Abreviaturas: a. adxectivo m. substantivo masculino f. substantivo feminino al. alemán ár. árabe fr. francés ing. inglés it. italiano OBS SIN
observacións
sinónimo
acrílico m. acrílico m. Procedemento pictó-
A
rico sobre soporte de madeira, tea, papel, metal ou pedra, cuxos elementos aglutinantes son o pigmento e o ácido acroleico.
ábaco m. ábaco m. Peza prismática de volume cuadrangular en forma de táboa que,
acrópolis f. acrópole f. Parte máis elevada e
sobre o equino, coroa o capitel e lle serve
fortificada das cidades gregas, onde se situaban os templos e algúns edificios civís. A acrópole de Atenas acollía o Partenón, o Erecteion, os Propileos e o templo de Atenea Niké.
de asentamento á arquitrabe, ó mesmo tempo que protexe a decoración do capitel.
abocinamiento m. abucinamento m. Oco con forma de bucina practicado nos muros que non permiten grandes aberturas.
acrotera f. acrotera m. Remate decorativo da cornixa do tellado, que ten a súa orixe nos elementos escultóricos decorativos das fachadas dos templos gregos e romanos.
ábside m. ábsida f. Parte situada na cabeceira da igrexa, que presenta xeralmente forma semicircular, poligonal ou cadrada.
acroterio m. acroterio m. Peitoril situado
absidiolo m. absidiola f. Pequena capela se-
sobre a cornixa co fin de ocultar a altura do tellado.
cundaria dunha igrexa, situada arredor da principal.
Action Painting ing. f. Action Painting f.
abstracción f. abstracción f. Movemento de
Movemento artístico de vangarda desenvolvido en Nova York tras a segunda guerra mundial. O seu xerme hai que buscalo na Europa da posguerra, coa chegada ós EUA de diversos artistas fuxindo do nazismo. Difunde a espontaneidade na acción de pintar (automatismo) sen ter establecidas orde nin idea ningunhas. Destacan, entre outros, Jackson Pollock, Willem de Kooning, Kline e Tobey.
vangarda xurdido tras a primeira guerra mundial, que se caracteriza pola destrución da linguaxe figurativa e pola ruptura pictórica da realidade. A obra créase a partir de formas difíciles de identificar.
abstracción geométrica f. abstracción xeométrica f. Forma de arte abstracta que se basea no emprego de formas xeométricas simples combinadas en composicións subxectivas sobre espazos irreais.
acuarela f. acuarela f. Procedemento pictó-
abstracción postpictórica f. abstracción
tica ou relixiosa, senón que existe por si
rico sobre papel branco que utiliza pigmento, goma e auga para estender a cor. Ó secar a auga rapidamente, obriga a unha técnica veloz, o que lle dá un aspecto inconfundible.
mesma. Considérase unha reacción contra
acueducto m. acueduto m. Conduto artifi-
pospictórica f. Tendencia creada por Clement Greenberg arredor de 1960. A pintura non comporta ningunha mensaxe mís-
o expresionismo abstracto.
cial que se utiliza para levar a auga desde a súa orixe natural ó punto de consumo. É unha construción de enxeñaría civil romana.
academicismo m. academicismo m. Movemento artístico baseado na observación rigorosa das normas clásicas. 5
evitar a filtración da auga da chuvia.
adobe m. adobe m. Peza de ladrillo secado
SIN
beiril.
ó sol.
aglutinante m. aglutinante m. Substancia lí-
alexamata m.pl. alexamata m.pl. Compen-
quida onde se dilúen e solidifican os pigmentos pictóricos, unindo e amalgamando as súas partículas.
sacións que se fan para corrixir unha ilusión óptica.
OBS
O x pronúnciase [ks].
alféizar m. soleira f. Peza da parte inferior
ágora f. ágora f. Praza principal das cidades
dunha porta ou ventá que constitúe o seu
gregas antigas sobre a que xiraba toda a actividade económica e social, e onde se trataban temas relixiosos, políticos, etc. Na época romana este termo correspóndese co foro.
rebordo.
alfiz m. alfiz m. Moldura decorativa con forma de lintel que enmarca un arco con dous soportes verticais.
aguafuerte m. augaforte f. Técnica de gra-
almohadillado m. almofadado m. Proce-
vado sobre unha lámina metálica, cuberta con verniz protector resistente ós ácidos. Grávase o contorno do debuxo e somérxese a lámina nunha solución de auga e ácido nítrico. Tras impregnar a superficie da prancha cunha espesa capa de tinta, colócase sobre esta un papel especial humedecido e unha mantilla de la. Finalmente pásase por un tórculo. O papel penetra no gravado, imprégnase de tinta, e obtense unha imaxe simétrica á que se atopa na matriz.
demento de cantaría no que os perpiaños presentan as xuntas biseladas (con corte oblicuo) ou afundidas.
altorrelieve m. altorrelevo m. Relevo onde as figuras sobresaen do plano máis da metade do seu vulto.
anfipróstilo a. anfipróstilo a. Aplícase ó templo grego que ten un pórtico de columnas nas dúas fachadas, na traseira e na dianteira. O número de columnas nunca é maior de catro.
aguja f. agulla f. 1 Buril de ferro ou de aceiro que se utiliza para contornar o que se vai gravar á augaforte. 2 Pináculo moi agudo que se utiliza con fins decorativos.
ajedrezado a. axadrezado a. Que imita a alternancia de cores brancas e negras dun taboleiro de xadrez. Templo grego anfipróstilo.
alcazaba f. alcazaba f. Recinto fortificado dentro dunha poboación amurallada que tiña como función principal a defensa militar.
anfiteatro m. anfiteatro m. Construción ro-
alero m. beirado m. Fileira de tellas ou lou-
cións, aínda que a principal eran os es-
sas do tellado que sobresae do muro para
pectáculos diversos. Atopábanse nas ci-
mana con forma oval que tiña varias fun-
6
dades máis importantes do antigo Imperio
aparejo de mampostería m. aparello de
romano.
cachotería m. Aparello construído con materiais toscos e irregulares.
anicónico a. anicónico a. Que non inclúe
aparejo de soga m. aparello de soga m.
a decoración figurada.
Aparello formado por pezas colocadas de xeito que queda ó descuberto a súa parte máis longa (soga). Tamén se denomina de media hasta.
antinaturalismo m. antinaturalismo m. Doutrina filosófica tamén chamada solipsismo que mantén a crenza de que nada existe, excepto a propia mente. Repre-
aparejo de soga y tizón m. aparello de
senta unha radicalización do subxecti-
soga e tizón m. Aparello en que se combinan o de soga e o de tizón, de xeito que se ven alternadamente as sogas e os tizóns. Cada fileira desprázase respecto da anterior para que debaixo dunha peza posta en soga haxa unha disposta en tizón.
vismo.
antropocentrismo m. antropocentrismo m. Doutrina filosófica que fai o ser humano centro de todas as cousas, fronte ó teocentrismo, que pon a Deus como centro do universo.
aparejo de tizón m. aparello de tizón m.
apadana f. apadana f. Sala de audiencias
Aparello formado por pezas colocadas de xeito que queda ó descuberto a súa parte máis curta (tizón). Tamén se denomina de chaves.
dos palacios persas, que pertence á primeira, e polo tanto máis antiga, fase da construción. Adoitaba ser de pedra e con columnas coroadas por capiteis complexos con forma de touro ou león.
aparejo m. aparello m. 1 En arquitectura, forma de colocar os elementos empregados na construción, especialmente o ladrillo ou similares. 2 Produto destinado a preparar o soporte sobre o que se aplica unha pintura, para obter un fondo ben liso Aparello de soga e tizón.
e homoxéneo que non sexa excesivamente absorbente.
apodyterium lat. m. apodyterium m. Estancia situada na entrada principal dos baños públicos da antiga Roma. Os bañistas podían deixar a súa roupa, coidada por un escravo, mentres gozaban do baño. SIN apoditerio.
arbotante m. arcobotante m. Arco que des-
Aparello regular.
carga o empuxe das bóvedas sobre un con7
Arco alintelado.
Arco de descarga.
Arco de ferradura (1).
Arco lobulado.
Arco mixtilĂneo.
Arco apuntado.
Arco en cortina.
Arco conopial.
Arco rebaixado.
Arco de ferradura (2).
Arco de ferradura califal.
Arco de medio punto (1).
Arco de medio punto (2).
Arco tudor.
Arco tĂşmido.
traforte exterior. Tamén conduce a auga da chuvia fóra do recinto do edificio. ➙ contrafuerte.
arco conopial m. arco conopial m. Arco en forma de quilla invertida.
arco de descarga m. arco de descarga m. Arco construído sobre un lintel, que transmite as cargas ós muros sobre os que descansa. Tamén se chama arco de alixeiramento.
arco de herradura m. arco de ferradura m. Arco formado por unha sección circular maior cá semicircunferencia.
arco de herradura califal m. arco de ferradura califal m. Variación do arco de ferradura, na cal o extradorso está descentrado respecto ó intradorso. Así, as doelas van ancheando conforme se aproximan á clave, que é a máis ancha de todas.
Arcobotante.
archivolta f. ➙ arquivolta.
arco de medio punto m. arco de medio
arco m. arco m. Elemento sostido de cons-
punto m. Arco que ten forma de semicírculo.
trución curva, formado por varias pezas chamadas doelas e que se apoia en dous piares ou puntos fixos, cubrindo o van que queda entre eles. As partes do arco son: doela, clave, luz, frecha e saimel. Os tipos de arcos máis comúns son: de medio punto, apuntado, de ferradura, carpanel, conopial e rebaixado.
arco de triunfo m. arco de triunfo m. Arco
arco adintelado m. arco alintelado m. Arco
formado por dous arcos menores xustapostos. Tamén se chama arco cortinado.
que conmemora o triunfo dunha campaña militar que xeralmente se atopa no camiño da procesión triunfal. Pertencen á época romana. É unha tipoloxía que mestura a arquitectura coa escultura. A súa función é conmemorativa.
arco en cortina m. arco en cortina m. Arco
construído con linteis, recto en toda a súa lonxitude e carente de curvatura, con frecha nula e intradorso horizontal. Destacan na construción deste tipo de arcos a arquitectura do antigo Exipto e da Grecia clásica.
arco escarzano m. arco rebaixado m. Arco menor cá semicircunferencia do mesmo raio.
arco fajón m. arco faixón m. Arco que reforza unha bóveda no seu interior, e sobresae do intradorso ou do extradorso. Tamén se chama perpiaño.
arco apuntado m. arco apuntado m. Arco que consta de dúas porcións de curva que forman ángulo na clave.
arco formero m. arco formeiro m. Arco pa-
arco carpanel m. arco carpanel m. Arco de
ralelo ó eixe lonxitudinal da nave, que a separa da outra e reforza a bóveda.
tres centros. 9