Reinier nummer 9, zomer 2019 by Reinier van Arkel

MAGAZINE VAN REINIER VAN ARKEL

NIEMAND MAG ALLEEN STAAN MET GEDACHTEN OVER ZELFDODING

IK HEB DE COOLSTE BAAN DIE ER IS

ZOMER 2019

KINDEREN MOETEN EEN GEZONDE UITDAGING HEBBEN

Goos Zwanikkenprijs Met de Goos Zwanikkenprijs stimuleert Reinier van Arkel vernieuwende ideeën om de zorg voor cliënten merkbaar te verbeteren. Elke winnaar ontvangt 500 euro om het idee te realiseren. Dit zijn de winnaars van 2019.

Een gedichtenbundel Yvonne Hombergen kwam met het idee gedichten van onze cliënten te bundelen en uit te geven.

Huifkar Patricia Sips en Chantal Verhagen willen een huifkartocht voor cliënten en hun maatjes organiseren.

Huiskamer Ingrid van Opstal en Monique Liefkens willen van de centrale hal van Vijverhof een gezellige huiskamer maken.

P R IJ

OOS Z

S O O G AN ZW N

WANI

EN KK

GOO

N A S ZW

PRI

N E K IK G

Glimlach Bewoners van het Zorgpark maken kaarten en sturen die aan dierbaren onder het motto: 'stuur eens een glimlach'; idee van Jorienne Winnubst en Monica van de Wittenboer.

IN DIT NUMMER

Nieuws

Achtergrond

8 - Inzicht Korte nieuwsberichten, wetenswaardigheden en aankondigingen vanuit Reinier van Arkel.

14 - Thema: suïcidepreventie Reinier van Arkel verbindt zich aan de ambitie ‘zero suïcide’. Hoe ziet het suïcidepreventiebeleid eruit. BNN/ VARA zond in april de documentaire over Veda Pelzer uit, die al vanaf haar 11e met een sterke doodswens leeft. Reinier sprak met haar.

24 - Elise van Dam Elise van Dam was in mei 50 jaar in dienst, en ze blijft nog even doorwerken. 30 - Wandelende gedachten De wandeling over het terrein Zorgpark Voorburg is vernieuwd. 54 - Uitzicht De rubriek waarin we een kijkje nemen over onze eigen grenzen heen en nieuws bij de collega’s, samenwerkingspartners of buren halen.

20 - Intensive Home Treatment De crisisdienst is ondergebracht bij intensive home treatment. Een gesprek met twee medewerkers over hun werk en met huisarts Rob van Gestel over de samenwerking met dit team. 25 - Buiten de kaders Onze nieuwe en jonge redacteuren verdiepen zich in muziek en muziektherapie.

Leefstijl 48 - Fotoproject ‘Leg de dag vast’ In 2016 was Simon Goeman een van de winnaars van de Goos Zwanikkenprijs. We blikken met Simon terug op het resultaat van zijn project.

Column 7 - Raad van bestuur Een column van Tom van Mierlo 9 - Verbinding Een column van sociaal psychiatrisch verpleegkundige (io) Alice Corten

Rubriek 32 - Kennisfestival Er groeien en bloeien mooie zorginhoudelijke initiatieven bij Reinier van Arkel. In maart boden we een podium aan (zorg)professionals van uiteenlopende disciplines in de Verkadefabriek.

4 - Film en psychiatrie Acteur Marcel Musters vertelt over zijn tijd bij Reinier van Arkel, zijn carrière en zijn nieuwste film ‘God only knows’.

36 - Training voor huisartsen en praktijkondersteuners Over de training ‘herkennen van en omgaan met cliënten met een licht verstandelijke beperking (LVB)’.

29 - Boek en psychiatrie Portretten aan de hand van DSM-diagnoses in het boek ‘What is wrong with me?’ van Vittorio Busato

42 - 'Erbij horen' mogelijk maken Samen met woningbouwcorporaties, welzijnsorganisaties en gemeenten verandert Reinier van Arkel beschermd wonen in ‘beschermd thuis’. Een gesprek met Ann Meijer.

12 - Stoornis in beeld Bipolaire stoornis

38 - Kunst en psychiatrie De makers van >KOM waren weer uitgenodigd voor de designbeurs in Milaan. 40 - Achter de ogen Jill Moser gaat op zoek naar menselijke verhalen achter diagnoses om stigma’s en taboes tegen te gaan. 45 - Moreel beraad Dilemma: doe ik aangifte of bescherm ik de cliënt? 46 - Wij zijn Reinier Miranda de Weijer, verpleegkundig specialist ggz en teammanager.

Werkgerichte behandel-aanpak Een fotostrip van Daisy en een interview met reintegratiebureau PM Arbeid over de werkgerichte behandelaanpak.

COLOFON nummer 9. Zomer/2019. Reinier is een magazine voor mensen in de regio ’s-Hertogenbosch die, beroepshalve of als zorggebruiker, geïnteresseerd zijn in zorginhoudelijke ontwikkelingen en achtergronden van Reinier van Arkel en de geestelijke gezondheidszorg in bredere zin. Redactie Nicole van de Gevel, Jorienne Winnubst, Gijs Hendriks, Nynke de Jong, Terry Mooren, Marjo Roes, Gilles Tebrunsvelt, Noortje van Ballegooij, Zjos Dekker, Jill Moser, Erik Welten, René Berende Hoofdredactie Ilse van den Eeden Met bijdragen van Maria Jansen, Tom van Mierlo Fotografen Eveline Gerrits, Nuray Sahin, Nikki Nordmann Vorm en productie btz vorm en regie Oplage 2.000 Redactieadres Reinier Postbus 70058 5201 DZ ’s-Hertogenbosch (073) 658 60 17 reinier@reiniervanarkel.nl www.reiniervanarkel.nl www.herlaarhof.nl www.demarrage.info www.ypse.nl

Marcel Musters nog steeds betrokken bij Reinier van Arkel

'De grens tussen een beetje gek en normaal is dun' 4

REINIER ZOMER 2019

F I L M E N P SYC H I AT R I E Tekst Nicole van de Gevel Foto Evelien Gerrits

Acteur Marcel Musters is bekend van toneel, film en series zoals Gooische Vrouwen en Penoza. Maar hij heeft ook een andere achtergrond. Als jonge twintiger deed hij zijn opleiding tot psychiatrisch verpleegkundige op ‘Voorburg’. Hij is inmiddels 36 jaar weg bij Reinier van Arkel, maar blijft betrokken als ambassadeur van de Verwenzorg.

Raakt jouw rol aan de ervaring die je als psychiatrisch verpleegkundige hebt opgedaan? “Nee, ik heb er nog niet aan gedacht, nee. Ik heb natuurlijk wel van alles in mijn bagage. Vrienden zeggen dan: dat was Henk van 5B en dan denk ik ‘ja dat is zo’. Het is levensecht. Hoe ze zich gedragen, dat kan ik heel goed volgen, want dat zit ook in me, die gekte en die kronkels.“

Dit jaar speelde Marcel Musters in de film ‘God only knows’ de rol van een overspannen broer die worstelt met paniekaanvallen en wanen. Zijn twee zussen bekommeren zich op totaal verschillende manieren om hem.

Wat maakte dat jij na de middelbare school in de psychiatrie bent gaan werken? “Eigenlijk wilde ik acteur worden, maar dat durfde ik niet. Na de middelbare school deed ik een introductieweekend op de toneelschool. Maar dat was toch nog een brug te ver. Ik voelde me erg verlegen. Tijdens mijn tienerjaren was ik vaak op Voorburg, op bezoek bij mijn aardige buurvrouw. Zij was manisch depressief en werd dikwijls opgenomen. Ik was gefascineerd door die mensen. Het trok me. Ik kon daar doen wat ik leuk vond en ook nog geld verdienen. En ik kon direct op kamers, dat wilde ik graag in die tijd.” Marcel voelde zich er als een vis in het water. “Maar het was ook zwaar. Ik dacht, ik ga mensen helpen. Heel snel kwam ik erachter dat ik niet echt het verschil kon maken. We stonden met twee leerling-verpleegkundigen in de nachtdienst voor een paar zalen met wel 200 mensen, zoveel verantwoordelijkheid ineens. Je maakt dingen mee die je liever niet meemaakt op die leeftijd. Ik heb er niets aan overgehouden, hoor. We hadden een goed team en een heel fijne leidinggevende.”

Marcel: “We wilden een film maken over onze generatie, Monic, Elsie en ik. Het plan was: een van ons ‘draait door’ en de anderen verhouden zich hiertoe.” Monic is actrice Monic Hendrickx die de rol speelt van Hannah. Elsie de Brauw speelt zijn andere zus, Doris. “De film is in 11 dagen gemaakt. We werkten met een script, maar geen compleet uitgewerkte dialogen. Die improviseerden we op de set. Zo werken we bij ons theatergezelschap Mugmetdegoudentand altijd. Je bepaalt samen waar het naartoe moet. Het is heel intens, komt diep van binnen. En dat kan met Elsie en Monic. We kennen elkaar zo goed, vertrouwen elkaar en dan kun je een aantal lagen overslaan. Daarom is de film ook zo goed ontvangen denk ik.“ J e ene zus is heel beschermend, de andere neemt juist afstand. Wat heb jij als goede zorg ervaren? Marcel: "Voor alle drie de personages heb je sympathie en antipathie, dat is het goede van deze film. We zijn allemaal mensen met een vervelende en een goede kant en ieder probeert te handelen vanuit een goede intentie. Hannah heeft iets met me meegemaakt en houdt daarom afstand. Ze denkt dat ze de schuld was van een eerdere suïcidepoging, lang geleden, maar ik ben dat al lang vergeten. Van haar uit begrijp ik heel goed hoe ze zich opstelt en dat ze denkt ‘het moet heel anders dan wat mijn andere zus doet’. Doris is namelijk overbeschermend en neemt alles over. Maar ja, aan de andere kant, het zijn twee vormen van liefde en dat is goed. Ik weet ook niet wat en of er een beste manier is.”

In 1982 heb je toch voor het theater gekozen. Zijn er overeenkomsten? “Het vak van acteur en verpleegkundige heeft eigenlijk heel veel met elkaar te maken. Je analyseert menselijk gedrag. Ik was er inmiddels wel achter dat de grens tussen ‘een beetje gek en normaal’ dun is. Acteren is dan een goede manier om aan de ‘goede kant’ te blijven. Ik kan in zo’n film bijvoorbeeld er van alles uitgooien, in het ‘normale leven’ kan dat niet, want dan word je echt voor gek verklaard. Mensen waarderen het. Je communiceert iets waar soms moeilijk over gesproken kan worden. Ik zou nu een betere verpleegkundige zijn dan toen. Ik heb nu meer levenservaring en ken mezelf beter. Ik begrijp nu

>> REINIER ZOMER 2019

>>Film en psychiatrie wat hulp bieden is. Voor mij is dat een luisterend oor bieden en een arm om iemand heen slaan. Dat is wat ik geleerd heb, dat luisteren belangrijk is. Het biedt troost en kan mensen verder helpen uiteindelijk eigen keuzes te maken. “ Zelf lag Marcel Musters nooit op de sofa. Alhoewel, 20 jaar geleden bezocht hij iedere week een obesitaskliniek. “Eigenlijk was dat heel leuk. Een groep mensen, allemaal met een eigen verhaal. We eten nu nog ieder jaar samen… Ik ben momenteel, geloof ik, de dunste.“ Je bent nog steeds verbonden aan Reinier. Hoe komt dat? “Ik heb nog contact met mensen met wie ik de opleiding heb gedaan. Een vriendenclub voor het leven. En de Verwenzorg, Joke Zwanikken-Leenders houdt me bij de les. Het is enorm goed wat zij doet. Zij krijgt dingen voor elkaar. Ze zei: ‘Gij kunt toch ook wel iets doen’. Ik ben met 12 doosjes bonbons begonnen met Kerst, nu zijn

“Ik zou nu een betere verpleegkundige zijn dan toen”

het er 400. Tegen de Kerst breng ik ze naar bewoners op Zorgpark Voorburg. Liefst praat ik dan ook even met de mensen. Joke is mij eigenlijk een beetje gaan pushen en dat snap ik wel. Want ik kan de verwenzorg aandacht en daarmee een podium geven. In november begin ik met verzamelen van bonbons. Een aantal vrienden helpt dan mee, inpakken en briefjes, heel leuk om te doen!” Ten slotte “De maatschappij is veeleisend, ook voor kinderen. Je moet je zo veel… Ik dacht zelf ook altijd: oh, dus je moet iets worden. Maar je bent al iets! Het

REINIER ZOMER 2019

De film ‘God only knows’ is onder andere nog te zien tot 5 augustus 2019 via picl: https://picl.nl/films/god-only-knows/ had me veel gescheeld als ik dat had geweten. Als kind krijg je allerlei boodschappen mee. Goed bedoeld, maar toch. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de luizenmoeder… Ook psychiatrische patiënten moeten kunnen zijn wie ze zijn. Zij lopen vaak aan tegen een harde maatschappij waar prestatie en competitie een grote rol spelen. Het gaat om hun eigen verhaal, daar moet het wat mij betreft naartoe in de psychiatrie!” Wat mooi om te kunnen vaststellen dat de opvattingen van Marcel, ruim 35 jaar nadat hij de zorg achter zich liet, zo naadloos aansluiten bij de visie die momenteel richtinggevend is in de geestelijke gezondheidszorg. Marcel Musters (1959) is als acteur verbonden aan theatergezelschap Mugmetdegoudentand. Hij speelde rollen in diverse Nederlandse televisieseries en speelfilms, zoals Zwartboek en Gooische vrouwen. Hij was zes jaar psychiatrisch verpleegkundige en is als ambassadeur van de Verwenzorg verbonden aan Reinier van Arkel. Het theatergezelschap Mugmetdegoudentand werd in 1985 opgericht. Het gezelschap wordt artistiek geleid door Marcel Musters, Joan Nederlof en Lineke Rijxman.

Een theatermaker wil altijd wat zeggen met zijn verhaal. Het gaat over het persoonlijke én het politieke. Het is belangrijk actief te zijn, dat heeft deze tijd hard nodig. Marcel zet zich in voor de groep LHTBI (lesbian, gay, transgender, bisexual, intersex), juist omdat hij het zo goed heeft getroffen. Marcel reisde samen met de Braziliaanse mensenrechtenactivist Gabriel Alves de Faria twee maanden door Zuidoost-Azië. Daar interviewden en filmden ze tachtig activisten uit de plaatselijke LHBT-gemeenschap. De films met moedige en soms schrijnende verhalen zijn te zien op het platform www.notonlyvoices.org. Not only voices is een platform dat mensenrechtenverdedigers met elkaar in contact brengt wereldwijd. Naast het digitale platform worden allerlei avonden en evenementen georganiseerd. Via projecten wordt ook onderzoek gedaan en eigen publicaties gemaakt. Marcel en Gabriel zijn bezig van hun videoproject een documentaire te maken. Tot nu toe is alles met eigen geld en giften van vrienden gemaakt. Not Only Voices heeft meer donaties nodig om hun werk voort te zetten. Via de website kun jij ook een bijdrage geven: https://notonlyvoices. org/support-us

COLUMN

Stel dus, je meldt je aan. Je hebt er lang over nagedacht en daar sta je dan, onzeker en twijfelend. Heb je wel de goede keuze gemaakt, moet je wel in therapie, kun je het niet zelf...? Wie ga je hier treffen? Waar zou je dan behoefte aan hebben? Hoe zou je ontvangen willen worden, waar zou het over moeten gaan in het eerste gesprek...? En... wat zou je echt niet willen? Waar zou je op afknappen? Denk even na... Zou je je verhaal kwijt willen? Gezien willen worden? Behandeld willen worden voor je klachten of zou je nog meer willen? En wat zou dat dan zijn? Zou je iets willen vertellen over je leven en hoe dat er nu uit ziet en waar je tegenaan loopt? Over de zaken die betekenisvol voor je zijn en die je vanwege je klachten niet meer kunt doen? Zou je willen dat de volgende vragen aan je worden gesteld?

• Wat is er met je gebeurd? • Wat is je kwetsbaarheid en waar ben je goed in? • Waar wil je naar toe? • Wat heb je nodig? * Hoe belangrijk zou het voor je zijn echt contact te hebben? En wanneer zou jij dat gevoel krijgen? Wat zou er in dit eerste gesprek moeten gebeuren waardoor je dit gesprek uitkomt en tevreden bent? Zou je tevreden zijn als je met een diagnose en een behandeladvies weerbuiten staat of zou je meer nodig hebben? Of als je als partner of als moeder mee bent in dat eerste gesprek, wat zou jij dan belangrijk vinden? En hoe zou het voor je zijn als er niet alleen een psychiater of een psycholoog in de spreekkamer zit, maar ook een ervaringsdeskundige? Iemand die je zegt dat hij hetzelfde heeft gehad en graag met je wil meedenken. Iemand die niet zozeer geïnteresseerd is in je diagnose, maar die met je wil kijken wat jij belangrijk vindt en wat jij nodig hebt. Die met jou op

zoek gaat naar jouw hersteldoelen, naast je behandeldoelen, en naar de mensen waarvan jij denkt dat die jou zouden kunnen helpen bij jouw herstel? Zou dat je helpen? En hoe belangrijk zou het voor jou zijn dat je samen met je behandelaren tot een behandelplan komt? Dat je behandelaar je goed informeert over de behandelmogelijkheden en dat je zelf mee mag uitzoeken wat het beste bij jou past? En wat zou jij dan het prettigste vinden: alleen de psychoeducatie doen of samen met de mensen die je zelf hebt uitgekozen die jou zouden kunnen helpen? En zou dat ook gelden voor het behandelplan en het crisissignaleringsplan? Zou het jou helpen als die mensen ook op de hoogte zijn en kunnen meedenken? ... Stel nou, dat jij al die dingen die voor van jou betekeniszijn ook mogelijk kunt maken als (zorg) professional? Waar zou je dan beginnen?

HART VOOR HERSTEL Het meerjarenbeleidsplan 2019-2021 vormt de inhoudelijke onderlegger van de beweging die Reinier van Arkel wil maken. Met onze kernwaarden betrokken, bevlogen en betrouwbaar en vijf richtinggevende principes werken we aan het realiseren van onze vier ambities: 1/3 meer herstel voor alle cliënten en 3x8 als het gaat om de tevredenheid van cliënten, stakeholders en medewerkers. https://www.reiniervanarkel.nl/meerjarenbeleidsplan

Tom van Mierlo, lid Raad van Bestuur Reinier van Arkel groep, voorzitter Stichting HIC, voorzitter CCAF.

Stel, je meldt je aan de voordeur van de ggz. Het is de afgelopen tijd niet goed met je gegaan. Je hebt last van depressieve klachten, of angstklachten, of een psychose,... Dat kan! Eén op de vier Nederlanders heeft last van psychische klachten. We werken bij Reinier van Arkel met 1400 mensen. Een kwart van 1400 is 350. 350 Mensen in onze organisatie hebben op enig moment last van psychische klachten. Dezelfde rekensom gaat op voor woningbouwcorporaties, gemeenten, huisartspraktijken, scholen. Dus het kan. Het kan jou overkomen, of je partner, je broer of zus, of je moeder.

Tom van Mierlo

Stel...

* Goede GGZ! Nieuwe concepten, aangepaste taal en betere organisatie. Philippe Delespaul, Michael,Milo, Frank Schalken, Wilma Boevink en Jim van Os. (2016)

REINIER REINIER ZOMER ZOMER 2019 2019 7

INZICHT

Literair café 'Bipolariteit in de literatuur' met Tine Quadens Ter gelegenheid van de world bipolar day 2019, met als thema ‘Bipolariteit in de literatuur’, organiseerde Reinier van Arkel, in samenwerking met Plusminus en Babel, een literair café in de stadsbibliotheek ’s-Hertogenbosch. Tom van Mierlo, psychiater en lid Raad van Bestuur van Reinier van Arkel, opende de avond met het herstelverhaal van zijn zus en elementen uit zijn eigen werkpraktijk. Het belang van zelfregie werd hierin onderstreept. Tine Quadens, huisarts in Geldermalsen en zelf bekend met een manisch-depressieve aandoening, vertelde over haar autobiografische boek ‘Leven op de top van een

vulkaan’. Zij werd geïnterviewd door Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist bij Reinier van Arkel en Winnie Hollebek, medewerker bij Plusminus. Plusminus, de vereniging van en voor mensen met een bipolaire aandoening en hun naasten, heeft een landelijke poëzie- en schrijfwedstrijd over bipolariteit uitgschreven. Zes inzenders hiervan waren uitgenodigd hun gedicht of verhaal voor te dragen. Het waren indrukwekkende, troostende, humorvolle en soms ook confronterende teksten die ontroering, een lach en een traan teweeg konden brengen. www.plusminus.nl.

Nieuwe hal Bethaniestraat De nieuwe hal in de Bethaniestraat is gereed. Door de komst van het wijkcentrum en Koo heeft de hele entree een make-over gehad. Het geheel ziet er weer strak en fris uit. In de voormalige vakbibliotheek, waar tijdelijk de receptie gehuisvest was, wordt nog even doorgewerkt. Hier komt het consultatiebureau en deze zal in september 2019 gereed zijn.

REINIER ZOMER 2019

De Stijl opgeknapt dankzij NLdoet Tijdens het NLdoet-weekend in maart werkten 16 vrijwilligers samen om de Stijl helemaal op te knappen. De ontmoetingsruimte aan het Taxandriaplein in Den Bosch heeft een complete make-over gekregen. Verfspecialist SPS bv. sponsorde deze klus. Het contact hiervoor was door vrijwilligsters Joke de Boer en Mariëlle Klerks gelegd op de Beursvloer van 2018. Op deze maatschappelijke Bossche beursvloer worden bedrijven gekoppeld aan maatschappelijke organisaties met een hulpvraag. De Stijl mag weer gezien worden!

Nathalie Wils nieuwe directeur behandelzaken Herlaarhof

Hospice Parnassia ontvangt € 9.000 van Oliebollenveldloop Tijdens de Oliebollenveldloop van 2018 renden en wandelden honderden lopers op Zorgpark Voorburg voor een goed doel, hospice Parnassia. Op zaterdag 9 maart werd een cheque van € 9.000,- overhandigd voor het binnenkort te openen hospice. Vrijwilligers en medewerkers van de Stenen Hut én Wim Akkermans boden de opbrengst aan. Daarnaast kreeg de organisatie een grote ingelijste poster met de tekst: “Leven doe je op je eigen manier, ook als het einde nadert.” De lijst hiervoor werd gemaakt door de Houtgroep. Het op te starten hospice wordt een bijzonder en liefdevol huis dat binnenkort tegenover de hoofdingang van Kentalis in Sint-Michielsgestel gerealiseerd wordt. De Oliebollenveldloop, op de laatste dag van het kalenderjaar, is een jaarlijks initiatief van Reinier van Arkel, Buurtpreventie Vught, Samen Sterk in de Wijk, MOVE Vught en loopschool Wim Akkermans. Foto: Gerlo Beernink

Nathalie Wils is door de Raad van Bestuur van Reinier van Arkel benoemd als directeur behandelzaken van Herlaarhof, expertisecentrum voor kinderen jeugdpsychiatrie. Herlaarhof is onderdeel van Reinier van Arkel en biedt specialistische ggz-zorg aan kinderen en jeugdigen met ernstige psychische aandoeningen die stagneren in hun ontwikkeling in de leeftijd van 0 tot 23 jaar. Vanaf 1 augustus vormt Nathalie samen met Petya van Vliet de directie van Herlaarhof. Nathalie is psychiater en gespecialiseerd in de kinderen jeugdpsychiatrie.

Reinier van Arkel open met Open Monumentendag Reinier van Arkel bestaat 577 jaar en is daarmee de oudste ggz-instelling van Nederland. Ben jij benieuwd naar onze geschiedenis? Kom dan zaterdag 14 september en/of zondag 15 september naar de Open Monumentendag in Den Bosch en Vught.

Zaterdag 14 september (10.00 – 17.00 uur) Bethaniestraat 2 Bezoekers volgen aan de hand van een routekaart een rondgang door het pand langs de originele oprichtingsakte van Reinier van Arkel, de bijzondere beeldengroep van Juan Munoz, de refter, de Reinier van Arkelkamer, speciaal voor het bezoek van koningin Wilhelmina vervaardigde toilet en ons museum.

Zondag 15 september (11.00 – 17.00) Zorgpark Voorburg Op het Zorgpark Voorburg in Vught voert de rondwandeling over het gehele terrein. Tussen 11.00 en 15.00 uur start ieder uur een wandeling vanuit Kadoshop ‘de Brandweerkazerne’; de wandeling is ongeveer 3 kilometer lang en duurt 1,5 uur.

REINIER ZOMER 2019

INZICHT

Boekpresentatie 'Zorgenvriendjes: daar word ik weer blij van' Kinderen hebben soms grote zorgen, vooral als ze alleen zijn. Een zorgenvriendje kan hen helpen, je kunt ermee knuffelen en beter nog: ze eten al je zorgen op! Josephine de Hartog - Keijzer (huisarts in Schijndel) en Joke Zwanikken-Leenders kwamen de door Wia Huitema handgemaakte zorgenvriendjes tegen en doneerden er sinds 2015 honderden aan o.a. patiënten van het Jeroen Bosch Ziekenhuis en kinderen van het Zuiderbos. Nu, vier jaar later blijkt uit de vele mooie reacties hoe waardevol de zorgenvriendjes zijn. En niet alleen voor kinderen, ook voor volwassenen. Een aantal van de gedeelde zorgen zijn nu gebundeld in een kleurrijk boek met prachtige illustraties gemaakt door Margot Peijnenborgh.

Het laat zien waar kinderen zoal mee bezig zijn; “ik hoop dat mama niet vergeet drinken te kopen”, “mijn hamster is dood”, “wanneer mag papa naar huis?” zijn voorbeelden van de zorgen die worden genoemd. Paul van der Heijden, klinisch psycholoog bij Reinier van Arkel schreef in het nawoord: ”Het is niet altijd ingewikkeld om kwetsbare kinderen te helpen. Met aandacht, warmte en geruststelling kom je een heel eind. En dat is precies wat de zorgenvriendjes en dit boekje bieden.” Hebt u vragen over Verwenzorg? Neem dan contact op met Joke: g.j.zwanikken@xs4all.nl.

Avondvierdaagsewandeling op Zorgpark Voorburg groot succes! De speciale één avondvierdaagsewandeling van 12 juni op het Zorgpark Voorburg was een groot succes met 1700 deelnemers. Voor de 2e keer was het mogelijk om op woensdagavond één avond mee te lopen voor al diegene voor wie vier avonden niet haalbaar was. Speciaal voor deze versie waren er vele wandelaars van o.a. Magnolia, Van Neynselstichting, Boswijk, Robbert Coppesstichting, Reinier van Arkel, Waterboog en enkele individuele inwoners uit Vught In samenwerking met de organisatie van de avondvierdaagse had Maatschappelijk Steunpunt de Stenen Hut van Reinier van Arkel een mooie wandeling van 5 km uitgezet op het Zorgpark met zelfs een aangepaste rolstoelroute. Voor al deze deelnemers was er een speciale medaille. Door met 40 vrijwilligers van diverse organisaties samen te werken werd het een gezamenlijke activiteit die door velen gewaardeerd werd. Denk hierbij aan: Team verkeersregelaars van de gemeente Vught die voor de veiligheid en verkeerstroom zorgen op het Zorgpark, Cello die een eigen kioskversie ingericht had bij de Stenen Hut waar kinderen water, ranja en snoepjes uitgedeeld kregen, afdeling Waterboog verzorgde een waterpunt langs de route. Cello had een tribune onderweg ingericht voor de aanmoedigers.

REINIER ZOMER 2019

Socialrun: Sponsor Team Reinier van Arkel Team Reinier van Arkel neemt voor de tweede keer deel aan Socialrun, een non-stop-estafetteloop van 555 km rond het IJsselmeer, dit jaar van 20 t/m 22 september. Het team wil zoveel mogelijk geld ophalen voor het goede doel: meedoen in de maatschappij en openheid over een psychische aandoening mogelijk maken, want helaas is dat nog steeds niet vanzelfsprekend. Met het door de teams opgehaalde geld, worden jaarlijks projecten ondersteund die bijdragen aan sociale inclusie en begrip rondom psychische aandoeningen. Zoek een bedrag naar keuze uit en steun Team Reinier van Arkel via https://www.socialrun.nl/teams/teamreinier-van-arkel/

Balans

Als sociaal psychiatrisch verpleegkundige (in opleiding) komt Alice Corten thuis bij de meest kwetsbare cliënt. Ze betreedt daarbij hun leefwereld en is oprecht nieuwsgierig naar het verhaal van de mens achter de kwetsbaarheid. In deze column probeert ze onder woorden te brengen hoe ze de verbinding aangaat met de cliënten en hun omgeving.

Wat een heerlijke dag. Op het punt staan de brui te geven aan de opleiding, omdat je de eindopdracht niet ziet zitten en dan in de les van Harry Gras terechtkomen. In gesprek met een jongeman die alles verloren lijkt te zijn en die mij vraagt niet op te geven. “Laat het niet los Alice, maar leer het anders vast te houden”, zegt hij lachend. Hij weet wat hij wil, anderen leren door zijn eigen ervaring. Verbinding maken vanuit het hart. Het lukt. Die dag ga ik met een warm hart naar huis. Ik ga er weer voor. Op het werk bel ik Jan. Hij heeft geen vaste woon- of verblijfplaats. Meestal is hij bij zijn moeder in Rotterdam. Ik vertelde hem eerder dat ik hem dan niet kan helpen, hij valt technisch gezien niet meer in onze regio. Maar ik bel hem toch. Hij ziet het allemaal niet meer zitten, weet niet wat te doen. Zijn kinderen zijn in Brabant, hij wil naar ze toe. Ik regel met maatschappelijk werk dat hij onderdak krijgt in de noodopvang en zeg hem dat hij altijd welkom is. Niet loslaten maar anders vasthouden. Ik denk dat ik begrijp wat de jongen uit de les me duidelijk wilde maken. Later in de week volg ik een masterclass in Rotterdam in het Erasmusziekenhuis over het opzetten van een steunend netwerk. Ook hier het thema niet loslaten en verbinding zoeken. Sluit aan bij het verhaal, wees oprecht geïnteresseerd en keep in touch (Leeman, et al, 2017). Het zijn woorden die in mijn ziel gaan zitten en mij de volgende dag vleugels geven bij mijn eigen presentatie. Voor 100 man gaan staan en vertellen waarom het zo belangrijk is dat cliënten vanuit eigen regie en doelen werken aan herstel. Dat is niet moeilijk wanneer je ook echt overtuigd bent van je missie. Laten we vooral vasthouden of loslaten in verbinding. De cliënten met wie ik werk verwonderen me. Hun kracht is onnoemlijk en hun kwetsbaarheid fragiel. Het maakt dat mijn werk aanvoelt als balanceren op een dun koordje. Maar zoals de Chinezen zeggen: zonder gevaar geen nieuwe ontdekkingen (Lao-Tse). Mooi vak heb ik toch!

REINIER ZOMER 2019

STOORNIS IN BEELD

door Nynke de Jong

Achtergrond

Bipolaire stoornis Peter, een 23-jarige natuurkundestudent, functioneert goed maar voelt zich met periodes vermoeid en somber. Als voornemen voor het nieuwe jaar stopt hij met het jointje dat hij elke avond rookt. Hij merkt direct dat hij slechter slaapt. Na tien dagen slaapt hij nog steeds nauwelijks, maar vreemd genoeg heeft hij daar helemaal geen last van. ’s Nachts bekijkt hij urenlang inspirerende video’s over boeddhisme op de computer. Peter heeft het idee dat hij de boodschappen hierin steeds beter begrijpt en voelt dat hij verlichting bereikt. Via social media probeert hij zijn ideeën te verspreiden. Zijn familie maakt zich zorgen over de verandering, maar volgens Peter het gaat juist heel goed met hem! Enkele dagen later loopt hij door een park en besluit spontaan afstand te doen van zijn aardse bezittingen. Hij gooit zijn spullen om zich heen en trekt zijn kleren uit, onderwijl zijn boodschap over wereldvrede verkondigend. De politie en crisisdienst worden erbij gehaald, en Peter wordt gedwongen opgenomen. Na enkele weken opname en behandeling met medicatie, is Peter weer tot rust gekomen. Hij vindt het moeilijk te bevatten wat er met hem is

REINIER ZOMER 2019

gebeurd. Na een paar maanden voelt hij zich steeds slechter, vermoeider en heeft nergens meer zin in. Diagnose Peter heeft een manie doorgemaakt, onderdeel van een bipolaire stoornis. Bipolair betekent dat deze stoornis bestaat uit twee tegenovergestelde ‘polen’. Vroeger heette het manischdepressiviteit, naar de twee fases die bij de stoornis voorkomen. Tijdens een manie barst iemand van de ideeën, denkt en praat snel en slaapt nauwelijks. Ook kunnen hierbij allerlei uitspattingen, zoals financieel of seksueel, voorkomen. Bij een ernstige manie kan iemand psychotische symptomen krijgen. Zo kan iemand met een grootheidswaan denken over bijzondere gaven te beschikken of veel meer geld te hebben dan in werkelijkheid het geval is. In een manie kunnen mensen vrolijk zijn, maar ook boos, vooral als ze zich belemmerd voelen. In een manie kunnen mensen zichzelf of anderen ernstige schade toebrengen, omdat ze geen goede risico-inschattingen kunnen maken. Daartegenover staat de depressie, waarbij iemand somber is, geen plezier meer voelt, moe is en zichzelf en de

wereld door een zwarte bril bekijkt. Ook kan een combinatie van een depressie en een manie optreden: een gemengde episode. Type I en type II zijn de belangrijkste types bipolaire stoornissen. Bij type I komen manieën en depressies voor. Bij type II hypomanieën en depressies. Een hypomanie is een minder ernstige vorm van een manie, waarbij de patiënt niet het contact met de realiteit verliest, geen ernstige problemen in het functioneren krijgt en niet opgenomen hoeft te worden. Toch is de type II geen mildere vorm. De depressieve periodes zijn vaak langer en mensen met deze stoornis hebben gemiddeld een slechtere kwaliteit van leven. Het beloop van een bipolaire stoornis is onvoorspelbaar: sommige patiënten maken slechts enkele episodes door en zijn het grootste deel van de tijd ‘normaal’ gestemd, bij anderen wisselen de stemmingsepisodes elkaar steeds af. Vaak worden de episodes uitgelokt door stressoren, zoals een verhuizing, ontslag, of een overlijden in de familie. Ook slaapgebrek is een bekende uitlokkende factor zoals bij Peter. De oorzaken van de bipolaire stoornis zijn nog niet opgehelderd, maar

in elk geval speelt erfelijkheid een rol. Een kind met één ouder met een bipolaire stoornis, heeft ongeveer 10% tot 15% kans om zelf een bipolaire stoornis te krijgen. Behandeling In tegenstelling tot een ‘unipolaire’ depressie, die soms alleen met psychotherapie behandeld kan worden, speelt medicatie altijd een belangrijke rol bij de bipolaire stoornis. De belangrijkste medicijnen voor een bipolaire stoornis zijn stemmingsstabilisatoren. De bekendste hiervan is lithium, een heel effectief middel, dat wel heel precies gedoseerd moet worden. Ook sommige antipsychotica en anti-epileptica hebben stemmingsstabiliserende eigenschappen. Soms worden ook antidepressiva voorgeschreven, maar psychiaters zijn daar voorzichtig mee omdat deze een (hypo)manie kunnen uitlokken. Voor mensen met een bipolaire stoornis kan het moeilijk zijn langdurig medicatie te gebruiken, ook wanneer ze lang stabiel zijn. Ook hebben som-

migen het gevoel vlak te worden door de medicatie, of missen ze het heftige goede gevoel van een manie. Naast medicatie zijn psycho-educatie en verschillende vormen van psychotherapie belangrijk om zo goed mogelijk met een bipolaire stoornis om te gaan. Als je weet wat mogelijke triggers en eerste signalen zijn van een manie of een depressie, lukt het soms te voorkomen dat deze ten volle tot ontwikkeling komen. Als op tijd aan de bel wordt getrokken, kunnen behandelaren meedenken over wat nodig is, zoals wijziging of ophoging van de medicatie, of opschaling van zorg. Zo kan iemand zo snel mogelijk weer zijn of haar leven oppakken.

Vanwege de hevige wisselingen en het vaak opvallende gedrag tijdens een manie, spreekt de bipolaire stoornis tot de verbeelding. Ook komt het relatief vaker voor bij mensen in creatieve beroepen. Hierdoor is de bipolaire stoornis een populair onderwerp van boeken, films en andere kunstuitingen. Een voorbeeld is de documentaire Stephen Fry: The Secret Life of the Manic Depressive van Britse acteur, komiek en schrijver Stephen Fry - zelf bipolair - waarin hij andere beroemdheden met een bipolaire stoornis aan het woord laat.

REINIER ZOMER 2019

Tekst Ilse van den Eeden

THEMA

SUÏCIDEPREVENTIE

REINIER ZOMER 2018

Reinier van Arkel verbindt zich aan de ambitie ‘zero suïcide’. Een van de meest effectieve preventiemaatregelen waarmee zelfdoding voorkomen kan worden, is het proactief en herhaaldelijk bespreekbaar maken van suïcidale gedachten en gedragingen binnen de geestelijke gezondheidszorg. Het suïcidepreventiebeleid van Reinier van Arkel wil dit bewerkstelligen en daarnaast zorgdragen voor een expliciet commitment van alle hulpverleners aan de mindset dat zelfdoding te voorkomen is door samenwerking van cliënt, naaste en hulpverlener.

NIEMAND MAG ALLEEN STAAN MET GEDACHTEN OVER ZELFDODING

ZELFDODING BESPREEKBAAR MAKEN MET CLIËNT, NAASTE EN HULPVERLENER “Je staat er niet alleen voor, als cliënt, als naaste maar ook als professional. Dat is wat ons suïcidepreventiebeleid ademt,” aldus Helga Saez, geneesheer-directeur. “Het gesprek over suïcidale gedachten en gedragingen moet gevoerd worden binnen de specialistische ggz. Niemand mag alleen staan met gedachten over zelfdoding. Voor de persoon zelf is het uitspreken van de donkerste gedachten moeilijk, vaak schaamtevol en omgeven met angst voor stigma of verlies van zelfcontrole. Voor naasten en professionals is het gesprek voeren over suïcidale gedachten intensief. Het is geen onderwerp dat je ‘afvinkt’ of tussen de spreekwoordelijke ‘soep en de aardappels’ voert. Wat we met de ambitie ‘zero suïcide’

kenbaar willen maken, is dat je alles wat je kunt doen om een zelfdoding te voorkomen, moet doen. Anny Overweg, quality controller, vult aan: “Het gaat om de absolute inzet van contact maken, het gesprek met elkaar aangaan en zorgvuldigheid nastreven.” Helga en Anny maken beiden deel uit van de suïcidepreventiecommissie van Reinier van Arkel, een commissie bestaande uit ervaringsdeskundigen, naasten en diverse behandelaren. Ook Miranda de Weijer, werkzaam als manager en verpleegkundig specialist, neemt zitting in de commissie. Voorkomen van suïcide is een van haar drijfveren. “Zes weken nadat ik mijn opleiding tot verpleegkundig specialist had afgerond, werkte ik op de high intensive care van een andere instelling. Op de afdeling verbleef een man die leed aan ernstige waanideeën. Hij reageerde goed op medicatie en in het zorgafstemmingsge-

sprek maakten we in goed overleg met hem en zijn echtgenote afspraken rondom de terugkeer naar huis. Toen ik op zondagavond werd gebeld en hoorde dat hij suïcide had gepleegd, was ik verrast. Hij was de laatste van wie ik gedacht had dat hij zich zou suïcideren. Zelfdoding was onderwerp van gesprek geweest, er waren geen (actuele) aanhoudende gedachten of overwegingen aan suïcide. Voor mij was de lering die ik hieruit heb getrokken dat je aandacht moet hebben voor wanhoop en andere factoren. Ook al zegt iemand niet suïcidaal te zijn, er kan nog steeds sprake zijn van een risico. Het maakte dat ik me ging verdiepen in wat we als specialistische ggz en dan in het bijzonder de verpleegkundige discipline, kunnen bijdragen aan het behandelen van suïcidaliteit an sich.” >>

REINIER ZOMER 2019

SUÏCIDEPREVENTIE

Echt contact maken over suïcidaliteit is moeilijk: het vraagt een klein beetje tijd, moed, maar vooral oprechte aandacht

LEREN OM HET GESPREK OVER SUÏCIDE TE VOEREN

PRESENTIE: AANSLUITEN BIJ EN AFSTEMMEN OP DE ANDER

SAMENWERKEN IN DE KETEN

Het systematisch aandacht hebben voor en bespreekbaar maken van suïcidale gedachten en gedragingen staan centraal in de aanpak van Reinier van Arkel. Alle zorgverleners worden geschoold met een digitale zelfstudiemodule en een klassikale training. Medewerkers leren te handelen volgens de ‘Multidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag’. Helga: “De klachten van iedere cliënt moeten op waarde worden geschat. Door vragen te stellen als ‘wat merk je bij jezelf’ en ‘wat denk je dan’ breng je risico’s in beeld. Door te vragen naar zaken die mensen weerhoudt de stap te zetten en naar wat hen kan helpen op het moment dat de suïcidale gedachten de kop op steken, ga je samen op zoek naar de passende interventies. Welke dat zijn, is per persoon verschillend.” De scholing biedt je als hulpverlener de tools het gesprek aan te gaan, ook bij mensen die zich niet direct suïcidaal uiten. Want ook dan is het zaak het onderwerp goed uit te vragen. We komen wat dat betreft ook uit een andere tijd, lange tijd mochten gedachten aan zelfmoord er niet zijn. Het is onze taak het onderwerp op een veilige manier open te leggen zodat cliënten het durven te delen.”

“Centraal staat het maken van contact, het daadwerkelijk en oprecht kunnen bereiken van die ander,” benadrukt Anny. “We zetten als specialistische ggz stappen maar dat gaat niet vanzelf. Kennis aanreiken alleen is dan ook niet genoeg. Bij intervisie, casuïstiekbespreking, Moreel Beraad en teamoverleg moet ook aandacht zijn voor hoe je als hulpverlener in de praktijk het onderwerp bespreekbaar maakt en houdt. Het gaat om het creëren van een gedeelde verantwoordelijkheid.” Miranda is het hier roerend mee eens: “Het gaat om presentie, aandacht, de radicale toewending naar de cliënt . Het er oprecht zijn, dat doet zoveel. Als verpleegkundige kun je hierin zoveel betekenen voor de cliënt, juist omdat je de cliënt vaak beter kent. Het betekent soms ook creatief zoeken naar mogelijkheden om het contact aan te gaan. Voor mij zit hier een gemis in zowel het praktijk als het theoretisch onderwijs. We worden opgeleid met de gedachte dat we afstand moeten bewaren, terwijl juist in de herstelverhalen die ik hoor het de betrokkenheid en presentie zijn geweest in het contact tussen hulpverlener en cliënt die een verschil hebben gemaakt.”

Om het aantal suïcide(-pogingen) te voorkomen is niet alleen samenwerking tussen cliënt, naaste en hulpverleners essentieel. Het suïcidepreventiebeleid van Reinier van Arkel omvat ook maatregelen gericht op samenwerking in de zorgketen en op het delen van de expertise van de specialistische ggz. Helga: “Zo overleggen we met intensief met ProRail, de beheerder van het spoorwegennetwerk, over de veiligheid van het spoor. We zoeken naar de mogelijkheden om de onderlinge contactlijnen zo kort mogelijk te maken, want een seconde maakt soms letterlijk het verschil tussen leven en dood. Ook nemen we deel aan het regionaal project suïcidepreventie ‘SUPREMOCOL’ (zie kader). Niemand mag eenzaam en radeloos sterven, daar ligt onze inspanningsverplichting.”

REINIER ZOMER 2019

CURSUS SUÏCIDEPREVENTIE

SUPREMOCOL: Suïcidepreventie door Monitoring en Collaborative Care Het project SUPREMOCOL wil het aantal zelfdodingen in Noord-Brabant doen dalen met 20% door mensen met een hoog suïciderisico beter en sneller in beeld te laten komen bij de specialistische ggz. Via SUPREMOCOL is het mogelijk voor hulpverlenende professionals - zoals huisartsen, artsen bij de spoedeisende hulp, jeugdartsen en verpleegkundigen - en niet-hulpverlenende professionals - zoals medewerkers van NS en ProRail - personen aan te melden in een monitoringsysteem. Dit systeem wordt vervolgens dagelijks uitgelezen door professionals van de deelnemende specialistische ggzinstellingen. Op het moment dat iemand is aangemeld, zorgen zij voor een snelle toegang tot passende zorg en een jaar lang monitoring. De monitoringsmomenten richten zich op het suïciderisico en of iemand in zorg is. De monitoring wordt 6 weken na de aanmelding uitgevoerd en vervolgens na 3, 6, 9 en 12 maanden. Meer informatie: www.ggzbreburg.nl/thema-paginas/suïcidepreventie/suïcidepreventie/

Stichting 113 Zelfmoordpreventie Stichting 113 Zelfmoordpreventie is de nationale (ggz-)organisatie voor preventie van suïcide. De stichting is ervan overtuigd dat jaarlijks honderden suïcides meer kunnen worden voorkómen wanneer zelfmoord beter bespreekbaar is en de zorg innovatiever en menselijker wordt georganiseerd. Het idee voor de stichting is ontstaan uit het besef dat nog steeds een taboe ligt op spreken over zelfmoord, terwijl praten en contact maken juist zo essentieel zijn bij suïcidepreventie. Stichting 113 Zelfmoordpreventie ontwikkelt ook tools voor mensen met suïcidale gedachten, naasten en hulpverleners. BackUp-app: De BackUp-app is bedoeld om iemand met suïcidale gedachten een houvast te geven ten tijde van crisis. De app kan door de persoon zelf worden gebruikt, maar kan ook ingevuld worden samen met iemand anders. Het is raadzaam de app in te vullen als de ander (nog) niet in crisis verkeert. Vraagmaar-app: Veel mensen vinden het moeilijk om over zelfmoord te praten, maar het kán wel. De VraagMaar-app helpt het gesprek aan te gaan, met uitleg, oefeningen en tips & tricks. Meer informatie: www.113.nl

De cursus suïcidepreventie voor hulpverleners van Reinier van Arkel behandelt de verschillende onderdelen van de ‘Multidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag’. Naast het contact maken met de cliënt en betrekken van naasten is er aandacht voor het diagnostisch proces, veiligheid en continuïteit van zorg en het behandelen van suïcidaliteit. De cursus bestaat uit een e-learningmodule en een klassikale training gegeven door een ervaringsdeskundige en een behandelaar. Een van de trainers is Angela van Baalen, werkzaam als verpleegkundig specialist. Angela: “We geven de training al enkele jaren en veel hulpverleners namen reeds deel. In de training staat vooral het oefenen met contact maken centraal. Want het lijkt een open deur, maar echt contact maken over suïcidaliteit is moeilijk: het vraagt een klein beetje tijd, moed, maar vooral oprechte aandacht. Uit internationaal onderzoek blijkt dat hulpverleners slecht luisteren; ze willen de suïcidaliteit taxeren en mensen redden. Je kunt beter wachten met redden en echt luisteren naar het verhaal en de wanhoop. Als je mensen jouw oprechte aandacht geeft, gaan ze vertellen, ook over hoe en op welke wijze suïcidaliteit in hun leven een rol speelt. Onze ervaringsdeskundigen kunnen tijdens de oefenmomenten gerichte feedback geven wat erg positief gewaardeerd wordt door cursisten. Met de training krijgen medewerkers meer handvatten om invulling te geven aan de ambitie ‘zero suïcide’. Centraal staat immers alles wat je als hulpverlener in de samenwerking met cliënt en naaste kunt doen om een zelfdoding te voorkomen”.

REINIER ZOMER 2019

SUÏCIDEPREVENTIE

Tekst Ilse van den Eeden Foto Nuray Sahin

“Praten over dat wat onderdeel is van mij, mijn suïcidale gedachten” Veda Pelzer vierde dit voorjaar haar twintigste verjaardag. Een leeftijd waarvan zij lange tijd dacht dat zij hem niet zou bereiken. Al vanaf haar elfde jaar leeft Veda met een sterke doodswens. Van jongs af aan lijdt ze aan verschillende psychische aandoeningen waardoor ze soms vrijwillig en soms gedwongen te maken heeft met verschillende zorginstanties, waaronder Reinier van Arkel. Het psychisch lijden maakt het leven voor haar ondraaglijk. Na een dramatische en traumatische suïcidepoging eind 2016, besloot ze zich aan te melden bij de Levenseindekliniek, omdat ze de angst die ze voelde tijdens die poging nooit meer mee wilde maken. Want: een einde aan haar leven maken door suïcide, dat wil ze niet. Uit respect voor de mensen die haar dierbaar zijn. En omdat het mogelijk moet zijn om op een menswaardige manier te sterven. Op haar 18de stuurt Veda documentairemaker Jessica Villerius een aangrijpende mail: ‘Ik wil graag iets nalaten, ik wil dat het minder een taboe wordt als een jong persoon met psychische problemen een doodswens heeft.’ De documentaire werd op 24 april uitgezonden door BNN/VARA. Na afloop van de film werd live in de studio nagepraat met jongeren met eenzelfde wens als Veda en met deskundigen. Ook Veda was aanwezig in de Amsterdamse studio. “Ik wilde iets positiefs nalaten”, aldus Veda die op het moment dat ze de mail stuurde in de stellige overtuiging was dat ze de vertoning van de documentaire niet meer zou meemaken. “Al zou ik

REINIER ZOMER 2019

met mijn verhaal maar een iemand kunnen helpen, dan was mijn doel al bereikt.” Ogenschijnlijk ‘gewoon’ De documentaire toont niet alleen Veda’s worsteling met het leven, maar laat ook zien hoe ze het leven van alledag ogenschijnlijk ‘gewoon’ leeft. Veda is een clevere dame die haar woorden zorgvuldig formuleert en soms hartelijke lacht. Dat maakt het voor sommigen ook moeilijk te bevatten. Veda: “Het is een misvatting dat suïcidale gedachten alleen voorkomen bij mensen die de hele dag somber in bed liggen of dat als de ander vrolijk oogt je zijn suïcidale gedachten niet serieus hoeft te nemen. Ik kan best een goede dag hebben of oprecht een blij moment beleven. Dat betekent niet dat ik niet meer dood wil, mijn doodswens is dan wat meer op de achtergrond.” Oprechte interesse Het open en vrijuit kunnen praten over suïcidaliteit is van groot belang, aldus Veda. “Praten over mijn gedachten en gevoelens. Zonder dat het leidt tot een uitroepteken achter je naam, zonder direct over te schakelen naar adviezen, zonder in paniek te schieten of de crisisdienst in te schakelen. Gewoon praten over dat wat onderdeel is van mij, mijn suïcidale gedachten. Het niet kunnen bespreken ervan is een ontkenning van mijn persoon.” In haar jarenlange ervaring met de hulpverlening heeft Veda ervaren dat het open bespreken van suïcidaliteit nog geen gemeengoed was. “Ik heb meegemaakt dat

ik bij bepaalde therapie voor de keuze werd gesteld: neem je deel aan de therapie dan moet je je aanmelding bij de Levenseindekliniek ongedaan maken. Op dat moment was ik niet zo ver om dat te kunnen doen en had ik beide nodig. Wat nodig is, is doorvragen, oprecht interesse tonen en de persoon echt serieus nemen. We moeten suïcidale gedachten niet onderschatten, maar ook niet overschatten. Het is niet helpend om direct in de stress te schieten. En: laten we goede afspraken met elkaar maken over opschaling van zorg, extra contactmomenten, bijvoorbeeld ook een telefonisch vangnet.” Op waarde schatten Ook belangrijk is een vertrouwensband waarin hulpverlener en cliënt elkaar kennen en er begrip is voor wat er in de persoon omgaat. “De zorg is wat dat betreft nog te veel in hokjes georganiseerd. Telkens als ik een andere diagnose kreeg, kwam ik terecht in een ander team. Op het moment dat je elkaar goed kent, weet je elkaar op waarde te schatten en krijgt de roep om hulp betekenis.” De ambitie van Reinier van Arkel ‘zero suïcide' vindt Veda in de basis goed. Echter moet dan wel erkend worden dat psychisch lijden zo groot kan zijn dat de dood de enige redelijke oplossing is. In dat geval moet er een passend alternatief zijn om zero suïcides haalbaar te maken. Daar wil ze zich met al haar ervaring sterk voor maken. Hoe? Dat weet ze nog niet. Daarvoor is het idee dat ze mogelijk nog een tijdje verder leeft nog te pril.

Tekst Erik Welten Foto Nuray Sahin

ACHTER GROND

'Ik heb de coolste baan die er is" Intensive Home Treatment

Om een beeld te krijgen van intensive Home Treatment heb ik afgesproken met Desiree Daems en Hein van Dongen. Desiree is verpleegkundige en Hein van Dongen is sociaal psychiatrisch verpleegkundige (spv). Hein heeft deze dag voorwacht (crisisdienst) en is juist weggeroepen voor een beoordeling bij het cellencomplex in Den Bosch.

Desiree: “Werken bij de IHT is boeiend en toen ik hier kon blijven werken na mijn opleiding HBO-verpleegkunde, heb ik er geen moment over getwijfeld. Met veel plezier werk ik hier nu 3 jaar. Als ik straks begin met de opleiding tot verpleegkundig specialist zal ik het gaan missen. Als verpleegkundige heb je een erg intensieve rol bij de dagelijkse begeleiding op de IHT. We volgen de cliënten zes weken lang intensief. De cliënt kan echt in korte tijd grote stappen zetten op weg naar herstel.” Elke dag is weer anders Desiree stipt daarmee direct aan wat de IHT zo speciaal maakt. Het bekendste onderdeel is de voorwacht oftewel crisisdienst. Voor het gemak noemen we dat nog steeds crisisdienst, omdat iedereen dan weet wat het betekent. Maar deze voorwacht vormt een klein deel van het aanbod vanuit intensive home treatment. Desiree: “De triagisten van de centrale voorwacht handelen de eerste melding van de verwijzer af. Aan de hand van de

REINIER ZOMER 2019

ggz-triagewijzer wordt de urgentiecode bepaald voor het eerste contact. Vaak zal het eerste contact binnen twee uur na de aanmelding plaatsvinden. Onze spv’en komen ter plaatse om de situatie te beoordelen. Dan wordt bepaald wat er aan de hand is en waar iemand naartoe moet voor hulp. Dat is vaak een hele puzzel. Hein kan daar zo meer over vertellen. Steeds vaker wordt de hulp door het eigen team geboden in de vorm van intensieve zorg thuis en deeltijdbehandeling. Daarmee kunnen meestal opnames voorkomen worden of de duur ervan sterk verkort. Als verpleegkundige worden we bij de intake betrokken. We kunnen meteen beginnen met een behandeltraject. Op de deeltijdbehandeling werken we met modules, zoals verschillende vaktherapieën, groepsbehandelingsgesprekken en trainingen.” “Elke dag is weer anders”, vertelt Desiree. “Er is veel variatie in de werkzaamheden en de werktijden zijn onregelmatig. Ook de cliënten en hun problemen verschillen elke

keer weer. We komen heftige en acute problematiek tegen van bekenden die al vaker door ons zijn begeleid, maar net zo vaak komen er mensen hier met een blanco voorgeschiedenis. Als verpleegkundige vind ik dit uitdagend en het geeft me veel vrijheid zelf invulling te geven aan de begeleiding.” Humor Intussen komt Hein binnen maar hij is nog niet klaar met zijn werk. Er moet telefonisch nog het een en ander afgestemd worden met de hulpofficier van justitie. Desiree: “Hein is een van de meer ervaren krachten binnen het team en ik ben wat korter in dienst. Dat kenmerkt ons team; een gezonde samenwerking tussen jonge medewerkers en de wat ervarener krachten. We werken met veel vrijheid en dat doet een groot beroep op onze professionaliteit. Elk teamlid drukt zijn eigen stempel op het dagelijkse werk en dat waarderen we ook in elkaar. Er is veel respect naar elkaar en steun voor elkaar.” “En humor”, vult Hein aan als hij de tele-

foon heeft neergelegd. “Als team hebben we veel humor en dat is ook nodig met de soms complexe en diverse cliëntengroep. Zo is bijvoorbeeld deze week Johan Pietermans 40 jaar in dienst bij Reinier van Arkel. Als we hem een mooie plek kunnen geven met de felicitaties in dit nummer van Reinier dan zou dat toch geweldig zijn.” Elke ochtend en middag vindt er een multidisciplinair overleg plaats met het complete team. Wie voorwacht heeft, ligt altijd al van tevoren vast. Er wordt veel flexibel gewerkt, omdat per dag bekeken wordt wat voor welke cliënt noodzakelijk is. Soms betekent dat dat je extra ogen en oren nodig hebt bij een huisbezoek. De voorwacht is 24/7 bereikbaar. De dagelijkse diensten zijn van 10.00 uur tot 22.00 uur en de deeltijdbehandelingen zijn tijdens kantooruren.

te melden heeft. Hein had het al gelezen op Insite, het intranet van Reinier van Arkel, en is blij met die erkenning. Hein: “Het is niet altijd gemakkelijk werken bij de IHT en waardering voor wat je doet is goed om te horen. Ik begrijp ook wat Rob van Gestel bedoelt met een gespecialiseerd team. We zijn allemaal medewerkers die voor de crisisdienst/IHT gekozen hebben. We zijn daarin gespecialiseerd en kunnen dus snel schakelen. Dat huisartsen en andere verwijzers de teamleden ook kennen, vergemakkelijkt de omgang met elkaar.” Beiden geven aan dat dat heel duidelijk te merken was toen zij als proef meedraaiden met de Huisartsenpost en de Spoedeisende Hulp. “We zoeken elkaar sneller op om af te stemmen en de gesprekken lopen sindsdien een stuk soepeler omdat je elkaar persoonlijk hebt leren kennen. Hopelijk krijgt die pilot een vervolg.” (zie Reinier nr 8, pagina 50/51)

De coolste baan Aan Desiree en Hein leg ik voor wat huisarts Rob van Gestel over de crisisdienst

“Ik hoefde niet lang na te denken toen ik de vacature voor de crisisdienst zag acht jaar geleden”, vertelt Hein. Het was letter-

lijk mijn droom om dit werk te doen. Ik bewonderde de mensen die bij de crisisdienst werkten enorm en kon me niet voorstellen dat er collega’s zijn die dit werk niet willen doen. Het heeft me nog nooit verveeld en ik ben ontzettend trots op wat ik doe. Als alle ogen op mij gericht zijn om orde in de chaos te scheppen tijdens een beoordeling dan voel ik een enorme voldoening. Het werk is me op het lijf geschreven. Ik heb de coolste baan die er is.” Desiree is ook trots op haar werk. “De cliënt maakt soms in korte tijd zulke grote stappen die niemand van tevoren verwacht had. Dat je daar aan hebt kunnen bijdragen, geeft veel voldoening.” Hein: “En het mag ook gezegd worden dat de verdiensten dankzij alle toeslagen goed zijn. Dat compenseert voor een deel de zware taken en grote verantwoordelijkheid waar je dagelijks mee te maken hebt.”

REINIER ZOMER 2019

>> Intensive Home Treatment

Intensive home treatment (IHT) Het IHT-team start snel met behandeling voor een korte periode om te voorkomen dat iemand in crisis raakt of als dat toch gebeurt, deze zo kort mogelijk duurt. Het IHT-team van Reinier van Arkel is multidisciplinair samengesteld en bestaat uit psychiaters, psychologen, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, verpleegkundigen, een ervaringsdeskundige en een systeemtherapeut. Naast deze vaste medewerkers zijn er nog gespecialiseerde psychiaters vanuit Cello (verstandelijk gehandicaptenzorg) en Herlaarhof (kinderen jeugdpsychiatrie) verbonden aan het team.

gaat in de thuissituatie dan tijdens een opname in een (psychiatrisch) ziekenhuis.

Kortgezegd zorgt een IHT-team ervoor dat het leven doorgaat met alle zorgen die de cliënt, het systeem, de ketenpartners en hulpverleners hebben. Dit vanuit de gedachte dat het werken aan herstel beter

Werkwijze Het IHT-team wordt ingeschakeld door de behandelaar van Reinier van Arkel die de cliënt in behandeling heeft en door de huisarts bij nieuwe cliënten.

REINIER ZOMER 2019

In de thuissituatie is het IHT-team 24 uur per dag beschikbaar en bereikbaar en wordt crisiszorg op maat geboden. Huisbezoek, telefonisch contact en deeltijdbehandeling kunnen los van elkaar of gecombineerd worden aangeboden. Vaak lukt het een opname te voorkomen, maar mocht opname toch nodig of wenselijk zijn dan is dat mogelijk. Ook voor de directe familie of naasten kan extra ondersteuning worden geboden.

De triagisten IHT (centrale voorwacht) zorgen voor een snelle inschatting, voeren het eerste overleg met de verwijzer en beslissen over het in zorg nemen of verwijzen naar andere zorg. Binnen twee uur na aanmelding heeft de spv (voorwacht) van het IHT-team een persoonlijk contact met de cliënt. Bekijk de korte introductiefilm op https://www.reiniervanarkel.nl/iht.

Huisarts Rob van Gestel over de crisisdienst Tekst Erik Welten Foto Evelien Gerrits

In 2000 is Rob van Gestel gestart met de huisartsenpraktijk De Muntel in Den Bosch. De praktijk is een sociale, betrokken, laagdrempelige en kleinschalige voorziening midden in de wijk de Muntel met ongeveer 6000 patiënten. Toen Rob als huisarts begon, had hij binnen een half jaar 60 patiënten die de diagnose borderlinepersoonlijkheidsstoornis hadden gekregen. Van daaruit is het eerste contact met Reinier van Arkel gelegd. Hij werd uitgenodigd te komen praten over omgaan met borderlineproblematiek in de eer- Rob van Gestel (50), huisarts huisartsenpraktijk De Muntel ste lijn. Ook later bleef hij veel contact houden huis en bij de huisarts hulp krijgen is goed, met Reinier van Arkel. Regelmatig had zo hoort het. Het bevordert de zelfredhij overleg met bestuur en behandelaren zaamheid en is uiteraard goedkoper.” vanuit zijn functie als bestuurslid van de huisartsenkring. Dokter Van Gestel heeft Crisisdienst altijd een grote interesse gehad in de We vroegen Rob van Gestel naar zijn ergeestelijke gezondheidszorg. Hij heeft echvaringen met de crisisdienst. Rob: “Vanter nooit psychiater willen worden, omdat uit mijn ervaringen bij de huisartsenpost juist de afwisseling tussen psychische en is het erg prettig samenwerken met dit lichamelijke problematiek, die hij als huisarts specialistisch team van Reinier. Het is ervaart, het vak zo aantrekkelijk maakt. goed dat dit een team professionals is die specifiek voor deze vorm van zorg heeft Rob: “Onze praktijk heeft een bovengegekozen. Je merkt de interesse in de pamiddelde doorverwijzing naar de tweede tiënt, maar vooral de bereidheid te willen lijn met psychische problemen. Sinds de helpen. Als ik met andere crisisdiensten kanteling van de zorg is er een toename te maken heb, merk ik vaak afwijzend gevan psychische problematiek binnen onze drag. Men wil de patiënt vooral niet zien praktijk. Maar dat de patiënten dicht bij als het niet hoeft.

Ik hoop dat het project met medewerkers van de crisisdienst in de huisartsenpost een vervolg krijgt. Op de huisartsenpost wordt de psychiatrische patiënt vaak als vervelend en tijdrovend ervaren. Ik denk dat velen het ook moeilijk vinden met deze populatie om te gaan. Ik ben wel eens een half uur telefonisch met iemand bezig geweest, in de veronderstelling dat het heel goed ging, en dat aan het eind van het gesprek de patiënt zei: ‘Oké, verbind me nu maar door met de crisisdienst’. Dat is erg frustrerend. Het meest positieve is, denk ik, de tijdswinst voor de dokter op de huisartsenpost.” De terugkoppeling vanuit de crisisdienst naar de verwijzer is goed. Vaak ben je al even met iemand bezig en dan ontstaat er een crisis. Ik ben echt geïnteresseerd in mijn patiënten, en wil dan dus ook weten hoe het afloopt/verder gaat. Verder uiten mensen zich ook vaak suïcidaal. Dan is het prettig te weten of de mensen wel goed zijn aangekomen bij de crisisdienst en of het risico wat verminderd kan worden.

REINIER ZOMER 2019

Door Jorienne Winnubst

ELISE VAN DAM: 50 JAAR IN DIENST VAN REINIER VAN ARKEL Ja echt, 50 jaar in dienst. Dat is heel veel jaren. “Maar och, die jaren vliegen voorbij toch?” Tegenover mij zit Elise van Dam. Ik heb de grote eer haar te mogen interviewen. “Doe maar gewoon, al die fratsen, dat hoeft toch niet?” Nee Elise, zó kom je er niet mee weg. Met recht even in het zonnetje. Als vijftienjarig meisje startte Elise bij Reinier van Arkel. “Mijn zus werkte hier ook al, dus het was vanzelfsprekend dat ik hier kwam werken”. Geld verdienen voor het gezin; heel gewoon in die tijd. 175,00 gulden met aftrek van kost en inwoning. “Ik werkte tien dagen op en vier dagen af en sliep dan in de oude verpleegstersflat op het Zorgpark. Dolle boel was het. Ik wist van toeten noch blazen, maar werd daar wel veel wijzer.” In de verpleegstersflat waren twee ‘opperhoofden’ die ze ook wel ‘kunstmoeders’ noemden. Want tja, tien dagen van huis…. Gelukkig snapten die ‘kunstmoeders’ heel goed dat het naar bed brengen en een moederlijk knuffeltje héél fijn is als je tien dagen van huis bent en je nog zo jong bent. De namen van deze vrouwen heeft Elise altijd nog scherp: Sjan Bullens en Annelies van der Lee. “Nee, zij hebben me niet het vak ‘poetsen’ geleerd! Dát heb ik gewoon thuis geleerd: moest dorpels zwart maken, koper poetsen, schoenen poetsen etc. Ik was helemaal

48 24

REINIER REINIER ZOMER ZOMER 2019 2019

volleerd in het vak toen ik richting Reinier vertrok!“ En op haar zestiende kreeg ze een brommer: wel zo gemakkelijk natuurlijk, want zo hoefde er geen vader of moeder haar op te halen of weg te brengen. Elk gebouw onder handen gehad “Tja, om de zoveel jaar wisselde ik van werkplek: de verpleegstersflat die wij schoonhielden, toen naar de keuken in diezelfde flat. Daarna verhuisde ik naar het nonnenklooster Vijverhof 2. Dat zal rond mijn vierentwintigste zijn geweest.” Daarna werkte ze op Herlaarhof. De gebouwen Onder de Watertoren en Roucouleur die volgden, noemt ze zelf de mooiste tijd, het was toen net één grote familie. Elise blijft gewoon nog twee jaar werken. Op 7 mei werd ze 65 jaar en op 13 mei is ze een halve eeuw in dienst. Elise: “Och, ik ga gewoon, nét als altijd, met mijn autootje naar het werk. Parkeer al vroeg, want dan heb ik lekker mijn eigen parkeerplek. Ik zie wel wat die dag zal geven. En ja, met plezier nog twee jaar werken. Hier is het gezellig, heb goed contact met de cliënten. Ze zijn zo bezorgd als ik ziek thuis ben en zo blij als ik er dan weer ben. Dat voelt als een warme deken. Ik ga gewoon nog twee jaar mijn best doen.”

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Nuray Sahin

Daarvoor bezochten zij Ad de Laat, muziektherapeut bij Herlaarhof. Als componist schrijft Ad Nederlandstalige liedjes. Als muzikant speelt hij als contrabassist in diverse muziekgroepen. Als muziektherapeut werkt hij op Herlaarhof in Vught en begeleidt daar kinderen en jongeren met muziek. (EW)

KADERS

Buiten de kaders is de rubriek in Reinier die gevuld wordt door Zjos Dekker, Noortje van Ballegooij en Jill Moser. Zij zijn de nieuwe en vooral jonge redactieleden van dit magazine. Zij krijgen alle ruimte om invulling te geven aan deze paginaâ&#x20AC;&#x2122;s zonder rekening te houden met bestaande kaders. Deze keer wilden zij aandacht besteden aan de rol van muziek bij herstel en behandeling.

BUITEN

Tekst Zjos D ekker Foto E velien Gerrit s

‘Mag ik dan bij jou’

n. Het Stralend verteld Ad over zijn baa de van n baa is volgens hem de leukste Kinderen spelen met muziek bij Ad de Laat d win de die kids wereld. “ik hou ervan of gelo ik en, eun erst tegenhebben te ond en, maar niet zo zeer in het beter mak met de ik mt dat elko tact con verw t, het peu in r hera veel mee Ad de Laat, muziekt gedrag toenam, d elen verv r doo hier enspeen htse lokinderen maak tijdens het sam mij in zijn muziekstudio in de Vug en mee te nemen. ent rum inst hij loot ijk veibes ngr en bela ann len". Hij benadrukt hoe catie van Herlaarhof. Lichtelijk gesp de ‘popworkshop’ op met in beg het omt Bij enk . binn iewd kind terv ligheid is, als er een is hij, hij is nog niet eerder geïn iddag werd al snel duidelijk agm is, nsd bas woe ige veil die en een r ning voo zorgt hij eerst Aan de muur hangen teke iek als middel een positieve uitmuz aan en dat hed elijk t. mog aak en gem iten door kwalite kinderen voor Ad hebben en belewerking had op o.a. interactie wordt er te spreken. Vanuit deze basis ing leid -op HBO de Ad is ens volg Ver . . Als ving erkt laarhof aan therapeutisch doelen gew Op 25 juni 1990 begon Ad bij Her n doen zodat hij zich gaa apie her iekt teluis muz wil de iek il, ent een kind alleen maar muz als verpleegkundige op de Duiv ek kan richten. Inmiddels erzo ond op ook n Toe . ling ren is dat ook goed. toenmalige crisisopname afde ebreid en is het instrumentarium zo uitg eelden ouitn hij merkte dat kinderen zich verv stemgevarieerd dat het voor iedereen Ad: "ik werk veel met kinderen met hoedigend is. Zij mingsproblematiek en trauma.

‘Muziek heeft mij veel

Ervaringsverhaal van Jill

er Door Jill Mos

Al vroeg leerde ik de kracht van m uziek kennen. Als klein meisje leerd e ik mezelf piano sp elen door enkel goed en aandachtig te luisteren naar de muziek om het daarna te reprod uceren. In moeili jke tijden keer de ik terug naar mijn plek achter de pi ano vlakbij het balk on van mijn om a. Va n simpele liederen tot complexere symfonieën. Uren sp endeerde ik, com pleet in mijn eigen we reld, achter de pi ano.

REINIER ZOMER 2019

Ik sprak nooit ov er mijn eigen ge voelens, maar la zaam leerde ik to ngch mijn gevoelen s te uiten via muz Totdat het spelen iek. me het niet mee r waard was. Toen het leven m e te zwaar werd en niets me meer ra verviel ook mijn akte, grootste passie muziek. Een van weinige uitlaatkl mijn eppen kostte m e te veel. Omdat mogelijkheden er geen waren om pian o te spelen tijdens verblijf in de klin mijn ieken, brachten mijn moeder en tje mij een akoe broerstische gitaar.

Van zacht naar hard als “Er komen hier zowel kinderen “Jon Ad. olgt verv jongeren binnen”, cht, geri ief mat nor k geren zijn vaa je. Bij willen vaak iets spelen. Een lied in het r mee het zit eren kind ere jong beert spel zelf.” In alle gevallen pro ben, heb n late te Ad iedereen plezier t kijk Wel . niet of is i of het nou moo and iem van t litei kwa hij waar de lende ligt. “Een liedje heeft verschil odie mel componenten, het ritme, wat iets is en dynamiek. Dynamiek oorbijv en, vind jongens vaak leuk len op beeld van zacht naar hard spe uit Van en. ent rum inst e verschillend ent rum inst het met ring erva deze r bijzijn er weer mogelijkheden naa voorbeeld melodie. ilijker Ik kan het makkelijker en moe ruinst e lend chil vers de maken door geeen ten moe eren Kind . menten moet zonde uitdaging hebben. Het interessant blijven. een Voor kinderen maakt Ad er l mve dru een een ft spel van. Hij hee eKind t. aak gem vast aan een stok bal ren kunnen daarmee een wollen en id, hooghouden. Ook dat geeft gelu dus muziek.

pen. “Ik geloof heel erg in kleine stap de dan n lope der har it Je kunt noo die ak pra uits zo’n ook is Dat cliënt. moet niet van mij is”, grapt Ad. “Je r doe daa , gen een cliënt niet overvra door t wee Ik . mee je iedereen te kort als dat hof laar Her op mijn ervaring s ctie fun dan dat t heb ma een trau .” van het lichaam anders werken

BUITEN DE

latie snel. Daarna gaat het om de regu het fase ste laat van aandacht en als elt spe Je tie. emo de reguleren van gewat iets r maa , iets r niet zo maa het relateerd is aan je gevoel. Als we het is daar over kunnen hebben, dan k spre iege luat vaak zo dat bij het eva iger rust kind hun ouders zeggen dat beter is. Of kinderen zeggen dat ze t dat kom Ad ens Volg en.” kunnen slap geen ding ring fase de goe in at omd g nnin erke deeld kunnen worden en ijk ngr bela l hee krijgen. “Ik vind het over de kinderen erkenning te geven ien. groe rvan daa ze ziet je wat ze doen, gews nieu iets met tie bina Dat in com itief leerd hebben zorgt voor een pos effect.”

KADERS

verven niet hun trauma aan mij te ij Bre de dia Clau van lied tellen. Het met en zing je kun jou’ bij dan ‘mag ik situgevoel, zonder dat je je eigen ft gee lied atie hoeft te vertellen. Het te r bete dat oel een universeel gev het hanteren is dan het gevoel van trauma.”

Hij is nieuwsgierig naar wat er wél lukt. Waar ze blij van worden. “Het moeilijkste is kinderen ervan overtuigen dat ze het kunnen, maar vooral dat ze hier bij mij niks fout kúnnen doen.”

Niet alleen wordt er muziek ge_ maakt, er worden ook opnames gemaakt.Vaak wordt er iets opgenomen en meegegeven. Zo hebben ze ook iets tastbaars. Ondertussen heeft Ad vele liedjes en muziekjes opgenomen. Wat hij na zijn pensioen gaat doen weet Ad al. Naar alle liedmen. jes luisteren die hij heeft opgeno riede bij er dat zien te om i Het zo moo zit. in tje odie mel of je lied een een wel

in Er zit bij iedereen wel een liedje ekind bij ik die ring nde Ad: “De vera van men afne het met int beg zie, ren vrij spanning, dat gaat hier gelukkig

gebracht’ Langzamerhand nam ik het inst rument steeds op en via intern vaker et leerde ik mez el f spelen. Ondank ik steeds meer s dat in mijn passie vie l, was het op da ment nog niet zo t moals het vroeger wa s. Het was alsof lichaam de emot m ijn ies nog niet toel iet. Totdat ik mijn ee rste sessie bij m uziektherapie st Samen met Ad de artte. Laat kwam ik ein delijk steeds mee de buurt van mijn r in emoties. Door m uziektherapie le ik weer opnieuw er de spelen en hechtt e ik er een hele an veel intensiever de re , e, waarde aan. He t werd weer mijn ment van uiten; momijn manier van spreken. Ik voel gauw op mijn ge de me mak bij de therap eut en ik kan da zeggen dat de th n ook erapie me erg ve el heeft gebracht .

Op dit moment maak ik nog stee ds veel muziek. dels schrijf ik m Inmidijn eigen numm er s voor gitaar met sten en compone teker ik eigen stukke n op de piano. Om het mij zoveel he dat eft gebracht, pr obeer ik ook mijn cliënten veel te eigen laten experimen teren met hun viteit, zeker op creatihet gebied van m uziek. Ik merk da vaak goed helpt. t dit Muziek verbindt ontzettend, zowe teren intraper l insoonlijk en is da arom van grote waarde.

REINIER ZOMER 2019

Op mijn 14e was ik stapelverliefd op een jongen, een echte vakantieliefde die daarna (zoals vele vakantieliefdes) geen stand hield. Met mijn koptelefoon op vol volume (doe dit niet na, je oren zullen je dankbaar zijn) schreeuwde ik mee met ‘all my life’ van Krezip. Does it ever get any better Or will I feel this way the rest of my life? I just can't get it together No, now and then I'm losing my mind I tried to look the other way To make it through another day Does it ever get any better? Cause I'd be with you the rest of my life Yeah, all my life All my life. Ik dacht echt mijn grote liefde verloren te hebben, terwijl ik er zes jaar later achter kwam dat ik helemaal niet op mannen val. Toch zal ik altijd aan hem, Richard, terugdenken als ik Krezip luister.

REINIER ZOMER 2019

op de tuaties. Toen ik si n va n ke er hter elkaar grijk in het verw terde ik uren ac is Muziek is belan lu d, er w t es ik het gevoel ool gep de er voor dat rg zo middelbare sch at D . n lle ik de van Lily A rijd. Ook al was st de in naar ‘fuck you’ ad h n in te brenge n horen. kreeg dat ik iets mijn oortjes ko it u ek zi u m de enige die

BUITEN

KADERS

Playlist van Zjos Dekker

Toen ik 18 was overleed mijn broer door suïcide. Muziek is een belangrijk onderdeel bij de verwerking geweest. Ik zocht naar liedjes met betekenis tussen de artiesten die we allebei graag luisterden. Die liedjes draai ik wanneer ik merk dat ik verdrietig ben, maar mij er nog niet aan kan overgeven. Of wanneer ik iets spannends ga doen, en zo het gevoel heb dat hij nog steeds bij mij is. ‘Unknown Brother’ van The Black Keys is daar voorbeeld van.

Onzekerheid is iets wat volgens mij alle leeftijden meegaat. Hoe goed het ook gaat op het werk en privé, er zal altijd wel een onzeker moment bij zitten. Dan zet ik graag Lizzo op.

Your eyes shined bright When you were a kid Your sisters loved you And all that you did Big brother, big brother Don't worry a bit Your flame has not faded Since the day it was lit”

True love ain't something you can buy yourself True love finally happens when you by yourself So if you by yourself, then go and buy yourself Another round from the bottle on the higher shelf

Het zijn teksten die mijn gevoelens onder woorden brachten, toen mij dat nog niet lukte.

And she never tell me to exercise We always get extra fries And you know the sex is fire And I gotta testify I get flowers every Sunday I'ma marry me one day

B O E K E N P SYC H I AT R I E

What's wrong with me? Gezichten achter de DSM Vittorio Busato, Peter Valckx In ‘What’s wrong with me’ vertellen mensen met een toegekende psychische aandoening in eigen woorden over wat er met hen mis zou zijn. In vijftig persoonlijke verhalen lees je over de impact van de aandoening en de al dan niet geslaagde behandeling ervan, vergezeld door prachtige foto’s. Op de harde omslag kijk je door een klein reflecterend vierkantje naar je eigen spiegelbeeld en word je als het ware naar binnen gezogen, nog voordat je het boek hebt opengeslagen. In de proloog vertelt de auteur over het ontstaan van het idee voor dit boek. De auteur geeft een korte uitleg over de geschiedenis van de DSM, over het gebruik ervan en de kritische kanttekeningen bij het classificatiesysteem. Vrijwel alle overkoepelende noemers uit de DSM-5 zijn met één of meerdere aandoeningen vertegenwoordigd in de monologen. Wat vooral treft is de openheid, de eerlijkheid en de kwetsbaarheid die eruit spreekt. Iedereen herkent iets in de verhalen, bij zichzelf, naasten, netwerk, en cliënten. In de verhalen komen de samenhang tussen fysieke en mentale gesteldheid aan bod evenals de impact op werk, relaties,

gezondheid en de gevolgen voor naasten. Voor vrijwel alle geportretteerden is de weg naar herstel een lange zoektocht. Vaak via zelfinzicht, openheid, zelfwaardering op zoek naar zichzelf, de persoon achter de diagnose. Daar heb je kracht en veerkracht voor nodig. Sommige verhalen zijn meer invoelbaar dan anderen, maar alle personen stellen zich open en kwetsbaar op en dwingen daarmee respect af. Het boek is door de korte verhalen gemakkelijk in delen te lezen, maar daar is het vaak te boeiend voor. Doel van dit project is uiteindelijk om voor een groot en breed publiek op een toegankelijke en educatieve manier bij te dragen aan zowel de kennis over als de bespreekbaarheid van psychische aandoeningen. In die opzet is de auteur zeker geslaagd. Vittorio Busato (1965) is psycholoog, auteur en journalist. In 1998 promoveerde hij op de dissertatie ‘Leerstijlen nader geanalyseerd’. Hij heeft in verschillende (inter)nationale wetenschappelijke tijdschriften gepubliceerd. Er staan diverse boektitels op (mede)zijn naam en hij publiceerde korte verhalen en essays in Hollands Maandblad, Maatstaf en De Brakke Hond.

Sinds 2012 is Vittorio hoofdredacteur van De Psycholoog, het blad van het Nederlands Instituut van Psychologen. (http://vittoriobusato.nl/) Peter Valckx studeerde psychologie en is fotograaf. Alle foto’s in What’s wrong with me? zijn van zijn hand. Hij werkt voor vele verschillende opdrachtgevers en maakt daarnaast vrij werk. (http:// www.petervalckx.nl/) V.Busato, P.Valckx What’s wrong with me? Gezichten achter de DSM Amsterdam: Hogrefe, 2018 Dit boek kun je winnen door de oplossing van de puzzel op de achterkant op te lossen en naar de redactie te sturen, zie pagina 56.

Tekst Jorienne Winnubst foto Rut Stokman en Nuray Sahin

Wandelende gedachten De moeite waard om te ervaren

Heb je wel eens de tijd genomen om in ons mooie Zorgpark Voorburg in Vught te wandelen? Er zijn verschillende wandelingen te maken en een van deze routes leid je door het prachtige park aan de hand van 17 gedichten. In 1998 zijn de palen voor de wandelroute Wandelende gedachten geplaatst op het terrein van Zorgpark Voorburg. Er werden 17 gedichten op de palen langs de wandelroute bevestigd, waarvan 16 gedichten van cliënten en één gedicht van Rutger Kopland en die laatste staat bij het beroemde Beukenlaantje. Overigens: alle palen zijn, naast het gedicht, voorzien van een foto van dit laantje. Onlangs zijn de palen mét gedichten vernieuwd! Rut Stokman, een van de wandelgidsen vertelt. “Tja, ook op het Zorgpark ontkom je helaas niet aan vandalisme. Maar dat is het niet alleen natuurlijk; de palen langs de wandelroute ‘Wandelende gedachten’ staan letterlijk in weer en wind. Dus tja…. wij, de gidsen van de Reinierwandeling, vonden het de hoogste tijd dat het een en ander opgeknapt zou worden.” Zo’n anderhalf jaar geleden sloegen zij de handen ineen en gingen op zoek naar sponsors. Een bedrag van € 1.850,00 moest worden gevonden.

REINIER ZOMER 2019

“En dan ga je natuurlijk aankloppen bij de mensen die affiniteit hebben met Reinier van Arkel. Het Kansfonds Hilversum, via Stichting Vrienden van Reinier, was bereid te doneren, maar ook stichting Tilmanshof. “Vrienden van Reinier dat snap ik, maar de stichting Tilmanshof?”, vraag ik. Rut: “Dat kwam zo: Een aantal jaren geleden vond ik hier op locatie Bethaniestraat in een van de zolderkasten een schilderij waarop een afbeelding van een vrouw stond. Ook stond er een familiewapen op het doek afgebeeld, naar later bleek het wapen van de familie Tilman. We legden contact met de familie en uiteindelijk kocht een neef het schilderij.” De vrouw op het schilderij was zijn tante. Toen de neef het schilderij kwam ophalen, werd hij door Rut rondgeleid in het museum. Hij sprak zijn bewondering uit voor het feit dat Reinier van Arkel zoveel historie had bewaard. Hij gaf aan dat áls er financiën gezocht werden voor het veiligstellen van waardevolle historie, men hem mocht benaderen. “Nou”, zegt Rut, “dat heb ik dus gedaan.” Er staan nu 18 palen op het Zorgpark. Later is er een paal toegevoegd bij de kersentuin: ‘Kersentuin/Verwenzorg’. In die tuin staan ongeveer twintig kersenbomen.

Heb je ook zin gekregen om deze wandeling te maken dan kun je een routebeschrijving van de Wandelende gedachten halen bij de receptiepost Vught, Parklaan 8, 5261 LR Vught. Veel wandelplezier!

Zorgpark Voorburg Eind 18de eeuw kocht professor Johan van Bon, dokter in ’s-Hertogenbosch, het landgoed en vernoemde het naar zijn schoonmoeder: Samuëlle Theofiline Smits-van Voorburg. Hij kocht het landgoed vanwege de fraai aangelegde tuin in Engelse landschapsstijl. En omdat in de Krankzinnigenwet 1841 was vastgelegd dat de psychiatrie moest verdwijnen uit de binnenstad en naar het platteland moest verhuizen waar het rustgevend groen was en de frisse lucht helend, werd uiteindelijk op dit landgoed in 1885 ons psychiatrisch ziekenhuis gevestigd mét Villa Voorburg.

Eddy van Doorn, voorzitter Raad van Bestuur en Joke Zwanikken openden op 6 juni de vernieuwde wandelroute op Zorgpark Voorburg. Wandelende gedachten is niet de enige uitgestippelde route op het zorgpark. Elke laatste zaterdag van de maand is er een Reinierwandeling, een wandeling over Zorgpark Voorburg van psychiatrisch ziekenhuis Reinier van Arkel, onder begeleiding van een gids. Ook kan men als groep een wandeling met gids aanvragen via de Stenen Hut. Ook zĂłnder gids kun je de wandeling maken door een routebeschrijving te halen bij de receptiepost op het zorgpark. Stenen Hut Watertorenlaan 13 â&#x20AC;&#x201C; 19 5261 LW Vught T(073) 658 5912

REINIER ZOMER 2019

ZORGINHOUDELIJKE KENNISFESTIVAL REINIER VAN ARKEL

Er groeien en bloeien mooie zorginhoudelijke initiatieven bij Reinier van Arkel. Initiatieven die bijdragen aan onze ambities van 1/3 meer herstel en ‘triple 8’ en die passen in onze richtinggevende principes. Op 21 maart 2019, de start van de lente, boden we een podium

Tekst Nicole van de Gevel en Ilse van den Eeden Foto Evelien Gerrits en Nuray Sahin

In deze Reinier lichten we twee initiatieven uit het pilot "The flying docters, nurses and psychologists’ en ‘medicatiebegeleiding in de huisartsenpraktijk’. Beide initiatieven laten zien hoe Herlaarhof, centrum voor kinderen jeugdpsychi-

REINIER ZOMER 2019

atrie zich nadrukkelijk ontwikkelt als netwerkpartner in de keten. Hoe je dat in de praktijk van alledag vorm en inhoud kunt geven. Hoe je ervoor zorgt dat je flexibel, op maat, out of the box en outreachend inspeelt op vragen van een veelheid

aan partijen om te bewerkstelligen dat kinderen en jeugdigen de juiste hulp, op het juiste moment en met sluitende zorgketens ontvangen.

INITIATIEVEN GROEIEN EN BLOEIEN aan (zorg)professionals van uiteenlopende disciplines en opleidelingen die werk maken van positieve gezondheid, hoogspecialistische en herstelondersteunende zorg, kwaliteitsverbetering door zelforganisatie of samenwerking in netwerken. Van onze

‘vliegende brigade’ van Herlaarhof, resourcegroepen, positieve gezondheid in de intake van het VIP-team tot triadisch werken, diagnostiek bij complexe PTSS en suïcidepreventie. Het kwam allemaal aan bod.

PILOT THE FLYING DOCTERS, NURSES AND PSYCHOLOGISTS

Bij Herlaarhof zien we steeds meer kinderen, jongeren en jongvolwassenen die in de zorg tussen wal en schip vallen. Zij wonen ergens anders dan thuis, bijvoorbeeld in een pleeggezin of beschermde woonvoorziening en zitten daar eigenlijk goed op hun plek. Maar als er sprake is van psychische problematiek en een toename van de klachten, zijn deze woonvormen vaak niet toegerust op adequate behandeling en begeleiding. Jongeren worden dan aangemeld bij specialistische ggz-voorzieningen voor opname. Herlaarhof wordt in toenemende mate geconfronteerd met dit soort aanmeldingsverzoeken. Een constatering die leidde tot de vraag: Hoe kunnen we voorkomen dat kinderen, jongeren en jongvolwassenen in deze situatie terechtkomen en van de ene naar de andere instelling gaan, met vaak steeds intensievere zorgvormen?

Herlaarhof is - als antwoord hierop - een pilot ‘The flying docters, nurses and psychologists’ gestart. Michel van den Bogaard, klinisch psycholoog, Anthony Djadoenath, psychiater en Alet van Veghel, verpleegkundige, maken er deel van uit. Zij proberen flexibel, op maat, outreachend en sectoroverstijgend in de geschetste leemte te voorzien. Belangrijk doel van de medewerkers van deze ‘vliegende brigade’ is de krachten te bundelen; van de jongere, zijn ouders of verzorgers en van de zorgverleners van verwijzende instantie. Met als uiteindelijk doel de jongere in de ‘eigen’ woonsituatie te behandelen en te begeleiden waardoor een overplaatsing naar de specialistische ggz en overname van zorg niet nodig is en na enige tijd de psychiatrische zorg kan uitvliegen of naar een regulier traject kan helpen toeleiden.

Brian Brian (gefingeerde naam), een 16-jarige jongen met ernstige gehoorproblematiek,

werd aangemeld bij Herlaarhof in verband met ernstige psychotische problematiek. In plaats van Brian over te plaatsen van zijn vertrouwde woonplek naar Herlaarhof bood de ‘vliegende brigade’ ter plekke diagnostiek, behandeling en begeleiding. Brian kon hierdoor in zijn vertrouwde omgeving blijven, voor hem zeker belangrijk vanwege de voorzieningen die in zijn woonsituatie beschikbaar waren voor zijn gehoorproblemen. Gedurende het pilot werden intakes bij Herlaarhof gescreend en beoordeeld om te bekijken of de inzet van ‘flying doctors’ passend zou kunnen zijn. Aan collega’s van instellingen met wie Herlaarhof nauw samenwerkt werd gevraagd naar prangende vragen die via de reguliere zorg niet leidden tot een passend antwoord. Als antwoord hierop bood de ‘vliegende brigade’ klinische lessen over o.a. borderlinedynamiek en Licht Verstandelijke Beperking en suïcidaliteit, coaching aan

REINIER ZOMER 2019

>> Kennisfestival: zorginhoudelijke initiatieven groeien en bloeien

zorgverleners op casus- of teamniveau en in enkele gevallen hielpen ze een brug te slaan naar de reguliere zorg. Zo werden in het pilot meer dan 20 vragen opgepakt en naar tevredenheid van alle betrokkenen afgehandeld. Dit pilot krijgt dan ook een vervolg. Een vervolg dat zich richt op inhoudelijke doorontwikkeling in de vorm van geprotocolleerd maatwerk op het gebied van

bijscholing, consultatie en advies, samenwerking met en toeleiding naar reguliere trajecten en diagnostiek en behandeling op casusniveau. Zo wordt de ‘vliegende brigade’ stapsgewijs een vast onderdeel van de zorgketens tussen de jeugdhulpaanbieders. Mooie opsteker hierbij is dat de ‘vliegende brigade’ tot eind 2020 breed beschikbaar gesteld kan worden daar waar een jeugdige elders dan thuis verblijft. Het is een van de innovatieve

Bouwen aan een nieuw zorglandschap; Herlaarhof actief aan de slag met transformatie-opdracht Samen uitvoering geven aan de inrichting van een nieuw zorglandschap, daar tekende Herlaarhof met andere jeugdhulpaanbieders en 16 gemeenten in Noordoost Brabant eind mei voor. Gemeenten reserveerden de afgelopen jaren een bedrag van € 11,8 miljoen voor transformatieopdrachten die moeten bijdragen aan beter passende en betaalbare jeugdhulp. In het najaar van 2018 startte een intensief aanbestedingstraject waarin Herlaarhof met collega-aanbieders (in wisselende samenstelling) gezamenlijk projecten voorstelden op zeven thema’s in de subregio’s Meierij, Maasland en land van Cuijk. De transformatie-opdrachten zijn nu bekend, wat betekent dat gestart wordt met de uitvoering ervan. Vanuit Herlaarhof is Anneke van Rosmalen nauw betrokken bij de transformatie-opdracht. “We bouwen aan een nieuw zorglandschap terwijl de huidige zorg gewoon doorloopt. Een hele uitdaging maar vooral een kans om waar te maken waar we als Herlaarhof voor staan; het in samenwerking met ouders, naasten, school en an-

REINIER ZOMER 2019

zorgvormen die in het kader van de transformatieopdracht waar Herlaarhof samen met andere jeugdhulpaanbieders en 16 gemeenten in Noordoost Brabant werk van maakt. Meer weten over de ‘vliegende brigade’? Neem contact op met Alet van Veghel, a.van.veghel@reiniervanarkel.nl en Michel van den Bogaard, m.vanden.boogaard@reiniervanarkel.nl

dere netwerkpartners voorkomen van (aanhoudende) ernstige psychische problemen, uitval op school en in de maatschappij en daarbij de zorg zo dicht mogelijk bij huis organiseren. Het gaat om het op kleine schaal innoveren van die zorg waarvan we met elkaar ook denken dat het zorgt voor inhoudelijke betere zorg en leidt tot lagere kosten.” Herlaarhof is voor de subregio Meierij kartrekker voor het thema ‘van klinische behandeling (verblijf) naar behandeling in de leefomgeving (thuis en op school)’. We werken op dit thema in deze regio samen met Buro3O, Koraal, de Viersprong en Amarant. In de regio’s Maasland en Land van Cuijk en op andere thema’s is Herlaarhof betrokken als deelnemer. Binnen het thema gaan de vijf organisaties nu aan de slag met de volgende projecten: • Werkplaats: het beschikbaar stellen van expertise van de gespecialiseerde aanbieders bij de verwijzers (‘de toegang’). • Multi-System Therapy- Autisme Spectrum Stoornis: naar de effectiviteit van deze behandelvorm wordt evidencebased onderzoek verricht. • Ambulante werkeenheid: een (klein) fysiek team bestaande uit verschillende disciplines en specialismen (FACT, Multi-System Therapy en Individuele Ambulante Gezinsbehandeling) van de deelnemende organisaties. De ambulante werkeenheid als zodanig is ook een nieuwe vorm van samenwerking die binnen de transformatie-opdracht wordt ingericht. Samen met de ambulante werkeenheid zorgt het voor sectoroverstijgende uitvoeringskracht. • Vliegende Brigade: het geven van specialistische consulatie en advies aan andere instanties behoort al tot de dienstverlening van Herlaarhof. Binnen de transformatie-opdracht wordt deze functie breed beschikbaar gesteld daar waar een jeugdige elders dan thuis verblijft.

MEDICATIEBEGELEIDING IN DE HUISARTSENPRAKTIJK De overdracht van de medicatiebegeleiding van kinderen die psychofarmaca gebruiken vanuit de specialistische kinderen jeugdggz naar de huisarts en aansluitend de medicatiebegeleiding bij de huisarts verlopen niet goed. Dit heeft verschillende oorzaken. Allereerst is de communicatie tussen huisartsen en de specialistische kinderen jeugd-ggz voor verbetering vatbaar, er is een hiaat in de kennis van huisartsen op dit gebied en er is, ten slotte, geen richtlijn voor het gebruik van psychofarmaca door kinderen (1). Hierdoor krijgen deze kinderen niet de altijd de zorg die zij nodig hebben. Er is dan ook grote behoefte aan een verbetering van de medicatiebegeleiding. Lianne Melief, verpleegkundig specialist ggz i.o. deed praktijkgericht onderzoek naar de verbetering van medicatiebegeleiding vanuit de specialistische kinderen jeugd-ggz naar de huisarts bij kinderen die psychofarmaca (2) gebruiken. Zij deed ontwerpgericht onderzoek, bestaande uit verschillende methoden; literatuuronderzoek, deskresearch, benchmark en participatief actieonderzoek.(3) Uit de literatuur blijkt dat nog onvoldoende onderzoek is gedaan naar de effecten van psychofarmaca bij kinderen, zowel op de korte als op de lange termijn. Mede daarom is specialistische kennis nodig bij het voorschrijven van medicijnen en begeleiden van deze kinderen. Kennis die wel voorhanden is bij de specialistische ggz, maar niet bij de huisartsen. Lara Lara (gefingeerde naam) is 14 jaar en heeft de diagnose ASS. Reden aanmelding specialistische kinderen jeugd ggz in 2013: overprikkeling, angst en paniekaanvallen. Inge

zette behandeltraject: diagnostiek, psychoeducatie, cognitieve gedragstherapie en farmacotherapie. De angst en paniekaanvallen zijn verdwenen en onder controle met medicatie (Aripiprazol, Concerta). Ze volgt regulier onderwijs. Via de gemeente is het sociaal wijkteam betrokken voor individuele begeleiding. Behandeling specialistische kinderen jeugd-ggz op dit moment: medicatiebegeleiding bij psychofarmaca i.v.m. overprikkeling, angst en paniek. De medicatiebegeleiding is op verzoek van Lara en ouders en in overleg met huisarts overgedragen aan de huisarts. Door middel van participatief actie-onderzoek werd in samenwerking met een ouder en kind, twee huisartsen van stichting Haspel (4), een manager, jeugdarts en psychiater van Herlaarhof een nieuwe methode - bestaande uit vijf stappen - ontwikkeld voor het overdragen en uitvoeren van de medicatiebegeleiding in de huisartsenpraktijk. Meer weten over dit onderzoek en de nieuwe werkwijze? Neem contact op met Lianne Melief via l.melief@reiniervanarkel.nl

Voetnoten 1. Het voorschrijven van stimulantia bij ADHD is wel omschreven in de multidisciplinaire richtlijn ADHD (Heiner et al., 2005) en de NHG-standaard (Nederlands Huisartsen genootschap, 2018). 2. Psychofarmaca: medicijnen die invloed hebben op de hersenen en die gebruikt worden bij psychische problemen. 3. Bij participatief actieonderzoek wordt gebruikgemaakt van de kennis van de betrokkenen over het onderwerp. Betrokkenen en onderzoeker werken samen om zo tot verandering en verbetering te komen. 4. Stichting Haspel is een huisartsenstichting in Noord-Brabant Noordoost, met als voornaamste werkgebied de stad â&#x20AC;&#x2122;s-Hertogenbosch en omgeving. Bron Medicatiebegeleiding van kinderen in de GGZ. Een praktijkgericht onderzoek naar de verbetering van medicatiebegeleiding vanuit de specialistische GGZ naar de huisarts bij kinderen die psychofarmaca gebruiken, Lianne Melief, verpleegkundig specialist ggz in opleiding.

REINIER ZOMER 2019

Tekst René Berende Foto Nuray Sahin

ACHTER GROND

Training voor huisartsen en praktijkondersteuners Herkennen van een licht verstandelijke beperking

Voor magazine Reinier is sociaal psychiatrisch verpleegkundige René Berende op pad gegaan om meer te weten te komen over de training ‘herkennen van en omgaan met cliënten met een licht verstandelijke beperking (LVB)’. Deze training is speciaal ontwikkeld door de Reinier Academie voor praktijkondersteuners en huisartsen. René ging in gesprek met Zoubida Mojaed die betrokken was bij de totstandkoming vanuit de Reinier Academie. Daarnaast sprak hij met de trainingsleiders Vera van Stiphout (psychotherapeut) en Michelle Janssen (GZ-psycholoog), beiden werkzaam bij het team LVB en psychiatrie (LVB&P) van Reinier van Arkel.

De training ‘herkennen van en omgaan met cliënten met een licht verstandelijke beperking’ is voor het eerst gegeven in het voorjaar 2019. De vraag voor deze training kwam vanuit de praktijkondersteuning van de huisartsen (POH) verenigd in huisartsenstichting Haspel in Den Bosch. De huisartsen hadden grote behoefte aan bijeenkomsten om de samenwerking te verbeteren. Voor hen lag op dat moment Reinier van Arkel ver buiten hun bereik. Dit was voldoende aanleiding voor Reinier van Arkel om een programma in elkaar te zetten voor het vergroten van de kennis

REINIER ZOMER 2019

over de licht verstandelijke beperking en het ontwikkelen van vaardigheden, zoals een betere communicatie, houding en bejegening van deze doelgroep. Een doelgroep die een groot beroep doet op de huisartsen en praktijkondersteuners en waar veel mis kan gaan in de afstemming. Met deze training moet de hulp- en zorgverlening aan deze groep effectiever worden. Overschatten De werkvorm in de training is een klassikale bijeenkomst met een praktische invulling. Ter voorbereiding werd aan

iedere deelnemer gevraagd een casus aan te leveren. Vera van Stiphout en Michelle Janssen leidden de bijeenkomsten, met bijdragen van een sociaal psychiatrisch verpleegkundige van Cello en een gedragskundige van Humanitas DMH. Beide organisaties zijn belangrijke ketenpartners van het team LVB & Psychiatrie (LVB&P) Met deze opzet hebben de deelnemers meteen ook een goed inzicht gekregen in de inhoud van het zorgprogramma LVB&P zoals dat er bij Reinier van Arkel uitziet. Een belangrijk programmaonderdeel van de training was de kennismaking met een ervaringsdeskundige die door Humanitas DMH was uitgenodigd. Deze ervaringsdeskundige vertelde hoe ze volledig overschat werd in de praktijk bij de huisarts. Zelfs tijdens deze presentatie herhaalde de overschatting zich en daarmee was direct essentieel en helder waar het mis kan gaan in het omgaan met deze groep.

Grip krijgen Tijdens de bijeenkomst werd uitgebreid stilgestaan bij de diagnostiek van LVB en geoefend met het diagnostisch instrument SCIL. Daarbij zijn de verschillende definities en scores aan de orde gekomen. Een andere essentiële kwestie voor het werken met deze doelgroep is dat je weet wat bij LVB hoort en wat bij psychiatrie. En hoe je een licht verstandelijke beperking herkent. In een hand-out voor de deelnemers zijn de verschillende herkenningspunten beschreven, een praktische ondersteuning in de huisartsenpraktijk. Tijdens de tweede bijeenkomst werd uitgebreid stilgestaan bij het vergroten van de bewustwording en het creëren van inzichten in de leefwereld van mensen met een licht verstandelijke beperking. Aan de hand van een ingebracht verhaal is een signaleringsplan opgesteld waarin inzichtelijk is gemaakt hoe belangrijk het

is voor mensen met een LVB om met dat instrument grip te krijgen en te houden op moeilijke situaties in hun leven. De ketenpartners Cello en Humanitas DMH hebben een presentatie gegeven van hun zorgaanbod en uitgelegd wanneer en hoe de deelnemers kunnen doorverwijzen en hoe de samenwerking met team LVB&P van Reinier van Arkel eruitziet. De waardering van de training door de deelnemers is hoog. De doelstellingen van de cursus waren duidelijk en zijn naar grote tevredenheid gerealiseerd. Het praktisch nut van de cursus scoorde ook goed. Deelnemers laten weten dat ze zeer tevreden zijn over de verbetering van vaardigheden ten aanzien van deze doelgroep. Veel deelnemers hebben er ook persoonlijke leerdoelen uit weten te halen en bevelen de training aan bij hun collega’s. Binnenkort wordt een tweede groep praktijkondersteuners getraind en daarna komt een groep huisartsen aan de beurt.

Heb je interesse in de training neem dan contact op met de Reinier Academie via reinieracademie@reiniervanarkel.nl. De Reinier Academie van Reinier van Arkel is onderdeel van de Brabant Academie, een samenwerkingsorganisatie van GGz Breburg, GGZ Oost Brabant, GGZ Westelijk Noord-Brabant en Reinier van Arkel. Hun focus is gericht op kennisdeling in de hele keten van de zorg.

REINIER JULI 2016 REINIER ZOMER 2019

27 37

Designweek in Milaan met de makers Voor de tweede keer genoten medewerkers en cliënten van Demarrage dagbesteding van de designweek in Milaan. Net als in 2017 gaven zij workshops voor het Social label-servies. Het servies van Social label ">Kom", is ontworpen in samenwerking met designer Edwin Vollenbergh en wordt gemaakt door cliënten van Reinier van Arkel en Cello. Het servies vertelt de verhalen van deze cliënten. Onlangs zijn er nog nieuwe verhaallijnen toegevoegd met nieuwe afbeeldingen. De workshops trokken weer veel aandacht van de internationale pers en het publiek in Milaan.

50 theepotten vol verhalen Onder de titel ‘Milan re-used’ toonde Yksi Expo een aantal projecten die tijdens Salone del Mobile Milano in het oog sprongen vanwege hun focus op een duurzame en circulaire economie. Social label is een van die projecten met het verhalend servies dat uitgebreid is met een theepot vol verhalen.

Wim Ripmeester en Leon van Dalen aan het werk in Milaan

REINIER ZOMER 2019

Met de gedachte een theepot te maken voor bij het verhalend servies van Social label ontstond het idee dat het beter was niet te investeren in een nieuwe mal. Het is moeilijk een theepot te gieten. Bovendien staan er op rommelmarkten en in kringloopwinkels vele witte porseleinen potten te wachten op een nieuwe bestemming. Ontwerper Edwin Vollebergh heeft een goed oog voor een mooi stuk. Hij neemt er de tijd voor en zoekt de potten zorgvuldig bij elkaar. Door het bij elkaar brengen en het opnieuw tot leven wekken met de verhalen van de makers van Cellozorg en Reinier van Arkel krijgen de verschillende klassieke, iconische en herkenbare potten van vroeger een nieuw leven. Een eeuwenoude traditie van design krijgt hiermee een nieuwe betekenis. Vroeger kwam blanco keramiek uit China en werd in Nederland door vaardige handen beschilderd met Hollandse motieven. Nu doen we eigenlijk hetzelfde met tweedehands servies uit de kringloopwinkel. Hergebruik ten top met een eigen verhaal, sociaal en duurzaam. Elke theepot is uniek.

Wat is >KOM Mensen met een beperking (Cello) en mensen met een psychische/psychiatrische aandoening (Demarrage/Reinier van Arkel) maken samen het servies >KOM. Kommen, bekers en borden worden door de makers gegoten als drager voor ‘het verhalend servies. Tijdens de fotosessie zijn makers en begeleiders geïnterviewd. Dat leverde een rijkdom aan verhalen op verbeeld in illustraties (‘tattoos’) door grafisch ontwerper Edwin Vollebergh (Studio Boot). Elke maker kiest zelf zijn ‘tattoos’ voor op het servies. Samen vormt het een familie. Voor meer informatie zie ww.sociallabel.nl Het servies is te bewonderen in het hoofdgebouw van Reinier van Arkel bij de receptie in de Bethaniestraat en in kadoshop de Brandweerkazerne op Zorgpark Voorburg in Vught. Daarnaast is het te koop in het Social label Lab en Shop op de Tramkade Den Bosch, onderdeel van het Werkwarenhuis.

K U N ST E N P SYC H I AT R I E Tekst Erik Welten

Boek Social label works Tijdens de viering van 4 jaar werkwarenhuis is het boek ‘Social label Works’ gepresenteerd. Een omvangrijk werk waarin vanuit verschillende perspectieven inzichten worden gegeven voor een inclusieve arbeidsmarkt, betekeniseconomie en sociaal duurzame leefomgeving: Socio-economics. SOCIAL LABEL WORKS: Een open boek over het ontwerpen van werk door Petra Janssen & Simone Kramer. Te bestellen via https://www.sociallabel.nl/shop Het boek Social label Works zoomt in op deze verfrissende design by doingbenadering. Behalve uitgebreide collectie- en foto-overzichten, lessen in socio economics, kwantitatieve en kwalitatieve impactmetingen, zijn er interviews met makers en designers en verslagen van lezingen en discussiepanels.

Een aantal essays plaatst de ambities van Social label in een actuele, culturele, maatschappelijke en economische context. ‘Kan design de wereld redden?’ vroeg Social label aan journalist en schrijver Jordan Hruska (o.a. The NY Times en The Economist). In zijn hoopgevende antwoord introduceert hij het begrip ‘rethinking design’.

‘Het wordt tijd te pleiten voor een meer inclusieve wereldeconomie. Arbeid is daarin het ijkpunt om onze ideeën over het milieu en over elkaar te hervormen’. Laat dat nou nét het vertrekpunt van Social label zijn…

ACHTER DE OGEN

Voor deze rubriek heb ik tien mensen geïnterviewd met de diagnose Borderline Persoonlijkheidsstoornis. Ik ben op zoek naar de menselijke verhalen achter de diagnose om stigma’s en taboes tegen te gaan. Van de verschillende antwoorden op mijn vragen heb ik één verhaal gemaakt. Zodat ik ontastbare dingen tastbaar kan maken voor de mensen met de diagnose en hun omgeving. Jill Moser

Ik heb honger maar

Alsof de wereld vergaat. Tot het ondraaglijke toe. Vertel me dat het niet zo is. Als iets wat naast mij staat. Dit is niet wie ik ben. Ik ben gewend dat het lastig is en dat het lastige blijvend is. Het kleeft aan me, staat naast me. Ik ben het niet, maar wanneer ik ga zal het met me verdwijnen. Hopeloosheid. Eindeloos. Kon er niet voor je zijn. Ik was bezig met mezelf. Ik was bezig met mezelf en dat wat naast me staat. Ik ben het niet. Ik ben het echt niet. Vertel me dat het niet zo is. Splits mij op. Splits de wereld op. Twee kanten, twee zijden. Je gelukkig voelen is één ding, maar daarbij voelen dat je dat geluk verdient, is iets anders. Hopeloos. Eindeloosheid. Doodsbang voor wie ik was, wie ik ben en wie ik zal zijn. Vermeend verlies. Suïcidaliteit. Ik heb je nodig en ik stoot je af. Niet in staat mezelf te troosten. Dat wat ik niet ben, heb ik tot in de oneindigheid nodig. Zelfmoordpogingen. Alleen al de schaamte die hierbij komt kijken is traumatisch. Vulde de leegte met het rood op mijn armen. Ik doe met jou wat jij met mij doet. Dit is er altijd. Iede-

REINIER ZOMER 2019

re dag. De hele dag door. Traumatiseerde mezelf door mijn eigen gedachten. Haar fout, zijn fout, jouw fout. Mijn keel wordt stevig vastgegrepen en men vraagt me rustig door te ademen. Ik ben gevangen door een visie van een eenling die vertelde dat hij van me hield en nu kent hij mij niet meer. Zeg dingen nooit direct, heb een angst dat je me verlaten zal, hoofd is een beetje rommelig nu, sorry, ik ruim het morgen op. Leegte kan leeg voelen wanneer ik mezelf opnieuw duw, negeer mijn gevoelens. Haar fout, zijn fout, jouw fout, nee mijn fout. Het gevoel van leegte. Allesoverheersend gevoel van leegte. Rusteloos grijpend naar het niets. Eenzaamheid is een slimme pijn. Weinig grip op mijn emoties. Alsof ik mijn hand stevig gebald heb, maar het zand alsnog ontglipt uit mijn greep. Het maakt niet uit hoe hard ik knijp. Ik zal mijn grip verliezen. Ik schreeuw het laatste beetje zuurstof uit mijn longen wanneer ik warmte nodig

geen trek Wat ik niet ben heb ik tot in de oneindigheid nodig. heb. Beloof me dat je me niet zult verlaten en dan beloof ik mezelf hetzelfde. Maar ik kan. Ik kan zoveel. Ik ben niet. Ik heb. Ik heb mezelf al die tijd ontkend. Mezelf van mezelf moeten losmaken. Doorzettingsvermogen heeft me levend gehouden. Vond schoonheid in de chaos. Vond intense blijdschap in de intensiteit. Terwijl ik rende, huppelde, kroop en even stilstond in dit leven konden mensen van mij leren. Ik leg altijd alles uit, behalve Borderline. Ik deelde het niet zoveel met mensen. Mensen kijken wel, maar zien niet vaak. Want dit is niet wie ik ben. Dit is iets wat naast mij staat. Het draagt bij aan situaties; wanneer ik impulsief ben, het leven mij beangstigt of wanneer ik huil om de zonsondergang. Balanceer mezelf over een dun draadje terwijl ik de balansen zoek in dit leven. Niet aan elk eind van een dag is het oké, maar ik weet dat er nog een dag zal zijn.

Ik vond mezelf weer in mijn eigen ogen en herkende langzamerhand de schittering van voorheen. Ik heb mezelf lang slachtoffer gevoeld van mezelf en het leven. Gewoon een persoon. Mezelf blootstellen aan mezelf. Alles belevend vond ik mezelf in de diepste dalen en in de hoogste pieken. Waar ik mee vecht, is niet waar de hele wereld mee vecht. Ik stel me niet aan. Ik krijg hulp. Lijdend aan mijn eigen hersenen probeerde ik mezelf te definiëren. Ik was gewend dat het lastig is en dat het lastige blijvend is. Je gelukkig voelen is één ding, maar daarbij voelen dat je dat geluk verdient, maakte me echt gelukkig. Was ik maar meer zoals men. Maar was men ook maar meer zoals ik. Dingen echt voelen. Dingen niet voorbij laten gaan. Mensen nu ervaren niet. Ga niet gewoon mee met het leven. Schrik niet van heftige dingen. Want die horen bij het leven. Omarm het. Omarm mij. Alsof de wereld vergaat. Tot het ondraaglijke toe. Ik weet inmiddels dat het niet zo is. Ik kan.

REINIERZOMER JULI 2016 REINIER 2019

27 41

Tekst Ilse van den Eeden Foto Nuray Sahin

ACHTER GROND

Doen wat nodig is, niet wat kan en mag 'Erbij horen mogelijk maken"

In 2016 startte Reinier van Arkel samen met woningbouwcorporaties, welzijnsorganisaties en gemeenten met het omvormen van beschermd wonen naar ‘beschermd thuis’ waarbij sprake is van het scheiden van wonen en zorg. Niet vanuit rekenkundige benaderingen of tekentafels, maar vanuit de overtuiging dat werkelijk herstel thuis plaatsvindt. Hierbij gaat het niet alleen om het herstel van symptomen van de ziekte maar ook om herstel van het persoonlijk en het maatschappelijk functioneren. Om dit herstel mogelijk te maken zoeken alle betrokken partijen naar manieren om de zorg te transformeren en zorgvormen te creëren die de eigen regie van de cliënt versterken. Geen gemakkelijk proces maar dat het kan en hoe, blijkt uit de Handreiking Kantelingsproces beschermd wonen ‘Op weg naar een beschermd thuis’ uitgebracht door Movisie (zie kader) op basis van de ervaringen in Schijndel en ’s-Hertogenbosch.

REINIER ZOMER 2019

Elkaars taal gaan spreken Ann Meijer, projectleider van het kantelingsproces in ’s-Hertogenbosch en de Meierij, zette de geleerde lessen op papier. Niet om een blauwdruk te bieden die blindelings gevolgd kan worden, maar om inzicht te geven in de stappen die nodig zijn om het gezamenlijke proces op weg naar herstel voor mensen met een ernstige psychiatrische aandoening zorgvuldig vorm te geven. Ann: “Het allerbelangrijkste wat we met elkaar in deze regio gerealiseerd hebben, is het voelen van de gedeelde verantwoordelijkheid en eigenaarschap. We moesten elkaar en elkaars taal leren kennen, een proces dat nog niet is afgerond.” Want: de kantelingsopgave loopt door tot en met 2024.

dat iemand je groet in het voorbijgaan op straat. Ik hoor het ook nu weer terug, bijvoorbeeld van Gerdien (lid Cliëntenraad Reinier van Arkel, red); ‘Ik voel me weer mens’. Langdurig verblijven in een intramurale setting is voor niemand goed, ondanks alle goede bedoelingen. Kijk naar wat er gebeurt op het moment dat je zelf in het ziekenhuis belandt. Vanaf de rand van het ziekenhuisbed geef je automatisch alle regie uit handen aan de zorgprofessionals of wordt deze uit handen genomen. Dit voorbeeld onderschrijft het belang van de vraag die hulpverleners zich telkens moeten stellen: wonen of verblijven mensen waar je werkt of werk je waar cliënten wonen? Het antwoord op deze vraag brengt een fundamenteel ander waardekader met zich mee.”

Weer mens voelen Inclusie, erbij kunnen en mogen horen. Het is de rode draad in het werkzame leven van Ann. “Ruim 30 jaar geleden leerde ik in de verstandelijkgehandicaptensector wat het doet met mensen om vanuit afgezonderde voorzieningen terug te keren in de maatschappij. Hoe betekenisvol het is,

Beginnen bij dat wat de cliënt nodig heeft De opdracht van de transformatie klinkt wellicht simpel: burgers voorzien van passende, integrale zorg en ondersteuning, maar simpel is het allerminst. Ann: “Wat we in onze samenwerking geleerd hebben, is dat het vertrekpunt altijd de praktijk moet zijn. Kijkend met en vanuit de indivi-

Handreiking Kantelingsproces beschermd wonen Op weg naar een beschermd thuis

duele cliënt naar wat nodig is om de eigen regie te vergroten en herstel mogelijk te maken. Gewoon starten met de vraag: wat heb jij nodig? Die vraag geldt ook voor de betrokken personen rondom de cliënt. Dat alleen is echter niet genoeg want iedere gemeente, instantie en zorginstelling heeft zijn eigen grenzen, mores en financiering. De kracht in ’s-Hertogenbosch en de Meierij is dat bestuurders zélf het initiatief hebben genomen om hier verandering in aan te brengen. Dat maakte dat een doorvertaling van wat nodig is naar de bestuurlijke tafels mogelijk werd. We vragen van de betrokken medewerkers in het project creatieve oplossingen en ‘binnen kaders, buiten de lijntjes durven kleuren’. Dat kan alleen als je je ook bestuurlijk gezien en gesteund voelt. Wat we ervaren is dat dit ook lukt als we de echte verhalen van cliënten en het tempo waarin zij de veranderingen kunnen bolwerken op de bestuurlijke tafel leggen.” Bij de omvorming naar ‘beschermd thuis’ is in Schijndel en ’s-Hertogenbosch gestart met het zorgen voor andere vormen van

huisvesting. Deze keuze is gemaakt, omdat de woonopgave het meest urgent was en het aanpakken van meerdere leefgebieden tegelijk voor de betrokken cliënten een te grote belasting vormde. “Cliënten huren nu zelf een woonruimte van Zayaz of Woonmey (voorheen Huis en Erf). Gezien de krapte op de woningmarkt geen sinecure. De benodigde huurappartementen geregeld te krijgen bij de gemeentelijke burelen vraagt om doorzettingsvermogen en visie. Zayaz is wat dat betreft een lichtend voorbeeld voor andere woningbouwcorporaties”, aldus Ann. Maar met huisvesting alleen ben je er nog niet, een huis levert nog geen thuis op voor cliënten. “Zorgen voor een betaalbare woning in een buurt met voldoende steunmogelijkheden is een. Maar echte participatie mogelijk maken dat is de grote opgave in de inclusieve samenleving. Dit besef was in Schijndel heel duidelijk aanwezig en werd goed opgepakt met Welzijn De Meierij. Hier kunnen cliënten met een psychiatrische achtergrond nu terecht voor allerlei activiteiten waar ze samen met andere burgers aan kunnen deelnemen.”

De handreiking is gebaseerd op de ervaringen uit de regio Meierij in Schijndel en ’s-Hertogenbosch met het proces van de Kanteling beschermd wonen. Het proces heeft gaandeweg vorm gekregen. Stap voor stap hebben de professionals van samenwerkende gemeenten, corporaties en zorgaanbieders die vragen die ze tegenkwamen opgelost. Af en toe klonk de wens naar een goed voorbeeld, een soort handboek. Dat vormde de aanleiding om de werkzame bestanddelen uit het proces vast te leggen in deze handreiking. De publicatie is uitgegeven door Movisie, het landelijk kennisinstituut voor een samenhangende aanpak van sociale vraagstukken. De handreiking is te downloaden op www.movisie.nl/publicatie/weg-naarbeschermd-thuis

>> REINIER JULI 2016 REINIER ZOMER 2019

27 43

THUIS IN DE WIJK BELOFTE AAN ONZE INWONERS DIE HET (NÈT) NIET ALLEEN KUNNEN REDDEN

>> Kanteling Beschermd Wonen

Variatie in woon- en contractvormen Snelle bemiddeling

Begeleiding op wonen Directe interventie als nodig Woonalternatief indien nodig

Variatie aan woonvormen Huur inhouden op uitkering Toegankelijke schulddienstverlening

Vroegsignalering huurachterstand

Goed wonen een veilig thuis

Contact met omgeving Inzet sociaal beheer Signalering Ondersteuning contact met omgeving Werken met Crisiskaart - contactpersonen Directe interventie en woonzorgalternatief waar nodig

Eerste hulp bij geldzaken ([vrijwillig] budgetbeheer) Vaste lasten direct uit de uitkering

ISTREGE VU

eigenaarschap bij hulpvragen

iedereen een dak

Fijne leefomgeving voor en met iedereen

Ondersteunen op financieel beheer Budgetmaatje Goede buur (hulp bij armoede)

inkomenszekerheid

Gezonde financiën geen onnodig gedoe

24/7 bereikbaarheid Snelle crisisinterventie

waakvlamcontract

Goede ondersteuning die echt bij jou past Langjarige behandeling en begeleiding in samenhang Herstel- en wijkgericht werken Ontwikkeling eigen netwerk/hulpbronnen Gezamenlijk begeleidingsplan met zorg en cliënt Permanente beschikking waar nodig Goede screening voor in-/uitstroom zorg Financieren wat nodig is en helpt

gewoon aan de slag

Waardevolle daginvulling

Signalering isolement

Kennis delen Warme begeleiding in de wijk Waar nodig specialistische dagbesteding Faciliteren welzijn en informele zorg Palet aan scholing, sport, activiteiten en (vrijwilligers)werk gewoon in de wijk Versterken sociale netwerken inclusieve samenleving

Thuis in Zuidoost: van cliënt naar wijkbewoner Ook het in 2018 gestarte project Thuis in Zuidoost houdt verband met de transformatieopdracht naar ‘beschermd thuis’. Het project richt zich op Voor vijf cliënten van Beschermd Wonen Den Bosch Den Bosch Zuidoost en wil bijdragen aan meer was 20 mei jl. een bijzondere dag. Zij ondertekenden participatie in de samenzelf de huurovereenkomsten met Zayaz voor de apleving en doorbraken mapartementen waar ze gaan wonen. Dat betekent dat ken in complexe situaties vanaf dat moment het scheiden van wonen en zorg waarbij vaak veel partijeen feit is. Ieder appartement heeft zijn eigen vooren betrokken zijn. Om dit deur, woonruimte, keuken, slaapkamer en badkamer. te realiseren wordt een De appartementen liggen bij elkaar. In een zesde apsamenwerkingsverband partement is ruimte voor begeleiding en een gemeenover organisaties heen schappelijke ruimte. Nu de sleuteloverdracht heeft ontwikkeld datondersteuplaatsgevonden gaan de cliënten aan de slag met de ning biedt aan mensen inrichting en de daadwerkelijke verhuizing. met problemen en/of verward gedrag. Professionals hebben ruime handelingsvrijheid om in de wijk te doen wat nodig is en met intelligente ongehoorzaamheid creatief om te gaan met bestaande regelgeving. Doorbraaktafels en leersessies zijn voorbeelden van tools om dit te stimuleren en dat het lukt, toont het onderstaande voorbeeld. Thuis in Zuidoost is een initiatief van de gemeente, de zorgaanbieders Reinier van Arkel (ggz), Cello (zorg voor mensen met een verstandelijke beperking), Novadic-Kentron (verslavingszorg), Breed Welzijn (Farent en MEE) en de Bossche woningcorporaties, vertegenwoordigd door Zayaz.

Sleutels overgedragen

REINIER ZOMER 2019

Doorbraak bewerkstelligd Irene (gefingeerde naam) kwam zelf aan de doorbraaktafel vertellen over haar problemen met huisvesting, inkomen en zorgverzekering. Ze had al jarenlang geen inkomen, zwierf met haar zoon van het ene logeeradres naar het andere. De wereld vindt zij ingewikkeld, niet zo gek met haar IQ van 45. Het is nog een wonder dat ze zich staande houdt. Al gaat dat steeds moeilijker. Haar zoon begeeft zich inmiddels op het verkeerde pad en staat onder toezicht van de reclassering. Irene zelf kwakkelt met haar gezondheid. Het lukte al vijf jaar niet een uitkering voor Irene te krijgen, ze voldeed niet aan alle verplichtingen en regels over informatieverstrekking. Betrokken hulpverleners en instanties waren het wel eens dat zij recht had op een inkomen. Maar alle bewijzen daarvoor verzamelen, bleek moeilijk. Was er weer een aanvraag gedaan, moest ze haar logeeradres opgeven. Maar zij wilde die vriendin die haar zo goed hielp niet in gevaar brengen, omdat ze er ook echt niet wilde blijven wonen, maar een eigen huisje vinden. Om moedeloos van te worden. Samen hebben we gezocht naar oplossingen. Toen de intenties van Irene voor iedereen duidelijk werden en helder werd dat huisvesting de sleutel was, konden snel stappen worden gezet. Irene kreeg een woning in de regio toegewezen, en dat maakte dat de uitkering kon worden aangevraagd. Ze heeft rust gevonden en kan eindelijk haar leven op orde gaan brengen.

AAD ER

REEL B MO

Een moreel dilemma ontstaat als er een botsing is tussen verschillende morele waarden. Medewerkers van Reinier van Arkel lopen regelmatig tegen morele dilemma’s aan. Er zijn geen eenduidige antwoorden mogelijk en de medewerker heeft er in meer of mindere mate last van. Daarom kent Reinier van Arkel een moreel beraad waarin een team een eigen casus met een moreel dilemma bespreekt. Onafhankelijke groepsleiders begeleiden het beraad. Het beraad helpt om anders naar het dilemma te kijken en er anders mee om te (leren) gaan. De morele dilemma’s waar onze medewerkers tegenaan lopen zijn niet uniek. Andere zorgverleners zullen zich erin herkennen. Daarom deelt het Moreel Beraad van Reinier van Arkel in elk nummer van Reinier een casus.

DOE IK AANGIFTE OF

BESCHERM IK DE CLIËNT? Mijn naam is Cas en ik werk 17 jaar in de psychiatrie waar ik van alles heb meegemaakt. Maar wat me recent is overkomen, heeft me voor het eerst voor langere tijd thuis gekregen.

op de grond. Totale paniek overviel me. Gelukkig waren mijn collega’s meteen op het rumoer afgekomen en ontfermden zich over mij en over mevrouw. HET DILEMMA

HET VOORVAL Woensdagmiddag 13.55 uur, ik vergeet het nooit meer. We gingen bijna de overdracht in. Ik wilde nog snel even een telefoontje plegen, toen mevrouw Van H. mij aansprak: “Heb je even tijd voor mij?” Mevrouw Van H. is een stille vrouw in wie geen kwaad schuilt en zij vraagt normaal nooit zelf om een gesprek. Ik begreep dus wel dat de nood hoog was, maar het telefoontje was zo urgent dat ik haar als antwoord gaf: “Ik moet nu eerst bellen, dan ga ik de overdracht in en daarna heeft er vast wel iemand tijd voor je.” Achteraf gezien besef ik goed dat ik een signaal gemist heb: Er waren die week meerdere vervelende gebeurtenissen die haar behoorlijk uit balans hadden gebracht: het vertrek van haar persoonlijke begeleider, slecht nieuws vanuit de familie, aanpassing medicatie en onrust op de afdeling. Toch hadden we als team de indruk, dat ze zich staande hield. Ik draaide mij dus om om te gaan bellen en het volgende moment … lag ik plat. Voor mevrouw Van H. voelde mijn uitstel als de zoveelste afwijzing, er knapte iets in haar en ze haalde uit. Ik was er totaal niet op berekend, want er was geen reden tot extra alertheid. De klap kwam dus volkomen uit het niets. En juist daardoor kwam hij veel harder aan. Lichamelijk én psychisch. Met veel pijn lag ik

Door wat er die middag voorgevallen is, zit ik nu al een aantal weken thuis met veel onrust en vragen. Had ik die klap kunnen zien aankomen? Had dat telefoontje dan echt niet kunnen wachten? Door mijn ervaring had ik de signalen van de cliënt toch moeten zien? Kan ik blijven doorgaan met voortdurend achterom kijken door angst? Want ‘als deze cliënt kan ontploffen, kan iedereen toch ontploffen!‘ Ik wil het voor mezelf een plek geven en afsluiten. Aangifte doen zou mij wellicht kunnen helpen. Maar kan ik dat wel maken? Deze cliënt is zo toch anders nooit. Wat zegt dat over mij als hulpverlener? Zou ik een collega in vertrouwen nemen om mijn angsten en vragen bespreekbaar te maken? Of zien ze me dan als loser? En welke gevolgen heeft het voor de cliënt? Ik wil haar niet in een vervelend parket brengen. Maar mijn toekomst dan? Het verscheurt me. Dit kan zo niet langer. Ik moet een knoop doorhakken. Een collega adviseert mij een Moreel Beraad. Om helderheid te scheppen in mijn tweestrijd. Met een moreel beraad vraag ik mijn team en de behandelaar mee te denken: Doe ik aangifte of bescherm ik de cliënt?

REINIER ZOMER 2019

Wij zijn Reinier Miranda de Weijer verpleegkundig specialist ggz en teammanager

REINIER ZOMER 2019

Miranda de Weijer is sinds 2018 werkzaam als verpleegkundig specialist ggz en teammanager poliklinieken en dagbehandeling van het centrum ouderen- en ziekenhuispsychiatrie van Reinier van Arkel. Daarnaast studeert ze - vanuit een passie voor de verpleegkundige professie - verplegingswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen. Als verpleegkundig specialist ggz werkt ze op de polikliniek stemming en stabiliteit voor ouderen. Miranda: “De cliënten die ik spreek hebben vaak een enorme levenswijsheid opgebouwd in het omgaan met klachten. Het ouder worden of de daarmee gepaard gaande veranderingen van lichamelijke of sociale aard, maken dat hulp (opnieuw) nodig is.” De combinatie met het manager-zijn bevalt haar goed. “Omdat ik in de praktijk werk, kan ik blijven aansluiten bij mijn medewerkers en de weerbarstigheid van onze praktijk. Dit heb ik in het verleden regelmatig bij mijn leidinggevenden gemist.” Het licht tegemoet wandelen Suïcidepreventie gaat haar aan het hart. Daarom nam ze op 11 mei j.l. deel aan de internationale wandeltocht ‘Darkness Into Light’ die in Nederland haar eerste editie beleefde in het Amsterdamse Bos. Over de hele wereld liepen 250.000 mensen deze tocht van 5 kilometer om enerzijds bewustwording te creëren en anderzijds het stigma te doorbreken op zelfdoding en geestelijke gezondheidsproblemen. In alle vroegte, om kwart voor vijf in de ochtend. Symbolisch de zonsopkomst en het licht tegemoet. Volgend jaar zal deze wandeltocht plaatsvinden op 9 mei.

Groepsbehandeling ‘Over leven’ Miranda is als lid van de suïcidepreventiecommissie betrokken bij de uitvoering van het suïcidepreventiebeleid van Reinier van Arkel (red. lees hierover meer in het thema van deze Reinier op pagina 12). Ook is zij verantwoordelijk voor de implementatie van een - voor Reinier van Arkel – nieuwe groepsbehandeling ‘Over leven’. Een groepsbehandeling specifiek gericht op de behandeling van suïcidaliteit. ‘Over leven’ beoogt mensen met suïcidale gedachten te helpen weer de baas te worden over eigen gedachten. Door minder te piekeren over zelfdoding blijft er meer tijd over om doelgericht met de problemen aan de slag te gaan. De behandelvorm bestaat uit acht wekelijkse bijeenkomsten welke Miranda heeft opgezet in samenspraak met en op basis van het door Ad Kerkhof geschreven zelfhulpboek ‘Piekeren over zelfdoding’. Vanaf het najaar wordt de behandelvorm op diverse plekken binnen Reinier van Arkel aangeboden aan cliënten die in behandeling zijn en last hebben van suïcidale gedachten en/of gedragingen. Haar betrokkenheid bij preventie van zelfdoding is groot omdat ze als verpleegkundige, als behandelaar, als manager maar zeker niet in de laatste plaats als naaste te maken heeft gehad met suïcidaliteit en geestelijke gezondheidsproblemen. “Ik dacht dat ik door mijn werk inmiddels veel wist en kende over suïcidaliteit en de preventie hiervan. Tot ik er als naaste intensief mee te maken kreeg bij mijn moeder. Toen zij - de wanhoop nabij door kanker, dementie en een depressie - op haar balkon stond, realiseerde ik me dat ‘weten’ alleen niet genoeg is. Het inleven in die ander, de presentie naar die ander, maar zeker ook aandacht voor naasten mogen we hierin niet vergeten.”

Tekst Ilse van den Eeden Foto Nuray Sahin

REINIER ZOMER 2019

Door Marjo Roes Foto's Nikki Nordmann

LEEFSTIJL

Verbinding maken met foto's

Foto’s maken van belangrijke momenten in je leven of van de mooie natuur lijkt zo gewoon. Maar voor mensen met een psychische kwetsbaarheid ligt dat heel anders. Dat ondervond Simon Goeman toen hij nog werkzaam was als persoonlijk begeleider op woongroep Haarsteeg. Hij bedacht het fotoproject ‘Leg de dag vast’ en werd daarmee in 2016 een van de winnaars van de Goos Zwanikkenprijs. Simon won een geldbedrag van € 500 waarmee hij cliënten in de gelegenheid kon stellen fotoherinneringen te maken. Dit idee paste volgens Simon prima in de herstelgedachte: zoeken naar mogelijkheden van cliënten en hen ondersteunen in hun gezonde kant. Na het behalen van de prijs zette Simon een berichtje op Facebook en snel volgden leuke en spontane reacties, waaronder

REINIER ZOMER 2019

het aanbod van zes tweedehands camera’s. Op deze manier bleef er veel geld over voor het laten afdrukken van foto’s. Een aantal cliënten ging zelf met de camera op pad, maar uiteindelijk liep het project niet echt storm. Als alternatief kon Simon een straatfotograaf inhuren die cliënten op verschillende afdelingen en in diverse woningen zou kunnen fotograferen. We zijn nu twee jaar verder. Met Simon kijkt Reinier terug op wat het project uiteindelijk heeft opgeleverd. “In Haarsteeg is het uitlenen van de camera’s tot een paar mensen beperkt gebleven, maar zij maken er wel gretig gebruik van”, vertelt Simon. “Een van de bewoners neemt regelmatig de camera mee naar de boerderij van haar ouders.” Met het oog op de mogelijkheid van een geringe belangstelling vanuit de woongroep,

had Simon een plan B klaarliggen. “Ik ken een straatfotograaf, Nikki Nordmann, die mensen vastlegt in hun eigen leefomgeving. In de zomer van 2018 heb ik hem gevraagd een dag mee te lopen op de woongroep Haarsteeg, en waar gewenst foto’s van bewoners te maken. Dit sloeg heel goed aan en uiteindelijk is hij twee volle dagen meegegaan, bij bewoners thuis geweest, en heeft daar prachtige foto’s gemaakt. Het was mooi te zien hoe de mensen zich openstelden door zijn speelse en ontwapenende manier van contact maken en zich vervolgens lieten fotograferen.” Die foto’s zijn afgedrukt en aan de bewoners gegeven. Een aantal foto’s heeft een plekje gevonden in de groeps-ruimtes en de kamers van de cliënten. Sommigen hebben een foto aan familie gegeven, zoals een cliënte uit Haarsteeg. “Zij heeft al ongeveer tien jaar haar kinderen niet meer gezien. Eens in de paar maanden hebben zij telefonisch contact en zo nu en

dan krijgt ze een foto, zodat ze kan zien hoe dat haar kinderen eruitzien. De foto die Nikki van haar gemaakt heeft, heeft ze naar hen opgestuurd”, vervolgt Simon. Inmiddels is Simon werkzaam als begeleider in Schijndel. Het restant van het geld had hij meegenomen om het project in Schijndel verder vorm te geven. Maar de animo onder de bewoners was niet groot. “De bewoners in Schijndel zijn best zelfstandig, zij ondernemen zelf actie en kopen hun eigen camera. En die zelfstandigheid moet je vooral zo laten”, vertelt Simon. Ook in Schijndel nodigde hij de straatfotograaf uit om op locatie te komen fotograferen. En dat werd net zo’n succes als in Haarsteeg. Een van de bewoners die op de foto is gezet, is Ger. Hij heeft genoten van de fotosessie. “Het was een vriendelijke fotograaf. Hij fotografeerde op een speciale manier, dat had ik nog nooit meegemaakt. Hij stelde

P R IJ

voor een foto van ons te maken met twee stoelen met de rug naar elkaar toe; ik zou zelf niet op het idee gekomen zijn”, vertelt Ger. “Hij was niet snel tevreden, je kon wel merken dat hij er verstand van had”, vervolgt Ger. Zelf heeft hij een grote foto aan de muur op zijn kamer hangen. Sinds het project loopt, is er diverse keren gevraagd of de foto’s gepubliceerd zouden gaan worden, of dat er een expositie zou komen. “Dit heb ik gevraagd aan de gefotografeerde bewoners en aan de mensen die zelf met de camera aan de slag zijn gegaan. Daar lag die behoefte helemaal niet. Zij wilden voor hun creaties helemaal geen podium, wat eigenlijk heel gezond en assertief is”, vertelt Simon. “Als we zelf een terloopse selfie maken, hoeft die ook niet in een museum geëxposeerd te worden.” Toch heeft een aantal gefotografeerde cliënten toestemming gegeven hun foto te laten publiceren in deze Reinier. De foto’s geven een mooi beeld van het project.

S O O Z

Succesvol verloop project ‘Leg de dag vast’

EN KK

N A I W

Omdat het geldpotje nog niet helemaal leeg is, is er nog wat geld over voor een fotosessie met Nikki Nordman op Vijverhof op Zorgpark Voorburg in Vught. Hier heeft Simon als leerling-verpleegkundige gewerkt. Dan is voor hem, na drie afdelingen, het cirkeltje rond. Simon heeft het project nu overgedragen aan Laura van Zoest, verpleegkundige op woongroep Haarsteeg. Het project is, ondanks de stroeve start, geslaagd, vooral voor de bewoners. Het mag duidelijk zijn dat het fotoproject een verbinding heeft gemaakt tussen de mensen en hun familie, maar ook tussen de bewoners in Haarsteeg en Schijndel.

Het eerste artikel over het fotoproject ‘Leg de dag vast’ verscheen in Reinier zomereditie 2017.

REINIER ZOMER 2019

DE ZOEKTOCHT VAN DAISY NAAR WERK Foto Evelien Gerrits Tussen de bedrijven door ben ik telkens in behandeling bij verschillende teams van reinier van arkel. Ik wil gewoon graag weer aan het werk. dit jaar volg ik hiervoor een speciaal traject, de werkgerchte behandelaanpak. Mijn behandelaars, het UWV en PM Arbeid helpen mij in dit jaar

een aantal zaken heeft daisy redelijk op orde

Ik vergelijk me vaak met Donald Duck, ondanks tegenslag gaat hij ook altijd door.

Zonder muziek komen de prikkels van buiten te hard binnen. De iPod helpt me beter op te letten en gefocust te blijven.

. . . en verschillende mossoorZonder mijn huisdieren kan103 ik niet, zij ten waarvan 29 korstmossen . . . geven mij rust.

mijn vriend ondersteunt me waar hij kan

Telefoneren met mijn vriendin heb ik nodig om dingen in perspectief te zien.

Zocht je deze?

maar het krijgen en houden van een baan wil tot nu niet echt lukken

Hoe krijg ik dit alarm nu uit? M ijn motoriek veroorzaakte in de horeca veel scherven

V oor Vijverhof zien we de ballen van Stuyt (architect was jan stuyt)

Meestal nam ik zelf ontslag vanwege alle stress.

I k dacht dat ik een uur te vroeg was

U bent 23 uur te laat voor de afspraak, mevrouw.

REINIER ZOMER 2019

V anuit reinier van arkel wordt daisy begeleid door verpleegkundige marco van putten

HET TRAJECT WERKGERICHTE BEHANDELAANPAK De behandelaar van Daisy heeft haar aangemeld voor het traject werkgerichte behandelaanpak. Een jaar lang werken Reinier van Arkel en UWV samen om de behandeling zo goed mogelijk aan te laten sluiten op een succesvolle terugkeer naar werk. In dit traject heeft de cliënt behalve met de behandelaar, ook regelmatig contact met een re-integratiecoach.

I n opdracht van het UWV wordt Daisy begeleid door Cyriel, re-integratiecoach bij PM Arbeid.. Het doel is één stap hoger op de participatieladder te komen.

Afspraken maak ik voortaan in de middag.

timemanagement is belangrijk voor daisy

d aisy wil op freelancebasis schrijven en publiceren.

Cyriel helpt ook bij het verwerken van negatieve ervaringen tijdens het solliciteren Je hoeft niet meteen 40 uur betaald werk te hebben.

Dus je hebt niets meer gehoord? Wat kun je nu zelf doen?

ik schrijf recensies en neem kleine opdrachten aan via internet

Dat is een mooi voorbeeld om te gebruiken.

Als opdracht heeft Daisy haar traject in een fotostrip voor Reinier magazine samengevat en is meegegaan tijdens de interviews over de werkgerichte behandelaanpak. Op deze manier heeft ze kennis kunnen maken met schrijf- en redactiewerk.

Wat is dit mooi geworden.

REINIER ZOMER 2019

Verborgen kwaliteiten Re-integratiebedrijf begeleidt voor het UWV cliënten van Reinier naar werk

De werkgerichte behandelaanpak die Daisy (zie fotostrip pagina 50) volgt bij Reinier van Arkel wordt voor het re-integratiegedeelte door PM Arbeid begeleid. PM Arbeid is één van de bureaus die door het UWV ingehuurd worden. Job Solutions is het andere bureau op dit moment. Magazine Reinier en Daisy interviewden samen Cyriel van Aar, coach, en Liesje Martens, directeur/psycholoog. Met dit interview sluit Daisy haar snuffelstage bij team communicatie af.

Cyriel van Aar is re-integratiecoach bij PM Arbeid en werkt voor verschillende gemeentes. Voor het UWV coacht hij de cliënten die vanuit Reinier van Arkel meedoen aan de werkgerichte behandelaanpak. Cyriel: “Elk traject vraagt om maatwerk. Het maakt niet uit of ik iemand coach voor een gemeente of voor dit project. Soms hebben mensen wat langer nodig en soms gaat het snel. Het is belangrijk als coach elke keer in te spelen op de behoeften van de cliënt die voor je zit.” Omdat het voor Daisy zelf nog niet altijd helder is welke keuzes ze moet maken met betrekking tot werk, wil ze graag weten hoe Cyriel tot dit beroep is gekomen en of dit is wat hij altijd al wilde doen? Cyriel: “Het is voor mij een lange zoektocht geweest. Na de HAVO heb ik in de retail gewerkt. Ik wist wel dat ik met mensen wilde werken en het liefst met mensen die hulp nodig hebben en daarom volgde ik de opleiding tot coach. Ik ben bij PHILIPS terechtgekomen waar ik in mijn werk mensen geplaatst en begeleid heb, zodat zij konden doorstromen naar regulier be-

REINIER ZOMER 2019

taalde arbeid. Ik kreeg daar de kans mijn HR-opleiding te doen en mezelf te ontwikkelen. Daar leerde ik mijn ‘verborgen’ kwaliteiten kennen. Deze eigen ervaring vormt meteen de motivatie waarom ik nu dit coachingswerk doe. Het maakt ook dat dit werk perfect is voor mij en ik geen ander werk zou willen doen.” Keuzes maken Liesje Martens is directeur van PM Arbeid. Ze heeft de opleiding psychologie gevolgd, maar had al snel de conclusie getrokken dat ze niet als behandelaar aan de slag wilde. Ze wilde directer en sneller resultaat dan je als behandelaar kunt bewerkstelligen. Liesje komt uit een ondernemersfamilie en dat heeft ertoe bijgedragen dat ze PM Arbeid heeft opgericht. Juist voor psychisch kwetsbare mensen vond ze het aanbod van de re-integratiebureaus te mager. Ze zag de meerwaarde van werk, juist voor deze groep. Daisy wil ook van Liesje weten hoe ze dit werk is gaan doen en of ze dit altijd al wilde doen?

Liesje: “Mijn keuze voor dit vak is gegroeid. Elke keer vanuit persoonlijke interesse maak je nieuwe keuzes. Wat je aandacht geeft, dat groeit. Ik ben van mening dat werk erg belangrijk kan zijn, juist ook voor het herstelproces bij psychische stoornissen. We zijn gespecialiseerd in het vooruit helpen van deze groep. Ik heb uiteindelijk de keuze moeten maken om de ondersteunende rol als directeur op me te nemen en geen coachende rol meer te vervullen. Dat heeft ook heel goed uitgepakt en ik ben erg blij met het werk dat ik nu heb.”

ACHTER GROND

Tekst Daisy van de Velden en Erik Welten Foto Nuray Sahin

Flexibiliteit PM Arbeid bestaat uit twee takken: de verzuimbegeleiding en de re-integratiebegeleiding. Liesje: “Voor de re-integratie kunnen we putten uit een groot netwerk aan bedrijven. Wij doen niet aan behandeling, daar ligt de grens. We nemen de cliënt zoals die is en gaan van daaruit op zoek naar een passende baan. Soms betekent dat dat je aan jobcarving moet doen. Dat wil zeggen dat je kijkt of er op het werk wat verandert kan worden zodat de cliënt beter past. Als iemand bijvoorbeeld niet tegen het rumoer van een kantoortuin kan dan kijken we met de werkgever of daar een mouw aan te passen is.”

Cyriel: “Omdat we nauw samenwerken met de cliënt en de behandelaar leveren we echt maatwerk per klant. Dat kan ook betekenen dat werk niet direct een optie is. Soms heeft iemand nog een andere tussenstap nodig op de participatieladder. Voor Daisy is het eerst belangrijk dat ze ervaart wat het is om te schrijven en dat ze door opdrachten of korte stage een idee krijgt van het werk. Dat is voor Daisy al een volgende stap op de participatieladder. Vanuit die ervaring kan ze dan weer verder groeien.” “Voor het project werkgerichte behandelaanpak coachen we de klant intensief”, vervolgt Cyriel. We spreken elkaar elke twee weken een uur en tussendoor staan we in contact via mail of telefoon. Er kan van alles gebeuren dus je moet snel kunnen schakelen als coach.” Liesje: “Het is fijn dat met deze aanpak de betrokken partijen een jaar lang dezelfde focus hebben voor de cliënt. De behandelaar kiest ervoor om van arbeid een prioriteit te maken tijdens de behandeling. Dat werkt prettig samen. We weten elkaar snel te vinden en goed samen te werken als dat nodig is. De resultaten van de pilot zijn ook heel goed. Daar kunnen andere ggz-instellingen nog wat van leren. Laten we niet zo bang zijn ‘werk’ tijdens de behandeling aandacht te geven.”

Herstelondersteunende zorg heeft bij Reinier van Arkel alle aandacht binnen de behandeling van een psychische stoornis. Aandacht voor arbeid en participatie maakt deel uit van de behandeling. Reinier van Arkel heeft momenteel drie interventies die gericht zijn op participatie in werk en die uitgaan van de eigen behoeften en zelf gestelde doelen. In deze interventies werkt Reinier van Arkel nauw samen met UWV, Weener XL en de WSD. Voor meer informatie kijk op www.reiniervanarkel.nl/werkalsmedicijn Bij de deelnemers aan de werkgerichte behandelaanpak is er vanaf het begin van de behandeling extra aandacht voor reintegratie. Een jaar lang werken Reinier van Arkel en UWV nauw samen om de behandeling zo goed mogelijk aan te laten sluiten op een succesvolle terugkeer naar werk. In het traject heeft de cliënt behalve met de behandelaar, ook regelmatig contact met een re-integratiecoach. Deelnemers ervaren de behandeling als intensief omdat er verder wordt gekeken dan alleen het oplossen van de psychische problemen. Er worden tegelijk ook doelen gesteld op het gebied van opleiding en/of werk. De behandelaar let samen met de cliënt erop dat de gestelde doelen haalbaar zijn en dat de re-integratieactiviteiten bijdragen aan het herstel. De ervaringen op de werkervaringsplek bieden concrete en bruikbare gespreksonderwerpen voor de afspraken met de behandelaar.

REINIER ZOMER 2019

UITZICHT

Mental Health First Aid in een app

Reinier van Arkel verwelkomt medewerkers Koo

Heb je weleens een situatie meegemaakt waarin iemand in jouw omgeving een paniekaanval kreeg? Wist je wat je in die situatie kon doen? Weet jij wie je kunt bellen als iemand suïcidaal is? MHFA is ‘de eerste hulp’ die gegeven wordt aan een persoon die een psychisch probleem aan het ontwikkelen is of in een crisis beland. In dit soort situaties is het belangrijk dat je weet wat je kunt doen of welk telefoonnummer je kunt bellen. In de gratis MHFAapp staan de verschillende richtlijnen hoe te handelen bij: • zelfmoordgedachten en suïcidaal gedrag • psychose • problematisch drugsgebruik • cannabisgebruik • problematisch alcoholgebruik • paniekaanvallen • zelfbeschadiging • eetstoornissen • depressie • getraumatiseerde volwassenen In de app kun je ook een zelfscan doen: wat weet ik al over eerste hulp bij psychische problemen. Ook vind je in de app telefoonnummers die je kunt bellen in crisissituaties en tips om het gesprek met iemand met psychische problemen aan te gaan. De gratis app is beschikbaar voor Apple en Android.

Het wijkplein van Koo is donderdag 31 januari officieel geopend op locatie Bethaniestraat 2. Tijdens de opening is de website, www.kijkopkoo.nl gelanceerd. Bij Koo kunnen inwoners van Den Bosch terecht voor vragen over de thema’s opleiding en werk, geldzaken, jeugd en gezin, wonen en vervoer, zorg en hulp, meedoen en meehelpen.

Voorzitter Raad van Bestuur, Eddy van Doorn: “Samen met gemeenten, woningcorporaties en andere (in-)formele partners werken we aan een inclusieve samenleving met aandacht voor gezondheid, daginvulling, huisvesting, deelname in de wijk en inkomen. De gezamenlijke huisvesting van Koo en Reinier van Arkel aan de Bethaniestraat verkort de lijnen, voor de burger en voor de professional.”

Nog niet verloren .

Gedichten over mijn leven met psychische problemen S idy van Gemert (1995) komt uit Zaltbommel. Schrijven doet ze al van jongs af aan, en sinds haar twaalfde vooral in de vorm van gedichten. Haar mentale problemen spelen hierin een belangrijke rol. Voor haar dient dit vooral als uitlaatklep, maar ook wil ze anderen graag inspireren en motiveren om te vechten voor hun dromen. Het creëren van meer openheid is een belangrijk doel voor haar, want niemand zou zich moeten schamen voor zijn of haar problemen, wat voor problemen dit dan ook mogen zijn. Deze dichtbundel gaat over het leven. Maar wat als je leven er, door het feit dat er een duivel in je hoofd zit, anders uitziet dan bij de meeste mensen? In haar gedichten geeft Sidy een kijkje in haar hoofd. Een hoofd waar het vaak duister is, maar waar - gelukkig - nog ruimte is voor een sprankje hoop. Dit mede door de mogelijkheid om te schrijven, wat haar leven met psychische problemen vaak een stuk draaglijker maakt. Sidy van Gemert Nog niet verloren ISBN: 978-94-6389-228-5 / 9789463892285 € 17,50 via www.boekscout.nl/shop2

REINIER ZOMER 2019

Hey-campagne wil taboe op angststoornissen doorbreken Bijna 1 op de 5 volwassenen krijgt ooit te maken met een angststoornis in zijn of haar leven. Daarmee is het de meest voorkomende psychische aandoening in Nederland. Toch vinden mensen met angstklachten het lastig hierover te praten. Om het gesprek over angsten paniekklachten op gang te brengen en het taboe te doorbreken is er nu de campagne ‘Hey! Het is oké, maak het bespreekbaar’. https://www.heyhetisoke.nl ‘De angst die je draagt hoef je niet te verbergen’ is het campagnemotto voor be-

drukte kleding als een conversatiestarter. Speciaal ontworpen T-shirts met daarop de Latijnse benamingen van diverse angsten. Zoals Sociofoob, Atychifobie, Acrofobie. De Latijnse termen creëren nieuwsgierigheid bij omstanders over wat er nou precies op het shirt staat. Dat maakt het T-shirt aan de ene kant een soort ‘coming out’ en anderzijds een uitnodiging om erover te praten. Zo vormen ze een conversation starter. Door erover te praten zal de angst niet verdwijnen, maar kan er wel begrip ontstaan.

A G O R A FO B I E

Agorafobie (de (v.)) pleinvrees, ruimtevrees, straatvrees • <1901 – 1925> gevormd Gr. van agora + -fobie

A N X I E TAS

An·xie·tas (het (v.)) (Medisch) angstgevoel, overmatig piekeren

A N T H R O P O FO B I E

Anthropofobie (de (v.)) irrationele angst voor mensen en voor de samenleving, syn. mensenschuwheid • gevormd van Gr. anthropos (mens) + -fobie

AT YC H I FO B I E

Atychifobie (de (v.)) angst voor mislukking, faalangst

C L AU S T R O FO B I E

Claustrofobie (de (v.)) ziekelijke vrees om in een afgesloten ruimte te vertoeven, syn. engtevrees • <1926-1950> gevormd van Lat. claustrum (klooster) + -fobie

S I D E R O D R O M O FO B I E Siderodromofobie (de (v.)) Fobie of angst voor treinen, treinsporen of angst om per trein te reizen

I S O LO FO B I E

Isolofobie (de (v.)) fobie of angst om alleen te zijn of voor eenzaamheid. Syn. monofobie

A C R O FO B I E

Acrofobie (de (v.)) hoogtevrees • <na 1950> gevormd van Gr. akros (úítstekend) + -fobie

AV I O FO B I E

Aviofobie (de (v.)) fobie of angst om te vliegen. Ook bekend als aviotofobie

E M E T O FO B I E

Emetofobie (de (v.)) fobie of angst om te braken

Website voor naasten

GGzE Live

Naasten in Kracht is er voor naasten van mensen met een psychische kwetsbaarheid (partners, kinderen, ouders, broers, zussen en goede vrienden). Via deze website krijg je informatie, tips, inspiratie en steun. Vooral van elkaar. De informatie is zo algemeen mogelijk zodat zoveel mogelijk naasten er van kunnen profiteren. Je kunt door middel van filters de informatie en persoonlijke verhalen lezen die voor jou van toepassing zijn. Naasten in Kracht is een initiatief van 9 cliëntenen familieorganisaties in de ggz. https://naasteninkracht.nl

GGzE Live is het popfestival dat GGz Eindhoven organiseert op 4 augustus op het landgoed De Grote Beek. Optredens zijn er onder andere van de Afterpartees, Waylon en Van Dik Hout. De opbrengst van het festival gebruikt GGzE om inzet van dieren in de behandeling van mensen met psychische klachten mogelijk te maken. Honden, katten, paarden, kippen, koeien, maar zelfs bijen dragen bij aan het herwinnen van zelfvertrouwen. Zorgdieren zoals honden en katten helpen cliënten in het opnieuw aangaan van verantwoordelijkheden en contacten. En de paarden van De Paardenhoeve op Landgoed De Grote Beek zetten cliënten terug in hun kracht. Maar ook het houden van bijvoorbeeld bijen in De Bijenstal op het landgoed en de verzorging van dieren op de boerderij helpen cliënten groeien. De kosten van de inzet van dieren in de behandeling wordt helaas nog niet altijd vergoed door de zorgverzekeraar, ondanks de bewezen effecten. Daarom wil GGzE met dit popfestival geld inzamelen om de dieren in te kunnen zetten voor cliënten. Kaarten koop je via https://winkel.ggze.nl/ggze-live/

REINIER ZOMER 2019

HERSTELLEN IS STAPPEN ZETTEN Herstelondersteunende zorg is onze inhoudelijke basis. Ieder team van Reinier van Arkel wordt geschoold in herstelondersteunende zorg. De training ‘Samenwerken aan herstel is in juni 2019 gestart. Stuur de oplossing van deze puzzel naar communicatie@reiniervanarkel.nl. Onder de inzenders verloten wij een exemplaar van het boek ‘What’s wrong with me’ van Vittorio Busato die we op pagina 29 bespreken.

Herstelpunt is het centrale punt voor vragen rondom herstel, ervaringsdeskundigheid en herstelondersteunende zorg.

De cliëntenraad telt twintig vrijwilligers met ervaringskennis. zes leden van de cliëntenraad zijn opgeleid tot ervaringsdeskundig intern auditor.

AANDACHTIG – ART – AUTONOMIE – BESCHEIDEN – CLIËNT FAMILIE – HERSTELPROCES – HERSTELPUNT – HOOP – KENNIS ONDERSTEUNEN – ONTPLOOIING – ONTWIKKELING – OPTIMISME RACT – REGIE – RESPECTVOL – STIGMA – STIMULEREN – TRIADE

HET ANTWOORD

De Familie- en betrokkenenraad (FBR) bestaat uit zeven familieleden van (oud) cliënten. Drie leden zijn opgeleid tot familie ervaringsdeskundige. De FBR is er voor vragen van familie en naasten.

LICHAAMSFUNCTIES

Herstel is een persoonlijk en uniek proces waarin iemand probeert de draad weer op te pakken en zijn leven opnieuw inhoud en richting te geven.

MENTAAL WELBEVINDEN

DAGELIJKS FUNCTIONEREN

SOCIAAL MAATSCH. PARTICIPEREN

ZINGEVING

KWALITEIT VAN LEVEN

Herstel betekent niet alleen herstel van gezondheid, maar ook van identiteit, van dagelijks functioneren en het (her)vinden van een plek in de maatschappij.