'Os sete irmáns' (mostra)

Aleksis Kivi

Os sete irmáns Tradución do finés de Tuula Ahola

I A granxa de Jukola álzase na ladeira setentrional dun outeiro, preto da aldea de Toukola, ó sur da provincia de Häme. O seu quinteiro non é máis ca un pedregal, mais no canto de abaixo deste empezan as leiras, nas cales, antes de que a granxa caese en decadencia, o vento mexía as longas espigas. Máis abaixo, alén das leiras, unha canle serpea pola pradaría onde crecía o zumarento trevo; estas terras daban abundante feo antes de converterse en pasto para as reses da aldea. Ademais, a casa posuía extensos bosques, ermos e brañais que lle tocaran, grazas ó seu bo obrar, ó fundador deste feudo xa nos tempos da gran reordenación de terras. Daquela, o dono de Jukola, pensando máis no beneficio dos seu herdeiros ca no seu propio, conformouse cun bosque arrasado por un incendio, e dese xeito obtivo unha extensión de terra sete veces maior có resto dos seus veciños. Mais o rastro do lume axiña se esvaeceu dos seus dominios, e no seu lugar alzouse un frondoso bosque. Eis a morada dos sete irmáns, cuxas peripecias me dispoño a contarvos agora.

Os mozos chámanse, do maior ó menor, Juhani, Tuomas, Aapo, Simeoni, Timo, Lauri e Eero. Tuomas e Aapo son xemelgos, e tamén Timo e Lauri. Juhani, o maior, xa ten vinte e cinco anos, porén Eero, o benxamín, apenas viu dezaoito primaveras. Todos son de constitución forte, de ombros anchos e de altura mediana, agás Eero, que aínda é algo cativo. Aapo é o máis alto de todos, pero se cadra non o máis corpudo. Este privilexio correspóndelle a Tuomas, que ata é famoso polo ancho dos seus ombreiros. Os irmáns conservan algúns trazos comúns, coma a pel curtida e morena e mais o cabelo teso e áspero coma o cánabo, e sobre todo Juhani destaca pola aspereza do seu pelo.

7

O pai dos irmáns, un apiaxonado cazador, achou a morte na flor da vida, cando se enfrontou a un oso feroz. Os dous, tanto o rei do bosque como o home, apareceron mortos un a carón doutro nun ensanguentado campo de batalla. As feridas do home eran arrepiantes, ora ben, a besta tiña a gorxa e o costado cosidos a navalladas e a entrada dunha bala certeira no peito. Dese xeito finou aquel rexo home, que dera morte a máis de cincuenta osos. Non obstante, a causa destas cazarías súas desatendeu as tarefas da granxa que pouco a pouco, ante a pasividade do seu patrón, caeu en abandono. Tampouco os fillos eran dados a arar ou sementar as leiras, pois herdaran do seu pai a desbordada paixón pola caza. Pasaban o tempo fabricando cepos, trampas, lazos e outros trebellos en prexuízo de paxaros e lebres. Así foi transcorrendo a infancia dos irmáns, ata que aprenderon a manexar armas de fogo e tiveron a coraxe de enfrontarse ó oso que moraba nos bosques profundos.

Por máis que a nai dos sete intentou, quer con reprimendas, quer con disciplina, facer entrar os seus fillos na senda do traballo e a dilixencia, atopouse coa teimosía deles, de xeito que os seus esforzos caeron en saco roto. Malia todo, era unha boa esposa, coñecida pola súa franqueza e sinceridade, aínda que se cadra tiña algo de xenio. Un bo home era tamén o seu irmán, o tío dos rapaces, que na súa xuventude de intrépido mariñeiro sucara todos os mares e vira moitas vilas e cidades.

Foi perdendo a vista ata quedar cego de todo, e pasou os escuros días da súa vellez na casa de Jukola. A miúdo, mentres guiado polo seu instinto tallaba culleróns, culleres, mangos de machado, pas para a bogada e outros útiles que se precisaba na casa, narráballes ós seus sobriños historias e anécdotas insólitas do seu propio país e de terras estrañas, e tamén lles relataba milagres e acontecementos da Biblia. Os rapaces escoitaban con moita atención estas lerias súas e retivéronas na memoria.

Porén, ouvir as ordes ou reprimendas da súa nai non lles agradaba tanto, e ignorábana descaradamente, malia quentarlles

8

esta as pousadeiras en moitas ocasións. Moitas veces, cando se decataban de que estaba a piques de caerlles unha malleira, liscaban como lebres, para gran desgusto da súa nai e dos veciños, e empeoraban así a súa propia situación.

Velaquí aquí unha anécdota da infancia dos irmáns. Sabían que as galiñas dunha veciña adoitaban pór ovos debaixo do secadoiro da granxa familiar. Á muller chamábanlle a Vella do Piñeiral, dado que ela vivía nunha pequena choza nun bosque de piñeiros, moi próximo a Jukola. Pois ben, un día ós irmáns antolláronselles uns ovos fritos, así que se puxeron mans á obra e decidiron saquear o poñedoiro e logo internarse no bosque a gozar da súa rapina. A acción levárona a cabo os seis truáns –daquela Eero andaba aínda pegado ás saias da súa nai–, baleiraron o poñedoiro e foron ó bosque. Tras camiñaren un anaco, alcanzaron un pequeno regato onde a auga baixaba entre altos e escuros abetos cun suave murmurio. Fixeron unha fogueira na mesma ribeira, learon os ovos en farrapos, somerxéronos na auga e logo enterráronos nas cinzas crepitantes. En canto o manxar estivo cocido comeron a pracer e emprenderon o camiño de volta á casa. Porén, cando chegaron ao outeiro familiar, tropezaron cun furacán, pois xa descubriran a súa falcatruada. A Vella do Piñeiral roñaba e protestaba irada, e a nai dos irmáns precipitábase ó seu encontro coa cara de poucos amigos e facendo asubiar na man unha vara. Mais ós mozos non lles apetecía enfrontarse a ese vendaval, así que deron media volta e buscaron refuxio no bosque, desoíndo os berros da súa nai.

Pasou un día, pasou outro, pero non houbo novas dos fuxitivos. Esta tardanza calou no corazón da nai dos mozos; a cólera converteuse axiña en pesadume e bágoas de congoxa.

Saíu na procura dos seus fillos e rastrexou os bosques de cabo a rabo sen resultado. Como o asunto parecía tomar visos de traxedia, non lle quedou máis remedio que solicitar a intervención das autoridades. Leváronlle o recado ó gardamontes,

9

que de inmediato reuniu a todos os habitantes da aldea de Toukola e da súa bisbarra, e encabezando un grupo formado por mozos e vellos, mulleres e homes, emprendeu unha batida polos bosques. Nunha longa fileira, o primeiro día peitearon as proximidades, sen resultado. O segundo día afastáronse máis, e dende o cumio dun outeiro alto, avistaron á beira dunha braña distante unha azulada columna de fume subía ó ar facendo ondas. Localizaron o lugar dende onde saía o fume e emprenderon o camiño cara alí. Cando estaban a piques de alcanzar o seu destino, ouviron unha voz que cantaba: A de antes si era vida, na ribeira do regato: el tráenos a leña, e a súa auga é a nosa cervexa. Ó ouvir o canto, a nai dos irmáns sentiu unha grande alegría porque recoñeceu a voz do seu fillo Juhani. Como de cando en cando no bosque tamén resoaban uns estalos, os rastreadores souberon con certeza que se estaban achegando ó campamento dos prófugos. Entón o gardamontes deu orde de rodear os mozos e logo ir pechando o cerco con sixilo, sempre manténdose a unha certa distancia da fogueira.

Todos acataron as súas ordes, e en canto os que formaban o cordón que rodeaba os irmáns chegaran a uns cincuenta pasos destes, fixeron un alto e presenciaron a seguinte estampa: a carón dunha rocha alzábase un pendello construído de ramas de abeto e no seu van, sobre un leito de carriza, xacía Juhani, observando as nubes e cantaruxando. A uns tres ou catro metros da palloza ardía alegremente unha cacharela, en cuxas ascuas Simeoni estaba asando para o xantar unha pita do monte cazada cun lazo. Aapo e Timo, ambos os dous coa cara cuberta de feluxe –acaban de xogar ás pantasmas– asaban nabos nas cinzas quentes. A carón dunha pequena poza de barro sentaba en silencio Lauri, moldeando galos, bois e viva-

10

ces poldros; xa tiña unha boa fileira de figuras a secar sobre un tronco caído e cuberto de musgo. Quen facía o ruído era Tuomas: botaba unha cuspidela escumosa sobre unha rocha plana, pousáballe enriba un tizón e lanzaba sobre todo isto outra rocha con todas súas forzas. O estoupido que producía soaba ás veces tan forte coma a detonación dunha escopeta, retumbaba ao redor e un fume negro subía de entre as pedras describindo grandes círculos.

JUHANI: “A de antes si era vida, na ribeira do regato…”

Pero, queiramos ou non, o demo acabará botándonos de aquí, se é que o Deus non o remedia, claro. Ouvistes, pailáns!?

AAPO: Xa volo dixen cando botamos a correr coma lebres para vir aquí. Vaia toleiróns somos! A quen se lle ocorre vagabundear ó relento coma os xitanos e os bandidos.

TIMO: Pero o ceo que nos cobre polo menos é de Deus.

AAPO: Moi ben. E paréceche ben vivir aquí cos lobos e os osos?

TUOMAS: E con Deus tamén JUHANI: Tes toda a razón do mundo, Tuomas! Vivimos con Deus e cos seus anxos. Ah!, se tivésemos o don de clarividencia dos benaventurados veriamos claramente como un grupo de anxos da garda nos rodea e como Deus mesmo en forma de ancián cano está sentado aquí entre nós, coma se fose o noso pai amantísimo.

SIMEONI: Pero que estará pensando a nosa pobre nai?

TUOMAS: En canto nos colla vainos derrear a paus, e quedaremos coma estes nabos despois de asados.

JUHANI: Vaia tunda nos espera, compañeiros!

TUOMAS: Unha tunda e das boas!

JUHANI: Unha quenta que nos fará ver chispas! Si, ti sábelo ben.

AAPO: Vainos caer o pelo a todos.

SIMEONI: Si, ho! Por iso máis nos valería ir e recibir os fungueirazos canto antes e deixar de andar de gandulos coma uns bois errantes.

11

JUHANI: Meu irmán, o boi tampouco vai con gusto ó matadoiro.

AAPO: Déixate de contos, rapaz! Temos o inverno enriba e non nacemos cun abrigo de pel no lombo.

SIMEONI: Entón non falemos máis, vamos á casa, veña! Se nos zoscan, será que ben o merecemos.

JUHANI: Esperade, irmáns, esperade uns días máis, a ver se podemos evitar que nos quenten o lombo. Se cadra, de aquí a uns días Deus aínda nos revela unha maneira de salvarnos.

Deixémonos estar aquí. Pasemos os días ó redor desta fogueira e durmamos as noites no noso pendello de ramas de abeto, roncando un onda outro coma bacoriños sobre a palla. Que dis ti, Lauri, aí na lameira? Que? Imos para a casa a que mallen en nós coma en centeo verde?

LAURI: É mellor quedarmos aquí un anaco máis.

JUHANI: É xusto o que penso eu. Facemos así entón! Pero vexo que tes aí gando a mancheas!

TUOMAS: O rapaz faiche tanto animais de corno como de pluma.

JUHANI: Unha chea deles, si señor. A ver se te convertes nun famoso fabricante de galos de barro.

TUOMAS: Pois si, nun mestre deses.

JUHANI: Nun verdadeiro mestre. E que raio de moneco é ese que estás a facer agora?

LAURI: É só un cativo.

JUHANI: Mira para o rapaz!

TUOMAS: Fabrica cativos coma se fose un home feito.

JUHANI: Cativos fortes coma piñeiros; e coida deles coma un home, tanto dos cativos coma do gando. Veña irmáns, veña, traede a potada á mesa que as miñas tripas xa empezan a protestar!

Máis cinzas, bótalle cinzas quentes enriba a ese nabo que asoma o costado. A propósito, a quen lle toca ir mangar uns cantos máis?

SIMEONI: Coido que son eu quen ten que volver cometer ese pecado.

12

JUHANI: Temos que servirnos un chisco do que lle pertence ó próximo, ou morremos de fame. Se é un pecado, será un dos mais pequenos que se comete neste mundo miserable.

E mira, se morro sen ter outros maiores, non creo que esa pequena falta me impida entrar no reino dos ceos. Agora ben, o máis seguro é que me botasen do banquete celestial, pero polo menos poderíanme empregar de porteiro ou algo semellante. Non estaría mal, a que non? Esperémolo así e apañamos o que nos entre no boche.

AAPO: Pero vai ser mellor que deixemos en paz a leira de nabos de Kuokkala e busquemos outra. Se o dono se decata de que os nabos lle van indo a menos porase a vixiar as súas terras día e noite.

GARDAMONTES: Non vos preocupedes por ese plan, rapaces, que xa está todo arranxado. Pero por que vos alporizades tanto? Mirade: un grupo de anxos de garda rodeouvos sutilmente.

Así lles falou o gardamontes ós irmáns, que se puxeron todos de pé dun brinco e botaron a correr cada un nunha dirección, só para comprobar aterrados que non tiñan escapatoria.

–Estades atrapados, gandulos –díxolles o gardamontes de novo– e ben atrapados, e non sairedes antes de que vos escarmentemos, para que lembredes o que nos fixestes suar, lacazáns. Veña aquí, señora, traia esa vara de bidueiro súa e arréelles con ela como Deus manda. En caso de que se resistan, velaquí ten unha chea de comadres para lle botar unha man.

O castigo das mans maternais caeu sobre todos e cada un dos fillos, e os lamentos nos bosques de Kuokkala foron terribles. A nai usou a súa vara a conciencia, malia que o gardamontes insistía que a malleira fora demasiado lixeira.

Terminado o castigo, todo o mundo emprendeu o camiño cara ás súas respectivas casas, e tamén a nai cos seus fillos.

Durante todo o traxecto non parou de rifar e reprender ós

13

prófugos, e a tormenta non amainou nin sequera cando chegaron á casa. A muller seguía rosmando mentres lles servía a comida, ameazándoos cunha nova malleira. Porén, cando viu con que ansia os seus fillos se botaron ó pan e mais ós arenques salgados, virou a cabeza e limpou con disimulo unha bágoa que lle esvaraba pola meixela curtida e morena.

Así concluíu a fuxida dos rapaces. E esta foi a anécdota que vos quixen contar e que me fixo interromper o meu relato.

Un dos pasatempos que máis lles gustaba ós irmáns era o xogo de bater no disco, que practicaban con entusiasmo incluso cando xa eran maiores. Divididos en dous equipos, trataban de acurralar o adversario nun punto determinado.

Moito berraban, corrían e zapateaban mentres o suor lles caía a chorros pola faciana. Zumbando brincaba o disco polo camiño e moitas veces rebotaba no pau e batía na cara dalgún deles, de modo que ó acabar o xogo non era estraño que tivesen un respectable pote na fronte ou un ollo inchado. Así pasaron os días da súa xuventude: os veráns corricado nos bosques ou xogando ó disco no camiño, os invernos metidos nun recuncho construído na parte de arriba da lareira, suando coma touros.

Porén, tamén os irmáns se decataron de que os tempos cambian. Certos acontecementos obrigáronos a preocuparse máis polo día de mañá e deixar atrás as súas falcatruadas de antes. A nai morrera, e un deles debía agora tomar as rendas da casa para evitar a ruína da granxa e encargarse do pago dos impostos á coroa, os cales, dada a extensión das terras e dos bosques de Jukola, aínda non eran demasiado altos. Amais, nunha casa mal atendida o que sobraba eran traballo e cousas que facer. Por riba ocorreu que o novo pastor da parroquia era un home temible e estrito no exercicio do seu deber. Con aqueles que tiñan preguiza de aprender a ler mostrábase desapiadado e castigábaos con todos os medios, incluso expoñéndoos á vergoña pública nos cepos. Daquela, puxera o ollo nos

14

mozos de Jukola. Ata lles mandara un recado urxente mediante un home que adoitaba participar nos xuízos como membro do xurado, para que se presentasen ante o chantre, que era quen impartía as leccións de lectura. Á noitiña dun día de finais do verán, conversando sobre este asunto na ampla cociña da súa casa, os irmáns falaban de seguinte maneira: AAPO: Dígovos que non podemos seguir con estas tolarías, será a nosa fin e a nosa perdición. Meus irmáns, temos que cambiar de hábitos e de costumes se queremos alcanzar a paz e a felicidade.

JUHANI: Falas ben, non cho podo negar.

SIMEONI: Vállame Deus! Ata o día de hoxe a nosa foi unha vida de brutos e de salvaxes.

TIMO: Pois esta vida é a que hai, e o mundo o que é. Hai que facer o que mandan, que carallo!

JUHANI: Levamos unha vida demasiado desenfreada, ou máis ben descoidada, diso non cabe dúbida. Pero lembremos: na xuventude tolería, na vellez sabedoría.

AAPO: É hora de que sentemos a cabeza, controlemos as ambicións e os antollos e, sobre todo, fagamos cousas que nos poidan traer algún proveito, non as que máis nos gusten. Así que veña, arranxemos o noso fogar para que volva ter aspecto decente!

JUHANI: Ben falado, Aapo! Primeiro lanzarémonos sobre ese esterco coma escaravellos, e faremos que o cepo de Jukola resoe dende a mañanciña ata a noite baixo os golpes do machado. O gando, o noso fermoso gando. daranos máis esterco aínda, ata que as moreas sexan tan altas como as murallas douradas do castelo do rei. Iso mesmo faremos. Empezaremos o luns, e farémolo ben dende o principio.

AAPO: E por que non xa mañá?

JUHANI: Ata o luns que ven non, home. Non perdemos nada se maduramos este asunto un pouco máis. Que sexa así: o próximo luns.

15

AAPO: Pero hai un asunto que temos que solucionar antes: se queremos gobernar a casa dun xeito ordenado e estable, un de nós debe ser a cabeza e o xefe. Sabemos que este dereito e deber lle pertence a Juhani, porque é o primoxénito e porque así o decidiu a nosa nai.

JUHANI: Si, é certo que ese dereito, ese poder e esa potestade me corresponden a min!

AAPO: Pero ten coidado de exercelos con moderación e para o ben de todos.

JUHANI: Procurareino facer o mellor que poida. Espero que me obedezades sen que vos teña que recorrer á tralla nin ás labazadas. Pero fareino o mellor que poida.

AAPO: Á tralla?

JUHANI: Se fose necesario, claro.

TUOMAS: Da tralla fálalles ós teus cans.

TIMO: A min non me vas quentar as pousadeiras ti, iso xamais. Que o faga a vara da lei e do dereito, Se busco calquera problema.

JUHANI: Porque vos fixades tanto nunha palabra lanzada ao voo? Aquí podemos vivir felices, se mantemos a paz e esquecemos as liortas.

EERO: De todos os xeitos, vamos establecer unha orde nos nosos deberes e obrigas.

AAPO: E que cada un expoña a súa opinión.

JUHANI: Que dis ti, Lauri, home de poucas palabras?

LAURI: Eu quérovos propor unha cousa. Que marchemos ó bosque e mandemos ó diaño o balbordo deste mundo JUHANI: Que dis?

AAPO: Este homiño volve delirar.

JUHANI: Que marchemos ó bosque? Que loucura!

AAPO: Non lle fagas caso. Mira, o que eu penso. O único que ten dereito de tomar as rendas desta casa es ti Juhani, se queres, claro.

JUHANI: Si que quero.

16