasten en daarna expatiënten. Naar inschatting heeft de COVID-19 crisis bij veel zorgprofessionals tot schuldgevoelens en morele verwondingen geleid.

Door brancheorganisaties, beroepsverenigingen en binnen alle geledingen van de gezondheidszorg zijn initiatieven ontwikkeld om dit nazorgtraject vorm te geven. Een belangrijke nuance die daarbij steeds genoemd werd is dat (de organisatie van) het nazorgtraject maatwerk vereist, waarbij rekening gehouden dient te worden met lokale verschillen in de omvang van de traumatische impact van de COVID19-crisis. In regio’s die relatief minder zwaar getroffen zijn door de coronacrisis blijkt beduidend minder behoefte aan nazorg. ] Als aanbieder van specialistische en hoogspecialistische traumazorg heeft “Mentale nazorg het PTC ZN voor zorgprogeen ‘nice to have’, fessionals, naasten en menmaar bittere noodzaak” sen die (ernstig) ziek werden door een COVID-19besmetting een behandelaanbod ontwikkeld. Hiertoe zijn de handen ineen geslagen met ketenpartners en is gezamenlijk gekeken hoe de nazorg in de regio het beste vormgegeven kan worden. Wanneer reguliere nazorginitiatieven vanuit verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg (VVT), ziekenhuizen of eerstelijnszorg niet afdoende zijn of hun deskundigheids- of capaciteitsgrenzen bereiken heeft PTC ZN een passend zorgaanbod.

REINIER NAJAAR 2020

39

Psychotraumacentrum Zuid Nederland ontwikkelt zorgaanbod corona Behandelaanbod CoroNAzorg

Rouwverwerking

Landelijke trauma-advieslijn

Behandelmodule Psychotraumacentrum voor zorgprofessionals in de coronazorg De coronacrisis heeft een enorme impact op de gezondheidszorg en zorgprofessionals.

Zorgprofessionals hebben zeer ingrijpende ervaringen opgedaan, zij zijn veelvuldig geconfronteerd met ernstig zieke mensen, van wie er veel overleden. Door deze ingrijpende ervaringen kunnen zij klachten ontwikkelen die vergelijkbaar zijn met de klachten van professionals die ingezet zijn bij een ramp.

Dit zijn klachten op het gebied van angst, somberheid, (traumatische) rouw of posttraumatische stress.

De module ‘rouwverwerking’ is een onlinemodule voor mensen die een dierbare hebben verloren tijdens de coronacrisis bij wie de rouwverwerking gestagneerd is of moeilijk verloopt. De ingrijpende omstandigheden van een overlijden tijdens de coronacrisis, zoals moeilijkheden bij het afscheid nemen van een dierbare en gebrek aan sociale steun, kunnen de verwerking bemoeilijken. Deze omstandigheden kunnen bijvoorbeeld leiden tot gevoelens van onrechtvaardigheid en eenzaamheid die de rouw blokkeren.

De landelijke trauma-advieslijn is bedoeld voor mensen die psychische klachten ervaren doordat ze zelf of een naaste COVID-19 hebben gehad of beroepsmatig in aanraking zijn gekomen met COVID-19. De psychische klachten kunnen op meerdere manieren tot uiting komen, bijvoorbeeld met angst, somberheid, boosheid, irritatie, gejaagdheid, vermoeidheid of slaapproblemen. Zo zijn er nog meer klachten mogelijk; dit verschilt per persoon.

Kijk voor meer informatie op https://www. reiniervanarkel.nl/folders-ptc

De behandeling bestaat uit cognitieve gedragstherapie die speciaal is gericht op rouw na het overlijden van een dierbare tijdens de coronacrisis. De behandeling wordt aangeboden via het internet, neemt circa twee uur per week in beslag en duurt in totaal 8 weken. De cliĂŤnt doorloopt de behandeling zelfstandig, zonder ondersteuning van een therapeut. In de behandeling kunnen onder meer posttraumatische stress, verstoorde rouw en depressieklachten aan bod komen. Aan deze behandeling is een wetenschappelijke onderzoek naar het effect van een onlinerouwbehandeling voor nabestaanden, van wie een dierbare is overleden tijdens de coronacrisis, verbonden (in samenwerking met Universiteit Utrecht en Universiteit Groningen).

Voor het volgen van de behandeling is een verwijzing nodig van de huisarts, bedrijfsarts, afdeling medische psychologie of ggzinstelling. Aanmelding kan lopen via de website of via Zorgdomein, o.v.v. CoroNAzorg met spoedvermelding.

Voor de onlinebehandeling is geen verwijsbrief van de huisarts nodig. Aan de onlinebehandeling zijn geen kosten verbonden.

Belangstellenden kunnen zich aanmelden via de website: www.RouwenCorona.nl.

Het Psychotraumacentrum Zuid Nederland ontwikkelde een behandelmodule voor deze (corona)zorgprofessionals. Met deze behandeling ondersteunt het PTC hen in het verwerken van hun ervaringen en in het versterken van hun veerkracht.

De behandelmodule bestaat deels uit e-health en deels uit contacten met een therapeut, online of face to face. De module is ingebouwd in het e-healthplatform van Reinier van Arkel (Minddistrict).

40

REINIER NAJAAR 2020

De medewerkers van de advieslijn bieden ondersteuning door mee te denken op het gebied van zelfzorg, zorg voor anderen en voor nabestaanden in geval van rouw.

Uiteraard is er aandacht voor het ontstaan van eventueel trauma en stress-gerelateerde symptomen.

De informatie die wordt gedeeld is vertrouwelijk.

De medewerker die u belt, heeft expertise op het gebied van zorgverlening in crisissituaties, trauma- en stress-gerelateerde problematiek en (traumatische) rouwverwerking. Zij bieden consultatie, advies en hulp bij het inschatten van de benodigde zorg (traumagerichte behandeling of anders).

Telefoonnummer Trauma-advieslijn: (073) 658 68 78 Op werkdagen bereikbaar van 08.30 tot 17.00 uur

Om zorgprofessionals, medewerkers, nabestaanden en ex-IC patiënten bij te staan hebben het Psychotraumacentrum Zuid Nederland en Herlaarhof gedurende de coronacrisis diverse middelen ontwikkeld gericht op het behoud en de bevordering van de mentale gezondheid.

Maak een afscheid sritueel dat bij je pa st.

Ter inspiratie kun je de volgende opties nagaan. Maak vervolge ns een planning vo or het ritueel en zorg ervoor dat je tijden s en na de ceremonie vo ldoende rust en rui mte hebt ingepland.

Folders Verlies van een dierbare Deze folder is bedoeld voor iedereen die een dierbare is verloren in coronatijd en geeft informatie over het natuurlijke rouwproces en wat eventueel kan helpen dit proces in deze coronaperiode te ondersteunen. Denk hierbij aan symptomen die vaak voorkomen bij een natuurlijk rouwproces (bijvoorbeeld gevoelens van leegte en eenzaamheid), hoe je betekenis kunt geven aan het verlies, contact met naasten, hoe je kunt omgaan met een nieuwe realiteit die zo veel pijn doet.

U kunt de folder downloaden via https://www.reiniervanarkel.nl/folders-ptc Ondersteuning aan medewerkers tijdens corona De overheidsmaatregelen en richtlijnen ten gevolge corona hebben consequenties voor het dagelijks werk en de werknemers. Als leidinggevende wil je werknemers hierin zo goed mogelijk ondersteunen. Deze folder voor leidinggevenden biedt algemene en specifieke informatie voor situaties die vanwege de coronacrisis kunnen voorkomen.

Handreiking Online-traumabehandelen Het Psychotraumacentrum heeft een handreiking samengesteld voor onlinetraumabehandeling. Deze handreiking is bedoeld als praktisch advies voor het vormgeven van de onlinebehandeling én als aanmoediging voor therapeuten die nog aarzelen in het toepassen van onlinetraumabehandeling.

U kunt de folder downloaden via https:// www.reiniervanarkel.nl/folders-ptc

Hoe ondersteun je een kind na het verlies van een dierbare?

Het liefst willen we kinderen beschermen tegen pijn en verdriet, ook nu, wanneer ze te maken kunnen krijgen met (plotselinge) verlieservaringen van dierbaren. Een verlies onder de huidige omstandigheden kan het rouwproces bemoeilijken, doordat het verlies plotseling en onverwacht kan zijn. Daarnaast is het niet of zeer beperkt mogelijk afscheid te nemen, de nabijheid te zoeken van andere dierbaren en een afscheidsdienst bij te wonen.

In de folder ‘Hoe ondersteun ik mijn kind na verlies van een dierbare?’ beschrijft en benoemt Herlaarhof, centrum voor kinderen jeugdpsychiatrie, en onderdeel van Reinier van Arkel, het verloop van een rouwproces bij kinderen en de aandachtspunten voor ondersteuning van kinderen bij een verlieservaring, specifiek in de huidige periode.

U kunt de folder downloaden via https://www.reiniervanarkel.nl/media/rtf/ folders/Herlaarhof/HH-Ondersteuningkind-bij-verlies.pdf

De brief • Nog eens lezen tijd ens de ceremonie • Ergens begraven • In het water achterl aten • Bewaren op een bep aalde plek • Verbranden • Anders…

Bloemen • Geen • Ik pluk bloemen • Ik koop eerst bloe

men

Afscheidsdoos m aken • Geen • Met afscheidsbrief erin • Met een paar woo rden • Met een foto • Met kledingstuk • Met iets anders

Muziek • Geen • Nummer 1: • Nummer 2: • Nummer 3:

Plek van de cere

monie

• Thuis • In de tuin • In een bos/ park/ zee / meer • Begraafplaats • Anders

Met wie • Alleen ik • Met ...

Wat wil ik na de ce

remonie doen

REINIER NAJAAR 2020

41

K U N S T E N P S YC H I AT R I E Tekst Mireille Borg foto Evelien Gerrits

Samenwerking Herlaarhof en theaterfestival Boulevard

Werelden verbinden Theaterfestival Boulevard presenteerde in 2020 een kleinschalige versie van het festival onder de noemer Afzender Boulevard. Diverse theatermakers kregen de opdracht: Verbind je met een plek in de stad om zo een ontmoeting tot stand te brengen met de mensen. Alexandra Broeder, theatermaker, koos voor Herlaarhof op Zorgpark Voorburg. Zo kwam er niet alleen een verbinding tot stand tussen mensen, maar ook een samenwerking tussen theaterfestival Boulevard en Reinier van Arkel.

Uit de ontmoetingen die Alexandra Broeder had ontstonden meerdere ideeën voor een theaterproject. Om te beginnen maakte ze de installatie ‘The Ghosttrack’ die een aantal weken bij de ingang van het Bossche Broek stond. In deze installatie neemt ze je mee in de leef- en gedachtewereld van een jongere van Herlaarhof en nodigt de bezoeker uit een berichtje achter te laten. Naast gesprekken met jongeren had ze een gesprek met Michel van den Boogaard, klinisch psycholoog, en Jill Moser, ervaringsdeskundige. Met die laatste had ze zo’n goede klik dat ze haar vroeg om een muziekstuk in te zingen voor haar theaterinstallatie.

In gesprek met Alexandra Broeder (42) theatermaker en Jill Moser (18) ervaringsdeskundige bij Reinier van Arkel.

Waarom heb je ervoor gekozen te werken met jongeren in een psychiatrische instelling?

“Voor mij voelt het heel vanzelfsprekend om met deze jongeren te werken, omdat het zo herkenbaar is vanuit mijn eigen leven. Ik heb zelf een verleden met een psychische kwetsbaarheid. Ik ben gelukkig goed uit die periode gekomen. Soms vraag ik me wel eens af waarom ik er zo goed uit ben gekomen en een ander niet.”

Ook Jill stelde zich weleens deze vraag: “Waarom ik wel en een ander niet? Ik zit in het eindexamenjaar van het VWO, ik werk als projectmedewerker bij Herlaarhof en

42 30REINIER NAJAAR 2020 REINIER WINTER 2019-2020

ik woon zelfstandig. Ik red me, sterker nog het gaat goed met me. Ik heb me daar in het verleden schuldig over gevoeld, want niet iedereen komt goed terecht. Mag het goed gaan met mij, als het met anderen niet goed gaat?”

Alexandra: “Psychisch ziek worden kan iedereen overkomen. Waarom omarmen we het niet wat meer met ons allen? Want het lijken soms wel gescheiden werelden.

Door mijn publiek in contact te brengen met hun gevoelens van kwetsbaarheid, probeer ik deze werelden te verbinden.”

Jill: “We zijn veel te hard tegen elkaar. Het mag wel wat warmer.”

Wat is normaal Alexandra sprak met jongeren van Herlaarhof en stelde hen de vraag: hoe heb je de lockdown beleefd? In hun antwoorden viel haar iets op. De levens van mensen met én zonder psychische kwetsbaarheid leken tijdens de lockdown ineens op elkaar.

Jill legt uit: “Als je in de kliniek zit, staat je leven in de maatschappij stil. Je gaat misschien nog naar school, maar de meesten zijn druk met hun therapeutische proces. Voor mensen in de maatschappij kwam tijdens de lockdown het leven ook stil te staan.”

Bij Alexandra riep het een aantal vragen op: “Klopt onze maatschappij wel, waar we mensen als normaal beschouwen als ze een functie hebben? Is het misschien tijd voor een ander mensbeeld? Of is het wellicht wenselijk dat er een nieuw systeem komt?” Jill: “Er worden onhaalbare eisen aan je gesteld. Voldoe je daar niet aan, dan ben jij niet normaal. Maar hoe normaal is het als elke dag in je leven een 8 moet zijn, je altijd gelukkig moet zijn, je veel vrienden hebt met wie je alleen lol en natuurlijk noooooit een probleem hebt.

Daarnaast nog studeren, hoge cijfers halen, natuurlijk een bijbaantje en ook nog op kamers wonen. Is dat normaal?”

Ambities voor de toekomst Alexandra Broeder is gewend met jongeren te werken voor haar theatervoorstellingen. Sinds drie jaar werkt ze samen

met jongeren met een psychische kwetsbaarheid, die in een instelling verblijven. Dit heeft haar werkwijze wel beïnvloed. “Normaal ben ik superstreng voor jongeren met wie ik werk. We werken binnen een professionele context: ik heb een deadline die ik moet halen en ik heb afspraken met theaters.” Maar dat bleek bij deze jongeren anders te werken. Ze heeft geleerd mee te bewegen met de jongeren en zich flexibel op te stellen. Ook probeert ze een inschatting te maken of iemand al toe is aan meer verantwoordelijkheid, zoals het nakomen van afspraken. Tot slot neemt ze meer tijd om een band op te bouwen met de jongeren. De komende tijd investeert ze verder in de samenwerking met Herlaarhof, om uiteindelijk met de jongeren een voorstelling te maken. Wie weet voor volgend jaar Boulevard.

En Jill? Die doet graag mee, want ze heeft ambities in het theater. Daarnaast wil ze graag Nederlands studeren, maar eerst haar eindexamen VWO halen. Jill: “Ik vond de installatie in het Bossche Broek supervet.

Het verbaast me echt dat zoveel mensen een reactie achterlaten. De wereld is niet zo koud als we denken.”

Alexandra over Jill: “Ik vind haar een ontzettend bijzonder iemand. Ze is intelligent, houdt van kunst, is filosofisch én kan mooi zingen.

We snapten elkaar meteen. In de toekomst wil ik graag iets met haar doen op theatergebied.”

Jill over Alexandra: “Supertoffe meid. Nou ja, eigenlijk vrouw”, zegt ze met een lach. “Ik vond bij haar veel herkenning in onze manier van denken en hoe we dingen aanpakken. Haar openheid, de manier waarop ze je op je gemak stelt. Dat alles leidde ertoe dat ik me veilig genoeg voelde om het muziekstuk in te zingen voor haar installatie. Want dat doe ik niet zo snel.”

REINIER NAJAAR 2020

43

ACHTER GROND

Tekst Ilse van den Eeden

Hostel Zuiderparkweg realisatiefase van start

Dit voorjaar werd het bestemmingsplan door de gemeenteraad ’s-Hertogenbosch goedgekeurd. Dat betekent dat nu gestart wordt met de realisatiefase van het tweede hostel dat naar verwachting eind 2021 gereed is. De planning is dat de bouw in november van dit jaar start. Voor die tijd ontvangen direct omwonenden informatie over de exacte planning, de wijze waarop de bouwplaats wordt ingericht en over de verkeerstroom van en naar de bouwplaats. Niet alleen de bouw gaat van start, ook is er vanaf nu werk aan de winkel voor wat betreft het vormgeven van de zorg en de leefbaarheid en veiligheid.

Het hostel biedt 24-uurs zorg aan mensen met een psychische aandoening in combinatie met verslavingsproblematiek.

De zorg wordt straks geboden door een vast team van zorgmedewerkers in dienst bij Reinier van Arkel of bij NovadicKentron. De teammanager die het team hostel Zuiderparkweg gaat aansturen is Arianne van Hoorn, manager én verpleegkundig specialist.

Unieke mix van kennis en kunde Haar ruime ervaring met zowel leidinggeven als het behandelen van mensen met uiteenlopende psychische problemen bij Reinier van Arkel, zet ze graag in op het hostel Zuiderparkweg. “In het hostel gaan we ervanuit, net als bij het hostel aan de Van Broeckhovenlaan, dat mensen samen met deskundige begeleiding kun-

44

REINIER 2020

nen werken aan hun herstel. De mate en vorm van herstel varieert per persoon van heel klein tot groot zoals een goede dagstructuur, een betekenisvolle daginvulling of het stap voor stap toewerken naar een meer zelfstandige vorm van wonen”, zo legt Arianne uit. Als teammanager is zij straks nauw betrokken bij het team maar niet dagelijks zelf op de locatie aanwezig.

“Het team dat ik straks ga aansturen bestaat uit begeleiders, verpleegkundigen en behandelaren van beide instellingen.

Juist deze mix van kennis en kunde van psychiatrie en verslavingszorg maakt dat we in het hostel die zorg kunnen bieden die op andere plekken niet geboden kan worden. In de fase waarin de ontwikkeling van het hostel zich nu bevindt, ben ik bezig met de opstart van meerdere werkgroepen. Een werkgroep gaat aan de slag om

de ‘juiste mix’ van medewerkers te bepalen. Als manager ben ik daarnaast verantwoordelijk voor onder andere de kwaliteit van zorg, financiële kaders en veiligheid.”

Voor wat betreft dat laatste geeft Arianne aan dat het daarbij ook gaat om de veiligheid in de omgeving van het hostel.

“Ik ben vanaf nu een van de deelnemers aan de beheergroep waarin we met omwonenden en ketenpartners als gemeente, wijkwerkers en politie vorm geven aan het beheerplan.” Een voor haar eerste en voorname kennismaking met buurtbewoners, voor wie het in verbinding zijn met de buurt en ondernemers van groot belang is.

Arianne van Hoorn

Werk maken van leefbaarheid “Hoe kan een voorziening als een hostel in een buurt functioneren, zonder dat de leefbaarheid in de buurt erop achteruit gaat? Dat is de kernvraag waar een beheergroep zich mee bezig houdt,” zo legt Erik Vermathen onafhankelijk voorzitter van de beheergroep van het hostel aan de Zuiderparkweg uit. Erik is sinds de planvorming rondom dit hostel betrokken; de eerste bijeenkomst van de beheergroep was in september op de kop af negen jaar geleden. Nu het bestemmingsplan is vastgesteld door de gemeenteraad, komt de daadwerkelijke realisatie van het hostel dichterbij.

Dat betekent dat de beheergroep nu vooruit kan.

In het overleg van de beheergroep bespreken buurtbewoners en vertegenwoordigers van gemeente, politie, handhaving, de wijkmanager en de zorginstellingen Reinier van Arkel en Novadic-Kentron diverse onderwerpen. Je moet dan denken aan veiligheid, het voorkomen van overlast en het hebben van een aanspreekpunt voor klachten. De gemaakte afspraken komen straks in een beheerplan en een beheerovereenkomst waaraan de deelnemende partijen gehouden kunnen worden.

De beheergroep kent een min of meer vaste samenstelling bestaande uit onge-

veer 25 personen, de buurtbewoners nemen delen zonder last of ruggespraak.

“We bespreken wat in een bepaald gebied aangepast moet worden om de leefomgeving veiliger te maken; bijvoorbeeld door het plaatsen van een lantaarnpaal of het weghalen van dichte begroeiing. Dat doen we onder andere door het houden van een ‘schouw’. Hierbij gaan we in een bepaald gebied rondom het toekomstige hostel kijken om zo een beeld te krijgen van de zaken die aangepast moeten worden om de leefbaarheid te bevorderen.

heergroep hebben gezegd dat dat onwenselijk is, dan is helder welke consequenties we daaraan verbinden. We leggen daarnaast vast bij wie mensen straks terecht kunnen met signalen.”

Een derde belangrijke opdracht van de beheergroep is dat zij een onderzoek laat uitvoeren naar de ontwikkeling in de ervaren leefbaarheid in de buurt van het hostel. “Het onderzoek bestaat uit drie meetmomenten: een eerste moment een half jaar voor de opening van het hostel, een tweede moment een half jaar na de opening en een derde meetmoment een jaar na de opening van het hostel.”

Nieuws over het hostel is ook te volgen via https://www.s-hertogenbosch.nl/zuiderparkweg/.

Geïnteresseerden kunnen zich abonneren op een digitale nieuwsbrief door een e-mail te sturen naar zuiderparkweg@zayaz.nl

Erik Vermathen

Sleutels overgedragen Ook maken we afspraken over ‘de spelregels’ en wat te doen als er vragen of klachten binnen komen. Mocht er mettertijd iets gebeuren waarvan we in de be-

Voor vijf cliënten van Beschermd Wonen Den Bosch was 20 mei jl. een bijzondere dag. Zij ondertekenden zelf de huurovereenkomsten met Zayaz

REINIERREINIER JULI 2016 27 2020 NAJAAR

45

UITZICHT

Wantrouwen op het eerste gezicht ‘Hoogvliegers en andere pechvogels’ boek bemoeizorg Den Bosch Bemoeizorg Den Bosch bestaat 10 jaar en heeft in mei 2020 een boek uitgegeven: ‘Hoogvliegers en andere pechvogels’.

De auteur Eline van Santvoort is in de huid gekropen van de hulpverleners en cliënten van bemoeizorg Den Bosch. Aan de hand van vijf bijzondere cliëntverhalen krijg je een inkijk in ervaringen en kennis van de mensen die daar werken Bij het Centrum voor Trajecten en Bemoeizorg (CvTB) werken hulpverleners uit vijf organisaties samen: Cello, Farent, Maatschappelijke Opvang ’s-Hertogenbosch, Novadic-Kentron en Reinier van Arkel.

Achttien hulpverleners pakken zo’n 600 aanmeldingen per jaar aan.

Verleiden tot zorg Wat als diegene voor wie jij wilt zorgen, gewoon met rust gelaten wil worden?

Niet omdat hij of zij zich goed kan redden, want vaak kunnen deze mensen dat niet.

Het contact met instanties verloopt moeizaam en mensen mijden de zorg die ze eigenlijk nodig hebben. Dan komt bemoeizorg Den Bosch in beeld.

De meeste cliënten van het CvTB hebben één ding gemeen: wantrouwen op het eerste gezicht. Hoe stoer of onverschillig ze er aan de buitenkant uitzien of klinken, van binnen zit er vaak een gekwetst, eenzaam en beschadigd mens. Een mens die het vertrouwen in zijn medemens en instanties al lang is verloren. Win je hun vertrouwen, dan komt er een opening om zorg te verlenen.

Hoe de eerste kennismaking verloopt, is cruciaal voor een eventueel vervolg. De hulpverleners van de bemoeizorg hebben hier hun eigen unieke aanpak voor.

Hoofdingrediënten: Geduld, begrip en tijd.

46

REINIER NAJAAR 2020

Dit boek is een aanrader en heeft een duidelijke boodschap voor iedere hulpverlener: ”Geef nooit op, ook als er geen hulp wordt geaccepteerd, juist dan niet!”

Geef nooit op In het boek staan mooie verhalen over de relatie tussen hulpverleners en hun cliënten.

Hun unieke aanpak, hun bijzondere band met cliënten, hun hobbels op de weg en hun resultaten! Want resultaten worden er zeker behaald, vaak wel op een andere manier dan we in de zorg gewend zijn. Ook wordt er geworsteld met de vraag: Wanneer is continuïteit belangrijk en wanneer laat je

Els van der Sanden, voorzitter Familieen Betrokkenenraad geridderd!

Els vervulde een belangrijke sleutelrol in de totstandkoming van een helder familieen naastbetrokkenenbeleid dat de basis vormt voor de wijze waarop hulpverleners, cliënten en familie triadisch met elkaar samenwerken. Samen met Ine Stegenga zorgde Els ervoor dat in 2011 de Familieen Betrokkenenraad binnen Reinier van Arkel werd opgericht en is nog altijd de stuwende kracht binnen deze raad. De persoonlijke verhalen die familieleden met haar delen in haar functie als voorzitter van de Familie- en Betrokkenenraad maken dat zij zich als gedreven pleitbezorger inzet. Soms als ‘luis in de pels’ maar altijd constructief en met respect naar alle betrokkenen en de organisatie. Ook haar inzet

cliënten weer los? Vaak is het gebrek aan continuïteit in hulpverlening de reden dat cliënten telkens afhaken en de problemen weer opnieuw beginnen. Tegelijkertijd mogen ze ook niet afhankelijk worden van het CvTB.

aangaande de ontwikkeling en implementatie van de cursus ‘Samen sterk door triadisch werken’ mag in dit kader niet onvermeld blijven. De cursus werd ontwikkeld met een subsidie van ZonMw en wordt inmiddels gegeven aan familieleden van mensen met een (ernstige) psychische aandoening in de regio ’s-Hertogenbosch en de Meierij, Tilburg en Breda. Ook landelijk is haar bevlogenheid en betrokkenheid niet onopgemerkt gebleven. Het landelijk Platform Psychische Gezondheid heeft haar verzocht toe te treden tot het kernteam van Mind Familie- en naastbetrokkenenraden om zo het triadisch werken binnen ggz-instellingen in Nederland te bevorderen.

Hoogvliegers en andere pechvogels Auteur: Eline van Santvoort Uitgever: CvTB s’-Hertogenbosch ISBN 978 90 9032 957 4

Wat is de impact van de coronamaatregelen op (kwetsbare) jongeren?

Hoe beïnvloeden coronamaatregelen de psychische gezondheid van (kwetsbare) jongeren? Reinier van Arkel onderzoekt dit in een samenwerkingsverband met de faculteit sociale wetenschappen van de Universiteit Utrecht. De twee instellingen werken hierin samen met de GGD Hart voor Brabant en het Koning Willem 1 College.

Sociale afstand, gebrek aan contacten met leeftijdgenoten, stressvolle thuissituaties, een gebrek aan dagelijkse structuur en onzekerheid over de toekomst. Dit zijn stuk voor stuk factoren die in verband worden gebracht met een mogelijk vergroot risico op psychische aandoeningen en ontwikkelingsachterstand bij jongeren. In de co-

Samenwerking met Philadelphia Zorg

ronacrisis komen deze allemaal samen en treffen ze alle adolescenten in meer of mindere mate, maar vooral de kwetsbare jongeren.

Onderzocht wordt welke Brabantse jongeren van 16 tot 23 jaar het meest kwetsbaar zijn. Ook wordt gekeken naar hoe de coronamaatregelen invloed hebben op hun psychische gezondheid.

Begrijpen hoe jongeren worden beïnvloed door de coronacrisis en sociale afstand is cruciaal om te weten hoe we onze inspanningen in de geestelijke gezondheidszorg, onderwijsinstellingen en beleid kunnen sturen.

Samenwerking met Robert Coppes Stichting Zorg aan mensen met een visuele beperking en psychiatrische problemen kan beter. Met deze intentie tekenden Reinier van Arkel en de Robert Coppes Stichting een samenwerkingsovereenkomst voor 5 jaar. Daarmee wordt de al bestaande samenwerking bekrachtigd en verder uitgebreid.

Er wordt vanuit Reinier van Arkel een psychiater en een aantal deskundigen aan de Robert Coppes Stichting verbonden.Zijondersteunen op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, diagnose en behandeling en kennis en innovatie. Daarnaast werken we samen bij het opleiden van medewerkers, zoals GZ-psychologen en sociaal psychiatrisch verpleegkundigen.

Monique Beukers, bestuurder Robert Coppes, beschrijft de samenwerking als ‘een kwaliteitsimpuls voor goede zorg aan mensen met een visuele beperking en psychiatrische problemen’. “Door nog intensiever samen te

werken met de professionals van Reinier van Arkel, breiden we bestaande expertise verder uit. Psychiatrische problematiek is in combinatie met een visuele beperking lastig te diagnosticeren. Zorgverleners moeten dus goed in staat zijn verder te kijken. Dit vraagt niet alleen om inzicht in de gevolgen van de visuele beperking, maar ook om specifieke ggz-kennis en de wisselwerking tussen beiden. Deze samenwerking levert hier een waardevolle bijdrage aan.”

Helga Saez, geneesheer-directeur bij Reinier van Arkel en als consulent-psychiater werkzaam voor de Robert Coppes Stichting: “Je staande houden in een ziende wereld trekt een zware wissel op het leven van mensen die blind of slechtziend zijn. Naast - en soms ook door - hun visuele beperking kunnen zij te maken krijgen met complexe psychische en of lichamelijke aandoeningen. Door de banden met de Robert Coppes Stichting verder aan te halen, geven we uitvoering aan onze bedoeling ‘er zijn voor mensen met ernstige psychische problematiek en hun naasten’.”

Bestuurders Monique Beukers (Robert Coppes Stichting) en Tom van Mierlo (Reinier van Arkel) bekrachtigen de samenwerking door het tekenen van een convenant.

Reinier van Arkel en Philadelphia Zorg gaan samenwerken in de zorg voor mensen met een lichte verstandelijk beperking én een (ernstige) psychische kwetsbaarheid. ‘Om vanuit de vraag van deze specifieke groep mensen zorg te kunnen bieden is het nodig organisatieoverstijgend te werken’, zegt Tessy Geurink, directeur Zorg & Wonen Regio Zuid bij Philadelphia. ‘Door krachten te bundelen kunnen we wat moois betekenen voor deze mensen die anders vaak tussen de wal en het schip belanden.’

De ervaring en expertise van beide organisaties komen samen in de zorg voor een blijvende woon- en zorgbehoefte voor deze groep. Deze zorg wordt opgezet vanuit één gezamenlijk aanbod, op een gezamenlijke locatie. ‘Deze samenwerking biedt een kans om er op het gebied van woonzorg te zijn voor deze mensen’, aldus Caroline Truijens, directeur behandelzaken Reinier van Arkel.

Tessy Geurink en Caroline Truijens en projectmanagers Marlijn Oosterhoff en Denny van Boxtel

Atelier ‘Social Sofa’ in Den Bosch Het Tilburgse bedrijf Social Sofa is ook in Den Bosch neergestreken. Het atelier dat de bekende gemozaïekte betonnen huiskamermodel bankjes produceert is in Den Bosch gevestigd bij Weener XL. De gedachte van Social Sofa is de wijk kleur te geven en sociaal contact te stimuleren. Ieder exemplaar is uniek door het eigen ontwerp. Een Social Sofa kleurt het straatbeeld en brengt mensen samen. In een van de werkplaatsen van Weener XL worden de banken gemozaïekt door speciaal daarvoor opgeleide medewerkers.

REINIER NAJAAR 2020

47

HULP BIJ CRISIS INTENSIVE HOME TREATMENT (IHT) EN CRISISDIENST ZALTBOMMEL

Reden van aanmelding: vermoeden van psychiatrische problematiek die niet kan wachten

Aalst Bern Brakel Bruchem Delwijnen Gameren Kerkwijk

Nederhemert Nieuwaal Poederooijen Zuilichem

MAASDRIEL

Werkwijze: Advies Consultatie Crisisbeoordeling

Doel IHT: Crisis behandelen

Alem Ammerzoden Hedel Heerewaarden Hoenzadriel Hurwenen Kerkdriel Well Wellseind Rossum Velddriel

’s-HERTOGENBOSCH

Haarsteeg Nieuwkuijk Vlijmen

VUGHT Cromvoirt

SINT MICHIELSGESTEL

Berlicum Den Dungen Gemonde Maaskantje Middelrode

SCHIJNDEL

HAAREN

Wijbosch

Biezenmortel Esch Helvoirt

Aanmelden Spoed of crisis?

Het IHT-team werkt voor cliënten van alle leeftijden en is 24 uur per dag bereikbaar en beschikbaar voor verwijzers.

BOXTEL Lennisheuvel Liempde

Wat doet het IHT na aanmelding?

• Crisisbehandeling en intensieve begeleiding • Deeltijdbehandeling • In uitzonderlijke gevallen nemen we mensen (gedwongen) op

Behandelingen in 2019

2.119

Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg

verwijzing zorginstellingen

574 1.544

verwijzing huisartsen

Samenstelling IHT team psychiater psycholoog verpleegkundige systeemtherapeut sociaal psychiatrisch verpleegkundige vaktherapeut verpleegkundig specialist triagist diverse opleidingsplaatsen

(Wvggz) regelt de rechten van mensen die te maken hebben met verplichte zorg vanwege een psychische aandoening. www.wvggz.nl

peildatum

gegevens 31-12 2019

(073) 658 68 03