Afstudeerverslag Renate Vos

AALST 2050: EEN NIEUWE DORPSKERN Ontwerpen voor de toekomst

Afstudeerverslag Renate Vos Urban Design 08-06-2017

COLOFON 8 juni 2017 Dit verslag is gemaakt in het kader van een afstudeerstage bij LOS stad om land.

WINKELCENTRUM DEN HOF ALS CASE STUDY VOOR HET CENTRUM VAN DE TOEKOMST Een hypothetisch ontwerpend onderzoek naar de mogelijkheden voor de dorpskern van de toekomst met ruimtelijke ingrepen als gevolg van digitalisering.

Auteur: Renate Vos

RENATE VOS +31 6 177 28 100 info@renatevosvormgeving.nl Opleiding: Urban design Studentnummer: 131490

NHTV INTERNATIONALE HOGESCHOOL ACADEMIE SLM Claudius Prinsenlaan 12, 4811 DK Breda +31 76 533 26 00 Afstudeer periode: 13 februari 2017 t/m 7 juni 2017 Hogeschoolbegeleider: Ivo Dielemans Bedrijfsbegeleider: Gerbert Smulders

LOS STADOMLAND Reutsedijk 9 5264 PC Vught +31 73 – 711 37 70 gerbert.smulders@losstadomland.nl www.losstadomland.nl

NHTV

INLEIDING

SAMENVATTING

Voor u ligt het afstudeerverslag voor de opleiding Urban Design aan de NHTV Breda. Los stadomland heeft mij de kans gegeven onderzoek te doen naar de toekomstige gevolgen van de digitalisering en te kijken naar de effecten op de dorpskern van Aalst. De grootste uitdaging hierbij was het willen vorm geven van de onzekere toekomst. Dit is niet het doel van dit verslag. Het geeft geen beeld van de toekomst maar creëert bewustwording voor mij en hopelijk voor de lezer hoe hier als ontwerper mee om te kunnen gaan. Hierbij worden kansen en nieuwe inzichten getoond die men aan het denken zet. Het was voor mij een uitdaging niet te verdrinken in de hoeveelheid aan mogelijkheden die de toekomst te bieden heeft.

Aalst is een dorp gelegen onder Eindhoven. De dorpskern kampt al jaren met de groei van leegstaande winkelpanden. Dit als gevolg van de digitalisering en daarbij versterkt door de economische crisis. Wanneer men alles online kan bestellen, zijn winkels in een dorp dan nog nodig?

Ik wil alle medewerkers van LOS stadomland bedanken voor de kans die jullie mij hebben geboden, om het onderzoek op het bureau te mogen doen. Daarbij wil ik in het bijzonder Gerbert Smulders en Jeanine Beekman bedanken voor de goede begeleiding en ondersteuning ook al was ik daar onbewust erg terughoudend in. Ik heb me bij jullie erg vertrouwd gevoeld en openlijk mijn proces en keuzes kunnen bespreken. Ook wil ik Ivo Dielmans bedanken voor de ondersteuning van het proces, de sessies waren soms moeilijk doordat de richting te onduidelijk bleef maar Ivo had er vertrouwen in dat het goed kwam. Bedankt daarvoor.

Renate Vos - Juni 2017

De afgelopen 20/25 jaar is de digitalisering van onze samenleving met een duizelingwekkende vaart gegroeid. De wereld om ons heen is aan het veranderen en zal dat de komende jaren nog blijven doen. We bevinden ons in een verandering van tijdperk. Verschillende trends wijzen een richting op maar ook die richting is onzeker. Hoe gaan de toekomst eruit zien? Hoe zullen de dorpskernen functioneren. Om een beeld te schetsen van deze toekomst wordt er gekeken naar de verschillende trends en ontwikkelingen (met de nadruk op de technologische ontwikkelingen) en naar de persoonlijke behoeftes van Aalst. Dit zal uiteindelijk vorm gegeven worden door 3 speerpunten. Beleving, flexibiliteit en duurzaamheid & technologie. Er is bewust gekozen om de duurzaamheid & technologie als één te benaderen. Deze speerpunten zijn ontstaan vanuit het onderzoek dat onderdeel uit maakt van dit verslag. Daarbij is gekeken naar de toekomstige ontwikkelingen en de locatieanalyse. Hierbij zijn verschillende mogelijkheden onderzocht die uiteindelijk bepalend zullen zijn voor de herinrichting van de dorpskern Aalst.

INHOUD 04 LEVEN IN 2050

01 OPGAVE

1.1 Aanleiding 1.2 Probleemomschrijving 1.3 Probleemstelling 1.4 Onderzoeksvraag 1.5 Uitsluiting 1.6 Relevantie 1.7 Doelstelling

02 DIGITALISERING VAN DE SAMENLEVING 2.1 2.2 2.2

Tijdlijn digitalisering Digitalisering van de samenleving Gerelateerde trends

9

05 DORPSKERN VAN DE TOEKOMST

12 14 18

03 ANALYSE PLANGEBIED

3.1 Locatie 3.2 Historische ontwikkeling 3.3 Ligging 3.4 Kenmerken Aalst 3.5 Huidige infrastructuur 3.6 Leegstand 3.7 Monumenten 3.8 Kwaliteiten 3.9 Verbeterpunten 3.10 Uitgangspunten

4.1 Educatie en werk 4.2 Veiligheid en gezondheid 4.4 bedrijvigheid en detailhandel

24 25 26 27 28 30 31 32 33 35

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

Recept: toekomstbestendige dorpskern Belevingseconomie Flexibiliteit Duurzaamheid en technologie Mobiliteit

06 CENTRUM VISIE 6.1 6.2

Visie hoge schaal Visie lage schaal

38 39 40 45 47 53 57 68 75 76

07 HERONTWIKKELING DEN HOF, AALST 7.1 7.2 7.3 7.4

Bronnen

Beleving Flexibiliteit Duurzaamheid en technologie Nawoord

81 89 93 110 112

Winkelcentrum Den Hof

LOCATIE AALST, WAALRE De locatie waar het onderzoek zal landen is Aalst. Aalst is een kerkdorp in de gemeente Waalre, Dat ligt in de Provincie Noord-Brabant. Het dorp grenst aan de stad Eindhoven en heeft een uitzonderlijke bereikbaarheid. Ondanks deze stedelijke bereikbaarheid is het gelegen aan de Tongelreep en omringd met rijke bebossing. Het dorp telt ongeveer 10.500 inworners. Het oude lint, nu bekend als de n69, zorgt voor een tweedeling van het dorp. Deze lint is de directe verbinding tussen Eindhoven en Valkenswaard.

6

01 OPGAVE

7

1.1 AANLEIDING

1.2 PROBLEEMOMSCHRIJVING

De impact van de digitalisering van onze samenleving is reeds voelbaar in het gebruik en inrichting van zowel grote als kleine kerngebieden. Naar verwachting zal deze impact blijven groeien.

Men is niet langer tijd en plaats gebonden, mede hierdoor zijn nieuwe mogelijkheden ontstaan zoals een 24uurs-economie met daardoor de terugloop van economisch draagvlak in grote en kleine kerngebieden.

De gevolgen voor deze kerngebieden uiten zich in leegstand van winkel- en bedrijfspanden. Kan er op dezelfde voet worden doorgegaan met deze panden of is het tijd voor verandering?

Aalst is een kerkdorp in de gemeente Waalre ten zuiden van Eindhoven. Als gevolg van de digitalisering kampt het kerngebied Den Hof met leegstand. Inmiddels is er een leegstand in winkelpanden van 28% . De gangbare formules zoals Zeeman, Blokker en DA drogist hebben inmiddels hun deuren gesloten1.

Er wordt veel gespeculeerd over de gevolgen van digitalisering in de nabije en verre toekomst (2020, 2050). In het hedendaagse dagelijks leven is verandering al merkbaar. Bedrijven groeien mee en sluiten aan op het online netwerk. De consument gebruikt deze online gegevens om zich te informeren. Men is al gebonden aan het online netwerk en kan niet meer zonder functioneren. Hoe kan er als ontwerper worden omgegaan met de inrichting van kerngebieden zoals Den Hof te Aalst?

Als gevolg van digitalisering is het voor consumenten mogelijk 24 uur per dag 7 dagen per week vanuit iedere locatie online te winkelen. Doordat men niet langer tijd- en plaatsgebonden is, is het mogelijk om verder te reizen in een kortere tijd. De ‘moet’ om in eigen dorp te winkelen is daardoor verdwenen. Dit heeft gevolgen voor het economisch draagvlak voor kerngebied Den Hof. Kunnen kleine kerngebieden zoals Den Hof de komende jaren nog blijven functioneren als voorheen of komt er een verandering in functie en inrichting?

1.3 PROBLEEMSTELLING Voor dit onderzoek wordt uit gegaan van de volgende stelling: De huidige rol en positie van kleinschalige kerngebieden zoals Den Hof te Aalst kunnen niet langer stand houden als gevolg van digitalisering van de maatschappij.

1

8

BRO, februari 2016

1.4 ONDERZOEKSVRAAG Welke rol heeft het kleine kerngebied Den Hof te Aalst in 2050 en hoe wordt deze dan ruimtelijk vormgegeven?

1.

2.

3.

4.

5.

Wat is de definitie van digitalisering en welke veranderingen brengt dit met zich mee?

Wat is de impact van digitalisering op onze samenleving?

Welke trends zijn met elkaar verbonden op het gebied van veranderingen binnen kerngebieden en hoe moet daar rekening mee gehouden worden?

Wat zijn de belangrijkste technologische innovaties die bijdragen aan de rolverandering van kleine kerngebieden?

Waar liggen de kansen voor het kerngebied van Aalst en hoe kan de herinrichting als gevolg van digitalisering hierin bijdragen?

1.5 UITSLUITING De inhoud van dit onderzoek ligt nadrukkelijk niet op de aanloop naar 2050 toe maar hoe deze er mogelijk in 2050 uit zal komen te zien.

1.6 RELEVANTIE De digitalisering heeft voor de kleine kerngebieden een grote impact op de: • ruimtelijke structuren; • het gebruik; • de functie;

• de economie; • inrichting.

Er zijn dus meerdere relevanties betrokken bij dit onderwerp.

Sociale relevantie: Ontmoeten is verbonden met winkelen. Zodra de winkels wegvallen heeft kan dit de ontmoeting beïnvloeden.

Economische relevantie: Door functieverandering als gevolg van digitalisering van onze samenleving veranderd het economisch draagvlak voor kleine kerngebieden.

Ruimtelijke relevantie: De digitalisering van onze samenleving zal effect hebben op de wijze hoe wij de fysieke ruimte inrichten en gebruiken.

Technologische relevantie: Als gevolg van digitalisering van onze samenleving is er een enorme groei van technologische innovaties. Deze technologische innovaties hebben effect op hoe men communiceert, informeert, reist en consumeert en daardoor ook op de fysieke inrichting.

1.7 DOELSTELLING

• Een beeld schetsen van de belangrijkste veranderingen met impact op kleine •

kerngebieden met daarbij een fysieke uitwerking van kerngebied Den Hof Bewustzijn en ideeën creëren voor verandering van kerngebieden voor zowel ontwerpers, bewoners, ondernemers als de overheid.

9

''We leven niet in een tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperk'' Jan Rotmans.

TEKENAARAANTAFEL, FEMKE VAN HEERIKHUIZEN.

10

02 DIGITALISERING VAN DE SAMENLEVING

11

EERSTE TELEFOONGESPREK1

TELEFOON WORDT MEER DAN ALLEEN BELLEN EN SMSEN

ONTWIKKELING VAN MOBIELE TELEFOONS KRIJGT VAART

EERSTE MOBIELE CONTENT VERKOCHT (RINGTONE)5

EERSTE 3e GENERATIE TELEFOONS E MET SNEL MOBIEL INTERNET, FOTO’S DELEN, VIDEO’S BEKIJKEN EN MOBIELE APPS DOWNLOADEN7

KOMST VAN INTERNET VOOR CONSUMENT3

1876

1990 1973

EERSTE TELEFOONGESPREK MET MOBIELE TELEFOON2

1998 1991

2E GENERATIE MOBIELE TELEFOONS OP DE MARKT4

MOBIEL INTERNET WORDT DE STANDAARD EN BLIJFT GROEIEN

400 MILJOEN

TELEFOONSGEBRUIKERS VERBONDEN MET INTERNET9

2001 1999

INTERNET OP MOBIELE TELEFOON, KOMST IOT (internet of things) EN EMAIL OP MOBIELE TELEFOON6

2007 2005

1 BILJOEN INTERNET GEBRUIKERS8

NIEUWE GEBRUIKSMANIEREN VAN TELEFOON WORDEN ONTWIKKELD

2.1 TIJDLIJN DIGITALISERING Vanaf de 19e eeuw is de mensheid al bezig met het ontwikkelen van technologie. Door de komst van internet en vooral mobiel internet zijn de ontwikkelingen verbijsteringwekkend gegroeid de laatste jaren. Telefoons werden al gauw meer dan alleen bellen, ze zijn hedendaags de afstandsbediening voor alles in ons leven geworden. Alles in en rondom huis kan ermee 12

bediend worden en alle denkbare informatie is erop te vinden. In deze tijdlijn is te zien dat de digitalisering van de samenleving niet iets is wat gaat komen maar iets is waar we al middenin zitten. Tegenwoordig kunnen we niet meer zonder technologie. Kijk eens kritisch naar jezelf, wat gebruik jij dagelijks wat door de digitalisering is ontstaan? Zou je nog zonder kunnen?

NIEUWE TECHNOLOGIE TOUCHCREEN

FYSIEKE WINKELS MERKEN VERSCHIL FYSIEKE WINKELS MERKEN DOOR ONLINE WINKELEN VERSCHIL DOOR ONLINE WINKELEN

4 BILJOEN

OFFLINE EN ONLINE WERELD LOOPT IN ELKAAR OVER12

KOMST VAN IPHONE10

OUDE ECONOMIE PAST ZICH AAN MET DE OPKOMENDE TECHNOLOGIE

E NY TIMES GAAT OVER OP DIGITALE EPAPER16

MOBIELE GEBRUIKERS14

2020 2007

2010

2015

2008

2015

in 2020 al

50 BILJOEN

MEER APPARATEN VERBONDEN MET INTERNET DAN AANTAL MENSEN OP AARDE11

OPKOMST SENSSORCONOMY13

IOT GROEIT SNEL, MOGELIJK APPARATEN ‘SLIM’ TE MAKEN

Alexander Graham Bell, 2009 Bridget Borgobello, 2013 3 Will Brady and Jeffrey Elkner, 2011 4 Bridget Borgobello, 2013 5 Mike Bennett, 2015 - Mocom 2020, 2010 - Olav de Swaaf, 2015 6 Olav de Swaaf, 2015

2016

2011

NIEUWE MANIER VAN INFORMATIE VERZAMELEN

Bridget Borgobello, 2013 internetlivestats.com 9 Mocom 2020, 2010 10 Rahul Chowdhury, 2016 11 Dave Evans, 2011 12 Mocom 2020, 2010

BETALEN MET MOBIELE TELEFOON15

APPARATEN VERBONDEN MET INTERNET17

MOBIELE TELEFOON WORDT STEEDS PERSOONLIJKER

DAT IS BIJNA 7 KEER ZOVEEL ALS DE HEDENDAAGSE WERELDBEVOLKING WELKE BINNEN 12 JAAR ZO IS GEGROEID

Mocom 2020, 2010 Mocom 2020, 2010 15 Daniël Verlaan, 2015 16 Mocom 2020, 2010 17 Amy Nordrum, 2016 - Dave Evans, 2011

1

7

13

2

8

14

13

2.2 DIGITALISERING VAN DE SAMENLEVING De afgelopen 20/25 jaar is de digitalisering van onze samenleving met een duizelingwekkende vaart gegroeid. Vrijwel iedere Nederlander is in het bezit van een mobiele telefoon en 24/7 verbonden met het internet. De impact van deze verbondenheid zal naar verwachting de komende jaren nog sneller ontwikkelen.

Digitalisering betekent letterlijk het omzetten van informatie naar een digitale vorm. Dit betekend bijvoorbeeld dat een brief is omgezet naar een mail, sms of app, een boek naar een e-reader, een tekenvel naar een beeldscherm, enz. De komst van internet heeft hierin een grote rol gespeeld. De digitalisering is sterk te vinden binnen onze samenleving. Men kan niet meer functioneren zonder digitale apparatuur. Het heeft effect op alles in onze samenleving.

Omdat ‘‘alles’’ niet te omvatten is, wordt er in deze paragraaf kort gekeken naar de effecten op de economie, de zorg, de landbouw, de ruimtelijke inrichting en de manier van communiceren, informeren en ontmoeten. De komende jaren zullen veel van deze effecten gaan zorgen voor veel verandering zoals banen die verdwijnen of medewerkers die een andere taak krijgen.

De digitalisering is geen nieuw begrip en heeft al jaren effect op onze samenleving. Samen met de laatste economische crises heeft het een duidelijke nasleep op gebieden zoals Den Hof. Er is een probleem met leegstand die het winkelcentrum onaantrekkelijk maakt, verloedering optreedt rondom leegstaande bebouwing en de nog bestaande winkels worden meegesleept in deze neerwaartse spiraal waardoor het winkelcentrum zijn functie verliest. De digitalisering heeft niet alleen impact op onze centrumgebieden maar ook op onze totale samenleving. Kijk naar de landbouw, industrie, woningbouw, mobiliteit, logistiek, zorg, milieu, detailhandel, de arbeidsmarkt, media entertainment, onderwijs en onze privacy. Al deze onderwerpen zijn al veranderd en veranderen nog steeds door de digitalisering. Het heeft effect op grote schaal maar ook op ons als individuen.

14

LANDBOUW PRODUCTIE WORDT

DE PRODUCTIE WORDT AL EEN LANGE TIJD

DOOR DIGITALISERING EFFICIENTER.

VERRICHT DOOR WESTERSE INDUSTRIELANDEN. DOOR DIGITALISERING, ROBOTISERING EN NIEUWE

DE FOCUS VOOR DE MEDEWERKERS NEIGT IN DE TOEKOMST MEER NAAR

ER KANSEN OM DICHTERBIJ DE CONSUMENT TE

WERKZAAMHEDEN. MOGELIJKHEDEN

PRODUCEREN. ZO KUNNEN BANEN BEHOUDEN WORDEN

VOOR CONSUMENTEN RECHTSTREEKS BIJ DE BOER TE KOPEN.

EN NIEUWE GECREEERD.

PERSOONLIJKE GEGEVENS KOMEN ONLINE EN COMPUTERS VOORSPELLEN ONS GEDRAG. GROTE BEDRIJVEN ZOALS GOOGLE BEPALEN DE VOORWAARDEN DOOR DE VERSCHUIVING IN BANEN ALS GEVOLG VAN DE DIGITALISERING KOMT ER EEN NIEUWE VRAAG TE LIGGEN BIJ ONDERWIJS. OOK VERANDERD DE MANIER VAN LESGEVEN. STEEDS MEER MOGELIJKHEDEN OM DE LESSEN TE BELEVEN DAN TE LEREN (Bijv. een dinosaurus levensgroot in VR zien in plaats van een klein plaatsje in een boek).

PRODUCTIEMETHODEN ZOALS DE 3D PRINTER ONTSTAAN

SERVICE DAN NAAR PRODUCTIE

INDUSTRIE

DE MANIER VAN WONEN IS AAN HET VERANDEREN. WONINGEN WORDEN SLIMMER EN DUURZAMER. VERSCHILLENDE ONZEKERE ONTWIKKELINGEN ZORGEN VOOR EEN ONSTABIELE RELATIE TUSSEN VRAAG EN AANBOD. HIER WORDT STEEDS MEER OP GEREAGEERD MET EEN FLEXIBELE INRICHTING.

LANDBOUW

PRIVACY

WONINGBOUW

ONDERWIJS DIGITALISERING VAN DE SAMENLEVING

MEDIA

DOOR KOMST VAN IOT PASSEN ENTERTAINMENT MUZIEK, NIEUWS, FILMS EN SERIES ZICH AAN NAAR DE VOORKEUR VAN DE GEBRUIKER. TIJDSCHRIFTEN EN BOEKEN WORDEN AL DIGITAAL AANGEBODEN. ALS GEVOLG VAN DIGITALISERING VERANDEREN SOMMIGE FUNCTIES. ER ONTSTAAT EEN FUNCTIEVERSCHUIVING WAARBIJ DE VRAAG VERANDERD. ZAL DE SAMENLEVING HIERIN MEE VERANDEREN?

MOBILITEIT

MOBIEL ZIJN, IETS WAT BELANGRIJK IS OM DEEL TE NEMEN IN HET MAATSCHAPPELIJKE EN SOCIALE PROCES. DE ZELFRIJDENDE AUTO IS AL GEEN FICTIE MEER. DE ONTWIKKELINGEN GAAN RAZENDSNEL. HEEFT MEN OVER EEN TIJD NOG WEL EEN EIGEN AUTO OF IS HET EEN KLIK OP JE SMART DEVICE DIE ZORGT DAT HIJ VOOR DE DEUR STAAT WANNEER NODIG?

LOGISTIEK

ZORG

ARBEIDSMARKT

MILIEU

DETAILHANDEL

DOOR DE 24 UURS ECONOMIE DREIGEN WINKELS DIE NIET MEEGROEIEN MET DE DIGITALISERING HET NIET TE HALEN. DAARINTEGEN IS ER OOK GROTE WINST TE BEHALEN.

VOOR DE LOGISTIEK SECTOR IS DIGITALISERING NIET ONBEKEND. VRACHT WORDT DOOR MACHINES OP SCHEPEN GEZET EN GEORDEND. KOMENDE JAREN WORDT ER REKENING GEHOUDEN MET ONTWIKKELINGEN ZOALS LADINGPORTALS, ONBEMANDE SCHEPEN EN VRACHTWAGENS EN ER WORDT INGESPEELD OP 3D PRINTING.

ZORG KAN VERBETEREN DOOR DIGITALISERING, PATIENTEN KUNNEN MINDER BELAST WORDEN EN DOOR TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN WORDT LANGER THUIS WONEN MOGELIJK GEMAAKT.

DE DIGITALISERING HEEFT OOK EEN EFFECT OP ONS MILIEU. KIJK NAAR DE VERVOERSMOGELIJKHEDEN ER ZIJN GEKOMEN. DE NATUURBRONNEN DIE WE ERVOOR GEBRUIKEN, DEZE ZIJN NATUURLIJK NIET ONEINDIG. DOOR DE TECHNOLOGISCHE GROEI IS HET MOGELIJK DUURZAME UITVINDINGEN TOE TE PASSEN.

15

2.2 DIGITALISERING VAN DE SAMENLEVING Zoals op de vorige pagina duidelijk wordt gemaakt, heeft de digitalisering effect op de gehele samenleving. Hieronder worden de verschillende thema’s kort toegelicht.

Landbouw Bij de landbouw zijn er vooral veranderingen in de manier van werken. Machines nemen het werk van de boer geleidelijk aan over. Wanneer deze sector bijna volledig geautomatiseerd kan worden zal er een verschuiving zijn in vraag en aanbod.

De functie van de boer wordt dan bijvoorbeeld niet langer producent te zijn, maar de geproduceerde melk verkopen.

Er wordt dan meer gekeken naar service en persoonlijke klantencontacten. Dit kan zowel op grote als kleine schaal.

Industrie Bij de industrie zou hetzelfde gesteld kunnen worden.

Machines nemen de taken van arbeiders langzaam over, er ontstaat een verandering van taken. Nu is het bij de industrie ook nog zo dat door de ontwikkelingen binnen de logistiek het mogelijk is om op verre afstanden te handelen. Momenteel wordt er al een tijd geproduceerd door de Westerse industrielanden. Door de komst van digitalisering, robotisering en nieuwe productiemethoden zoals de 3d printer, ontstaan er kansen om dichterbij de consument te produceren. Op deze manier kunnen er banen behouden worden en zelfs nieuwe gecreëerd worden.

Woningbouw Op het gebied van woningbouw spelen de ontwikkelingen van de smart home. Dit betekend dat door technologische ontwikkelingen het mogelijk is apparaten met elkaar te verbinden en aan te sturen. Zo is het nu al mogelijk om met een telefoon de verlichting, verwarming, gashaard of tv te bedienen. Dit zal zich nog veel verder ontwikkelen. De gordijnen, oven, koffiezetapparaat en zelfs de wasmachine zijn mogelijkheden die je binnenkort met 1 universele 16

afstandsbediening kan besturen. Niet alleen de werking en de inrichting van woningen veranderen. Ook de vraag van naar flexibele en tijdelijke woningen groeit. De woningen zullen duurzamer worden met een gezamenlijk netwerk voor energieverbruik en wateropvang. Alle smart technieken geven hier extra inzicht en dragen bij aan minder water- en energieverbruik18.

Mobiliteit De mobiliteit is iets wat nauw samenkomt met de inrichting van de openbare ruimte. Er zijn een aantal ontwikkelingen die effect hebben op de mobiliteit. Zo heb je • groei van de technologische ontwikkelingen, • verstedelijking, • grensvervaging tussen publiek en privaat vervoer, • belangen gezondheid en milieu, • opkomst van andere brandstoffen • nieuwe en verschillende manieren van vervoer.

Door bijvoorbeeld de verstedelijking groeit de vraag naar schoner en stiller vervoer om de leefbaarheid binnen de overvolle stad te behouden. Het doel van Smart mobility is om de wegen veiliger, schoner en duurzamer te maken en een meer efficiënte manier van reizen te verzorgen. De grootste ontwikkeling hierin zal het zelfrijdende vervoer zijn. Er zijn al verschillende zelfrijdende auto’s op onze openbare wegen te vinden. Dit zal naar verwachting de komende jaren snel groeien.

Logistiek De logistiek is een grote economische drager in Nederland.

Om een voorsprong te behouden zal er geïnvesteerd moeten worden in het meebewegen met de digitalisering. Met, bijvoorbeeld de komst van 3d printen zal er voor de logistiek een verandering ontstaan in het vervoeren van goederen.

Er zullen bijvoorbeeld meer grondstoffen geleverd moeten worden dan eindproducten. Verder kan de communicatie

vooraf en tijdens de route verbeterd worden. Hierdoor worden de ritten effectiever gepland en uitgevoerd. Ook een vrachtwagen zonder chauffeur is geen onmogelijke gedachte meer.

Zorg De effecten van digitalisering in de zorg sector zijn al goed zichtbaar. Belangrijke gegevens van patiënten kunnen zorgvuldig worden georganiseerd, bewaard en bekeken.

Door verschillende technologische apparaten kunnen ouderen langer thuis blijven wonen. Patiënten kunnen dagelijks thuis metingen doen, zo kan er worden gekeken naar de hartslag, bloeddruk, cholesterolgehalte enz. Ook kunnen herinneringen ontvangen worden wanneer de medicijnen ingenomen moeten worden. Daarnaast is nanotechnologie een mogelijke doorbraak in de zorg. Op dit moment worden er ziektes mee opgespoord en diagnoses gesteld. Ook helpt het medicijnen gerichter te werk te gaan. Het kan een mogelijkheid worden dat de nanotechnologie niet alleen de ziektes kan opsporen maar in de toekomst ook kan verhelpen.

Milieu Het digitaliseren van papier is natuurlijk een verbetering voor het milieu. Daarnaast heeft de digitalisering het mogelijk gemaakt apparaten slim te maken. Zo is het nu al mogelijk om je energieverbruik in te zien en digitaal te sturen. Denk ook aan bewegingssensoren die verlichting alleen bij beweging activeert op grote en kleine schaal. Zo is er bijvoorbeeld de slimme lantaarnpaal al. Deze gaan alleen aan als er ook daadwerkelijk auto’s rijden. Of de manier van energie opwekken door de wind of zon, of brandstoffen vervangen door het gebruik van elektrische auto’s. De digitalisering heeft ontelbare mogelijkheden gecreëerd om onze wereld te verduurzamen.

2.2 DIGITALISERING VAN DE SAMENLEVING Detailhandel De digitalisering heeft zijn impact op kleine kerngebieden en winkelstraten al zichtbaar gemaakt. In 2015 deed 71% van de Nederlanders een online aankoop19. Opvallend hierbij is dat deze aankopen vooral plaats vonden bij Nederlandse webshops. Deze online aankopen werken door naar de kerngebieden en winkelstraten. Door de extra gevolgen van de economische crisis en de groei van online aankopen hadden deze kernen het zwaar met leegstand als gevolg.

Arbeidsmarkt Zoals besproken is het mogelijk dat er banen in de industrie en logistiek gaan veranderen. Dit geldt ook voor administratieve banen, deze banen worden niet volledig overgenomen maar de functie veranderd. Voorbeeld: Alle algemene vragen en antwoorden zijn terug te vinden op de website, de vragen die bij de baliemedewerkers terecht komen zullen complexer worden. Dit kan nieuwe eisen stellen aan de medewerkers en vraagt mogelijk om bijscholing. Daarnaast heeft het ook effect op de manier van ondernemen en manieren hoe klanten worden benaderd. Doordat de arbeidsmarkt in het bezit komt van de digitale gegevens van klanten wordt het aanbod hier razendsnel op aangepast. Het wordt voor ondernemers dus makkelijker klanten aan te spreken en voor de klanten is het een efficiëntere manier van aankopen doen. Tijd is tegenwoordig erg kostbaar en de digitalisering maakt het voor werkgever, werknemer en consument een stuk makkelijker.

Bij deze digitale gegevens komt wel een gevaar op gebied van privacy kijken. Dit wordt onder het stukje privacy verder besproken.

Rijkert Knoppers, Woningen van de toekomst Volgens de gegevens van CBS 20 Businessinsider.nl 21 Nu.nl / Onemorething.nl 22 Blogs, Vlogs, Kranten, Columns, Foto's, Boeken.

De snelle opkomst van media heeft ervoor gezorgd dat iedereen overal met elkaar verbonden kan zijn. Er worden veel persoonlijke activiteiten en gebeurtenissen gedeeld op mediakanalen. Versterkt dit juist sociale contacten of worden deze hierdoor onpersoonlijk? Aan de ene kant zou er gezegd kunnen worden dat de komst van Social Media juist een impuls geeft aan sociale contacten. De samenleving komt los van geografische beperkingen en worden georganiseerd in contact gebracht met anderen die dezelfde interesses en talenten delen. Zo kan de technologie het gevoel van gemeenschapsgevoel en individualisering versterken. Aan de andere kant is het ook mogelijk dat deze media juist een negatief effect heeft op de sociale samenhang. Men kan vereenzamen door te weinig fysiek sociaal contact. Door de technologische mogelijkheden is het mogelijk om veel vanuit huis te doen. Er kan hierdoor meer deelgenomen worden aan de onlinewereld dan de echte wereld. Dan is er nog de verandering in het entertainment. Ook deze ontwikkelingen zijn al zichtbaar. De komst van Netflix is een goed en reëel voorbeeld. In 2014 had Netflix al 1 miljoen betalende Nederlandse abonnees20. Dat zijn er inmiddels al bijna 100 miljoen wereldwijd. In Nederland hebben 1 op de 4 huishoudens een Netflix abennoment21. De manier van tv kijken is door bedrijven zoals Netflix aan het veranderen. Onze samenleving is gehaast en wil graag kunnen kijken op een zelf gekozen plaats en tijdstip. Deze veranderingen zijn niet alleen zichtbaar bij de televisiewereld. Ook het luisteren van muziek en het verkrijgen van nieuws en informatie veranderd. De New York Times is zijn krant al digitaal aan gaan bieden. Dit is ook te zien bij tijdschriften en andere informatiebronnen22.

Privacy Onze persoonlijke online gegevens worden tegenwoordig verzameld en opgeslagen. Deze informatie is het nieuwe middel voor economische groei en organisatie strategiën.

De gegevens die door bedrijven en overheden worden verzameld betreft veel persoonlijke data. Zo kan er gekeken worden naar gegevens van Social Media, zoekpatronen van google, locatie bezoeken via gps, aankoopgedrag, digitale dossier in de zorg en lichaamskenmerken of gedragseigenschappen via biometrie24. De mens is de bron geworden voor de aanbieder. Voor de aanbieder heeft dit als positief gevolg dat er ingespeeld kan worden op de gebruiker.

Dit stimuleert aankopen en zorgt voor een gerichte aanpak.

Voor de gebruiker is het positief dat de aanbieder bekend is met de interesses van de gebruiker. Zo krijgt de gebruiker geen onnodige aanbiedingen en hoeven de gegevens niet dubbel ingevuld te worden omdat deze al bekend zijn bij de aanbieder.

De nieuwe privacywetgeving25 2018 zal verandering gaan brengen. Bedrijven en overheid worden verplicht zorgvuldig met deze gegevens om te gaan.

Schoolborden verbonden met internet, maakt interactief lesgeven mogelijk.

Het vaststellen van meetbare perosonlijke eigenschappen zoals dna kenmerken.

25 GDPR, de ‘General Data Protection Regulation en AVG, de ‘Algemene Verordening Gegevensbescherming

18

23

19

24

Media en entertainment

Ook in het onderwijs zijn de ontwikkelingen van digitalisering al zichtbaar. In ieder lokaal zijn de krijtborden vervangen door Smartboarden23 of whiteboarden met beamer. Ook worden veel toetsen al nagekeken door de computer. Niet alleen de manier van les geven veranderd maar ook de inhoud van de lessen. Welke kennis heeft de toekomstige generatie nodig om te kunnen groeien? Kennis op gebied van technologie kan in dit nieuwe digitale tijdperk niet achterblijven. De banen zijn aan het verschuiven, het zou niet verstandig zijn kinderen op te leiden voor een vak wat waarschijnlijk in de toekomst gaat verdwijnen.

Onderwijs

17

2.3 GERELATEERDE TRENDS MET EFFECT OP KLEINE KERNGEBIEDEN In deze paragraaf wordt in gegaan op verschillende trends.

Hierbij is een selectie gemaakt uit trends die allesomvattend zijn zoals bijvoorbeeld de verstedelijking en individualisering.

Daarnaast is er gekeken naar een aantal trends die gevolgen kunnen hebben voor de verandering van kleine kerngebieden zoals Den Hof te Aalst.

Demografische ontwikkelingen Verstedelijking De bevolking van grote steden zal naar verwachting de komende jaren flink groeien. Ook is het mogelijk dat kleine gemeenten juist krimpen. Een mogelijke reactie hierop is om eerst te kijken naar de optie van herontwikkelen i.p.v. grootschalige nieuwbouwprojecten. Dit vooral op het gebied van voorzieningen en huurwoningen. Particuliere woningen zullen waarschijnlijk minder snel leeg komen te staan aangezien leegstand voor de gemiddelde woningeigenaar niet te betalen is. Naar grove schatting bestaat Aalst voor 30% uit huurwoningen26. Het is mogelijk dat deze huurwoningen op een bepaald moment leeg komen te staan. Daarnaast is er een ander scenario, namelijk doordat de steden zo overvol raken, mensen juist meer naar dorpen trekken. Doordat men niet langer tijd en plaats gebonden is, is het leven in dorpen net zo efficiënt en comfortabel als in de stad. Medewerkers zijn niet langer genoodzaakt dichtbij kantoor te wonen om er te kunnen werken. Men hoeft niet in de buurt van een centrum te wonen om de boodschappen en kleding in huis te krijgen, alles komt zo naar je toe. Welke kant deze ontwikkelingen op zullen gaan moet nog blijken. Wel kan erin meebewogen worden door flexibele regelgeving en flexibel bouwen. Door hier rekening mee te houden wordt het makkelijker om op de toekomstige ontwikkelingen mee te bewegen.

18

Vergrijzing De vergrijzing is sterk aan het toenemen en zal nog blijven groeien. Het hoogtepunt wordt verwacht in 2040 met twee keer zoveel 75+-ers als nu27. De vergrijzing heeft vooral impact op de woningmarkt en zorgvoorzieningen en zal meer zichtbaar zijn in dorpen doordat jongeren naar de steden trekken. Als gevolg van de technologische ontwikkelingen is het mogelijk deze ouderen langer in het eigen huis te laten wonen wat verschuiving in de woningmarkt stop zet en starters geen ruimte geeft. Om rekening te houden met de vergrijzing is flexibel bouwen of herontwikkelen een goede mogelijkheid.

Wanneer er nieuwe zorgwoningen moeten komen voor de groeiende ouderen is het een kans om bij afname van deze groep na 2040 deze woningen te herontwikkelen voor bijvoorbeeld starters of jonge gezinnen. Dit geld ook voor de voorzieningen, wanneer de vraag naar zorgvoorzieningen afneemt is het positief wanneer er flexibel om gegaan kan worden met herbestemmen.

Economische ontwikkelingen door digitalisering Beleving belangrijker dan ooit Doordat het aanbod van goederen en diensten zo immens groot is, wordt beleving steeds belangrijker. Wat wordt er extra geboden om de consument over de streep te trekken.

Een bezoek aan een winkel moet leuk, spannend en verassend zijn. Eerder bleek al dat in 2015 71% van de online aankopen werden gedaan bij een Nederlandse webwinkel. De consument wil nog steeds een gezicht, iets wat bekend en betrouwbaar is. Men wil persoonlijk behandeld worden en zal hier ook voor terug komen, en misschien belangrijker nog, meer betalen.

24/7 online Als gevolg van digitalisering is het voor consumenten mogelijk geworden om 24/7 online te zijn en dus op elk gewenst moment aankopen te doen. Dit heeft een grote gevolgen voor de fysieke detailhandel. Steeds meer branches verdwijnen uit het straatbeeld. Dit is vooral te merken bij reisbureaus, fotozaken, muziekwinkels, videotheken en electronicazaken28.

Omzetverschuiving in online en offline winkelen wordt zichtbaar. Het is dan ook voor een offline winkel noodzaak te handelen richting online marketing. Naar verwachting zullen meer en meer branches op korte termijn geraakt worden door deze 24uurs economie. Bijvoordbeeld door: de technologische ontwikkelingen zoals de snelle bezorging van online aankopen, de 3d printer die het mogelijk maakt producten online te kopen en thuis te printen de schaalvergroting die door een grote organisatiestructuur lage prijzen kan bieden is het binnenkort niet meer haalbaar om in een dorp als Aalst deze voorzieningen aan te bieden.

Branchevervaging De branchevervaging maakt deel uit van de schaalvergroting.

Consumenten hebben een drukke agenda en willen het liefst alles in één keer kunnen aanschaffen. De grote winkelketens spelen hier goed op in. Kijk bijvoorbeeld naar de supermarkt.

Deze hebben de kleine ambachtszaken zoals de bakker, groenteboer en slager overgenomen. De consument is in 2050 niet meer op zoek naar producten maar naar beleving. Dit doorbreekt de grenzen van de branches nog verder.

Wie hier niet in mee beweegt dreigt niet overeind te blijven.

2.3 GERELATEERDE TRENDS MET EFFECT OP KLEINE KERNGEBIEDEN Slimmere consumenten Door de komst van internet is het voor consumenten mogelijk geworden overal en altijd aan informatie te komen. Zo is het tegenwoordig normaal om eerst onderzoek te doen op het internet naar een product voordat er een keuze wordt gemaakt waar de aankoop plaats zal vinden. Consumenten worden ook steeds kritischer. Door het grote aanbod wordt er gefilterd en wordt het gevoel bij een aankoop belangrijker dan het merk.

Als het consumentenvertrouwen er eenmaal is, zal deze klant vaker terugkeren.

Leegstand Als gevolg van de laatste economische crisis en digitalisering van de samenleving heeft de detailhandel zware jaren achter de rug met als gevolg leegstand van winkelpanden. Deze leegstand zorgt in winkelgebieden voor een verlaten beeld wat gevolgen heeft voor de nog bestaande winkels. De gebieden kunnen verloederen waardoor de laatst overgebleven winkels minder kans hebben om te overleven. In Aalst is deze leegstand duidelijk merkbaar in het huidige aanzicht.

Sociale ontwikkelingen Individualisering De individualisering is niets nieuws. De samenleving is de laatste jaren een stuk vrijer geworden en de individuele keuzevrijheid en diversiteit is toegenomen. Moderne mensen die hun eigen leven geheel naar eigen inzicht kunnen en willen inrichten. Wat voor kleren en welke vrienden of partner men heeft. De digitalisering heeft dit effect nog versterkt. Doordat het mogelijk is 24/7 verbonden te zijn met alles en iedereen lopen de offline en online wereld door elkaar heen. Vroeger waren er sociale bijeenkomsten zoals de kerk, vakbonden en

politieke partijen. De invloed van deze instituties neemt af.

De basisbehoefte van de mens blijft nog steeds om ergens deel vanuit te maken. Daarnaast is de mens een sociaal dier en fysiek contact is belangrijk. Men gaat steeds meer op zoek naar een vervanger van religie of herkomst. Deze sociale contacten worden gezocht binnen gelijkgestemden en wordt vaak gevonden binnen communities zoals een sportvereniging, studenten- of hobbyclubs.

Netwerksamenleving Delen is het nieuwe hebben. De overheid wil dat burgers zelf meer initiatief gaan nemen in eigen buurt. Door het digitale netwerk is het laagdrempelig om een platform op te starten waarmee de gehele buurt in contact kan worden gebracht. Zo kunnen er spullen en diensten gedeeld worden, samen gekookt en de auto gedeeld worden. Daarnaast kunnen mensen werken aan een zelfde doel, bijvoorbeeld de eigen buurt schoon houden of vergroenen. Deze netwerksamenleving creĂŤert een buurtgevoel waardoor een woonplek kan socialiseren.

Klimaatverandering De klimaatverandering is iets wat niemand is ontgaan. Er is een stijgende lijn zichtbaar in het opwarmen van de aarde, dit als gevolg van menselijke activiteiten. De grootste rol hierin spelen de menselijke emissies van broeikasgassen29.

Deze klimaatverandering is o.a. al merkbaar in de neerslag.

Het regent niet alleen vaker maar ook heftiger. Er moet dus nagedacht worden over hoe stedelijke gebieden koel gehouden kunnen worden en een beter oplossing voor wateropvang en infiltratie.

Technologische ontwikkelingen: Smart City Wanneer we gaan kijken naar onze steden is de ontwikkeling van verstedelijking merkbaar. Steden worden drukker en voller en dreigen te bezwijken onder de drukte. Denk aan problemen rondom veiligheid, verkeersknelpunten, verontreiniging en sociale problemen. Om deze ontwikkelingen in goede banen te leiden is de Smart City ontstaan. De Smart City is het samenkomen van technologische ontwikkeling in verstedelijkte gebieden. Het doel van een Smart City is met gebruik van de technologie te zorgen voor een leefbare, veilige, goed georganiseerde, aantrekkelijke, sociale en duurzame manier van leven. Een Smart City bestaat zoals het woord al zegt uit ‘slimme objecten’. Zo is het mogelijk om onze omgeving met ons mee te laten denken. Om dit te doen wordt als eerste een hoop data30 verzameld. Deze data bevatten gegevens over bijvoorbeeld energieverbruik, koopgedrag, biometrische gegevens, aantallen, snelheden, online gedrag en meer. Zo goed als alles is tegenwoordig meetbaar. Deze data wordt gemeten door IoT (sensoren en internet) en biometrische metingen. Wanneer de hoeveelheid van deze data dermate veel is dat het niet meer door de klassieke relationele databasemanagementsystemen verwerk kan worden, wordt er gesproken over big data. Wanneer deze date verzameld is ontstaat er alleen nog rauwe onbruikbare data. Deze data wordt vervolgens opgeslagen op de Cloud en gestructureerd.

Vanuit deze structuur wordt het geanalyseerd en verwerkt tot bruikbare data. Bijvoorbeeld analytics die in statistieken en grafieken de uitkomsten verbeelden.

Edugis.nl Planbureau voor de leefomgeving, 2016 / Sectorinstituur openbare bibliotheken, 2014 28 Winkelgebied van de toekomst, Platform 31, 2014 29 greenfacts, Report 2007 van het IPCC, 2007 30 Data: gegevens, feiten; eenheden die in computers verwerkt kunnen worden (bron: etymologiebank) 26 27

19

Met de uitkomst van deze verwerking is het mogelijk apparaten dingen te leren en patronen te herkennen en hier ook op te reageren in samenwerking met andere apparaten. De analyse van deze data kan best ver gaan. Zo is er predictive analysis, deze analyse doet op basis van alle gegevens een voorspelling op wat er kan gaan gebeuren. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bijvoorbeeld een risicoprofiel. In Eindhoven zijn ze bezig met een living lap die in het uitgaansleven agressie kan herkennen en zo escalaties kan voorkomen. In de verre toekomst denken onderzoekers dat het mogelijk is om iemand te arresteren voor moord nog voordat de moord is gepleegd.

Deze technologie die mee denkt kan dus een flinke impact hebben op ons leven. Wat is de Smart City? Er is geen directe definitie over wanneer een stad nou een Smart City is, maar een Smart City maakt gebruik van Smart objecten die bijdrage aan een leefbare, veilige, goed georganiseerde, aantrekkelijke, sociale en duurzame manier van leven in de stad. Iets is een Smart object is wanneer het object data verzameld over eigen functioneren en de omgeving, deze data doorgestuurd kan worden, er functies aan- en uit geschakeld kunnen worden op basis van eigen gegevens, er een diagnose gesteld kan worden over wenselijk gedrag en er gecommuniceerd kan worden met andere objecten zonder menselijke tussenkomst31.

Een belangrijke ontwikkeling in de Smart City is de zelfrijdende auto. Door het verzamelen van alle gegevens rondom het voertuig is het voor de zelfrijdende auto moglijk om te functioneren zonder bestuurder. Dit betekend dat het in de

DATA COLLECTIE Verzamelen van data veelal door sensoren (IoT), internet en biometrische metingen

20

toekomst mogelijk is om je auto zichzelf te laten parkeren. Het is een mogelijkheid het straatbeeld volledig autovrij te krijgen.

Zo zet de zelfrijdende auto de persoon voor de deur af en rijd zelf naar een parkeerplaats in de buurt. Daarnaast is het geen noodzaak meer om een eigen auto te hebben. Je kunt via de telefoon op ieder gewenst moment een auto voor laten rijden.

Conclusie Trends zijn vaak onduidelijk en worden nauw in de gaten gehouden. Zo is het onduidelijk waar men wil wonen en werken. Is dat dichtbij elkaar of juist ver weg? Is dat in de stad of toch in een drop? Daarnaast is er ook een constante verschuiving in vraag en aanbod. Zo is er de periode van vergrijzing die de vraag van zorgvoorzieningen zal veranderen. Hierna zal dit zich vertalen in een verschuiving van woningtypologieĂŤn. Ook de detailhandel is een grote speler. Dat de detailhandel zoals we die vandaag kennen gaat veranderen is zeker. En zijn vandaag de dag al genoeg branches onderdoor gegaan aan de online mark. Hierdoor dreigt de leegstand van deze panden door te zetten. Door het grote online aanbod wordt de beleving en het vertrouwen van, klant, patient en consument belangrijker. Ook de individualisering zorgt voor de vraag naar een persoonlijker aanbod. Doordat de online wereld steeds belangrijker wordt is de grens tussen online/offline contact aan het vervagen.

DATA MANAGEMENT Opslaan en structureren van Big data

De mens blijft van nature een sociaal die en zal altijd op zoek blijven naar fysiek contact. De ontmoeting in de openbare ruimte kan hier een grote rol bij spelen.

Dan is er nog de klimaatverandering. Deze is niet te negeren.

De aarde is aan het opwarmen en zorgt voor zowel meer als heftigere neerslag.

Als laatse kunnen de techonologische ontwikkelingen en de Smart City bijdragen aan een leefbare, veiligere, goed georganiseerde, aantrekkelijke en duurzame manier van leven.

Een belangrijke technologische ontwikkeling hierin is het zelfrijdende vervoer. In dit verslag wordt als uitgangspunt genomen dat in 2050 al het vervoer zelfrijdend is.

Dit zijn stuk voor stuk dingen om rekening mee te houden en zo nodig mee te bewegen zoal niet voorop te lopen. We willen de komende generaties toch een gezonde en veilige wereld doorgeven?

31

Smart cities: hoe technologie onze steden leefbaar houdt en slimmer maakt ,Pieter Ballon, 2016

CLOUD COMPUTING Analyseren en verwerken van de data

21

22 waalre.nl/ontdek-waalre/historie

03 ANALYSE PLANGEBIED

23

3.1 LOCATIE AALST, WAALRE Zoals eerder in het verslag genoemd is locatie waar het onderzoek zal landen is Aalst.

Aalst is een kerkdorp in de gemeente Waalre, Dat ligt in de Provincie Noord-Brabant. Het dorp grenst aan de stad Eindhoven en heeft een uitzonderlijke bereikbaarheid. Ondanks deze stedelijke bereikbaarheid is het gelegen aan de Tongelreep en omringd met rijke bebossing.

Het dorp telt ongeveer 10.500 inworners. Het oude lint, nu bekend als de n69, zorgt voor een tweedeling van het dorp. Deze lint is de directe verbinding tussen Eindhoven en Valkenswaard.

24

1800

1900

2016

3.2 HISTORISCHE ONTWIKKELING Aalst en Waalre waren tot 1923 ieder een eigen gemeente. De dorpen hadden ieder een duidelijk eigen karakter. Het karakter van Aalst was een duidelijk voorbeeld van lintbebouwing. De woningen lagen voornamelijk langs de weg tussen Eindhoven en Valkenswaard. Tegenwoordig bekend als de Eindhovenseweg(n69). Vanaf de jaren ‘20 steeg het inwonersaantal enorm. De echte uitbouw tot forensen- en villadorp kwam pas na de Tweede Wereldoorlog. Pas toen werd dit dorp ontdekt als schilderachtige woonplaats die nu bekend staat als de 'Groenfontein'. waalre.nl/ontdek-waalre/historie

25

3.3 LIGGING Wanneer er op hoge schaal wordt gekeken, zijn er een aantal structuren zichtbaar.

Hierbij zijn een aantal kwaliteiten/kansen maar ook minder sterke punten.

Het dorp heeft een zeer gunstige ligging. Zo ligt het in de luwte van de A2 en beschikt het over de provinciale weg als verbinding met Eindhoven. Hiermee is het dorp goed ontsloten met zijn omgeving. Ondanks dat de Eindhovenseweg voor een goede verbinding zorgt tussen Aalst en Eindhoven, functioneert het tevens als verbinding voor het verkeer tussen Valkenswaard en Eindhoven. Aalst is in dit geval alleen een route en geen verblijf. Dagelijks rijd er veel gemotoriseerd verkeer over deze as waaronder ook zwar vrachtverkeer. Dit brengt veel onrust en overlast met zich mee. Verder beschikt het dorp over een goede verbinding met de High Tech Campus Eindhoven. Met oog op de toekomst zouden deze kenniswerkers een goede aanvulling kunnen zijn voor de reeds spelende innovaties en die nog te komen.

Ondanks de goede verbinding met zijn omgeving wordt het dorp omringd door bosgebied. Dit is een belangrijk onderdeel van de identiteit van Aalst. Goed bereikbaar maar toch midden in de natuur. Een groot deel van deze natuur is beschermd. Het zal dan ook niet waarschijnlijk zijn dat Aalst ooit als stadsrand van Eindhoven zal gaan functioneren.

26

3.4 KENMERKEN AALST Wanneer er meer wordt ingezoomd, worden voelbare scheidingen en kwaliteiten zichtbaar.

Aalst beschikt over een groene identiteit. Het dorp wordt omringd door kwaliteitsgroen en loopt ook voelbaar door in de rest van het dorp. Met name het zuidelijke woonmilieu is een bosmilieu bestaande uit hoogwaardige vrijstaande woningen omringd door groen. Ook zijn er verschillende waterstructuren verweven door het dorp. De belangrijkste structuur is de Tongelreep. Een beschermde zijrivier van de Dommel. Deze loopt door Valkenswaard en Aalst en komt in Eindhoven weer samen bij de Dommel.

De voorzieningen binnen Aalst bestaann voornamelijk uit basisvoorzieningen. Deze zijn grotendeels gecentreerd in het kerngebied Den Hof. Voorzieningen zoals zorg en scholen zijn meer verspreid door het dorp.

Zoals eerder benoemd zorgt de Eindhovenseweg(n69) voor een scheiding tussen het oostelijke en westelijke gedeelte van Aalst. Ter hoogte van het kerngebied ligt een doorbroken structuur die het onmogelijk maakt voor een directe verbinding tussen het oosten en de kern. Deze scheiding wordt nog eens benadrukt door de aanwezige groene strook.

Eindhovenseweg

Š Roland Otter

27

3.5 HUIDIGE INFRASTRUCTUUR Zoals vanuit de historie merkbaar, is de Eindhovenseweg de structurele drager van het dorp. Deze hoofdontsluiting is de directe verbinder met de A2.

Dagelijks kampt deze provinciale weg met zware opstoppingen doordat deze de drukte niet aan kan.

Dit zorgt voor veel overlast en frustratie. Daarnaast is te zien dat kerngebied Den Hof aan deze weg grenst.

Er mist hier een directe verbinding met de kern. In de huidige situatie is er geen duidelijke ontsluiting of voelbare entree voor het meest intensief gebruikte gebied van het dorp. Doordat deze weg zo druk is, raast het verkeer voorbij het kerngebied zonder het op te merken. De Eindhovenseweg geeft meer overlast voor de kern dan dat het de bereikbaarheid versterkt.

De hoofdontsluiting voor het oostelijke gebied is in de vorm van een rondweg. In het westen loopt deze rondweg door met daarbij twee verlengende assen. Dat is zuidwest de verbinding tussen Aalst en Waalre.

28

Nieuwe N69

Provincie Noord-Brabant

Toekomstige plannen De overlast die de Eindhovenseweg bezorgt is niet onopgemerkt gebleven. Er liggen reeds plannen voor een nieuwe N69, de Westparallel. Deze nieuwe weg zal vooral het doorgaande verkeer en het vrachtverkeer om Aalst heen moeten leiden. Dit moet de leefbaarheid van het dorp versterken. De nieuwe N69 zal een westelijke ontsluiting hebben vanaf de A67 en zal bestaan uit 1x 2 rijstroken met een maximale snelheid van 80km/u. De weg wordt landschappelijk ingepast en voorzien van stil asfalt.

€ ƒ

Â… † ‡ Â

ˆ€  … ‰

$

Š €‹ ŠƒŒ

ˆ€ Ž Š ‘ ‰

$

$

1

 � �  �� ­ € ‚ €  ‚ ƒ„ ƒ„

grenscorridorn69.nl

grenscorridorn69.nl

Âą

Â

29

3.6 LEEGSTAND De leegstand van winkel- en bedrijfspanden is een groot probleem binnen Aalst. De leegstaande panden, als gevolg van digitalisering en de economische crisis, geven een verlaten en onaantrekkelijk beeld. Dit heeft impact op de overblijvende voorzieningen. In de huidige situatie is zo’n 30% van het kerngebied leegstaand en zal naar verwachting nog verder oplopen1.

2

30

BRO, februari 2016

Voormalig Franciscanessenklooster - 1909

Monument: Voormalig Raadhuis Aalst -

Monument: Herenhuis "Villa Louise" - 1900-1925

Heden: Woonvilla

Heden: Kantoorpand

Heden: Restaurant Lugar - 1910

Kinderopvang

Monument: Woonvilla - 1910

Monument: Neogotische R.K. Onze Lieve Vrouw Presentatiekerk met toren - 1905 Heden: Nog steeds in gebruik als Rooms Katholieke kerk

Monument - Woonhuis - Pastorie - 1870-1880

3.7 MONUMENTEN Het kerngebied van Aalst is in het bezit van een aantal karakteristieke panden en monumenten. Wel zijn deze vooral in het noorden van Den Hof te vinden. In het kader van meer beleving spelen deze gebouwen een belangrijke rol voor de versterking van de identiteit en de kwaliteit van Aalst.

Restaurant de Meiboom

31

3.8 KWALITEITEN Vanaf de Eindhovenseweg is de kerk, omringd met monumenten, goed zichtbaar. Dit geeft mogelijkheden voor een sterke entree. Daarnaast biedt het groen rondom de kerk ook kwaliteiten. Tot op heden is de pastorietuin gesloten voor publiek. Er staat een gesloten muur rondom die iedere voelbare verbinding onmogelijk maakt. Het gebied beschikt over een aantal karakteristieke panden en monumenten. Dit versterkt de identiteit, historische kwaliteit en beleving van het dorp. Ook is het, ondanks de overlast, een kans om de Eindhovenseweg beter te verbinden met het kerngebied en daarmee de bereikbaarheid te versterken.

Er liggen voldoende kansen voor Den Hof, vooral in het noorden van het centrum, zoals de kerk, de karakteristieke panden en de bereikbaarheid. Om de bestaande kwaliteiten te gebruiken voor de verbetering van Den Hof zullen deze nog wel aangepast of versterkt moeten worden.

32

3.9 VERBETERPUNTEN

Naast deze kwaliteiten zijn er ook de zwakke punten en zelfs de bedreigingen voor winkelcentrum Den Hof. Zo is het een gemis dat de kerk niet in verbinding staat met het huidige centrum. De kerk wordt aan 3 zijdes omsloten en grenst met de open zijde aan een drukke weg. In het kerngebied zijn er veel achterkanten van bebouwing aanwezig. Zo is bijvoorbeeld de noordelijke parkeerplaats omsloten door alleen maar achterkanten. Dit zorgt voor een onaantrekkelijke entree voor het kerngebied. Verder is zoals eerder besproken de leegstand een probleem. Het domino-effect zorgt voor verdere verloedering van het gebied. Het beschikt reeds over een sobere inrichting wat het nog verder versterkt. De inrichting mist groen en invulling en is nu erg kaal en te groot voor het gebruik. De lege panden en lege openbare ruimtes zorgen voor een onaantrekkelijke kern.

De routing naar de kern voor gemotoriseerd verkeer is erg onduidelijk. De kern heeft een gesloten uitstraling om de overlast van de Eindhovenseweg buiten te houden. De parkeerroute, en daarmee de enige ontsluiting voor de voorzieningen, loopt door een woonwijk en voelt onduidelijk aan. Daarbij is de ingang van de hoofdparkeerplaats verstopt. De voorzieningen aan de oostzijde van de Eindhovenseweg sluiten niet aan bij de kern. Ook hier is de scheiding weer merkbaar.

Wat het meest opvalt is de rommelige structuur. De bereikbaarheid en oriëntatie is van lage kwaliteit. Er zijn veel achterkanten in het gebied die niet bijdrage aan een kwalitatief en rustig beeld. Het gebied bezit niet over kwaliteitsgroen of een sterke identiteit. De kerk daarentegen is één van de sterkste punten van Den Hof, helaas is hier geen enkele verbinding tussen.

Hoofdontsluiting parkeeringang

Aanzicht centrum vanaf Eindhovenseweg 33

34

3.10 UITGANGSPUNTEN Als resultaat van de zowel theoretische als ruimtelijke analyse zijn onderstaande uitgangspunten opgesteld. Deze uitgangspunten dienen als kader voor de ontwikkeling van kerngebied Den Hof.

• • • • • • • • • • • •

Entree dorpskern versterken Kerk beter aan laten sluiten op zijn omgeving Verbeteren van de bereikbaarheid voor zowel gemotoriseerd als langzaam verkeer Versterken van de leefbaarheid aan de Eindhovenseweg Nieuwe functie voor de dorpskern als beweging tegen leegstand Groene identiteit prominenter aanwezig laten zijn in de dorpskern Verduurzamen van woningen en openbare ruimtes Extra wateropvang als reactie op klimaatverandering Dorpskern inrichten als verblijfsplaats om ontmoeting te stimuleren Eindhovenseweg onaantrekkelijker maken voor doorgaand verkeer.

Karakteristieke panden betrekken in nieuwe structuur Zelfrijdend vervoer is de norm in 2050

35

36

04 LEVEN IN 2050

37

4.1 EDUCATIE EN WERK

MEER MOGELIJKHEIDEN TOT THUISWERKEN

VOORNAAMSTE SOCIALE VERBINDINGEN BINNEN EIGEN WOONPLAATS KOMEN VOORT UIT ZELFDE INTERESSES OF VERENIGINGEN ZOALS HOBBY’S, SPORT EN ONDERWIJS

38

Door de komst van IoT en de Cloud is het mogelijk om te werken op elke gewenste locatie. Het is mogelijk om op hetzelfde netwerk te werken aan dezelfde up to date bestanden. Geen gedoe met bestanden mailen.

Ook door de komst van de zelfrijdende auto is het mogelijk om tijdens de reis in de auto te werken. Het is mogelijk op ware grote te comminuceren met iemand via display, vergaderen op afstand is dus heel normaal in 2050. Daarnaast kunnen de vertaalmachines live in een geprek de taalbarriëre doorbreken. Zo is het laagdrempelig om te werken met een internationaal netwerk. Iedere fysieke ruimte kan gebruikt worden voor meerdere doeleinden. Zo kan het een vergaderruimte zijn op afstand of reallife, een presentatieruimte en een werkruimte. Door het gebruikt van bijvoorbeeld digitaal glas kunnen alle ruimtes geblendeerd worden tot een donkere presentatieruimte of een licht maar toch privé kantoor. Ook kunnen kantoorruimtes gecombineerd worden. Zo kunnen er 's avonds bijvoorbeeld trainingen of workshops gegeven worden. Het zou zelfs een mogelijkheid zijn deze ruimte tegen een kleine vergoeding te gebruiken voor een avondje met vrienden. Samen film kijken op de digitale glaswanden of een potje pokeren op de interactieve tafel. Het is mogelijk dat als gevolg van deze ontwikkelingen de vraag naar vrije en gedeelde kantoorruimte in de buurt van de eigen woonplaatst stijgt. Daarnaast is er nog een mogelijkheid betreft de reistijd naar werk. Voorheen was het standaard om dichtbij het werk te wonen, reizen was toen tijdrovend en er zaten hoge kosten aan verbonden Hedendaags wordt het hele land afgereisd om naar het werk te komen en kan er gewoond worden op iedere

locatie naar keuze. De vraag is hoe dit in 2050 zal zijn.

Zal door de komst van de zelfrijdende auto het verre reizen nog laagdrempeliger worden omdat dit geen verloren tijd meer zal zijn? Of zal men door alle technologische ontwikkelingen voor een bedrijf werken vanuit de eigen omgeving? Waarschijnlijk zal het een beetje van beide zijn. De keuze kan men zelf maken doordat de technologische ontwikkelingen het beide mogelijk maken.

Wat educatie betreft zal de technologie de komende jaren nog verder infiltreren in het onderwijs. Het meeste verschil zal in de manier van informeren en onderzoeken zijn en op het gebied van communicatie en verbeelding. Zo is het bijvoorbeeld al merkbaar, kinderen werken meer en meer met tablets. Dit zal alleen maar verder groeien. Kennis zal meer ervaren kunnen worden in plaats van een plaatje uit een boek.

De displays kunnen de echte en de digitale wereld samen laten komen16. Daarnaast is alle kennis van de wereld ter plekke beschikbaar. Dit kan de persoonlijke groei en ontwikkeling ook erg stimuleren en kan daar ook de ruimte voor geven. Waarschijnlijk zal de manier van lesgeven vooral voor het voortgezet onderwijs en de basisschool nog gewoon klasikaal gebeuren. Het sociale contact met leeftijdsgenoten zal altijd belangrijk blijven. Niet alleen voor de kinderen is de school een sociale ontmoeting maar ook voor de ouders, net als de hobbyverenigingen en sportverenigingen zullen dit de voornaamste sociale verbindingen zijn binnen eigen woonplaats.

4.2 VEILIGHEID EN GEZONDHEID Veiligheid Doordat alle slimme apparaten met elkaar in verbinding staan zorgt dat ook voor een privacy risico. Alle gegevens liggen op straat. Ook door de schaalvergroting lopen grote organisaties een risco om gehackt te worden. Doordat alles met elkaar in verbinding staat kan dit snel grote gevolgen hebben.

Gezondheid Onze gezondheid is altijd een aandachtspunt geweest.

Zo was er vroeger te weinig kennis over mediceijnen en ziektes, veel mensen stierven in die tijd als gevolg van een slechte gezondheid. Tegewoordig zijn er weer nieuwe gezondheidsproblemen zoals obesitas en alle bij behorende gevolgen. De overheid bemoeid zich al met onze gezondheid. Zo zijn er reclamespotjes die stimuleren te stoppen met roken, ook worden hierbij de cursussen stoppen met roken gratis aangeboden door de overheid. Ook is het al voorgekomen dat de kinderbescherming toezicht moest houden op dat de kinderen zouden afvallen.

Er is hededaags al veel kennis over een gezonde levensstijl. In het jaar 2050 zal er nog meer kennis over zijn maar ook persoonlijker advies. Door de technologische ontwikkelingen is het mogelijk om met een apparaat zoals bijvoorbeeld een smartwatch de volledige gezondheid thuis te meten. Naast de metingen zijn er ook veel apps die het volledige eetpatroon en sportpatroon inzichtelijk maken. Door

deze ontwikkelingen wordt er ook meer bewustzijn gecreeerd en wordt de gezondheid goed in de gaten gehouden. Maar ook al is er meer kennis, de motivatie is nog iets wat vaak mist. Ook hier kunnen de technologische ontwikkelingen aan bijdragen. Zo heeft Socal Media bijvoorbeeld een melding dat het profiel voor 80% af is. Dit stimuleert om het profiel volledig te maken. Zo heeft Nike een platform die zorgt voor motivatie van sporten. Hierbij worden de metingen vergeleken met vrienden en gedeeld dat een vriend bijvoorbeeld die dag 5km verder heeft gelopen. Ook worden vrienden tegenover elkaar gezet in competities. Op deze manier wordt er met wat gezonde competitiedrang gestimuleerd beter te worden dan de ander of deze bij te houden.

Zulke technologische ontwikkelingen kunnen dus bijdragen aan een gezondere manier van leven.

Maar niet alleen de digitale wereld kan bijdragen aan deze gezondere manier van leven, ook de fysieke leefomgeving moet hieraan bijdragen. Zo kan bijvoorbeeld gezorgd worden voor een schone, veilige en mooie sportomgeving zowel binnen als buiten. Ook kan het gezonde eten gestimuleerd worden door de mogelijkheid het te proeven, eten, kopen en zelf te maken. Zo kunnen er cursussen en workshops gegeven worden om het bewust zijn verder te verhogen en kan het meteen bijdragen aan de sociale ontmoetingen.

GEZONDHEIDS INDEX

BEWUST VAN GEZONDHEID DOOR SLIMME OBJECTEN DIE ONZE GEZONDHEID METEN

PRIVACY IS KRITISCH ALLES STAAT MET ELKAAR IN VERBINDING

39

4.3 BEDRIJVIGHEID EN DETAILHANDEL

DORPSCENTRA ZOALS ZE ZIJN VERDWIJNEN

Zoals eerder besproken zijn er een aantal trends en technologische ontwikkelingen die het zwaar maken voor de detailhandel om overeind te blijven. We hebben het dan over de snelle bezorging van online aankopen, de 3d printer die het mogelijk maakt producten online te kopen en thuis te printen en de schaalvergroting die door een grote organisatiestructuur lage prijzen kan bieden. De noodzaak om praktische aankopen binnen de eigen woonplaats te doen zal steeds minder worden. Het is al duidelijk zichtbaar bij het online boodschappen doen. Wanneer de slimme koelkasten in onze woningen zullen integreren worden de boodschappen zo goed als automatisch aangevuld. De komst van zelfrijdende robots/voertuigen en zelfvliegende drones maakt de bezorging van veel producten heel laagdrempelig.

Nu speelt er veel ongeloof over de mogelijkheid dat winkels zullen verdwijnen uit het straatbeeld, winkelen is ook een hobby en een sociale bezigheid die niet zomaar zal verdwijnen. Deze vraag kan dan ook in de steden beantwoord worden, winkelen wordt een dagje uit, een beleving op zich. Dorpen zullen hier mogelijk niet langer genoeg draagvlak voor hebben.

ONLINE BESTELLINGEN WORDEN VIA DRONE, ROBOT OF PERSOONLIJK BEZORD THUIS OF OP HET WERK

40

Wanneer al deze kleine kernen zonder detailhandel komen te zitten zal de rol en functie van zo'n kern gaan veranderen.

41

42

irismeditatiepagina.nl

holsteinarchitecten

greenandgrowing.org

05 DORPSKERN VAN DE TOEKOMST

43

44

BELEVING

FLEXIBILITEIT

DUURZAAMHEID EN TECHNOLOGIE

5.1 RECEPT: TOEKOMSTBESTENDIGE DORPSKERN Als resultaat van het theoretische- en ruimtelijke onderzoek ontstaat een driedeling.

Deze drie thema’s hebben de grootste impact op de toekomstige ontwikkelingen en zullen fungeren als leidraad voor de stedenbouwkundige uitwerking.

45

46

5.2 BELEVINGSECONOMIE De belevingseconomie is een trend als gevolg van meerdere ontwikkelingen.

Zo speelt bijvoorbeeld zoals eerder besproken de schaalvergroting samen met de online mogelijkheden een rol. Het online aanbod is enorm. Al het denkbare is via het internet te bestellen. Niet alleen producten maar ook diensten, vakanties, rekeningen en zakelijke- en sociale netwerken zijn allemaal online te regelen. Door het te grote aanbod is het voor de consument onmogelijk hier een duidelijk beeld van te krijgen.

Wat wordt er nou extra geboden om de consument/klant over de streep te trekken.

Door de hoeveelheid data die online verzameld kan worden, zijn de persoonlijke gegevens van de klant bekend bij de aanbieder. Als gevolg van individualisering worden persoonlijke producten ook belangrijker. Dat is precies wat de aanbieder kan bieden door de kennis van deze data gegevens.

Een fysieke winkel kan niet de hoeveelheid keuzes, de persoonlijke aanbiedingen en lage prijzen bieden wat een webshop wel kan. Daarentegen kan er wel fysiek persoonlijk advies worden gegeven. Dat is net datgene wat steeds belangrijker wordt. Daar komt men voor terug. In dit verslag is als uitgangspunt genomen dat alle detailhandel verdwijnt uit dorpskernen zoals Den Hof. Het winkelen wordt meer een dagje uit en een beleving. Een kleine kern zoals Den Hof heeft hier niet voldoende draagvlak voor.

De praktische dingen worden vooral online gekocht.

In deze paragraaf wordt er gekeken naar welke ontwikkelingen hiermee verbonden zijn en wat dit voor dorpskern Den Hof kan betekenen.

47

Schaalvergroting De schaalvergroting is een gevolg van meerdere factoren zoals de digitalisering, overheidssturing en globalisering.

Deze schaalvergroting is vooral merkbaar op beleidsniveau.

Zo zijn er meerdere kleine bedrijven of instanties deel van een grotere overkoepelende organisatie. Dit zorgt voor een sterke structuur, 'samen sta je sterker'. Ook al wordt er op grote schaal gestuurd, de kleine bedrijven of instanties zijn in staat onderscheidend te zijn voor klanten, consumenten of patiĂŤnten. Het grootste voordeel van schaalvergroting is de efficiĂŤnte manier van werken en structureren.

De schaalvergroting heeft effect op onder andere het bedrijfsleven, zorg sector en landbouw. De schaalvergroting kan een reactie zijn op externe gebeurtenissen zoals de individualisering en globalisering. Er is een mogelijkheid dat er een tegenbeweging ontstaat doordat grote bedrijven of instanties teveel macht krijgen. In de uitwerking van dit verslag wordt ervan uit gegaan dat deze beweging voor 2050 niet plaats zal vinden.

Voor de dorpskern Den Hof zal dit gevolg voor de gebruikers nauwelijks merkbaar zijn. Iedere voorziening kan onderscheidend blijven. Voor de eigenaren van de toekomstige voorzieningen zal samenwerken een grote verandering zijn. De voorzieningen in het centrum moeten elkaar aanvullen en niet concurreren.

48

SCHAALVERGRONTING

Individualisering De samenleving is de laatste jaren een stuk vrijer geworden.

De individuele keuzevrijheid en diversiteit is toegenomen.

Voorheen was men verbonden door middel van geloof, politiek en herkomst. Het blijft in de natuurlijke aard van de mens ergens deel van te willen zijn. De mens is een sociaal dier en zal op zoek gaan naar een vervanger van religie of herkomst. Met als gevolg het ontstaan van groepen bestaande uit gelijkgestemden. Dit zal in het dorp Aalst vooral vorm krijgen bij sportverenigingen, hobbyverenigingen en gemeenschappelijke verbinding zoals kinderen die naar dezelfde school gaan waardoor de ouders in contact raken, de naaste buren, toevallige ontmoetingen zoals de hond uit laten bij hetzelfde parkje enz. De technologische ontwikkelingen maakt de verbinding tussen deze gelijkgestemden nog laagdrempeliger.

Ook kunnen contacten nu buiten eigen woonplaats worden gelegd. Vroeger was het de standaard om te trouwen en voor lange tijd met deze partner te blijven en samen een groot gezin te krijgen. Tegenwoordig is dit niet zo streng meer, er wordt veel gedate en het is normaal om meerdere partners te hebben gehad. Dit heeft als gevolg dat de vraag naar huisvesting voor grote gezinnen is afgenomen en er meer vraag is ontstaan naar eengezinswoningen. Daarnaast is maatwerk ook belangrijker geworden op zowel gebied van detailhandel als de woningmarkt.

Men kan en wil zich individueel onderscheiden van de gemiddelde samenleving.

INDIVIDUALISERING VAN DE SAMENLEVING B C

A D

SOCIALE CONTACTEN BINNEN EN BUITEN EIGEN WOONPLAATS

49

Een nieuwe dorpskern Als gevolg van de technologische ontwikkelingen zal het in 2050 mogelijk zijn alles vanuit huis te doen. Het is geen noodzaak meer om de woning te verlaten. Ondanks deze mogelijkheid is het niet een menselijke keuze om thuis te blijven. Men is nieuwsgierig en zoekt de beleving op om de zintuigen te prikkelen. Daarnaast is de mens van nature een sociaal dier en is niet graag alleen en zal dus op zoek gaan naar locaties waar het fysieke samenkomen centraal staat. Een fysieke ontmoeting geeft nog altijd meer voldoening dan een online gesprek.

De dorpskern Den Hof zal niet langer bestaan uit een winkelcentrum waarbij detailhandel centraal staat. Uit de vorige analyses is gebleken dat dit geen kans van langdurig bestaan heeft. Om de dorpskern met een toekomstbestendige functie te vervullen zal er ingegaan kunnen worden op deze blijvende behoefte van ontmoeten. en hierbij de beleving te benadrukken.

Kansen voor Den Hof: Aalst is in het bezit van een aantal karakteristieke panden die in de beleving goed van toepassingen kunnen zijn. Door de historie en kwaliteiten van het gebied te benadrukken krijgt het een sterke identiteit. Dit draagt bij aan de uitstraling en sfeer van de dorpskern. Zo is het een mogelijke kans de kerk belangrijk te maken en hier programma in en rondom voor te verwezenlijken. Wil de dorpskern functioneren als ontmoetingscentrum, zal er gezorgd moeten worden verblijfsmogelijkheden. Het moet een plek zijn waar men wil verblijven en niet wil passeren. Daarnaast moet er genoeg te doen zijn op ieder moment van de dag. Invulling van mixed use zal hieraan bijdragen. De functies moeten een lange termijn hebben en niet vervangbaar zijn door online diensten. Deze offline functies zijn bijvoorbeeld een kapsalon, een schoonheidsspecialist en een trimsalon. Dit zijn functies die altijd gebruikt blijven worden, haren van mensen blijven groeien dus de vraag naar een kapsalon blijft.

Wel moeten deze een extra beleving verzorgen, kwaliteit, het moet een bepaalde uitstraling hebben zoals bijvoorbeeld een barbershop. Iets met een duidelijk eigen imago en uitstraling.

50

De mixed use functies die in het nieuwe ontmoetingscentrum plaats nemen zullen zijn: Offline diensten, horeca, sport, wonen, werken en vrijtijdbesteding. Aangezien de kerk een belangrijke uitstraling voor het centrum geeft is het een kans hier een extra invulling aan te geven. Het is nog niet zeker of in 2050 deze kerk nog steeds voor diensten wordt gebruikt of dat het volledig over wordt genomen. Ook al blijft de kerk in dienst van het geloof zijn er nog steeds genoeg invullingen te geven voor de rest van de week. Bijvoorbeeld: • bruiloften • cursussen en bijscholing • workshops • meetings • flexplekken • cultuur functie zoals een art tentoonstelling • praatgroepen • hobbyclubs • verschillende markten. Zo kan er bijvoorbeeld een markt gehouden worden voor creatieve starters. Deze markt zou door het hele centrum verweven kunnen worden als evenement met de kerk als hoofdlocatie.

Niet alleen in de kerk kunnen deze functies plaats krijgen, ook de rest van het centrum en meer zoals: • een sportschool • mini 4d bioscoop en theater • kleine ondernemingen met atelier aan huis zoals bijvoorbeeld een 3d printshop.

• bijzondere horeca met specialiteiten en met een verschillend aanbod zodat er geen onderlinge concurrentie ontstaat.

Ook in de openbare ruimte kunnen dingen ondernomen worden zoals sport, workshops en evenementen. Door extra gebruik van openbaar zitmeubulair en een kwalitatieve inrichting en functie wordt het een aangename verblijfslocatie.

Dijleterrassen, Leuven, dbpubliekeruimte

degulleekster.nl, Pepijn Reeser

.beweegnet.nl, Weert - BOOTCAMP BASICS

diezerpoorter.nl, Cobie Uiterwijk

adema-architecten.nl

launchdesk.nl

51

52

5.3 FLEXIBILITEIT In de tijdlijn aan het begin van dit verslag is goed te zien dat we in de transitie periode zitten van de technologische groei. Waar het naartoe gaat is onzeker, de toekomst is niet te voorspellen. Wat we wel weten is dat de wereld niet stil blijft staan. Ontwikkelingen groeien en veranderen. Wanneer we gaan kijken naar de woningbouw is er een onzekere beweging in vraag en aanbod. Verschillende ontwikkelingen zoals thuis werken, de zelfrijdende auto, de vergrijzing en de Smart Home spelen door op het functionele gebruik van de bebouwing. Doordat de uitkomst van deze verschillende trends en ontwikkelingen onzeker blijft, is het belangrijk hierop te anticiperen. In deze paragraaf wordt gekeken naar deze onzekere trends en hoe daar met flexibele inrichting op gereageerd kan worden.

53

Vergrijzing Als gevolg van de vergrijzing zal er de komende tijd veel verschuiving plaats vinden in het vraag en aanbod naar zorgvoorzieningen. Het hoogtepunt van de vergrijzing wordt verwacht in 2040 met 2x zoveel 75+ers als nu. Op dat moment is er veel vraag naar zorgvoorzieningen, zorgondersteunende woningen en zorginstellingen. Wanneer er een daling komt in de vergrijzing zal er een nieuwe invulling moeten komen voor deze functies. Wanneer hier vooraf rekening mee wordt gehouden kan deze leegte geleidelijker aan worden opgevangen.

Verstedelijking Door de technologische ontwikkelingen is het niet langer een noodzaak om dichtbij het werk te wonen. De voorspelling is dat in 2050, 70% van de totale wereldbevolking in steden woont.

Dorpen zullen dus ook in combinatie met de gevolgen van de vergrijzing, verder leeg lopen. De vraag van het woningaanbod gaat dus veranderen. Aan de andere kant is het juist door deze technologische ontwikkelingen niet noodzakelijk om in steden te wonen om alles dichtbij te hebben. Alles komt naar de persoon toe i.p.v. andersom. Het verlangen naar de landelijkheid wordt steeds sterker. De technologische ontwikkelingen geeft men de luxe positie te kiezen waar te wonen. Ook deze trend is onzeker. Het flexibel aan kunnen passen van het aantal woningen maakt het meebewegen met deze trens mogelijk.

1 2

54

Annemarie Coevert, februari 2012 Montijn, I. 2002

Flexibel bouwen Om op verschillende ontwikkelingen in te spelen is een manier van flexibel bouwen een goede overgang voor de onzekerheid die komen gaat. Met flexibel bouwen wordt in dit verslag bedoeld dat de bebouwing kan meebewegen met zijn functie. Zo zou 1 gebouw gebruikt moeten kunnen worden als bijvoorbeeld een voorziening, een grondgebonden woning, een maisonnette of appartement en als zorginstelling. Op deze manier zal de bebouwing altijd voldoen in het aanbod ongeacht de vraag.

55

56

5.4 DUURZAAMHEID EN TECHNOLOGIE De technologische groei is onomkeerbaar. Men kijkt nog redelijk huiverig aan tegen deze groei. Terecht, het is onduidelijk wat er met alle persoonlijke gegevens gebeurt.

Aan de andere kant kan het zoveel bieden. Het kan de wereld echt verbeteren en verduurzamen. In deze paragraaf worden een aantal technologische ontwikkelingen besproken met een ruimtelijke impact. Er is voor gekozen deze twee thema’s te benaderen als één. Dit om verschillende redenen. Een daarvan is omdat dit verslag gaat over het ontwerpen voor de toekomst. Wil technologische groei op een gezonde manier mogelijk zijn is duurzaamheid daarbij een uitgangspunt. Daarnaast maakt de technologie duurzame innovaties mogeijk. Om deze reden zijn deze twee thema’s met elkaar verbonden.

57

Smart City toepassingen Slimme objecten in de openbare ruimte kunnen de routing verduidelijken. Zo kan er gedacht worden aan de slimme lantaarnpaal die de hoofdwegen feller verlicht en de secundaire wegen meer dimt of bij weinig activiteit een laag verbruik heeft, daarnaast is het mogelijk om de lantaarnpaal te combineren met het opladen van elektrische auto's en het verspreiden van 5G3 internet in de openbare ruimte.

Slimme camera's kunnen toekomst voorspellingen doen en handhavers een seintje geven wanneer er dreigt een ruzie te ontstaan. Ook geven objecten aan de gemeente door wanneer iets kapot is of er een actie ondernomen moet worden.

Bijvoorbeeld de slimme prullenbak die zelf het afval samenperst en een seintje geeft wanneer deze geleegd moet worden. Zo kan er een meer directe routing georganiseerd worden. Ook wordt er anders bewogen door de openbare ruimte.

Voorheen werd er naar borden gekeken en naar een kerktoren gezocht om het centrum te vinden. Tegenwoordig volgen we de route al via navigatie op onze telefoon. In 2050 kan dit verder ontwikkeld worden door bijvoorbeeld de richting door pijlen weer te geven in de openbare ruimte zelf. Vooral voor fietsers is dit een bijdrage aan de veiligheid. De aandacht is op de weg gericht en niet op een beeldscherm in de hand. Dit zijn voorbeelden die gebaseerd zijn op de huidige ontwikkelingen. Deze ideeĂŤn bestaan al of zijn op papier uitgewerkt maar zijn nog niet toegepast in de openbare ruimte.

3

58

5G: Netwerk sneller, veiliger en een groter bereik dan 4G

SMART HOME

SMART ENERGY

SMART MOBILITY

PUBLIC SAFETY

SMART MANAGEMENT

59

SMART CITY

60

Slimme lantaarnpaal De slimme lantaarnpaal van de toekomst kan door verschillende sensoren de omgeving meten. Denk hierbij aan luchtvochtigheid, luchtkwaliteit, geluidsmetingen en het tellen van verschillende aantallen bijv. aantal auto's, fietsers of voetgangers. De bewegingssensor is een belangrijke inbreng voor het milieu.

Licht zal alleen aan gaan wanneer er beweging gedetecteerd wordt. Wel kan iedere gemeente dit persoonlijk aanpassen. Zo kunnen bijvoorbeeld de onveilige delen extra verlicht worden of alle hoofdstraten waardoor de oriĂŤntatie zal verbeteren en de hoofdroute ook voor onbekende duidelijk zijn. Zo is het mogelijk om mensen te sturen. Ook kan de kleur van het licht aangepast worden, hiermee kan de gemoedsstand van de mens beĂŻnvloed worden en kunnen de avonden in de zomer en winter een verkoelende of warmere uitstraling krijgen.

Verder zal deze lantaarnpaal beschikken over een cameratoezicht voor de bevordering van de veiligheid. Deze camera zal zo goed als onzichtbaar in deze lantaarnpaal verwerkt zijn. Wel is het mogelijk dat bij het bekendmaken van deze camera in een lantaarnpaal een discussie betreft de privacy kan ontstaan. Naast de sensoren en de camera heeft deze lantaarnpaal nog meer. Hij zal 5G internet verspreiden waardoor internet overal toegankelijk zal zijn voor iedereen. Dit zal de ''footloose'' van de samenleving nog verder bevorderen. Ook heeft het een ingebouwde luidspreker die muziek kan draaien of belangrijke omroepen kan doen. Verder zal de lantaarnpaal ook nog beschikken over een oplaadpunt voor de auto. Als laatste zal dit duurzaam werken door het verkrijgen van zonne-energie van de lantaarnpaal zelf, zo hoeft er geen extra stoom opgewekt te worden om deze slimme lantaarnpalen te laten werken. Ook laten ze zelf aan het beheerstation weten wanneer er een onderdeel gerepareerd of vervangen moet worden.

Er bestaat hedendaags al een slimme lantaarnpaal namelijk de LightMotion.

Deze lantaarnpaal gaat binnenkort in productie en beschikt over wifi, sensoren, cameratoezicht, laadpunt en een speaker. De slimme lantaarnpaal is een aanwinst voor de openbare ruimte van de toekomst en speelt een grote rol in de vrijheid voor de groei van de technologische ontwikkelingen.

61

SLimme weg Hedendaags wordt er veel aandacht besteed aan het innoveren van de vervoersmiddelen maar weinig aan de weg waarover hij rijdt.

De komende jaren zal deze innovatie gaan groeien. Er zijn al veel bedrijven en instanties mee bezig. De slimme weg zal als eerste in staat zijn om warmte en kou van het asfalt op te slaan onder de grond. De warmte kan in de winter gebruikt worden om het asfalt te verwarmen zodat het wegdek niet kan bevriezen. Hetzelfde geld voor de kou, het asfalt wordt in de zomer zo warm dat met deze slimme weg het wegdek afgekoeld kan worden. Maar dat is niet het enige, de omliggende bebouwing kan ook en de winter verwarmd en in de zomer gekoeld worden4. Als tweede kan deze slimme weg ook zorgen voor het opladen van de elektrische zelfrijdende auto. Er worden spoelen in het wegdek aangebracht die stroom om kunnen zetten naar een magnetisch veld. Onder de auto zit een elektromagnetische spoel die het veld om kan zetten in stroom voor de accu5. Deze ontwikkeling zal het bereik van de elektrische auto vergroten. Als derde is het mogelijk om in de voordeligst gesitueerde zones zonnepanelen te plaatsen. Solar Roadways heeft het eerste prototype al gereed6. De zonnepanelen zijn bedenkt met een ijzersterke en gerecyclede laag glas. Deze is voorzien van ribbels wat ervoor zorgt dat de weg niet glad is. In beide slimme wegen is het mogelijk deze te voorzien van sensoren. Deze maken het mogelijk om de zelfrijdende auto voordat de eigen sensoren werken al te laten weten dat er een dier of persoon op deze weg staat, zo kan hier op tijd op in gespeeld worden.

RoadEnergysystems TU delft, 2011 (anwb) 6 Danielle Weber, 2014 (energienext) 4 5

62

ROAD ENERGY SYSTEMSÂŽ

ENERGIE NEXT

VOLVO

Slimme verkeerslicht Het slimme verkeerslicht zal over een aantal kwaliteiten gaan beschikken. Hedendaags zijn de sensoren in het wegdek al merkbaar.

De verkeerslichten voelen het voertuig aankomen en zorgen tijdig voor een groen licht. In 2050 zal dit verder uitgebreid worden.

Door de extra aanvoer van data weet het stoplicht niet alleen dat er een voertuig aan komt maar ook wat voor voertuig en het aantal voertuigen.

Hiermee kunnen prioriteitsvoertuigen zoals de politie, brandweer en ambulance voorrang krijgen. Door de extra invoer van data kan het verkeerslicht ook zelf bepalen hoe lang deze op groen blijft.

Wanneer er een opstopping dreigt te ontstaan kan het licht wat langer op groen zodat deze doorstroom verbeterd. Ook zullen er geen voetganger- of fietsknoppen meer nodig zijn. De verkeerslichten zullen voetgangers en fietsers aan voelen komen en meer dan dat.

Door een app verbonden met de verkeerslichten is er bekend om wat voor persoon het gaat. Gaat het om een ouder persoon? Dan blijft het licht wat langer op groen8. Is deze persoon blind? Dan maakt het verkeerslicht meer geluid enz. Als laatste kunnen de verkeerslichten regen- en sneeuwsensoren hebben9. Zo kan het verkeerslicht bepalen om voetgangers en fietsers bij regen en sneeuw voorrang te geven.

Mits dit voor een ernstige opstopping van het gemotoriseerd verkeer zorgt. Deze verkeerslichten zorgen ook voor het opwekken van eigen energie.

Intelligente-mobiliteit beterbenutten, 2017 Bas Vermeer, 2017 9 nos.nl, 2012 7 8

63

Slimme energie Naast de duurzame innovaties zoals de slimme lantaarnpaal, de elektrische voertuigen, slimme verkeerslichten en slimme wegen is valt er ook winst te halen bij de woningen en bedrijven. Zo is er nu de ontwikkeling van zonnepanelen in glas10. Ieder raam kan deze geintegreerde zonnepanelen bevatten. Daken alleen zijn niet genoeg om het volledige energiegebruik voor een gebouw te dekken.

Door de zonnepanelen ook in de raampartijen te verwerken wordt het rendament vergroot.

Het zonlicht raakt het raam en schijnt het zichbare licht door.

Grotendeels wordt het geabsorbeerde licht door interne reflectie in het glas gevangen.

Zonnecellen die zich in het raamframe bevinden, verzamelen de energie.

De ramen hebben ook een isolerende werking en zorgt voor koele gebouwen in de zomer en warme gebouwen in de winter.

10

64

gosmartbricks.com, 2015

Intelligent public space management Door de komst van Internet of things is het mogelijk objecten ‘slim’ te maken. Deze kunnen door sensoren data verzamelen, structureren en analyseren en dit opslaan in een database. Zo kunnen objecten zoals straatmeubilair en verkeersborden wegbeheerders via de database een seintje geven wanneer iets aan vervanging, reparatie of onderhoud toe is. Zo hoeft de beheerder niet overal langs te rijden om te kijken of alles nog functioneert maar is dit overzichtelijk vanaf 1 plaats en scheelt in tijd en kosten. Hetzelfde geldt voor de afvalcontainers en prullenbakken. Wanneer de prullenbakken in de openbare ruimte overvol zijn geeft dit een achterstallig beeld van de buurt en zorgt voor ongedierte. Wanneer deze prullenbak zelf kan laten weten wanneer hij vol is kan deze direct geleegd worden. De ondergrondse afvalcontainers kunnen zichzelf nog eerst aandrukken om meer efficiënte ruimte te creëren, ook deze geven een seintje wanneer ze geleegd moeten worden. Wanneer alle objecten deze informatie kunnen delen met de beheerder kan er een duidelijke route vooraf worden gepland wat onnodig overlast in de buurt voorkomt11.

11

hr group, Intelligent Public Space Management, 2016

65

Smart home De Smart Home communiceert met de bewoner. Zo wordt bijvoorbeeld het energie- en waterverbruik in beeld gebracht, wordt er door de koelkast gekeken welke boodschappen er aangevuld moeten worden en zo nodig ook automatisch bijbesteld en kunnen alle slimme objecten zoals de tv, het koffiezetapparaat en de wasmachine vanaf elke gewenste locatie geregeld worden. Verder is het mogelijk om alles wat van glas is of met een glazen coating bekleed is als display gelden12. Zo kan de agenda op de spiegel worden weergegeven en de kookrecepten op het aanrecht. Door te werken in de cloud is thuiswerken laagdrempeliger dan ooit. Ook de 3d telecommunicatie bevorderd werken op afstand. Ook al is het mogelijk om fulltime thuis te werken, de mens blijft een sociaal dier en zal altijd de voorkeur geven aan werken met collega’s. Dit kunnen collega’s zijn waar je direct mee samen werkt of toevallige collega’s die in hetzelfde flexgebouw werken.

Niet alleen wat zich in de woningen zelf afspeelt veranderd maar de totale manier van wonen en werken. Door de grootschalige technologische veranderingen zijn we niet langer plaats en tijd gebonden. Men is dus flexibeler dan ooit en kan over grenzen die we 20 jaar geleden nooit hadden kunnen bedenken. Doordat alles en iedereen ‘’footloos’’ is geworden is het ook belangrijk dat de manier van leven hierin kan meebewegen. Er zal vraag ontstaan naar flexibiliteit in onze samenleving.

Smart glass Danny Winget, 2016 Jo Szczepanska, 2016 12

66

Benthemplein Rotterdam

GROEI NIET MOGELIJK ZONDER DUURZAME ONTWIKKELINGEN Duurzaamheid In dit verslag is het uitgangspunt dat in 2050 duurzaamheid de norm wordt. Groei is bijna onmogelijk zonder duurzame ontwikkelingen en de bronnen raken uitgeput. De klimaatverandering is al merkbaar. Het is noodzakelijk hierop in te spelen. Waarschijnlijk zal eerst de bewustwording op hoge schaal merkbaar zijn. Zodra de overheid, grote instanties en bedrijven hierin de start hebben gemaakt zal dit laagdrempeliger toepasbaar worden voor het individu. Zo geeft de overheid hedendaags al subsidies voor het leggen van groene daken en zonnepanelen. De woning wordt waarschijnlijk al Smart dus de stap naar volledig duurzaam is dan ook een stuk laagdrempeliger.

Het opwekken van energie gebeurt bijvoorbeeld via zonnepanelen, windenergie, slimme wegen, water, aardwarmte/bodemwarmte en biomassa. Al deze manieren van energie opwekken zijn duurzaam en vrijwel onuitputbaar.

Wateropvang Daarnaast is water nog een belangrijk thema waar rekening mee gehouden kan worden. Het klimaat is aan het veranderen. We krijgen steeds vaker en steeds heftigere regenbuien. Om wateroverlast te voorkomen

zijn verschillende ontwerpmogelijkheden. Zo helpt het bijvoorbeeld al om zoveel mogelijk groen te gebruiken in plaats van verharding. Dit is de meest natuurlijke manier om het water te infiltreren. Daarnaast kan dit ook toegepast worden op daken. Groene daken en daktuinen zorgen voor een tijdelijke opslag van water helpen de piekbelasting te verspreiden. Bij het gebruik van een daktuin kan er gebruik gemaakt worden van drainagematten of krattensystemen. Deze verhogen de opslagcapaciteit enorm. Daarnaast is er ook nog de regentuin, deze zorgt ervoor dat het water van het dak in de eigen tuin blijft. Dit door de juiste vegetatie die het water vast te houdt en het werken met sturende hoogtes. Zo is de tuin aan de randen hoger zodat het water de tuin niet snel verlaat. Ook is er nog de optie van ondergrondse opvang. Dit is minder laagdrempelig dan de andere gegeven opties maar zorgt wel voor meer wateropvang op de langere termijn. Zo kan het opgevangen water tijdens overlast gebruikt worden tijdens de droge periodes. Als laatste voorbeeld is er nog het waterplein. Hierbij wordt de piek van regenval van plein en omliggende daken tijdelijk opgevangen.

forgrass-kunstgras.be

nudge.nl

bron: EMSWCD

67

5.5 MOBILITEIT Binnen het thema mobiliteit wordt ingegaan op de ontwikkelingen die gevolgen hebben voor de dorpskern van Aalst. Dit zijn vooral de voertuigen die dagelijks te vinden zijn in Aalst. Denk hierbij aan de auto, fiets, voetganger, scooter en brommer, motor, vrachtwagen en lijnbus. Op het gebied van mobiliteit zal er de komende jaren veel kunnen veranderen. De zelfrijdende auto is al geen fictie meer. verschillende automerken zijn bezig met de voorbereidingen voor het introduceren van de zelfrijdende auto.

Voor dit verslag wordt de aanname gedaan dat in 2050 de zelfrijdende voertuigen de standaard zijn. Deze komt voort uit verschillende artikelen die deze inschatting maken. De Europese transportministers zijn actief bezig met de snelle introductie van de zelfrijdende auto13. Als gevolg van deze introductie wordt het mogelijk deze auto op te roepen wanneer nodig. Het is dus niet meer noodzakelijk een eigen auto te hebben om hem ieder gewenst moment te kunnen gebruiken. Je kun op ieder willekeurig tijdstip een willekeurige auto oproepen voor de eigen deurpost. Het is mogelijk dat hierdoor het autobezit af zal nemen. Daarnaast zullen de buschauffeur en conducteur waarschijnlijk zonder baan komen te zitten aangezien deze personen vervoeren. De vrachtwagenchauffeurs vervoeren goederen, deze goederen moeten bij een klant geleverd worden, daarnaast zijn er meer werkzaamheden rondom het vervoer van goederen die vanuit de cabine geregeld kunnen worden. Ook het contact met de klant is iets wat steeds belangrijker wordt. De buschauffeur is dus niet langer chauffeur maar misschien een administratieve dienstverlener en gezicht voor de klant14. Verder is het mogelijk om tijdens het autorijden ook andere dingen te doen. Wanneer er niet meer gereden hoeft te worden kan de auto voor andere dingen dienen zoals bijvoorbeeld een rijdend kantoor of vergaderruimte. Ook heeft het grote ruimtelijk gevolgen. Door middel van sensoren hebben de voertuigen ogen gekregen. Ze creĂŤren de mogelijkheid voor smallere rijstroken en scheidingen zoals middenbermen zijn niet meer nodig. Wegmarkeringen kunnen vervangen worden door magneten in de weg en verkeersborden zijn niet meer vanzelfsprekend.

Wel zullen de borden voor fietsers en voetgangers voorlopig nog in beeld blijven. Hoe deze zijn vormgegeven is iets anders. In de volgende paragraaf wordt er gekeken naar de mogelijke nieuwe profielen en parkeeroplossingen voor Aalst.

13 14

68

Vincent Krabbendam zelfrijdendvervoer.nl, 2016

AUTOBEZIT NEEMT AF DOOR KOMST ZELFRIJDENDE AUTO

ZELFRIJDENDE BUS, AUTO, VRACHTWAGEN EN TREIN ZIJN DE STANDAARD

SMART MOBILITY De zelfrijdende auto kan gebruikt gaan worden als een taxi. Je besteld op het gewenste tijdstip een zelfrijdende auto naar keuze. Zo zijn er de kleine driewielers die niet op de snelwegen mogen maar wel snel,wendbaar en goedkoop zijn. Je hebt de wat goedkopere standaardmodellen maar ook super luxe modellen. Zo kan iedereen gebruiken naar eigen wens en kunnen. Wanneer je een lange rit naar bijvoorbeeld een klant hebt kun je ook een volledige werkruimte als auto bestellen. Zo gaat deze tijd niet verloren maar kun je gewoon doorwerken. Dan zijn er nog de deelauto’s. De auto’s kunnen door meerdere mensen tegelijk gebruikt worden waardoor er minder auto’s op de wegen rijden en mensen makkelijk kosten kunnen besparen. Het openbaar vervoer zoals de bus, tram, trein en metro worden ook allen zelfrijdend. Als gevolg van deze zelfrijdende ‘’taxi auto’’ kan het autobezit dalen. Mensen hebben geen eigen auto meer nodig wanneer deze taxa auto ten alle tijden gebruikt kan worden. De gedachte van geen eigen auto en een deelauto is hedendaags al merkbaar. Zo heb je Greenwheels, Car2go, Snappcar en WeGo al. In 2050 zal het autobezit zeker veel gedaald zijn maar er zullen ook zeker nog mensen zijn die toch een eigen auto willen. Zeker omdat de zelfrijdende auto al een groot verschil in het dagelijks

VERANDERING STRAATEBEELD patroon is, kan het teveel verandering tegelijkertijd zijn. Deze veranderingen infiltreren langzaam in ons dagelijks leven. Wel zal het autobezit in steden sneller dalen dan in welvarende dorpen zoals Aalst. In de stad zijn verschillende vervoersdisciplines met elkaar verbonden. Ook hebben de steden alles bij de hand.

Er hoeft in principe niet buiten eigen stad gereisd worden en voor korte ritjes binnen de stad hebben geen eigen auto nodig. Hoe dat deze ontwikkelingen gaan lopen is nog niet zeker. Wel wordt er tijdens dit verslag uit gegaan van volledig gebruik van het zelfrijdend vervoer. Hoe het wordt gebruikt blijft onduidelijk maar heeft geen grootste effecten op de ruimtelijk inrichting. De auto’s moeten nog steeds voor de deuren mensen af kunnen zetten en moeten nog steeds ergens geparkeerd worden.

Doordat de zelfrijdende voertuigen geen wegmarkeringen of scheidingen meer nodig hebben kunnen de wegprofielen zoals we ze kennen veranderen. De zelfrijdende auto heeft geen extra brede rijstroken nodig omdat de fout van mens eruit gefilterd kan worden. Er is nog weinig concreet onderzoek gedaan naar de exacte afmetingen die nodig zijn voor een rijstrook voor een zelfrijdend voertuig. Voor dit ontwerp wordt uit gegaan van de maximale breedte van een voertuig. Dit zijn de hulpdiensten en vrachtwagens. Deze mogen maximaal 2,60 meter breed zijn. Wel is een minimale speling ruimte wenselijk. Het is namelijk nog onduidelijk hoe deze voertuigen worden vormgegeven. Ik heb voor deze speling een marge van 10% genomen. De huidige breedte van een rijstrook van de Eindhovenseweg is 3,77 meter. De nieuwe afmeting zou 2,86 meter kunnen worden. Dit scheelt dus 0,91 meter per rijstrook. In het geval van de Eindhovenseweg liggen er op het kruispunt 4 rijstroken naast elkaar incl. drie middenbermen. Dit kan van ongeveer 25 meter naar 11,45 meter en geeft een verschil van meer dan de helft.

Deze afmetingen zijn gebaseerd op de afmetingen van het kruispunt van de Eindhovenseweg te Aalst. Bij wegen waar langs de weg geparkeerd wordt, komt deze ruimte er ook bij.

Het is namelijk mogelijk om de auto uit het straatbeeld te weren doordat hij zijn passagier voor de deur af kan zetten en zichzelf ergens anders kan parkeren. Waar en hoe dit parkeren wordt vormgegeven wordt later in het verslag nog verder uitgewerkt.

15

BOEK ASVV 2012

69

Gemiddeld 1,73m Maximaal 4,00m PERSONENAUTO

Gemiddeld 1,83m Maximaal 2,55m

Gemiddeld 4,00m Maximaal 4,00m

VRACHTWAGEN

Gemiddeld 2,55m Maximaal 2,60m

Gemiddeld 4,00m Maximaal 4,00m

BUS

Gemiddeld 2,55m Maximaal 2,55m AFMETIGEN AFKOMSTIG UIT HET BOEK ASVV 2012

70

Figuur 1

Wanneer we gaan kijken naar de profielen in en rondom het plangebied vinden we 50km/u en 30km/u wegen. Deze wegen hebben een verschillende functie en sfeer. Deze kunnen worden onderverdeeld in: • 50km/u hoofdontsluiting • Algemene 50km/u wegen • 30km/u ontsluitingswegen • 30km/u bestemmingswegen

Figuur 2

In figuur 1 is een profiel te zien zoals deze nu gebruikt wordt.

In figuur 2 en 3 zijn twee opties gegeven voor de 30km/u ontsluitingswegen. Hierbij is een duidelijk verschil te zien.

In figuur 1 wordt het profiel vooral bepaald door de auto.

Er is een duidelijke scheiding tussen langzaamverkeer en gemotoriseerd verkeer. In de profielen van figuur 2 en 3 gaan deze twee meer samen. Doordat de straat wordt ingericht als shared space heeft het 1 uitstraling. De auto is alleen maar een gebruiker van de ruimte en niet de dominante factor.

Figuur 3

71

72

06 CENTRUM VISIE

73

74

6.1 VISIE HOGE SCHAAL Aalst is een uniek dorp door zijn positieve ligging. Het dorp beschikt over een aantal luxe woonmilieus met ieder zijn kwaliteiten. Helaas is hierbij de afgelopen jaren de dorpskern uit het oog verloren. In dit hoofdstuk komen de conclusies van het theoretische onderzoek en de ruimtelijke analyse samen.

Om aan te sluiten bij de uitgangspunten wordt de entree van het nieuwe centrum versterkt. Deze wordt meer richting het noorden verplaatst om zo centraler te liggen en de scheiding van de Eindhovenseweg te verminderen. Het doel is om niet meer langs het centrum te rijden maar juist erop. De grootste ingreep is het knippen van de Eindhovenseweg. Deze wordt ter hoogte van het nieuwe centrum kort onderbroken.

Dit om twee redenen. Als eerste versterkt het de entree van de dorpskern zoals genoemd. Als tweede maakt dit de route onaantrekkelijker voor doorgaand verkeer.

Zo wordt het centrum ontlast van de drukte. In dit nieuwe centrum staat ontmoeten centraal, hierbij wordt het gebied deels autoluw en deels shared space. Verder moet het nieuwe centrum een sterkere verbinder worden voor heel Aalst. Het moet voor zowel gemotoriseerd als langzaamverkeer goed bereikbaar en voelbaar aanwezig zijn. Ook krijgt het een groenere uitstraling met daarbij een duurzame invulling.

75

6.2 VISIE LAGE SCHAAL Op de lage schaal zijn verschillende structuren voelbaar. Hier wordt de nieuwe ligging en entree duidelijker. Ook de kerk krijgt een belangrijke status en wordt onderdeel van de historische structuur. De lintstructuur wordt behouden als as, niet als doorgaande weg. Het gebied krijgt een groene identiteit als reactie op de klimaatveranderingen.

De drie speerpunten; Beleving, flexibiliteit en technologie & duurzaamheid komen terug in deze visie. Rondom de kerk en de entree zal de beleving centraal staan. Hierbij is het stimuleren van ontmoeting een belangrijk uitgangspunt. De bouwblokken worden flexibel ingericht en geven de ruimte een functieverschuiving. De technologie en duurzaamheid wordt in de totale structuur opgenomen.

76

BELEVING

BELEVING

BELEVING

IT ILITEIT IT E E T T I I L L BIFLEXIB BI I I X X E E L F FL

DUURZAAMHEID DUURZAAMHEID DUURZAAMHEID EN EN EN TECHNOLOGIE TECHNOLOGIE TECHNOLOGIE

77

78

Schaal 1:2000

07 HERONTWIKKELING DEN HOF, AALST

79

80

Het doel van dit ontwerp is het creĂŤren van een aangenaam centrum dat uitnodigt tot ontmoeten. Door de invullingen van mixed use wordt het zowel een levendig plein als een prettige woon- en werkomgeving.

Daarnaast wordt het de verbinder van het dorp wat in de huidige situatie niet het geval is. Het plan heeft een dorpse sfeer en beschikt over smalle straten die dit versterken. Het parkeren is halfverdiept onder de bouwblokken. Hierdoor beschikken de woningen over een verhoogde entree. Deze zorgt voor een duidelijke overgang tussen publiek en privaat. De voorzieningen zullen wel op maaiveld gesitueerd zijn. De profielen van deze straten kunnen smaller zijn door inrichting als shared space. De verschillende aanlooproutes zorgen voor een goede bereikbaarheid voor langzaamverkeer.

Daarnaast zijn er een aantal afzetlocaties waar de zelfrijdende auto de passagier kan afzetten. Het op de kaart aangegeven oranje gedeeldte is volledig autovrij. Het plan beschikt ook over genoeg groen. Zo is de kerk vrij gemaakt met daaromheen een park. Dit park geeft de mogelijkheeid tot ontmoeten, vrijtijdsbesteding, evenementen, sport en wateropvang. Niet alleen het park draagt bij aan de wateropvang maar al het groen in het plan. Groene daken, daktuinen, privĂŠ tuinen, publieke tuinen en op het plein komt een waterplein. Dit waterplein zorgt voor het opvangen van heftige regenstromen. Daarnaast stimuleert het ontmoeting en verblijf. In de zomer kan dit plein een bodem water laten staan tegen de hittestress en zorgt het voor een speelelement voor kinderen. In de winter kan op dezelfde manier een ijsbaantje gerealiseerd worden.

BELEVING

7.1 BELEVING

81

82

Maten in meters Schaal 1:200

VISIE Het waterplein functioneert als een kwalitatieve verblijfsplaats.

De aangrenzende bebouwing beschikt over verschillende voorzieningen zoals genoemd in het programma. De plint is open en uitnodigend en versterkt de functie van het plein. Het waterplein staat in verbinding met verschillende roostergoten. Via deze goten stroomt het overtollige regenwater het plein in.

83

Bouwhoogten Het nieuwe centrum heeft een dorpse uitstraling. De maximale bouwhoogte is 4 verdiepingen met een maximale hoogte van 12 meter. De belangrijkere kopgebouwen zijn 4 verdiepingen hoog en zijn tweezijdig gesitueerd. Daarnaast hebben ze een interessante architectonische uitstraling. De voorzieningen rondom het plein en park zijn 3 verdiepingen hoog. De rest van het plan bestaat uit 2 lagen + een verhoging voor het parkerkeren. Hier wordt later in het verslag verder op in gegaan.

Annemarieke Verheij, architect Rutgers

4 lagen 3 lagen 2.5 lagen

84

Stach Utrecht

Hilberinkbosch architecten

Voorzieningen De voorzieningen zoals horeca, een sportschool,kapsalon, theater, flexplekken, ruimtes voor hobbyclubs, cursussen en meetings, zullen gesitueerd zijn rondom het plein en park.

Deze voorzieningen bevinden zich in tegenstelling tot de rest van de bouwblokken aan maaiveld. Hierdoor heeft het een directe relatie met het plein waardoor het meer uitnodigt.

Ooltgensplaat

Ooltgensplaat

85

Stucturen De vernieuwde entree zorgt voor een betere zicht relatie met het centrum. Om de intimiteit van het plein te bewaren is er ter hoogte van het entree gebied een vernauwing gecreĂŤerd. Door een kopgebouw te plaatsen met een directe lijn richting de kerk wordt het oog naar het plein getrokken. Hierbij onthuld het net niet genoeg maar maakt het vooral nieuwsgierig. Er komen betere en duidelijkere aanlooproutes. In de huidige situatie was dit een smalle doorgang tussen de bebouwing vanaf een parkeerplaats omringd door achterkanten. Deze routes nodigen uit. Door de bebouwing te laten verspringen loopt de ruimte niet weg. Hierdoor wordt het plein een locatie om te verblijven en niet om te passeren. De enige as die als eens lijn doorloopt is de oude lint structuur. Door het plaatsen van groen en de afmetingen van de straat loopt ook deze as niet weg. De hier en daar verhoogde bebouwing versterkt de structuur en routing van het plan.

De muren rondom de kerk worden verwijderd waardoor de kerk en twee aangrenzende monumenten vrij komen te staan.

De pastorietuin wordt daardoor opengesteld voor publiek en aangevuld tot een kwalitatief park.

Door het verbeteren van de structuur, het knippen van de Eindhovenseweg en de nieuwe toekomstbestendige invulling van het plan kan het nieuwe centrum weer leven ingeblazen worden en een waardevolle aanvulling zijn voor het dorp Aalst.

86

87

A

B D

E

88

C

BELEVING

7.2 FLEXIBILITEIT Als gevolg van de verschillende trends is er veel onzekerheid over het vraag en aanbod van woningtypologieĂŤn en voorzieningen. Een toekomstbestendig plan moet vrij zijn om met deze ontwikkelingen mee te kunnen bewegen. In dit plan zijn de bouwblokken zo ingericht dat ze voldoen aan de wensen van verschillende typologieĂŤn. Zo kan er op de soort woningen gereageerd worden maar ook op de hoeveelheid. Zo is voor de komende periode de voorspelling dat de dorpen leeg lopen. Om een overschot aan woningvoorraad te voorkomen kan erop ingespeeld worden door middel van een meerderheid aan grondgebonden woningen.

IT

FLE

E T I L I B XI

In deze paragraaf wordt er gekeken naar de opbouw van deze bouwblokken en hoe de flexibiliteit ervan is vormgegeven. In het plan zijn twee verschillende bouwblokken. Het ene bouwblok biedt ruimte voor 2 zijdes met grondgebonden woningen en de ander aan 1 zijde.

Bouwblokken B, C en D bieden ruimte voor 2 zijdes. Bouwblokken A en E bieden 1 zijde. Bouwblok B wordt in deze paragraaf uitgewerkt.

89

Flexibele maten Het doel is de bouwblokken in te richten voor de volgende woningtypologieën: • grondgebonden woningen • appartementen • maisonnettes • zorgwoningen De bebouwing die aan het plein grenst heeft als enige de entree op maaiveld. Dit stimuleert om hier de voorzieningen te houden. Mocht de vraag groeien of krimpen is het mogelijk de voorzieningen in te richten als woningen en visa versa.

In de tekening hiernaast zijn de afmetingen van de verschillende bouwblokken te zien. Een bouwblok met aan 1 zijde ruimte voor grondgebonden woning heeft een minimale afmeting van 15.5 meter. De tuin voor de grondgebonden woning is hierbij 10 meter.

De halfverhoogde appartementen met ontsluiting op maaiveld beschikken over een terras van 4 meter.

Hiertussen zit een ontsluiting voor de achterzijdes van 1.5 meter breed.

90

Bij het tweede bouwblok geldt een minimale afmeting van 21.5 meter. Ook hier is de tuin van de grondgebonden woning 10 meter met daartussen de ontsluiting voor de achterzijdes van 1.5 meter breed.

Wanneer de vraag naar appartementen stijgt is het mogelijk deze tuinen in te richten als gezamenlijke binnentuin.

Daarnaast wordt er bij grondgebonden woningen rekening gehouden met een eventuele toekomstige portiek. De galerij ontsluiting is reeds aanwezig en functioneert op dat moment als extra balkon.

Twee grondgebonden woningen van een complex zijn ruimer zodat er plek is voor een toekomstige portiekontsluiting. Ook is het mogelijk om de portiekontsluiting op de hoek te plaatsen. Hierbij is de afmeting variabel. De extra balkons kunnen worden vrij gemaakt en krijgen de functie als galerij.

Uitwerking bouwblok B Bouwblok B biedt de ruimte voor grondgebonden woningen aan 2 zijdes en beschikt dus over een binnentuin van minimaal 21.5 meter. In deze uitwerking is te zien hoe alle woningtypologieĂŤn worden vormgegeven.

Bovenaan deze pagina zijn de mogelijkheden van de grondgebonden woningen te zien. Het is mogelijk aan beide zijdes of aan een enkele zijde grondgebonden woningen te doen. Hieronder zijn de appartementen en de zorgwoningen te zien. De eerste afbeelding is van de eerste verdieping

van de appartementen. Hierbij is de galerij ontsluiting zichtbaar. Op de tweede afbeelding is het maaiveld te zien. De woningen beschikken over een terras als overgang tussen publiek en privaat. Een deel van deze binnentuin is halfverhoogd door het parkeren. Dit is de rechterzijde vanaf de trappen. Als laatste is de zorginstelling te zien. Hierbij zorgt een gang van 3 meter voor de ontsluiting van de ondersteunde studio’s. Ook is er ruimte voor gezamenlijke ruimtes.

91

92

7.3 DUURZAAMHEID EN TECHNOLOGIE De technologische ontwikkelingen hebben niet stil gelegen afgelopen jaren. Er wordt verwacht dat met de kennis die er nu is deze ontwikkelingen alleen meer zullen versnellen. Een groot onderdeel van deze ontwikkelingen is de duurzaamheid. De toekomstige plannen zullen hierop ingericht worden. Daarnaast heeft de komst van de zelfrijdende auto fysieke gevolgen. In deze paragraaf wordt gekeken naar hoe deze ontwikkelingen kansen bieden voor de inrichting van een toekomstig plan.

FLE

IT E T I XIBIL

DUURZAAMHEID EN TECHNOLOGIE

93

Wateropvang De klimaatverandering is niet meer te negeren. Het heeft verschillende gevolgen zoals het opwarmen van de aarde dat hittestress en heftigere regenbuien veroorzaakt. Ook de luchtverontreiniging is zorgelijk. De komst van duurzame innovaties zoals de zelfrijdende auto moeten hier verandering in gaan brengen.

Voor het plangebied in Aalst wordt er door middel van een aantal toepassingen ingespeeld op de klimaatverandering. Zo komt er meer groen in de openbare ruimte, krijgen de woningen regentuinen en groene daken en krijgt het verharde oppervlak een waterplein.

forgrass-kunstgras.be Dainagematten

94

nudge.nl

Op de bodemkaart hiernaast is te zien dat het plangebied op een risico bodem ligt. Wanneer de bodem eenmaal volledig verdicht is, is dit nog moeilijk te herstellen. Het is noodzaak om acties te ondernemen. Hieronder worden een aantal mogelijkheden besproken die zorgen voor het verduurzamen van het nieuwe plan. bron: EMSWCD

gegevens: kaartbank brabant zandgronden risico bodemverdichting zandgronden

Regentuin 1 De regentuin is ideaal voor wateropvang, het tegen gaan van bodemverdichting en biodiversiteit.

De werking is als volgt: • Het regenwater stroomt vanuit het dak in de tuin • de tuin heeft een verlaagd gedeelte beplant met inheemse planten(watervaste planten) die het water beter vast houdt • deze vangen het water op en wordt geleidelijk door de natuurlijke bodem ogenomen • een regentuin heeft het meeste effect op een zandondergrond (dit is het geval voor het plangebied) • mag alleen regenwater bevatten, geen afvoer van huishoudelijk gebruik De overheid helpt hier al in mee. Subsidies voor het aanleggen van deze tuinen zijn mogelijk. Daarnaast zijn er ook meerdere manieren om zowel ondergronds als bovengronds water op te vangen en her te gebruiken voor bijvoorbeeld de planten water te geven of de auto te wassen. Een regentuin is vergelijkbaar met een wadi, een regentuin vangt alleen het regenwater van het aangrenzende dak op en een wadi doet dit voor meerdere daken en het water wat op de verharding rondom de wadi terecht komt.

Daktuinen, groene daken 2 Daken kunnen op verschillende manieren bijdragen aan wateropvang. Zo is er bijvoorbeeld: • Groen dak door beplanting, deze beplanting vertraagt het water en laat het geleidelijk in het riool lopen. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van drainagematten.

• Groen dak met de functie primaire wateropvang.

Dit houd het water tijdens de piekbuien vast en laat het daarna geleidelijk het riool in lopen.

• Waterberging en gebruik. Deze manier vangt niet alleen het water op maar kan het hele jaar door gebruikt worden voor koeling van systemen of als bewatering bij voedselproductie Groene openbare ruimte Het gebruik van groen in de openbare ruimte heeft meerdere voordelen.

• Het draagt bij aan de beleving en kwaliteit van een plek, mits goed onderhouden.

• Het gebruik van bomen biedt schaduw en verkoeling wat helpt tegen de hittestress.

• Meer groen betekend minder verharding. Door verharding stijgt de temperatuur en draagt het bij aan de opwarming van de aarde.

• Meer groen zorgt voor een natuurlijke manier voor het opvangen van water. Dit voorkomt overstromingen en verlicht de druk op het riool.

1 2

waterklaar.nl Saskia Naafs, 2015

eerdgronden

95

Waterplein 3 De functie van het waterplein is om water geleidelijk af te voeren om overstroming te voorkomen.

• het opvangen van water • het vasthouden • het gecontroleerd afvoeren.

Daarnaast heeft het waterplein ook nog een sociale functie. Zo kan het veel verschillende manieren ingericht worden. Bijvoorbeeld een tijdelijke loungekuil waarvan het meubilair bij regen weer weg wordt gehaald. Of er kan een bodem water in vastgehouden worden als verkoelend element en om te spelen voor kinderen. Hetzelfde kan in de winter gedaan worden.

Een laagje water kan bevriezen en gebruikt worden als ijsbaantje. Ook het element is al een functie op zich. De verschillende zitelementen op de trappen en rond de plantenbakken zorgen voor een aangename verblijfsplek.

Wadi 4 Een wadi bestaat net als de regentuin uit een verlaagd gedeelte met beplanting. Onder deze beplanting bevindt zich een koffer gevuld met grind, lavasteen of gebakken kleikorrels. Doordat deze materialen tussenruimte bieden kan het water er makkelijker doorheen stromen. De wadi’s zijn een goede manier om water op te vangen en dragen door de diversiteit aan beplanting bij aan ruimtelijke kwaliteit.

3 4

Benthemplein Rotterdam Amsterdam rainproof

Mogelijkheden voor wadi 96

Wadi: bdonline

groenblauwenetwerken Han Veldkamp

97

98

Zonoriëntatie Ter verduurzaming van het plan speelt energie opwekken een belangrijke rol. Alle daken in het plan zijn zo gunstig mogelijk georiënteerd voor het plaatsen van zonnepanelen. Voor de minder gunstige daken worden groene daken gebruikt. Dit zijn de daken die ter oriëntatie minder positief liggen of waarvan er een hogere bebouwingsvariant tegenaan gesitueerd is. Ook zijn de balkons en tuinen zo gunstig mogelijk georiënteerd.

Zonnepanelen kunnen op meerdere objecten zorgen voor energie.

Zo kan het ook worden verwerkt in ramen of wegen maar ook objecten in de openbare ruimte op zichzelf laten werken zoals een lantaarnpaal en een stoplicht. Verder is het nog een mogelijkheid om in 2050 energie punten te sparen. Zo kun je in de sportschool bijvoorbeeld betalen door middel van het inleveren van energie die je zelf met de fiets opwekt. Dit heeft voor alle partijen voordeel, zo ontvangt de sportschool energie om zelf te gebruiken maar ook om door te verkopen aan de energie leverancier, de sporter kan voordelig sporten en het is laagdrempeliger om gezond te blijven.

En als laatste is het beter voor het milieu5.

Ook de smart home draagt bij aan het besparen op water- en energieverbruik. Zo geven slimme apps inzicht in het verbruik en stellen het uit zichzelf bij wanneer iets ongebruikt is. Bijvoorbeeld verlichting die uit zetten in een ruimte waar niemand is. Het huis gaat met ons mee denken en zal een positief effect hebben op besparing.

5

Eneco, Iedereen zijn eigen energie in 2030, 2012

99

Nieuwe infrastructuur De grootste ingreep zal het knippen van de Eindhovenseweg zijn. Het doorgaand verkeer zal worden geleid via de nieuwe n69 waardoor het verkeersaantal in Aalst drastisch zal verlagen. Hierdoor verbeterd de leefbaarheid aan de Eindhovenseweg en zal het zorgen voor meer veiligheid en minder overlast voor het hele dorp. Daarnaast wordt de lus structuur uitgebreid. Door het nieuwe profiel van de zelfrijdende auto is het mogelijk om deze te verwerken in de bestaande structuur. De nieuwe Eindhovenseweg en de lusstructuur zorgen voor de ontsluiting van het hele dorp.

Voor langzaamverkeer blijft de Eindhovenseweg nog steeds open.

100

Nieuwe n69 Westparallel Om het mogelijk te maken de Eindhovenseweg te knippen kan het verkeer van en naar Valkenswaard via de nieuwe n69 geleid worden.

Door de Eindhovenseweg te knippen verdwijnt het snelweg idee.

De snelheid wordt eruit gehaald en zal niet meer functioneren als doorgaande route. Daarbij kan er met de snelheden gestuurd worden. Wanneer de snelheden op de Eindhovenseweg omlaag gaan en die op de Westparallel omhoog, zal de zelfrijdende auto deze route als snelste aangeven. Verder zal dat door de komst van de zelfrijdende auto de verkeersdoorstroming beter zijn waardoor de wegen meer aan kunnen zonder voor overlast of opstoppingen te zorgen. Voor deze visie is het een uitgangspunt dat voor 2050 deze nieuwe N69 is gerealiseerd.

101

Ophaal- en afzetlocaties De komst van de zelfrijdende auto maakt het mogelijk de auto ergens anders te parkeren dan de bestemming. De auto kan de inzittende afzetten en ophalen op de meest voordelige locatie en daarna zichzelf ergens anders parkeren. Voor het nieuwe centrum zijn er 3 ophaal- en afzetlocaties. De belangrijkste bevindt zich bij de noordelijke entree. Hierbij zijn er twee rijstroken. 1 voor het afzetten die een snelle doorstroming heeft en de andere voor het ophalen waarbij de auto mogelijk moet wachten. De andere twee locaties zijn wat kleinschaliger en hebben geen duidelijke inrichting. De auto weet dat het een afzetlocatie is en hoeft daar alleen de ruimte voor te hebben. Zo blijft de kwaliteit hoog en zolang het niet gebruikt wordt is het een autovrije openbare ruimte.

102

Parkeren Voor de zelfrijdende auto zijn er meerdere manieren om te parkeren.

In dit verslag is er gekeken naar twee algemene opties: • Parkeren buiten dorp of stad • Parkeren zo dichtbij mogelijk Bij de eerste optie zet de auto de inzittende op locatie af en rijd daarna zelf naar een parkeerplaats buiten het dorp. Het voordeel hiervan is dat de auto volledig uit het straatbeeld verdwijnt en ruimte creëert voor andere kwaliteiten. Het grote nadeel hiervan is de extra verkeersstroom die je in het dorp creëert. De auto’s maken daardoor dubbel zoveel ritten waarvan de helft zonder inzittenden. Een ander nadeel is dat de tijd tussen de auto oproepen en de auto dat de auto daadwerkelijk op de ophaallocatie staat langer is dan wanneer er dichtbij wordt geparkeerd.

Aan de hand van deze twee nadelen is ervoor gekozen het parkeren zo dichtbij mogelijk te houden. Hierdoor is de wachttijd korter, en is er minder verkeer op de wegen. Dat het parkeren dichtbij komt, wil niet zeggen dat het voor de deur moet. Om het parkeren nog steeds uit het straatbeeld te houden zal In dit plan het parkeren zich half verdiept onder de bouwblokken bevinden. Dit geeft voor het plan een extra kwaliteit door een duidelijke overgang van publiek naar privaat.

Doordat de profielen in het plan redelijk smal zijn is een duidelijke overgang belangrijk. Ook is het een voordeel om niet te grenzen aan het maaiveld zodat de bewoners wel makkelijk naar buiten kunnen kijken maar door de mensen buiten niet makkelijk naar binnen.

103

104

Parkeren De zelfrijdende auto heeft minder ruimte nodig in 2050 om te parkeren dan nu. De auto kan om zijn eigen as draaien waardoor een draaicirkel van 5 meter behaald kan worden. Ook de parkeerplaatsen hoeven geen ruimte te bieden om in- en uit te stappen. De parkeerplaatsen kunnen dus dichter op elkaar.

Om de kwaliteit in de openbare ruimte te behouden wordt de parkeerhelling verwerkt in de gevel. Verder zijn er twee mogelijkheden voor de bouwblokken. De eerste is het volledig verhogen ervan (excl. bebouwing met voorzieningen) hierbij kan een daktuin als binnentuin worden gerealiseerd. De andere optie is om het parkeren zo gunstig mogelijk onder de bebouwing te situeren. Hiermee blijven de tuinen ontlast en is het plaatsen van bomen, regentuinen en wadi’s een mogelijkheid.

Grove inschatting aantallen Door de flexibele inrichting is het aantal woningen variabel. Het aantal parkeerplaatsen moet hierop in kunnen spelen. Wanneer er gekeken wordt naar de maximale aantallen komt er het volgende uit: Parkeerplaatsen centrumbezoekers: 161 Parkeerplaatsen bouwblokken: 472 Aantal maximaal te behalen woningen 239 Parkeernorm voor woningen 1.3 Deze cijfers zijn gebaseerd op het maximaal aantal woningen. Wanneer deze woningen minder zijn kan de overige ruimte gebruikt worden voor betaald parkeren door bedrijven die de auto’s verhuren en de auto’s ergens willen stallen, of voor bijvoorbeeld bergingen voor bewoners.

Waddixveen

105

Maten in meters Schaal 1:250

Eindhovenseweg De Eindhovenseweg krijgt een nieuw profiel. Dit als gevolg van de zelfrijdende auto. Het profiel heeft de ruimte om te vergroenen en daarmee bij te dragen aan wateropvang en de kwaliteit te verhogen. De Eindhovenseweg zal nog steeds drukker zijn dan de gemiddelde weg in Aalst. Om deze reden wordt de weg nog gescheiden met een haag. Doordat men weet dat de zelfrijdende auto uit zichzelf stopt, is het mogelijk dat voetgangers en fietsers voorgang nemen op deze zelfrijdende voertuigen. Hierdoor moet de auto een noodstop maken met daarbij iedereen erachter ook. De heggen zorgen ervoor dit zoveel mogelijk te voorkomen.

106

Nieuwe profielen door zelfrijdende auto Bij de 50km/u wegen is een scheiding tussen weg en voetgangersgebied nog steeds voelbaar. In de 30km/u zones kan dit volledig verdwijnen. Daarnaast verdwijnt het parkeren uit het straatprofiel waardoor er extra ruimte ontstaat. In de profielen hieronder is de impact te zien. De profielen worden

ingericht als shared space en voelen aan als 1 ruimte. De zelfrijdende auto heeft geen routing meer nodig om te weten waar hij mag rijden. Hierdoor is het mogelijk het profiel als 1 geheel te laten functioneren. Zodra een auto nadert is er genoeg ruimte om uit te wijken en rekening te houden met elkaar.

Maten in meters Schaal 1:250

107

108

Profiel bouwblokken In dit profiel is te zien hoe de bouwblokken met elkaar in relatie staan en de ruimtes daartussen werken. Ook Is te zien dat bij een bouwblok het parkeren zich alleen onder de bebouwing bevindt en bij de andere onder het gehele bouwblok.

Maten in meters Schaal 1:250

109

7.4 NAWOORD Wanneer er wordt getoetst aan de uitgangspunten heeft het ontwerp een sterke doorvertaling.

• Het ontwerp is voorzien van een duidelijke en kwalitatieve entree. De kerk heeft een betere rol en ligging gekregen.

• De oriëntatie en bereikbaarheid is verbeterd voor zowel gemotoriseerd vervoer als langzaamverkeer.

• Het plan heeft een groene identiteit met daarbij een duurzame inpassing.

• Er is rekening gehouden met wateropvang.

• De nieuwe dorpskern is flexibel en ingericht als verblijfsplaats welke ontmoeten stimuleert. Het centrum heeft een nieuwe rol gekregen die de leegstand in de toekomst tegen moet gaan.

Onderzoeksvraag Welke rol heeft het kleine kerngebied Den Hof te Aalst in 2050 en hoe wordt deze dan ruimtelijk vormgegeven?

Dit verslag geeft een visie met daarbij een mogelijk uitwerking. Het is een ontwerp voor de toekomst en deze blijft onzeker. In dit verslag is de conclusie dat in 2050 de dorpskern van Aalst een nieuwe rol zal krijgen. De detailhandel heeft niet langer genoeg draagvlak voor kleine kernen als Aalst. Ondanks de technologische ontwikkelingen en de digitale manier van communiceren blijft fysieke ontmoeting belangrijk. De nieuwe dorpskern van Aalst is vormgegeven om deze ontmoeting te stimuleren. Om te ontwerpen voor de toekomst zal deze duurzaam zijn. De technologische ontwikkelingen maken deze duurzame inpassingen mogelijk en laagdrempeliger dan nu.

110

Nawoord Na een periode van 17 weken aan dit verslag te hebben gewekt is bij mij het enthousiasme enorm gegroeid. De bewustwording om rekening te houden is nog verder gegroeid. In dit verslag heb ik een mogelijkheid laten zien van hoe een dorpskern er in 2050 uit kan komen te zien. Helaas was deze periode te kort om allesomvattend te zijn. Dit verslag heeft mij de ogen geopend waar mijn interesse op het vakgebied ligt. Er werd vanuit de opleiding al gestuurd om echt iets te doen wat je leuk vindt maar dat het zoveel voldoening kon geven had ik niet verwacht.

Mijn vingers jeuken dan ook om de weg naar 2050 toe nog vorm te geven. Hoe de ontwikkelingen en de samenleving op elkaar afgestemd gaan worden. Het heeft zeker mijn kijk op dingen veranderd en houdt me in het dagelijks leven al bezig. Ook moet ik toegeven dat het geen periode was zonder tegenslag. Het was een zeer uitdagend onderwerp doordat het veel onzekerheden bevat. Dit maakte een sterke onderbouwing een uitdaging. Ik ben in het begin verloren geraakt in de breedte van het onderwerp. Uiteindelijk heb ik daar wel het meeste van geleerd. Ik hoop ook echt dat ik met dit verslag voor meerdere mensen een bewustwording kan creëren en dat ik de discussie op gang heb gebracht.

Renate Vos - juni 2017

111

Bronnen Hoofdstuk 01 1

www.waalre.nl/data/downloadables/3/7/4/concept-rapportage-perspectief-den-hof-aalst.pdf

Hoofdstuk 02 history.com/topics/inventions/alexander-graham-bell 2 newatlas.com/mobile-pnone-40-year-anniversary-photos/25677 3 openbookproject.net/courses/intro2ict/internet/history.html 4 newatlas.com/mobile-pnone-40-year-anniversary-photos/25677 5 books.google.nl/books?id=ry1tCQAAQBAJ&pg=PA301&lpg=PA301&dq=Finland’s+Radiolinja+first+mobile+content&source=bl&ots=OXIo6qMM-n&sig=pXK3ixMfDc2kRr-D0D1HvN59yfQ&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwjEuIT8qcnSAhVEJsAKHW39DfMQ6AEIMTAD#v=onepage&q=Finland’s%20Radiolinja%20 first%20mobile%20content&f=false mocom2020.com www.onlinemarketingvisie.nl/geschiedenis-en-toekomst-van-mobiele-media-en-communicatie 6 www.onlinemarketingvisie.nl/geschiedenis-en-toekomst-van-mobiele-media-en-communicatie 7 newatlas.com/mobile-pnone-40-year-anniversary-photos/25677 8 internetlivestats.com 9 mocom2020.com 10 www.hongkiat.com/blog/evolution-of-mobile-phones 11 cisco.com/c/dam/en_us/about/ac79/docs/innov/IoT_IBSG_0411FINAL.pdf blogs.cisco.com/diversity/the-internet-of-things-infographic worldometers.info/world-population/ 12 mocom2020.com 13 mocom2020.com 14 mocom2020.com 15 www.androidplanet.nl/nieuws/mobiel-betalen/ 16 mocom2020.com 17 cisco.com/c/dam/en_us/about/ac79/docs/innov/IoT_IBSG_0411FINAL.pdf blogs.cisco.com/diversity/the-internet-of-things-infographic 18 duurzaamgebouwd.nl/conceptueel-bouwen/20160927-woningen-van-de-toekomst 19 Volgens de gegevens van CBS 1

Businessinsider.nl Nu.nl / Onemorething.nl 25 GDPR, de ‘General Data Protection Regulation en AVG, de ‘Algemene Verordening gegevensbescherming 26 Edugis.nl 27 pbl.nl/vraag-en-antwoord/wat-zijn-de-gevolgen-van-de-vergrijzing kb.nl/sites/default/files/trends-in-de-samenleving-2.pdf 28 detailhandel.nl/images/pdf/Winkelgebied_vd_toekomst_volledig_lowres_website_2.pdf 29 https://www.greenfacts.org/en/climate-change-ar4/ 30 etymologiebank.nl 20 21

Indirecte bronnen www.history.com/topics/inventions/alexander-graham-bell openbookproject.net/courses/intro2ict/internet/history.html mocom 2020 www.internetlivestats.com/internet-users/ www.worldometers.info/world-population/ blogs.cisco.com/diversity/the-internet-of-things-infographic https://www.forbes.com/sites/gilpress/2014/08/22/internet-of-things-by-the-numbers-market-estimates-and-forecasts/#40cbdb97b919 www.cisco.com/c/dam/en_us/about/ac79/docs/innov/IoT_IBSG_0411FINAL.pdf www.gsmaintelligence.com/research/?file=9e927fd6896724e7b26f33f61db5b9d5&download bebusinessed.com/history/history-cell-phones/ smartinsights.com/mobile-marketing/mobile-marketing-analytics/mobile-marketing-statistics/ gigaom.com/2010/04/12/mary-meeker-mobile-internet-will-soon-overtake-fixed-internet/

112

hongkiat.com/blog/evolution-of-mobile-phones/ onlinemasters.ohio.edu/the-evolution-of-portable-gps/ uswitch.com/mobiles/guides/history-of-mobile-phones/ newatlas.com/mobile-pnone-40-year-anniversary-photos/25677/ books.google.nl/books?id=ry1tCQAAQBAJ&pg=PA301&lpg=PA301&dq=Finland’s+Radiolinja+first+mo-

platformduurzaamdordrecht.nl/nieuws/hergebruik/damplein-kan-mooier-worden btl.nl/advies/nieuws/ontwerpen-met-water-geen-kans-een-must.html?section=advies&page=11 duurzaamgebouwd.nl/overheid/20110204-eerste-waterplein-in-rotterdam rotterdam.nl/apps/rotterdam.nl/wonen-leven/benthemplein/index.xml groendak.info/groendaken-bijna-gratis-in-rotterdam-overschie/

bile+content&source=bl&ots=OXIo6qMM-n&sig=pXK3ixMfDc2kRr-D0D1HvN59yfQ&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwjEuIT8qcnSAhVEJsAKHW39DfMQ6AEIMTAD#v=onepage&q=Finland’s%20Radiolinja%20 first%20mobile%20content&f=false onlinemarketingvisie.nl/geschiedenis-en-toekomst-van-mobiele-media-en-communicatie/ androidplanet.nl/nieuws/mobiel-betalen/

reframingstudio.com/sites/default/files/documents/schaaldynamiek.pdf

Hoofdstuk 03 grenscorridorn69.nl waalre.nl/data/downloadables/3/7/4/concept-rapportage-perspectief-den-hof-aalst.pdf waalre.nl/ontdek-waalre/historie.html Locatie bezoeken google.maps bing.maps 1

Thema’s http://www.newmediabrains.com/news/350/68/De-toekomst-van-entertainment-jouw-channel/ Boek: De trage acceptatie van snelle media, Jos de Haan http://www.onemorething.nl/2017/01/netflix-100-miljoen-2-miljoen-nl/ https://www.businessinsider.nl/netflix-heeft-meer-dan-1-miljoen-gebruikers-in-nederland-488709/ http://www.nu.nl/internet/4400313/groei-aantal-netflix-abonnees-hoger-dan-verwacht.html driestar-educatief.nl/onderzoek/actueel/blogs/goed-onderwijs-ontkomt-niet-aan-digitalisering Maatwerk met digitaal onderwijs, Peter B. Sloep, Win Westera, Open Universiteit Nedereland, 2001 Ons onderwijs 2032, platform onderwijs 2032, 2016 opiniestukken.nl/opiniestukken/artikel/918/De-digitalisering-in-het-onderwijs-moet-geminderd-worden boerderij.nl/Home/Achtergrond/2016/1/Digitale-revolutie-raakt-iedere-boer-2747649W/ smartindustry.nl/nieuws/internationaal-veel-stimuleringsinitiatieven-voor-innovatie-en-digitalisering-maakindustrie/ gawalo.nl/artikel/1646426-waarom-de-woningbouw-vanaf-2020-drastisch-verandert want.nl/in-hoeverre-is-een-smart-home-nou-echt-de-toekomst/ duurzaamgebouwd.nl/conceptueel-bouwen/20160927-woningen-van-de-toekomst overmobiliteit.nl/infrastructuur/consument-neemt-steeds-meer-de-regie-over-eigen-mobiliteit mobiliteit.gelderland.nl/trends/default.aspx verkeerskunde.nl/internetartikelen/vakartikelen/slimme-mobiliteit-in-overijssel.45129.lynkx tno.nl/nl/aandachtsgebieden/leefomgeving/mobility-logistics/ overmobiliteit.nl/ groenervaren.nl/digitalisering-zet-transportsector-op-zijn-kop/ sigmaonline.nl/2016/09/digitalisering-en-big-data-logistiek-steeds

2

belangrijker/ logistiek.nl/carriere-mensen/nieuws/2017/2/functieprofiel-vrachtwagenchauffeur-verandert-door-zelfrijdende-trucks-101152720 mijngezondheidsgids.nl/digitalisering-zorg/ plusonline.nl/kanker/9-vragen-over-nanotechnologie db.nl/news/digitalisering-als-aanjager-van-duurzaamheid/ trouw.nl/home/zonne-energie-direct-uit-het-raam~aab5a1ab/ happynews.nl/2014/03/17/nieuwe-uitvinding-op-het-gebied-van-zonne-energie-met-glazen-dakpannen/ consultancy.nl/nieuws/12980/retail-koploper-in-digitalisering-hm-absolute-winnaar cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/24/meer-nederlanders-shoppen-online youtube.com/watch?v=vmxy2AFfHqg dejuristenamsterdam.nl/ict-recht/privacy-online-ictrecht-audit-studies/?gclid=CMWVk4fG7NICFda4Gwodm54DgQ nationaleombudsman.nl/dossier/dossier-digitalisering kinggemeenten.nl/sites/king/files/0989.00.012%20samenvatting%2010%20succesfactoren_interactive. pdf Omgevingstrend en swot-analyse Utrecht, EBU, 2016 technologischeontwikkeling.nl/ict/niet-groeien-maar-klein-blijven janwillemvandegroep.com/2011/05/02/bouwen-voor-leegstand-onwaarschijnlijk-scenario/ pbl.nl/vraag-en-antwoord/wat-zijn-de-gevolgen-van-de-vergrijzing kb.nl/sites/default/files/trends-in-de-samenleving-2.pdf overdenken.wordpress.com/individualisering/ kb.nl/sites/default/files/trends-in-de-samenleving-2.pdf

baasjes http://www.dutchcowboys.nl/technology/vliegende-auto-uit-duitsland-is-deze-maand-testfase-ingegaan https://www.youtube.com/watch?v=5r3kpl5Ao5s https://www.youtube.com/watch?v=X10WsB81BEI

Hoofdstuk 04 Indirecte bronnen http://freshgadgets.nl/motopogo-het-ultieme-elektrische-stadsvervoer http://freshgadgets.nl/met-deze-slimme-kas-verbouw-je-voortaan-al-je-eigen-groenten http://freshgadgets.nl/toffe-korte-film-verrast-met-verhaal-over-augmented-reality http://freshgadgets.nl/amazon-onthult-de-toekomst-van-boodschappen-doen http://freshgadgets.nl/airbus-pop-up-kan-zowel-rijden-als-vliegen http://freshgadgets.nl/een-moderne-versie-van-holle-bolle-gijs http://freshgadgets.nl/sony-xperia-touch-tovert-een-touchscreen-op-je-tafel http://www.dutchcowboys.nl/online/de-slimme-lantaarnpaal-is-er-lightmotion-gaat-in-productie http://www.dutchcowboys.nl/technology/expedia-wil-je-in-vr-je-hotelkamer-laten-checken-voor-jeboekt http://www.dutchcowboys.nl/entertainment/high-five-de-eerste-vr-familiefilm-met-sterrencast http://smartglas.se/interactive-glass/ https://www.youtube.com/watch?v=NIijv7TYFME http://www.archiexpo.com/cat/public-spaces/smart-connected-urban-equipment-O-2908-_3.html http://www.dutchcowboys.nl/technology/zie-deze-robots-eens-even-post-sorteren-als-kleine-oranje-

Hoofdstuk 05 nrc.nl/nieuws/2012/02/28/in-2050-woont-70-procent-van-de-mensen-in-de-stad-a1447273 2 library.wur.nl/WebQuery/groenekennis/1674916 4 wth.nl/CmsData/Bestanden/Brochures/Producten/Road%20Energy%20Systems.pdf 5 www.anwb.nl/auto/nieuws/2011/augustus/tu-delft-opladen-tijdens-het-rijden-kan 1

energienext.nl/nederland-heeft-primeur-met-weg-van-zonnepanelen/ intelligente-mobiliteit.beterbenutten.nl/maart-2017 8 ad.nl/binnenland/slimme-app-verkeerslicht-langer-groen-voor-ouderen-in-tilburg~a584cce5/ 9 nos.nl/artikel/427910-groen-licht-voor-fietser-bij-regen.html 10 gosmartbricks.com/how-can-windows-generate-electricity-let-the-solar-magic-work-for-you/ zelfenergieproduceren.nl/nieuws/stroom-opwekken-met-een-raam/ 11 youtube.com/watch?v=6QNK9DUUYW0 12 smartglas.se/interactive-glass/ youtube.com/watch?v=ap8akg8OmaA youtube.com/watch?v=CPH1sAY8Vhg youtube.com/watch?v=hT9GpCJj6nw 13 verkeerspro.nl/autonieuws/2017/02/28/vrachtautochauffeur-wordt-administratief-medewerker/ 14 zelfrijdendvervoer.nl/mobiliteit/2016/04/14/europees-akkoord-over-snelle-introductie-zelfrijden de-auto/ 15 Boek ASVV, 2012 6 7

Indirecte bronnen https://www.youtube.com/watch?v=91eJwF17uHE www.allesverbonden.nl http://www.emerce.nl/nieuws/bedrijven-laten-kansen-machine-to-machine-liggen https://www.youtube.com/watch?v=tcUvg9jcfG8 Rodolphe el-Khoury http://dspace.howest.be/bitstream/10046/1307/1/Hofman_Rob-televisie_op_maat-klein.pdf https://www.constellationr.com/blog-news/iot-data-flow-management-science-getting-real-value-iot-data https://www.indicia.nl/big-data/big-data-analytics/ http://www.webanalisten.nl/dit-is-wat-je-wilt-weten-over-data-management-platformen http://computerworld.nl/hardware/93851-9-coole-nieuwe-sensortechnologieen-voor-iot/pagina-4 De big data-revolutie: Hoe de data-explosie al onze vragen gaat beantwoorden

http://www.stedebouwarchitectuur.nl/nieuws/141116/futuristisch-herinrichtingsplannen-gebundeld-in-boek https://timvandelaar.wordpress.com https://timvandelaar.wordpress.com/2013/05/16/hoe-zelfrijdende-autos-steden-gaan-veranderen/#more-1084 http://omooc.nl https://www.hrgroep.nl/Nieuws/Intelligent_Public_Space.html https://www.wired.com/2016/03/self-driving-cars-wont-work-change-roads-attitudes/ https://www.youtube.com/watch?v=XEebyt6G5kM https://timvandelaar.wordpress.com/2013/05/16/hoe-zelfrijdende-autos-steden-gaan-veranderen/#more-1084 https://www.deingenieur.nl/artikel/zelfrijdende-auto-verandert-de-stad https://www.scientias.nl/zelfrijdende-auto-legt-veel-meer-kilometers-af/

Hoofdstuk 7 waterklaar.nl amsterdamrooftopsolutions.com/solutions/blauw/ 3 rotterdam.nl/apps/rotterdam.nl/wonen-leven/benthemplein/index.xml 4 rainproof.nl/toolbox/maatregelen/wadis 5 youtube.com/watch?v=89irYxOl59Q 1 2

Indirecte bronnen http://www.archdaily.com/128504/flex-flexible-learning-environments-hmc-architects https://arjunrathi.wordpress.com/2013/04/27/concretia/ http://www.geonovum.nl/onderwerpen/sensor-data-en-smart-cities/smart-city-toepassingen http://www.urhahn.com/tag/centrum/ http://www.deltavormgroep.nl/projecten/hoge-rijndijk-woerden https://homepage.tudelft.nl/f2n51/01_parkeren.pdf

Door Viktor Mayer-Schรถnberger,Kenneth Cukier big data analyseren en verwerken https://e52.nl/een-kijkje-in-het-lab-van-het-stratumseind/ http://www.omroepbrabant.nl/?video/96823682/Cameras+en+software+die+je+in+de+gaten+houden+op+het+Stratumseind+in+Eindhoven.+Doel+is+het+voorkomen+van+van+bijvoorbeeld+.aspx https://books.google.nl/books?id=NSioCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=smart+cities+Pieter+Ballon&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwja4df17O7SAhVICMAKHV_ZCjYQ6AEIGjAA#v=onepage&q=smart%20 cities%20Pieter%20Ballon&f=false http://onsretailland.nl/app/uploads/2016/12/Decentrale-Retail-Achtergrond-informatie-Scenarios-28-sept-2015-1.pdf http://www.cvae.nl/column-ambacht-kans-voor-winkelstraten http://www.marketingonline.nl/nieuws/hier-zijn-4-toekomstscenarios-voor-de-herinrichting-van-binnensteden http://onsretailland.nl/app/uploads/2016/09/FutureRetailCityCentre_v03.pdf http://www.dekernen.nl/over-de-kernen/actueel/weblog/blog/de-herontdekking-van-het-dorp-omdenkers-bepalen-de-toekomst https://ruimtevolk.nl/wp-content/uploads/sites/115/2015/02/141127_MANIFEST_DIGITALE_FABRICATIE_EN_DE_STAD_DEF04.pdf http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/verstedelijking_in_de_stadsrandzone_web.pdf http://www.spanjevandaag.com/07/02/2017/de-helft-van-de-spaanse-dorpen-zijn-met-uitstervenbedreigd/ http://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/111698/111698.pdf?sequence=1 http://edepot.wur.nl/110309 https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/432564/1/Dorpen+in+Verandering%281%29.pdf http://www.stedebouwarchitectuur.nl/nieuws/060614/toekomstvast-investeren-met-integrale-visie-op-mobiliteit

113