Michela Murgia
Acabadora
Á miña nai, ambas as dúas
1
Fillus de anima. Así é como lles chaman aos nenos xerados dúas veces, pola pobreza dunha muller e pola esterilidade doutra. Deste segundo parto era filla Maria Listru, froito tardío da alma de Bonaria Urrai. Cando a anciá parou baixo o limoeiro a falar coa nai de Maria, Anna Teresa Listru, a nena tiña seis anos e era o erro despois de tres acertos. As súas irmás xa eran unhas señoritas, e ela xogaba soa no chan a facer un pastel de lama que amasaba con formigas vivas, poñendo o esmero dunha rapariga. As formigas movían as patas avermelladas entre a masa mentres morrían lentamente baixo a decoración de flores silvestres e o azucre de area. Baixo o violento sol de xullo o pastel medráballe nas mans, fermoso como o son ás veces as cousas malas. Cando a nena levantou a cabeza da lama, viu ao seu carón a tía Bonaria Urrai a contraluz, sorrindo coas mans apoiadas no ventre seco, satisfeita por algo que acababa de darlle Anna Teresa Listru. Ata pasado un tempo, Maria non comprendeu que fora exactamente. Foise coa tía Bonaria ese mesmo día, levando nunha man o pastel de lama e na outra un cesto cheo de ovos frescos e pirixel, miserable viático de agradecemento. Maria sorría malia intuír que en algures debería haber un motivo para chorar, pero non conseguiu que lle viñese 9
á mente. Mesmo esqueceu o recordo do rostro da súa nai mentres se afastaba, coma se a esquecese había xa tempo, no momento misterioso en que as fillas deciden por si soas con que é mellor amasar a lama dos pasteis. En cambio, durante anos lembrou o ceo quente e os pés da tía Bonaria nas súas sandalias, un asomando e o outro oculto baixo o bordo da saia negra, nun baile mudo cuxo ritmo seguían as pernas con dificultade. A tía Bonaria deulle unha cama só para ela e un dormitorio cheo de santos, todos malos. Alí Maria comprendeu que o paraíso non era un sitio para nenos. Pasou dúas noites en silencio, velando con ollos estartelados a escuridade para sorprender bágoas de sangue ou escintileos nas auréolas. A terceira noite deixouse vencer polo medo ao Sagrado Corazón co dedo apuntador, que o peso de tres rosarios no seu peito chorreante facía visiblemente ameazador. Non aguantou máis e berrou. A tía Bonaria non tardou nin un minuto en abrir a porta, e atopou a nena de pé xunto á parede, abrazando a almofada de hirsuta la que escollera como peluche defensora. Logo mirou a imaxe sangrante, que lle pareceu máis próxima á cama que nunca. Colleuna debaixo do brazo e levouna sen dicir unha palabra; ao día seguinte desapareceron do aparador tamén a pía de auga bendita que tiña gravada no seu interior a imaxe de santa Rita e o año místico de escaiola, de pelaxe encrespada coma un can sen dono e feroz coma un león. Maria tardou algo en volver rezar a avemaría, e en voz baixa, para que a Virxe non a oíse e a tomase en serio na hora da nosa morte, amén. Non era doado saber cantos anos tiña a tía Bonaria daquela, pero eran anos detidos dende había tempo, coma se envellecese de vez por decisión propia e logo agardase 10
pacientemente a que o tempo a alcanzase con atraso. Maria, en cambio, chegara tarde de máis mesmo ao ventre da súa nai e de inmediato se afixera a ser a última preocupación dunha familia que xa tiña demasiadas. Porén, na casa daquela muller experimentaba a insólita sensación de que se fixera importante. Cando pola mañá deixaba a porta ás súas costas e apertaba a enciclopedia de camiño á escola, tiña a certeza de que, se se volvía, a atoparía alí, mirándoa, apoiada contra o marco coma se estivese a suxeitar as bisagras. Maria non o sabía, pero a anciá observábaa sobre todo de noite, nesas noites correntes sen ningún pecado ao que botarlle a culpa por estar esperto. Entraba no cuarto silandeiramente, sentaba diante da cama onde durmía a cativa e fitábaa na escuridade. Esas noites, a nena, que cría ser a primeira das preocupacións de Bonaria Urrai, durmía sen sentir aínda o peso de ser a única. En Soreni sabían perfectamente por que Anna Teresa Listru lle dera a súa filla menor á anciá. Ignorando os consellos da familia, casara mal e pasara os quince anos seguintes queixándose daquel home que só sabía facer ben unha cousa. Coas veciñas, Anna Teresa Listru compracíase en lamentarse de que o seu marido non conseguira resultarlle de utilidade nin na morte, pois nin sequera tivera o detalle de morrer durante a guerra para deixarlle unha pensión. Declarado non apto, Sisinnio Listru finara tan estupidamente como vivira, esmagado coma unha uva no lagar baixo o tractor de Boreddu Arresi, para quen traballaba de cando en vez como parceiro. Ao quedar viúva con catro fillas, Anna Teresa Listru pasara da pobreza á miseria e aprendera a facer o caldo, dicía, ata coa sombra do campanario. Agora que a tía Bonaria lle pedira a Maria como filla, non acababa de crer que puidese botar todos 11
os días na ola dúas patacas das terras dos Urrai. Se o prezo era a criatura, non había problema: criaturas aínda lle quedaban tres. En cambio, o que ninguén entendía realmente era por que a tía Bonaria Urrai levara para a casa a filla doutra á súa idade. Os silencios alongábanse coma sombras cando a anciá e a nena pasaban pola rúa xuntas, o que suscitaba moreas de comentarios a media voz entre a veciñanza. Bainzu o estanqueiro deleitábase coa idea de que tamén un rico necesitaba na vellez dúas mans que lle limpasen o cu. Pero Luciana Lodine, a filla maior do fontaneiro, non vía a necesidade de buscar unha herdeira para suplir o que podía facer calquera criada ben pagada. A Ausonia Frau, que de cus sabía máis ca unha enfermeira, gustáballe poñerlles fin aos comentarios sentenciando que nin sequera a raposa quere morrer soa, e chegados a ese punto ninguén dicía nada máis. Naturalmente, se non nacese rica, Bonaria Urrai acabaría coma todas as que quedaban sen marido, que non é precisamente collendo unha fill’e anima. Viúva dun marido que non chegara a casar con ela, noutras condicións quizais sería prostituta, ou monxa, coas contras sempre pechadas e vestida de negro ata o último alento. O vestido de noiva roubárallo a guerra, aínda que na vila algúns dicían que non era verdade que Raffaele Zincu morrese nas ribeiras do Piave: resultaba máis probable que, co espelido que era, atopase muller alí e aforrase a viaxe de volta para dar explicacións. Talvez por este motivo Bonaria Urrai era vella dende moza, e a Maria ningunha noite lle parecía tan negra coma a súa saia. Pero de viúvas de maridos vivos estaba cheo o país; iso sabíano as mulleres que lerchaban e tamén Bonaria Urrai. Por iso, cando saía todas as mañás a mercar o pan recén feito no forno, camiñaba coa cabeza 12
alta, sen parar nunca a falar, e volvía para a casa dereita coma a rima dunha oitava cantada. Na decisión de adoptar unha fill’e anima, o máis difícil para Bonaria non fora nin moito menos a curiosidade da xente, senón a reacción inicial da nena que levara para a casa. Despois de seis anos de pasar as noites compartindo o aire dun só cuarto coas súas tres irmás, era evidente que o espazo que Maria consideraba propio non ía máis alá da lonxitude do seu brazo. A chegada á casa de Bonaria Urrai trastornou esa xeografía interior; entre aquelas paredes, os espazos unicamente seus eran tan amplos que a nena tardou semanas en comprender que polas portas dos numerosos cuartos pechados non aparecería ninguén dicindo: “Non o toques, isto é meu”. Bonaria Urrai xamais cometeu o erro de invitala a que se sentise coma na súa propia casa, nin dixo ningunha desas banalidades que se adoitan dicir para lembrarlles aos invitados que non están no seu fogar. Limitouse a agardar a que os espazos que permaneceran baleiros durante anos fosen tomando gradualmente a forma da nena, e cando ao cabo dun mes as portas de todos os cuartos quedaran abertas para sempre, tivo a sensación de que non se trabucara ao deixar que a casa se afixese. Unha vez que se sentiu segura da nova confianza adquirida con aquelas paredes, Maria comezou a mostrar aos poucos unha maior curiosidade pola muller que a levara a vivir con ela. –Vostede de quen é filla, tía? –dixo un día, mentres comía a sopa. –O meu pai chamábase Taniei Urrai, era ese señor de aí… Bonaria sinalou a vella foto amarelenta colgada sobre a cheminea, na que Daniele Urrai, todo teso co seu chaleco de veludo, aparentaba uns trinta anos. Á nena podía pa13
recerlle calquera cousa agás o pai da anciá que tiña diante. Bonaria leu a incredulidade na súa cara rosada. –Aí era novo. Eu aínda non nacera –precisou. –E non tiña nai? –apremouna Maria, que non parecía moi convencida de que se puidese ser filla dun pai. –Claro que tiña. Chamábase Anna. Pero ela tamén morreu hai moitos anos. –Como o meu pai –engadiu Maria, seria–. Ás veces fano. Bonaria quedou atónita ante aquela precisión. –O que? –Fano. Morren antes de que nazamos. –Maria mirouna, con paciencia. Logo engadiu de mala gana–: Díxomo Rita, a filla de Angela Muntoni. A ela tamén lle morreu o pai antes. Durante a explicación, a culler axitábase no aire coma o arco dun instrumentista. –Si, algúns fano. Pero non todos –dixo Bonaria, observándoa cun sorriso vago. –Todos non, claro –admitiu Maria–. Polo menos un ten que quedar. Polos nenos. Por iso os pais sempre son dous. Bonaria asentiu, mergullando á súa vez a culler na sopa, convencida de que resolvera o asunto. –Vostedes eran dous? Bonaria comprendeu por fin e, sen deixar de comer, falou co ton case informal que empregara ata ese momento: –Si, eramos dous. O meu marido tamén morreu. –Oh. Morreu… –repetiu Maria ao cabo dun instante, indecisa entre o alivio e o desgusto. –Si –dixo Bonaria, tamén seria–. Ás veces fano. Confortada por esa estatística persoal, a nena continuou soprando na sopa suavemente. De cando en vez, ao 14
levantar os ollos dos vapores da culler, a súa mirada cruzábase coa da tía Bonaria e dáballe gana de sorrir. Dende aquel momento, cando Bonaria saía pola mañá a mercar o pan, Maria colleu o costume de agardala sentada á mesa da cociña cos pés colgando, mentres contaba en silencio os golpes dos zapatos de goma contra a cadeira ata que se acababan os números que sabía. Cando contara máis ou menos tres veces cen, a tía Bonaria volvía, e entón comían pan quente e figos secos antes de marchar para a escola. –Come, Maria, que así médranche as tetas! –dicía a tía, batendo cunha man no pouco peito que lle quedaba. Maria comía os froitos de dous en dous rindo, e logo corría ao cuarto coas sementes dos figos aínda entre os dentes para comprobalo, porque todo canto dicía a tía Bonaria era lei de Deus na terra. E, con todo, nos trece anos que viviu con ela, Maria nin unha soa vez a chamou mamá, porque as nais son outra cousa.
15