reforzo 5º by Cordero Fernandez

PRIMARIA

REFORZO E AMPLIACIÓN

Lingua Fichas de reforzo Ficha 1 Ficha 2 Ficha 3 Ficha 4 Ficha 5 Ficha 6 Ficha 7 Ficha 8 Ficha 9 Ficha 10 Ficha 11 Ficha 12 Ficha 13 Ficha 14 Ficha 15 Ficha 16 Ficha 17 Ficha 18 Ficha 19 Ficha 20 Ficha 21 Ficha 22 Ficha 23 Ficha 24 Ficha 25 Ficha 26 Ficha 27 Ficha 28 Ficha 29 Ficha 30 Ficha 31 Ficha 32 Ficha 33 Ficha 34 Ficha 35 Ficha 36 Ficha 37 Ficha 38 Ficha 39 Ficha 40

A comunicación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Repaso de c/qu, c/z e g/gu e gü . . . . . . . . . . . . . . . 4 O uso do dicionario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Preparar a escritura dun texto . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 A linguaxe e as linguas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Uso de r/rr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Palabras sinónimas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Facer unha chuvia de ideas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 O substantivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Sílaba tónica e acento gráfico . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Palabras antónimas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Cubrir un cuestionario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 O adxectivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Normas de acentuación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Familia de palabras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Describir un personaxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Graos do adxectivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Acentuación de ditongos e hiatos . . . . . . . . . . . . . .20 Campo léxico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Anunciar un suceso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Os determinantes. O artigo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 O acento diacrítico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Palabras polisémicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 Un conto con dous personaxes . . . . . . . . . . . . . . . .26 Os pronomes persoais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Contraccións dos pronomes átonos . . . . . . . . . . . .28 Palabras simples e palabras compostas . . . . . . . .29 Contar unha experiencia persoal . . . . . . . . . . . . . . .30 O verbo: raíz e desinencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Escritura de contraccións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 Prefixos e sufixos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33 Describir un lugar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 O verbo: número e persoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 Signos que pechan oracións . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 As expresións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Escribir un texto expositivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 O verbo: tempo e modo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39 A coma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 Os sufixos aumentativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Mellorar o estilo dun texto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

Ficha 41 Ficha 42 Ficha 43 Ficha 44 Ficha 45 Ficha 46 Ficha 47 Ficha 48 Ficha 49 Ficha 50 Ficha 51 Ficha 52 Ficha 53 Ficha 54 Ficha 55 Ficha 56 Ficha 57 Ficha 58 Ficha 59 Ficha 60 Ficha 61

Os tempos verbais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43 O punto e coma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 Os sufixos diminutivos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 Escribir o texto dun cómic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 A primeira conxugación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 A partición de palabras. O guión . . . . . . . . . . . . . . .48 Os xentilicios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 Argumentar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 A segunda conxugación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 A raia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Outros tipos de sufixos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 Escribir un informe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 A terceira conxugación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 As parénteses e as comiñas . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 Os prefixos de situación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Resumir un conto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 Clases de verbos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 Os dous puntos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 As siglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Escribir diálogos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 Repaso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63

Fichas de ampliación Ficha 1 Ficha 2 Ficha 3 Ficha 4 Ficha 5 Ficha 6 Ficha 7 Ficha 8 Ficha 9 Ficha 10 Ficha 11 Ficha 12 Ficha 13 Ficha 14 Ficha 15

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

Solucións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

Obradoiro Santillana

131039 _ 0001-0112.indd

1/7/09

14:13:32

Reforzo e ampliación Lingua 5 é unha obra colectiva concibida, creada e realizada no Departamento de Primaria de Edicións Obradoiro, S.L. / Santillana Educación, S.L. baixo a dirección de Ana M.ª Guerra Cañizo e Henrique Juan Redal. Na súa realización interviñeron: Texto: Ánxela Carril Ilustración: Xosé Vicó Corrección: Antón Palacio e Natalia Vázquez Edición: Ánxela Carril e Afonso Toimil

CP: 131039 Depósito legal:

Esta obra está protexida polas leis de dereitos de autor e a súa propiedade intelectual corresponde a Obradoiro/Santillana. Os usuarios lexítimos da obra só están autorizados a facer fotocopias para usalas como material da aula. Queda prohibida calquera outra utilización fóra dos usos permitidos, especialmente aquela que teña finalidades comerciais.

131039 _ 0001-0112.indd 2

24/6/09 13:19:22

Reforzo

A comunicación

Nome

Data

Lembra

• A comunicación é a expresión de ideas, opinións e sentimentos. • Podemos comunicarnos mediante xestos, sinais visuais, sinais acústicos..., pero a forma máis importante de comunicación é a linguaxe. • Os elementos da comunicación son o emisor, o receptor, a mensaxe, o código e a canle. 1. Une mediante frechas os debuxos coas formas de comunicación que lles corresponden. sinal visual sinal acústico xesto

2. Escribe a carón de cada elemento do debuxo quen é o emisor, quen é o receptor e cal é a mensaxe.

Pásame o sal.

131039 _ 0001-0112.indd 3

3 24/6/09 13:19:23

Reforzo

Uso de c/qu, c/z, g/gu e gü

Nome

Data

Lembra

• Para representar o son k escríbese c ante a, o, u e qu ante e, i. • Para representar o son g escríbese g ante a, o, u e gu ante e, i. • Para representar o son do z de mozos escríbese z ante a, o, u e c ante e, i. • Ponse diérese enriba dos grupos güe, güi para indicar que o u se pronuncia.

1. Completa os espazos con c, qu, g, gu ou z. Al

úns domin e

os imos a

arballo, onde viven a tía

ilia e tío __illerme. Teñen unha __asiña pe

unha horta xi

ante, chea de hotali

as, plantas

aromáti

as e unha

A miña

urmá e mais eu pasamos o tempo xo

el xardín ata

que nos deitar a des

erdeira altísima. e nos

ansamos, e da

ando ela temos

ansar, despois de tomar

un bo vaso de leite con

ao e o do

e nos prepara a tía. Iso si, non di nos

ena

eda a roupa de su

e bis

amos

oito omo

ia. Pero pasámolo tan ben!

■ Copia dous exemplos do texto anterior que correspondan a cada caso. • O c pronúnciase como z • O c pronúnciase como k 2. Copia con diérese as palabras seguintes que o precisen. (Son catro) • guardés

• pinguín

• unguento • sangue

• lingueta

• desigual

• bilingue

3. Observa o exemplo e escribe o verbo que falta en cada oración. • Ao pasar por alí Marta picou unha roda, eu piquei as dúas. aquí e el aparcou dúas rúas máis alá.

• Eu

penso saír igual.

• Agora non chuvisca, pero aínda que

a roupa que xa a colgarei eu ao chegar.

• Non

• Eu abrigueime máis do que te 4

131039 _ 0001-0112.indd

1/7/09

14:13:33

Reforzo

O uso do dicionario

Nome

Data

Lembra

No dicionario aparecen as palabras ordenadas alfabeticamente letra por letra. Á hora de buscar, tes que saber que os substantivos aparecen en singular (informe e non informes), os adxectivos en masculino singular (correcto e non correcta nin correctos) e os verbos en infinitivo (redactar e non redacto nin redactará, etc.).

1. Escribe con que forma buscarías no dicionario as palabras seguintes. Ten en conta qué clase de palabra é cada unha. • camaleóns

• reis

• recollen

• estatua

• atrapei

• negra

• escuros

• corría

2. Busca na sopa de letras as tres palabras definidas e escríbeas a carón da definición correspondente. •

Que está nun estado de ruína. Emitir o león e outros animais o seu son característico. Camiño ou lugar que se percorre nunha viaxe.

• •

R R U R U A

U O R N R S

I T U R U N

N U T U X A

O S A T I S

S R U G R U

O U E N O R

■ Escribe as tres palabras anteriores en orde alfabética.

3. Risca, en cada serie de palabras, a que non pode ser entrada no dicionario. xornais

xornaleiro

xornada

xograr

desfacer

desfeita

desfán

desfilar

afirmar

afónica

afortunado

africano

portal

portas

porto

porteiro

mariño

marea

mares

marco

roda

rodar

rodan

rodete

131039 _ 0001-0112.indd 5

5 24/6/09 13:19:23

Reforzo

Preparar a escritura dun texto

Nome

Data

1. Le a situación seguinte e responde as preguntas. No teu colexio faise unha revista escolar, na que se explican os acontecementos máis importantes da escola e se publican os traballos dos alumnos. A mestra pediuche que escribas para a revista un texto sobre o premio de fotografía que gañou a semana pasada un neno da clase. • Que tipo de texto será máis axeitado para explicar o acontecemento? Un cómic

Un traballo da clase

Unha noticia

Unha carta

Protestar

Dar ordes

• Que queres conseguir co teu escrito? Facer rir

Informar

• Que deberás explicar? • É un texto breve ou extenso? • Ademais do texto, que materiais podes achegar? Unha foto

Unha medalla

Un debuxo

2. Escribe agora o texto tendo en conta as respostas que deches na actividade 1. O texto ten que contestar estas preguntas: • Que?

6 131039 _ 0001-0112.indd 6

• Quen?

• Onde?

• Cando?

• Como?

• Por que?

24/6/09 13:19:24

Reforzo

A linguaxe e as linguas

Nome

Data

Lembra

• A linguaxe é o medio de comunicación máis importante entre os seres humanos, porque é o máis completo. A linguaxe pode ser oral ou escrita. • A lingua é o conxunto de sons, palabras e regras que comparte un grupo de falantes. Todos os seres humanos utilizamos a linguaxe, pero cada grupo de falantes utiliza unha lingua distinta: galego, inglés, chinés, castelán…

1. Menciona dúas situacións da túa vida cotiá en que uses a linguaxe oral e dúas máis en que uses a linguaxe escrita. Linguaxe oral

Linguaxe escrita

2. Describe a situación que representa o debuxo, en relación co uso da linguaxe. Excuse me, sir, could you…?

3. Emprega a ficha seguinte sobre as diversas linguas que coñeces. Que lingua falas na casa? Que outra lingua sabes falar?

Coñeces os nomes doutras linguas? Escribe polo menos tres.

131039 _ 0001-0112.indd 7

7 24/6/09 13:19:24

Reforzo

Uso de r/rr

Nome

Data

Lembra

• Para representar o son do r forte, escríbese r ao principio da palabra e despois de consoante, e rr entre vogais. • Para representar o son do r suave, escríbese sempre r.

1. Clasifica estas palabras segundo como soe o r. • irritación

• esperanza

• rápido

• honrado

• heroe

• robot

• artigo

• serea

• Aldara

• arredor

• pereira

• reloxo

Suave coma Iria.

Forte coma Ramón.

2. Copia o texto substituíndo os asteriscos por r ou rr, segundo corresponda. –Boa noite, un *ef*esco e un paquete de *osas. –*osas? Aquí non vendemos *osas. Isto non é unha flo*a*ía! –E logo iso que tes naquel exposito* de at*ás! –Si, é un *amo de *osas. Acabo de collelas da *osei*a do xa*dín. –Non me *efe*ía a iso! Que*o dici* *osas pa*a come*. –Ah, *oscas! Pe*o po* que non o dixeches ao comezo? –*oscas, *osas... Así non nos imos entende* nunca!

8 131039 _ 0001-0112.indd 8

24/6/09 13:19:24

Reforzo

Palabras sinónimas

Nome

Data

Lembra

Algunhas palabras significan o mesmo ca outras. Por exemplo, comezar e empezar teñen o mesmo significado. As palabras que teñen o mesmo significado chámanse palabras sinónimas.

1. Relaciona as palabras que sexan sinónimas. caro •

• aromático

canso •

• saudable

oloroso •

• custoso

espectacular •

• fatigado

san •

• admirable

2. Emparella as palabras seguintes por sinónimos e escríbeas debaixo da imaxe que corresponda. coche

carauta

casa

máscara

vivenda

automóbil

3. Volve escribir as oracións substituíndo as palabras destacadas polo sinónimo do recadro que corresponda. Pon atención ás concordancias. • A decoración daquel palacio era rica. • Gústame falar con Xoana. É simpática. • Non entendín nada do que me dixo teu pai. • Neste establecemento venden unhas teas moi finas.

131039 _ 0001-0112.indd 9

tenda agradable exuberante mansión explicar conversar comprender delicado 9 24/6/09 13:19:25

Reforzo

Facer unha chuvia de ideas

Nome

Data

1. Propuxéronche un traballo da clase sobre a alimentación saudable; risca as pingas da chuvia de ideas que non che serven (son tres en cada fila).

ALIMENTACIÓN SAUDABLE

cociñeiros máis famosos

hidratos de carbono

en que consiste unha dieta saudable?

regalicia

alimentarse de xeito equilibrado

os nutrientes

reducir o consumo de graxas

zume de laranxa

un chisco de sal

ingredientes principais

culler

receitas de cociña

potas

tomar alimentos variados

consellos para unha dieta saudable

tomar máis froitas e verduras

vitaminas

cocido

2. Ordena as pingas de chuvia que seleccionaches e propón unha idea máis para cada título. Título (pingas grandes)

Contidos (pingas miúdas) •

•

• • •

•

• • •

•

• •

10 131039 _ 0001-0112.indd 10

24/6/09 13:19:28

Reforzo

O substantivo

Nome

Data

Lembra

• Os substantivos son palabras que nomean persoas, animais, cousas, ideas ou sentimentos. Os substantivos teñen xénero (masculino ou feminino) e número (singular ou plural). • Os substantivos poden ser comúns e propios, individuais e colectivos e concretos e abstractos.

1. Subliña os substantivos destas oracións seguindo a clave. De azul

Substantivos comúns

De vermello

Substantivos propios

• A cidade que máis me gusta é Lisboa. • O paxaro da gaiola é un xílgaro. • Silvia é unha gran xogadora de baloncesto. • O río Miño desemboca na Guarda. 2. Escribe un substantivo de cada clase. • individual

• colectivo

• concreto

• abstracto

3. Forma o plural das palabras seguintes. • árbore

• cartel

• avión

• leñador

4. Di en que xénero están os substantivos destacados. • A tía de Roi ten unha granxa de vacas. • Gústame esa cadela do teu curmán. • O médico de meu avó é simpático. • No curral hai galiñas e cabalos. ■ Escribe de novo as oracións anteriores cambiando de xénero os substantivos destacados e as outras palabras que necesites. • • • • © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 11

11 24/6/09 13:19:28

Reforzo

Sílaba tónica e acento gráfico

Nome

Data

Lembra

• As palabras están formadas por sílabas. A sílaba tónica dunha palabra é a que se pronuncia con máis intensidade. As outras sílabas da palabra chámanse átonas. • Nalgunhas palabras, a sílaba tónica vai marcada cun signo chamado acento gráfico, que é unha raíña que se pon enriba da vogal tónica de acordo cunhas determinadas regras.

1. Arrodea a sílaba tónica das palabras seguintes. • Alicia

• camión

• rapaz

• páxinas

• exercicio

• Santiago

• videoxogo

• sorpresa

• cómoda

• noticia

2. Arrodea a sílaba tónica de cada serie de palabras e con esas sílabas forma outra palabra. Ten en conta que se a sílaba ten acento gráfico debes manterllo. • xeo

• onda

• filloa

• sofá

• abrigo

• escada

• areal

• semana

• céntrico

3. Pronuncia as palabras e completa cada oración coa que corresponde. ÁREA / AREA

Necesitaron un camión de

CORTES / CORTÉS

Xoán é moi

para facer a obra. ; sempre está pendente de nós.

4. A camareira do debuxo ten impo e pronuncia coma tónicas (en maiúscula) as sílabas que non o son. Reescribe o texto e arrodea as sílabas tónicas correctas. Teño BAtido fresCo de LAranxa e de moranGo! Quen queRE un VAsiño?

12 131039 _ 0001-0112.indd 12

24/6/09 13:19:28

Reforzo

Palabras antónimas

Nome

Data

Lembra

Algunhas palabras significan o contrario ca outras. Por exemplo, sucidade ten un significado contrario do da palabra limpeza. As palabras que teñen significados contrarios chámanse palabras antónimas.

1. Pinta os cadros que conteñan parellas de palabras antónimas. mollar limpar

preto lonxe

hoxe despois

encher baleirar

bo difícil

reparar estragar

suave bruto

tarde cedo

empuxar correr

atrevido prudente

2. Relaciona cada palabra co antónimo correspondente. san •

• gordo

escuro •

• egoísta

vestido •

• claro

delgado •

• doente

xeneroso •

• espido

3. Escribe o antónimo que corresponde a cada palabra. • gañar

• alegre

• comezar

• forte

• reducir

• rico

• dar

• bo

4. Copia o texto seguinte substituíndo por un antónimo as palabras destacadas. Quería vender aquel piso. Era moi escuro e estaba nunha rúa ruidosa. Os cuartos eran pequenos e a cociña, antiga. Ademais, tiña unha praza de garaxe estreita. En resumo, un piso ben feo.

131039 _ 0001-0112.indd 13

13 24/6/09 13:19:29

Reforzo

Cubrir un cuestionario

Nome

Data

1. Contesta as preguntas seguintes sobre a mellor maneira de cubrir un cuestionario. • O tipo de letra que empregarei para as respostas é... bonita.

maiúscula.

artística.

• Para escribir o cuestionario, empregarei... lapis.

bolígrafo.

pinturas.

• Ao cubrir os datos persoais sobre o enderezo no cuestionario, é necesario saber... o código postal da vila ou cidade.

o número de zapatos.

a cor do ollos.

2. Cubre este formulario tendo en conta as respostas anteriores. Fai a petición dos dous libros que aparecen ao carón.

A COVA DOS LIBROS UN PUNTO DE ENCONTRO PARA OS LECTORES NOME APELIDOS

IDADE

ENDEREZO CÓDIGO POSTAL

POBOACIÓN

TELÉFONO

ENDEREZO ELECTRÓNICO SOLICITUDE DE LIBROS

Unidades TÍTULO AUTOR EDITORIAL

TÍTULO AUTOR EDITORIAL 14 131039 _ 0001-0112.indd 14

24/6/09 13:19:30

Reforzo

O adxectivo

Nome

Data

Lembra

Os adxectivos son as palabras que expresan calidades ou estados dos substantivos. Os adxectivos van no mesmo xénero e número ca os substantivos a que se refiren.

1. Arrodea os adxectivos que atopes neste texto.

Vitoria de Fernando Alonso Fernando Alonso fixo un avance xenial na volta máis perigosa do circuíto. Foi unha manobra difícil e arriscada. E así, malia que saíra desde a sétima posición, o piloto asturiano conseguiu un gran triunfo. En segundo lugar cruzou a meta Robert Kubica, o piloto polaco e, despois del, o novo corredor Sebastián Vettel.

2. Fai os cambios necesarios nos adxectivos destas oracións para que sexan correctos. • Un coche deportiva

Un coche deportivo

• Unha roda picadas • Uns deportistas famosas • Unha vitoria amargo • Unhas compras frenética 3. Observa esta imaxe e escribe catro substantivos cos adxectivos correspondentes, coma no exemplo.

• Un libro aberto

•

131039 _ 0001-0112.indd 15

15 24/6/09 13:19:30

Reforzo

Normas de acentuación

Nome

Data

Lembra

• As palabras agudas son as que teñen tónica a última sílaba. Acentúanse cando son polisílabas e rematan en vogal, en vogal + n, en vogal + s ou en vogal + ns. Non se acentúan cando son monosílabas nin cando acaban en ditongo decrecente (seguido ou non de n ou s). Exemplo: mañá, ninguén, cafés, arousáns, despois, colleu. • As palabras graves son as que teñen tónica a penúltima sílaba. Acentúanse cando acaban en consoante distinta de n ou s, en grupos consonánticos distintos de ns e en ditongo decrecente. Exemplo: útil, bíceps, amábeis. • As palabras esdrúxulas son as que teñen tónica a antepenúltima sílaba. Acentúanse todas. Exemplo: mágoa.

1. Arrodea a sílaba tónica das palabras seguintes e clasifícaas a continuación. • cántiga

• Xosé

• portátil

• lóxico

• máximo

• Óscar

• neveira

• fórmula

• final

• historia

• animais

• iogur

Palabras agudas

Palabras graves

Palabras esdrúxulas

2. Resolve o encrucillado. Todas as palabras teñen acento agás unha. 4 5 1 2

1. Planta perenne con tronco de madeira. 2. Continente onde están Perú e Canadá. 3. Que non traballa ou non lle gusta traballar. 4. Estratexia para gañar un partido. 5. Apertar algo con moita presión ata deformalo. 6. Río que desemboca na ría de Pontevedra.

3. Le este texto e acentúa, se cómpre, as palabras en negra. O meu amigo Ismael viviu un ano en Berlin. Aínda que el é de Cambados, na comarca do Salnes, súa nai é de orixe xermanica. Unha vez funo visitar e ao principio sentinme confuso: eu estudara aleman, pero ali cando tiña que falar semellaba un exame! Se alguen me dicía algo, quedaba parado! Mais nuns días todo mellorou. Non o parece, pero o aleman non é tan dificil! 16 131039 _ 0001-0112.indd 16

24/6/09 13:19:31

Reforzo

Familia de palabras

Nome

Data

Lembra

Algunhas palabras formáronse a partir doutras. Por exemplo, a palabra terrestre formouse a partir de terra. Todas as palabras que se formaron a partir dunha palabra determinada constitúen unha familia de palabras.

1. Clasifica estas palabras segundo a familia a que pertencen. pedrada

pórtico

empedrar

pedrazo

porteiro

pedreiro

portal

portada

apedrar

portelo

• pedra • porta 2. Risca as dúas palabras que non pertencen á familia da palabra indicada. mar

mariñeiro

mariño

marelo

maraca

marea

papel

papada

empapelar

empapar

papeleta

papelaría

libro

libreiro

libraría

liberdade

libreto

libre

flor

flotar

floreado

floco

floración

floraría

3. Completa as casas e escribe palabras da familia de seco. 1. Aparello que bota aire para secar as mans. 2. Aparello para secar o pelo. 3. Terreo cultivado que non se rega. 4. Período de falta de chuvias.

4 1

■ Escribe unha oración con dúas das palabras anteriores. • • 4. Escribe V (verdadeiro) ou F (falso). Martelo é da mesma familia ca Marte. Areal é da mesma familia ca area. Cordel é da mesma familia ca cor. Fortaleza é da mesma familia ca forte. © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 17

17 24/6/09 13:19:31

Reforzo

Describir un personaxe

Nome

Data

1. Le a descrición e arrodea o personaxe a que se refire. Cachelo, o vampiro Cachelo é un vampiro noviño, que aínda non ingresou no Instituto Superior de Cairos Afiados, porque non supera o metro e medio de alto. Ten o cabelo longo e escuro, coma un mantel de la que lle cobre medio lombo. A negrura da cabeleira fai resaltar aínda máis os ollos azuis brillantes, iso si, un chisco ocultos detrás dunhas lentes enormes. É simpático, divertido e sobre todo moi inquieto: pasa o día facendo bromas á familia. Gústalle moito ler libros da historia dos seus devanceiros, despois dunha boa merenda co seu refresco preferido: Sanguecola.

2. Subliña no texto anterior a información seguinte. • De vermello • De azul

Quen é?

Como é fisicamente?

• De verde • De laranxa

Como é o seu carácter? Que lle gusta?

3. Escolle un dos personaxes dos debuxos anteriores e escribe as palabras clave que o definen. • xeral • físico • carácter • gustos 4. Escribe a descrición do personaxe a partir da planificación que fixeches na actividade 3.

18 131039 _ 0001-0112.indd 18

24/6/09 13:19:31

Reforzo

Graos do adxectivo

Nome

Data

Lembra

• O grao dun adxectivo indica a intensidade con que o ser ou o obxecto a que se refire o adxectivo posúe unha calidade. • Os graos do adxectivo son tres: positivo, comparativo e superlativo. O grao comparativo pode ser de inferioridade, de igualdade e de superioridade.

1. Di en que grao están os adxectivos das oracións seguintes. • O golf é menos perigoso ca o alpinismo. • O ceo é azul. • Ese actor é famosísimo. 2. Completa as oracións cos adxectivos correspondentes. tan fermosas coma

máis ruidosa ca

• Unha grande cidade é

menos frío ca unha aldea.

• O vento do sur é

o vento nordés.

• As comarcas da costa son as comarcas do interior. 3. Observa o debuxo e escribe tres oracións en que compares a Xoán co señor Sebastián. Usa formas do adxectivo en grao comparativo e grao superlativo. Exemplo: Xoán é altísimo, pero o señor Sebastián é máis gordo ca Xoán. •

•

131039 _ 0001-0112.indd 19

19 24/6/09 13:19:31

Reforzo

Acentuación de ditongos e hiatos

Nome

Data

Lembra

As palabras con ditongo seguen as mesmas regras de acentuación ca o resto das palabras. Nos ditongos, o acento gráfico escríbese sobre a vogal aberta (a, e, o). Exemplo: náutico, astronauta. As palabras con hiato tamén seguen as normas xerais de acentuación excepto os hiatos formados por vogal pechada tónica (i, u) que levan sempre acento gráfico sobre a vogal pechada. Exemplo: día, acentúo. Se nunha palabra as vogais i, u van seguidas, acentúase a segunda cando é tónica, formando un hiato. Exemplo: muíño, diúrno. Se a tónica é a primeira vogal, forman un ditongo. Exemplo: partiu, triunfo.

1. Pronuncia amodo e escribe separadas as sílabas destas palabras. • veleiro

• coidar

• baile

• aldeán

• paraíso

• andaina

• coello

• correúdo

2. Clasifica as palabra anteriores segundo corresponda. palabras con hiato

palabras con ditongo

3. Busca nesta sopa de letras catro palabras con hiato e escríbeas onda a súa definición. C A R D A S

A C E R C A

P T A A A U

C E U I S D

R I O Ñ V O

U S A A A N

A M P E S A

X O I N T E

1. Palabra ou aceno para saudar. 2. Muller que reina. 3. O que está oíndo algo. 4. En feminino, sen cociñar.

■ Explica en que vogal puxeches o acento para marca o hiato nas palabras anteriores.

20 131039 _ 0001-0112.indd 20

24/6/09 13:19:31

Reforzo

Campo léxico

Nome

Data

Lembra

As palabras astrónomo, aluar e espacial están relacionadas cun mesmo tema: o universo. O conxunto de palabras de diferente clase (substantivos, adxectivos, verbos...) que se relacionan cun mesmo tema forman un campo léxico.

1. Coloca cada palabra no campo léxico que corresponda. • xutar

• proxectar

• gol

• rodar

• actriz

• adestrador

• córner

• claqueta

• filme

• portaría

• produtor

• árbitro

fútbol cinema 2. Escribe unha palabra para cada imaxe.

■ Marca a que campo léxico pertencen as palabras anteriores. os oficios

a saúde

a gripe

3. Di cal é o campo léxico que forman estas palabras. a. pentagrama, tocar, frauta b. tren, billete, viaxar c. suma, restar, ecuación ■ Escribe tres palabras máis para cada campo léxico anterior. a) b) c) © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 21

21 24/6/09 13:19:32

Reforzo

20 Nome

Anunciar un suceso Data

1. No colexio organizaron un concerto para celebrar a chegada da primavera. Completa esta ficha coa información que debería incluír o cartel anunciador.

Nome do suceso Lugar de celebración Data

Hora

Que grupo actuará? Haberá algunha actuación máis? Cantos cartos custará a entrada? Quen está convidado? Que ilustración ou foto poñerás no cartel?

2. Fai agora o cartel anunciador, en que inclúas a información anterior. Lembra que debe ter un deseño ben atractivo.

22 131039 _ 0001-0112.indd 22

24/6/09 13:19:32

Reforzo

Os determinantes. O artigo

Nome

Data

Lembra

• As palabras que van diante do substantivo para concretalo ou determinalo funcionan como determinantes. • As clases de palabras que poden facer a función de determinantes son os artigos, os demostrativos, os posesivos, os numerais e os indefinidos. • O artigo é unha palabra que funciona coma determinante e indica o xénero e o número do substantivo que o acompaña.

1. Completa o texto coas formas do artigo que corresponda. mestres leváronnos a coñecer

castelo de Soutomaior. Guiou

unha moza que nos foi explicando

súa historia. Gustáronme moito

centenarios e

outras árbores que adornan

visita castiñeiros

seu contorno e lle dan un fermoso

colorido. Foi unha excursión ben entretida! 2. Volve escribir este texto facendo as contraccións onde sexa necesario. Aviso para o alumnado Hoxe a as oito de a tarde haberá unha reunión en a aula de actividades múltiples para falar de o festival de fin de curso. Discutiranse e escolleranse as diferentes suxestións propostas por os alumnos e por as alumnas de o colexio

3. Observa os debuxos e escribe debaixo o artigo e o número do que representan. Di tamén en que xénero e en que número está cada un.

as bruxas • feminino

•

131039 _ 0001-0112.indd 23

23 24/6/09 13:19:33

Reforzo

O acento diacrítico

Nome

Data

Lembra

Ás veces, o acento gráfico utilízase para diferenciar unha palabra doutra que ten a mesma forma pero un significado diferente. Este tipo de acento gráfico chámase acento diacrítico. O acento diacrítico tamén serve para distinguir dúas palabras que se diferencian porque a súa vogal tónica é aberta (óso) ou pechada (oso) ou porque unha palabra é tónica (é) e a outra é átona (e).

1. Di o que significan as palabras destacadas en negra. Teño un pouco de présa, non podo quedar a tomar o té contigo. • • Caeume a bóla das mans e foi golpearme xusto nunha deda do pé. • • Cómpre que lle cortes algunhas pólas a esa árbore, pois case entran pola ventá. • • 2. Completa as oracións coa palabra que corresponda en cada caso. dá / da

vén / ven

é/e

• A persoa que

as instrucións é o adestrador do equipo. italiana.

• A miña amiga Marcela

á excursión, deberá quedar na aula.

• Se non

3. Observa o debuxo e completa a historia sobre o que lle pasou a este personaxe. Teñen que aparecer as palabras óso/oso, é/e, póla /pola. Frutuoso

moi atrevido

larpeiro. Anda sempre á procura de mel. O outro día descubriu un panal que estaba nunha

alta. Púxose a gabear

árbore para alcanzar o delicioso mel, esvarou e... pataplás!, foi dereitiño ao chan! Pobre Frutuoso mancou a pata e rompeu un 24

131039 _ 0001-0112.indd

1/7/09

14:13:38

Reforzo

Palabras polisémicas

Nome

Data

Lembra

Hai palabras que teñen máis dun significado. Por exemplo, a palabra acolledora significa ‘cómoda’ e ‘hospitalaria’. As palabras que teñen máis dun significado chámanse palabras polisémicas.

1. Numera cada oración segundo o significado da palabra copa. 1. Vaso con forma de campá sostido sobre un pé.

2. Premio que se dá ao gañador dunha competición deportiva.

3. Parte máis alta dunha árbore, formada por follas e pólas.

A copa da árbore está chea de paxaros. Bótame máis auga na copa, por favor. Chegou o primeiro e conseguiu a copa que tanto desexaba. 2. Observa as ilustracións e escribe unha oración con cada un dos significados de banco.

• • • 3. Explica o significado da palabra terra en cada oración. • Os mariñeiros chegaron a terra despois dunha longa viaxe. • Tes os pantalóns manchados de terra, é mellor que os cambies.

4. Arrodea as palabras que sexan polisémicas. • pé

• reloxo

• manga

131039 _ 0001-0112.indd 25

• goma

• calendario 25 24/6/09 13:19:33

Reforzo

Un conto con dous personaxes

Nome

Data

1. Fai parellas relacionando os personaxes opostos das dúas columnas. PERSONAxE 1

PERSONAxE 2

humilde •

• folgazán

listo •

• crido

traballador •

• agarrado

xeneroso •

• parvo

2. Escolle unha parella das anteriores e contesta as preguntas seguintes. • Escribe os nomes dos dous protagonistas. Personaxe 1

Personaxe 2

• Onde viven? • Como é e que lle gusta facer ao personaxe 1 que escolliches? • Como é e que lle gusta facer ao personaxe 2? • Que os pode facer cambiar? • Como será o final? Marca a resposta. Feliz

Triste

Inesperado

3. A partir das respostas anteriores, inventa un conto que teña como protagonistas a parella de personaxes que escolliches. Non esquezas o título.

26 131039 _ 0001-0112.indd 26

24/6/09 13:19:33

Reforzo

Os pronomes persoais

Nome

Data

Lembra

• Os pronomes persoais serven para nomear os seres ou obxectos sen utilizar substantivos. • Hai pronomes de primeira, segunda e terceira persoa. • Os pronomes persoais poden ser tónicos ou átonos. Os pronomes tónicos poden ir sós. Os pronomes átonos acompañan sempre un verbo.

1. Escribe a resposta nomeando o destacado cun pronome átono. • Atopaches os libros xa? • Comiches todo o pan?

Si, Si,

• Viches os teus curmáns na festa? • Avisaches a túa irmá.

Non,

2. Completa as oracións cos pronomes tónicos axeitados. •

non falo para a parede, fáloche a

• A

non lle gusta este grupo, pero a

•

levaremos pan,

si.

levaredes o friame

levarán os refrescos.

3. Arrodea os pronomes átonos que atopes no texto seguinte e colócaos no lugar que lles corresponda na táboa. Ten en conta que algún de terceira persoa ten varias formas. Traballar na casa Se vos digo que miña nai gaña cartos sen saír da casa, igual me chamades mentireiro. Pero miña nai é debuxante de cómics e ten un estudio no piso onde vivimos. Gústalle o seu traballo e a miúdo failles caricaturas aos meus amigos que sempre lles regala despois. Por iso eles veñen tanto a visitarnos! Para publicar os cómics, ten que os escanear e envialos por correo electrónico. Que che parece o traballo de miña nai?

singular

plural

131039 _ 0001-0112.indd 27

27 24/6/09 13:19:34

Reforzo

Contraccións dos pronomes átonos

Nome

Data

Lembra

Cando nunha oración se encontran os pronomes átonos me, che, lle, nos, vos, lles coas formas átonas o, a, os, as dan lugar ás contraccións seguintes: mo, ma, mos, mas; cho, cha, chos, chas; llo, lla, llos, llas; nolo, nola, nolos, nolas; volo, vola, volos, volas; llelo, llela, llelos, llelas.

1. Escribe as oracións facendo as contraccións dos pronomes que corresponden. • Xa che o dixen moitas veces; eu non lles o contei! • O xogo non vos o podo emprestar porque xa lle o deixei a Xoel. • Cando me o contou, eu díxenlle que non lle o cría.

2. Copia a contracción que atopes en cada oración e di que pronomes as forman. • Eu esas castañas non chas quero.

chas

che + as

• Éche unha parvada non llo contar. • Visiteina este luns; ¿non volo dixo? • Arranxouno e entregoumo no día. • Laveille a bici e gardeilla no garaxe. 3. Completa as oracións cunha contracción de pronomes átonos axeitada ao sentido. • Pintouvos o cuarto de laranxa?

Non, pintou

• Entregouche o pedido cedo?

Si, entregou

• Resolveulle a dúbida seu irmán?

Non, resolveu

• Pagarasme o traxe ao contado?

Non, vou

• Gardarache el a equipaxe?

Si, pero dixo que

• Vailles poñer agora a canción?

Non, poñerá

de amarelo. ás oito en punto. súa nai. pagar con tarxeta. gardaría só un día. máis tarde.

4. Escribe unha oración en que apareza cada unha das contraccións propostas. • chas • mos • volo 28

131039 _ 0001-0112.indd

1/7/09

14:13:39

Reforzo

Palabras simples e palabras compostas

Nome

Data

Lembra

As palabras que se formaron a partir da unión de dúas ou máis palabras, como parachoques (verbo parar + substantivo choques), chámanse palabras compostas. En cambio, as palabras que non se compoñen doutras palabras, como panca, chámanse palabras simples.

1. Forma palabras compostas relacionando os verbos das dúas primeiras columnas cos substantivos correspondentes. para quita garda

porta limpa abre

cartas brisas botas

manchas montes avións

2. Di a partir de que palabras simples se formaron estas compostas. • tirarrollas

• crebacabezas

• montacargas

• gardarroupa

• portavultos

• lavamáns

3. Escribe a palabra composta con que se designan estes elementos.

4. Escribe tres palabras compostas que comecen con cada verbo. Podes empregar o dicionario se che cómpre. • parar

131039 _ 0001-0112.indd 29

• gardar 29 24/6/09 13:19:34

Reforzo

Contar unha experiencia persoal

Nome

Data

1. Marca cal destas oracións pertence á explicación dunha experiencia persoal. • A policía detivo o atracador de xoiarías preto do meu domicilio de Vilalba. • A chuvia fórmase a partir da auga que se evapora do mar. • O ano pasado fun esquiar e sentinme o máis feliz do mundo. • A fraga do Eume é unha paraxe singular, cunha gran diversidade de flora. 2. Fixándote na oración que escolliches, completa as características destes textos.

Tipo de verbos: Tempo

Persoa

Esaxeracións: Palabras que se refiren aos sentimentos:

3. Tendo en conta as características que sinalaches na actividade 2, escríbelle un correo a un amigo en que lle expliques unha anécdota divertida que che pasase recentemente. De: festa11@correo.es A: amiga11@correo.es

Data: Tema: Ola Como che foi a fin de semana? A min

30 131039 _ 0001-0112.indd 30

24/6/09 13:19:35

Reforzo

O verbo: raíz e desinencias

Nome

Data

Lembra

Os verbos son palabras que expresan accións ou estados. Cada verbo ten diferentes formas. O conxunto de todas formas dun verbo chámase conxugación. Cada forma verbal consta de raíz e desinencia.

1. Atopa os verbos en forma conxugada que hai neste poema e cópiaos co seu infinitivo. Estudei nun pupitre de auga gorda nunha escola onda o mar. E no recreo ía pescar luras na chalupa do meu avó. Aprendía a escribir nunha clase pequena de persianas de sal. No encerado nacían peixes e gamelas nos ollos do profesor. Os meus compañeiros eran xoubas e eu un tiburón. FRAN ALONSO

• • • • •

2. Separa a raíz da desinencia nestes verbos. • ceariamos

• pecharán

• sentías

• escoitaron

• expresan

• lestes

• debatedes

• preferiu

3. Relaciona cada raíz coa desinencia que lle corresponde e escribe a forma resultante. fal-

-iría

bat-

-es

consent-

-erei

131039 _ 0001-0112.indd

1/7/09

14:13:39

Reforzo

Escritura de contraccións

Nome

Data

Lembra

• As preposicións de e en contraen cos demostrativos este, ese, aquel, iso e dan como resultado as contraccións deste, dese, daquel, diso...; neste, nese... • As preposición de e en contraen cos indefinidos algún, algunha, algúns, algunhas e con outro, outra, outros, outras e dan como resultado as contraccións dalgún, dalgunha...; nalgún, nalgunha...; doutro, doutra...; noutro, noutra... • As preposicións de e en contraen co pronome persoal tónico de 3.ª persoa el, ela, eles, elas, e dan como resultado as contraccións del, dela, deles, delas; nel, nela, neles, nelas. • As formas do demostrativo este, esta; ese, esa; aquel, aquela... contraen co indefinido outro, outra, outros e outras e dan como resultado as contraccións estoutro, esoutro, aqueloutro, estoutra, esoutra...

1. Escribe o resultado de cada combinación.

aquela

este

eses

esa

outro algúns

outra algunha

■ Agora completa as oracións coas contraccións anteriores que acaian polo sentido. momento o señor director está Volva dentro

minutos ou agarde

Poden ser uns vinte minutos,

reunión. sala de espera.

penso que xa terá rematado.

2. Escribe unha oración coas contraccións que non empregaches na actividade anterior. • • • 3. Completa estas oracións cunha contracción de demostrativo coas formas do indefinido outro que lle acaia. • A túa maleta non é esta, éche

que está alí onda a porta.

• Esta chaqueta de cadros non me gusta, prefiro • Non comas ese pan reseco, toma 32 131039 _ 0001-0112.indd 32

24/6/09 13:19:35

Reforzo

Prefixos e sufixos

Nome

Data

Lembra

As partículas que se engaden diante dunha palabra para formar outra chámanse prefixos e as que se engaden detrás, sufixos.

1. Arrodea o que se pide en cada serie de palabras. prefixos

• desfeita

• recoller

• invisible

• prefabricar

sufixos

• amoroso

• pasteleiro

• sinxeleza

• enfermidade

2. Engádelles, ás palabras seguintes, os prefixos que corresponden. des-

•

tapar

•

acelerar

•

mirar

re-

•

cómodo

•

baixar

•

crible

in-

•

tocar

•

domable

•

calzar

3. Clasifica estas palabras segundo teñan prefixo ou sufixo. • semanal

• chuvioso

• hipermercado

• descontento

• flotador

• paraugueiro

• sobrevivir

• prehistoria

• prever

• extraordinario

• arboredo

• analista

con prefixos

con sufixos 4. Escribe as palabras que corresponden á definición. Fíxate se leva prefixo ou sufixo. • Volver ler.

re-

• Persoa que vende froita.

-eiro

• Característica do que é duro.

-eza

131039 _ 0001-0112.indd 33

indes33 24/6/09 13:19:35

Reforzo

Describir un lugar

Nome

Data

1. Este verán fuches de vacacións a un lugar que che gustou moito e fixeches fotografías coma esta.

■ Clasifica nesta ficha os elementos da paisaxe da foto anterior.

Información xeral O que se ve en primeiro plano O que se ve en segundo plano O que se ve ao fondo

2. Escolle adxectivos que che poidan servir para a descrición da foto. guapo

fértil

alto

marabilloso

caudaloso

árido

alegre

rápido

3. Unha amiga non sabe onde ir de vacacións e quere que a informes do lugar onde estiveches ti. Describe a foto a partir da planificación que fixeches nas actividades 1 e 2.

34 131039 _ 0001-0112.indd 34

24/6/09 13:19:36

Reforzo

O verbo: número e persoa

Nome

Data

Lembra

• Segundo o número, as formas verbais poden estar en singular ou en plural. • Segundo a persoa, as formas verbais poden estar en primeira, segunda ou terceira persoa. • As formas non persoais do verbo son o infinitivo, o xerundio e o participio.

1. Sitúa cada verbo no lugar da táboa que lle corresponda. • fas

• escoito

• temos

• caeron

• agochou

singular

• vedes

plural

primeira persoa segunda persoa terceira persoa 2. Arrodea, neste texto, os verbos que están en terceira persoa do singular e, ao acabar, reescríbeo cambiando os verbos para a primeira persoa do plural. Fai tamén outros cambios que necesites (pronomes, posesivos, etc.). Un encontro nostálxico Uxío chegou á aldea á primeira hora do mañá. Non volvera desde que era un cativo e tiña moita ilusión por reencontrar os camiños e persoas da infancia. Estivo conversando horas e horas cos amigos. Aínda que se sentía moi feliz, non daba evitado unha sensación amarga: gran parte das casas que coñecera anos atrás foran desaparecendo e os montes que rodeaban a aldea estaban medio mortos a causa dos incendios. Así e todo, conducindo de volta á casa, Uxío sentiu que acababa de pasar un dos mellores días da súa vida. Uxío mais eu

3. Localiza os seguintes tipos de formas non persoais que hai no texto anterior. infinitivo

131039 _ 0001-0112.indd 35

xerundio

35 24/6/09 13:19:36

Reforzo

Signos que pechan oracións

Nome

Data

Lembra

Para indicar que unha oración acaba e comeza outra, utilizamos varios signos de puntuación: • Ao final das oracións en que se afirma ou nega algo, escríbese un punto, do que hai tres tipos: punto e seguido (escríbese para separar dúas oracións do mesmo parágrafo), punto e á parte (escríbese para separar dous parágrafos) e punto final (escríbese para indicar o final dun texto). • Ao final das oracións en que se pregunta algo escríbese un signo de interrogación. • Ao final das oracións en que se expresa sorpresa, admiración, medo, etc. escríbese un signo de admiración.

1. Arrodea os puntos deste texto de diferentes cores, seguindo o código. Verde

Amarelo

Rosa

o punto e seguido

o punto e á parte

o punto e final

Poñendo remedio Cando a medicina non estaba tan avanzada, a xente botaba man de remedios moi diversos para curar enfermidades. Había un gran repertorio e cada cal máis curioso. Para combater males de orella, untaban un algodón co aceite que ardía na lámpada posta a un santo. Despois colocábano dentro da orella ou untaban directamente. Se tiñan anxinas ataban no pescozo un cordón de seda branca que tiña unha borla en cada extremo. Estaban convencións de que iso os sandaría. Estes son só algúns exemplos de fórmulas “curiosas” que se practicaban hai moito. A lista de remedios para curar isto ou aquilo podería ser interminable. 2. Le o diálogo seguinte e arrodea, de cor laranxa, os signos de interrogación e, de cor morada, os de admiración. –Perdoe, a estrada que vai a Foz? –Non, síntoo, pero non teño arroz. –É que non me entendeu? Eu pregunto pola estrada de Foz! –E eu dígolle que non teño nada de arroz! –Arroz, non! Foz! –Mire, arroz aquí non hai. Pero se segue recto chegará a Foz, onde pode comer un marisco con arroz para chuchar os dedos! –Ahh! ■ Atopaches algunha clase de punto? Arrodéaos coas cores do primeiro exercicio. 36 131039 _ 0001-0112.indd 36

24/6/09 13:19:36

Reforzo

As expresións

Nome

Data

Lembra

Ás veces utilizamos expresións que teñen un significado diferente en conxunto do que teñen as palabras que as forman. Así por exemplo, romper o xeo significa ‘iniciar tratos que ninguén se atrevía a comezar’ ademais de ‘partir un anaco de xeo’. Entre as expresións destacan os refráns e as frases feitas.

1. Relaciona para formar expresións e cópiaas. Coller o can •

• e pouco lume.

Moito fume •

• nun palleiro.

Poñer a man • Buscar unha agulla •

• polo rabo. • no lume.

1. 2. 3. 4. ■ Escribe o número da expresión a que corresponden as definicións seguintes. Ter confianza en alguén. Pretender conseguir algunha cousa difícil ou imposible. Ter unha cousa menos importancia do que semella. Enfrontarse con decisión e valentía a un problema. 2. En cada oración das que seguen hai unha expresión; sublíñaa. • Preocúpalle non chegar a tempo, el sempre afoga nun vaso de auga. • Sempre di o que pensa, non ten pelos na lingua. • Cando saín esta mañanciña, ía un frío que pelaba. 3. Escribe unha oración para cada expresión. • Chover auga ás cuncas. • Esa mañá ía un sol de xustiza. • Estar nas verzas.

131039 _ 0001-0112.indd

1/7/09

14:13:40

Reforzo

Escribir un texto expositivo

Nome

Data

1. Le a situación seguinte e resolve a actividade. A revista da escola prepara un número especial dedicado ao ambiente. Como na aula traballamos moito sobre o tema, pedíronche un artigo para que expliques o que é a reciclaxe e en que consiste.

■ Marca as catro preguntas que terá que contestar o texto expositivo. Que é a reciclaxe? Que consecuencias positivas ten a reciclaxe? Que opinan os meus pais da reciclaxe? Como é o proceso de reciclaxe de materiais? Cando foi a primeira vez que reciclei? Que materiais se poden reciclar? Cantas botellas de vidro caben nun colector? 2. Ordena e copia as preguntas que escolliches no exercicio anterior e escribe o texto respondendo as preguntas. Despois, ponlle título.

38 131039 _ 0001-0112.indd 38

24/6/09 13:19:37

Reforzo

O verbo: tempo e modo

Nome

Data

Lembra

• Os verbos sitúan as accións nun tempo (pasado, presente ou futuro), en relación co momento en que se fala. • O modo dos verbos reflicte a actitude do falante ante do que di. Hai tres modos: indicativo, subxuntivo e imperativo.

1. Reescribe estas oracións en pasado e futuro. pasado

presente

futuro

Teño unha caseta na horta dos avós. Os meus amigos van de viaxe en Río de Xaneiro. David Cal gaña a medalla olímpica. Uxía canta no auditorio de Castrelos. 2. Di que modo verbal representa cada debuxo. Chove!

Circulade!

Se tivese un canciño!

3. Escribe tres oracións en imperativo a partir das palabras indicadas. • desconectar / teléfonos • poñer / cinto de seguridade • reducir / velocidade © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 39

39 24/6/09 13:19:37

Reforzo

A coma

Nome

Data

Lembra

Escríbese coma nos casos seguintes: • Para separar os elementos dunha enumeración. • Para facer unha aclaración no medio dunha oración. • Para separar, nunha oración, o nome da persoa á que nos diriximos (vocativo). 1. Arrodea as comas do seguinte texto. Usa o vermello para as enumeracións e o azul para as explicacións. Estimados pais e nais: A semana que vén a nosa escola, por décimo ano consecutivo, celebrará as xornadas culturais. Haberá actos de toda clase: castelos inchables, contacontos, partidos de baloncesto e xogos tradicionais, concursos de videoxogos, etc. Todo iso, que será totalmente gratuíto para o alumnado, celebrarémolo os días seguintes: martes 12, mércores 13 e xoves 14. Atentamente, A dirección da escola.

2. Explica cal é a diferenza de significado que hai entre estas dúas oracións. • A bicicleta que estaba atada ao farol desapareceu. • A bicicleta, que estaba atada ao farol, desapareceu.

3. Continúa as enumeracións seguintes sen deixar ningunha coma nin o punto final. • Gústanme todas as películas: as de acción • Miña tía viaxou por bastantes países: Turquía, • A miña irmá practica moitos deportes: natación 40 131039 _ 0001-0112.indd 40

24/6/09 13:19:37

Reforzo

Os sufixos aumentativos

Nome

Data

Lembra

Hai sufixos que, ao engadilos ao final dunha palabra determinada, expresan a idea de grande. Por exemplo, se engadimos o sufixo -azo á palabra polbo, obtemos a palabra polbazo que significa ‘polbo moi grande’. Os sufixos que expresan a idea de medida grande son os sufixos aumentativos.

1. Arrodea o sufixo aumentativo en cada palabra. • festaza

• linguaza

• librazo

• paradón

• chorón

• tristona

• botellón

• corpazo

2. Forma palabras novas engadindo os sufixos aumentativos -azo /-aza, -ón/-ona. • porta

• gol

• pelo

• patada

• ollos

• coche

3. Marca en cada parella de palabras a que é aumentativa. estirón

bombona

sobrazo

ameaza

estación

berrona

solazo

casaza

4. Di a partir de que palabra se forman estas. • cullerón

• respondón

• portalón

• rosmón

• caixón

• saltón

5. Expresa o que representa cada debuxo cun sufixo aumentativo.

131039 _ 0001-0112.indd

1/7/09

14:13:41

Reforzo

Mellorar o estilo dun texto

Nome

Data

1. Xaime fixo un borrador dun traballo da clase, revisouno e detectou algunhas palabras inexactas e moitas repeticións. O paleolítico O paleolítico é o período de hai máis anos. Neste período, as persoas eran nómades e vivían da caza, a pesca e a recolección de froitos. A palabra paleolítico quere dicir ‘pedra antiga’ e fai referencia ao material que se utilizaba para facer os obxectos. A maneira de facer era moi simple: golpeaban dúas pedras e facían que saísen fragmentos, cos que facían cousas cortantes para cazar ou cortar as peles e a carne dos animais. ■ Sinala a opción correcta para substituír as expresións marcadas no texto. • de hai máis anos (palabra inexacta) máis moderno

máis antigo

máis recente

neste itinerario

nesta época

• neste período (palabra repetida) neste país

• paleolítico quere dicir (palabra inexacta) paleolítico trata de

paleolítico fala de

paleolítico significa

• a maneira de facer (palabra inexacta) a táctica

a técnica

o labor

• facían que saísen fragmentos conseguían que saísen fragmentos

intentaban que saísen fragmentos

• cos cales facían (palabra repetida) cos que provocaban

cos que cosían

cos que fabricaban

• cousas cortantes (palabra inexacta) obxectos cortantes

feitos cortantes

obras cortantes

2. Volve escribir o texto sobre o paleolítico introducindo as correccións.

42 131039 _ 0001-0112.indd 42

24/6/09 13:19:38

Reforzo

Os tempos verbais

Nome

Data

Lembra

Os tempos verbais son conxuntos de formas verbais que sitúan a acción no mesmo tempo e no mesmo modo. Segundo o momento en que sucede a acción, os tempos poden ser de pasado, de presente e de futuro.

1. Completa o texto escribindo, en cada caso, a forma verbal que corresponda. Gustaríame (GUSTAR) que

(HABER) máis salas de teatro na miña cidade.

(APROVEITAR) sempre que

(TER) a oportunidade de ver algunha

(PODER) ir a outras cidades, onde

obra.

(DEBER) haber máis tea-

(SER) demasiado pequeno e non

tros, pero pagar a viaxe. Pero

(GAÑAR) cartos para

(ESCOITAR) o que vos

(GAÑAR), estou seguro de que

(DICIR): o día que os (AFORRAR) unha gran parte para

percorrer todos os teatros do mundo! 2. Di en que tempo verbal están as formas que escribiches no texto anterior. • gustaría • • • • • • • • • • 3. Escribe unha forma verbal de indicativo para cada indicación. • pretérito imperfecto, verbo cantar • pretérito perfecto, verbo bater • presente, verbo construír • futuro, verbo ler • condicional, verbo saír © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd

1/7/09

14:13:41

Reforzo

O punto e coma

Nome

Data

Lembra

Escríbese punto e coma nos casos seguintes: • Para separar os elementos dunha enumeración cando algún destes xa leva coma. • Diante dos enlaces malia que, aínda que, non obstante, con todo… cando introducen oracións longas.

1. Arrodea de cor vermella as comas e de verde os puntos e coma. Na miña clase hai compañeiros de todos os sitios: Micaela é de Arxentina; Duarte, de Coímbra; Hamza, de Nador; Dorina, de Bucarest; e Cristina, de Lima. 2. Completa o texto con coma ou punto e coma. Lexionarios

soldados romanos

prestade atención. Temos que construír un campamento. A primeira centuria montará as tendas

a segunda cavará

unha foxa arredor da muralla a terceira construirá os muros e a cuarta erguerá as torres. Semellaremos invencibles

con todo

debemos durmir

non nos

porque

o inimigo sempre está á espreita! 3. Escribe dúas oracións cos enlaces malia que e non obstante precedidos de punto e coma. • • 4. Describe o teu cuarto e enumera os obxectos que ves. Usa comas e puntos e coma.

44 131039 _ 0001-0112.indd 44

24/6/09 13:19:38

Reforzo

Os sufixos diminutivos

Nome

Data

Lembra

Se á palabra zapato lle engadimos o sufixo -iño, obteremos a palabra zapatiño que significa ‘zapato pequeno’. Os sufixos que expresan a idea de medida pequena chámanse diminutivos. Ás veces, estes sufixos tamén se utilizan para expresar afecto ou estima. Por exemplo: naiciña.

1. Escribe o diminutivo das palabras seguintes. • irmán

• foto

• tolo

• lixeiro

• nai

• luz

• peixe

• ponte

• saco

• cartel

2. Risca as palabras que non son diminutivos. • camiño – uñiña – gatiña – cociña – raíña – espiña – maletiña – • sombriña – veciño – daniña – golfiño – casiña – fouciño – netiña • ratiño – sobriña – fociño – cancionciña – papeliño – solciño – fariña ■ Copia as palabras anteriores con diminutivo e escribe a palabra sobre a que se formaron. •

•

3. Expresa estas frases sen diminutivo. • unha casiña branquiña • unha luciña azuliña • un camiñiño longuiño 4. Expresa todo o que poidas en diminutivo. • Soaba unha música meiga • Dáme unha pouca auga • Aquela era unha vaca vella © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 45

45 24/6/09 13:19:38

Reforzo

Escribir o texto dun cómic

Nome

Data

1. Le a viñeta e contesta as preguntas. De noite, a nai e a filla sentan no sofá para ver a televisión... Nai, é verdade que vimos dos monos?

Non o sei, filla, teu pai nunca me presentou a súa familia!

• Que tipo de oración se utilizou no texto do cadro ou cartela?

• Que tipo de oracións se utilizaron nos globos? Que signos de puntuación predominan nos globos?

2. Completa a cartela e os globos das viñetas seguintes.

46 131039 _ 0001-0112.indd 46

24/6/09 13:19:39

Reforzo

A primeira conxugación

Nome

Data

Lembra

Os verbos co infinitivo acabado en -ar pertencen á primeira conxugación. A maioría dos verbos da primeira conxugación conxúganse coma andar.

1. Arrodea os verbos da primeira conxugación que atopes no texto seguinte e cópiaos. Duarte agarra a pelota e lánzaa cara ao centro do campo. Albeite páraa co peito e pásalla a Baralla. Senra corre cara a el, Baralla regatea e envía o balón a Mateu. o dianteiro perde o equilibrio e Cazón toma a pelota para dirixir o ataque cara ao campo contrario. os espectadores levántanse, parece que se desmarca Afranio, solicita o balón e …

2. Analiza estas formas seguindo o exemplo.

falariamos

infinitivo

tempo

modo

falar

condicional

indicativo

131039 _ 0001-0112.indd 47

47 24/6/09 13:19:39

Reforzo

A partición de palabras. O guión

Nome

Data

Lembra

Á hora de partir as palabras ao final da liña, hai que poñer un guión e seguir estas normas: • Non se poden separar as letras que forman parte da mesma sílaba. Exemplo: alcal-de e non alca-lde. • Non se poden separar os ditongos. Exemplo: sombrei-ro e non sombre-iro. • Non se poden separar os dígrafos en sílabas diferentes, pois representan un único son (ch, gu, ll, nh, qu e rr). Exemplo: conce-llo, por-que e non concel-lo, porq-ue. • Non se pode deixar ningunha letra soa ao final ou ao comezo dunha liña. Exemplo: usá-baa e non u-sábaa.

1. Separa as sílabas das palabras seguintes. • carreira

• moucho

• escravo

• pallaso

• estraño

• cocheira

• sombreiro

• reflexivo

• xoguete

• guitarra

2. Arrodea as palabras que estean ben partidas. o campionato

o estranxeiro

con algunha

no cárcere

á esquerda

os palleiros

■ Agora escribe correctamente as separacións mal feitas.

3. Copia cada palabra coas sílabas partidas, coma no exemplo. • frouxo

• tardío

• portaría

• esvaecer

• violencia

• ciencia

• auga

• faena

• aéreo

• inconsciente

• historia

• diario

dúas sílabas

tres sílabas

catro sílabas

frou-xo

48 131039 _ 0001-0112.indd 48

24/6/09 13:19:40

Reforzo

Os xentilicios

Nome

Data

Lembra

A palabra ourensán indica que unha persoa é de Ourense. As palabras que expresan o lugar de procedencia das persoas ou cousas de que se fala chámanse xentilicios.

1. Arrodea neste texto catro xentilicios e cópiaos indicando a que lugar fan referencia. Unha carreira moi internacional Onte celebrouse, polas rúas pontevedresas, o quinto maratón. O primeiro lugar foi para o marroquí Ahmed Aouita, veciño de Arcade, e a continuación entrou Piero Nero, italiano de nacemento, pero vigués de adopción. • • • • 2. Escribe o lugar de onde son estas persoas. • os redondeláns • os andorranos • os lucenses • os monfortinos • os canadenses • os cataláns • os valencianos • os carnotáns 3. Completa co xentilicio que corresponda. • Amaia naceu en Bilbao, é • Marta naceu en Sevilla, é • Sara naceu en Madrid, é • Marie naceu en París, é • Laura naceu en Venecia, é • Alba naceu en Murcia, é © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 49

49 24/6/09 13:19:40

Reforzo

Argumentar

Nome

Data

1. Le esta situación e responde as preguntas. O patio da escola é moi grande, pero como está descuberto, cando chove, non podedes dar Educación Física nin xogar. Ademais, o chan é moi esvaradío cando está mollado e xa se lesionaron algúns rapaces. Proponlle á dirección da escola que cubra unha parte do patio para solucionar este problema.

• A quen vas dirixir a carta? • Que queres conseguir? • Que argumentos podes dar? 1. 2. 2. Escribe a carta tendo en conta as respostas da actividade anterior.

Señor/-a : Os alumnos de 5.º de primaria deste centro cremos que sería moi conveniente , por dúas razóns.

En primeiro lugar, porque

En segundo lugar, porque Atentamente,

50 131039 _ 0001-0112.indd 50

Asina

24/6/09 13:19:41

Reforzo

A segunda conxugación

Nome

Data

Lembra

Os verbos con infinitivo acabado en -er pertencen á segunda conxugación. Por exemplo: temer, correr, bater.

1. Arrodea os verbos da segunda conxugación que atopes no texto seguinte. Un día espléndido Onte tivemos moita sorte na nosa excursión ao Pico Sacro. Amenceu un día espléndido, con moi bo tempo, aínda que nós xa o esperabamos porque viramos a predición dunha páxina da Internet. O único que non o cría era meu pai, porque el pensaba que as nubes dos días anteriores non desaparecerían tan axiña e que nos ía chover durante todo o camiño. Se lle fixésemos caso, non nos moveriamos da casa.

2. Completa o texto coas formas correspondentes dos verbos. Non

(haber) lugar para tantas persoas no salón de actos. O director non (crer) que

rer)

(caber) todos os alumnos que

ver o espectáculo. Non pensaba eu que a xente

(ter) tanto interese (ser) uns actores famosos e

pola obra. Pero claro, os alumnos de quinto xa nos

(que-

(coñecer) moita xente. Que éxito!

3. Escribe a primeira persoa do futuro e do condicional dos verbos seguintes. futuro

condicional

estender interromper premer 4. Indica o infinitivo de cada forma verbal. • correrei

• crerás

• perdeu

• baten

• temiamos

• pertence

• apareza

• crecen

131039 _ 0001-0112.indd 51

51 24/6/09 13:19:41

Reforzo

A raia

Nome

Data

Lembra

Escríbese raia nos casos seguintes: • Para introducir nun texto as palabras que din os personaxes. Exemplo: –Isto que ves é un calidoscopio. • Para separar as palabras que di un personaxe das aclaracións que fai o narrador. Exemplo: –Sabías que Elba significa «montaña alta»? –dixo Sabela.

1. Arrodea onde se usou a raia neste texto. Cuestión de distancias Un día que na clase estaban falando das longas distancias, a mestra preguntoulle a un alumno: –Manoliño, que está mais lonxe, a Lúa ou Rusia?– –Rusia, mestra –dixo Manoliño sen dubidar un segundo–, porque a Lúa podo vela desde a ventá da miña casa, pero Rusia, non. ■ Copia un exemplo do texto anterior en que a raia ten cada función. Indica que o personaxe comeza a falar. • Introduce unha aclaración do narrador. • 2. Copia a oración introducindo a raia onde sexa necesario. –Mamá! falou o neno un chisco preocupado sabes onde está o meu mp3?

3. Inventa unha conversa entre estes dous personaxes. Utiliza os diferentes casos de uso da raia.

131039 _ 0001-0112.indd

1/7/09

14:13:43

Reforzo

Outros tipos de sufixos

Nome

Data

Lembra

Segundo a clase de palabra que se quere formar e o significado que se lle quere engadir á palabra orixinal, utilizaremos uns sufixos ou outros. Por exemplo, o sufixo -dor de historiador serve para formar substantivos que significan ’persoa que fai...’.

1. Escribe a palabra nova co sufixo que corresponde en cada caso. • Persoa que vende flores. • Persoa que xoga ao tenis.

+ ISTA

• Persoa que toca a frauta. • Persoa que vende froita. • Persoa que arranxa zapatos.

+ EIRO

• Persoa que traballa o ferro. ■ Que teñen en común os sufixos anteriores? Marca. Forman palabras que indican oficios ou profesións. Forman palabras de xénero diferente. Forman palabras co mesmo significado. 2. Subliña o sufixo que é común en cada serie de palabras e escríbeo. libraría papelaría carnizaría zapataría

sufixo

espertador recolledor flotador coador

sufixo

■ Fíxate no significado de cada sufixo anterior no grupo de palabras e completa. • O sufixo

significa ‘lugar onde se vende algunha cousa’.

• O sufixo

significa ‘aparello que serve para algunha cousa’.

3. Forma nomes de aparellos cos sufixos -dor e -dora a partir destes verbos. • espertar

• picar

• conxelar

• lavar

• contestar

• aspirar

• quentar

• torrar

131039 _ 0001-0112.indd 53

53 24/6/09 13:19:41

Reforzo

Escribir un informe

Nome

Data

1. Le a situación seguinte e fai a actividade. O Concello pediuvos un informe sobre as mascotas máis habituais nas casas da vosa vila. Primeiro pasouse un cuestionario e estes foron os resultados das mascotas máis habituais nun dos barrios: 10 8 6 4 2

cans

hámsteres

paxaros

gatos

ponis

■ Prepara o informe contestando estas preguntas. • Que tipo de mascotas son as máis habituais? Sinala os dous tipos maioritarios. • Que tipo de mascota é a menos habitual? Sinala o tipo minoritario. • Que dous factores poden influír máis na escolla de mascota? Marca. O carácter do animal.

O que come o animal.

A cor do animal.

As dimensións do animal.

2. Agora escribe o informe tendo en conta as respostas anteriores. Título do informe Introdución

Desenvolvemento (resultados)

Conclusión (interpretación) 54 131039 _ 0001-0112.indd 54

Os cuestionarios revelan

24/6/09 13:19:42

Reforzo

A terceira conxugación

Nome

Data

Lembra

Os verbos co infinitivo acabado en -ir pertencen á terceira conxugación. Por exemplo: partir, durmir, sentir. 1. Ordena as letras, forma un verbo da terceira conxugación e asóciao a un debuxo. mirdur

ustir

cirzur

■ Escribe unha oración con cada verbo para cada imaxe anterior. • • • • 2. Forma o presente e indicativo, o presente de subxuntivo e o imperativo destes verbos.

conducir

presente de indicativo

presente de subxuntivo

imperativo

conduzo

conduza

conduce

competir seguir sorrir 3. En cada serie, risca a palabra que non é unha forma verbal. sentía

sentimos

sinta

sentimento

sentindo

subía

subiu

subida

subirei

suba

131039 _ 0001-0112.indd 55

55 24/6/09 13:19:42

Reforzo

As parénteses e as comiñas

Nome

Data

Lembra

Escríbense as parénteses para encerrar datos aclaratorios como datas, lugares, explicación de siglas. Exemplo: Octavio Augusto (63 a. C. - 14 d. C) foi o primeiro emperador de Roma. Escríbense as comiñas nos seguintes casos: • Para reproducir textualmente as palabras que dixo alguén. Exemplo. Xa dixo Rosalía: «Miña casiña, meu lar». • Para indicar que unha palabra ten un sentido irónico ou distinto do habitual. Exemplo: Hoxe estades todos «encantadores». • Para destacar un termo estranxeiro ou dialectal, un alcume ou un termo coloquial. Exemplo: Ese programa é un «reality show».

1. Escribe, nos espazos reservados, parénteses ou comiñas segundo cumpra. Os números indícanche onde tes que abrir cada signo. O sábado estaba eu axudándolle a meu pai a limpar o xardín cando miña nai me avisou:

na fin de semana teléfono, ponte!

sempre o facemos

Andrés, tes unha chamada de

. Era a miña amiga Rosa, que ía ir de acampada cos seus pais ao

cámping de Punta Cabío

A Pobra do Caramiñal

. Díxome que animase a meus

pais para irmos todos xuntos. Pois claro que se han animar, ben saben o ma

pros-

que podo ser cando pido algo.

■ Xustifica o emprego de comiñas e parénteses nos casos indicados con número. 1. 2. 3. 4. 2. Escribe unha oración en que inclúas as palabras propostas poñendo entre parénteses as que cumpra. • Estocolmo - Suecia • AVE - Tren de Alta Velocidade • ano 1660 - século XVII 56 131039 _ 0001-0112.indd 56

24/6/09 13:19:42

Reforzo

Os prefixos de situación

Nome

Data

Lembra

Algúns prefixos, ao engadírense a unha palabra, indican lugar ou situación. Por exemplo, o prefixo sub- da palabra subterráneo indica, neste caso, que se atopa debaixo da terra. Os prefixos que indican lugar ou situación chámanse prefixos de situación. 1. Relaciona cada prefixo de situación co seu significado e escribe unha palabra que o teña. pre- • extra- •

• ‘debaixo’ • ‘antes’

sub- •

• ‘despois’

pos- •

• ‘fóra’

2. Forma palabras novas cos prefixos anteriores tendo en conta o significado que posúen. Fíxate nas pistas que che dan as definicións. • Facer unha raia por debaixo dunha palabra. • Período que vai despois dunha guerra. • Que se fai fóra do horario escolar. • Que se cociñou antes. • Que ten un cargo inferior ao de director. 3. Relaciona e escribe o significado de cada palabra. extraterrestre

131039 _ 0001-0112.indd 57

preescolar

subcampión

57 24/6/09 13:19:43

Reforzo

Resumir un conto

Nome

Data

1. Escolle o texto que resuma mellor o conto O traxe novo do emperador. Era un home que pensaba que ía vestido, pero ía espido e soamente un neno foi quen de lle dicir a verdade. Hai moitísimos anos vivía nun país de moi lonxe un emperador presumido que gastaba moitos cartos en vestiario. Un día chegou ao palacio un xastre tramposo que lle prometeu un vestido fantástico que só poderían ver as persoas intelixentes. Por fin chegou o momento de estrear o traxe e o emperador desfilou espido, pero ningún dos súbditos se atrevía a confesar a verdade por medo a ser considerado un parvo. Soamente un neno dixo o que realmente vía, e finalmente, toda a xente se animou a dicir a verdade. Había un emperador que foi enganado por un xastre, que lle prometeu un traxe marabilloso e que o fixo ir espido. A xente quedaba sorprendida, pero calaba. Un rapaz dixo a verdade. 2. Que información contén o resumo que escolliches? Marca as respostas correctas. Personaxes principais. Lugar e momento en que ocorre a historia. Aspectos máis importantes. Diálogos dos personaxes. Final da historia. 3. Que expresións se utilizaron para enlazar as oracións no resumo que escolliches?

4. Fai o resumo dun conto que leses recentemente. Inclúe toda a información necesaria e non esquezas usar algunha expresión para manter o interese.

58 131039 _ 0001-0112.indd 58

24/6/09 13:19:43

Reforzo

Clases de verbos

Nome

Data

Lembra

Os verbos regulares manteñen a raíz igual en todas as formas e presentan as mesmas desinencias ca o verbo que lles serve de modelo de conxugación. Os verbos que non cumpren estas dúas condicións son irregulares.

1. Arrodea os verbos que manteñen a raíz igual en todas as formas. • cansar

canse, cansei, cansarei

• ir

vou, fun, irei

• debater

debato, debatín, debaterei

• pasear

paseo, paseei, pasearei

• facer

fago, fixen, farei

• vir

veño, viñeches, virei

■ Responde. • Cales son regulares? • Cales son irregulares? • Como o soubeches?

2. Escribe o infinitivo de cada verbo destacado en negra. • Cada mañá érgome ás oito. • Neno, non saques a man fóra! • Cando o vin vestido así, case non o recoñezo. • Non regues a pleno sol. • Quere que cando entre na casa calce as zapatillas. ■ Responde. Trátase de verbos regulares ou irregulares? Por que?

131039 _ 0001-0112.indd 59

59 24/6/09 13:19:43

Reforzo

Os dous puntos

Nome

Data

Lembra

Escríbense dous puntos nos casos seguintes: • Nas notas e nas cartas, despois do saúdo. • Para introducir unha enumeración que se anuncia. • Antes de citar as palabras exactas que dixo unha persoa. 1. Le o texto seguinte e anota a función dos dous puntos (enumeración ou cita). A presidenta do xurado dixo : «É a actuación máis extraordinaria que vin nunca : elegante, orixinal, emocionante e divertida. Es a gañadora». Daquela, a concursante respondeu : «Grazas, grazas a todos : aos meus pais, á miña irmá, aos meus amigos e a todos os que me apoiaron ata chegar aquí!» 2. Completa estas oracións con enumeracións. Usa dous puntos, puntos e coma e comas. • María xoga • O verán que vén • Coa escola fomos de excursión

3. Observa o debuxo e completa o texto coa oración que corresponda en cada oco. Lembra que cómpre poñer os dous puntos. «E que é o que máis che gustou?»

«Non, é a primeira vez que veño.»

«Viñeras a Londres antes?»

«Vir no avión!»

O gardián do Big Ben de Londres preguntoulle a Roi . Roi respondeu . Daquela, el dixo . E Roi contestou, entusiasmado

60 131039 _ 0001-0112.indd 60

24/6/09 13:19:43

Reforzo

As siglas

Nome

Data

Lembra

Para expresar de xeito abreviado o nome do Museo Interactivo de Historia Medieval uníronse as letras iniciais de cada palabra: MIHM. Estes conxuntos de letras que se forman unindo as letras iniciais dun grupo de palabras chámanse siglas.

1. Completa cada oración coa sigla que falta. EUA

ONG

ESO

ONU

DNI

• O mes que vén teño que ir renovar o • Os pais de Brais están de viaxe nos • A miña curmá traballa nunha • A sede da

moi coñecida.

está a Nova York.

• De aquí a dous anos comezaremos primeiro de ■ Escribe o significado das siglas anteriores. • EUA • ONG • ESO • ONU • DNI 2. Que significan as siglas presentes en cada imaxe? Escribe os números. 1

3 Fabri

RTVG

EMT

cado na U E

6 UCI

AVE

• Unión Europea

• Liga de Fútbol Profesional

• Empresa Municipal de Transportes

• Alta Velocidade Española

• Radio Televisión Galega

• Unidade de Coidados Intensivos

131039 _ 0001-0112.indd 61

61 24/6/09 13:19:44

Reforzo

60 Nome

Escribir diálogos Data

1. Le o texto e subliña en vermello o que di un personaxe e en azul o que di o outro personaxe. Viaxe á China Tareixa preguntoulle a Xoán se lle gustaría ir de viaxe á China. Xoán respondeu que si, sen pensalo, porque alá podería comer moitos roliños de primavera. Tareixa propúxolle ir no verán, pero Xoán, máis inseguro, confesoulle que tiña medo a voar e, sobre todo, estaba preocupado polos cartos porque el só tiña 50 euros aforrados e, ademais, non sabía chinés. Tareixa, moi resolta, contestoulle que iso non era un problema porque podían empregar os 50 euros en comprar un dicionario e participar nun concurso que sorteaba unha viaxe á China: o éxito estaba asegurado!

2. Converte o texto anterior nun diálogo. Toma como modelo a intervención da mestra. –Na clase de hoxe faremos un percorrido por un dos monumentos máis importantes da China: a Gran Muralla Chinesa! É unha fortificación construída hai máis de 2.300 anos e é a máis longa do mundo, con máis de 7.000 km. –comezou a explicar a mestra. Mentres a mestra explicaba, Tareixa e Xoán non paraban de falar:

62 131039 _ 0001-0112.indd 62

24/6/09 13:19:44

Reforzo

Repaso

Nome

Data

1. Di con que tipo de palabra se relaciona cada termo e pon un exemplo. • abstracto

Exemplo

• indicativo

Exemplo

• superlativo

Exemplo

• átono

Exemplo

• participio

Exemplo

• colectivo

Exemplo

• positivo

Exemplo

2. Cambia o xénero e o número de cada palabra. • antigo

• mestra

• difícil

• bois

• diarios

• limpa

• home

• veloces

• anciá

antigas

3. Escribe unha oración que conteña os signos de puntuación indicados. • Dous puntos, unha coma e un punto final. • Dúas comas e un signo de interrogación. • Un punto e coma, unha coma e un punto final.

4. Di que tipo de prefixo ou de sufixo contén cada palabra. prefixo de situación

sufixo aumentativo

• suborde

• cochazo

• ollazos

• antesala

• fontiña

• viliña

sufixo diminutivo

5. Relaciona. grande e enorme •

• palabras antónimas

amplo e estreito •

• familia de palabras

mar e onda •

• palabras sinónimas

131039 _ 0001-0112.indd 63

• campo léxico 63 24/6/09 13:19:44

Ampliación

1 Nome

Data

1. Observa o debuxo seguinte e explica o que ocorre nomeando os cinco elementos da comunicación.

2. Clasifica as palabras seguintes. • discurso

• charla

• nota

• carta

comunicación oral

• misiva

• conversa

comunicación escrita

■ Explica as diferenzas entre unha charla e un discurso.

3. Observa as palabras seguintes e arrodea as que atoparías, coa mesma forma, nun dicionario. • xogaremos

• mestre

• noite

• dicir

• relampos

• ceibe

• fortes

• membro

• falarías

• ola

• coral

• negras

• dourar

• pobre

• luces

■ Agora di a palabra que terías que buscar para saber o significado das outras. •

•

64 131039 _ 0001-0112.indd 64

24/6/09 13:19:45

4. Consulta o dicionario e escribe o que significa a palabra conxunto en cada oración. • Mariña mercou un conxunto de saia e camiseta para a festa. A palabra conxunto significa • Xoel toca o baixo nun conxunto de rock. A palabra conxunto significa

■ Busca no dicionario outra palabra que teña dous significados diferentes e cópiaos. • Significado 1 Significado 2 5. Completa estas palabras con qu, c ou k. Usa o dicionario se o precisas. • • tíc •

• anora

•

uilómetro

• fra

imono

•

uilo

• hóc

iosco

atiúsca ey

•

iwi

•

ilogramo

•

arate

6. Fíxate na terminación destas palabras e clasifícaas. Despois engade tres exemplos máis a cada lista. • anuncio

• postizo

• infancia

• oficio

• espazo

• silencio

• crenza

• cansazo

• tendencia

• doenza

• caricia

• preguiza

Acabadas en -cio, -cia

131039 _ 0001-0112.indd 65

Acabadas en -zo, -za

65 24/6/09 13:19:45

Ampliación

1 2 Nome

Data

1. Utiliza a linguaxe para dicir o mesmo que expresan os seguintes sinais de circulación.

2. A partir da palabra cera, forma outras novas que conteñan erre forte. C

carreira,

E R A 3. Arrodea a palabra sinónima de cada adxectivo. • farto

saciado/brando

• seco

ruín/enxoito

• salvaxe

lambón/bravo

• vago

mol/lacazán

• audaz

intrépido/larpeiro

• pálido

mesquiño/albelo

• gustoso

belido/saboroso

• claro

nítido/fermoso

■ Emparella por sinónimos as palabras que non arrodeaches. •

•

4. Pinta da mesma cor as palabras que signifiquen o mesmo. cacharela

sen

falabarato

tempa

relampo

fronte

alustro

lumarada

testa

badueiro

66 131039 _ 0001-0112.indd 66

24/6/09 13:19:46

5. Consulta, se che cómpre, unha enciclopedia e anota, ao carón de cada cidade, o país a que pertence e a lingua ou linguas que nel se falan. • Berlín • Lisboa • París • Rabat • Madrid • Atenas • Copenhaguen • Estocolmo • Bucarest 6. Imaxina que tes que escribir un texto denominado «Formas de comunicación». Fai o esquema previo á redacción a partir desta chuvia de ideas. • linguaxe

• regras

• xestos

• palabras

• sons

• oral

• sinais

• lingua

• escrita

131039 _ 0001-0112.indd 67

67 24/6/09 13:19:46

Ampliación

1 3 Nome

Data

1. Escribe estes substantivos co xénero contrario. • bisavó

• xuíz

• emperador

• bióloga

• condesa

• heroe

• marido

• bruxa

2. Completa as oracións seguintes co substantivo e mais o adxectivo que aparecen entre parénteses ao final. Se dubidas no xénero, consulta o dicionario. • As

xa están con flor. (árbore - froiteiro)

• A avoa toma

por mor do colesterol. (leite - desnatado)

• Os seus cadros presentan

. (paisaxes - luminoso)

• Tes que pasar

para chegar alí. (artigo + ponte - vello)

■ Clasifica os substantivos que escribiches segundo o xénero. • xénero masculino • xénero feminino 3. Arrodea os substantivos que se manteñen igual en plural. • lapis

• telefax

• luns

• cor

• atlas

• mes

• arnés

• oasis

• inglés

• paracaídas

■ Escribe unha oración con cada substantivo que arrodeaches, en plural. • • • • • 4. Estas sílabas forman, ordenadas, tres palabras. Cópiaas. TE

MIC

68 131039 _ 0001-0112.indd 68

DIS NO

LÉ

TRI

CIÓN

CÓ

24/6/09 13:19:46

5. Separa en sílabas o texto seguinte. O pirata debía ter ben fino o oído, porque enseguida se interesou polo que propuxo Fermín: –Está ben; a miña tripulación debe saber xogar. Cal é o xogo que propós, mocoso? Non contades con dados nin cartas, vexo difícil xogar nada… ana M.ª Fernández, O pirata da illa de prata ■ Busca no texto unha palabra: • grave sen acento • grave con acento • aguda sen acento • aguda con acento 6. Nesta sopa de letras agóchanse doce verbos. Cópiaos emparellados por antónimos. D A E R D E F D E A

E G H O O P O E Q C

B O T F D E R S U O

I C Q R I R T C I R

L H A E A D A U V R

I A M A R E L B O I

T R O R A R E R C X

A T O P A R C I A I

R A M A R Z E R R R

A A C E L E R A R Z

•

7. Escolle un verbo con que expresar cada unha destas accións relacionadas co medio e escríbeo a carón. desbaldir

reducir

reciclar

recoller

reutilizar

• Non consumir produtos innecesarios e escoller os que teñen menos envoltorios e produzan menos residuos. • Malgastar un recurso, deixalo perder. • Volver utilizar un residuo. • Reunir os residuos para tratalos. • Obter os materiais de que está feito un elemento para volvelo utilizar na fabricación doutro produto. © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 69

69 24/6/09 13:19:46

Ampliación

1 4 Nome

Data

1. Le en voz alta as palabras e fíxate na situación da sílaba tónica. Despois escribe unha oración con cada unha. fábrica

•

fabrica

•

contén

•

conten

•

2. Agrupa as palabras seguintes segundo a familia a que pertencen. • caseiro

• ruada

• rueiro

• casado

• casarío

• ruín

• casadeiro

• ruinoso

• arruinar

• casamento

• ruar

• caseta

casa

casar

rúa

ruína

3. Completa o texto coas palabras seguintes. • peixe

• pesca

• pescador

• pesqueiro

• pescar

Un día de pesca Xacinto é

. Esta madrugada saíu . Xa con día recolleu as redes e descubriu

no seu barco

do día fora moi abundante. Ao chegar a terra vendeu

que a

na lonxa.

■ Escribe ti unha historia breve titulada Un día de caza. Usa as palabras do recadro. • cazador

70 131039 _ 0001-0112.indd 70

• cazar

• cazaría

• cazadora

24/6/09 13:19:47

4. Completa cada oración cun adxectivo que non presente variación de xénero. • O meu can é moi

, ségueme alá onde vou.

• Esta actividade é demasiado

, resolvina axiña.

• A casa de Marcos é

, ten máis de 200 m2.

5. Fai a descrición de Andrés a partir desta información. TRAZOS FÍSICOS – Alto e delgado. – Cara con pencas. – Cabelos rizos. TRAZOS DE CARÁCTER – É moi listo e imaxinativo. – Sempre está de bo humor. AFECCIÓNS – Encántanlle os animais. – Gústalle mirar o ceo polo telescopio. Este neno chámase Andrés e é un bo amigo. Andrés é

6. Clasifica os fenómenos naturais seguintes. • tifón

• marusía

• ciclón

• sismo

• tornado

• ondada

• tsunami

• tremor

• terremoto

Fenómenos naturais No aire

131039 _ 0001-0112.indd 71

Na terra

No mar

71 24/6/09 13:19:47

Ampliación

1 5 Nome

Data

1. Relaciona as formas que corresponden ao mesmo adxectivo. bo •

•

peor

•

• máximo

malo •

•

menor

•

• pésimo

grande •

•

maior

•

• óptimo

pequeno •

•

mellor

•

• mínimo

2. Completa estas palabras co ditongo ou co hiato axeitado. oi

oí

• c

dado

• beirarr

• ol

• prot

ua a na

eí

ía

• eg

smo

• ped

tra

ia • carr

• ousad

3. Arrodea as pezas de crebacabezas que conteñan expresións que signifiquen o mesmo ca estar na lúa.

dar fe

andar nas verzas

estar nas minchas

andar coa troita

a mans cheas

estar nos biosbardos

caer do ceo

marchar a terra

4. Clasifica as expresións seguintes. • ao alborexar

• ao apuntar o día

• á aurora

• ao ocaso

• ao empardecer

• á posta de sol

• polo luscofusco

• no abrente

MAÑANCIÑA

72 131039 _ 0001-0112.indd 72

TARDIÑA

24/6/09 13:19:47

5. Escribe cinco palabras de cada campo léxico. informática

deportes

agricultura

6. Observa o cadro do campo léxico mobiliario para sentarse e completa as casas. banco asento

con respaldo

butaca

cadeira

sofá

tallo

con brazos para unha persoa brando ■ Coa axuda da información da grella, define estas palabras: • tallo • butaca

7. Fai o anuncio dunha exposición de pintura. Non esquezas todo o que cómpre indicar.

131039 _ 0001-0112.indd 73

73 24/6/09 13:19:47

Ampliación

1 6 Nome

Data

1. Clasifica estes determinantes segundo de que tipo que sexan. • os

• aquela

• algunhas

• seis

• miña

• este

• o

• nosos

• moita

• cuarto

• oito

• teu

• a

• esas

• abondo

artigos

demostrativos

posesivos

numerais

indefinidos

2. Observa as partes do esquío e descríbeo utilizando as catro palabras. ollo

rabo

pescozo lombo

■ Agora completa as oracións seguintes coas palabras do debuxo. • Brais ten o • O • Esta agulla ten un • Deu cun golpe co

sucio. deste libro é moi groso. demasiado pequeno. da vasoira.

3. Cubre os ocos con palabras que leven acento diacrítico. • Vai con tanta • Estarei • Este 74 131039 _ 0001-0112.indd 74

24/6/09 13:19:48

4. Arrodea as palabras relacionadas cun edificio. • teito

• bando

• gancho

• faiado

• capó

• arteria

• entrechán

• cepillo

• istmo

• portal

■ Escribe unha oración con cada unha. • • • • 5. Observa estes dous personaxes e escribe un conto sobre un feito que lles poida pasar.

■ Non esquezas incluír os puntos seguintes: • Título

• Trama

• Presentación

• Desenlace

131039 _ 0001-0112.indd 75

75 24/6/09 13:19:48

Ampliación

1 7 Nome

Data

1. Copia as oracións seguintes substituíndo as palabras destacadas polo pronome átono axeitado. • Regalei un xogo a Aldara. • Non mires tanto a televisión. • Xa baixaches o lixo? • Pecha a fiestra, por favor. 2. Copia estas oracións substituíndo os pronomes átonos por outras palabras. • Colleuno e saíu correndo. • Se a ves, avisa os pais. • Dálle un bico moi forte. • Dis que o perdiches por un minuto?

3. Marca as substitucións e as contraccións que están ben. • Leveilles os bocadillos aos nenos. Levéillelos.

• Deunos os exames.

Levéillelo.

• Indicoume mal o camiño. Indicoumo mal.

Déunolos.

Déunolo.

• Buscoulle un bo traballo.

Indicoumeo mal.

Buscoullo.

Buscóullelo.

4. Pinta da mesma cor a expresión e o seu significado. apañalas no aire

captar algo moi rápido

andar no aire

sen traballar

polo aire

estar distraído

(vivir) do aire

sen que toque o chan

■ Escribe unha oración con cada unha das expresións anteriores. • • • • 76 131039 _ 0001-0112.indd 76

24/6/09 13:19:48

5. Relaciona elementos das dúas columnas e forma nomes de ferramentas ou aparellos. escacha •

• gotas •

• contagotas

cata •

• croios •

•

saca •

• noces •

•

contar •

• ventos •

•

• bocados •

•

tira •

■ Di se as palabras anteriores son simples ou compostas e explica por que.

6. Observa esta historia e cóntaa coma se che pasase a ti. Que podo facer?

131039 _ 0001-0112.indd 77

Que idea!

Pero se alí tiña unha ponte!

77 24/6/09 13:19:48

Ampliación

1 8 Nome

Data

1. Escribe unha forma verbal que conteña cada desinencia, sen repetir os verbos. • -aban

• -ará

• -e

• -arías

• -aron

• -ou

2. Observa e completa.

• Un conxunto de piñeiros é un piñeiral.

• Un conxunto de carballos é unha

• Un conxunto de oliveiras é un

• Un conxunto de salgueiros é un

• Un conxunto de bidueiros é un

3. Fíxate nos exemplos e forma palabras co prefixo axeitado. incorrecto

imposible

irresponsable

• soportable

• racional

• perfecto

• tranquilo

• real

• comparable

• paciente

• regular

• temporal

• parcial

78 131039 _ 0001-0112.indd 78

24/6/09 13:19:49

4. Arrodea os sufixos das palabras seguintes e di de que palabra provén cada unha. • carteiro

• orelludo

• crueza

• suavidade

• vilego

• escurecer

5. Investiga para que serven os seguintes elementos, que están relacionados coa arte. • cabalete • espátula • buril • pincel 6. Observa este lugar e descríbeo.

A cociña do mago Marmitón

COMO É A COCIÑA

QUE HAI NO PRIMEIRO PLANO

131039 _ 0001-0112.indd 79

79 24/6/09 13:19:49

Ampliación

1 9 Nome

Data

1. Completa a táboa seguinte coas formas que faltan. infinitivo

xerundio

participio

dicir falado facendo ter comprando lido 2. Escribe cada forma verbal na mesma persoa pero cambiando o número. • cantou

• recibirei

• xogan

• diciamos

• xogabas

• durmiades

3. Reordena e copia os nomes dos fenómenos meteorolóxicos. NOBORCHO BÓNTRE

SIBRA

BIASARA

ÓSLERGOT

VANEDA

ACSE

■ Escribe a carón de cada termo o sinónimo que atopes entre as palabras anteriores. • calmizo

• pedrazo

• relampo

• poalla

80 131039 _ 0001-0112.indd 80

24/6/09 13:19:49

4. Completa estes refráns con formas verbais do verbo chover que acaian. • Nunca • Se

que non escampase. en agosto, non hai magosto.

• Nas Candeas, que • Que • Nunca

ou que ría, corenta días quedan de invernía. en abril e maio e non

en todo o ano.

a gusto de todos.

5. Relaciona as frases feitas sinónimas. falar ás claras

moita palla e pouco gran

pedir papas

non ter papas na boca

ser todo fume

facerlle as beiras

facerlle o conto

darse por vencido

6. Escribe un texto expositivo sobre o oso polar. Tes que incluír os puntos que se indican e poñerlle un título. • • • •

Como é? Onde vive? Que come? Outras características.

131039 _ 0001-0112.indd 81

81 24/6/09 13:19:50

Ampliación

10 1 Nome

Data

1. Di que modo verbal se utilizaría en cada caso e escribe unha oración co verbo nese modo axeitado. • Para pedirlle a alguén que peche a porta. Exemplo

Roi, pecha a porta.

• Para desexarlle a alguén que teña boa sorte. Exemplo • Para expresar sensación de alegría. Exemplo • Para ordenarlle a alguén que non fale. Exemplo • Para recordar un feito pasado. Exemplo 2. Escribe oracións en que o verbo estea no modo e no tempo indicados. • Indicativo, pasado • Imperativo, presente • Subxuntivo, presente • Indicativo, futuro

3. Observa e transforma as oracións engadindo, en cada caso, a palabra máis axeitada. ti doutor camareiro

• Por favor, a conta.

señor profesor Pedro

• Fai caso do que che din.

amiga señora filla

• Ei, que deixa o paraugas!

82 131039 _ 0001-0112.indd 82

• Por favor,

, a conta.

•

24/6/09 13:19:50

4. Completa as oracións coa palabra axeitada sobre a auga. potable

doce

mineral

termal

corrente

• Neste balneario descubriron unha nova fonte de auga • Tiña tanta sede que fun mercar unha botella de auga • A auga desta fonte non é • Antes, nas casas non había auga • A troita é un peixe de auga 5. Escribe o substantivo que representa cada imaxe cun sufixo aumentativo.

Un cochazo

6. No seguinte texto hai seis incorreccións. Arrodéaas e copia, completas e corrixidas, as oracións en que aparecen. Patinar no xeo e moi divertido. Esta finde semana fun co meu curmán Luís a unha pista de patinase que montaron na praza da vila. A pista é de xeo artificial e a pista non é moi grande. Pero para nós está xenial porque non aínda non sabemos patinar ben neste tipo de pista. Nós non temos patíns para xeo, pero alí poderemos alugalos. Pasámolo de medo.

131039 _ 0001-0112.indd 83

83 24/6/09 13:19:50

Ampliación

11 1 Nome

Data

1. Escribe a combinación que se pide, na persoa proposta, e despois inclúe a perífrase resultante nunha oración. Fíxate no exemplo. • Presente de indicativo do verbo ir + infinitivo de cantar. El vai cantar

El vai cantar na festa do colexio.

• Presente de indicativo do verbo ter + que + infinitivo de estudar. Ti • Pretérito imperfecto de indicativo do verbo deber + de + infinitivo de estar. El • Pretérito perfecto de indicativo do verbo haber + infinitivo de caer. Eu • Pretérito perfecto de indicativo do verbo dar + participio de facer. Nós • Pretérito imperfecto do verbo levar + participio de pintar. El • Presente de indicativo do verbo seguir + xerundio de vivir. El • Condicional do verbo estar + xerundio de xogar. Vós 2. Completa o encrucillado coas formas indicadas e escribe o nome das que se escribiron nas casas verticais. 4 P

5 A

6 S

1. Presente indicativo, 2.ª p. singular, lembrar. 2. Presente subxuntivo, 3.ª p. plural, aspirar.

1 N

2 3

3. Pretérito imperfecto, 2.ª p. singular, erguer. 4. 5. 6.

3. Escribe a palabra da que derivan estes diminutivos. • aldeíña

• leonciño

• areíña

• reiciño

• cadeíña

• pauciño

84 131039 _ 0001-0112.indd 84

24/6/09 13:19:51

4. Escribe oracións que conteñan os enlaces seguintes. Ten en conta onde tes que poñer o punto e coma. pero

non obstante

así e todo

• • • 5. Escribe a letra do abecedario que corresponde a cada número e atoparás palabras relacionadas coas compras. • Están

estas camisas? 17

• Nos últimos anos a gasolina

moito. 5

• O último libro de Paco Martín está

. 5

■ Anota cada unha das palabras anteriores ao carón do seu significado. • acabado, non hai máis • aumentou de prezo • máis baratas 6. Escribe o texto no globo que lle pode pertencer. Fíxate na súa forma. Buf, isto é abafante! Chisss, non fagas ruído! Umm, creo que me engana!

131039 _ 0001-0112.indd 85

85 24/6/09 13:19:51

Ampliación

12 1 Nome

Data

1. Copia o texto seguinte cambiando os verbos destacados por outros da primeira conxugación da lista seguinte. • marchar

• contestar

• pegar

• pasar

• descansar

• pronunciar

• aguantar

• atopar

• recuperar

• pillar

Unhas vacancións merecidas Había días que me sentía mal e acudín á consulta do médico. «Que lle ocorre?», preguntoume. Eu respondín: «É que de noite durmo pouco e de día non me sosteño de pé. Que podo facer?». Daquela dixo a palabra máxica: «Quizais vostede necesita unhas vacacións». Non o pensara! Entón saín da consulta dando choutos de alegría: collerei uns días de descanso para fortalecerme.

2. Volve escribir estas palabras facendo correctamente a separación de sílabas. • de-shu-ma-ni-zar

• sub-sti-tuído

• su-bma-rinista

• ma-i-oría

• tran-sat-lán-tico

• conh-e-renc-ia

3. Investiga a que localidade corresponden os xentilicios da esquerda, e como se chaman os habitantes das localidades da dereita. • cangués

• Mondoñedo

• chairego

• Ponte Caldelas

• rués

• Xinzo de Limia

• catoirense

• Ribas de Sil

• mugardés

• Bueu

• arteixán

• Allariz

• courelao

• A Estrada

86 131039 _ 0001-0112.indd 86

24/6/09 13:19:51

4. Algúns xentilicios non se forman cun sufixo. Substitúe a expresión destacada polo seu xentilicio, na forma axeitada. lusitano

heleno

xermánico

galo

• Un museo de Francia adquiriu un cadro de Miró. • Esta cidade de Grecia é famosa polos restos arqueolóxicos. • Unha empresa de Alemaña encargarase de restaurar a catedral. • A capital de Portugal será a sede dun congreso de literatura.

5. Le as opinións seguintes e elabora unha argumentación para rebatelas. Podes usar os argumentos indicados. os videoxogos crean adicción.

As imaxes dos videoxogos son moi agresivas.

ARGUMENTOS • Os videoxogos aumentan a rapidez de reacción e melloran os reflexos. • Os videoxogos permiten exercitar a coordinación do ollo e a man.

É certo que

pero soamente se

Aínda así, tamén é certo que

131039 _ 0001-0112.indd 87

87 24/6/09 13:19:51

Ampliación

13 1 Nome

Data

1. Completa as oracións con verbos da segunda conxugación e analiza as formas verbais que escribiches. • Non sei cando

o libro que me regalaches.

persoa do singular, • A miña irmá pequena • Xoán, por favor, • Os cans ben adestrados

de indicativo, verbo tres anos despois de min. a louza do lavapratos. as ordes dos seus donos.

2. Escribe unha oración con cada verbo. • percorrer • transcorrer • combater • debater

3. Copia este texto poñendo raia onde sexa preciso. Ollo coa toupa! Dona Toupa quere poñer lentes. Non distingue unha raíz dunha miñoca. Unha serpe trincoulle no fociño. Sempre foi así dígolle. As toupas sodes pitoñas coma pedras. Daquela para que se inventaron as lentes? pregúntame. Para as persoas. As toupas, non. Por iso se di, fulano é unha toupa cando non ve tres nun burro. GLORIA SáNCHEz (fragm.)

88 131039 _ 0001-0112.indd 88

24/6/09 13:19:51

4. Escribe a palabra que corresponde a cada definición. • Conxunto de viñas. • Persoa que toca o piano profesionalmente. • Tenda onde venden froita. • Persoa que xoga. • Volverse escuro. ■ Arrodea os sufixos nas palabras que escribiches. 5. Forma derivados cos sufixos -ble e -bilidade. -ble

-bilidade

contar fiar culpar manexar adaptar ■ Responde. • Cal clase de palabras formaches co sufixo -ble? • E co sufixo -bilidade? 6. Completa cada oración coa palabra máis precisa na forma axeitada. vello

ancián

• O consello de

antigo

remoto

da tribo reuniuse en asemblea.

• O atletismo era o pasatempo preferido da • Os trazos • Nun tempo moi • Teño un coche

arcaico

Grecia.

que presenta esta obra proveñen a súa antigüidade. , os dinosauros habitaban a Terra. , pero aínda funciona.

7. Di o que é un informe e para que serve.

131039 _ 0001-0112.indd 89

89 24/6/09 13:19:51

Ampliación

14 1 Nome

Data

1. Completa as táboas seguintes. Lembra que se conxugan igual ca os verbos servir e durmir. VERBO MENTIR Presente de indicativo

Presente de subxuntivo

Imperativo

Presente de subxuntivo

Imperativo

eu ti el nós vós eles VERBO SUBIR Presente de indicativo eu ti el nós vós eles 2. Copia estas oracións substituíndo a raia por outro signo que tamén serve para pechar aclaracións. • O prezo do menú –dous pratos mais sobremesa– era de oito euros. • Saber tantas linguas –fala galego, castelán, inglés e francés– abriulle moitas portas. • O noso equipo –xa era hora– gañou o partido fóra da casa.

3. Marca a oración correctamente escrita en cada caso. Vaia «amigo tes, deixoute plantado.

Vaia «amigo» tes, deixoute plantado.

Entrou cantando: «ailalelo, ailalelo!».

Entrou cantando: ailalelo, alilalelo!».

90 131039 _ 0001-0112.indd 90

24/6/09 13:19:52

4. Clasifica as palabras seguintes segundo o significado do prefixo ultra-. ultramar

ultralixeiro

ultracorrección

ultraconservador

ultrasensible

ultratumba

máis alá de

máis ca ou en grao excesivo

■ Agora completa estas oracións coa palabra anterior que conveña. • Todas as fins de semana voa nun • Cuba é un dos antigos territorios de • Usar destino por destiño é unha 5. Completa as oracións seguintes con palabras que conteñan o prefixo pos-. • Logo de obter a licenciatura fixo un curso de • Despois da guerra vén a • Engadiulle unha

á carta para contar unha cousa

que lle esquecera. • Coa venda dos nosos produtos, incluímos un servizo 6. Relaciona cada imaxe co seu nome e a utilidade correspondente.

acueduto

cuadriga

mosaico

anfiteatro

arco

Para disputar carreiras.

Para transportar auga.

Para conmemorar unha vitoria.

Para cubrir o chan das casas.

Para celebrar espectáculos.

131039 _ 0001-0112.indd 91

91 24/6/09 13:19:52

Ampliación

15 1 Nome

Data

1. Copia a nota que deixou este extraterrestre cambiando os infinitivos pola forma conxugada de cada verbo. Queridos terrícolas: Marchar ao meu planeta porque recibir unha nota de miña nai que dicir: «Ser a hora de cear». Estar moi contento de pasar o día con vós hoxe. Mañá vernos de novo. A10

2. Relaciona as formas verbais que pertencen ao mesmo verbo e escribe o infinitivo e outra forma diferente. fago

•

• sei

vou

•

• fixen

soubo •

• viu

pode •

• irías

vexa •

• era

•

• poida

■ Escribe unha oración para cada verbo anterior, en que utilizes algunha das tres formas verbais. • • • • • • 3. Explica como podes saber se un verbo é regular ou irregular.

92 131039 _ 0001-0112.indd 92

24/6/09 13:19:52

4. Xustifica o uso dos dous puntos nestas oracións. • Meu pai sempre di: «Se continúas así, non chegarás lonxe.»

• Onte merquei dous discos: un de Carlos Núñez e outro de Luar na Lubre.

5. Investiga o significado das siglas seguintes. • ANPA • CEIP • DOG • OMS • USC 6. Escribe, a partir da ilustración, un texto que combine a narración e o diálogo. Non esquezas os signos que marcan as intervencións dos personaxes nin o título.

131039 _ 0001-0112.indd 93

93 24/6/09 13:19:52

Solucións Reforzo 1: A comunicación 1. xesto; sinal acústico; sinal visual. 2. mensaxe; receptor; emisor. ■ O código é a lingua que falan, o galego. A canle é o aire. Reforzo 2: O uso de c/qu, c/z, g/gu e gü 1. Algúns; domingos; Carballo; Cecilia; Guillerme ; casiña; pequena; cunha; xigante; hortalizas; aromáticas; cerdeira; curmá; xogando; naquel; que; cansamos; daquela; descansar; cacao; doce; biscoito; que digamos; como; queda; sucia ■ Cecilia, cerdeira; carballo, casiña. 2. pingüín, ungüento, lingüeta, bilingüe 3. aparquei; chuvisque; colgues; abrigaches Reforzo 3: O uso do dicionario 1. camaleón; recoller; atrapar; escuro; rei; estatua; negro; correr 2. ruinoso; ruxir; ruta ■ ruinoso; ruta; ruxir 3. xornais; desfán; afónica; portas; mares; rodan Reforzo 4: Preparar a escritura dun texto 1. Unha noticia Informar Que un neno da escola gañou un premio de fotografía É un texto extenso. Unha foto 2. Resposta libre (R.L.)

2. –Boa noite, un refresco e un paquete de rosas. –Rosas? Aquí non vendemos rosas. Isto non é unha floraría! –E logo iso que tes naquel expositor de atrás! –Si é un ramo de rosas. Acabo de collelas da roseira do xardín. –Non me refería a iso! Quero dicir rosas para comer. –Ah, roscas! Pero por que non o dixeches ao comezo? –Roscas, rosas… Así non nos imos entender nunca! Reforzo 7: Palabras sinónimas 1. caro – custoso canso – fatigado oloroso – aromático espectacular – admirable san – saudable 2. carauta – máscara; casa – vivenda; coche – automóbil 3. A decoración daquela mansión era exuberante. Gústame conversar con Xoana. É agradable. Non comprendín nada do que me explicou teu pai. Nesta tenda venden unhas teas moi delicadas. Reforzo 8: Facer unha chuvia de ideas

1. R.L. 2. Resposta modelo (R.M.). Unha moza pregunta en inglés algo a un home e este non a entende. 3. R.L.

1. Cómpre riscar: os cociñeiros máis famosos; ingredientes principais; receitas de cociña; regalicia; culler; potas; zume de laranxa; un chisco de sal; cocido 2. En que consiste unha dieta saudable? En alimentarse de xeito equilibrado; tomar alimentos variados; beber suficiente auga. Os nutrientes: hidratos de carbono; vitaminas; proteínas. Recomendacións para unha dieta saudable: reducir o consumo de graxas; tomar máis froitas e verduras; comer máis peixe ca carne.

Reforzo 6: O uso de r/rr

Reforzo 9: O substantivo

1. Suave coma Iria: artigo, esperanza, serea, Aldara, heroe, arredor, pereira Forte coma Ramón: irritación, rápido, honrado, arredor, robot, reloxo

1. Substantivos comúns: cidade; paxaro; gaiola, xílgaro; xogadora; baloncesto; río. Substantivos propios: Lisboa, Silvia, Miño, A Guarda.

Reforzo 5: A linguaxe e as linguas

131039 _ 0001-0112.indd

1/7/09

14:13:50

2. R.M. individual: casa; colectivo: bosque concreto: flor; abstracto: escuridade 3. árbores; avións; carteis; leñadores 4. tía: feminino; vacas: feminino cadela: feminino; curmán: masculino médico: masculino; avó: masculino galiñas: feminino; cabalos: masculino ■ O tío de Roi ten unha granxa de bois. Gústame moito o can da miña curmá. A médica de miña avoa é moi amable. No curral hai galos e eguas. Reforzo 10: A acentuación 1. Alicia; Santiago; camión; videoxogo; rapaz; sorpresa; páxinas; cómoda; exercicio; noticia 2. xe; on; llo: xeonllo; fá; bri; ca: fábrica; al; ma; cén: almacén. 3. area; cortés. 4. Teño batido fresco de laranxa e de morango! Quen quere un vasiño? Reforzo 11: Palabras antónimas 1. Cómpre pintar: reparar – estragar; preto – lonxe; tarde – cedo; encher – baleirar; atrevido – prudente 2. san – doente; escuro – claro; vestido – espido; delgado – groso; xeneroso – egoísta 3. gañar: perder; comezar: acabar; reducir: aumentar; dar: recibir; alegre: triste; forte: débil; rico: pobre; bo: malo 4. R.M. Quería comprar aquel piso. Era moi claro e estaba nunha rúa tranquila. Os cuartos eran grandes e a cociña, nova. Ademais, tiña unha praza de garaxe ampla. En resumo, un piso ben bonito. Reforzo 12: Cubrir un cuestionario 1. maiúscula / bolígrafo / o código postal da vila ou cidade 2. R.L. Reforzo 13: O adxectivo 1. xenial; perigosa; difícil; arriscada; asturiano; gran; polaco; mozo 2. Unha roda picada Uns deportistas famosos Unha vitoria amarga Unhas compras frenéticas © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 95

3. R.M. Un caderno riscado; Un lapis roto; Unha folla enrugada Reforzo 14: Normas de acentuación 1. cántiga; neveira; Xosé; fórmula; portátil; final; lóxico; historia; máximo; animais; Óscar; iogur Palabras agudas: Xosé, final, animais, iogur Palabras graves: neveira, portátil, historia, Óscar Palabras esdrúxulas: cántiga, fórmula, lóxico, máximo 2. 1. árbore; 2. América; 3. folgazán; 4. táctica; 5. esmagar; 6. Lérez 3. Berlín; Salnés; xermánica; alemán; alí; alguén; alemán; difícil Reforzo 15: Familia de palabras 1. pedra: pedrada; pedreiro; empedrar; pedrazo; apedrar porta: pórtico; portal; portada; porteiro; portelo 2. mar: cómpre riscar marelo e maraca papel: cómpre riscar papada e empapar libro: cómpre riscar liberdade e libre flor: cómpre riscar flotar e floco. 3. 1. secamáns; 2. secador; 3. secaño; 4. seca ■ R.L. 4. F; V; F; V Reforzo 16: Describir un personaxe 1. É o personaxe de arriba á esquerda. 2. De vermello: Cachelo é un vampiro noviño, que aínda non ingresou no Instituto Superior de Cairos Afiados De azul: non supera o metro e medio de alto. Ten o cabelo longo e escuro, coma un mantel de la que lle cobre medio lombo. A negrura da cabeleira fai resaltar aínda máis os ollos azuis brillantes, iso si, un chisco ocultos detrás dunhas lentes enormes. De verde: É simpático, divertido e sobre todo moi inquieto. De laranxa: Gústalle moito ler libros da historia dos seus devanceiros, despois dunha boa merenda co seu refresco preferido: Sanguecola.

95 24/6/09 13:19:53

3. R.M. xeral: moza, que estuda Veterinaria. físico: cabelos curtos e roxos, ollos grandes e claros e usa pendentes. carácter: simpática, doce e tranquila. gustos: gústanlle moito os animais. 4. R.M. Xiana é unha moza que estuda Veterinaria porque lle encantan os animais. Ten uns ollos claros e moi grandes, e sempre leva uns pendentes que destacan entre os seus cabelos curtos e roxos. Xiana é moi tranquila, simpática e doce tanto coas persoas coma cos animais. Por iso, o que máis lle gusta é pasear co seu can Rino e acariñalo continuamente. Reforzo 17: Graos do adxectivo 1. comparativo; positivo; superlativo. 2. Unha grande cidade é máis ruidosa ca unha aldea. O vento do sur é menos frío ca o vento nordés. As comarcas da costa son tan fermosas coma as comarcas do interior. 3. R.L. Reforzo 18: Acentuación de ditongos e hiatos 1. ve-lei-ro; bai-le; pa-ra-í-so; co-e-llo; coi-dar; alde-án; an-dai-na; co-rre-ú-do 2. Palabras con hiato: paraíso, coello, aldeán, correúdo Palabras con ditongo: veleiro, baile, coidar, andaina. 3. 1. saúdo; 2. raíña; 3. oínte; 4. crúa ■ Na vogal pechada: i, u. Reforzo 19: Campo léxico 1. fútbol: xutar; córner; gol; portaría; adestrador; árbitro cinema: proxectar; claqueta; filme; rodar; actriz; produtor 2. enfermeira; ambulancia; termómetro ■ a saúde 3. a. a música b. as viaxes c. as matemáticas ■ R.L.

96 131039 _ 0001-0112.indd 96

Reforzo 20: Anunciar un suceso 1. R.M. Festa da chegada da primavera; Patio da escola; 20 de marzo; 12 do mediodía; Cuarteto de corda da escola; Obra de teatro «A Primavera»; 2 euros; Todos os alumnos da escola cos pais e nais; Unha foto de árbores con flores. 2. R.L. Reforzo 21: Os determinantes. O artigo 1. Os mestres leváronos a coñecer o castelo de Soutomaior. Guiou a visita unha moza que nos foi explicando a súa historia. Gustáronme moito os castiñeiros centenarios e as outras árbores que adornan o seu contorno e lle dan un fermoso colorido. Foi unha excursión ben entretida! 2. Hoxe ás oito da tarde haberá unha reunión na aula de actividades múltiples para falar do festival de fin de curso. Discutiranse e escolleranse as diferentes suxestións propostas polos alumnos e alumnas do colexio. 3. a bicicleta; feminino singular os muíños; masculino plural a abella; feminino singular Reforzo 22: O acento diacrítico 1. présa: moito apuro; té: tipo de infusión bóla: obxecto esférico; pé: parte do corpo cómpre: é necesario; pólas: ramas 2. A persoa que dá as instrucións é o adestrador do equipo. A miña amiga Marcela é italiana. Se non vén á excursión, deberá quedar na aula. 3. Frutuoso é un oso moi atrevido e larpeiro. Anda sempre á procura de mel. O outro día descubriu un panal que estaba nunha póla alta. Púxose a gabear pola árbore para alcanzar o delicioso mel, esvarou e... pataplás!, foi dereitiño ao chan! Pobre Frutuoso mancou a pata e rompeu un óso. Reforzo 23: Palabras polisémicas 1. 3; 1; 2 2. R.L. © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

24/6/09 13:19:53

3. terra: porción de terreo rodeado de auga. terra: material de que está formada a parte sólida da Terra. 4. pé; manga; goma Reforzo 24: Un conto con dous personaxes 1. humilde – crido; listo – parvo; traballador – folgazán; xeneroso – agarrado 2. R.L. 3. R.L. Reforzo 25: Os pronomes persoais 1. Si, atopeinos. Si, comino. Non, non os vin. Non, non a avisei. 2. Eu non falo para a parede, fáloche a ti. R.M. A ela non lle gusta este grupo, pero a el si. Nós levaremos pan; vós levaredes o friame e eles levarán os refrescos. 3. Se vos digo que miña nai gaña cartos sen saír da casa, igual me chamades mentireiro. Pero miña nai é debuxante de cómics e ten un estudio no piso onde vivimos. Gústalle moito o seu traballo e a miúdo failles caricaturas aos meus amigos, que sempre lles regala despois. Por iso eles veñen tanto a visitarnos! Para publicar os cómics, ten que os escanear e envialos por correo electrónico. Que che parece o traballo de miña nai? 1.ª persoa singular: me; plural: -nos 2.ª persoa singular: che; plural: vos 3.ª persoa singular: lle; plural: lles, os, -los

3. Non, pintóunolo de amarelo. Si, entregoumo ás oito en punto. Non, resolveulla súa nai. Non, voucho pagar con tarxeta. Si, pero dixo que ma gardaría só un día. Non, poñerállela máis tarde. 4. R.L. Reforzo 27: Palabras simples e palabras compostas 1. parabrisas; portaavións; quitamanchas; limpabotas; gardamontes; abrecartas 2. tirar + rollas; crebar + cabezas; montar + cargas; gardar + roupa; portar + vultos; lavar + mans 3. paracaídas; lavapratos; salvavidas 4. R.M. pararraios; paraugas; parachoques gardamontes; gardameta; gardacostas Reforzo 28: Contar unha experiencia persoal 1. O ano pasado fun esquiar e sentinme o máis feliz do mundo. 2. pasado; primeira o máis feliz do mundo sentir, feliz 3. R.L. Reforzo 29: O verbo: raíz e desinencias 1. estudei: estudar; ía: ir; aprendía: aprender; nacían: nacer; eran: ser 2. ce + ariamos; sent + ías; expres + an; debat + edes; pech + arán; escoit + aron; l + estes; prefer + iu 3. fales; baterei; consentiría 4. R.M. cantemos; cantei; cantaban falarás; camiñarás; usarás

Reforzo 26: Contraccións de pronomes átonos

Reforzo 30: Escritura de contraccións

1. Xa cho dixen moitas veces; eu non llelo contei. O xogo non volo podo emprestar porque xa llo deixei a Xoel. Cando mo contou, eu díxenlle que non llo cría. 2. llo: lle + o volo: vos + o mo: me + o lla: lle + a

1. daquela; deses, doutro; dalgúns neste; nesa; noutra; nalgunha ■ Neste momento o señor director está noutra reunión. Volva dentro dalgúns minutos, ou agarde nesa sala de espera. Poden ser uns vinte minutos, penso que daquela xa terá rematado. 2. R. M. Dáme deses caramelos de menta. A chaqueta é doutro rapaz. Está nalgunha bolsa.

131039 _ 0001-0112.indd 97

97 24/6/09 13:19:53

3. aqueloutra; esoutra; estoutro Reforzo 31: Prefixos e sufixos 1. prefixos: desfeita; recoller; invisible; prefabricar sufixos: amoroso; pasteleiro; sinxeleza; enfermidade 2. destapar; incómodo; retocar; desacelerar; rebaixar; indomable; remirar; incrible; descalzar 3. con prefixos: prever; hipermercado; extraordinario; sobrevivir; descontento; prehistoria con sufixos: semanal; flotador; chuvioso; paraugueiro; arboredo; analista 4. reler; froiteiro; dureza; incapaz; desfeito Reforzo 32: Describir un lugar 1. Información xeral: Unha paraxe natural de montaña. O que se ve en primeiro plano: Un río e uns nenos xogando na auga. O que se ve en segundo plano: Un bosque e algunhas matogueiras. O que se ve ao fondo: Unhas montañas moi altas. 2. caudaloso; fértil; alto; marabilloso 3. R.M. O lugar onde pasamos as vacacións era marabilloso. Preto da casa había un río tranquilo, pouco caudaloso, onde xogabamos e nadabamos. Á beira do río había un bosque fértil de árbores frondosas, e ao fondo unhas montañas altas que dominaban a zona. Reforzo 33: O verbo: número e persoa 1. 1.ª persoa: escoito; temos 2.ª persoa: fas; vedes 3.ª persoa: agochou; caeron 2. chegou; volvera; era; tiña; estivo; sentía; podía; coñecera; sentiu; acababa Uxío mais eu chegamos á aldea á primeira hora da mañá. Non volviamos desde que eramos uns cativos e tiñamos moita ilusión por reencontrar os camiños e persoas da infancia. Estivemos conversando horas e horas cos amigos. Aínda que nos sentiamos moi felices, non dabamos evitado unha sensación amarga: gran parte das

98 131039 _ 0001-0112.indd 98

casas que coñeceramos anos atrás foran desaparecendo e os montes que rodeaban a aldea estaban medio mortos a causa dos incendios. Así e todo, conducindo de volta á casa, sentimos que acababamos de pasar un dos mellores días da nosa vida. 3. infinitivo: reencontrar; evitar; pasar xerundio: conversando; desaparecendo; conducindo Reforzo 34: Signos que pechan oracións 1. punto e seguido: ... curar enfermidades. / ... posta a un santo. / en cada extremo. / ... que se practicaban hai moito. punto e á parte: ... máis curioso. / ... untaban directamente. / ... iso os sandaría. punto final: ... ser interminable. 2. Signos de interrogación: ... vai a Foz? non me entendeu? Signos de exclamación: ... estrada de Foz! / ... nada de arroz! / ... non! Foz! / Ahhh! ■ Punto e á parte: ... non teño arroz. Punto e seguido: ...arroz aquí non hai. Reforzo 35: As expresións 1. Coller o can polo rabo. (1) Moito fume e pouco lume. (2) Poñer a man no lume. (3) Buscar unha agulla nun palleiro. (4) ■ 3; 4; 2; 1 2. Preocúpalle non chegar a tempo, el sempre afoga nun vaso de auga. Sempre di o que pensa, non ten pelos na lingua. Cando saín esta mañanciña, ía un frío que pelaba. 3. R.M. En Lalín choveu auga ás cuncas esta mañá. Teño tanta calor porque vai un sol de xustiza. Andrea é moi despistada, sempre está nas verzas. Reforzo 36: Escribir un texto expositivo 1. Cómpre marcar as preguntas número 1, 2, 4 e 6. 2. R.M. © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

24/6/09 13:19:53

Que é a reciclaxe?

A reciclaxe é a transformación duns obxectos en materias primeiras.

Os materiais que se poQue materiais den reciclar son os feitos se poden con papel, cartón, vidro, reciclar? plástico, aluminio ou ferro. Como é o proceso de reciclaxe de materiais?

A reciclaxe consta de diversas fases: recollida dos residuos, tratamento destes residuos e elaboración de novos obxectos coas materias primeiras obtidas.

Que consecuencias positivas ten a reciclaxe?

Coa reciclaxe redúcese o consumo de materia primeira fresca e redúcese enerxía e contaminación, de maneira que baixan as emisións de gases de efecto invernadoiro.

Reforzo 37: O verbo: tempo e modo 1. R.M. Tiña unha caseta na horta dos avós. / Terei unha caseta na horta dos avós. Os meus amigos foron de viaxe a Río de Xaneiro. / Os meus amigos irán de viaxe a Río de Xaneiro. David Cal gañou a medalla olímpica. / David Cal gañará a medalla olímpica. Uxía cantou no auditorio de Castrelos. / Uxía cantará no auditorio de Castrelos. 2. subxuntivo; indicativo; imperativo 3. R.M. Desconectade os teléfonos agora mesmo! Pon o cinto de seguridade, Antón. Reduce un pouco a velocidade na seguinte volta. Reforzo 38: A coma 1. enumeracións: … castelos inchables, contacontos, partidos de baloncesto e xogos tradicionais, concursos de videoxogos, … martes 12, mércores 13 … explicacións: … a nosa escola, por décimo © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 99

ano consecutivo, … Todo iso, que será totalmente gratuíto para o alumnado, 2. Na primeira oración especifícase que desapareceu a bicicleta que estaba atada ao farol, mentres que na segunda dise que desapareceu unha bicicleta e explica, como feito anecdótico, que esta estaba atada ao farol. 3. R.L. Reforzo 39: Os sufixos aumentativos 1. festaza; chorón; linguaza; tristona; librazo; botellón; paradón; corpazo 2. R.M. portaza; pelazo; ollazos; golazo; patadón; cochazo 3. estirón; berrona; solazo; casaza 4. culler; portal; caixa; responder; rosmar; saltar 5. R.M. manaza; rapazón; canazo Reforzo 40: Mellorar o estilo dun texto 1. máis antigo nesta época paleolítico significa a técnica conseguían que saísen fragmentos cos que fabricaban obxectos cortantes 2. O paleolítico é o período máis antigo. Nesta época, as persoas eran nómades e vivían da caza, a pesca e a recolección de froitos. A palabra paleolítico significa ’pedra antiga’ e fai referencia ao material que se utilizaba para facer os obxectos. A técnica era moi simple: golpeaban dúas pedras e conseguían que saísen fragmentos, cos que fabricaban obxectos cortantes para cazar ou cortar as peles e a carne dos animais. Reforzo 41: Os tempo verbais 1. Gustaríame que houbese máis salas de teatro na miña cidade. Aproveito sempre que teño a oportunidade para ver algunha obra. Podería ir a outras cidades, onde debe haber máis teatros, pero son demasiado pequeno e non gaño cartos para pagar a viaxe. Pero escoitade o que vos digo: o día que os gañe, estou seguro de que aforrarei unha gran parte para percorrer todos os teatros do mundo!

99 24/6/09 13:19:53

2. gustaría: condicional houbese: pretérito imperfecto de subxuntivo aproveito: presente de indicativo teño: presente de indicativo podería: condicional debe: presente de indicativo son: presente de indicativo gano: presente de indicativo escoitade: imperativo digo: presente de indicativo gañe: presente de subxuntivo aforrarei: futuro

Reforzo 44: Escribir o texto dun cómic

3. R.M. cantaba; batiches; constrúen, leremos, sairías

Reforzo 45: A primeira conxugación

Reforzo 42. O punto e coma 1. comas: … Micaela, … Duarte, .... Hamza, … Dorina, … Cristina, puntos e coma: … Arxentina; … Coímbra; … Nador; … Bucarest; 2. Lexionarios, soldados romanos, prestade atención. A primeira centuria montará as tendas; a segunda cavará unha foxa arredor da muralla; a terceira construirá os muros; e a cuarta erguerá as torres. Semellaremos invencibles; con todo, non nos debemos durmir, porque o inimigo sempre está á espreita! 3. R.L. 4. R.L.

1. Unha oración enunciativa. Oracións interrogativas, exclamativas e enunciativas. Predominan os signos de interrogación e de exclamación. 2. R.M. No xardín, un gato gabeou ao alto dunha árbore. Mira aquel gato, non pode baixar! / Subirei á árbore para axudalo a baixar. / Ai, gatiño, sorte que che axudei! / E agora como poderei baixar eu da árbore?

1. agarra; lanza; para; pasa; regatea; envía; toma; levanta; desmarca; solicita 2. cambiarei: cambiar; futuro, indicativo xantaremos: xantar; futuro; indicativo xiran: xirar; presente; indicativo calaron: calar; pretérito perfecto; indicativo viaxaban: viaxar; pretérito imperfecto; indicativo chegarán: chegar; futuro; indicativo Reforzo 46: A partición de palabras. O guión 1. ca-rrei-ra; es-cra-vo; es-tra-ño; som-brei-ro; xo-gue-te; mou-cho; pa-lla-so; co-chei-ra; re-fle-xi-vo; gui-ta-rra 2. Están ben partidas: o campio-nato; ao cárce-re; os pallei-ros ■ o estran-xeiro; con algu-nha; á esquer-da

Reforzo 43: Os sufixos diminutivos 1. irmanciño; toliño; naiciña; peixiño; saquiño; fotiña; lixeiriño; luciña; pontiña; carteliño 2. Non son diminutivos: camiño, cociña, raíña, espiña veciño, daniña, golfiño, fouciño sobriña, fociño, fariña ■ uñiña: uña ; gatiña: gata ; maletiña: maleta; sombriña: sombra; casiña: casa; netiñas: netas; ratiños: ratos; cancionciña: canción; papeliños: papeis; solciño: sol

3. dúas sílabas: frou-xo; au-ga; cien-cia; dia-rio tres sílabas: tar-dí-o; fa-e-na; his-to-ria; vio-len-cia catro sílabas: por-ta-rí-a; a-é-re-o; es-va-e-cer; in-cons-cien-te. Reforzo 47: Os xentilicios 1. pontevedresas: Pontevedra; marroquí: Marrocos; italiano: Italia; vigués: Vigo 2. Redondela; Andorra; Lugo; Monforte; Canadá; Cataluña; Valencia; Carnota 3. bilbaína; sevillana; madrileña; parisina; veneciana; murciana

3. unha casa branca unha luz azul un camiño longo

Reforzo 48: Argumentar

4. Soaba unha musiquiña meiguiña. Dáme unha pouquiña auguiña. Aquela era unha vaquiña velliña.

1. Ao director ou a directora da escola Que constrúan un cuberto a un lado do patio.

100

131039 _ 0001-0112.indd

100

1/7/09

14:13:50

1. Cando chove non se pode dar Educación Física nin xogar. / 2. Algúns nenos lesionáronse porque o chan esvara moito cando chove. 2. R.M. Señor director: Os alumnos de 5.º de primaria deste centro cremos que sería moi conveniente construír un cuberto a carón do patio, por dúas razóns. En primeiro lugar, porque cando chove non podemos saír a facer educación física nin a xogar. En segundo lugar, porque algúns nenos xa se lesionaron por culpa do chan, que se volve esvaradío cando chove moito. Atentamente, Reforzo 49: A segunda conxugación 1. tivemos; amenceu; viramos; cría; desaparecerían; chover; fixésemos; moveriamos 2. No hai lugar para tantas persoas no salón de actos. O director non cre que caiban todos os alumnos que queren ver o espectáculo. Non pensaba eu que a xente tivese tanto interese pola obra. Pero claro, os alumnos de quinto somos uns actores famosos e xa nos coñece moita xente. Que éxito! 3. estenderei; estendería interromperei; interrompería premerei; premería 4. correr; perder; temer; aparecer; crer; bater; pertencer; crecer Reforzo 50: A raia 1. Úsase a raia: –Manoliño, que está... / –Rusia, mestra... / –dixo Manoliño... un segundo–. ■ Indica que o personaxe comeza a falar: –Manoliño,... / –Rusia, mestra... Aclaración: –dixo Manoliño sen dubidar un segundo– 2. Mamá! –falou o neno un chisco preocupado–, sabes onde está o meu mp3? 3. R.L. © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 101

Reforzo 51: Outros tipos de sufixos 1. florista; tenista; frautista froiteiro; zapateiro; ferreiro ■ Forman palabras que indican oficios ou profesións. 2. -aría; -dor ■ O sufixo -aría significa ‘lugar onde se vende algunha cousa’. O sufixo -dor significa ‘aparello que serve para algunha cousa’. 3. espertador; conxelador; contestador; quentador; picadora; lavadora; aspiradora; torradora Reforzo 52: Escribir un informe 1. Os paxaros e os hámsteres. Os ponis. O carácter e as dimensións do animal. 2. R.M. As mascotas do noso barrio Pasóuselles aos rapaces e rapazas do barrio uns cuestionarios para esculcar cales son as mascotas maioritarias nas súas casas. Os cuestionarios revelan que as mascotas máis numerosas son os paxaros, con 10, e os hámsteres, con 6. En cambio, os ponis son os menos numerosos, xa que só hai 1. Así pois, confírmase que a dimensión do animal, ademais do carácter, é o factor determinante á hora de escoller unha mascota doméstica. Reforzo 53: A terceira conxugación 1. durmir; tusir; zurcir ■ R.M. A nena dorme placidamente. Esta rapaza tose moito. Manuel zurce un pano da man. El escribe un diario. 2. compito; compita; compite sigo; siga; sigue sorrío; sorría; sorrí 3. Cómpre riscar sentimento e subida. Reforzo 54: As parénteses e as comiñas 1. O sábado estaba eu axudándolle a meu pai a limpar o xardín (sempre o facemos na fin de semana) cando miña nai me avisou: «Andrés, tes unha chamada de teléfono,

101 24/6/09 13:19:53

ponte!» Era a miña amiga Rosa que ía ir de acampada cos seus pais ao cámping Punta Cabío (A Pobra do Caramiñal). Díxome que animase a meus pais para irmos todos xuntos. Pois claro que se han animar, ben saben o «prosma» que podo ser cando pido algo. 2. 1. Unha explicación aclaratoria. 2. Reprodución textual das palabras que di o personaxe. 3. Aclaración dun lugar. 4. Uso irónico dunha palabra. 3. R. M. Iremos este verán a Estocolmo (Suecia). Cando chegará a Galicia o AVE (Tren de Alta Velocidade)? No ano 1660 (século XVII) rematouse de construír esta igrexa. Reforzo 55: Os prefixos de situación 1. R.M. pre-: ’antes’; prehistoria extra-: ’fóra’; extraterrestre sub-: ’debaixo’; submarino pos-: ’despois’; posguerra 2. subliñar posguerra extraescolar precociñado subdirector 3. extraterrestre: 3.º debuxo. Ser que vive fóra da terra. preescolar: 1.º debuxo. Etapa educativa anterior á escola. subcampión: 2.º debuxo. Deportista que queda por debaixo do campión. Reforzo 56: Resumir un conto 1. Cómpre marcar a segunda opción. 2. Personaxes principais. Lugar e momento en que ocorre a historia. Aspectos máis importantes. Final da historia. 3. Un día; Por fin 4. R.L. Reforzo 57: Clases de verbos 1. cansar; debater; pasear

102 131039 _ 0001-0112.indd 102

■ Cansar, debater e pasear. Ir, facer e vir. Porque nos verbos irregulares a raíz cambia nalgunha forma. 2. erguer; sacar; recoñecer; regar; calzar Son verbos regulares, porque o feito de que cambie unha letra da raíz por cuestións ortográficas non é motivo para consideralos irregulares. Reforzo 58: Os dous puntos 1. cita; enumeración; cita; enumeración 2. R.M. María xoga con moitos rapaces: con Cristina, Marcos e Lidia, da escola; con Paula, do barrio; e con Xoel, do seu edificio. O verán que vén irei de vacacións a tres sitios: ao apartamento de Vilagarcía, con meus pais; á casa de Xinzo, cos avós; e a un campamento, cos compañeiros da escola. Coa escola fomos de excursión a Ribadavia, onde hai de todo: un barrio xudeu; un castelo, moitas igrexas; e unhas prazas, que son moi tranquilas. 3. O gardián do Big Ben de Londres preguntoulle a Roi: «Viñeras a Londres antes?». Roi respondeu: «Non, é a primeira vez que veño.» Daquela; el dixo: «E que é o que máis che gustou?». E Roi contestou, entusiasmado: «Vir no avión!». Reforzo 59: As siglas 1. O mes que vén teño que ir renovar o DNI. Os pais de Brais están de viaxe nos EUA. A miña curmá traballa nunha ONG moi coñecida. A sede da ONU está en Nova York. De aquí a dous anos comezaremos primeiro de ESO. ■ EUA: Estados Unidos de América ONG: Organización non gobernamental ESO: Educación Secundaria Obrigatoria ONU: Organización das Nacións Unidas DNI: Documento nacional de identidade 2. Unión Europea: 2; Empresa Municipal de Transportes: 3; Radio Televisión Galega: 4; Liga de Fútbol Profesional: 1; Unidade de Coidados Intensivos: 6 © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

24/6/09 13:19:53

Reforzo 60: Escribir diálogos 1. Teresa; Xoán Tareixa preguntoulle a Xoán se lle gustaría ir á China. Xoán respondeu que si, sen pensalo, porque alá podería comer moitos roliños de primavera. Tareixa propúxolle ir no verán, pero Xoán, máis inseguro, confesoulle que tiña medo a voar e sobre todo estaba preocupado polos cartos porque el só tiña 50 euros aforrados e, ademais, non sabía chinés. Tareixa, moi resolta, contestoulle que iso non era un problema porque podían empregar os 50 euros en comprar un dicionario e participar nun concurso que sorteaba unha viaxe á China: o éxito estaba asegurado! 2. R.M. –Xoán, queres que vaiamos á China? – preguntou Tareixa. –Si! –contestou Xoán sen pensalo–. Alá poderei comer moitos roliños de primavera! –Perfecto, pois. Queres que vaiamos no verán? –propuxo Tareixa. –Non o sei –respondeu Xoán, máis inseguro–. É que eu só teño 50 euros aforrados e, ademais, non sei chinés… –Iso non é un problema, home! –exclamou Tareixa, toda resolta–. Mira, podemos empregar os 50 euros en comprar un dicionario e participar nun concurso que sortea unha viaxe á China. Temos o éxito asegurado! Reforzo 61: Repaso 1. R.M. abstracto: substantivo; imaxinación indicativo: verbo; cantamos superlativo: adxectivo; boísimo átono: pronome; nos participio: verbo; xogado colectivo: substantivo; ramaxe positivo: adxectivo; grande 2. vaca; mulleres; mestres; diaria; veloz; difíciles; limpos; anciáns 3. R.M. Á festa convidei tres amigos: Xermán, Ana e Henrique. Afonso, traes as cartolinas, os rotuladores e as tesoiras? O ordenador que me gusta é moi caro; pero se conseguise un desconto, compraría un. © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 103

4. suborde: prefixo de situación ollazos: sufixo aumentativo fontiña: sufixo diminutivo cochazo: sufixo aumentativo antesala: prefixo de situación sobrecama: prefixo de situación 5. grande e enorme: palabras sinónimas amplo e estreito: palabras antónimas mar e onda: campo léxico terra e terrestre: familia de palabras Ampliación 1 1. Un vehículo (receptor) está parado diante dun semáforo (emisor) porque este está en vermello (código). Como o condutor coñece o código, sabe que non pode pasar (mensaxe). Esta mensaxe chégalle a través da luz viaxando polo aire (canle). 2. comunicación oral: discurso; charla; conversa comunicación escrita: nota; carta; misiva ■ Os dous son tipos de exposición oral, pero o discurso ten unha finalidade máis persuasiva e un grao de formalidade máis alto. 3. ceibe; coral; mestre; noite; membro; dourar; dicir; pobre; ola ■ xogaremos: xogar; fortes: forte; negras: negro; falaría: falar; relampos: relampo; luces: luz 4. A palabra conxunto significa ‘dúas ou máis pezas de vestir combinadas’. A palabra conxunto significa ‘grupo de músicos e cantantes que actúan xuntos’. ■ R.L. 5. quiosco, tícket, quimono, anorak, quilómetro, quilo, catiúsca, frac, hóckey, kiwi, quilogramo, karate 6. Acabadas en -cio, -cia: anuncio, tendencia, silencio, infancia, caricia, oficio. R.L. Acabadas en -zo, -za: espazo, postizo, doenza, crenza, cansazo, preguiza. R.L. Ampliación 2 1. Prohibido circular a máis de 40 quilómetros por hora. Obrigado xirar á dereita. Prohibido avanzar. Obrigado deterse. 2. R.L.

103 24/6/09 13:19:53

3. farto: saciado; salvaxe: bravo; audaz: intrépido; gustoso: saboroso; seco: enxoito; vago: lacazán; pálido: albelo; claro: nítido ■ brando e mol; lambón e larpeiro; belido e fermoso; ruín e mesquiño 4. cacharela – lumarada; fronte – testa; alustro – relampo; sen – tempa; falabarato – badueiro 5. Berlín: Alemaña, alemán. Lisboa: Portugal, portugués. París: Francia, francés. Rabat: Marrocos, árabe, francés. Madrid: España, castelán. Atenas: Grecia, grego. Copenhaguen: Dinamarca, danés. Estocolmo: Suecia, sueco. Bucarest: Romanía, romanés. 6. R.L. Ampliación 3 1. bisavoa; emperatriz; conde; muller; xuíza; biólogo; heroína; bruxo 2. árbores froiteiras; leite desnatado; paisaxes luminosas; a ponte vella. ■ xénero masculino: leite xénero feminino: árbore, paisaxe, ponte. 3. lapis; luns; oasis; atlas; paracaídas ■ R.L. 4. teléfono; cómic; distribución 5. O pi-rata de-bí-a ter ben fi-no o o-í-do, por-que en-se-gui-da se in-te-re-sou po-lo que pro-puxo Fer-mín: –Es-tá ben; a mi-ña tri-pu-la-ción de-be sa-ber xo-gar. Cal é o xo-go que propós, mo-co-so? Non con-ta-des con da-dos nin car-tas, ve-xo di-fí-cil xo-gar a na-da… ■ R.M. grave con acento: difícil grave sen acento: pirata aguda sen acento: xogar aguda con acento: está 6. debilitar e fortalecer; frear e acelerar; odiar e amar; descubrir e agochar; corrixir e equivocar; perder e atopar 7. reducir; rexeitar; desbaldir; reutilizar; recoller; reciclar Ampliación 4 1. R.L.

104 131039 _ 0001-0112.indd 104

2. casa: caseiro; casarío; caseta casar: casadeiro; casado; casamento rúa: ruada; ruar; rueiro ruína: arruinar; ruín; ruinoso 3. Xacinto é pescador. Esta mañanciña saíu a pescar no seu barco pesqueiro. Xa con día recolleu as redes e descubriu que a pesca do día fora abundante. Ao chegar a terra vendeu o peixe na lonxa. ■ R.M. Un día de caza Miguel é cazador. De madrugada, puxo a cazadora e saíu cazar cos seus cans. Pero hoxe non tivo moita sorte e a cazaría non foi nada boa. 4. R.M. O meu can é moi fiel, ségueme alá onde vou. Esta actividade é demasiado fácil, resolvina axiña. A casa de Marcos é enorme, ten máis de 200 m2. 5. R.M. Andrés é un rapaz alto e delgado e ten a cara chea de pencas e os cabelos moi rizos. É unha persoa lista cunha grande imaxinación e, ademais, sempre está de bo humor. O que máis lle gusta son os animais e mirar o ceo a través do seu telescopio. 6. No aire: tifón; ciclón; tornado Na terra: sismo; tremor; terremoto No mar: marusía; ondada, tsunami Ampliación 5 1. bo – mellor – óptimo malo – peor – pésimo grande – maior – máximo pequeno – menor – mínimo 2. coidado; beirarrúa; egoísmo; carruaxe oleiro; proteína; pediatra; ousadía 3. estar nas minchas; andar nas verzas; andar coa troita; estar nos biosbardos 4. mañanciña: ao alborexar; ao apuntar o día; á aurora; no abrente tardiña: ao ocaso; ao empardecer; á posta de sol; polo luscofusco 5. R.M. informática: rato, tecla, internauta, ciberespazo, memoria… © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

24/6/09 13:19:53

deportes: puntuar, equipo, árbitro, golear, esquí… agricultura: labrego, pa, segar, tractor, seca… 6. asento: banco; butaca; cadeira; sofá; tallo con respaldo: butaca; cadeira; sofá con brazos: butaca; sofá para unha persoa: butaca; cadeira; tallo brando: butaca, sofá ■ tallo: asento para unha persoa, sen respaldo nin brazos. butaca: asento para unha persoa, con respaldo e brazos, e asento brando. 7. R.L. Ampliación 6 1. artigos: os; o; a demostrativos: este; aquela; esas posesivos: miña; nosos; teu numerais: seis; cuarto; oito indefinidos: algunhas; moita; abondo 2. O esquío é un animal que vive nas árbores. Ten os ollos pequenos e o pescozo estreito. O lombo é ancho e ten un rabo longo que lle permite saltar de rama en rama. ■ Brais ten o pescozo sucio. O lombo deste libro é moi groso. Esta agulla ten un ollo demasiado pequeno. Deu un golpe co rabo da vasoira. 3. Vai con tanta présa porque chega tarde. Estarei fóra da casa ata as oito. Este é o libro que quería ler. 4. teito; faiado; entrechán; portal R.M. O teito do cuarto ten humidade. No faiado da casa dos avós hai todo tipo de trastes vellos. O entrechán está situado enriba da planta baixa. Está esperando diante do portal porque non ten chaves. 5. R.M. A lebre e a tartaruga Un bo día, unha lebre e unha tartaruga atopáronse no bosque. A lebre propúxolle botar unha carreira, porque sabía que gañaría, xa que ela é máis rápida. A tartaruga, aínda así, aceptou a proposta. © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 105

Daquela, a carreira comezou e a lebre saíu disparada. Ao cabo dun anaco, vendo que ía moi destacada e que tiña tempo de sobra, decidiu descansar un chisco. Pero o que non pensaba é que a tartaruga, pouco e pouco, conseguiría alcanzada e adiantala. Cando espertou, descubriu que a tartaruga estaba a piques de atravesar a meta. Arrincou a correr con todas as forzas e, xusto cando estaba a punto de alcanzar a tartaruga, tropezou cun pau e caeu ao chan. Finalmente, a tartaruga, tranquiliña pero segura, gañoulle a carreira á lebre confiada. Ampliación 7 1. Regaleille un xogo. Non a mires tanto. Xa o baixaches? Péchaa, por favor. 2. R.M. Colleu o libro e saíu correndo. Se ves a rapaza, avisa os pais. Dálle un bico moi forte a Alberte. Dis que perdiches o tren por un minuto? 3. Levéillelos. Déunolos. Indicoumo mal. Buscoullo. 4. apañalas no aire: captar algo moi rápido andar no aire: estar distraído polo aire: sen que toque o chan (vivir) do aire: sen traballar ■ R.L. 5. tiracroios; escachanoces; cataventos; sacabocados ■ Son palabras compostas, porque están formadas pola unión de dúas palabras. 6. R.M. Onte fun dar unha volta polo campo e dei cun regato que non coñecía. Como o podería cruzar? Estaba un pouco preocupado, pero axiña tiven unha idea: agarrei un tronco que había á beira e funo colocar a xeito de ponte. Así que conseguín atravesalo, sabedes de que me decatei? Pois vin que uns metros máis alá había unha ponte que cruzaba o río. Que despistado son!

105 24/6/09 13:19:54

Ampliación 8 1. R.M. xogaban; fale; soñaron; escoitará; camiñarías; paseou 2. Un conxunto de carballos é unha carballeira. Un conxunto de oliveiras é un oliveiral. Un conxunto de salgueiros é un salgueiral. Un conxunto de bidueiros é un bidueiral. 3. insoportable; imperfecto; irreal; impaciente; intemporal; irracional; intranquilo; incomparable; irregular; imparcial 4. carteiro: carta crueza: cru vilego: vila orelludo: orella suavidade: suave escurecer: escuro 5. cabalete: soporte que empregan os pintores para colocar nel a tea que queren pintar. espátula: pa pequena que serve para estender unha pasta ou pintura. buril: ferramenta de aceiro que se utiliza para gravar o metal. pincel: utensilio formado por un feixe de pelos fixado a un mango e que serve para pintar. 6. R.M. A cociña do mago Marmitón é unha estancia ampla, chea de libros, trebellos e mobles antigos. En primeiro termo hai unha gran mesa onde o mago prepara as súas beberaxes. Máis alá hai un moble onde garda todos os ingredientes e ao fondo atópase o fogón, onde o mago fai ferver as pocións. Ampliación 9 1. dicindo; dito falar; falando facer; feito tendo; tido comprar; comprado ler; lendo 2. cantaron; xoga; pintabamos; recibiremos; dicía; durmías 3. (No sentido das agullas do reloxo) bochorno; brisa; lóstrego; seca; orballo; nevada; sarabia; trebón

106

131039 _ 0001-0112.indd

■ calmizo-bochorno; relampo-lóstrego; pedrazo-sarabia; poalla-orballo 4. Nunca choveu que non escampase. Se chove en agosto, non hai magosto. Nas Candeas, que chova ou que ría, corenta días quedan de invernía. Que chova en abril e maio, e non chova en todo o ano. Nunca chove a gusto de todos. 5. falar ás claras: non ter papas na boca pedir papas: darse por vencido ser todo fume: moita palla e pouco gran facerlle o conto: facerlle as beiras 6. R.M. O oso polar O oso polar é un animal carnívoro, o máis grande da Terra, que ten o corpo cuberto dun pelame branco. Vive no medio polar e en zonas xeadas, e aliméntase basicamente de carne, como focas e baleas, aínda e que tamén come un pouco de vexetación da tundra no verán. Nas últimas décadas, a poboación de osos polares reduciuse a causa da caza. Por iso, agora mesmo está prohibido cazalos. Ampliación 10 1. imperativo subxuntivo: Que teñas moita sorte, Roi. indicativo: Que día máis bo vai hoxe! subxuntivo: Non fales tanto, por favor. indicativo: Onte fun visitar o tío Roxelio. 2. R.L. 3. Por favor, camareiro, a conta. Pedro, fai caso do que che din. Ei, señora, que deixa o paraugas! 4. Neste balneario descubrinos unha nova fonte de auga termal. Tiña tanta sede que tiven que mercar unha botella de auga mineral. A auga desta fonte non é potable. Antes, nas casas non había auga corrente. A troita é un peixe de auga doce. 5. un cadelazo; unha casona; un camionazo; unha vacaza; un librazo; unha motaza; uns ollazos. 6. Patinar no xeo é moi divertido. Esta fin de semana fun co meu curmán Luís a unha pista de patinaxe que montaron na praza © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

106

1/7/09

14:13:50

da vila. A pista é de xeo artificial e non moi grande. Pero para nós está xenial porque aínda non sabemos patinar ben neste tipo de superficie. Nós non temos patíns para xeo, pero alí puidemos alugalos. Pasámolo de medo. Ampliación 11 1. Ti tes que estudar: Ti tes que estudar máis para aprobar. El debía de estar: El debía de estar canso ese día. Eu houben caer: Tropecei e houben caer polas escaleiras. Nós demos feito: Demos feito o traballo nunha hora. El levaba pintado: Cando cheguei, xa levaba pintado medio cuarto. El segue vivindo: Segue vivindo na mesma rúa. Vós estariades xogando: Estariades xogando cando pasou. 2. 1. lembras 2. aspiren 3. erguías 4. Pretérito pluscuamperfecto, 1.ª ou 3.ª p. singular, pensar. 5. Presente de subxuntivo, 3.ª p. singular, abrigar 6. Futuro simple, 2.ª p. singular, saber 3. aldeíña: aldea areíña: area cadeíña: cadea leonciño: león reiciño: rei pauciño: pau 4. R.L. 5. Están rebaixadas estas camisas? Nos últimos anos, a gasolina encareceu moito. O último libro de Paco Martín está esgotado. ■ acabado, non hai máis: esgotado aumentou o prezo: encareceu máis baratas: rebaixadas 6. Buf, isto é abafante!: abaixo esquerda Chiss, non fagas ruído!: arriba esquerda Umm, creo que me engana!: arriba dereita Socorro!!! Auxilio!!!: abaixo dereita © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

131039 _ 0001-0112.indd 107

Ampliación 12 1. Unhas vacacións merecidas Había días que me atopaba mal e marchei á consulta do médico. «Que lle pasa?», preguntoume. Eu contestei: «É que de noite descanso pouco e de día non aguanto de pé. Que podo facer?» Daquela pronunciou a palabra máxica: «Quizais vostede necesita unhas vacacións». Non o pensara! Entón saín da consulta pegando choutos de alegría: pillarei uns días de descanso para recuperarme. 2. des-hu-ma-ni-zar; sub-ma-ri-nis-ta; trans-a-tlán-ti-co; subs-ti-tu-í-do; ma-io-rí-a; co-he-ren-cia. 3. Cangas; Terra Chá; A Rúa,; Catoira; Mugardos; Arteixo; O Courel mindoniense; caldelao; limiao; ribasilense; bueirense; allaricense; estradense 4. Un museo galo adquiriu un cadro de Miró. Esta cidade helena é famosa polos restos arqueolóxicos. Unha empresa xermánica encargarase de restaurar a catedral. A capital lusitana será a sede dun congreso de literatura. 5. É certo que as imaxes que mostran os videoxogos son moi agresivas e que estes crean adicción, pero soamente se se fai un uso abusivo. Aínda así, tamén é certo que os videoxogos aumentan a rapidez de reacción e melloran os reflexos, e permiten exercitar a coordinación ollo-man. Ampliación 13 1. Non sei cando lerei o libro que me regalaches. Primeira persoa do singular futuro de indicativo, verbo ler. A miña irmá pequena naceu tres anos despois de min. Terceira persoa do singular, pretérito perfecto de indicativo, verbo nacer. Xoán, por favor, recolle a louza do lavapratos. Segunda persoa do singular, imperativo, verbo recoller. Os cans ben adestrados obedecen as ordes dos seus donos. Terceira persoa do plural, presente de indicativo, verbo obedecer. 2. R. L.

107 24/6/09 13:19:54

3. Dona Toupa quere poñer lentes. Non distingue unha raíz dunha miñoca. Unha serpe trincoulle no fociño. –Sempre foi así –dígolle–. As toupas sodes pitoñas coma pedras. –Daquela para que se inventaron as lentes? –pregúntame. –Para as persoas. As toupas non. Por iso se di, fulano é unha toupa cando non ve tres nun burro. 4. viñedo; pianista; froitaría; xogador; escurecer. 5. contable; contabilidade fiable; fiabilidade culpable; culpabilidade manexable; manexabilidade adaptable; adaptabilidade ■ Co sufixo -ble fórmanse adxectivos. Co sufixo -bilidade fórmanse substantivos. 6. O consello de anciáns da tribo reuniuse en asemblea. O atletismo era o pasatempo preferido na antiga Grecia. Os trazos arcaicos que presenta esta obra proveñen a súa antigüidade. Nun tempo moi remoto, os dinosauros habitaban a Terra. Teño un coche vello, pero aínda funciona. 7. Un informe é un texto en que se explican os resultados dunha investigación, dun traballo, etc., cunha finalidade concreta: informar, convencer, facer algunha recomendación... Ampliación 14 1. minto; mentes; mente; mentimos; mentides; menten minta; mintas; minta; mintamos; mintades; mintan minte; mentide subo; sobes; sobe; subimos; subides; soben suba; subas; suba; subamos; subades; suban; sube, dubide 2. O prezo do menú (dous pratos mais sobremesa) era de oito euros. Saber tantas linguas (fala galego, castelán, inglés e francés) abriulle moitas portas.

108 131039 _ 0001-0112.indd 108

O noso equipo (xa era hora) gañou o partido fóra da casa. 3. Vaia «amigo» tes, deixoute plantado. Entrou cantando: «ailalelo, ailalelo!». 4. máis alá de: ultramar; ultratumba máis ca ou en grao excesivo: ultralixeiro; ultrasensible; ultracorrección; ultraconservador ■ Todas as fins de semana voa nun ultralixeiro. Cuba é un dos antigos territorios de ultramar. Usar destiño por destino é unha ultracorrección. 5. Logo de obter a licenciatura fixo un curso de posgrao. Despois da guerra vén a posguerra. Engadiulle unha posdata á carta para contar unha cousa que lle esquecera. Coa venda dos nosos produtos, incluímos o servizo posvenda. 6. cuadriga: para disputar carreiras. arco: para conmemorar unha vitoria. anfiteatro: para celebrar nel espectáculos. mosaico: para cubrir o chan das casas. acueduto: para transportar auga. Ampliación 15 1. Queridos terrícolas: Marcho ao meu planeta porque recibín unha nota de miña nai que di: «É a hora de cear». Estou moi contento de pasar o día con vós. Mañá verémonos de novo. A10 2. R.M. fago: fixen; facer: fagas vou: irías; ir: iremos soubo: sei; saber: soubemos pode: poida; poder: poderei vexa: viu; ver: vemos es: era; ser: fun ■ R.L. 3. Cómpre fixarse en como se conxugan tres tempos verbais determinantes: presente de indicativo, pretérito perfecto e futuro. © 2009 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

24/6/09 13:19:54

4. Na primeira oración os dous puntos son necesarios porque cómpre escribilos antes de citar o que di unha persoa literalmente. Na segunda oración teñen que estar porque hai que escribilos sempre que se quere introducir unha enumeración que se anuncia. 5. ANPA: Asociación de Nais e Pais de Alumnos. CEIP: Centro de Educación Infantil e Primaria. DOG: Diario Oficial de Galicia. OMS: Organización Mundial da Saúde. USC: Universidade de Santiago de Compostela. 6. Que calor! Era comezos de xullo e ía moita calor. Por iso, cando viron aquel posto de xeados, foron correndo cara a el. –Bo día, rapaces, que queredes? –preguntounos o dependente. –Eu quero un xeado de laranxa –dixo Irene. –E ti, que queres? –preguntoume a min mentres servía o de laranxa de Irene. Eu son moi indeciso e dubidei un pouco. Non sabía se tamén un xeado de laranxa, ou un de nata, ou un de chocolate, ou… –Veña, Paulo, que se me vai derreter o meu! –berroume Irene. –Ai, perdón –desculpeime eu–. Mmmm, un xeado de pera! Naturalmente, non o tiñan. E tiven que conformarme cun xeado de nata.

131039 _ 0001-0112.indd 109

109 24/6/09 13:19:54

131039 _ 0001-0112.indd 110

24/6/09 13:19:54

131039 _ 0001-0112.indd 111

24/6/09 13:19:54

131039 _ 0001-0112.indd 112

24/6/09 13:19:54